Ontos:Varlık

Logic:bilgi, bilim

Ontoloji:(varlık felsefesi)

mehmetcengiz 1

mehmetcengiz

Felsefe Varlık İlişkisi

Varlıkla ilgili her şey varlık felsefesinin konusuna girer. Felsefe varlık nedir? sorusuna cevap arar. Felsefenin varlığı, herhangi bir yönüyle değil de genel olarak ele alan dalına varlık felsefesi (ontoloji) adı verilir. Varlık felsefesi, “var olan”ı konu olarak seçer, inceler, araştırır, onu bir bütün olarak ele alır ve açıklamaya çalışır. Var olanın temel yapısı, türleri ve biçimleriyle ilgilenir.

2mehmetcengiz

Biz, nesnelere anlam yüklemekte ve böylece onlara "var olma" olanağı sağlamaktayız. Zaten varlık da ancak, bizim onunla ilgili olarak elde ettiğimiz verilere göre gerçek bir "varoluş"a erişir.Yukarıdaki parça "varlık"ın temel problemlerinden hangisinin sorgulanmasını gerekli kılar?A) Özneden ayrı bir varlık alanı var mıdır?B) Varlık nasıl bir yapıya sahiptir?C) Hakikate ulaşmak mümkün müdür?D) Nesnelerden ayrı ideal varlıklar var mıdır?E) İnsan deneyimi varlığın tümünü kavrayabilir mi?

3mehmetcengiz

Biz, nesnelere anlam yüklemekte ve böylece onlara "var olma" olanağı sağlamaktayız. Zaten varlık da ancak, bizim onunla ilgili olarak elde ettiğimiz verilere göre gerçek bir "varoluş"a erişir.Yukarıdaki parça "varlık"ın temel problemlerinden hangisinin sorgulanmasını gerekli kılar?A) Özneden ayrı bir varlık alanı var mıdır?B) Varlık nasıl bir yapıya sahiptir?C) Hakikate ulaşmak mümkün müdür?D) Nesnelerden ayrı ideal varlıklar var mıdır?E) İnsan deneyimi varlığın tümünü kavrayabilir mi?

4mehmetcengiz

Bilimin VARLIĞA Yaklaşımı

Var olana olduğu gibi yaklaşır.

Varsayımla kabul eder. Kuark

Konularına göre çeşitli alanlara böler.

Genellikle deneysel yöntem kullanılır.

Genel geçer bilimsel yasalara ulaşır

Felsefenin VARLIĞA Yaklaşımı

Varlıkla ilgili genel sorular sorar.

Varlığı bir bütün olarak ele alır ve tartışır.

Varlığın hangi cinsten olduğunu araştırır.

Varlıkla ilgili problemleri akıl yoluyla çözer.

Var olmayanı tartışma konusu yapar.5mehmetcengiz

Ontoloji-metafizik

Ontoloji: Varlıkla ilgili problemlerin tartışıldığı metafizik alanıdır.

Varlık var mıdır? Varlığın ana maddesi nedir? Evren nasıl oluşmuştur? Evrenin bir amacı var mıdır? Varlıkta özgürlük var mıdır?Metafizik: İspatlanması ve çürütülmesi mümkün olmayan

spekülatif problemlerle uğraşır.• Tanrı ne tür bir varlıktır?• Ruh nasıl bir varlıktır?• Ruh ölümsüz müdür?• Evrenin başlangıcı nedir?• Evrenin sonu var mıdır?

6mehmetcengiz

Aristoteles’ten sonra metafizik duyu organlarıyla algılanamayan şeylerin bilgisi olarak görülmüştür.

Kant’tan bu yana da metafizik konusunda olumsuz bir tutum ortaya çıkmıştır. Çünkü Kant metafiziğin ele aldığı Tanrı’nın varlığı, ruhun ölümsüzlüğü, evrenin yaratılışı gibi problemlerin insan aklının olanaklarıyla yanıtlanamayacağını ileri sürmüştür.

Nicolai Hartmann (Nikolai Hartman, 1882-1950) ise metafiziğin konusunun bilinmeyen, sonuna kadar çözülemeyen ve çözülmesi olanaksız olan problemlerden oluştuğunu söylemiştir. Aslında metafizikle ontoloji arası nda kesin bir sınır konulamaz.

Ontoloji “Varlık var mıdır?” sorusuyla işe başlar. Metafizik ise varlığı var kabul ederek temel ilkelerini araştırır.

Ancak ontolojinin konusu yalnızca var olanla ilgiliyken metafizik var olan yanında fizikötesi ile de ilgilenir. Dolayısıyla metafiziğin alanı ontolojiden daha geniştir.

7mehmetcengiz

Bence metafizikçiler ve skolastik dönem düşünürleri, masa başında oturup kendi zihinlerinde oluşan materyallerden mükemmel teoriler üreten örümceklere benzer. Onların gerçeklere büyük bir dikkatle yaklaşmalarını bekleyemem. Bu arada mistikleri hiç hesaba katmıyorum bile. Ben aynı zamanda, karıncalar gibi hiçbir şeye aldırış etmeden bilgi toplayan ancak bunları hipotez geliştirmekte kullanmayı düşünemeyen, sözde “deneyciler”in yaklaşımını da benimsemiyorum. Bana göre bilim insanları arılar gibi olmalıdır: Deney ve gözlemlerden veri toplamalı, sonra da doğa kanunlarıyla ilintili hipotezleri bir çerçeveye oturtmak için olgularladauygunluklarını araştırmalıdır.Bu parçadaki kişinin görüşleri aşağıdakilerden hangisine yakındır?A) Descartes’ın rasyonalizmineB) A. Comte’un pozitivizmineC) H. Bergson’un entüisyonizmineD) J. Dewey’nin pragmatizmineE) J. P. Sartre’ın egzistansiyalizmine

8mehmetcengiz

Bence metafizikçiler ve skolastik dönem düşünürleri, masa başında oturup kendi zihinlerinde oluşan materyallerden mükemmel teoriler üreten örümceklere benzer. Onların gerçeklere büyük bir dikkatle yaklaşmalarını bekleyemem. Bu arada mistikleri hiç hesaba katmıyorum bile. Ben aynı zamanda, karıncalar gibi hiçbir şeye aldırış etmeden bilgi toplayan ancak bunları hipotez geliştirmekte kullanmayı düşünemeyen, sözde “deneyciler”in yaklaşımını da benimsemiyorum. Bana göre bilim insanları arılar gibi olmalıdır: Deney ve gözlemlerden veri toplamalı, sonra da doğa kanunlarıyla ilintili hipotezleri bir çerçeveye oturtmak için olgularladauygunluklarını araştırmalıdır.Bu parçadaki kişinin görüşleri aşağıdakilerden hangisine yakındır?A) Descartes’ın rasyonalizmineB) A. Comte’un pozitivizmineC) H. Bergson’un entüisyonizmineD) J. Dewey’nin pragmatizmineE) J. P. Sartre’ın egzistansiyalizmine 9mehmetcengiz

Nesnenin bilgisinin söz konusu olabilmesi için öncenesnenin var olması gerekir. Örneğin ağacın ne olduğundan, türlerinden, yararlarından söz edebilmek için öncelikle “ağaç” denilen bir şey var olmalıdır.Bu parça aşağıdaki yargılardan hangisini destekler?A) Bilgi kuramı ontolojiye dayanır.B) Varlığın varlığı, onun bilgisine bağlıdır.C) Bilgi, bilinçteki bir şeyin bilgisidir.D) Bilgi, varlığın bilgisiyse nesneldir.E) Kesin bilgi, deney verilerine dayanan bilgidir.

10mehmetcengiz

Nesnenin bilgisinin söz konusu olabilmesi için öncenesnenin var olması gerekir. Örneğin ağacın ne olduğundan, türlerinden, yararlarından söz edebilmek için öncelikle “ağaç” denilen bir şey var olmalıdır.Bu parça aşağıdaki yargılardan hangisini destekler?A) Bilgi kuramı ontolojiye dayanır.B) Varlığın varlığı, onun bilgisine bağlıdır.C) Bilgi, bilinçteki bir şeyin bilgisidir.D) Bilgi, varlığın bilgisiyse nesneldir.E) Kesin bilgi, deney verilerine dayanan bilgidir.

11mehmetcengiz

ÖSS-2007İmmanuel Kant “Gelecekte Bilim Olarak Ortaya Çıkabilecek Her Metafiziğe Önsöz” adlı yapıtında, metafiziği uğraşmaya değer bulan herkesi “Acaba metafizik gibi bir şey hiç olanaklı mıdır?” sorusunu sormasının zorunlu olduğuna ikna etmeyi amaçladığını söyler. “Eğer metafizik bir bilimse, nasıl oluyor da diğer bilimler gibi genel ve sürekli onay kazanmıyor? Yok, değilse, nasıl oluyor da bilim kisvesi altında, durmadan böbürlenerek insanın anlama yetisini oyalıyor? Ayrıca diğer bilimler ilerlediği halde o hep aynı yerde dönüp duruyor.” diye devam eder. Parçaya göre, Kant’ın metafiziğe yaklaşımının aşağıdakilerden hangisi olduğu söylenebilir? A) Bilimle eş değer görme B) Reddetme C) Sorgusuz sualsiz benimseme D) Eleştirel olma E) Sistemli olmasını sağlama 12mehmetcengiz

ÖSS-2007İmmanuel Kant “Gelecekte Bilim Olarak Ortaya Çıkabilecek Her Metafiziğe Önsöz” adlı yapıtında, metafiziği uğraşmaya değer bulan herkesi “Acaba metafizik gibi bir şey hiç olanaklı mıdır?” sorusunu sormasının zorunlu olduğuna ikna etmeyi amaçladığını söyler. “Eğer metafizik bir bilimse, nasıl oluyor da diğer bilimler gibi genel ve sürekli onay kazanmıyor? Yok, değilse, nasıl oluyor da bilim kisvesi altında, durmadan böbürlenerek insanın anlama yetisini oyalıyor? Ayrıca diğer bilimler ilerlediği halde o hep aynı yerde dönüp duruyor.” diye devam eder. Parçaya göre, Kant’ın metafiziğe yaklaşımının aşağıdakilerden hangisi olduğu söylenebilir? A) Bilimle eş değer görme B) Reddetme C) Sorgusuz sualsiz benimseme D) Eleştirel olma E) Sistemli olmasını sağlama 13mehmetcengiz

Öz, bir şeyi o şey yapan, kendisi olmadan o şeyin var olamayacağı şeydir. Bir varlığı o varlık yapan şey, temel özelliktir. Örneğin, “Arı bal yapan hayvandır.” denildiğinde bal yapmayan ve hayvan olmayan bir şeyin arı olması düşünülemez.

Töz (cevher), var olmak için kendisinden başka bir şeye gerek duymayan varlıktır. Töze herhangi bir nitelik yüklenebilir fakat tözün kendisi başka hiçbir şeye yüklenemez. Örneğin, Tanrı tözdür. Çünkü Tanrı, var olmak için başka bir varlığa gereksinim duymaz. “Tanrı mükemmel varlıktır.” dediğimizde mükemmellik özelliği Tanrı’ya yüklenebilir ama Tanrı bir önermede yüklem olamaz.

Reel varlık, zaman ve mekân içinde bulunan, algılanabilen varlıktır. Reel varlık, değişebilirlik özelliğine sahiptir. Çevremizdeki her şey reel varlık alanına aittir ve bu varlıklar aynı kalmaz, değişirler.

İdeal varlık, zaman ve mekân içinde olmayan, duyu organları ile algılanamayan, akıl ya da düşünme yoluyla bilinebilen varlıklardır. Örneğin, matematik alanında sayı, düzlem, üçgen; değerler alanında iyi, güzel, sevgi, adalet, özgürlük gibi kavramlar ideal varlıklardır. Duyular yoluyla algıladığımız gerçek varlıklar değişir fakat ideal varlıklar değişmez, hep aynı kalır.

Temel Kavramlar :Öz İdeal Varlık Realizm Diyalektik Determinizm Töz Real Varlık Metafizik İdealizm Fenomenoloji

İde Nihilizm Plüralizm Monizm Materyalizm Oluş Fenomen

14mehmetcengiz

Yardıma muhtaç aç bir çocuğu doyurma eylemini düşünün. Birçok insan, bunun ahlaki açıdan iyi bir davranış olduğu konusunda hemfikirdir. Peki, birini bunu yaparken izlediğimizde tam olarak gördüğümüz nedir? Aç birini doyuran kişi, yardıma muhtaç çocuk, çiğneme eylemi ve belki de çocuğun gülümsemesi. Ancak göremediğimiz, göremeyeceğimiz bir şey vardır, o da eylemin aslını oluşturan “iyilik”. Görülemediğine göre yok mu sayılmalıdır? Bence hayır. “İyi” olmadığında ahlaktan da söz edilemez. Oysa bende bir “iyi” fikri var. Bu parçadan hareketle, varlık hakkında aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?A) Bir olandan türediği B) Birden çok ilkeden kaynaklandığıC) Değişmez olduğuD) Düşünülebilir olduğuE) Oluş hâlinde olduğu

15mehmetcengiz

Yardıma muhtaç aç bir çocuğu doyurma eylemini düşünün. Birçok insan, bunun ahlaki açıdan iyi bir davranış olduğu konusunda hemfikirdir. Peki, birini bunu yaparken izlediğimizde tam olarak gördüğümüz nedir? Aç birini doyuran kişi, yardıma muhtaç çocuk, çiğneme eylemi ve belki de çocuğun gülümsemesi. Ancak göremediğimiz, göremeyeceğimiz bir şey vardır, o da eylemin aslını oluşturan “iyilik”. Görülemediğine göre yok mu sayılmalıdır? Bence hayır. “İyi” olmadığında ahlaktan da söz edilemez. Oysa bende bir “iyi” fikri var. Bu parçadan hareketle, varlık hakkında aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?A) Bir olandan türediği B) Birden çok ilkeden kaynaklandığıC) Değişmez olduğuD) Düşünülebilir olduğuE) Oluş hâlinde olduğu

16mehmetcengiz

Varlık var mıdır?

a) Varlık var değildir.(nihilizm)

1. Nihilizm2. Taoizm

b)Varlık vardır.(realizm)

1. Varlık OLUŞ tur.2. Varlık İDEA dır.3. Varlık MADDE dir.4. Varlık RUH ve MADDE dir.5. Varlık FENOMEN dir

08.12.13 17

17mehmetcengiz

08.12.13 18

FİLOZOF ARKHE

Thales (625-545) •Su (Varlığın arkhesi nedir?) (Değişim boyunca değişmeyen “öz” nedir?)

Anaxsimenes (585-525) Hava

Anaxsimandros (MÖ 610-545) Aperion (sınırsız olan)

Herakleitos (MÖ 540-475) Ateş

Empedokles (MÖ 492-432) Su, ateş, toprak, hava

Parmenides (MÖ 529-440) Bir olan (Varlık nedir?) “Güneşi her gün doğarken ve batarken görürüz, ama gerçekte güneş ne doğar ne de batar.”

Anaksagoras (MÖ 500-428) Nous, tane

Demokritos (MÖ 460-371) Atom

Pythagoras (MÖ 580-500) Sayı18mehmetcengiz

Yardıma muhtaç aç bir çocuğu doyurma eylemini düşünün. Birçok insan, bunun ahlaki açıdan iyi bir davranış olduğu konusunda hemfikirdir. Peki, birini bunu yaparken izlediğimizde tam olarak gördüğümüz nedir? Açbirini doyuran kişi, yardıma muhtaç çocuk, çiğneme eylemi ve belki de çocuğun gülümsemesi. Ancak göremediğimiz, göremeyeceğimiz bir şey vardır, o da eylemin aslını oluşturan “iyilik”. Görülemediğine göre yokmu sayılmalıdır? Bence hayır. “İyi” olmadığında ahlaktan da söz edilemez. Oysa bende bir “iyi” fikri var. Bu parçadan hareketle, varlık hakkında aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?A) Bir olandan türediği B) Birden çok ilkeden kaynaklandığıC) Değişmez olduğuD) Düşünülebilir olduğuE) Oluş hâlinde olduğu

19mehmetcengiz

a) varlık var değildir.

1. Nihilizm (hiççilik)Gorgias: Ontolojik anlamda nihilisttir.- Hiçbir şey var değildir.- Bir şey var olsa da bilinemez.- Bir şey var olsa da bilinse de başkasına anlatılamaz.Nietzsech: Etik ve siyaset alanında nihilisttir. Bütün ahlaki ve siyasi değerlere karşıdır.

08.12.13 20

20mehmetcengiz

a) varlık var değildir.

2. TaoizmLao Tse: Lao Tse’ye göre mutlak varlık cisimsizlik, hareketsizlik ve sonsuz yetkinlik ifade eden bir ilkedir.Bu ilke “yol, akıl” anlamına da gelir. Mutlak varlık açıklanamaz, adlandırılamaz ve tanımlanamaz. Çünkü burada söz konusu olan bir varlık değildir. Taoculuk, bu görüşleriyle nihilizme oldukça yakın olan bir varlık anlayışı ortaya koymuştur.

Lao Tse diyor ki:“Gök ile yer taraf tutmaz, bin bir türün dönüşümünde.Bilge de duygusal değildir, her şeyin değişiminde.Gök ile yer arası körük gibidir; bomboş ama doldurulamaz.Kullandıkça çoğalır, ha çoğalır.Açıklamaya çalışma, tüketir seni.Bırak olduğu gibi kalsın.”

08.12.13 21

21mehmetcengiz

Yardıma muhtaç aç bir çocuğu doyurma eylemini düşünün. Birçok insan, bunun ahlaki açıdan iyi bir davranış olduğu konusunda hemfikirdir. Peki, birini bunu yaparken izlediğimizde tam olarak gördüğümüz nedir? Açbirini doyuran kişi, yardıma muhtaç çocuk, çiğneme eylemi ve belki de çocuğun gülümsemesi. Ancak göremediğimiz, göremeyeceğimiz bir şey vardır, o da eylemin aslını oluşturan “iyilik”. Görülemediğine göre yokmu sayılmalıdır? Bence hayır. “İyi” olmadığında ahlaktan da söz edilemez. Oysa bende bir “iyi” fikri var. Bu parçadan hareketle, varlık hakkında aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?A) Bir olandan türediği B) Birden çok ilkeden kaynaklandığıC) Değişmez olduğuD) Düşünülebilir olduğuE) Oluş hâlinde olduğu

22mehmetcengiz

SORU

Çuang Tseu adlı yapıtta, yapıtın kahramanı Çuang Tseusuda oynaşan balıkları görünce; "İşte balıkların eğlencesi" dedi. Karşısındaki ise "Sen balık değilsin ki balığın neyle eğlendiğini bilesin!" karşılığını verdi. Çuang Tseu de şöyle dedi: "Sen de ben değilsin ki benim balıkların neyle eğlendiklerini bilmediğimi bilesin.'“ "Eskiden 'varoluş'un birliği içinde başka varlıklarla kaynaşmış olduğumuza göre bu varlıkları da anlayabiliriz belki...“ Bu parça aşağıdakilerden hangisinin varlıkla ilgili görüşlerine örnek oluşturur? A) NihilizmB) SeptisizmC) RealizmD) TaoizmE) Nominalizm

23mehmetcengiz

SORU

Çuang Tseu adlı yapıtta, yapıtın kahramanı Çuang Tseusuda oynaşan balıkları görünce; "İşte balıkların eğlencesi" dedi. Karşısındaki ise "Sen balık değilsin ki balığın neyle eğlendiğini bilesin!" karşılığını verdi. Çuang Tseu de şöyle dedi: "Sen de ben değilsin ki benim balıkların neyle eğlendiklerini bilmediğimi bilesin.'“ "Eskiden 'varoluş'un birliği içinde başka varlıklarla kaynaşmış olduğumuza göre bu varlıkları da anlayabiliriz belki...“ Bu parça aşağıdakilerden hangisinin varlıkla ilgili görüşlerine örnek oluşturur? A) NihilizmB) SeptisizmC) RealizmD) TaoizmE) Nominalizm

24mehmetcengiz

2009-ÖSS

Çiçek açmış bir erik ağacının önünde duruyoruz ve ağaç da karşımızda. Ağaç oradayken ve bizonun karşısında durduğumuzda, ağaç ve biz, karşılıklı bulunuyoruz. Birbirimize göre, karşılıklı konumumuziçinde varız. Demek ki bu karşılaşmada söz konusuolan şey kafamızın içinde uçuşan tasarımlar değil.Bu parça aşağıdakilerden hangisinin varlıkla ilgiligörüşlerine örnek oluşturur?A) RasyonalizmB) SeptisizmC) RealizmD) NominalizmE) Nihilizm 25mehmetcengiz

2009-ÖSS

Çiçek açmış bir erik ağacının önünde duruyoruz ve ağaç da karşımızda. Ağaç oradayken ve bizonun karşısında durduğumuzda, ağaç ve biz, karşılıklı bulunuyoruz. Birbirimize göre, karşılıklı konumumuziçinde varız. Demek ki bu karşılaşmada söz konusuolan şey kafamızın içinde uçuşan tasarımlar değil.Bu parça aşağıdakilerden hangisinin varlıkla ilgiligörüşlerine örnek oluşturur?A) RasyonalizmB) SeptisizmC) RealizmD) NominalizmE) Nihilizm 26mehmetcengiz

Herakleitos:

“Varlık bir şey değil, “oluş” her şeydir.”“Her şey akıyor, ırmağın aynı suyundan iki kez yıkanamazsınız.”- Ateş-Diyalektik (tez+antitaz, zıtların birliği)-Logos (Tanrısal akli ilke)

b) REALİZM (varlık vardır)1. Varlık “OLUŞ”tur:

“Kalemin kendisi varlık, yazma durumu oluştur.”

31.12.12 27

27mehmetcengiz

b) REALİZM (varlık vardır)

1. Varlık “OLUŞ”tur:

Whitehead: “Dünya eşyalardan değil, olaylardan

meydana gelir”- Ona göre varlığın ne olduğunu bilmek, anlamak için doğayı incelemek ve ona yönelmek yeterlidir. - Bu yönelmenin sonunda doğanın mekanik, soyutve yapay bir varlık olmadığı - dinamik olduğu anlaşılacaktır- Yaratıcılık ve süreklilik Tanrı’nın iki gücüdür.

28mehmetcengiz

b) REALİZM (varlık vardır)2. Varlık “İDEA” dır:

Platon (MÖ427-342)İdealar Evreni (gerçekler):Örn: Kuş ideası olmasa kuşlarda olamazdı.Yansımalar Evreni (görünüşler):

Mağara Benzetmesi: Platon, bir mağara benzetmesi yaparak iki evren anlayışını somutlaştırır. Burada zincirlerinden kurtulup dış dünyanın gerçekliğini kavrayan bir insanın durumunu anlatmıştır. İnsanlar çocukluklarından beri ayaklarından, boyunlarından zincire vurulmuş, bir mağarada yaşıyorlar. Ne kımıldayabiliyor ne de burunlarının ucundan başka bir yer görebiliyorlar; kafalarını bile oynatamıyorlar.Bu insanlar ancak arkalarındaki ateşin aydınlığıyla mağarada karşılarına vuran gölgeleri görebiliyorlar ve gölgelere verdikleri adlarla gerçek nesneleri anlattıklarını sanıyorlar. Mağaranın dışına çıkarılan bir kişinin önce gözleri yanıyor. Gölgelerini gördüğü nesnelere gözü kamaşarak bakıp daha önce gördükleri, yeni gördüklerinden daha gerçek gibi geliyor.Görünen dünya mağaradaki oturma hâlidir, mağarayı aydınlatan ateş de güneşin yeryüzüne vuran ışığıdır. Üst dünyaya çıkan yokuş ve yukarıda seyredilen güzellikler de ruhun düşünceler dünyasına yükselişi olmaktadır.

08.12.13 29

29mehmetcengiz

b) REALİZM (varlık vardır)2. Varlık “İDEA” dır.•Aristoteles (MÖ 384-322)•Madde•Form•Safform•Maddi Neden: Heykelin yapıldığı bir madde (toprak)•Formel Neden:Heykeli yapan sanatçının zihnindeki fikir.(idea)•Yapıcı ve Hareket Ettirici Neden: Heykeltıraş•Ereksel Neden: Heykelin yapılış amacı- Varlık-idea ilişkisini, yeter-sebep veya 4 sebep ilkesi adını verdiği ilke ile açıklar. Madde, Düşünce(fikir),Kuvvet, Amaç sebepleri varlıkların oluşunu belirler. - Madde ve biçim, oluştan öncedir. Madde, güç=kuvvet halinde (potansiyel) bir biçim(form)’dir. Madde bir taslaktır. Asıl ve mükemmel olan; Form’dur. - En yüksek derecede olan saf(katışıksız)form, maddesizdir ve mutlak mükemmelliktir. O da Tanrı’dır. Varlıkların varlık kaynağı budur. Varlık tabakaları, inorganikten organiğe doğru madde-form ilişkisi içinde dizilmiştir. Altta olan üsttekine göre madde, altındakine göre ise form’dur.

08.12.13 30

İNSAN MEDDE MİDİR, FORM MUDUR?

30mehmetcengiz

(2011-YGS)

Filler neden büyük, gri ve kırışıktır? Çünkü ufak, beyaz ve yuvarlak olsalardı aspirin olurlardı. Ufak bir fil hayal ederek ona “ufak bir fil” diyebiliriz. Beyaz bir fil hayal ederek ona “beyaz bir fil” diyebiliriz. Kırışıksız bir fil de “kırışıksız bir fil” olur. Başka bir deyişle büyüklük, grilik ve kırışıklılık, Aristoteles’in bir fili fil yapan şeyin ne olduğunu tanımlama sınavını geçemez. Çünkü aspirin gibi ufak, beyaz ve yuvarlak bir şey bir fil olamaz ve böyle bir nesneyle karşılaştığımızda aklımıza “Hey, ağzına attığın bir aspirin mi yoksa alışılmamış türden bir fil mi?” diye sormak gelmez.Bu parçada varlıkla ilgili aşağıda verilenlerden hangisi sorgulanmaktadır?A) Zorunlu varlık/mümkün varlık ayrımıB) Özsel/ilineksel niteliklerC) Ana maddenin neliğiD)Madde ve form ilişkisiE) Var olma/olmama sorunsalı

31mehmetcengiz

(2011-YGS)

Filler neden büyük, gri ve kırışıktır? Çünkü ufak, beyaz ve yuvarlak olsalardı aspirin olurlardı. Ufak bir fil hayal ederek ona “ufak bir fil” diyebiliriz. Beyaz bir fil hayal ederek ona “beyaz bir fil” diyebiliriz. Kırışıksız bir fil de “kırışıksız bir fil” olur. Başka bir deyişle büyüklük, grilik ve kırışıklılık, Aristoteles’in bir fili fil yapan şeyin ne olduğunu tanımlama sınavını geçemez. Çünkü aspirin gibi ufak, beyaz ve yuvarlak bir şey bir fil olamaz ve böyle bir nesneyle karşılaştığımızda aklımıza “Hey, ağzına attığın bir aspirin mi yoksa alışılmamış türden bir fil mi?” diye sormak gelmez.Bu parçada varlıkla ilgili aşağıda verilenlerden hangisi sorgulanmaktadır?A) Zorunlu varlık/mümkün varlık ayrımıB) Özsel/ilineksel niteliklerC) Ana maddenin neliğiD)Madde ve form ilişkisiE) Var olma/olmama sorunsalı

32mehmetcengiz

B) Özsel/ilineksel nitelikler

"Konu (özne) değişmeksizin ortaya çıkabilen ya da yok

olabilen şey." Bu tanım sonradan bütün mantıkçılarca

kabul edilmiştir. İlinekler iki türlüdür: Ayrılır ve ayrılmaz ilinekler.

(Ör. Uyumak insan için ayrılır bir ilinektir. Kara renkli olmaksa,

zenci için ayrılmaz bir ilinektir.)

(Aristoteles'te) Bir konuya bağlı olan ve o konu olmadan

kendisi var olamayan şey; kendi başına var olamayan,

bir taşıyıcıyı, bir tözü gerektiren şey; tözün niteliği.

(ZSr. Aklık nesneden bağımsız olarak var olamaz.)

Karşıtı ve bağlılaşık kavramı:töz

33mehmetcengiz

b) REALİZM (varlık vardır)

2. Varlık “İDEA” dır.

08.12.13 34

Farabi (870-950)MümkünVarlık: Var olmaları kadar var olmamaları da mümkün olan varlıklardır (mümkünülvücut ).Tanrı dışındaki tüm varlıklar gibi Evren Tanrı’nın sonsuz cömertliği sonucu oluşmuştur.ZorunluVarlık: Var olmak için başka bir varlığa ihtiyacı olmayan, varoluşunu kendi özündeki zorunluluktan alan varlıktır. Var olmak zorunda olan varlıktır, yani Tanrı’dır. Tanrı’nın bir benzeri yoktur. Olması da imkânsızdır (Vacibülvücut).Farabi’ye göre Vacibü’l-Vücud, Saf Form ile eşdeğerdir. Vacibü’l-Vücud, tüm varlıkların aynı zamanda akıllarının da kaynağıdır. Bu Mutlak Akıl’dan önce bir İlk Akıl oluşmuş, bunun da çoğalıp taşmasıyla, diğer varlıklar akıl sahibi olmuştur. Taşma Teorisi(=Sudur Nazariyesi). Varlıkların akıl düzeyi, kapasiteleriyle ilgilidir.

34mehmetcengiz

SORU

08.12.13 35

Usta bir dökümcünün, madenini kalıba döktüğünü ve maddenin de sıçrayıp, “ben dünyanın en iyi kılıcı haline getirilmeliyim” dediğini farz et. Kuşkusuz, usta dökümcü madene kötü gözle bakacaktır. Bu durumu Farabi’nin varlık anlayışı açısından hangi kavramla açıklanabilir?A)GeistB)VahdetivücutC)İdeaD)VacibulvücutE)Safform

35mehmetcengiz

b) REALİZM (varlık vardır)2. Varlık “İDEA” dır.

•GeorgeWilhelm Friedrich Hegel (1770-1831•Var olanların temelinde akıl veya tin denilen Geist vardır. Geist; mutlak akıl ya da zihindir. Hegel varlıkları diyalektik yöntemle açıklamaya çalışır. •Diyalektik idealizm; tez, antitez ve sentez olarak adlandırılan ve birbirini izleyen üç aşamayı içeren bir değişim, gelişim ve ilerleme sürecidir.•TEZ: Varlıktan önce idea (geist) vardı. İdea,gerçeklikten yoksun bir imkânlar dünyasıdır.•ANTİTEZ: İdea, gerçeklik kazanmak ister ve kendisini dışa vurur.Doğa dünyası oluşur. İde doğa dünyası olmakla varlık kazanmıştır;fakat özgürlüğünü yitirmiştir.•SENTEZ: İdea, özgürlüğünü kazanmak için

ruhsal ve tinsel dünyaya yani kendine geri döner.08.12.13 36

İDEA

MADDE

36mehmetcengiz

2010-YGS

Bir şey, ne görülebilir ne de duyulabilir bir şeyse sözgelimi renksiz ve hareketsiz bir gaz kitlesiyse ne fotoğrafı çekilip görüntüsü alınabilir ne de sesi kaydedilebilir. Fakat bu, gazın var olmadığı anlamına gelmez. Üstelik var olması sizin için yaşamsal bir önem de taşıyabilir. Bu parça aşağıdakilerden hangisine “karşı örnek”oluşturur?A) Herakleitos’un varlığın bir oluş ve değişim içindeolduğunu ileri sürmesineB) Descartes’ın varlığın ruh ve maddeden oluştuğunusöyleyen düalist görüşüneC) Hegel’in, varlığı geist ve onun diyalektik süreciyleaçıklamasınaD) Demokritos’un varlığın atomlardan meydana geldiğinibelirtmesineE) Berkeley’in var olmak algılanmış olmaktır demesine37mehmetcengiz

2010-YGS

Bir şey, ne görülebilir ne de duyulabilir bir şeyse sözgelimi renksiz ve hareketsiz bir gaz kitlesiyse ne fotoğrafı çekilip görüntüsü alınabilir ne de sesi kaydedilebilir. Fakat bu, gazın var olmadığı anlamına gelmez. Üstelik var olması sizin için yaşamsal bir önem de taşıyabilir. Bu parça aşağıdakilerden hangisine “karşı örnek”oluşturur?A) Herakleitos’un varlığın bir oluş ve değişim içindeolduğunu ileri sürmesineB) Descartes’ın varlığın ruh ve maddeden oluştuğunusöyleyen düalist görüşüneC) Hegel’in, varlığı geist ve onun diyalektik süreciyleaçıklamasınaD) Demokritos’un varlığın atomlardan meydana geldiğinibelirtmesineE) Berkeley’in var olmak algılanmış olmaktır demesine38mehmetcengiz

2004-ÖSS

Varlıklar, sizin onlar karşısında duruşlarınıza göre gösteriyorlar kendilerini. Önümdeki bir demet gül ona bir botanik uzmanı olarak yaklaştığımda kendini botanik biliminin kavramlarıyla sunar. Bir teorik fizikçi olarak atomlardan fotonlardan kuarklardan oluşan bir madde olarak verir kendini. Öte yandan bir ressam ya da bir şairsem ne denli farklı “yüzleriyle” sunacaktır kendini. Bu parçadan aşağıdaki yargıların hangisine ulaşılabilir?A) Her varlık kendini diğer varlıklardan farklı gösterir.B) Doğru bilgi varlığı yansıtan bilgidir.C) Bilimler varlığın özünü anlamamızı kolaylaştırır.D) Varlığın algılanışı algılayana bağlıdır.E) Kişisel tutumlar varlığın özünü değiştirir.

39mehmetcengiz

2004-ÖSS

Varlıklar, sizin onlar karşısında duruşlarınıza göre gösteriyorlar kendilerini. Önümdeki bir demet gül ona bir botanik uzmanı olarak yaklaştığımda kendini botanik biliminin kavramlarıyla sunar. Bir teorik fizikçi olarak atomlardan fotonlardan kuarklardan oluşan bir madde olarak verir kendini. Öte yandan bir ressam ya da bir şairsem ne denli farklı “yüzleriyle” sunacaktır kendini. Bu parçadan aşağıdaki yargıların hangisine ulaşılabilir?A) Her varlık kendini diğer varlıklardan farklı gösterir.B) Doğru bilgi varlığı yansıtan bilgidir.C) Bilimler varlığın özünü anlamamızı kolaylaştırır.D) Varlığın algılanışı algılayana bağlıdır.E) Kişisel tutumlar varlığın özünü değiştirir.

40mehmetcengiz

2007-ÖSS

Ben olmayınca bu güller, bu serviler yok Güzel gözler, tatlı diller yok Sabahlar, akşamlar, sevinçler, tasalar yok Ben düşündükçe var dünya, ben yoksam o da yok Bu dörtlük, varlık felsefesinde öne sürülen aşağıdaki görüşlerden hangisini desteklemektir?

A) Dış dünya bireyden bağımsız olarak vardır. B) “Varlık”ın varlığı onu düşünen bireye bağlıdır. C) Bazı şeylerin varlığı somuttur. D) Soyut varlıklar düşünülebilir varlıklardır. E) Sevgi her şeyi var kılar.

41mehmetcengiz

2007-ÖSS

Ben olmayınca bu güller, bu serviler yok Güzel gözler, tatlı diller yok Sabahlar, akşamlar, sevinçler, tasalar yok Ben düşündükçe var dünya, ben yoksam o da yok Bu dörtlük, varlık felsefesinde öne sürülen aşağıdaki görüşlerden hangisini desteklemektir?

A) Dış dünya bireyden bağımsız olarak vardır. B) “Varlık”ın varlığı onu düşünen bireye bağlıdır. C) Bazı şeylerin varlığı somuttur. D) Soyut varlıklar düşünülebilir varlıklardır. E) Sevgi her şeyi var kılar.

42mehmetcengiz

2006-ÖSS

“Güzelliğin on para etmez şu bendeki aşk olmasa.”diyen Aşık Veysel ile“Varolmak algılanmış olmaktır.” diyen Berkeley’inbu görüşlerinin ortak yönü aşağıdakilerden hangisinin vurgulanmasıdır?A) Soyut olanın önemsiz olduğuB) Somut olanın önemsiz olduğuC) Asıl olanın nesne olduğuD) Asıl olanın özne olduğuE) Değerlerin belirsiz olduğu

43mehmetcengiz

2006-ÖSS

“Güzelliğin on para etmez şu bendeki aşk olmasa.”diyen Aşık Veysel ile“Varolmak algılanmış olmaktır.” diyen Berkeley’inbu görüşlerinin ortak yönü aşağıdakilerden hangisinin vurgulanmasıdır?A) Soyut olanın önemsiz olduğuB) Somut olanın önemsiz olduğuC) Asıl olanın nesne olduğuD) Asıl olanın özne olduğuE) Değerlerin belirsiz olduğu

44mehmetcengiz

2007-ÖSS

Ben olmayınca bu güller, bu serviler yok Güzel gözler, tatlı diller yok Sabahlar, akşamlar, sevinçler, tasalar yok Ben düşündükçe var dünya, ben yoksam o da yok Bu dörtlük, varlık felsefesinde öne sürülen aşağıdaki görüşlerden hangisini desteklemektir?

A) Dış dünya bireyden bağımsız olarak vardır. B) “Varlık”ın varlığı onu düşünen bireye bağlıdır. C) Bazı şeylerin varlığı somuttur. D) Soyut varlıklar düşünülebilir varlıklardır. E) Sevgi her şeyi var kılar.

45mehmetcengiz

2007-ÖSS

Ben olmayınca bu güller, bu serviler yok Güzel gözler, tatlı diller yok Sabahlar, akşamlar, sevinçler, tasalar yok Ben düşündükçe var dünya, ben yoksam o da yok Bu dörtlük, varlık felsefesinde öne sürülen aşağıdaki görüşlerden hangisini desteklemektir?

A) Dış dünya bireyden bağımsız olarak vardır. B) “Varlık”ın varlığı onu düşünen bireye bağlıdır. C) Bazı şeylerin varlığı somuttur. D) Soyut varlıklar düşünülebilir varlıklardır. E) Sevgi her şeyi var kılar.

46mehmetcengiz

b) REALİZM (varlık vardır)3. Varlık “MADDE” dir.

Demokritos- Atom- Mekanik materyalizm

İlkçağ yunan düşüncesinde atomcu okulun kurucusu sayılan Demokritos, varlığın asıl gerçekliği olarak atomları kabul eder. Atomlar hepsi aynı, çok küçük ve sonsuz sayıdadır. Farklı biçim ve büyüklüktedirler. Daha küçük parçalara bölünemezler. Sürekli hareket halindedirler. Çeşitli biçimlerde birleşip ayrılarak, farklı varlıkları oluştururlar. Bu hareketlilikler, boşluk(uzay)ta gerçekleşir. Ruh ve düşünce hafif, madde ağır atomlardır.

08.12.13 47

47mehmetcengiz

48

Demokritos, sofrasına gelen incirleri yerken bir bal kokusu almış ve hemen bir araştırmadır başlamış kafasında; o güne dek incirlerden almadığı bu koku nerden gelebilir, diye. Merakını gidermek için, incirlerin toplandığı yeri görmeye gitmek istemiş. Sofradan niçin kalktığını anlayan hizmetçi kadın gülmüş: “Boşuna zaman kaybetmeyin, incirleri bal çanağına koymuştum toplarken.” demiş. Demokritos’un canı sıkılmış bu araştırma fırsatını kaçırdığı, bir merak konusu elinden alındığı için. “Hadi be sen de.” demiş hizmetçi kadına, “Keyfimi kaçırdın ama ben yine de bal kokusu incirde kendiliğinden varmış gibi nedenini araştıracağım.” Demokritos’un bu yaklaşımı birçok bilim ada-mı ve filozofta vardır. Aşağıdakilerden hangisi bu parçada bilim adamı ve filozoflarda var olduğu söylenen yaklaşıma ters düşer? A) Olaylara diğer insanlardan farklı bakma B) Her şeyin nedenini sorma C) Araştırmaktan hoşlanma D) Merak duygusunu canlı tutma E) Başkalarının düşüncelerini benimseme

48mehmetcengiz

49

Demokritos, sofrasına gelen incirleri yerken bir bal kokusu almış ve hemen bir araştırmadır başlamış kafasında; o güne dek incirlerden almadığı bu koku nerden gelebilir, diye. Merakını gidermek için, incirlerin toplandığı yeri görmeye gitmek istemiş. Sofradan niçin kalktığını anlayan hizmetçi kadın gülmüş: “Boşuna zaman kaybetmeyin, incirleri bal çanağına koymuştum toplarken.” demiş. Demokritos’un canı sıkılmış bu araştırma fırsatını kaçırdığı, bir merak konusu elinden alındığı için. “Hadi be sen de.” demiş hizmetçi kadına, “Keyfimi kaçırdın ama ben yine de bal kokusu incirde kendiliğinden varmış gibi nedenini araştıracağım.” Demokritos’un bu yaklaşımı birçok bilim ada-mı ve filozofta vardır. Aşağıdakilerden hangisi bu parçada bilim adamı ve filozoflarda var olduğu söylenen yaklaşıma ters düşer? A) Olaylara diğer insanlardan farklı bakma B) Her şeyin nedenini sorma C) Araştırmaktan hoşlanma D) Merak duygusunu canlı tutma E) Başkalarının düşüncelerini benimseme

49mehmetcengiz

b) REALİZM (varlık vardır)3. Varlık “MADDE” dir.

Thomas Hobbes Varlık’ı cisim (madde)Mekanik materyalizmVarlık’ı cisim (madde)’den ibaret sayar.Varlıklar içe ayrılır: 1.Doğal=Fert, 2.Yapma=Grup, 3.Ahlaki= Toplum, şeklinde.-Ruh: Beyin veya çok ince sinirler (duyular ifade edilmeyecek kadar ince.)

08.12.13 50

50mehmetcengiz

b) REALİZM (varlık vardır)3. Varlık “MADDE” dir.

Frederich La MattrieMaddeMakine İnsanAsıl varlık olarak ‘’Madde’’yi kabul eder. Ruh bedenin bir fonksiyonudur.‘’Karaciğer nasıl safra salgılıyorsa, beden de ruhu salgılar’’, Maddenin, hareket etme ve duyumlama gibi 2 özelliği vardır.

08.12.13 51

51mehmetcengiz

b) REALİZM (varlık vardır)3. Varlık “MADDE” dir.

Karl Marx:Dinamik Materyalizm•Madde•Madde bilinçten bağımsız ve onun dışındadır. Özü, harekettir. Maddenin hareketinden meydana gelen evren olmuş-bitmiş bir süreç değil, •diyalektik olarak(tez-antitez-sentez şeklinde) ilerleyen bir oluşumdur. •Hegel diyalektiğinden farklı olarak, temele maddeyi koymuştur. O’na göre düşünme bile, ileri derecede gelişmiş bir maddenin ürünüdür.

08.12.13 52

İDEA

MADDE52mehmetcengiz

TANRI:SONSUZ TÖZ

RUH:SONLU

TÖZ

MADDE:SONLU

TÖZ

Vücuda iğne battığında acıyı hisseden ruh mu, beden mi?

b) REALİZM (varlık vardır)

3. Varlık “Hem Madde Hem Ruh” dur.DESCARTES

Onun düşüncesine göre yaratılmamış bir ruh olarak Tanrı, sonsuz ve mükemmel tözdür. Tanrı dünyanın dışındadır. Yaşadığımız dünyada ise iki töz bulunur. Bunlardan biri ruh, diğeri ise maddedir. Ruh ve madde sonlu tözlerdir. Ruhun temel niteliği düşünme, maddenin temel niteliği ise hareket etmedir. Descartes’e göre ruh ya da beden, birbirinden bağımsız alanlardır. iki ayrı cevher kabul eden bu görüşüne, düalizm (ikicilik) adı verilmiştir.

Monizm (bircilik): Varlığı tek unsura indirgeme. Plüralizm (çoğulculuk): Varlığı ikiden çok nedene indirgeme 53mehmetcengiz

b) REALİZM (varlık vardır)3. Varlık “FENOMEN” dir.

Ona göre varlık fenomendir. Fenomen, varlıkların görünüşü, özü ve anlamıdır. Husserl’e göre insan bilinci nesneye iki türlü yönelir.Birincisinde bilinç nesneyi sezgisel bir yoldan özü itibariyle kavrar. İkincisinde ise bilinç nesneyi yalnızca gözlemleyebilir. Sesleri, renkleri duyusal olarak algılar. Bilinç, algıladığı nesnelerinsaf anlamlarını ve özlerini de kavrar. Varlık alanında, asıl gerçek olan ulaşılan bu özlerdir.Bunlar, zaman ve mekân kavramlarıyla sınırlanamaz.

Edmund Husserl

54mehmetcengiz

55

VARLIĞA ÇAĞDAŞ YAKLAŞIM“Her gerçekliğin altında başka bir gerçeklik vardır.”

1.YENİ ONTOLOJİ:

N.Hartmann (1882-1950)

Yeni ontoloji, ontolojiyi tümdengelimci yoldan değil, tümevarımcı yöntem. Deneysel temellere dayandırıp öznel idealizme karşı bir tutum sergilemişlerdir. Amaçları, materyalizm ile idealizm arasındaki karşıtlığı yok etmektir. Ancak,nesnel idealizme düşmekten kurtulamamışlardır.

55mehmetcengiz

56

C. Peirce 1839-1914) :pragmatizm, J.Dewey: ensrümantalizm, aletçilik Gerçek olan: 1.yararlı olandır, 2.fayda sağlayan ve 3.Sonuç itibari ile başarı getirendir.

“Her düşünce bir göstergedir.”

2. Pragmatizm

56mehmetcengiz

57

57mehmetcengiz

58

EXİZTANSİYALİZM (varoluşçuluk)

Öznel idealist bir felsefe akımı

Martin Heidegger 1889-1976) ve

Karl Jaspers (Karl Yaspers, 1883-1969),

Jean Paul Sartre (1905-1980)

İnsanın bireysel varoluşudur. Varoluş, nesnelerle değil, yalnızca

insanlarla ilgilidir.

Bu, insanın gerçekleştirebileceği ya da gerçekleştiremeyeceği bir

olanaktır. İnsan, varoluşunu kendisi yaratır.

Eşyada “öz” vardır varlık öyle veya böyle gerçekleşir, insanda varlık vardır “öz”ünü kendisi gerçekleştirir.

ÖZ İNSAN

VARLIK (EŞYA) ÖZ

3. EXİSTANSİYALİZM (Varoluşçuluk)“Felsefe, neleri bilmediğini bilmektir.”

58mehmetcengiz

59

“Dünyada varlığı olan biricik şey insandır.”

EXİZTANSİYALİZM (varoluşçuluk)Martin Heidegger, Platon’dan bu yana gelen ontolojik sistemi yıkmak ister. Dünyadaki en önemli şey insanın varoluşudur. Varoluş ise kendi varlığı içinde o varlıkla akılsal bir ilişkide olmadır. Heidegger, böylece idealizme ulaşır. Heidegger, varoluş kavramı yoluyla felsefenin temel sorusuna yeni bir çözüm getirip materyalizm ve idealizm arasındaki tartışmaları aşmaya idealist bir yolla çözecek bir biçimde birbirine bağlamıştır. Dünyada var olmanın yanı sıra varoluş, başka bir insana göre de var olmaktır. Ama burada söz konusu olan yine insanın varlığı değil, “ben”in başkasının “ben”iyle ilişkisidir.

59mehmetcengiz

60

Dünyanın başlangıcı, sonu ve niçin var olduğuna İlişkin sorular hep merak uyandırır. Heidegger, bu türden sorulara ilişkin genel fikirlerin ve bunların tarihinin ayrıca bunlardan kaynaklanan başka şeylerin belirtilmesinde felsefe sözcüğünün kullanılmasını olanaksız kılmıştır. Bunun da Heidegger’in felsefeye en temel katkısı olduğu söylenebilir.Bu parçaya göre Heidegger’in felsefe sözcüğünün kullanılmasını istemediği alan aşağıdakilerden hangisidir?A) EtikB) MetafizikC) EstetikD) Bilim felsefesiE) Bilgi kuramı

(2009-ÖSS)

60mehmetcengiz

61

Dünyanın başlangıcı, sonu ve niçin var olduğuna İlişkin sorular hep merak uyandırır. Heidegger, bu türden sorulara ilişkin genel fikirlerin ve bunların tarihinin ayrıca bunlardan kaynaklanan başka şeylerin belirtilmesinde felsefe sözcüğünün kullanılmasını olanaksız kılmıştır. Bunun da Heidegger’in felsefeye en temel katkısı olduğu söylenebilir.Bu parçaya göre Heidegger’in felsefe sözcüğünün kullanılmasını istemediği alan aşağıdakilerden hangisidir?A) EtikB) MetafizikC) EstetikD) Bilim felsefesiE) Bilgi kuramı

(2009-ÖSS)

61mehmetcengiz