onderzoeksrapport invoering wabo bij gemeenten
DESCRIPTION
TRANSCRIPT
Onderzoek status en ervaringen invoering WaboREALISATIE E-OVERHEID IN GEMEENTEN
Onderzoek status en ervaringen invoering WaboREALISATIE E-OVERHEID IN GEMEENTEN
2
ONDERZOEK STATUS EN ERVARINGEN INVOERING WABO
INHOUD
Samenvatting
Verantwoording
Status van de invoeringDoelstellingenImpact op de organisatieHandhavingKnelpuntenInvoeringskostenSlotwoord
3
4
556789
11
3
Samenvatting
Nu de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) per 1 oktober in werking is getreden is de vraag gerechtvaardigd of de gemeenten daadwerke-lijk in staat zijn om de omgevingsvergunning te verstrekken. Uit de resul-taten blijkt dat 21% van de gemeenten niet in staat bleek om de Wabo per 1 oktober volledig in te voeren. Daar staat tegenover dat veel gemeenten de Wabo hebben aangegrepen om de dienstverlening te verbeteren. Dit gebeurt onder meer door de processen te vereenvoudigen en de doorlooptijden te verkorten.
Gemeenten hebben diverse doelstellingen met het invoeren van de om- gevingsvergunning. Ruim 70% van de gemeenten noemt het integraal aanbieden of de één-loket-gedachte als belangrijke doelstelling. Andere doelstellingen die hoog scoren zijn het vereenvoudigen van de processen, het verkorten van de doorlooptijden en het digitaal aanvragen van een vergunning. Frappant is dat het merendeel van de gemeenten aangeeft dat deze doelstellingen ook zonder wetgeving gerealiseerd hadden kunnen worden, de juridische implicaties daarbij buiten beschouwing latend. Verder lijken gemeenten vooral geïnvesteerd te hebben in het vergunningsdeel van de Wabo, want vier van de tien gemeenten heeft (nog) geen integraal hand-havingsprogramma opgesteld.
Onderzocht is welke knelpunten de gemeenten nu het meest ervaren hebben bij invoering van de Wabo. Uit de resultaten blijkt dat de grootte van de gemeente sterk van invloed is op de soort knelpunten. Zo is bij kleinere gemeenten (< 10.000 inwoners) het gebrek aan inhoudelijke kennis het groot-ste struikelblok geweest. Bij grotere gemeenten (> 50.000 inwoners) wordt dit knelpunt helemaal niet genoemd. Zij hebben vooral last gehad van externe factoren, zoals het proces waarmee de landelijke wet- en regelgeving gereali-seerd is, de samenwerking met ketenpartners en de implementatie van het landelijke digitale loket (OLO).
Met de invoering van de Wabo zijn ook allerlei kosten gemoeid. De grootste kostenpost bij bijna 90% van de gemeenten was de aanschaf en implementa-tie van ICT-systemen, op gepaste afstand gevolgd door het herontwerpen van processen en de externe inhuur. Ruim 40% van de gemeenten heeft 30.000 tot 100.000 euro geïnvesteerd in de invoering van de Wabo, en 30% van de gemeenten zelfs meer dan 100.000 euro. Opvallend is dat één op de zes gemeenten niet goed weet hoeveel tijd en geld invoering van de Wabo heeft gekost.
Uit de resultaten komt naar voren dat de meeste gemeenten veel energie en geld hebben gestoken in de invoering van de Wabo. Hierbij stond het ver-beteren van dienstverlening centraal. De komende maanden zal duidelijk moeten worden of de burgers en ondernemers ook daadwerkelijk voordeel hebben van de Wabo.
ONDERZOEK STATUS EN ERVARINGEN INVOERING WABO
4
Verantwoording
In juni 2010 publiceerde Telengy onder de titel NUP in uitvoering? Gemeenten aan de
slag de resultaten van een onderzoek naar de invoering van de NUP-bouwstenen bij de
gemeenten. In navolging van dit onderzoek is nu specifiek gekeken naar de implemen-
tatie van één belangrijke bouwsteen uit het NUP-programma bij gemeenten, de in-
voering van de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo). Met het in werking
treden van de Wabo per 1 oktober 2010 maken de bouw-, kap-, monumenten-, gebruiks-
en milieuvergunning op basis van gemeentelijke verordeningen plaats voor één inte-
grale omgevingsvergunning. De gemeenten hadden de opdracht deze nieuwe wet-
geving in hun organisatie te implementeren vóór 1 oktober 2010.
Hoe zijn de verschillende gemeenten met de implementatie van deze NUP-bouwsteen
omgegaan? Welke aanpak hebben zij gekozen? Welke inspanning hebben de gemeen-
ten moeten verrichten en waar lagen de prioriteiten? Heeft invoering van de Wabo
geleid tot organisatorische veranderingen of zelfs een versnelling van de digitale
dienstverlening?
Dit rapport geeft op hoofdlijnen inzicht in de voortgang en aanpak van de implemen-
tatie van de Wabo bij gemeenten. Daarnaast geeft het inzicht in de lokale ambities,
succes- en faalfactoren en oorzaken van eventuele weerstanden. Telengy hecht veel
waarde aan de gemeentelijke ervaringen met de implementatie van de NUP-bouw-
stenen. Dit inzicht geeft namelijk een gedegen beeld van de daadwerkelijke problema-
tiek en maakt het mogelijk om in de toekomst de implementatiestrategie te verfijnen
en steeds meer af te stemmen op de ondersteuningsbehoefte van de gemeenten.
Aan het onderzoek hebben in totaal 86 gemeenten deelgenomen.
De uitgebreide onderzoeksresultaten zijn beschikbaar via www.telengy.nl.
5
ONDERZOEK STATUS EN ERVARINGEN INVOERING WABO
Status van de invoering
De invoering van de Wabo kent inmiddels al een geschiedenis van enkele jaren. De oorspronkelijke invoeringsdatum was 1 januari 2009, maar deze is vervolgens enkele malen uitgesteld. Nu de omgevingsvergunning er per 1 oktober eindelijk van is gekomen, lijkt de vraag gerechtvaardigd of het de gemeenten gelukt is om alle Wabo-aspecten ook daadwerkelijk in te voeren. Uit de resultaten blijkt dat 21% van de gemeenten niet in staat bleek om de Wabo per 1 oktober volledig in te voeren. Nadere analyse maakt duidelijk dat voor deze groep gemeenten vooral het tekort aan middelen (budget en beschikbare interne uren), implementatie/aanpassing van het vergunning-systeem en het gebrek aan draagvlak en prioriteit in de organisatie de groot-ste knelpunten zijn. Overigens is het opmerkelijk dat 19% van de gemeenten al op de oorspronkelijke invoeringsdatum van 1 januari 2009 gereed was.
Doelstellingen
Zoals bij de meeste bouwstenen van de E-overheid is de implementatie van een landelijke voorziening slechts een hulpmiddel om andere doelstellingen te realiseren. Dit geldt ook voor de invoering van de Wabo. Gemeenten hebben diverse doelstellingen met het invoeren van de omgevingsvergun-ning. Ruim 70% van de gemeenten noemt het integraal aanbieden of de één-loket-gedachte als belangrijke doelstelling. Andere doelstellingen die hoog scoren zijn het vereenvoudigen van de processen, het verkorten van de doorlooptijden en het digitaal aanvragen van een vergunning.
Zeer opmerkelijk is dat het merendeel van de gemeenten aangeeft dat de beoogde doelstellingen van de Wabo ook zonder deze wetgeving gerealiseerd had kunnen worden, de juridische implicaties daarbij buiten beschouwing latend. Natuurlijk is de invoering van de wet wel een goede ‘stok achter de deur’ geweest om deze doelstellingen ook daadwerkelijk te realiseren.
Figuur 1: Datum invoering Wabo gereed in gemeenten in %
14 7303019
1 januari 2009
1 juli 2010
1 oktober 2010
1 januari 2011
Na 1 januari 2011
6
Aantal inwoners gemeente
< 10.000
10.000 – 25.000
25.000 – 50.000
50.000 – 100.000
> 100.000
Er hebben geen wijzigingen plaatsgevonden
Nieuwe functies (bijvoorbeeld regisseur/casemanager, klantcontactmanager)
Processen en werkwijzen opnieuw gedefinieerd
Verschuiving van taken tussen front- en backoffice
Organisatiestructuren aangepast
Overhevelen van taken van gemeente naar andere partijen (RUD, gemeente, milieudienst, enz.)
Overnemen van taken van andere partijen (RUD, gemeente, milieudienst, enz.)
ONDERZOEK STATUS EN ERVARINGEN INVOERING WABO
Impact op de organisatie
Met de invoering van de Wabo probeerde de Rijksoverheid het vergunning-verleningsproces voor klanten te vereenvoudigen. Zo is naast het samen-brengen van verschillende vergunningen ook getracht om een eenduidig (digitaal) loket en aanspreekpunt voor de klant te creëren. De verwachting was dat realisatie van deze doelstellingen tot organisatorische wijzigingen zou (kunnen) leiden. Bij 88% van de gemeenten heeft de invoering van de Wabo ook daadwerkelijk tot wijzigingen geleid. De grootste veranderingen zijn dat de werkprocessen zijn aangepast, nieuwe functies zoals klantmana-ger/regisseur zijn ingevoerd, of zelfs organisatiestructuren zijn aangepast. Opvallend is dat er vooral bij kleinere gemeenten een verschuiving van taken heeft plaatsgevonden tussen front- en backoffice.
Omdat de gemeentegrootte in Nederland nogal varieert zijn de resultaten uitgesplitst naar gemeentegrootte.
Figuur 2: Organisatorische wijzigingen door de invoering van de Wabo in %
Verder kan geconcludeerd worden dat de kleinere gemeenten (< 10.000 inwoners) de Wabo niet als aanleiding zagen om taken over te hevelen naar andere partijen zoals bijvoorbeeld regionale uitvoeringsdiensten.
Een belangrijk aspect van de omgevingsvergunning is dat deze sinds 1 oktober digitaal via www.omgevingsloket.nl kan worden aangevraagd. Maar liefst 37% van de gemeenten heeft dit aangegrepen om de volledige vergunning-afhandeling digitaal te laten verlopen.
7 2 43023 1915
204020 1010
12 6 62917 1812
33 16171717
3 13525 244 8
7
Aantal inwoners gemeente
< 10.000
10.000 – 25.000
25.000 – 50.000
50.000 – 100.000
> 100.000
Werkproces wel aangepast, voor vergunningverlening
Werkproces wel aangepast, voor toezicht, handhaving en vergunningverlening
Werkproces niet aangepast
Aantal inwoners gemeente
< 10.000
10.000 – 25.000
25.000 – 50.000
50.000 – 100.000
> 100.000
Wel een integraal handhavingsprogramma opgesteld
Geen integraal handhavingsprogramma opgesteld
ONDERZOEK STATUS EN ERVARINGEN INVOERING WABO
Handhaving
Met de invoering van de Wabo is meer beoogd dan enkel en alleen het ver-lenen van een integrale omgevingsvergunning. De beoogde doelstelling was ook het organiseren van een integrale handhaving. Hiermee werd bedoeld dat verschillende handhavingsdisciplines en taakvelden op elkaar zouden worden afgestemd, met als doel voor de klant overzichtelijker te maken wie verantwoordelijk is en de handhaving coördineert.
Figuur 3: Wel/geen integraal handhavingsprogramma opgesteld in %
Figuur 4: Werkprocessen wel/niet aangepast in %
Het expliciet opstellen van een integraal handhavingsplan blijkt bij ongeveer de helft van alle gemeenten nog niet uitgevoerd te zijn. De vraag of de hand-havingsprocessen door de komst van de Wabo zijn aangepast leverde verge-lijkbare aantallen op.
6040
100
33 760
72 325
4060
7129
4753
2872
2971
8020
8
Aantal inwoners gemeente
< 10.000
10.000 – 25.000
25.000 – 50.000
50.000 – 100.000
> 100.000
Geen
Draagvlak
Middelen (tijd, geld)
Projectmanagement
Prioriteit bij management en bestuur
Samenwerking met ketenpartijen (provincie, waterschappen, milieudiensten, enz.)
Inhoudelijke kennis/expertise binnen de gemeente
Landelijke wet- en regelgeving (implementatie landelijke voorzieningen, wetgeving)
Herontwerp van werkprocessen
Veranderweerstand binnen de organisatie
ICT-systemen
Implementatie OLO (omgevingsloket online)
Deze resultaten bevestigen het beeld dat de helft van de gemeenten zich nog niet heeft gebogen over integrale handhaving en toezicht. Wellicht hebben de allerkleinste gemeenten (< 10.000 inwoners) deze processen niet aange-past omdat zij deze handhavingstaken vaak hebben uitbesteed aan regionale uitvoeringsdiensten.
Knelpunten
Onderzocht is welke knelpunten de gemeenten nu het meest ervaren hebben bij de invoering van de Wabo. Uit de resultaten blijkt dat de gemeentegrootte sterk van invloed is op de soort knelpunten. Zo is bij de gemeenten met minder dan 10.000 inwoners het gebrek aan inhoudelijke kennis het grootste struikelblok geweest. Bij gemeenten met meer dan 50.000 inwoners wordt dit knelpunt echter helemaal niet genoemd; zij hadden vooral last van externe factoren. Knelpunten die zij hebben ervaren zijn: het proces waarmee de landelijke wet- en regelgeving gerealiseerd is, de samenwerking met keten-partners en de implementatie van het landelijke digitale loket.
ONDERZOEK STATUS EN ERVARINGEN INVOERING WABO
Figuur 5: Knelpunten in %
23 158 8 8 8 8 8 7 7
1 10 20 1813 3 6 10 14 5
7 4 23 171 7 14 3 2 10 12
6 12 31 619 13 13
19 5 19 195 9 24
9
Aantal inwoners gemeente
< 10.000
10.000 – 25.000
25.000 – 50.000
50.000 – 100.000
> 100.000
Minder dan C= 10.000
C= 10.000 – C= 30.000
C= 30.000 – C= 100.000
Meer dan C= 100.000
Onbekend
Om de implementatie binnen de gemeenten te ondersteunen heeft de rijks-overheid een aantal instrumenten landelijk ontwikkeld, zoals bijvoorbeeld brieven en documenten. Maar liefst 79% van de gemeenten heeft hiervan in de praktijk gebruik gemaakt.
Invoeringskosten
Via de VNG hebben gemeenten het Rijk in de afgelopen twee jaar veelvuldig kenbaar gemaakt dat invoering van de Wabo veel geld en veel interne uren vergt, een relatief grote investering. In de grafiek zijn de budgetten weerge-geven zoals die door de gemeenten zijn begroot. Ruim 40% van de gemeen-ten heeft tussen de 30.000 en 100.000 euro geïnvesteerd in de invoering van de Wabo, en 30% van de gemeenten zelfs meer dan 100.000 euro. Hierbij moet worden opgemerkt dat voor 21% van de gemeenten de begroting ontoe-reikend bleek.
ONDERZOEK STATUS EN ERVARINGEN INVOERING WABO
Figuur 6: Begroot budget in %
Bij bijna 90% van de gemeenten was de aanschaf en implementatie van ICT-systemen de grootste kostenpost, op gepaste afstand gevolgd door het herontwerpen van processen en de externe inhuur.
8020
20 757133
28 650106
80 20
71 29
10
Aantal inwoners gemeente
< 10.000
10.000 – 25.000
25.000 – 50.000
50.000 – 100.000
> 100.000
Aanschaf/aanpassing en implementatie ICT-systeem
Herontwerp processen
Communicatie (intern, extern)
Opleiding en kennisdeling
Externe inhuur
Aantal inwoners gemeente
< 10.000
10.000 – 25.000
25.000 – 50.000
50.000 – 100.000
> 100.000
0 – 500 uur
5000 – 1.000 uur
Meer dan 1.000 uur
Onbekend
Figuur 7: Kostenposten in %
Figuur 8: Interne uren in %
Ook heeft de invoering van de Wabo veel inzet van interne medewerkers gevraagd. In onderstaande grafiek wordt deze inzet schematisch weergegeven.
Opvallend is dat één op de zes gemeenten niet goed in beeld heeft hoeveel tijd en geld de invoering van de Wabo heeft gekost.
22 18654
21 1931641
17175313
1253287
295714
15 2371639
2957 14
202747 6
6020 20
6020 20
ONDERZOEK STATUS EN ERVARINGEN INVOERING WABO
11
Slotwoord
Uit de resultaten komt naar voren dat de meeste gemeenten veel energie hebben gestoken in de invoering van de Wabo. Hoewel nog niet alle gemeen-ten volledig klaar zijn, stond het verbeteren van dienstverlening wel centraal. De komende maanden zal duidelijk moeten worden of de burgers en onder-nemers ook daadwerkelijk voordeel hebben van de Wabo.
ONDERZOEK STATUS EN ERVARINGEN INVOERING WABO
ColofonOnderzoek status en ervaringen invoering Wabo – Realisatie e-overheid in gemeenten is een uitgave van Telengy, oktober 2010.
Aan deze uitgave werkten mee:Eindredactie Jacob UbbelsTekstredactie Ruth Glastra van Loon, Peter ter Telgte, Ton de WitVormgeving DGO (www.dgo.nl)
Telengy is een kennispartner voor gemeenten. Onze kennis stellen we vrijelijk beschikbaar aan onze doelgroepen. Gebruikers mogen ons werk kopiëren, verspreiden en doorgeven. Daarnaast mogen gebruikers onze kennis gebruiken om afgeleid werk te maken. Het beschikbaar stellen van onze kennis kent wel enkele voorwaarden: • Naamsvermelding: De gebruiker dient bij het werk Telengy te ver-melden (maar niet zodanig dat de indruk gewekt wordt dat Telengy instemt met uw werk of uw gebruik van het werk).• Niet-commercieel: De gebruiker mag onze kennis niet voor commer-ciële doeleinden gebruiken. • Gelijk delen: Indien de gebruiker ons werk bewerkt kan het daaruit ontstane werk uitsluitend krachtens dezelfde licentie als de onder- havige licentie of een gelijksoortige licentie worden verspreid.
