OKULDA TÜBERKÜLOZ SAPTANINCA

YAPILACAKLAR

Türk Toraks Derneği 16. Yıllık Kongresi04.04.2013 - Antalya

Dr. Suha ÖZKAN

Çıkar çatışmam yoktur.

Sunum akışı

• Ülkemizdeki örneklere basının yaklaşımı

• Hastanın damgalanma sorunu

• Taramaların yapılması

• Yakın temaslılar ve latent enfeksiyona yaklaşım

• Çeşitli örnekler ve rakamlar

10 Şubat 2012

Bolu

Bolu’da okulda görülen TB hastalığı ile ilgili özet bilgi:

• 13 Ocak’ta Okulda hizmetli olarak çalışan bir kişiye VSD’de TB tanısı konulmuş

• Hastaneye yatırılarak tedavisi başlanmış

• Okulda hastanın temizliğini yaptığı sınıflardaki öğrencilere TB taraması yapılmış (n=186)

• Hastalık saptanan yok, 5 öğrenci, 4 öğretmen, 2 hizmetliye koruyucu tedavi başlanmış

• Temizlik görevlisinin işine son verilmiş

15 Şubat 2012 - 02:30Milliyet.com.tr » Gündem» Haber

Okulda verem alarmıHasta hizmetlinin çalıştığı Bolu Anadolu Lisesi’nde

yapılan tarama sonucunda 12 kişide daha verem hastalığı tespit edildi

Bolu Valisi İbrahim Özçimen, Bolu Anadolu Lisesi’nde görevli hizmetli İ.T.’de verem hastalığına rastlanmasının ardından okulda yapılan tüberkülin cilt testi ve Verem Savaş Dispanseri’nde çekilen akciğer filmleri sonucu aralarında öğretmenlerin de bulunduğu 12 kişide verem hastalığına rastlandığını, temizlik görevlisinin işine son verildiğini söyledi.

22 Şubat 2012

Manisa

Manisa’ da okulda görülen TB ile ilgili özet bilgi:

• Yarı yıl tatilinde bir öğretmene TB tanısı konularak tedavi başlanmış

• Dersine girdiği sınıflardaki öğrencilerle, öğretmenlere tarama yapılmış (n=225)

• Hastalık saptanan yok, 64 kişinin TDT pozitif bulunmuş. Tetkik edilerek bir kısmına koruyucu tedavi başlanmış

28 Aralık 2007

Kars’da okulda görülen TB ile ilgili özet bilgi:

• Yatılı Bölge Okulunda aşçı olarak çalışan bir kişide TB saptanmış ve tedavi başlanmış

• Okuldaki öğrenci, öğretmen ve çalışanlar taramadan geçirilmiş (n=220)

• Hastalık saptanan yok, 22 TDT pozitif bulunmuş. Tetkik edilmiş

• Aşçının işine son verilmiş

09/04/2008 

Verem yeniden hortluyor 

Artan verem vakaları Manisa Akhisar’da yüzlerce kişinin verem taramasından geçirilmesine neden oldu.

Akhisar’ın Dağdere kasabasında O.Y. adlı bir öğretmende görülen tüberküloz hastalığı endişe yarattı. Aşırı halsizlik ve öksürme sonrasında sağlık ocağına giden öğretmene, tüberküloz hastalığı teşhisi konmasının ardından Dağdere İlköğretim Okulu koruma altına alındı. Tüberküloz olan öğretmen O.Y’nin ise okulla ilişkisi kesildi.

Akhisar Verem Savaş Dispanseri’nin Manisa Verem Savaş Dispanseri’ne verdiği bilgiler doğrultusunda başlatılan çalışmalara rağmen yetkililer, konuyla ilgili net bilgiler vermekten kaçınıyorlar.

14 Ekim 2008, Doğan Haber Ajansı

Damgalanma (Stigma)

“Kara leke”

Bir kişi ya da grup için utanılması gereken bir

durumun varlığı, kabul edilmezliğin belirtisi olarak

değerlendirilir.

Damgalanma bireyin saygınlığını yitirmesine,

statüsünü kaybetmesine ve toplumun gözünde

değerinin azalmasına neden olabilmektedir.

Damgalanma (Stigma)

Damgalanma sadece Tüberküloza yönelik değildir.

HIV/AIDS, ruhsal hastalıklar, epilepsi, fiziksel

anomaliler, alkol ve ilaç bağımlılıkları, fiziksel ve

cinsel istismar, ırk ve cinsiyet konularında da

damgalanma yaşanabilmektedir.

1 yıllık sürede Kayseri VSD’de kayıtlı 196 TB hastasına anket yapılmış;

Hastalıklarına karşı tepkileri:

%75 kabullenme, %43 üzülme, %28 korku, karamsarlık, endişe, öfke

Hastalığın kişi veya çevreyle ilişkiler üzerine etkileri:

%57 uyku-iştah alışkanlıklarında bozulma

%40 içine kapanma

%16 damgalanma

%12 toplum tarafından dışlanmaTüberkülozun yaşam olayları ile ilişkisi ve hastalığın algılanmasıDemet Ünalan ve ark. İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi dergisi; Vol 15, No 4 (2008): Journal of Inonu University Medical Faculty; 249-255 

HASTA HAKLARI:

1. Bakım ve Tedavi

2. Saygınlık

3. Bilgi Edinme

4. Seçim

5. Gizlilik

HASTA SORUMLULUKLARI:

1. Bilgi Paylaşımı

2. Tedaviye Uyma

3. Toplum Sağlığına Katkı

4. Dayanışma

5. Hukuki Sorumluluklar

Okulla ilişkili Tüberküloz Hastası saptandığında yapılacaklar

1. Hasta ve hastalığın tanımlanması

2. Bilgi toplama ve durum tespiti

3. Risk faktörlerinin değerlendirilmesi

4. Hasta ile görüşerek onay ve yardım alınması

5. İletişim ve eğitim

6. Planlamanın yapılması

7. Taramanın yapılması

8. Gerekenlerin ileri tetkiki

9. Koruyucu önlemlerin alınması

10.İlgili kişiler ve okulun izlenmeye devam edilmesi

11.Raporlama

YAPILACAKLARLA İLGİLİ SÜRECİN AŞAMALARI

TB hastasının hastalık özellikleri:

• Yayma (+) Ac TB *

• Yayma (–) Ac TB

• Ac dışı TB

1. Aşama

Hasta ve hastalığın tanımlanması

• *Bulaştırıcı hastaların temaslı taraması daha geniş ölçekte yapılır.

• Temaslılarda artmış enfeksiyon saptandığında tarama genişletilir.

TB hastasının okulla ilişkisi:

• Öğrenci

• Öğretmen (kadrolu, geçici sözleşmeli)

• Çalışan (kadrolu, hizmet alımı)

1. Aşama

Hasta ve hastalığın tanımlanması

Öğrencilerde sınıf arkadaşları ve okulda birlikte olduğu topluluklar önemlidir.

Hasta olan öğretmen sınıf öğretmeniyse sınıfındaki öğrenciler detaylı değerlendirilir.

2. Aşama

Bilgi toplama ve durum tespiti

Okulun özellikleri:

• Okul öncesi

• İlköğretim

• Orta Öğretim

• Yüksek öğrenim

• Yatılılık durumu

Temaslıların yaşı ne kadar küçükse o kadar dikkatli davranılmalıdır.

Yatılı okullarda yakın temas durumu bulaşma için daha tehlikelidir.

2. Aşama

Bilgi toplama ve durum tespiti

Okulun yapısal özellikleri

• Havalandırma

• Güneş ışığından yararlanma

• Hacim-kişi sayısı

• Tekli öğrenim- ikili öğrenim

TB hastası öğretmense branşı ve dersinin özellikleri

• Sınıf öğretmeni

• Branş öğretmeni

3. Aşama

Risk faktörlerinin değerlendirilmesi

Hastanın şikayetlerinin başlangıcından tedavisi başlanana kadar geçen süre

Okulun tatilde olup olmaması

Öğrencilerin yaşları ve bölgedeki aşılanma durumu

Bağışıklığı azaltan durumların tespiti

Sağlık hizmetlerine ulaşabilirlik

Okulda yakın zamanda başka TB hastası olup olmaması

4. Aşama

Hasta ile görüşerek onay ve yardım alınması

Bu aşamaya kadar sadece hastadan ve yakın çevresinden bilgi alınır.

Hastaya okuldaki öğrenci, öğretmen ve diğer çalışanlar için olası artmış bulaşma riski ve hastalıktan bahsedilir.

Kendisi dışında başka hastaların da olabileceği vurgulanır.

Koruyucu tedavi ve yararı konusunda bilgilendirilir.

Hasta sorumlulukları hatırlatılarak “ONAY” alınır.

Kişinin hastalık öncesi iş ve sosyal durumunun korunması için yardımcı olunmaya çalışılır.

5. Aşama

İletişim ve Eğitim

Öncelikle hasta ve ailesiyle iletişim

Sağlık yöneticileriyle iletişim

Mülki amirlerle iletişim

Okul idarecileriyle iletişim

Öğretmen, öğrenci ve velilerle iletişim

Diğer faktörler ve basınla iletişim

Panik havası yaratılmamalı, yapılan işlemlerin başka hastalık çıkmaması için yapıldığı vurgulanmalı

Gerektiğinde bilgilendirme ve eğitim yapılır

6. Aşama

Planlamanın yapılması

Elde edilen bilgiler ışığında okuldaki tarama planı sağlık yöneticileri ve okul idarecileri ile birlikte yapılır.

Her kurum ve kişinin görev ve sorumlulukları tanımlanır.

Taramayla ilgili personel, lojistik destek, gerektiğinde tarama aracı temin edilir.

Taranacak ilk aşamadaki hedef grup belirlenir ve listesi alınarak tamamına ulaşmaya çalışılır.

Taramalarda bir sonraki aşamada ne yapılacağı baştan belirlenir.

7. Aşama

Taramanın yapılması

Tarama Yöntemleri Tüberkülin Deri Testi (TDT)

Deneyimli kişilerce yapılması ve ölçülmesi

Booster etkinin ölçülmesi (ikinci TDT) Akciğer filmi

Uygun cihaz, tercihen mobil araç

Film okumanın birden çok deneyimli hekim tarafından yapılması

8. Aşama

Gerekenlerin ileri tetkiki

1. Gerektiğinde detaylı radyolojik inceleme

2. Temas durumunun değerlendirilmesi

3. Semptom sorgulama

4. Fizik muayene ve değerlendirme

5. Mikrobiyolojik inceleme

6. Diğer ileri tetkikler

İleri tetkike çağrılanlar aileleriyle birlikte değerlendirilir.

9. Aşama

Koruyucu önlemlerin alınması

1. Hasta bulunanlar tedavi edilir.

2. Koruyucu tedavi kriterlerine göre değerlendirilir.

3. Kişiye ve ailesine koruyucu tedavi anlatılır, ilaçların düzenli kullanılması hususunda aydınlatılır.

4. Uygun olanlara koruyucu tedavi başlanır ve izlenir.

5. Okulda infeksiyon kontrol yönünden saptanan sorunlar çözüme kavuşturulur.

10. Aşama

Kişiler ve okulun izlenmeye devam edilmesi

1. TB enfeksiyonu ve bulaş parametreleri ışığında okul izlenmeye devam edilmelidir.

2. 3 ay sonra okuldaki aynı temaslılara tekrar TDT uygulanarak konversiyona bakılır.

3. Konversiyon saptananlar TB hastası değillerse koruyucu tedaviye alınır.

4. Artmış TB enfeksiyonu saptandığında ilgili okulun izlem süresi uzatılır.

11. Aşama

Raporlama

1. Hasta ve okulla ilgili yapılanlar detaylı olarak raporlanır.

2. Hekim veya idareci değişikliğinde yapılan işlemler ve izlemin aksaması önlenmeye çalışılır.

3. İlgili sağlık yöneticilerine bir kopyası gönderilir.

4. Bilimsel ortamlarda bildiri ve yayınlar ile paylaşılarak ülke deneyiminin artmasına katkı sağlanır.

KISITLILIKLAR

☻Hasta kişinin damgalanması

☻Okul öğretmen ve idarecilerinin hatalı yaklaşımları

☻Öğrenci ve ailelerindeki panik havası

☻Taramadaki hedef grubun doğru belirlenmemesi

☻Hedeflenen her kişinin kontrolünün yapılamaması

☻Teknik ve lojistik yetersizlikler

☻Okul Takviminin uygun olmaması

☻Sağlık altyapısındaki yetersizlikler

Sorunlar

Okulda TB örneği 1

2009 Yılı, Ankara

Lisede branş öğretmeni, yayma (++++) Ac TB

Araçta kurulu dijital cihazla okulda toplam 1142 film çekildi.

23 kişi ileri tetkike çağrıldı, hasta yok.

Dersine girdiği sınıflar ve öğretmenler hedef olarak belirlendi.

Hedeflenen 100 öğrenciden 85’ine, 90 öğretmenden 70’ine ve 14 personele TDT yapıldı ve filmleri çekildi, hasta yok

Önerilenlerden sadece 1 öğrenci koruyucu tedaviyi kabul ederek tamamladı.

Sınav nedeniyle derslere devamsızlık önemli bir sorun.

Önceki deneyimlerden; okul taramalarından koruyucu tedaviye başlananlarda uyum sorunu yaşanmaktadır.

Katkısı için Dr. Asiye İNAN SÜER’e teşekkürler…

Okulda TB örneği 2

Aralık 2012, Ankara

Lise öğrencisi, 17 yaşında (++++) Ac TB

Ailesinde TB tanısı alan 4. birey, diğer 3 kişi tedaviyi tamamlamış

Sınıfı, etüd sınıfı, birlikte yaşadıkları, öğretmenler ve çalışanlardan hedef grup belirlenmiş.

Sınıfındakilerin %50 TDT+ bulununca kattaki tüm öğrenci ve öğretmenler taramaya alınmış.

Hasta bulunan yok, 21 kişi koruyucu tedavi kullanıyor.

Okulda TB hakkında çeşitli eğitimler verilmiş. Halen hasta olan öğrenci ilaçlarını kullanıyor ve okuluna devam ediyormuş.

Katkısı için Dr. Filiz DUYAR AĞCA ve Gülüzar hemşireye teşekkürler…

Okulda TB örneği 3

Aralık 2012, Ankara

Aday memur hizmetli, 32 yaşında (++++) Ac TB, hemoptizisi var.

Sigara kullanıyor, alkol bağımlılığı tedavisi görmüş. Yalnız yaşıyor.

Çift tedrisatlı okul, ilköğretim 1. ve 2. kademe var.

Hangi sınıfları nasıl temizlediği öğrenilerek hedef grup belirlenmiş.

759 öğrenci, 61 öğretmene TDT yapılmış. TDT+ bulunan 88 öğrenci aileleriyle birlikte VSD’de tetkik yapılmış. 53 öğretmenin filmi çekilmiş.

Hasta bulunan yok, 59 öğrenci, 2 personel koruyucu tedavi kullanıyor.

Okulda TB hakkında çeşitli eğitimler verilmiş. İzlemlere devam edilmesi planlanmış.

Hasta halen yayma (-), şikayetleri nedeniyle tekrar hastaneye yatırılmış.

Katkısı için Dr. Filiz DUYAR AĞCA ve Gülüzar hemşireye teşekkürler…

Teşekkürler !