Kllaama

faraseci dduna bi

Kllaama farase ci dduna bi 2014

Kurel giy saytu lkkum farase mu ngi liggey ci kiliftegu, Imma TOR FAUS, soxna siy jiite lkku farase ak bpp wenneen xeetu lkk bu mu dkkandool.

Kilifteg geek mbind mi: Alexandre WOLFF, kilifag kurel giy smm lkkum farase.Mbind mi: Aminata AITHNARD.Njppandal gi: Genevive DASTUGUES ak Pauline HARDOUIN.

Jokkoo geek taskatu xibaar yi:Mbootaay wr dduna yu rew yiy lkk farase

Julie Tilman, mooy doxal sekerteer seneraal bi lpp lu eel xibaar ak jokkalanteJulie.tilman@francophonie.org

33 (1) 44 11 12 68

Virginie Aubin-Dubille, moo ame jflante jeek taskatu xibaar yiVirginie.aubin-dubille@francophonie.org

33 (1) 44 37 33 27

Jokkoo geek kurel gi:Alexandre Wolff

Alexandre.wolff@francophonie.org33 (1) 44 37 33 85

Tggum kart yi: AFDECLpp lu eel tggum tere bi: Anne-Danielle Naname, Juliette Lancien

Ci wllu nataal yi:Mbubb mi: REUTERS/Mohamed AzakirXet 8: OIF; xt 9: AFP/sia Kambou; xt 13: Alliance franaise bu Chengdu; xt 15: Roy Mehta/Getty; Nataal yi; xt 16: Franck San/OIF; xt 23: Boubacar Tour Mandmory/OIF.

Firikat yi: Momar Ciss UCAD, Mamadou Ciss UCAD.

ditions Nathan, Paris, 2014

576 xt, ditions Nathan, Paris.ISBN: 9978-2-09-882654-0

Kllaama farase sunu am-am la nun pp. Nun i koy jfandikoo, du wax ji rekk lanu bokk. Li koy jme kanam ak li koy wasaara war na noo itteel itam. Ni ko tere bii u yeesal te u naan ko Kllaama farase ci dduna bi, dajale na mbooloo muy gn di takku te di gn di firndeel cosaanam ci Afrig. Kon boog, wr na ne legi waa Afrig oo ame llgu mbootaay gi mb dkk yiy lkk farase te u duppee ko Farankofoni.

Rewu Afrig yaa ngi gn di dugg ci rawante bu tar diggante doomi Aadama yiy gn di bare ak njngale mu mucc ayib, diggante yokkute wu sax wu u jggaaniwul ak ubbeeku wu jm ci duggalante yi ci dduna, diggante dgrlaayu cosaan ak jflante ci mbirum cosn ak aada. Bu ko defee, laaju tey bi wara yitteel iy lkk farase, iy seen njiit ba ci nun iy kilifay mbootaayu farankofoni tey skku lu dooleel lkku farase, mooy: ndax kllaama farase doon na walla mu nara doon li u mn dimbali ba u am ndam ci rawante yooyu?

Tere bii dafa uy jox ay jf, ay lim, ay xalaat aki mbbt yu uy may u ni waaw ci laaj bu jkk bi, am xel mu dal ci aareel bi.

aar temeer ak jurom-aar-fukk ak eenti milyoi nit ooy lkk farase. Looloo waral mu doon juromeelu lkk bi u gna wax ci dduna bi. Waaye nanu jpp ni limu nit iy yokku ci Afrig soowu jnt mi njngaleem beral kllaama farase cr bu am solo, moo ko ko may, donte njngale moomu mu ngi jnkoonteek ay jafe-jafe ci lim ak ci baaxaay. Ni u ko yaakaarewoon njng mi ci farase tax na ba limu iy lkk farase yokku ci rew yu bare, dem na ba ci fanweer ci temeer boo jl li ko dale 2010. Su weesoo jafe-jafe yu tar ci wllu koppar ak mbooloo yu rew yu bare yu new doole jnkoonteel, li leen gna amal solo te wara mna dooleel llg, ci Afrig, kllaama farase, mooy fexe ba tolloole seeni lkk ak farase bi. Tere bii dafay wone aari mbir. Bu jkk bi, soraale nau ko ci potitig yi leen farankofoni di gunge ci misaal mn nau ci lim Elan-Afrig -. Bi ci tegu mooy ne li ci pp ci askanu rew yooyu ypp yaakaar nau ne kllaama farase mn na leen dimbali ci seeni soxla. Soxlay njng, jokkoo, xibaar ba ci sax aada, cosaan ak nekkin ci biir nit i.

Ci lu wr, kllaama farase wrsg la, ndimbal lu ry la itam ci i ko mna lkk. Mooy eenteeli lkku xarale yu bees yi, etteeli lkku jflante yi, aareeli lkku xibaar yi ci yenekaay yu mag yi, aareeli lkku liggey ci mbootaay yu bare, aareeli lkk bi u gna jng ci dduna bi. enn i dau ko judduwaale, di ko wax fu u tollu, ci seeni kr ak ca lekkool ba (oo ngi tollu ci aar-temer ak fukk ak aari milyo). eneen i dau ko jnge ci daara yu suufe yi walla yu kawe yi, walla u jngal ko seen bopp; moo tax li u koy wax barewul. i koy liggeye ci seeni joxalante ak seeni jflante ak bitim-rew, dafa leen di may itam u mna tgg ak fsal seen dund ak seeni yg-yg te teg ko ci seeni aadaay cosaan, ndaxte kllaama farase toogul benn palaas, dafay nd ak jamono te di moomoo li pp bokk, ni ko masa skkoo Lopold Sdar Senghor.

Ci noonu, kllaama farase dafa di luy wral dkkandoo bi war diggante lkkeek cosaan yi te wara lal bpp waxtaan bu amul xaaj ak seen ci diggante jigen eek gor i, diggante cosaan yeek aada yi ba ci ni u taxawale mbootaay yi. Su u sukkandikoo ci Dr Schweitzer mi doon wax ne mbggeel kese moo mna doon aar ci bokkoo, manes naoo wax ne ci biir bokkoo la kllaama farase di dgral cofeelam ci nit i, ci lay mna jmal itam bggante bu dggu.

Bataaxal

Abdu JUUFSekerteer Seneraal bu Farankofoni

3

Tralin wi Kllaama farase ci dduna bi 2014

Xaaj bu jkk: Kan mooy lkk farase ci dduna bi? 1. Dog bu jkk: Waib Farankofon yi (iy lkk farase) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

1. Lan mooy Farankofon ? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72. Limu nit u nekk ci jurom-benni gox yu u dendale ndax li seen nguur

di jfandikoo farase : 1965-2065 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32

2. Dog aareel: Lkkum tubaab ci Afrig . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 391. Farankofoni Afrig : yan xalaat ci lkk yi ? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 392. Gis-gis ci wareef ak palaasu lkkum farase ak mbootaayu Farankofoni

ci aar-fukk ak aari dkk yu ndaw ak yu mag ci Afrig . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 703. Anduk lkk yi ci biir gox yiy lkk farase : misaali juromi rewu Afrig. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 824. Afrig diggu ak dkki dex yu mag yi. Ay caabi ngir jngat farankofoni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90

3. Dog etteel: lkkum farase ci ni u koy waxe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1371. Ubbite . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1372. Waxini lkkum farase : diggante tgg ak njaxas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1393. Yokkute lkkum farase . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1624. Politigu lkk yi ci biir rew yiy lkk farase . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177

Xaaj aareel: Kan mooy jng farase ci dduna bi?1. Dog bu jkk: Farase, lkk wu u jggaani . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197

1. Ubbite . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1972. Misaal aki jngat ci ay gox . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2123. Naka lauy jngale farase ci dduna bi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2844. Njngaleem farase ca Siin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2905. Farankofoni, selebe yoonu xamxam yi : njngaleem farankofoni ci dduna bi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 323

2. Dog aareel: Farase, lkk wu uy jngalee . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3411. Ubbite . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3412. Misaal aki jngat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3483. Farase, aw lkk ci daara yu ndaw yi ci Afrig . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3614. Njngale mi uy defe ci farase . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .