oi mpalantes & alla poihmata - francois villon

FRANÇOIS VILLON

ΟΙ ΜΠΑΛΑΝΤΕΣ ΚΙ ΑΛΛΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ

Εισαγωγή, μετάφραση, σχόλια ΣΠΥΡΟΣ ΣΚΙΑΔΑΡΕΣΗΣ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΗ

FRANÇOIS VILLON

ΟΙ ΜΠΑΛΑΝΤΕΣ ΚΙ ΑΛΛΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ

J <•::• ! ι

1η ίκδοση στα ελληνικά: Institut Français d'Athènes, 1947 2η έκδοση στα ελληνικά: ΠΛΕΘΡΟΝ, 'Αθήνα 1979

'Επιμέλεια: Άλεξ. Ζήρας

ΡΕΚΔΟΣΕΙΣ ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΗ, Κοδριγκτώνος 29, Άθήνα-τηλ. 3234 803

"Αννα Σκιαδαρέση, Άλιβερίου 9, 'Αθήνα

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α

"Ο,τι ξέρουμε για τή ζωή τοϋ Φρανσουά Βιγιόν 11-34

Τό έ'ργο τοϋ Φρανσουά Βιγιόν 35-51 Ή Κληροδοσία (Le Lais) 41 Ή Διαθήκη (Le Testament) 42 Τα διάφορα ποιήματα 44 Μπαλάντες γραμμένες σέ γλώσσα ζαργκόν 45

Μπαλάντα κι ακροστιχίδα πού 'γράψε ό Σπύρος Σκιαδαρέσης γιά τόν Φρανσουά Βιγιδν . . . 53-54

Ι. Οί μπαλάντες και τ' άλλα ποιήματα της Διαθήκης τοϋ Φρανσουά Βιγιόν 55-107

Η. Τα διάφορα άλλα ποιήματα τοϋ Φρανσουά Βιγιον 109-159

III. Οί μπαλάντες πού 'γράψε ό Φρανσουά Βιγιόν σέ γλώσσα Ζαργκόν Ζομπελεν . . . . 161-179

Σχόλια 181-208

Πήγες τοϋ κειμένου τοϋ Φρανσουά Βιγιόν . . . 209-211

Βιβλιογραφία 213-217

Table des poèmes 219-220 Πίνακας τών ποιημάτων 221-222

A

M. OCTAVE MERLIER Directeur de l'Institut Français d'Athènes

Hommage d'estime profonde, d'amitié et de reconnaissance

ΣΧΟΛΙΟ TOT ΕΠΙΜΕΛΗΤΗ

Στην παρούσα δεύτερη έκδοση τών ποιημάτων τοϋ Φρανσουά Βιγιόν, έκτος άπό ορισμένες, δευτερεύουσας σημασίας, επεμβάσεις πού αφορούν στην προσαρμογή της μετάφρασης σύμφωνα μέ τους καινούριους γραμματικούς κανόνες, διατηρήθηκε ή λεκτική καΐ υφολογική απόδοση τους άπό τόν Σπ. Σκιαδαρέση. Μολονότι ή εξέλιξη της γλώσσας δέν έχει προσεταιρισθεί πολλές άπό τΙς λύσεις τοϋ μεταφραστή, προτιμήσαμε να αποφύγουμε τΙς δραστικές επεμβάσεις : καϊ διότι έτσι θα υπήρχε κίνδυνος να αλλοιωθεί τό ΰφος καϊ ό ρυθμός της μετάφρασης, καϊ διότι ol επιλογές τών λέξεων καϊ ή γλωσσική δομή αντανακλούν τή συνείδηση μιας εποχής. "Αλλωστε δέν υπάρχει πια καϊ δ Ιδιος ό μεταφραστής για νά υπερασπίσει τό κείμενο του.

Α.Ζ.

Ό,τι ξέρουμε

γιά τή ζωη του Φρανσουά Βιγιόν

ΤΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ TOT 1431, τ ' αρχοντικό τοϋ θεόφτωχου καί κακομοιριασμένου χωριάτη ντε Μονκορμπιέ ή ντε

Λόζ * —καταχωνιασμένο σέ κάποια βρωμογειτονιά τοϋ Παρισιού— πλουτίστηκε μ' ενα ακόμα πεινασμένο στόμα, πού ξεφύτρωσε κλαουρίζοντας μέσ ! άπό τ ' αχαμνά σκέλια της κυρά ντε Μονκορμπιέ.

Ό χωριάτης αυτός, σπρωγμένος άπο την αβάσταγη φτώχεια του, είχε αφήσει τό χωριουδάκι του ντέ Μονκορμπιέ —στά σύνορα της Μπουργκόνι καί τοϋ Μπουρμποναί— κι εϊχε κατεβεί στο Παρίσι μέ την ελπίδα πώς στην πρωτεύουσα θα βολευόταν καλύτερα άπο τό χωριό του. Καί μά τό ναί, βολεύτηκε μια χαρά σμίγοντας μέ μια φτωχοκοπέλα άπό την Ά ν ζ έ ρ , πού την παντρεύτηκε κιόλας για να μοιραστεί μαζί της τή φτώχεια καί τήν πείνα πού τόν έδερναν. Κι επειδή θα ήταν κρίμα αν ή τόση κακομοιριά τοϋ νιόπαντρου ζευγαριού έμενε δίχως κληρονόμο, τόν σκάρωσε κι αυτόν καί τόν έβγαλε Φρανσουά. Μά ήτανε γραφτό νά μή χαρεί γιά πολύ τή φαμελιά του ό άμοιρος πατέρας. Πέθανε πριν της ώρας του, αφήνοντας τή γυναίκα του απένταρη μέ τό μωρό στό βυζί, καί δίχως κανένα άποκούμπι μές στή φριχτή κρίση πού έδερνε εκείνες τις χρονιές τό Παρίσι.

* Τό οικογενειακό του όνομα μας είναι άγνωστο. Άπό τα δυό του επώνυμα, τό πρώτο τό πήρε, δπως συνηθιζόταν τότες, άπό τους αφεντάδες ντέ Μονκορμπιέ πού δριζαν τήν περιοχή δπου γεννήθηκε, καί τό δεύτερο άπό τ' άγρόχτημα ντέ Λόζ πού τό νεμόταν μέ προσωρινό δικαίωμα καί πού άνηκε στό τσιφλίκι τών ντέ Μονκορμπιέ.

Ι Ι

ΣΠΥΡΟΣ ΣΚΙΑΔΑΡΕΣΗΣ

τ Ηταν τότες ή εποχή πού ή συφοριασμένη αυτή πολιτεία ζοϋσε κάτου άπό τήν αγγλική κατοχή, σέ μιαν αδιάκοπη αγωνία και τρομάρα, άπο τή μια μεριά δαρμένη άπο τόν εμφύλιο και τόν εξωτερικό πόλεμο, κι άπο τήν άλλη αφανισμένη άπο τή φτώχεια, τήν πείνα και τις θανατερές επιδημίες. "Ολες αυτές οί συφορές είχαν καταντήσει τήν πρωτεύουσα τοϋ Γαλλικού βασιλείου σωστή κόλαση, πού ή φρίκη της χαράχτηκε βαθιά στην τρυφερή ψυχή τοϋ μικροϋ Φρανσουά, φαρμακώνοντας τη μέ τήν πρώιμη εκείνη βαρυ-θυμιά, πού τον έκανε να οραματίζεται διαρκώς το θάνατο σέ ηλικία πού κάθε άνθρωπος μέθα άπο τή χαρά της ζωής.

Μέσα σ' αυτήν τήν κόλαση παραδέρνοντας ή δόλια ή μάνα του κατάφερε να τον αναστήσει μέ χίλιες στέρησες και βάσανα, ώσπου έγινε εφτά χρονώ. Τότες πιά, τέλεια άποκαμωμένη άπ' αυτόν τον παραδαρμό της, χτύπησε στην απελπισία της τή φιλόξενη πόρτα τοϋ άγαθοΰ και σεβάσμιου εφημέριου της εκκλησίας του Σαίν Μπενουά λέ Μπιεντουρνέ, μαιτρ Γκιγιώμ ντέ Βιγιόν —μακρινοΰ ΐσως συγγενή της— και παράδωσε το μονάκριβο της στην προστασία της σπλαχνικής του καρδιάς.

Κι αλήθεια, ό καλόκαρδος αυτός παπάς στάθηκε για τ άμοιρο ορφανό ένας εξαιρετικά στοργικός κι αφοσιωμένος προστάτης" γιατί δχι μόνο το στέγασε, τό 'ντύσε καΐ τό 'θρέψε, μα και τοϋ 'δώσε τήν πρώτη γραμματική μόρφωση. Κι δταν έγινε δώδεκα χρονώ, τό 'γράψε και στό Πανεπιστήμιο μέ τό πατρικό του δνομα, Φρανσουά ντέ Μονκορμπιέ. Τότες φαίνεται πώς ό ποιητής μας πρόστεσε στ' ονομά του αυτό και τό δνομα τοϋ προστάτη του Βιγιόν, μέ τό όποιο κι έμεινε γνωστός. Κι αυτό τό 'κάμε, σίγουρα για να πάρει μια θέση τιμητική στην Πανεπιστημιακή οικογένεια μέ τό ύποληψιμο αυτό δνομα. Γιατί ό μαιτρ Γκιγιώμ ντέ Βιγιόν δέν ήταν μόνο ένας απλός εφημέριος, άλλα κι ενα διαλεχτό και τιμημένο άπό τήν κοινωνία πρόσωπο. ΤΗταν διδάχτορας τοϋ Πανεπιστημίου, μέλος της Μεγάλης 'Αδελφότητας των 'Αστών, χωρο-δεσπότης τοϋ Μαλαί-λέ-Ρουά, κι ανώτατος δικαστής στην περιοχή πού εξουσίαζε. Στό Παρίσι έχρημάτισε πολλές φορές εκκλησιαστικός επίτροπος της κοινότητας τών κληρικών τοϋ Σαίν Μπενουά, κι ήταν ΐδιοχτήτης πολλών σπιτιών της

12

Η ΖΩΗ ΤΟΥ ΦΡΑΝΣΟΥΑ ΒΙΓΙΟΝ

κοινότητας αυτής και τοϋ μεγάρου της Πόρτ Ρούζ, στό όποιο κι είχε στεγάσει τόν προστατευόμενο του.

Ό μικρός λοιπόν Φρανσουά, και χάρη στή μεγάλη του εξυπνάδα και χάρη στή ζωηρή του επιθυμία να φανεί άξιος της αγάπης τοϋ μεγαλόκαρδου ψυχοπατέρα του, προόδεψε γλήγορα στις σπουδές του, και σέ ηλικία εΐκοσιενοΰ χρονώ πήρε τό δίπλωμα του, τις 26 Αυγούστου τοϋ 1452, μαζί μέ τόν τίτλο τοϋ Δασκάλου τών τεχνών (Maître es ar ts) . "Ως τότε ό μαιτρ Γκιγιώμ ντέ Βιγιόν ήταν δλο χαρά και καμάρι για τή φρονιμάδα και τήν προκοπή τοϋ Φρανσουά. Μα ή χαρά του αυτή δέν κράτησε πολύ. Πριν ποΰμε δμως τό γιατί, είναι απαραίτητο να δώσουμε μιαν εικόνα τοϋ Πανεπιστημίου και της πανεπιστημιακής ζωής εκείνου τοϋ καιροΰ.

Τό Πανεπιστήμιο λοιπόν αυτό δέν εϊχε τότες κεντρική έδρα. Μέ τά διάφορα του κολέγια, τις σκόρπιες του αίθουσες παραδόσεων, τις εκκλησιές, τά μοναστήρια του, τά σπίτια στα όποια κατοικοΰσαν οί καθηγητές, ο'ι φοιτητές κι δλος εκείνος ό παρδαλός λαός πού τους ύπηρετοΰσε ή τους εξυπηρετούσε, κάτεχε δλη σχεδόν εκείνη τήν αριστερή μεριά τοϋ Παρισιοΰ, πού τό τείχος της άρχιζε πάνω-κάτω άπό κει πού είναι χτισμένη σήμερα ή 'Ακαδημία, έκανε ένα μεγάλο τόξο και τέλειωνε πάλι στό Σηκουάνα, έκεϊ πού αρχίζει ή Κρα-σαγορά (Hal le a u x vins). Μέσα σ' αυτό τό τόξο βρισκόταν κλεισμένο τό Βουνό της 'Αγίας Γενεβιέβης (Montagne Sainte-Geneviève) , ή καρδιά τής Λατινικής συνοικίας (Quart ier L a t i n ) , δπως λεγόταν κι δπως λέγεται ακόμα εκείνη ή συνοικία.

Οί φοιτητές τότες έμπαιναν πάρα πολύ νέοι στό Πανεπιστήμιο —γι ' αυτό βλέπουμε και τόν Βιγιόν φοιτητή σέ ηλικία μόλις δώδεκα χρονών— κι ό λόγος τής τόσο πρώιμης έγγραφης στό Πανεπιστήμιο ήταν δτι δλες οί Σχολές, άπό τις κατώτερες ως τις ανώτατες, εξαρτιόνταν, ποια λίγο ποια πολύ, άπ' αυτό.

Ή Σχολή Τεχνών, στην οποία φοίτησε ό Βιγιόν, έδινε γι ' ανώτατο τίτλο στους τελειόφοιτους της τόν τίτλο τοϋ Δασκάλου τών τεχνών (Maître es ar ts) . Αυτό τόν τίτλο έπρεπε να κατέχει απαραίτητα οποίος ήθελε να γίνει δεχτός στις σχολές τής Θεολογίας, τής Γιατρικής ή τής Νομικής.

*3


Για να μπει κανείς στή Σχολή Τεχνών έφτανε νά ' χε ορισμένες γνώσεις της λατινικής γλώσσας, πού τότες τή μεταχειρίζονταν σαν γλώσσα μισοζώντανη, κι έπρεπε να δείξει αυτές του τις γνώσεις σε προφορική αποκλειστικά εξέταση. Για ν' αποχτήσει τον τίτλο τοϋ Δασκάλου των τεχνών, έπρεπε να φοιτήσει ευδόκιμα επί τρία χρόνια στή Σχολή αυτή, και να γίνει δεχτός στις εξετάσεις άπό τους καθηγητές, οι όποιοι εξέταζαν τους υποψήφιους ειδικά στή λατινική γραμματική και στή λογική. Μα ό τίτλος αυτός, καθώς είδαμε, δεν ήταν παρά ένα προσόν απαραίτητο για βποιον ήθελε να μπει σέ μια άπό τις τρεις μεγάλες σχολές, Θεολογική, Νομική ή Γιατρική, στις όποιες έπρεπε να φοιτήσει για πολλά ακόμα χρόνια, ώσπου να πάρει τον τίτλο τοϋ διδάχτορα.

Φαίνεται λοιπόν πώς ό Βιγιόν γράφτηκε σέ κάποια άπ' αυτές τις σχολές, ϊσως στή Νομική. Αυτήν τή φορά όμως δεν πήρε στα σοβαρά τις σπουδές του, και τό 'σκαγε συχνά άπό τα μαθήματα, καθώς τ ' ομολογεί κι ό 'ίδιος αργότερα, στή Διαθήκη του, με μεγάλη τύψη. Και νά σε τί οφείλεται αυτό του τό ρεμπελιό.

Ό εξαιρετικά πολυτάραχος φοιτητικός και γενικά πανεπιστημιακός πληθυσμός, πού στην εποχή τοΰ Βιγιόν αριθμούσε κάπου δεκαοχτώ χιλιάδες ψυχές, άποτελιόταν άπό κάθε καρυδιάς καρύδια, πού κατρακυλούσαν ώς τό Παρίσι άπ' δλες τις χώρες της Ευρώπης. "Ολος αυτός ό κόσμος κοράκιζε τα μεσαιωνικά λατινικά, πού ήταν τότες ή μόνη διεθνής γλώσσα μέ τήν οποία κατάφερναν νά συνεννοούνται μεταξύ τους και νά καταλαβαίνουν τους καθηγητές τους. "Αλλοι ήσαν άντρες —γιατί τότες, μόνο υστέρα άπό δεκαπέντε χρόνων σπουδές μπορούσε κανείς νά γίνει διδάχτορας μιας άπό τις μεγάλες σχολές πού είπαμε παραπάνω— άλλοι ήσαν παιδιά πού φοιτούσαν στις στοιχειώδικες και τις κατώτερες σχολές, πού καθώς είδαμε εξαρτιόνταν άπό τό Πανεπιστήμιο. "Ολοι αυτοί λοιπόν οι φοιτητές είχαν και τήν ιδιότητα τοΰ κληρικού, γιατί τό Πανεπιστήμιο εκείνα τα χρόνια ήταν κάτου άπό τήν προστασία της 'Εκκλησίας, και σαν κληρικοί —άσχετα σέ ποια Σχολή φοιτούσαν— υπάγονταν αποκλειστικά στή δικαιοδοσία τών εκκλησιαστικών δικαστηρίων.

14


Μα τό Πανεπιστήμιο βρισκόταν πάντα σ' αδιάκοπη φαγωμάρα μέ τή βασιλική εξουσία για πραγματικές ή φανταστικές παραβιάσεις έκ μέρους της τών προνομίων του. Συνέπεια αυτής της φαγωμάρας ήταν νά μπλέκονται συχνά-πυκνά οί φοιτητές, υποστηριγμένοι κι άπό τους καθηγητές τους, σέ πραγματικές μάχες μέ τους ανθρώπους της βασιλικής εξουσίας και της αστυνομίας. Κι αν οί καθηγητές συμβιβάζονταν καμιά φορά μέ τήν εξουσία, οί φοιτητές πού ήσαν απόλυτοι αφεντάδες της συνοικίας τους, δέν κατάθεταν τα δπλα παρά εξακολουθούσαν τον πόλεμο. Κι αυτός τους ό πόλεμος ήταν τόσο κωμικός δσο κι α'ιματόβρεχτος. Καμιά φορά τους σκαρφιζόταν, στα καλά καθούμενα, νά πειράξουν τους αγαθούς αστούς, πού 'χαν τήν κακοτυχιά νά κάθονται στή λατινική συνοικία ή και σ' άλλες γειτονικές, και νά σκαρώσουν καμιά φάρσα σέ βάρος της αστυνομίας• και τότες ή επινοητικότητα τους σέ διαολιές ήταν άστέρευτη.

"Ετσι λοιπόν, στα 1451, βρήκαν εξαιρετικά διασκεδαστικό νά ξεχώσουν άπό τό δρόμο Ινα πέτρινο σύνορο, πού τό λαϊκό κέφι τό 'χε βαφτίσει Διαολοπορδή και πού βρισκόταν μπροστά στο μέγαρο της Δεσποινίδας ντέ Μπρυγέρ, πλουσιότατης χήρας τοΰ μαιτρ Ζιράρ ντέ Μπρυγέρ, συμβολαιογράφου και γραμματικού τοΰ βασιλιά. Αυτό τό σύνορο τό κουβάλησαν μέ μεγάλη πομπή και τό 'στησαν στό Μόν Σαίντ-Ίλαίρ, πίσω άπό τήν πλατεία Μωμπέρ. Μα ή Δεσποινίδα ντέ Μπρυγέρ κατάγγειλε αυτήν τήν πράξη στον Πρεβότο τοΰ Παρισιοΰ, κι αυτός έστειλε τους ανθρώπους του, οί όποιοι άρπαξαν άπό τους φοιτητές τό σύνορο, και για μεγαλύτερη ασφάλεια τό τοποθέτησαν μέσα στον περίβολο τοΰ Παλατιού. Οί φοιτητές όμως, άφοΰ παραβίασαν τις πόρτες τοΰ βασιλικοΰ περιβόλου, ξαναπήραν τό σύνορο και τό ξανακουβάλησαν στό Μόν Σαίντ-Ίλαίρ. Έκεΐ , για μεγαλύτερη ασφάλεια, τό στερέοισαν γερά στή γης μέ σιδερένια πουντέλια και τό χτίσανε γύρω-γύρω μ' άσβεστη. Και γιά νά διαολίσουν ακόμα περσότερο τή Δεσποινίδα ντέ Μπρυγέρ, άρπαξαν τό καινούριο πέτρινο σύνορο πού εκείνη είχε βάλει στή θέση τοΰ κλεμμένου, και τό τοποθέτησαν πάνω στή Διαολοπορδή, άφοΰ πρώτα τό βάφτισαν κι αυτό και τό 'βγα-λαν Κουψοπορδή.


'Από τότες έστηναν κάθε βράδυ τρικούβερτο χορό γύρω άπ' αυτά τα δυο λιθάρια, παίζοντας πίφερα και ταμπούρλα, κι υποχρέωναν τους διαβάτες και τους αξιωματικούς τοϋ βασιλιά, πού τύχαινε να περάσουν άπό κεϊ, νά προσκυνούν τα λιθάρια αυτά βγάζοντας το καπέλο τους. "Επειτα, βλέποντας πώς έμεναν ατιμώρητοι, ξεθάρρεψαν κι άρχισαν να κλέβουν τα σιδερένια οΐκόσημα πού στόλιζαν τότες τα περσότερα σπίτια του Παρισιού, ν' αρπάζουν τα τσιγκέλια των χασάπηδων τοϋ Βουνού της 'Αγίας Γενεβιέβης και να κάνουν ενα σωρό άλλες αρπαγές, προς μεγάλη αγανάχτηση των αστών και τοϋ λαοΰ, και ντροπή της βασιλικής δικαιοσύνης.

Τότες ό Πρεβότος τοϋ Παρισιοΰ Ρομπέρ ντ' Έτουτεβίλ έχασε τήν υπομονή του κι αποφάσισε να δώσει τέλος α αυτές τις φοιτητικές βιαιοπραγίες. Τις 9 λοιπόν τοϋ Μαγιοϋ τοϋ 1453, μπήκε επικεφαλής των βασανιστάδων τοϋ Σατελέ και γερής δύναμης χωροφυλάκων και χτύπησε τους φοιτητές, στο Βουνό τής 'Αγίας Γενεβιέβης. Ό αγώνας στάθηκε σκληρός- μα στό τέλος οι άνθρωποι τοϋ Πρεβότου νίκησαν τους φοιτητές και τους πήραν πίσω τα δυο λιθάρια, τα κλεμμένα οΐκόσημα, τα τσιγκέλια, καθώς κι δλο τους τ' οπλοστάσιο πού το άποτελοΰσαν κάμποσα σπαθιά κι ενα κανονάκι...

Σ' αυτές λοιπόν τΙς ταραχές έλαβε μέρος κι ό Βιγιόν, παρασυρμένος άπό τους θερμόαιμους συμφοιτητές του κι άπό την τρελή κι ανυπόταχτη ιδιοσυγκρασία του. Και παίρνοντας για θέμα δλη αυτήν τή φασαρία πού 'γίνε για τή Διαολο-πορδή, σύνθεσε ενα ήρωικοκωμικό έργο, μέ τόν τίτλο: Το Ρομάντσο τής Διαολοπορδής (Le Romant du Pet au Déable), πού δυστυχώς χάθηκε, μα πού τήν ύπαρξη του τή βεβαιώνει δ ΐδιος στή Διαθήκη του, δπου γράφει πώς κληροδοτεί στον προστάτη του μαιτρ Γκιγιώμ ντε Βιγιόν τή βιβλιοθήκη του καΐ Το Ρομάντσο τής Αιαολοπορδής.

Οί ταραχές όμως αυτές στάθηκαν αφορμή να πάρει σιγά-σιγά τόν κακό δρόμο ό Βιγιόν, γιατί άπό τότες παράτησε τις σπουδές του και ρίχτηκε μέ τα μοΰτρα στην άτσαλη ζωή, ρεμπελεύοντας στις πιό κακόφημες ταβέρνες καΐ κάνοντας παρέα μέ κάθε λογής φαυλόβιους, κακοποιούς, άγαπη-τικούς και γενικά μ' δλη εκείνη τήν μποέμικη φιλολογική αλητεία, τή γνωστή μέ τ' όνομα: τα Ξένοιαστα παιδιά (les

16


Enfants sans souci). Στις απένταρες και ξετσίπωτες αυτές παρέες του άναλάβαινε ό πιό απένταρος τους Βιγιόν να προσφέρει τα περίφημα εκείνα ανέξοδα φαγοπότια (repues franches), πού κάποιος άπό τή συντροφιά του τ' απαθανάτισε σε μια ποιητική του συλλογή μέ τίτλο : Les repues franches de François Villon et de ses compagnons. "Ηρωας των ποιημάτων αυτών είναι ό Βιγιόν προπάντων τοϋ πρώτου ανέξοδου φαγοποτιοϋ, άπ' δπου μαθαίνουμε όλες τις κατεργαριές πού σοφιζόταν ό ποιητής μας για να πλουτίζει τα ζεύκια του αυτά μέ ψάρια, βοϊδοκοιλιές, ψητά, κρασί και ψωμί, δίχως να ξοδεύει πεντάρα τσακιστή, ξεγελώντας τους πουλητάδες και κλέβοντας μπρος άπό τα μάτια τους το έμπόρεμά τους.

'Εκείνο όμως πού χαντάκωσε τέλεια τόν Βιγιόν ήταν κυρίως ό στενός του σύνδεσμος μέ δυο διαβόητους κακοποιούς φοιτητές πού δέν άργησαν να τα τινάξουν στην κρεμάλα, τόν Κολέν ντε Καγές και τόν Ρενιέ ντέ Μοντινύ, πού άπό τότες ακόμα, 1452, είχαν μπλέξει άσκημα μέ τή δικαιοσύνη. Αυτή ή παρέα ήταν γραφτό ν' άποβεϊ μοιραία για τόν Φρανσουά, πού ό αδύνατος κι εύκολοεπηρέαστος χαραχτήρας του δεχόταν χωρίς αντίσταση κάθε ξένη επίδραση. Ή αλήθεια είναι πώς στην αρχή προσπάθησε να κερδίζει τή ζωή του κάνοντας τό γραφιά στους δικηγόρους και τους συμβολαιογράφους τοϋ Παλατιού και του 'Εκκλησιαστικού δικαστηρίου- μα φαίνεται πώς δούλευε μέ κακή του καρδιά. Και σαν να μήν τοϋ 'φτάνε αυτή του ή βαριεστη-μάρα, μπλέχτηκε στα δίχτυα μιανοΰ κακότυχου έρωτα, πού τόν έκαμε να χάσει και τό λίγο εκείνο κέφι πού 'χε για δουλειά.

Ή κακορίζικη αυτή αγάπη του ήταν ή γειτονοπούλα του Κατερίνα ντέ Βωσσέλ, πού διασκέδαζε μέ τό να τυραννά τό δόλιο ποιητή, πού τοϋ κάκου πάσκιζε να κερδίσει τόν έρωτα της. "Ωσπου κάποτε απελπίστηκε άπό τό σκληρόκαρδο φέρσιμο της, και για νά βγάλει τό άχτι του τής σκάρωσε ένα πειραχτικό τραγούδι, πού τήν έκανε ρεζίλι. "Ε, λοιπόν, αυτό τό τραγούδι στάθηκε αφορμή να τοϋ λύσουν τόν αφαλό άπό τό ξύλο. Ποιος τόν έδειρε δέν ξέρουμε. Μπορεί ή ΐδια ή Κατερίνα νά 'βαλε δικούς της ανθρώπους και τόν ξυλοφό-

ΐ7


ρτωσαν, μπορεί και να τον κατάγγειλε, και το δικαστήριο να τον καταδίκασε στην ποινή τοϋ μαστιγώματος. Το αποτέλεσμα πάντως ήταν δτι έ'φαε το ξύλο της χρονιάς του, καθώς τ ' ομολογεί κι ό ϊδιος στή Διαθήκη του, για το χατίρι της άσπλαχνης Κατερινιώς.

Πεισματωμένος λοιπόν για τή χρεοκοπία της ερωτικής του αυτής επιχείρησης γύρεψε παρηγοριά στις εύκολάνοιχτες αγκαλιές των τροφίμων των Παρισινών μπορντέλων. Μα και σ' αυτές ακόμα δέν φαίνεται νά 'χε πολλές επιτυχίες. Μόνο με μιά τους, τή Χοντρο-Μαργκό, συνδέθηκε στενά για κάμποσον καιρό, και μάλιστα στάθηκε κι άγαπητικός της, καθώς το λέει κι ό 'ίδιος μέ αριστουργηματικό κυνισμό στην μπαλάντα πού 'γράψε γι ' αυτή. Κατά πώς φαίνεται λοιπόν, ό φτωχός 6 Βιγιόν είχε τήν κακοτυχία να πάσχει άπα υπερβολική αδυναμία για τις γυναίκες, χωρίς δμως τό πάθος του αυτό να βρίσκει απήχηση στις καρδιές τους. Ά σ κ η μ ο ς καθώς ήταν, κακοντυμένος, απένταρος και σίγουρα δειλός άπό φυσικού του, κρατιόταν σε απόσταση άπό τις γυναίκες εκείνες πού ή καρδιά του τόν έσπρωχνε ακαταμάχητα κοντά τους• κι εδώ μιλάμε για τις τίμιες γυναίκες, πού ήσαν ανίκανες να νιώσουν τους θησαυρούς της τρυφερότητας πού κρυβόταν κάτου άπό τή χυδαία εμφάνιση τοϋ φτωχού ποιητή.

"Ετσι λοιπόν περνούσε ή άτσαλη κι ανήσυχη ζωή του, δταν τις 5 'Ιουνίου τοϋ 1455, γιορτή της Ά γ ι α ς Δωρεάς, έγινε ήρωας στο εξής σοβαρό επεισόδιο: 'Εκείνο τό βραδάκι ήταν καθισμένος σ' έναν πέτρινο πάγκο, κάπου άπό τό ρολόι της εκκλησίας τοϋ Ά γ ι ο υ Μπενουά-λέ-Μπιεντουρνέ. Δίπλα του καθόταν μιά γυναίκα πού τή λέγαν 'Τζαμπώ κι ένας παπα-Ζίλ. Έ κ ε ϊ λοιπόν πού κουβέντιαζαν ήσυχα-ήσυχα, νά σου και παρουσιάζεται μπροστά τους Ινας άλλος παπάς, ό Φίλιππος Σερμουάζ, συντροφεμένος άπό κάποιον μαιτρ Ζάν λέ Μερντί. Μόλις τους εϊδε ό Βιγιόν σηκώθηκε άπό τή θέση του και τους προσκάλεσε νά καθίσουν στή συντροφιά του. Μά ό Σερμουάζ, πού είχε έρτει για καβγά κι Οχι για παρέα, τοϋ φώναξε μανιωμένος: «'Αρνιέμαι τό Θεό, μαιτρ Φρανσουά, μα σέ βρίσκω επιτέλους για νά σε κανονίσω !>\ Τότες ό Βιγιόν τοϋ αποκρίθηκε ήρ^-μα και κοροϊδευτικά: « Ά ρ χ ο ν τ α μου, κύρ Φίλιππε, είσαστε θυμωμένος; Μήπως σας πείραξα;

ι8


Τί θέλετε άπό μένα; Πιστεύω πώς δε σας έ'βλαψα σέ τίποτ α ! » * . Τότε ό Σερμουάζ, χωρίς νά αποκριθεί, τράβηξε μέσ' άπό τό ράσο του Ινα στιλέτο, και χτυπώντας τον μ' αυτό κατάμουτρα τοϋ έ'σκισε πέρα για πέρα τ ' άπάνου χείλι. Ή 'Τζαμπώ, ό παπα-Ζίλ κι ό Ζάν λέ Μερντί, σαν είδαν πώς ό καβγάς σοβάρεψε, τό 'στριψαν γλήγορα-γλήγορα για νά μη μπλεχτούν κι αυτοί. Ό Σερμουάζ είχε γίνει πια σωστό θερίο. Ά π ό τήν άλλη μεριά ό Βιγιόν, πού άπό τήν πληγή του έτρεχε ποτάμι τό αΐμα, βλέποντας πώς ό Σερμουάζ ήταν αποφασισμένος νά τόν σκοτώσει, τράβηξε κι αύτος το στιλέτο του και χτύπησε μ' αυτό τόν παπά στο βουβώνα. Μά εκείνη τή στιγμή ξαναγύρισε ό Ζάν λέ Μερντί και κατάφερε ν' αρπάξει τό στιλέτο άπό τό χέρι τοϋ Βιγιόν. Τότες ό παπα-Σερ-μουάζ, πάνω στή λύσσα του, μή δίνοντας προσοχή στή βαριά λαβωματιά πού τ ' άνοιξε ό αντίπαλος του, χύθηκε κατά πάνω του μέ βλαστημιες και βρισιές για νά τόν ξαναμαχαιρώσει. Ό Βιγιόν δμως χωρίς νά χάσει καιρό άρπαξε μιά μεγάλη πέτρα και τοϋ τήν κατάφερε κατάμουτρα. Ζαλισμένος τότες άπό τό χτύπημα ό Σερμουάζ κι εξαντλημένος άπό τήν αιμορραγία της λαβωματιάς του σωριάστηκε καταγής. Α μ έ σως ό Βιγιόν τό 'σκάσε κι έτρεξε σ' έναν μπαρμπέρη για νά τοϋ σταματήσει τό αΐμα πού 'τρέχε άπό τό σκισμένο του αχείλι. Μά ό μπαρμπέρης, σύμφωνα μέ τή διαταγή πού ' χε άπό τήν αστυνομία, τοϋ γύρεψε πρώτα τ ' δνομά του' κι ό Βιγιόν για νά ξεγελάσει τους αστυνομικούς τοϋ 'πε πώς λέγεται Μισέλ Μουτόν, κι άφοΰ έδεσε τήν πληγή του γύρισε βιαστικός στην κάμαρα του, στο μέγαρο τής Πόρτ-Ρούζ, πήρε Ινα μπογαλάκι μέ τ ' απαραίτητα του πράματα και τό 'σκάσε αμέσως μακριά άπό τό Παρίσι, πριν προφτάσει νά τόν βάλει στο χέρι ή δικαιοσύνη.

Τόν Σερμουάζ τόν κουβάλησαν σέ κακά χάλια στο μέγαρο τών φυλακών τοϋ Σαίν Μπενουά, κι άφοΰ τοϋ περιποιήθηκαν πρόχειρα τις πληγές, κάλεσαν έναν ανακριτή άπό τό Σατελέ, ό όποιος ανάκρινε τόν πληγωμένο και τόν ρώτησε αν, σε

* Ό διάλογος κι οΕ λεπτομέρειες τοϋ δραματικού αύτοΰ καβγά βρίσκονται στα πραχτικά τής δίκης του Βιγιόν, πού διασώθηκαν στα δικαστικά αρχεία τοΰ Σατελέ.

Γ9


περίπτωση θανάτου του, ήθελε ν' αφήσει εντολή στους δικούς του να καταδιώξουν ποινικά τον Βιγιόν. Ό Σερμουάζ τότες είπε πώς δεν θέλει τή δίωξη τοΰ φονιά του, προσθέτοντας δτι τόνε συχωράει και πώς τή συχώρεση αυτή του τήν υπαγορεύουν ορισμένοι λόγοι. Το άλλο Σάββατο ό παπα-Σερμουάζ πέθανε στο νοσοκομείο Ώτέλ-Ντιέ, δπου τον μετάφεραν ΰστερα άπό τήν ανάκριση. Το δτι συχώρεσε τον Βιγιόν δεν πρέπει να μας ξαφνιάζει, αν συλλογιστούμε πώς εκείνο τον καιρό κι ο'ι πιο πωρωμένοι άνθρωποι διατηρούσαν στα βάθη της ψυχής τους μια σπίθα θρησκευτικότητας, πού ξελαμπάδιζε τή στιγμή πού αντίκριζαν το θάνατο. Ή αιτία τοΰ καβγά και τοΰ ματοκυλίσματος πού προκάλεσε ό Σερμουάζ ήταν κάποια γυναικοδουλειά. Γι ' αυτό ό ετοιμοθάνατος παπάς, βλέποντας πώς πέθαινε βουτηγμένος σε θανάσιμο κρίμα, συχώρεσε το φονιά του ελπίζοντας πώς έτσι θα πετύχαινε ευκολότερα τή συχώρεση τοΰ Θεοΰ.

Ποΰ πήγε ό Βιγιόν σαν έ'φυγε άπό το Παρίσι, δεν ξέρουμε. Μπορεί να τράβηξε κατά τό Άνζού, κάνοντας στό δρόμο οποία δουλειά τοΰ ερχόταν βολική για να κερδίζει τό ψωμί του. Ε κ ε ί ν ο πού ξέρουμε είναι πώς μόλις βρέθηκε μακριά άπό τα νύχια της δικαιοσύνης, υπόβαλε αμέσως αίτηση να τοΰ δώσουν χάρη για τό φονικό πού 'κάμε. Προνοητικός όμως και πονηρός καθώς ήταν, έγραψε δυο λογιών αιτήσεις. Τή μια τήν έστειλε στή Μικρή Καγκελαρία —σαν να λέμε στό Υπουργείο της Δικαιοσύνης— πού εϊχε τήν έ'δρα της στό Παρίσι, και τήν υπόγραψε με τ ' δνομα Φρανσουά ντε Μονκορμπιέ, πού μ' αυτό μόνο ήταν επίσημα γνωστός. Τήν άλλη τήν έστειλε στό Μεγάλο Συμβούλιο, πού συνόδευε τότες τό βασιλιά στό Μπερύ. Αυτήν τή δεύτερη αίτηση τήν υπόγραψε με τ ' όνομα «μαιτρ Φρανσουά ντέ Λόζ ό επιλεγόμενος Βιγιόν». Και νά γιατί ό τετραπέρατος Βιγιόν ενέργησε έ'τσι. Ή αίτηση για χάρη μπορούσε νά υποβληθεί ή στή Μεγάλη Καγκελαρία ή στή Μικρή• ποτέ δμως και στις δυό μαζί για έ'να και τό αυτό πρόσωπο. Ό Βιγιόν δμως κατάφερε νά εκμεταλλευτεί και τα τρία επώνυμα με τα οποία ήταν γνωστός στό Παρίσι. "Ετσι αν ή Μικρή Καγκελαρία δέν έ'δινε χάρη στον «Φρανσουά ντε Μονκορμπιέ», μπορούσε νά 'δίνε ή Μεγάλη στον «μαιτρ Φρανσουά ντέ Λ ό ζ τον έπι-

2 0


λεγόμενο Βιγιόν», κι ό ποιητής μας θα ξαναγύριζε στό Παρίσι μ' οποίο άπ' αυτά του τα επώνυμα θά πετύχαινε τή χάρη. Αυτή του λοιπόν ή κατεργαριά πέτυχε καλύτερα άπ' δσο φανταζόταν κι ό ίδιος, γιατί τό Γεννάρη τοΰ 1456, ό βασιλιάς Κάρολος ό Ζ', ευδόκησε νά εγκρίνει και τις δυό αιτήσεις τοΰ ποιητή μας, χωρίς νά πάρει μυρουδιά πώς κι οί δυό διαφορετικές τους υπογραφές άνηκαν στό ίδιο πρόσωπο.

Για κάμποσο λοιπόν καιρό χάνουμε τ ' άχνάρια τοΰ Βιγιόν και μόνο κατά τό Νοέμβρη ή Δεκέμβρη τοΰ 1455 τον ξαναβρίσκουμε στό Μπούρ-λά-Ρεν νά περιμένει τή χάρη του στρογγυλοκαθισμένος στό σπίτι τοΰ Περρό Ζιράρ, επιστήμονα κουρέα, πού έπί μια βδομάδα καλότρεφε, τζάμπα εννοείται, τον καλό μας τόν Φρανσουά. Έ κ ε ϊ , εξόν άπό τό καλό φαΐ, βρήκε και τήν απαραίτητη στα τόσα βάσανα του παρηγοριά στην αγκαλιά μιας γλεντζοΰς πρώτης γραμμής, της ήγουμένισσας, αν αγαπάτε, τοΰ Πουρά —έ'τσι λεγόταν τότες τό Πόρ-Ρουαγιάλ— «θεοσεβοΰς κυρίας κι έντιμης αδελφής» Ούγκέτ ντύ Ά μ έ λ . "Ολα αυτά μας τα λέει ό ίδιος ό Βιγιόν στή Διαθήκη του, δπου κληροδοτεί στον κουρέα Περρό Ζιράρ —πού φαίνεται πώς στάθηκε τό κορόιδο τοΰ Βιγιόν και της ήγουμένισσας— δυό λεκάνες κι ενα καζάνι, άναθυμούμενος τα παχιά γουρουνόπουλα πού τόν τάιζε έπί μια βδομάδα ό κουβαρντάς κουρέας, και σ' αυτό έπικαλιέται τή μαρτυρία της ήγουμένισσας τοΰ Πουρά.

Τέλος πάντων ή πολυπόθητη χάρη έφτασε, κι ό Βιγιόν ξαναγύρισε χαρούμενος στό αγαπημένο του Παρίσι, κατά τό Γενάρη ή Φλεβάρη τοΰ 1456, κι εγκαταστάθηκε πάλι στό μέγαρο της Πόρτ-Ρούζ, κοντά στον αγαθό προστάτη του μαιτρ Γκυγιώμ ντέ Βιγιόν.

"Υστερα δμως άπό λίγον καιρό, τόν βλέπουμε νά ετοιμάζεται νά φύγει για τήν Ά ν ζ έ ρ , μέσα στην καρδιά τοΰ χειμώνα, για νά γλιτώσει άπό τ ' αβάσταχτο ερωτικό μαρτύριο πού τόν είχε καταδικασμένο ή άκατάδεχτη Κατερίνα ντε Βωσσέλ. 'Επειδή δμως δέν ξέρει αν θά ξαναγυρίσει άπ' αυτό του τό ταξίδι, κάθεται και γράφει τό ποίημα του Ή Κληροδοσία {Le Lais). Στό ποίημα του αυτό, πρώτα-πρώτα εξιστορεί τα ερωτικά του βάσανα κι ΰστερα κληροδοτεί στον ευεργέτη και προστάτη του παπα-Βιγιόν, στους φίλους του, στις

2 1

ΣΠΤΡΟΣ ΣΚΙΑΔΑΡΕΣΗΣ

διάφορες αδελφότητες κι εκκλησιαστικές κοινότητες, μια σειρά άπό αστείους κι αναπάντεχους κλήρους, δπου το κέφι κι ή φαντασία του συναγωνίζονται σε δύναμη και σε πρωτοτυπία. Μα πριν στεγνώσει ακόμα το μελάνι του χειρόγραφου του, δέχτηκε μια μοιραία επίσκεψη, πού ήταν γραφτό να τοϋ αλλάξει τα σχέδια και να τοϋ καταστρέψει τή ζωή.

Ό μοιραίος αυτός επισκέπτης ήταν ό παστρικός του φίλος Κολέν ντε Καγές, πού ήρτε να τοϋ προτείνει μιαν επικερδέστατη επιχείρηση. Να διαρρήξουνε δηλαδή τό χρηματοκιβώτιο τοϋ παρεκκλησίου τοϋ Κολεγίου της Ναβάρρας και να κλεψουνε Ινα σεβαστά ποσό άπό χρυσά νομίσματα, πού άνηκαν στή Θεολογική Σχολή, και πού 'χαν κατατεθεί εκεί για φύλαξη. Ό Βιγιόν, πού δ αδύνατος χαραχτήρας του κι ή φτώχεια πού τον έδερνε τον παράδωσαν χωρίς καμιά δυσκολία στή δυνατή κι ολέθρια επίδραση τοϋ Κολέν, δέχτηκε την πρόταση αυτή. ' Α μ έ σ ω ς λοιπόν πήγαν κι αντάμωσαν το σύντροφο τους Γκύ Ταμπαρί, στον όποιον ό Βιγιόν έ'δωσε λίγα λεφτά για ν' αγοράσει ό,τι θα χρειαζόταν για να δειπνήσει ή παρέα στό ξενοδοχείο της Μονλάρας, στην όδό Σαίν Ζάκ. Στό δείπνο αυτό έ'λαβαν μέρος ό Βιγιόν, ό Κολέν, ό Ταμπαρί, ένας καλόγερος άπό τήν Πικαρδία πού τον έλεγαν Ντον Νικόλα, και κάποιος Πετί Ζάν, διαπρεπής διαρρήχτης. Ά φ ο ΰ λοιπόν δείπνησαν, τράβηξαν γραμμή κατά το Κολέγιο της Ναβάρρας, όπου και τρύπωσαν κατά τις δέκα το βράδυ, αφήνοντας άπ' εξω τόν Γκύ Ταμπαρί για να τους φυλάει τα ροΰχα και να κρατάει «τσίλιες». Κατά τα μεσάνυχτα ή επιχείρηση τέλειωσε με μεγάλη επιτυχία χάρη στην καπα-τσοσύνη τοϋ Πετί Ζάν. 'Αμέσως οι σύντροφοι μοιράστηκαν τα πεντακόσια χρυσά σκοΰδα πού βρήκαν στό χρηματοκιβώτιο, και μόνο τόν Γκύ Ταμπαρί έ'πιασαν κορόιδο και τοϋ 'δωσαν δέκα σκοΰδα μονάχα. Τήν άλλη μέρα έ'στησαν όλοι μαζί γλέντι τρικούβερτο στην ταβέρνα της Κουκουνάρας, για να γιορτάσουν τήν επιτυχία της επιχείρησης τους αυτής-

κι άπάνου στό κέφι ό Βιγιόν πρότεινε στην παρέα του μια καινούρια επιχείρηση. Είχε πληροφορηθεί πώς στην Ά ν ζ έ ρ , δπου εϊχε αποφασίσει να πάει, κάποιος κληρικός ενός μοναστηρίου αυτής της πόλης είχε ενα γερό κομπόδεμα άπό καμιά εξακοσαριά σκοΰδα. Φτάνοντας λοιπόν έκεϊ ό Βιγιόν

2 2


θα μελετοΰσε τα κατατόπια, κι αν έ'βλεπε πώς μπορούσε να γίνει ή κλεψιά αότοΰ τοϋ θησαυροΰ θα ειδοποιούσε τους συντρόφους του να ρθοΰν γιά να ληστέψουν μαζί τόν πλούσιο αυτόν ιερωμένο. Μείνανε σύμφωνοι, κι αμέσως ό Φρανσουά έ"φυγε γιά τήν Ά ν ζ έ ρ . Φαίνεται δμως πώς, άγνωστο γιατί, δεν πήγε έκεϊ, ή κι αν πήγε θά 'μείνε πολύ λίγο. Κι αυτό το συμπεραίνουμε άπό μια περικοπή της Διαθήκης του, δπου μας λέει πώς τράβηξε κατά τις Μαρς της Μπρετάνι ή τοϋ Πουατού κι έ'φτασε στό Σαίν Ζενερού δπου, κατά πώς λέει, γνωρίστηκε με δυο «κυρίες» τοϋ τόπου, πού τόν υποδέχτηκαν με μεγάλη εγκαρδιότητα και τόν έκαμαν να ξεχάσει κοντά τους γιά κάμποσον καιρό τα βάσανα του.

Σ τ ' αναμεταξύ ή κλεψιά τοϋ Κολεγίου της Ναβάρρας ανακαλύφτηκε, τό Μάρτη τοϋ 1457, κι ύστερα άπό δυο μήνες μαθεύτηκαν κι οι δράστες άπό τόν Γκύ Ταμπαρί, ό όποιος κάποιο βράδυ πού ήταν μεθυσμένος διηγήθηκε τήν υπόθεση της κλεψιάς σ' έναν παπά πού γνώρισε στην ταβέρνα. Ό παπάς αυτός τότε κατάδωσε αμέσως στή δικαιοσύνη τόν κοκορόμυαλο Ταμπαρί, τόν όποιο κι έφυλάκισαν, άφοΰ πρώτα τόν ανάγκασαν στην ανάκριση να ομολογήσει, μ' δλες τις λεπτομέρειες, τήν κλεψιά τοΰ Κολεγίου και να καταδώσει τους συντρόφους του έναν προς έ'να.

Ό λ ' αυτά τα πληροφορήθηκε ό Βιγιόν, κι είδε πώς θά 'κάνε σωστή τρέλα αν ξαναγύριζε στό Παρίσι. Οί συνέπειες αυτής της κλεψιάς θά τόν βαραίνουν πια σ' όλη του τή ζωή, περσότερο κι άπό τό φόνο τοΰ παπα-Σερμουάζ. Μή μπορώντας λοιπόν να ξαναγυρίσει στό Παρίσι, ήταν αναγκασμένος να περιπλανιέται άπό επαρχία σ' επαρχία, χασο-μέρης κι απένταρος, άφοΰ τα σκοΰδα πού πέσαν στό μερτικό του άπό τήν κλεψιά τοΰ Κολεγίου τά 'φάγε γλήγορα-γλήγορα σέ γλέντια και σε γυναίκες. Στις περιπλάνησές του αύ-ςές γνωρίστηκε και συνδέθηκε μ' ενα σωρό αλήτες κακοποιούς που απάντησε στό δρόμο του, και προπάντων με τους διαβόητους εκείνους κακούργους πού λυμαίνονταν τότες ολόκληρη σχεδόν τή Γαλλία, και πού ήταν μέλη της τρομερής συμμορίας των Κοκιγιάρ, τήν όποια κυβερνούσε ό Βασιλιάς της Κοκίγι, έχοντας υποτελή του δλον αυτόν τόν επικίνδυνο λαό των κακούργων. Τήν πολυάριθμη αυτή συμμορία άπο-

23


τελούσαν λωποδύτες, απατεώνες τών ζαριών και της τράπουλας, κλέφτες άλογων, διαρρήχτες κι άγαπητικοί πορνών. "Ολοι τους μιλούσαν ένα αποκλειστικά δικό τους γλωσσικό ιδίωμα πού τ ' ονόμαζαν ζαργκόν. Το γλωσσικό αυτό ιδίωμα ήταν συνθηματικό κι ακατανόητο για όσους δεν τό 'ξεραν, και τό μεταχειρίζονταν οι Κοκιγιάρ για να μην τους παίρνουν χαμπάρι οί άλλοι, όταν αυτοί κουβέντιαζαν μεταξύ τους για καμιά βρωμοεπιχείρηση. Σ ' αυτήν τή γλώσσα σύνθεσε αργότερα ό Βιγιόν μερικές μπαλάντες του, με τις όποιες εκθειάζει κι απαθανατίζει τα κατορθώματα τών Κοκιγιάρ, κι ακόμα —σαν παλαίμαχος κι ειδικός στην επιστήμη τοϋ εγκλήματος— τους δίνει συμβουλές χρήσιμες για τις παστρικές τους επιχειρήσεις. Φαίνεται λοιπόν πώς ό Φρανσουά όχι μόνο γνωρίστηκε με τους κακούργους αυτούς, άλλα έγινε και μέλος της συμμορίας τους και διάπρεψε σ' όλες τις έντιμες ειδικότητες πού απαιτούσε ή ύπολήψιμη θέση του στην τρομερή εκείνη οργάνωση.

Αυτές λοιπόν οί τιμημένες παρέες του σκότωναν σιγά-σιγά κάθε του ελπίδα και προσπάθεια να γυρίσει στον ίσιο δρόμο. Κι άβουλος πιά, άφηνε τον εαυτό του να κατρακυλά στον κατήφορο τοϋ κριμάτου.

Έ τ σ ι , τραβώντας τον άλήτικο δρόμο του, έφτασε στο Μπλουά απένταρος, πεινασμένος και κουρελής. Έ κ ε ϊ έμενε τότες ό Δούκας Κάρολος της 'Ορλεάνης, πού ήταν κι αυτός ένας άπό τους καλύτερους ποιητές της εποχής του. Στην απελπισία του λοιπόν ό Βιγιόν χτύπησε τήν πόρτα τοϋ δου-κικοΰ παλατιοΰ με τήν ελπίδα πώς ό Δούκας δεν θα τοϋ αρνιόταν τή βοήθεια του. Και δεν γελάστηκε. Ό φιλόξενος αυτός άρχοντας ποιητής δέχτηκε καλόκαρδα τον αλήτη συνάδελφο του, και τον φιλοξένησε στο παλάτι του εγγράφοντας τον στον κατάλογο τών μισθωτών ποιητάδων πού συντηρούσε στην αυλή του. "Ολ' αυτά μας τα επιβεβαιώνει ή μπαλάντα πού 'γράψε ό Βιγιόν για τό ποιητικό αγώνισμα πού άγωνο-θέτησε τότες ό ΐδιος ό Δούκας, δίνοντας αυτός τον πρώτο στίχο:

Je meurs de seuf auprès de la fontaine...

Πλάι στη βρύση πεθαίνω διψασμένος...

24


Οί ποιητές λοιπόν πού θα λάβαιναν μέρος στο διαγωνισμό, ήταν υποχρεωμένοι, αρχινώντας άπ' αυτόν τό στίχο, να γράψουν μια μπαλάντα ό καθένας τους, πού ό κάθε στίχος της έπρεπε να περιέχει κι άπό μιαν αντίφαση. Είναι γνωστές οί μπαλάντες πού γράφτηκαν στο διαγωνισμό αυτό, μα ή μπαλάντα τοϋ Βιγιόν τις ξεπερνάει όλες. Δίνοντας σ' αυτή τόν προσωπικό του τόνο μας δείχνει τις άντίφασες της αδύναμης κι άστατης φύσης του και μας κάνει να νιώσουμε ζωηρά τήν τραγική του κατάντια μέ τό στίχο:

Γελώντας κλαίω χωρίς ελπίδα πιά...

και μέ τήν επωδό αυτής του της μπαλάντας:

Καλόδεχτος, διωγμένος με κλωτσιές.

Στο στάλσιμο της ΐδιας μπαλάντας βρίσκει μέ τρόπο τήν ευκαιρία να ζητήσει άπό τό Δούκα να τοϋ ξαναδώσει τό μιστό πού τοϋ όρισε, όταν τόν πρωτοπήρε στην αυλή του. Φαίνεται λοιπόν πώς είχε πάψει να τοϋ πληρώνει αυτόν τό μιστό. Για ποια αιτία; "Αγνωστο. Σίγουρα όμως ή αιτία θά 'ταν πολύ σοβαρή, γιατί ό Βιγιόν δείχνει πώς αναγνωρίζει σιωπηλά κάποιο βαρύ του φταίξιμο, μέ τόν τρόπο πού κάνει έκκληση στή μακροθυμία τοϋ Δούκα, ζητώντας πάλι τήν εύνοια και τήν προστασία του: Δεν κατάφερε Ομως να μεταπείσει τό Δούκα μέ τήν έκκληση του αυτή. Γι ' αυτό κι έφυγε απελπισμένος άπό τό Μπλουά, και συνεχίζοντας τήν άλήτικη ζωή του τράβηξε κατά τις Μπούρζ. Φτάνοντας έκεΐ τά 'βαλε μέ δυο συντρόφους του, τους αδερφούς Ζάν και Φρανσουά Περντριέ, επειδή τόν κατηγόρησαν συκοφαντικά στον αρχιεπίσκοπο τών Μπούρζ, άγνωστο για ποια αιτία και μέ ποια κατηγορία. Αυτή ή κακοψυχιά κι ή κακογλωσσιά τών αδελφών Περντριέ έδωσαν αφορμή στό Βιγιόν να γράψει τήν μπαλάντα Τών φτονερώιν γλωσσών, στην όποια αραδιάζει μια περίφημη, για τό καυτερό της χιούμορ και τόν κυνικό έξωφρενισμό της, συνταγή μαγερέματος τών γλοισσών αυτών.

Στις Μπούρζ δεν έμεινε πολύν καιρό. Οί φασαρίες πού 'χε μ.έ τόν αρχιεπίσκοπο και μια βαριά επιδημία πού έπεσε σ' αυτήν τήν πόλη, τόν ανάγκασαν να φύγει μια ώρα

25


άρχήτερα άπό κει και να πάει στους Μουλέν, απένταρος, κακομοιριασμένος και με μόνο του εφόδιο τήν ελπίδα του στη Θεία πρόνοια, ή όποια και σ' αυτήν τήν περίσταση δεν τον παράτησε. Γιατί μόλις έ'φτασε στους Μουλέν, πήγε στο αρχοντικό του Δούκα 'Ιωάννη του Β ' ντε Μπουρμπόν, πού τον δέχτηκε φιλόφρονα, και μάλιστα του δάνεισε κι έ'ξι σκοΰ-δα, καθώς μας λέει ό ΐδιος ό Βιγιόν σε μιά του αίτηση σε φόρμα μπαλάντας πού υποβάλλει στον ευγενικό αυτόν "Αρχοντα. Με τήν αΐτησή του αυτή τον παρακαλεί να του ανανεώσει τό δάνειο των εξι σκούδων, δίνοντας του τήν υπόσχεση πώς θα του ξεπληρώσει τό χρέος του με πρώτη ευκαιρία, και διαβεβαιώνοντας τον πώς τό μόνο πού 'χει να χάσει θά 'ναι ή προσμονή της εξόφλησης. Στή χαριτωμένη αυτή μπαλάντα του, τή γιομάτη άπό σπιθόβολη εξυπνάδα, ό Βιγιόν εκθέτει στο Δούκα μέ συγκινητική αφέλεια τή φτώχεια και τήν κακομοιριά πού τον δέρνουν κι έπικαλιέται τον οίχτο του.

Πόσον καιρό έμεινε στους Μουλέν και για ποιο λόγο έφυγε άπό κει δεν ξέρουμε. Ξέρουμε μόνο πώς υστέρα άπό 'να αξιοθρήνητο, όπως και τ ' άλλα του, ταξίδι, γιομάτο στέρηση και κακοπάθεια, έφτασε στό Ρουσιγιόν. Έ κ ε ΐ χάνουμε πάλι τ ' άχνάρια του και τόν ξαναβρίσκουμε, τό καλοκαίρι του 1460, κλεισμένο στις φυλακές τοϋ Δούκα της 'Ορλεάνης. Φαίνεται πώς ή πράξη για τήν οποία φυλακίστηκε ήταν πολύ σοβαρή. Σίγουρα θά 'χε καταδικαστεί σέ θάνατο και θα περίμενε άπ' ώρα σ' ώρα τήν έχτέλεσή του, αν κρίνουμε άπό τό παρακάτου απόσπασμα της έμμετρης επιστολής του στην πριγκιποπούλα Μαρία της 'Ορλεάνης:

Μολογάω μπρος στο Θεό, με τήν ψυχή μου,

Πώς κουφάρι κρύο κι άψυχο θε νά 'μουν

Λείψει ή γέννηση ή γλυκιά σου, θεία σκεπή μου,

Πού με δύναμη και μ' οίχτο, αρχόντισσα μου,

'Ανασταίνει και στηρίζει οποίον δω χάμου

Να ρουφήξει ό μαϋρος Χάρος πολεμά.

Ή πριγκιποπούλα αυτή στάθηκε πραγματικά ό καλός του άγγελος καί σ αυτή χρωστάει τή ζωή του- και νά πώς:

26


Τις 17 Ιουλίου του 1460, ακριβώς τόν καιρό πού ό Βιγιόν βρισκόταν στή φυλακή της 'Ορλεάνης, ό Δούκας Κάρολος, ή γυναίκα του κι ή κορούλα τους Μαρία, πού ήταν τότε τριώ χρονών, έφτασαν στην 'Ορλεάνη. ΤΗταν ή πρώτη πανηγυρική είσοδο της μικρής πριγκιποπούλας στην πρωτεύουσα τοϋ Δουκάτου, τοϋ οποίου ήταν ή μοναδική κληρονόμα. Χάρη λοιπόν στό χαρμόσυνο αυτό γεγονός λευτέρωσαν δλους τους φυλακισμένους της πόλης αυτής καί τόν Βιγιόν μαζί. Καί τότες ό ποιητής μας, μέ τήν καρδιά ξεχειλισμένη άπό ευγνωμοσύνη για τήν πριγκιποπούλα πού στάθηκε ή αιτία της αναπάντεχης λευτέρωσής του, έγραψε γ ι ' αυτήν μιαν έμμετρη εγκωμιαστική επιστολή στην οποία εξυμνεί τή γέννηση της, τή διαβεβαιώνει για τήν αφοσίωση του καί της εκφράζει τήν άμετρη ευγνωμοσύνη του καί τόν πόθο του νά μπορέσει νά τήν υπηρετήσει κάποτε, αν εννοείται ό Θεός τοϋ χαρίσει μέρες νά ζήσει.

Τί έκαμε υστέρα άπό τήν αποφυλάκιση του ; "Αγνωστο. Σίγουρα δμως θά έκαμε ελεεινή καί τρισάθλια χρήση της λευτεριάς του, γιατί τ ' άλλο καλοκαίρι τόν ξαναβρίσκουμε στό Μέν-σύρ-Λουάρ, κλεισμένο στις φυλακές τοϋ επίσκοπου της 'Ορλεάνης Τιμπώ ντ' Ώσσινύ.

Έ κ ε ΐ , ριγμένος μέσα σ' έ'να βαθύ καί σκοτεινό σαν πηγάδι κελί, σιδεροδεμένος καί καταδικασμένος σέ νηστεία μέ ψωμί καί μέ νερό μονάχα, περίμενε άπό στιγμή σέ στιγμή τό θάνατο. Μέσα στό φριχτό αυτό μπουντρούμι σύνθεσε δυό άπό τις καλύτερες του μπαλάντες. Τή μιά τήν απευθύνει στους φίλους του ικετεύοντας τους νά κάμουν δ,τι μποροΰν για νά τόν βγάλουν άπό τήν απαίσια εκείνη φυλακή. Μέ τήν άλλη, μας δίνει τό διάλογο τοϋ καβγά πού έστησε τάχατες ή καρδιά του μέ τό κορμί του, εξαιτίας πού εκείνο, αφήνοντας τα πάθη νά τό κυριέψουν, έριξε τό δόλιο ποιητή στό βοΰρκο τοϋ κριμάτου καί της τρισάθλιας ζωής του. Στις μπαλάντες αυτές, εξόν άπό τήν αριστουργηματική τους σύνθεση, θαυμάζουμε τή δύναμη καί τή γαλήνη της ψυχής τοϋ Βιγιόν, πού, αν καί κλεισμένη μέσα στ' άρρωστιάρικο καί ψόφιο άπό τους τόσους παραδαρμούς καί κακουχίες της φυλακής κορμί του, διατήρησε ολη της τή φρεσκάδα καί τό κέφι, πού σπιθοβο-λάει ζωηρά στα δυό του αυτά ποιήματα.

27


"Αξαφνα Ινα πρωί, τις 20 τοΰ Ό χ τ ώ β ρ η τοϋ 1461, τον έβγαλαν άπό το κελί του και τοϋ είπαν πώς είναι λεύτερος. Μα ό κακομοίρης ό Βιγιόν, πού εϊχε τέλεια απελπιστεί πώς θα ξανάβλεπε το φως της μέρας, δεν πίστεψε στ' αφτιά του, και ρώτησε να μάθει πώς έγινε αυτό το θάμα. Και τότε τοΰ είπαν πώς την 'ίδια αύτη μέρα πέρασε για πρώτη φορά άπό το Μεν ό καινούριος βασιλιάς της Γαλλίας Λουδοβίκος ό ΙΑ ' , και σύμφωνα με το έθιμο λευτέρωσε όλους τους φυλακισμένους τοΰ Μέν. Τότες ό Βιγιόν, τρελός άπό τή χαρά του, ξέσπασε σ' Ινα σωρό ύμνους, ευχαριστίες κι ευχές για «τον Λουδοβίκο τον καλό βασιλιά της Γαλλίας!», καθώς τον αποκαλεί στα 7ο, 8ο και 9ο οχτάστιχα της Διαθήκης του, δπου εκδηλώνει όλη την ευγνωμοσύνη του σ' αυτόν το βασιλιά.

Μόλις λοιπόν αποφυλακίστηκε, τράβηξε αμέσως για το Παρίσι, ανυπομονώντας να ξαναβρεθεί στην αγαπημένη του αυτή πόλη. Μα ή χάρη πού τοΰ δόθηκε ΰστερ' άπό αϊτησή του για την κλεψιά τοΰ Κολεγίου της Ναβάρρας, δέν είχε επικυρωθεί ακόμη, κι έτσι ό Βιγιόν δέν μπορούσε για την ώρα να μπει στό Παρίσι. Αυτός όμως τα κατάφερε και μπήκε κρυφά, κι άφοΰ έμεινε εκεί για λίγο, άποτραβήχτηκε στα περίχωρα, όπου περιμένοντας τήν επικύρωση της χάρης του, σύνθεσε τή Διαθήκη του, στα τέλη τοΰ 1461 με αρχές τοΰ 1462.

Τέλος πάντων, με τις ενέργειες τοΰ καλόκαρδου και μακρόθυμου προστάτη του παπα-Γκυγιώμ, επικυρώθηκε ή χάρη του, κι έτσι ό καλός μας ό Φρανσουά ξαναγύρισε στό Παρίσι, εγκαταστάθηκε και πάλι στην καμαρούλα του, στην Πόρτ Ρούζ, και χωρίς να πολυχασομερήσει ξανάμπλεξε με τους φαυλόβιους κι εγκληματίες συντρόφους του. Τότε σύνθεσε και τις μπαλάντες του σε γλώσσα ζαργκόν. "Ετσι λοιπόν δέν πρέπει να μας φανεί παράξενο πού, τις αρχές τοΰ Νοέμβρη τοΰ 1462, τον ξαναβρίσκουμε κλεισμένο στις φυλακές τοΰ Σατελέ για κλεψιά. Φαίνεται όμως πώς ή ένοχη του δέν αποδείχτηκε, κι ήταν κοντά ν' αποφυλακιστεί, όταν μια ένσταση της Θεολογικής Σχολής σχετική με τήν κλεψιά τοΰ Κολεγίου τής Ναβάρρας, τον κράτησε και πάλι στη φυλακή. Ή χάρη πού 'χε πάρει γ ι ' αυτήν τήν κλεψιά τον απάλλασσε μόνο άπό τήν ποινική δίωξη, άφηνε Ομως λεύτερη τήν πολιτική αγωγή —μια και δέν είχε αποζημιωθεί—

28


νά πάρει ικανοποίηση άπό τον αδικητή. Ή πρώτη λοιπόν δουλειά τής Θεολογικής Σχολής, δστερ' άπό τήν ανακάλυψη τής κλεψιάς, ήταν νά βάλει καινούριες κλειδαριές στό χρηματοκιβώτιο της, κι υστέρα νά εξαναγκάσει τους ένοχους νά επιστρέψουν τα λεφτά πού 'κλεψαν. Κι αυτήν τήν υπόθεση τήν ανάθεσε σέ δικούς της αστυνομικούς. Πρώτος λοιπόν και καλύτερος πιάστηκε ό Γκύ Ταμπαρί πού, κατά πώς είδαμε παραπάνω, μαρτύρησε• πάνω στό μεθύσι του τό ιστορικό τής κλεψιάς κι Ολους τους συνένοχους του. Αυτόν τον απόλυσαν, άφοΰ ή φτωχιά του μάνα ανάλαβε τήν υποχρέωση νά πληρώσει, μέσα σέ δυο χρόνια, πενήντα χρυσά σκοΰδα στή Θεολογική Σχολή για λογαριασμό τοΰ κανακάρη της. "Υστερα άπό λίγο πιάστηκε κι ό Κολέν ντε Καγιές. "Οσο για τον Βιγιόν, αποφάσισαν νά τον αποφυλακίσουν, άφοΰ πρώτα τόν υποχρέωσαν νά υποσχεθεί πώς θα πλήρωνε μέσα σέ τρία χρόνια εκατόν εϊκοσι σκοΰδα στή Σχολή. Για εγγυητές μπήκαν κάτι φίλοι του κι ό αγαθός μαιτρ Γκυγιώμ ντε Βιγιόν, πού δέν εννοούσε ν' άποκαρδιωθεΐ άπό τή διαγ ω γ ή τοΰ αδιόρθωτου προστατευόμενου του.

Τόν άλλο χρόνο, τό Νοέμβρη τοΰ 1463, κάποιος Ρομπέν Ντοζίς πού καθόταν στην όδό ντε Παρσεμινιέ, δέχτηκε έ'να βράδυ στό σπίτι του τήν επίσκεψη τοΰ Βιγιόν, πού τοΰ γύρεψε νά δειπνήσει μαζί του. 'Ο Ντοζίς τόν υποδέχτηκε πρόθυμα και τοΰ σύστησε δυο καινούριους συνδαιτημόνες, τόν Ροζέ Πισάρ και τόν Ύτέν ντύ Μουτιέ. Ά φ ο ΰ λοιπόν δείπνη-σαν, έ'φυγαν όλοι μαζί για νά πάνε στην κάμαρα τοΰ Βιγιόν. Έ κ ε ΐ όμως πού διάβαιναν άπό τήν όδό Σαίν Ζάκ, ό Πισάρ στάθηκε μπρος στό γραφείο τοΰ μαιτρ Φρανσουά Φερεμπούκ —άρχιερατικοΰ συμβολαιογράφου και βασιλικοΰ επίτροπου στην υπόθεση τής κλεψιάς τοΰ Κολεγίου τής Ναβάρρας— Ιφτυσε άπό τ ' ανοιχτό παράθυρο μέσα στό συμβολαιογραφείο, κι έ'βρισε μ' Ινα σωρό αΐσχρόλογα τους γραφιάδες του. 'Εκείνοι τότες, χωρίς νά χάσουν καιρό, άρπαξαν άπό 'ναν κερο-στάτη ό καθένας τους και χύμηξαν έ'ξω φωνάζοντας: «Ποιοί ειν' αυτοί οί βρωμιάρηδες;»*. 'Ο Πισάρ τότε τους περίλουσε

* Κι έδώ όλες αυτές οί λεπτομέρειες είναι παρμένες άπό τα πραχτικά της δίκης τοϋ Βιγιόν και των συντρόφων του, πού 'γίνε γι' αυτόν τόν καβγά.

29


με καινούριο υβρεολόγιο, κι ό καβγάς ξελαμπάδισε. Σε μια στιγμή, πάνω στον τσακωμό, οί γραφιάδες άρπαξαν τον Ύτέν ντύ Μουτιέ και τον πέταξαν μες στο συμβολαιογραφείο, ένώ εκείνος έσκουζε: «Βοήθεια!... Φονιάδες!... Με σκοτώνουν!... Πέθανα !...». "Ολος αυτός ό σαματάς ξεσήκωσε τό συμβολαιογράφο μαιτρ Φερεμπούκ, πού μανιασμένος ρίχτηκε κι αυτός στον καβγά και με μια γερή σπρωξιά πέταξε κατά γης τον Ντοζίς. Αυτός όμως ξανασηκώθηκε μ' ορμή, και τραβο')ντας τό μαχαίρι του πλήγωσε μ' αυτό τόν συμβολαιογράφο, κι αμέσως τό 'βαλε στα πόδια. "Εφτασε λαχανιασμένος ως τα προπύλαια του Σαίν Μπενουά, όπου βρήκε κρυμ-μένον τόν Ροζέ Πισάρ, τόν όποιο και σκυλόβρισε για τό κάμα>μά του. Ό Βιγιόν μόλις είδε πώς ό καβγάς σοβάρεψε, τό 'σκάσε φρόνιμα-φρόνιμα" τόν άρπαξε όμως τό μάτι του μαιτρ Φερεμπούκ, ό όποιος και τόν κατάδωσε μαζί με τους συντρόφους του στή Δικαιοσύνη. "Ετσι ό Βιγιόν, ό Ντοζίς κι ό Ύτέν ντύ Μουτιέ φυλακίστηκαν στο Σατελέ" κι αμέσως εισηγήθηκε τη δίκη τους ό Πιέρ ντε λα Ντεόρ, κακουργο-δίκης τοϋ Πρεβότου του Παρισιού Βιλιέ ντε λ' " Ιλ-Άντάμ. Ό Πισάρ, ό πρωταίτιος όλης αυτής της φασαρίας, κατάφερε να ξεφύγει άπό τα νύχια τής Δικαιοσύνης και να φτάσει στο μοναστήρι των Κορντελιέ, όπου βρήκε άσυλο.

Ό Βιγιόν είχε πολλά ελαφρυντικά σχετικά με τή συμμετοχή του στον αίματόβρεχτον αυτόν καβγά, γιατί στάθηκε μάλλον θεατής παρά δράστης τής συμπλοκής. Ό κακουργο-δίκης όμως άγαναχτισμένος να βλέπει διαρκώς να τοϋ κουβαλούν στο δικαστήριο αυτόν τόν αδιόρθωτο φοιτητή, τόν υπόβαλε πρώτα στό βασανιστήριο τοϋ νεροΰ * και χωρίς να πολυμακρύνει την ανάκριση, τόν καταδίκασε να κρεμαστεί και να στραγγαλιστεί. Αυτήν τή φορά ή θέση τοϋ Βιγιόν ήταν εξαιρετικά κρίσιμη. "Ετσι, στην απελπισία του, έκαμε έφεση τής θανατικής του καταδίκης στό Παρλαμέντο (Βουλή), ζητώντας χάρη, μα χωρίς μεγάλες ελπίδες. Παράλληλα με την έφεση του αυτή, έβαλε σ' ενέργεια κι όλα τα μέσα πού

* Στο βασανιστήριο αυτό ίβαζαν ενα χωνί πάνινο σ,το στόμα τοϋ κατάδικου, και μέσ' άπ' αυτό τοϋ 'χυναν μεγάλη ποσότητα νεροΰ, πού τοϋ τέντωνε υπερβολικά τό στομάχι προξενώντας του φριχτούς πόνους.

3θ


μπορούσε να διαθέσει. 'Αμέσως τότε τόν μετάφεραν στή φυλακή τής Κονσιερζερί, όπου και περίμενε μέ αγωνία την απόφαση τοϋ Παρλαμέντου. Έ κ ε ϊ , κυριεμένος άπό την ιδέα τοϋ θανάτου, πού τόν ένιωθε πια τόσο κοντά του, και μπρος στή φριχτήν οπτασία τής κρεμάλας, σύνθεσε τήν περίφημη του μπαλάντα Των κρεμασμένων, όπου μέ μια σπαραχτική πνευματική διαύγεια, μετάνοια και χριστιανική ταπεινοσύνη, γυρεύει τόν οϊχτο και τή συγγνώμη των ανθρώπων, παρακαλώντας τους να μεσιτέψουν στό Γιό τής Παρθένας Μαρίας να συχωρέσει τα κρίματά του, καθώς και των συντρόφων του πού θα κρεμιόνταν μαζί του. Κι ακόμα τους ικετεύει να μή γελάσουν και να μήν τους κοροϊδέψουν σαν αντικρίσουν τα χάλια των κρεμασμένων τους κουφαριών. Κι αυτή ή τελευταία του ικεσία έχει τό λόγο της, γιατί κείνο τόν καιρό στή Γαλλία ή νοοτροπία τοΰ κοσμάκη έβρισκε στις κρεμάλες και στους κρεμασμένους κατάδικους μιαν ανεξάντλητη πηγή γι ' άστεϊα και κοροϊδίες. "Ομως ή τραγική του θέση δεν τοΰ κόβει καθόλου τήν όρεξη για τα συνηθισμένα του άστεϊα, και μ' ενα κέφι τέλεια ασυμβίβαστο κι ασυνήθιστο για Ινα μελλοθάνατο, σκαρώνει ενα μονόριμο τετράστιχο, με τό όποιο κοροϊδεύει τό τραγικό τέλος πού τόν περιμένει, λέγοντας πώς σε λίγο, άπό τό σκοινί τής κρεμάλας θα ιδεί ό λαιμός του πόσο ζυγιάζει ό πισινός του !

Φανταστείτε λοιπόν τή χαρά του, σαν τοϋ ανάγγειλαν πώς ή έ'φεσή του έγινε δεχτή άπό τό Παρλαμέντο και πώς ή θανατική του ποινή εϊχε μετατραπεί σέ εξορία. Κι αλήθεια, τό Παρλαμέντο βρίσκοντας υπερβολικά αυστηρή τή θανατική καταδίκη τοΰ Βιγιόν, ακύρωσε τήν απόφαση τοΰ Πρεβότου, τις 3 τοΰ Γενάρη τοΰ 1463. "Ομως, κατά τό κείμενο τής απόφασης τοΰ Παρλαμέντου: «"Εχοντας υπόψη τήν κακή ζωή τοΰ εν λόγω Βιγιόν, τόν εξορίζει για δέκα χρόνια άπό τήν πόλη, τήν πρεβοτεία και ύποκομητεία τοΰ Παρισιοΰ». Και τότες πάνω στον ενθουσιασμό του για τήν αναπάντεχη επιτυχία τής έ'φεσής του, ό Βιγιόν απευθύνει στό δεσμοφύλακα τοΰ Σατελέ, Στέφανο Γκαρνιέ —ό όποιος φαίνεται πώς θα τοΰ 'πε ότι τοΰ κάκου έκαμε αυτήν τήν έφεση— μια μπαλάντα όλο κέφι και τσαχπινιά. Και σύγχρονα, υποβάλλει στό Παρλαμέντο μιαν αίτηση σέ φόρμα μπαλάντας, μέ τήν

3 1


όποια —άφοΰ πρώτα τοϋ εκφράζει, μ' ενα σωρό επαίνους, τήν ευγνωμοσύνη του γιατί τον γλίτωσε άπό την κρεμάλα— τοϋ ζητάει μια τελευταία χάρη: Να τοϋ δώσει τήν άδεια να μείνει τρεις μόνο μέρες ακόμα στο Παρίσι, για ν' αποχαιρετήσει τους δικούς του και να τους παρακαλέσει να τοϋ δώσουν τ ' απαραίτητα για το ταξίδι του λεφτά.

Ά π ό δώ και πέρα χάνουμε τελειωτικά τ ' άχνάρια τοϋ Βιγιόν, και δεν ξέρουμε πια τίποτα το θετικό για τήν υπόλοιπη ζωή του. Οΰτε ποΰ πήγε, οΰτε πότε πέθανε, οΰτε κάτου άπό ποιες συνθήκες πέθανε. Πάντως ή σιωπή πού σκεπάζει τ ' δνομά του ΰστερ' άπό τήν αναχώρηση του άπό το Παρίσι, μας κάνει να υποθέσουμε πώς ό άμοιρος αυτός ποιητής δεν έζησε πολύ. Τσακισμένος άπό τή φτώχεια καΐ τΙς στέρησες, με τήν υγεία του καταστρεμμένη άπό τις άσω-τεΐες του, κι αηδιασμένος άπό τον ίδιο τον εαυτό του, χάθηκε στο σκοτάδι και στην αθλιότητα, μακριά άπό τους δικούς του, πριν προφτάσει να δώσει —μέ πλέρια τήν ωριμότητα της τόσο πρωτότυπης όσο και προσωπικής ιδιοφυΐας του— όλους τους ποιητικούς θησαυρούς πού 'κρύβε μέσα του.

Τέτοια στάθηκε ή βασανισμένη, πονεμένη κι αξιοθρήνητη ύπαρξη τοϋ Φρανσουά Βιγιόν. Για να τον νιώσουμε και νά τον κρίνουμε αμερόληπτα, πρέπει νά ξεγυμνωθούμε άπό κάθε προκατάληψη, σεμνοτυφία και στενοκεφαλιά, ν' ανακατευτούμε νοερά μέ τους ανθρώπους της εποχής του και νά δανειστούμε τή νοοτροπία τους.

Στο 15ον αιώνα επικρατούσε μεγάλη σύγχυση• ανάμεσα στην κοινωνική και τήν εκκλησιαστική ηθική, κι ή έννοια τοϋ εγκλήματος ταυτιζόταν μέ τήν έννοια της αμαρτίας. "Ενα έγκλημα λοιπόν, Οσο μεγάλο κι αν ήταν, συχωριόταν και σβηνόταν τέλεια μέ τήν ειλικρινή μετάνοια. "Ετσι δασκάλευε ή 'Εκκλησία, πού ήταν τόσο επιεικής γ ι ' αυτούς πού παράβαιναν τις θείες εντολές δσο κι αυστηρή και σκληρή γι ' αυτούς πού παράβαιναν τις δικές της. Πρέπει απαραίτητα να νιώσουμε καλά αυτές τις αλήθειες, για νά μήν αντικρίζουμε τον Βιγιόν σαν Ινα αίνιγμα άλυτο. Γιατί πώς αλλιώς μπορούμε να παραδεχτούμε πώς αυτός ό εγκληματίας, πού

32


ζοΰσε διαρκώς ανάμεσα, σέ κακοποιούς, φαυλόβιους και πόρνες, μπόρεσε νά διατηρήσει μέσα του τόσο ζωντανά κι αμείωτα τα αισθήματα της στοργής και τοϋ σεβασμού στη μάνα του και στον προστάτη του μαιτρ Γκυγιώμ ντέ Βιγιόν, τοϋ πατριωτισμού και της θρησκευτικής πίστης, και πώς μπορούσε ν' άνθεϊ μέσα σ' αυτό το χαμένο κορμί τό πιό αβρό ποιητικό λουλούδι, αν δέν παραδεχόμαστε γ ι ' αυτόν και για τους ανθρώπους τοϋ καιρού του μια ολότελα διαφορετική αντίληψη τοϋ εγκλήματος και της τιμής άπ' αύτη πού έ'χουμε σήμερα;

Στή γενική, μπορεί νά πει κανείς, έξαχρείωση των ανθρώπων της εποχής εκείνης τό αΐσθημα της τιμής απουσίαζε σχεδόν άπό παντοΰ. Κι ένώ δλοι μιλούσαν τότε διαρκώς περί τιμής, στην πραγματικότητα δέν υπήρχε σπανιότερο πράμα άπ' αυτή. Για τους πολεμιστές ή κλεψιά, ό βιασμός, ή λεηλασία κι ό σκοτωμός ήταν κανόνας, και τίποτα άπό δλα αυτά δέν τους εμπόδιζε νά χαίρουνται τήν εύνοια τοϋ βασιλιά και νά κατέχουν τ ' ανώτατα πολιτικά και στρατιωτικά αξιώματα. Για τους λειτουργούς της δικαιοσύνης οί αυθαίρετες καταδικαστικές αποφάσεις ήταν κάτι τό πολύ συνηθισμένο, γιατί εϊχαν για συνέπεια τή δήμεψη της περιουσίας τοΰ θύματος και τήν αδιάντροπη μοιρασιά της μεταξύ των κατήγορων, των δικαστάδων και τοΰ ΐδιου τοΰ βασιλιά και τών ερωμένων του. Ή προδοσία, ή συνεννόηση μέ τους εξωτερικούς εχθρούς, Βουργουνδούς και "Αγγλους, ήταν αποκλειστικότητα τών ανώτατων αφεντάδων τοΰ βασιλείου της Γαλλίας, πού είχαν στην ίδιοχτησία τους τό μεγαλύτερο εδαφικό μερίδιο. Ά ν καμιά φορά τύχαινε νά καταδικαστούν άπό τή Δικαιοσύνη για προδοσία ή καμιά άλλη παρόμοια βρωμοδουλειά, τότες αυτοί πετύχαιναν —συνήθως μέ πλούσια δώρα— τή χάρη ή τό μετριασμό της ποινής τους άπο τό βασιλιά. Κι ή επιείκεια αυτή τοΰ βασιλιά τους έδινε τό κουράγιο νά ξαναρχίσουν τις 'ίδιες και χειρότερες ατιμίες. ΟΊ φοιτητές, έκφυλοι και χτηνώδεις οί περσότεροι τους, ενθαρρύνονταν συχνά στα βρωμοκαμώματά τους άπό τους ίδιους τους καθηγητές τους, πού δέν ήσαν καλύτεροι τους. "Οσο για τους κληρικούς, αυτοί δα ήταν πού ζούσαν μες στή μεγαλύτερη έξαχρείωση. 'Εξόν άπό ελάχιστες εξαιρέσεις, δλοι τους

33


είχαν τα ήθη των λαϊκών. Μεθοκοπούσαν στις ταβέρνες, κυλιόνταν μές στα πορνεία, πήγαιναν στα κοινά λουτρά δπου γίνονταν εξωφρενικά οργιά, σύχναζαν στις πιο ύποπτες συντροφιές των κακοποιών και των ρουφιάνων, προκαλώντας μ' αυτά τους τα καμώματα τήν ανίσχυρη αγανάχτηση κι επιτίμηση τών ιεροκηρύκων του καιροΰ εκείνου.

Βλέποντας λοιπόν ό Βιγιον τριγύρω του δλην αύτη τήν ανθρώπινη βρωμιά, και συγκρίνοντας τα δικά του κρίματα μέ τα κρίματα τών άλλων, έβλεπε πώς δέν ήταν ό χειρότερος, και διατηρούσε τήν ελπίδα πώς θα μπορούσε κάποτε να διορθωθεί. Και μάλιστα πολύ συχνά, μα και πολύ εφήμερα, ένιωθε τύψεις για τα ελεεινά του καμο'^ματα. "Ομως ή γλύκα της καλοπέρασης, της εύκολης ζωής, κι ή άσβηστη δίψα του για τις ηδονές, πού ή φτώχεια του σπάνια τον άφηνε να ικανοποιήσει, τον έσπρωχναν δξω άπα τον ϊσιο δρόμο, δπου μια ταχτική δουλειά θα μπορούσε να του πραγματοποιήσει το μεγαλύτερο όνειρο της ζωής του: καλό φαί, καλό κρεβάτι... και τα ρέστα. Μα ή καλοζωία αύτη σίγουρα θα του έπνιγε όλη τή δύναμη της ποιητικής του μεγαλοφυίας και θα τον καταντούσε έ'να μέτριο ποιητάκο, πού οί πομπώδεις και κούφιοι στίχοι του θά 'ταν γραμμένοι πάνω στα κοινότοπα κι έπιτηδεμένα άχνάρια τών ποιητών της εποχής εκείνης. Ευτυχώς δμως ή αθανασία τον φύλαξε άπ' αυτό το κατάντημα, χαρίζοντας του τήν αθλιότητα και τήν τυραννισμένη ζωή του, άπό τις όποιες τράβηξε τους πρωτάκουστους τόνους της ρεαλιστικής και βαθιά ανθρώπινης ποίησης του.

*Ας ξεχάσουμε λοιπόν τον άνθρωπο, πού είμαστε ανίκανοι νά τον κρίνουμε με πλέρια δικαιοσύνη και πού μας ξεφεύγει άπό τόσες μεριές, κι ας αντικρίσουμε το μεγάλο λυρικό ποιητή πού, κάνοντας —πρώτος αυτός— ποίηση τήν ίδια του τή ζωή, στάθηκε ό πατέρας τής ρωμαλέας και ζωντανής μοντέρνας τέχνης του στίχου, τής ατομικής ποίησης.

34

Τό έργο του Φρανσουά Βιγιον

ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ πού ό Φρανσουά Βιγιον θ' άρχισε να παίρνει τις πρώτες εντυπώσεις άπό τις όποιες ξεκινά

κάθε καλλιτεχνική δημιουργία, δηλαδή στή μέση τοϋ 15ου αιώνα, ή γαλλική ποίηση βρισκόταν σε μεγάλο μαρασμό.

ΟΊ σύγχρονοι του Βιγιον ήξεραν τήν κλασική λατινική ποίηση, μα ήσαν ανίκανοι να πάρουν άπ' αυτή δ,τι θά τους χρειαζόταν για να διαπλάσουν τή δική τους ποίηση. Ξεδιά-λεγαν μόνο διάφορα ενδιαφέροντα γεγονότα ή στοιχεία μέ διδαχτικό περιεχόμενο, και τα χρησιμοποιούσαν για θέματα τών ποιημάτων τους. Κι δμως ή μεγάλη εκείνη πνευματική επανάσταση, πού θά ξανάφερνε στον κόσμο τό αίσθημα τής κλασικής ομορφιάς, είχε αρχίσει ενάμιση αιώνα πρωτύτερα στην 'Ιταλία μέ τον Ντάντε, τον Πετράρκα και τον Μπο-κάτσιο. Μα στή Γαλλία δέν είχε βρει ακόμα καμιάν απήχηση.

Ή ποίηση λοιπόν του παλιότερου μεσαίωνα στή Γαλλία, είχε πια εξαντλήσει δλες τις φόρμες της, άπό τή μέση του 14ου αιώνα. Και πρώτα-πρώτα ή εθνική εποποιία, αφού πέρασε άπό πολλά διαδοχικά φρεσκαρίσματα, έχασε κάθε της ζωντάνια. Τα τραχιά και γιομάτα αρρενωπή δύναμη μεσαιωνικά ηρωικά ποιήματα τοϋ 11ου α'ιώνα, για νά γίνονται πιό εύκολοθύμητα, διασκευάζονταν κατά πολλούς και διάφορους τρόπους. ΟΊ διασκευές δμως αυτές τα εΐχαν εκφυλίσει κι αδυνατίσει, κι οΊ διασκευαστές τους, προσπαθώντας νά τα στολίσουν καΊ να τα συγχρονίσουν σύμφωνα μέ τήν ποιητική μόδα κάθε εποχής, τα ξεγύμνωσαν άπό τή μεγαλοπρέπεια και τήν απλότητα πού αποτελούσαν τή δύναμη και τήν ομορφιά τους. Κι δμως, παρ' δλες αυτές τις διασκευές, έπαψαν σιγά-σιγά νά είναι τής μόδας στους αριστοκρατικούς

35


κύκλους γιά τους οποίους είχαν συντεθεί, κι οί εκφυλισμένοι απόγονοι των παλιών τρουβαδούρων δεν τα τραγουδούσαν πια στις βασιλικές κι αρχοντικές αυλές, άλλα στίς δημόσιες πλατείες γιά να διασκεδάζουν τους αστούς και τον όχλο. "Τστερα δε άπό τη μέση τοϋ 14ου αιώνα, έπαψαν ολότελα νά 'χουν πέραση, κι ή φριχτή αθλιότητα τοϋ εκατονταετή πόλεμου βοήθησε στο νά μή διαδίνονται πια προφορικά αυτά τα τραγούδια, δπως γινόταν τότε στίς περιοχές τών Πικαρδών και τών Βαλλόνων.

"Οσο γιά τή λυρική ποίηση τοϋ πρώτου μεσαίωνα, είχε σβήσει πολύ πριν της εποχής τοϋ Βιγιόν, στο τέλος δηλαδή τοϋ 13ου αιώνα. Εΐχε δμως δημιουργηθεί μια καινούρια λυρική ποίηση άπό τον Γκυγιώμ ντέ Μασώ (Guil laume de M a c h a u t , 1300-1377), ή οποία συνεχίστηκε άπό τον Ευστάθιο Ντεσάν ή Μορέλ ( E u s t a c h e D e s c h a m p s ou Morel, 1346-1407), τή Χριστίνα ντέ Πιζάν (Chris t ine de Pi san, 1364-1430) κι άπό πολλούς ερασιτέχνες ποιητές, άπό τους οποίους ό τελευταίος και καλύτερος ήταν ό δούκας Κάρολος της 'Ορλεάνης ( D u c Charles d 'Or léans , 1394-1465). Ό , τ ι χαρακτηρίζει αυτήν τήν ποίηση είναι, ώς προς τή φόρμα, τό πώς αφήνει πια εντελώς το νόμο της παλιάς ποιητικής τέχνης —απομίμηση της τέχνης τών τρουβαδούρων— σύμφωνα με τό όποιο κάθε τραγούδι έπρεπε νά 'χει κανωμένες τις στροφές του κατά τρόπο πού νά ταιριάζουν μόνο σ' αυτό. 'Αντίθετα λοιπόν άπ' αυτόν τό νόμο, ή καινούρια λυρική ποίηση δεν παραδέχεται σχεδόν παρά δύο ορισμένες φόρμες: τήν μπαλάντα και τό ροντό*.

* Ή μπαλάντα πού ήταν κι ή πιο ευνοούμενη φόρμα, αποτελείται άπό τρεις στροφές. Κάθε στροφή πρέπει νά 'χει τόν ίδιο αριθμό στίχων καί τό ίδιο μέτρο με τίς άλλες, " ϊστερα άπό τίς τρεις αυτές στροφές, ακολουθεί μια άλλη μέ λιγότερους στίχους μέ τήν οποία καί τελειώνει ή μπαλάντα. Ή στροφή αυτή λέγεται στάλσιμο (envoi) καί μας δίνει πάντα να καταλάβουμε για ποιο πρόσωπο ή γιά ποια ιδέα γράφτηκε ή μπαλάντα στην όποια ανήκει. Οί στίχοι κάθε στροφής είναι άπό οχτώ ώς δώδεκα, καί τοϋ στάλσιμου άπό τέσσαρες ώς εξι. "Οσο γιά τό μέτρο, ό ποιητής 'έχει κάθε ελευθερία νά μεταχειριστεί οποίο θέλει. Ό τελευταίος στίχος της πρώτης στροφής —ή κι οί δυό τελευταίοι— πρέπει κατά κανόνα απαράβατο νά 'ναι ό τελευταίος καί της καθεμιάς άπ' τις άλλες στροφές καθώς καί τοϋ

36

ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΦΡΑΝΣΟΥΑ ΒΙΓΙΟΝ

Ή μπαλάντα είναι μια ποιητική φόρμα, πού ταιριάζει σέ κάθε είδος ποίησης καί σ' οποιοδήποτε θέμα- μπορεί δηλαδή νά 'ναι διδαχτική, ερωτική, σατιρική ή απλώς αστεία καί παιχνιδιάρικη. Μπορεί ακόμα καμιά φορά —δπως μερικές μπαλάντες τοϋ Ευστάθιου Ντεσάν— νά 'χει γιά θέμα της καί μικρούς διδαχτικούς μύθους. Τό κυριότερο της δμως θέμα είναι ό έρωτας.

Μά ό έρωτας στή σχολή τοϋ Γκυγιώμ ντέ Μασώ δέν είναι πια ό έ'ρωτας της αυλικής φιλοφροσύνης τοϋ 12ου καί 13ου αιώνα, δέν είναι δμως καί λιγότερο προσποιητός. Είναι ακόμα εξαιρετικά κομψός καί γιομάτος χάρη. Ό ποιητής παραπονιέται αδιάκοπα γιά τή σκληρότητα της αγαπημένης του, καί τή διαβεβαιώνει γιά τήν ειλικρίνεια καί τή διακριτικότητα του. Περιγράφει τα αισθήματα του μέ αλληγορίες

στάλσιμου. Αυτός ό τελευταίος στίχος ονομάζεται επωδός (refrain). Ή επωδός αυτή αναδείχνει κυρίως τό τεχνικό φκιάξιμο της μπαλάντας, γιατί τό ξαναγύρισμά της σέ κάθε στροφή πρέπει να γίνεται τόσο περίτεχνο, ώστε τό νόημα της νά 'ναι δεμένο μέ τό νόημα πού κλεϊ ή στροφή. Οί ρίμες στην τεχνική μπαλάντα είναι άπό τρεις ώς πέντε τό πολύ• καί τό πλέξιμο τους μπορεί νά γίνεται μέ λογής-λογής τρόπους, κι ανάλογα μέ τόν αριθμό τών στίχων κάθε στροφής. Πάντως οί ρίμες αυτές καί τό πλέξιμο τους πρέπει να γίνουνται ομοιόμορφα σ' δλες τις στροφές της κάθε μπαλάντας. "Οσο γιά τό στάλσιμο, έχει κι αυτό υποχρεωτικά τίς ίδιες ρίμες μέ τίς άλλες στροφές, μά τό πλέξιμο τους γίνεται κατά τό κέφι τοΰ ποιητή. Τό στάλσιμο αρχίζει συνήθως μέ τήν προσφώνηση: «Πρίγκιπα» (Prince). Ή προσφώνηση αύτη είναι μια εντελώς μηχανική επιβίωση τής συνήθειας πού επικρατούσε στον παλιότερο μεσαίωνα, δταν οί ποιητές απεύθυναν πραγματικά τίς μπαλάντες τους στον «Πρίγκιπα τοϋ Πουΐ» (Prince de Pui) . Τό flout ήταν Ινα είδος ποιητικής 'Ακαδημίας, πού ό πρόεδρος της λεγόταν Πρίγκιπας. Ή 'Ακαδημία αυτή προκήρυσσε ποιητικούς διαγωνισμούς καί βράβευε δσες μπαλάντες έκρινε καλύτερες.

"Ολοι αυτοί οί αυστηροί κανόνες τής φόρμας τής μπαλάντας δίνουν μια ξεχωριστή γοητεία, πού γεννιέται άπό τή δυσκολία τής σύνθεσης της, ένα πικάντικο ύφος πού χρωστιέται στην ομοιόμορφη, γιά όλες τίς στροφές, επανάληψη τών ίδιων ριμών, κι ενα ιδιαίτερο θέλγητρο πού τής χαρίζει ό ποιητής της ξαναφέρνοντας επιδέξια τήν επωδό σαν αναγκαία κατάληξη τής κάθε στροφής καί τοΰ σταλσίματος.

Ό Βιγιόν αναδείχτηκε εξαιρετικός τεχνίτης τής ποιητικής αυτής φόρμας, τής τόσο ταιριαστής στην Ιδιοφυΐα του, καί τής χάρισε για πάντα τήν άξεθώριαστη ομορφιά τής τέχνης του. "Οσο γιά τό ροντό —όχτάστιχο ποιηματάκι μέ δυό μονάχα ρίμες— ελάχιστα τό μεταχειρίστηκε.

37


όσο το δυνατό πιο έξυπνες, βάνει πάντα σ' ενέργεια δλον το μικρόκοσμο των αισθηματικών προσωποποιήσεων πού πρω-τοδημιουργήθηκε άπό Το Ρομάντσο τοϋ Ρόδου*, βάνει να κουβεντιάζουν την καρδιά του και τα μάτια του —έρωτα και λογική—επιχειρηματολογεί, αναπτύσσει, λεπτολογεί. Τέτοιες είναι όλες οι ερωτικές μπαλάντες τοϋ Μασώ, τοϋ Ντεσάν, τοϋ Ζάν Φρουασάρ ( J e a n Froissart , 1377-1404) και άλλων, καθώς και οι περσότερες της Χριστίνας ντέ Πιζάν, της γυναίκας αυτής με τή γνήσια αισθηματική καρδιά και το λεπτό πνεϋμα. "Ομως ή εξαιρετική αύτη ποιήτρια σε πολλές της μπαλάντες ξεφεύγει, ευτυχώς για τήν τέχνη της, άπο τις συμβατικές αυτές φόρμες και μας παρουσιάζει έναν πλοΰτο πραγματικά ειλικρινών αισθημάτων γιομάτων άπο δυνατή συγκίνηση. Μα τήν τελειότητα σ' αυτά τό εΐδος της ποίησης τήν πέτυχε ό δούκας Κάρολος της 'Ορλεάνης, τόν όποιο κανένας άλλος ποιητής δέν μπόρεσε να φτάσει.

Ό Βιγιόν δταν έγινε δεχτός άπό τόν δούκα αυτόν στο Μπλουά, θα ήταν πάνω-κάτω είκοσι πέντε χρονών και σίγουρα θα διάβασε τό χειρόγραφο μέ τα ποιήματα τοϋ ξακουσμένου αφέντη του, και δεν μπορεί παρά να τό θαύμασε. Ή ιδιοφυΐα δμως τοϋ άρχοντα ποιητή ήταν πολύ διαφορετική από τήν ιδιοφυία τοϋ αλήτη συνάδελφου του, και γι ' αυτό ελάχιστα, για να μήν ποϋμε καθόλου, έπίδρασε στο έ'ργο του. Γενικά δλη αυτή ή ερωτική ποίηση πού αναφέραμε παραπάνω, πολύ λίγο επηρέασε τόν Βιγιόν.

Περσότερο ί'σως επηρεάστηκε ό ποιητής μας άπό ενα

* Τό Ρομάντσο τοϋ Ρόδου (Le Roman de la Rose), μεσαιωνικό ποίημα αλληγορικό και διδαχτικό, χωρίζεται σε δυο μέρη. Τό πρώτο μέρος αποτελείται άπό 4.058 στίχους, γράφτηκε άπό τόν Γκυγιώμ ντέ Λορίς (Guillaume de Lorris) γύρω στό 1235, κι είναι ενα άπό τα ωραιότερα ποιήματα της αρχής τοϋ 13ου αιώνα. Τό δεύτερο του μέρος, γραμμένο άπό τό 1265 ώς τό 1270 αποτελείται άπό 18.722 στίχους. Γράφτηκε άπό τόν Ζάν ντε Μέν (Jean de Meung, 1240-1305) κι είναι εντελώς διαφορετικό σ' έμπνευση και σε φόρμα άπό τό πρώτο. "Ετσι, ένώ τό θέμα τοϋ πρώτου είναι ή τέχνη τοϋ 'έρωτα., τό δεύτερο είναι μια εγκυκλοπαίδεια και μια τσουχτερή σάτιρα. Τό μοναδικό αυτό ποίημα τό διακρίνει κυρίως ή ορμητικότητα μέ τήν όποια ό ποιητής του χτυπά τις δεισιδαιμονίες και τή θρησκοληψία της σύγχρονης του κοινωνίας, καθώς και τήν απληστία κι ακολασία των κληρικών εκείνης της εποχής.

38


άλλο εΐδος ποίησης, πού ό αναμφισβήτητος δάσκαλος της ήταν ό Ά λ α ί ν Σαρτιέ (Alain Chart ier, 1385-1440). Τήν ποίηση αυτή χαρακτηρίζει κυρίως ενα ανακάτωμα τοϋ λυρικού στοιχείου μ' ενα στοιχείο διδαχτικό ή μάλλον διαπαιδα-γωγικό (πάντα, εννοείται, σχετικά μέ τόν έρωτα). Τό ποιητικό αυτό εΐδος αρχίζει άπό τόν Μασώ πού εγκαινίασε τήν έμμετρη ερωτική συζήτηση (Débat) ή κρίση (Jujement).'EScù πια δέν πρόκειται για μπαλάντες άλλα για μεγάλα ποιήματα, δπου ενα ερωτικό θέμα συζητιέται άπό δυό συζητητές πού στό τέλος καταφεύγουν στην κρίση ενός τρίτου. Τα πρόσωπα αυτά, συζητητές και κριτές, ανήκουν συνήθως στην εκλεχτή κοινωνική τάξη. Κοντά σ' αυτές τις κρίσεις πρέπει να βάλουμε τ ' αλληγορικά ποιήματα στα όποια παρεμβάλλονται ροντό ή μπαλάντες είπωμένες άπό διάφορα πρόσωπα για θέματα πού τ άφοροϋν, καθώς επίσης και ποιήματα μισοαλληγορικα, μισοαφηγηματικά, δπως πολλά τοϋ Φρουασάρ και της Χριστίνας ντέ Πιζάν, παραγιομισμένα κι αυτά μέ παρεμβολές λυρικών ποιημάτων. Αυτό τό εΐδος της ποίησης, κάτω άπό διαφορετικές εννοείται συνθήκες, τό βλέπουμε στή Διαθήκη τοϋ Βιγιόν. Ή κύρια δμως φόρμα τών δύο αυτών ποιητικών ειδών δέν οφείλεται ούτε στον Μασώ ούτε σε κανέναν ποιητή της άμεσης σχολής του, άλλα στον Άλαίν Σαρτιέ, πού 'ναι ό ποιητής ό πιο κοντινός χρονολογικά στον Βιγιόν, ό όποιος διάβασε τό έργο του και δέχτηκε τήν επίδραση του.

Ό Ά λ α ί ν Σαρτιέ κυριάρχησε, σαν ποιητής και σαν πεζογράφος, δλο τό πρώτο μισό τοϋ 15ου αιώνα. Είναι πιο δυνατός σαν πεζογράφος, μα και σαν ποιητής δέν είναι ασήμαντος, γι ' αυτό κι ή επιτυχία του τήν εποχή εκείνη ήταν εξαιρετική. Ή ποίηση του μας παρουσιάζει ενα μοναδικό ανακάτεμα χαριτολογίας και σοβαρότητας, μιας λεπτής αίσθηματικό-τητας και μιας κάπως προσποιητής χάρης. Είναι αυτός πού μέ τό Ξυπνητήρι (Le reveille-matin), τή Λογομαχία τών δνό τυχερών στον εραπα (Le Débat des deux fortunés a" amour) και προ πάντων τήν 'Ανήλεη όμορφη Κυρία (La belle Dame sans merci) δημιούργησε τή φόρμα πού 'γίνε κοινή για δλα σχεδόν τα ποιήματα τοϋ αιώνα του. Πήρε δηλαδή τ ' όχτασύλλαβο όχτάστιχο —πού τόσο τό χρησιμοποιούσαν στην μπαλάντα— μέ τις τρεις ρίμες του, άπό τις

39

ΣΠΥΡΟΣ ΣΚΙΑΔΑΡΕΣΗΣ !

όποιες ή μια ξαναγυρίζει τέσσαρες φορές (α-β-α-β-β-γ-β-γ) χωρίς δμως επωδό, το όποιο δεν πρέπει νά 'χει τις ίδιες ρίμες οΰτε με το προηγούμενο του ούτε με το επόμενο του όχτάστιχο. Σ ' αυτήν τή φόρμα έ'γραψε κι ό Βιγιόν την Κληροδοσία και τή Διαθήκη του.

Μ' άπ' δλη αυτή τήν προγενέστερη του ποίηση, έ'να μόνο έργο τοϋ έ'καμε τόσο βαθιά εντύπωση, ώστε —όπως κι δλοι οί ποιητές των 14ου και 15ου αιώνων— να επηρεαστεί άπό τή σοφή, διδαχτική, κυνική κι ευτράπελη ομορφιά του. Κι αυτό το έ'ργο είναι το περίφημο μεσαιωνικό ποίημα: Το Ρομάντσο τοϋ Ρόδου.

Τα ποιήματα πού 'γράψε ό Βιγιόν στην πρώτη του δημιουργική περίοδο είναι μάλλον κοινότοπα. Τέτοια είναι ή μπαλάντα πού 'γράψε γιά λογαριασμό τοϋ Πρεβότου τοΰ Παρισιού Ρομπέρ ντ' Έτουτεβίλ, για να τή χαρίσει στή γυναίκα του Άμπρουάζ ντε Λορέ. Τό ποίημα αυτό είναι το πιό ανούσιο έ'ργο τοΰ Βιγιόν, πού δείχνει πώς ό ποιητής μας δεν θα πρόκοβε ποτέ στ' αριστοκρατικό και προσποιητό ποιητικό ΰφος πού ήταν τότε τόσο της μόδας*. Τήν ΐδια εποχή έ'γραψε και τήν Μπαλάντα της καλής διδαχής, έργο κι αυτό πολύ αδύνατο μα πού παρουσιάζει κάποιο ενδιαφέρον, γιατί άντι-καθρεφτίζει τις πρώτες εντυπώσεις τοΰ ακόμα τίμιου και φρόνιμου έαυτοΰ του άπό τήν πρώτη του επαφή με τήν άθλια εκείνη παρέα, της οποίας έγινε αργότερα Ινα άπό τα πιό ενεργά μέλη. Στην μπαλάντα του αυτή ξεσηκώνεται ενάντια στους εγκληματίες συντρόφους του, τους επιτιμά και τους συμβουλεύει να ξαναγυρίσουν στον ΐσιο δρόμο. Αυτά τα λέει σαν τίμιος άνθρωπος, μα σαν ποιητής δεν έ'χει βρει ακόμα τό δρόμο του.

Τότε φαίνεται πώς έγραψε και μια ολόκληρη σειρά άπό μπαλάντες, πού ανήκουν σ' Ινα είδος ποιητικοΰ παιχνιδιοΰ, πού ήταν πολύ της μόδας στο 15ον αιώνα και πού τό καλλιέργησαν ιδιαίτερα ό Ντεσάν κι ό Σαρτιέ. Οί μπαλάντες αυτές αποτελούνται άπό μιαν αλληλουχία αστείων κι αποφθεγμάτων, άντιλεγμένων ή επιβεβαιωμένων άπό τήν επωδό.

* Είναι ή μόνη μπαλάντα πού δέν μετάφρασα, γιατί οί υπερβολικά κολακευτικές παρομοιώσεις της είναι τόσο αλλόκοτες κι ακατανόητες, πού θαρρώ πώς είναι αδύνατο ν' αποδοθούν στή γλώσσα μας.


4θ

Τέτοιες είναι οί μπαλάντες του: 'Ενάντια στην αλήθεια, των Παροιμιών, των Μικρών στοχασμών, κι ή περίφημη για τή χάρη κι εξυπνάδα της Μπαλάντα των γυναικών τοΰ Παρισιού.

"Ετσι λοιπόν στα 1456, χάρη στις μπαλάντες του και στό Ρομάντσο τής Διαολοπορδής (Le Roman du Pet au Déable), πού δυστυχώς χάθηκε, ήταν πασίγνωστος• γι ' αυτό και τοϋ άρεσε ν' αύτοτιτλοφορεϊται: « Ό πολυξακουσμένος Βιγιόν».

'Ολόκληρο τό ποιητικό έ'ργο του, αυτό δηλαδή πού διασώθηκε και μας είναι γνωστό, μπορεί νά μήν είναι πολύ μεγάλο —τρεις χιλιάδες στίχοι πάνω-κάτω— είναι δμως εξαιρετικά σημαντικό και πρωτότυπο. 'Αποτελείται άπό την Κληροδοσία, τή Διαθήκη, τά Διάφορα άλλα ποιήματα και τις Μπαλάντες πού 'γράψε σε γλώσσα ζαργκόν.

«Η Κληροδοσία (Le Lais) , 1456.

Καθώς εΐδαμε στή βιογραφία τοΰ Βιγιόν, τις τελευταίες μέρες τοΰ Δεκέμβρη τοΰ 1456, Ινα περιστατικό εντελώς προσωπικό —τό σκληρόκαρδο φέρσιμο μιας γυναίκας πού άγαποΰσε— ανάγκασε τον Βιγιόν ν' αποφασίσει να φύγει άπό τό Παρίσι. 'Επειδή δμως δέν ήταν σίγουρος δτι θα ξαναγύριζε, κάθισε κι έ'γραψε μια έμμετρη διαθήκη του —τήν Κληροδοσία— στην οποία ύστερ' άπό τή συνηθισμένη τότε επίκληση στην Α γ ί α Τριάδα, αναφέρει πρώτα-πρώτα τον προστάτη του εφημέριο Γκυγιώμ ντε Βιγιόν, τήν άσπλαχνη ερωμένη του, κι ύστερα μερικούς φίλους και γνώριμους του, παρμένους άπ' δλες τις τάξεις τής παριζιάνικης κοινωνίας, κληρικούς και λαϊκούς. Σ ' δλους αυτούς κληροδοτεί διάφορα μοιράδια: τραγούδια κι Ινα σωρό αστεία και εξωφρενικά πράματα. Τό ποίημα αυτό προχωρεί αβίαστα, σύμφωνα με τήν αλληλουχία των ιδεών του και τό παιχνίδισμα τής φαντασίας του, ως τή στιγμή πού ό ποιητής ακούει τήν καμπάνα τής Σορμπόνης νά σημαίνει τον εσπερινό. Τότε σταματά το γράψιμο του γιά να προσευχηθεί, και πέφτει σ' Ινα όνειρο-πόλημα πού τον κάνει ν' άναθυμάται τα σχολικά του χρόνια και νά μιλά κοροϊδευτικά γιά τους δασκάλους του, πού τοΰ

4ΐ

ΣΠΤΡΟΣ ΣΚΙΑΔΑΡΕΣΗΣ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΦΡΑΝΣΟΥΑ ΒΙΓΙΟΝ

παραγιόμισαν τό κεφάλι μ' Ινα σωρό ανοησίες. Μετά βγαίνει άπ' αυτή του τήν ονειροπόληση κι ετοιμάζεται να συνεχίσει τήν κληροδοσία του. Μά το μελάνι του έχει πήξει άπό τήν παγωνιά, το κερί του έχει σβήσει, κι αυτός μαργωμένος άπα τό κρύο αποκοιμιέται, σταματώντας ώς εκεί τήν κληροδοσία του, άφοϋ πρώτα τήν υπόγραψε μ' αυτό τό υστερόγραφο: «Κανωμένη τήν ημερομηνία πού είπαμε, άπό τόν πολυξακου-σμένο Βιγιόν».

Τό έργο αυτό είναι ανάλαφρο, γιομάτο κοροϊδευτικό κέφι, δπου ή έξυπνη σάτιρα του ποιητή παιχνιδίζει τρελά με τήν αυθόρμητη ευθυμία του. Μα ή δύναμη τοϋ ποιήματος αύτοϋ είναι πολύ μεγαλύτερη άπό λογοτεχνική άποψη, γιατί φέρνει Ινα σημαντικό νεωτερισμό στην ποίηση, τόσο με τή φόρμα του δσο και μέ τήν ουσία του —για πρώτη φορά στην ώς τότε γνωστή ποίηση ό ποιητής γίνεται τό κέντρο και τό θέμα τοϋ έργου του— και φαντάζει σαν πρόπλασμα τοϋ αριστουργήματος πού μας κάνει να προαισθανόμαστε: της Διαθήκης του.

*Η Διαθήκη (Le T e s t a m e n t ) , 1461.

Πέντε χρόνια πέρασαν άπ' δταν γράφτηκε Ή Κληροδοσία. Ό Βιγιόν, χτυπημένος άπό τήν κακομοιριά, άρρωστος και κυριεμένος άπό τό προαίσθημα τοϋ θανάτου, πού τόν ένιωθε τόσο κοντά του, βιάζεται να δώσει διέξοδο στις εντυπώσεις του και στα αισθήματα πού τόν πλημμυρίζουν. Και τοϋ ξανάρχεται ή ιδέα—αυτή τή φορά δμως στα σοβαρά—να γράψει μια διαθήκη. Σ ' αυτό τόν σπρώχνει περσότερο ή ακατανίκητη ανάγκη, πού πιέζει κάθε αληθινό ποιητή να ξαλαφρώσει τήν καρδιά του, και ξεριζώνοντας τη να τήν προσφέρει θυσία και τροφή στή σύγχρονη και στις κατοπινές του γενιές. Τήν ανάγκη αύτη πρώτος άπ' Ολους τους προγενέστερους και σύγχρονους του ποιητές τήν ένιωσε ό Βιγιόν, και γι ' αυτόν κυρίως τό λόγο τό έργο του εϊναι πρωτότυπο, κι ό δημιουργός του παίρνει επάξια τόν τίτλο τοϋ πρώτου μοντέρνου ποιητή.

Ή Διαθήκη του αύτη είναι Ινα έργο αρτιότατο σέ σύνθεση. Τό καθετί σ' αυτήν είναι ταιριαχτό, επίκαιρο και δια-

42

τυπωμένο με μια λογική γιομάτη κέφι κι εξυπνάδα. Ή αλυσίδα τών ιδεών ξετυλίγεται τόσο περίτεχνα, πού τό ενδιαφέρον δεν αδυνατίζει ούτε στιγμή. "Ολες οι λεπτομέρειες, κι οι πιο διαφορετικές ακόμα, είναι βαλμένες στή θέση τους μέ τέτοια φροντίδα, ώστε να πετυχαίνουν μια παραδειγματική ενότητα τοϋ όλου έ'ργου. "Αν ποΰ και ποϋ δεν αντιλαμβανόμαστε αμέσως τή σχέση τών μοιραδιών της Διαθήκης μεταξύ τους, αυτό δέν πρέπει να τό καταλογίζουμε σέ βάρος τοϋ Βιγιόν άλλα στ' δτι αγνοούμε τις κρυφές προθέσεις τοϋ ποιητή και τους υπαινιγμούς του, πού δέν ήταν κατανοητοί παρά μόνο άπό τό ειδικό και περιορισμένο κοινό πού 'χε υπόψη του δταν έγραφε τό ποίημα του αυτό.

Τό έργο πού τοϋ 'δώσε τήν έ'μπνευση και τοϋ χρησίμεψε για υπόδειγμα στή σύνθεση της Διαθήκης του, είναι αναμφισβήτητα Ή διασκεδαστική Διαθήκη {Le Testament par esbatement) τοϋ Ευστάθιου Ντεσάν. Σ ' αυτή βρήκε ό Βιγιόν τό πλαίσιο και τήν αστεία φόρμα τής δικής του Διαθήκης. "Ομως τό σοβαρό, φιλοσοφικό κι ανθρώπινο υφός τοϋ έργου του αυτοΰ, τό χρωστά αποκλειστικά στον εαυτό του. Τό πήρε μέσ' άπ' τήν ϊδια του τήν καρδιά κι άπό τις πιό απόκρυφες γωνιές τοϋ βασανισμένου και βαρύθυμου έαυτοΰ του.

Μ' αν ό Βιγιόν δέν μπορεί να διεκδικήσει απόλυτα τήν πρωτοτυπία τοϋ τρόπου μέ τόν όποιο κληροδοτεί στην Κληροδοσία και στή Διαθήκη του, νεωτερίζει δμως αναμφισβήτητα μέ τήν πρωτότυπη έμπνευση πού 'χε να παραγεμίσει τή Διαθήκη του με μπαλάντες κι άλλα μικρότερα ποιήματα σχετικά μέ τό νόημα ορισμένων περικοπών της. Κι αυτό τό παραγέμισμα γίνεται τόσο περίτεχνα και τόσο επίκαιρα, ώστε τα ποιήματα αυτά να συγχωνεύονται μέ τό έργο χαρίζοντας του μια ξεχωριστή ποικιλία.

Ή Διαθήκη αποτελείται άπό εκατόν εξήντα τρία όχτά-στιχα, ανάμεσα στα όποια μπαίνουν: δεκάξι μπαλάντες (άπό τις όποιες δύο είναι διπλές), δύο ροντό κι έ'να επιτάφιο, μαζί με μια προσευχή σέ φόρμα ροντό. Τα ποιήματα αυτά είναι τόσο τεχνικά υφασμένα μέ τό δλο έργο, ώστε τοϋ δίνουν μια ποικιλία τόνου και φόρμας πού δέν μας αφήνει να κουραστούμε άπό τή μονοτονία τής στερεότυπης χρησιμοποίησης τοϋ οχτάστιχου. Ά π ό τα ποιήματα αυτά άλλα είναι γραμμένα

43


πρίν άπα τό 1456, πρίν δηλαδή γραφτεί Ή Διαθήκη, και τά 'χει βάλει αργότερα σ' αύτη ό ποιητής, κι άλλα είναι γραμμένα επίτηδες για να μπουν στο έργο αυτό, καθώς συμπεραίνουμε άπα το σχετικό με κάθε τέτοιο ποίημα νόημα τοϋ κειμένου της Διαθήκης.

Ή Κληροδοσία κι Ή Διαθήκη αποτελούν ενα έργο πλήρες κι ολοκληρωμένο, πού τό κυριότερο χαρακτηριστικό του, καθώς είπαμε, εϊναι τ ' δτι πρωτοεγκαινιάζει ενα νέο είδος ποίησης, εξαιρετικά ζωντανό και ρωμαλέο, τήν προσωπική ή μάλλον τήν ατομική ποίηση, με τό όποιο ό Βιγιόν εκφράζει τά ατομικά του αισθήματα και κάνει διάφορους υπαινιγμούς για χίλια-δυό περιστατικά της ζωής του, άπό τους όποιους οι περσότεροι είναι για μας ακατανόητοι, επειδή μας χωρίζουν πέντε σχεδόν αιώνες άπό τήν εποχή πού γράφτηκαν*. Τότες δμως οι υπαινιγμοί αυτοί ήσαν ευκολονόητοι, προ πάντων άπό τον κύκλο στον όποιο απευθύνονταν.

Τά διάφορα ποιήματα.

Ά π ό τά δεκάξι ποιήματα πού αποτελούν τό τρίτο αυτό μέρος τοϋ έργου τοϋ Βιγιόν, τά εξι πρώτα είναι νεανικές συνθέσεις του. Τ ' άλλα είναι μεταγενέστερα τοϋ 1456, όπως ή Μπαλάντα τον διαγωνισμού τοϋ Μπλουά (1458), ή Αίτηση στον Δούκα τοϋ Μπουρμπόν, γραμμένη κι αυτή τήν ίδια εποχή, κι ή "Εμμετρη επιστολή στή Μαρία της 'Ορλεάνης ('Ιούλιος τοϋ 1460). Ή "Εμμετρη επιστολή στους φίλους του, σε φόρμα μπαλάντας, γράφτηκε τό 1461, καθώς κι Ό καβγάς της καρδιάς καΐ τοϋ κορμιού τον Βιγιόν, κι ακόμα ίσως τό Πρόβλημα ή ή Μπαλάντα στ' όνομα της Τύχης Τό Τετράστιχο και τό 'Επιτάφιο (Μπαλάντα των κρεμασμένων) γρά-

* Οί υπαινιγμοί αυτοί στάθηκε αδύνατο να ερμηνευτούν κι άπό τους πιό δόκιμους ακόμα Γάλλους μελετητές καί σχολιαστές τοϋ Βιγιόν. "Ετσι δημιουργούνται αρκετά κενά στην κατανόηση της Κ?,η-ροδοσιας κοά της Διαθήκης, κενά πού αφήνουν κάποια άπογοήτεψη στό σημερνό αναγνώστη. Γι' αυτόν κυρίως τό λόγο δέν καταπιάστηκα μέ τη μετάφραση των Ιργων αυτών, άλλα ξεδιάλεξα μόνο τις μπαλάντες καί τ' όίλλα ποιήματα τοϋ Βιγιόν, πού τό νόημα τους είναι τέλεια ξεκάθαρο.

44


φτηκαν πριν άπό τις 5 τοϋ Γενάρη τοϋ 1463. Ή 'Ερώτηση στο δεσμοφύλακα καί τό 'Εγκώμιο στή Βουλή, είναι κατά λίγες μέρες μόνο μεταγενέστερα άπό τά δυο προηγούμενα.

Μπαλάντες γραμμένες oè γλώσσα ζαργκόν.

Αυτές τις εφτά μπαλάντες φαίνεται πώς τις έγραψε ό Βιγιόν τό 1462, στό χρονικό διάστημα μεταξύ της σύνθεσης της Διαθήκης καί της ιστορίας Φερεμπούκ-Ντοζίς, στην όποια βρέθηκε τόσο άσχημα μπλεγμένος. Στις μπαλάντες αυτές, εξόν άπό τήν πρωτοτυπία τοϋ δτι γράφτηκαν στην ιδιαίτερη γλώσσα τών κακοποιών της εποχής εκείνης, βρίσκουμε έ'να εξαιρετικά ζωντανό κι ενδιαφέρον άντικαθρέφτισμα τοϋ έκτος νόμου υπόκοσμου, ανάμεσα στον όποιο έζησε κι έδρασε ό Βιγιόν, καί μια συγκλονιστική δσο κι ανατριχιαστικά ρεαλιστική περιγραφή της ψυχολογικής κατάστασης τοϋ μελλοθάνατου εγκληματία καί της θανατικής του εκτέλεσης. Κι ακόμα καταφέρνει να μας μεταδώσει δλη τή φρίκη τοϋ βραχνά τής κρεμάλας τοϋ Μονφωκόν, βραχνά πού άφοΰ τον βασάνισε επίμονα κόντεψε να τοϋ γίνει σκληρή πραγματικότητα.

"Ολες γενικά οί μπαλάντες τοϋ Βιγιόν καθώς καί τ ' άλλα μικρά ποιήματα του αποτελούν ενα εξαιρετικά σημαντικό καί πολύτιμο μέρος τοϋ δλου ποιητικού του έργου. Καί —χωρίς να μειώνεται ή αναμφισβήτητη αξία τής Κληροδοσίας καί τής Διαθήκης του— μποροΰμε να ποΰμε αδίσταχτα δτι οί μπαλάντες του κυρίως συντέλεσαν να γίνει ξακουστός. Καί τόσο γοήτεψαν τους μεταγενέστερους τοϋ Βιγιόν ποιητές, ώστε οί περσότεροι τους τις μιμήθηκαν.

Ή επιτυχία πού 'χαν τά ποιήματα τοϋ Βιγιόν, σαν πρω-τοφάνηκαν, επιβεβαιώνεται άπό τόν αριθμό τών χειρογράφων αντιτύπων τους πού διασώθηκαν ώς με σήμερα, αν καί τά χαμένα φαίνεται πώς είναι πολύ περσότερα. Τό 1489 έγινε ή πρώτη τυπογραφική έκδοση πού γνωρίζουμε τών έργων τοϋ Βιγιόν, κανωμένη άπό τόν Πιέρ Λεβέ (Pierre Levet) . Τήν έκδοση αυτή ακολούθησαν δεκαεννέα άλλες —τόσες τουλάχιστο εϊναι γνωστές— ώς τό 1533, πού ό ποιητής Κλεμάν Μαρό (Clément Marrot) δημοσίεψε τήν πρώτη

45


επίσημη και φροντισμένη έκδοση τών έργων τοΰ Βιγιόν ΰστερ' άπό εντολή τοΰ φιλόμουσου βασιλιά της Γαλλίας Φραγκίσκου τοΰ Α ' . Ή επιτυχία αύτη συνεχίστηκε ως το 1542, κι αυτό δεν πρέπει να μας φαίνεται παράξενο, άφοΰ ακόμα και σήμερα —αν και πολύ συχνά μας ξεφεύγουν οί προθέσεις τοΰ ποιητή— το διάβασμα τών ποιημάτων τοΰ Βιγιόν είναι πάντα εξαιρετικά συναρπαστικό παρά τις σκοτεινές περικοπές τους, τή δυσκολία της γλώσσας τής εποχής εκείνης και τήν αδυναμία να κατανοήσουμε πλέρια το έργο του.

Μετά το 1542 όμως, ή εμφάνιση τής Πλειάδας (Pléiade) μέ τήν εντελώς αριστοκρατική νοοτροπία της, γίνεται αίτια —μέ τήν περιφρόνηση πού κήρυττε ενάντια στον Βιγιόν και τή σχολή του— να ξεχαστούν για κάμποσο τα ποιήματα του. Σ ' όλον το 17ον αιώνα δεν βρίσκουμε ούτε μια έκδοση τών έργων του. Μόνο ένας μικρός αριθμός θαυμαστών του, πού τοΰ 'μειναν πιστοί, τον διάβαζαν και τον άπολάβαιναν.

Στις αρχές τοΰ 18ου αιώνα γίνονται δύο εκδόσεις τών έργων τοΰ Βιγιόν: ή μια στο Παρίσι το 1723 κι ή άλλη στή Χάγη το 1742. "Τστερ' άπό τήν έκδοση αυτή τοΰ 1742, πρέπει να περιμένουμε ενενήντα χρόνια για να ξαναδούμε ακόμη μια έκδοση κανωμένη άπό τον άββά Προμπσώ, τό 1832. Ή έκδοση αυτή προκάλεσε τήν εξαιρετικά συμπαθή και σωστή έχτίμηση τοΰ Θεόφιλου Γκωτιέ, πού μιλά για τόν Βιγιόν σαν ποιητής για ποιητή, τοΰ οποίου μελέτα μέ προσοχή τήν έμπνευση και τή μέθοδο, θαυμάζοντας του τήν ποικιλία τών εικόνων και τή γραφικότητα πού ξέρει να τους χαρίζει. 'Επαινεί προπάντων τόν «έγωτισμό του», πού Οχι μόνο δέν είναι αντιπαθής, άλλ' απεναντίας δίνει στή φυσιογνωμία τοΰ Βιγιόν ένα ξεχωριστό θέλγητρο.

Ό Βιγιόν εκθειάστηκε εξαιρετικά άπό τή ρομαντική σχολή, μα κι οί κλασικοί δέν έκρυψαν τό θαυμασμό τους γι ' αυτόν. "Ετσι ό αναγνωρισμένος υπέρμαχος τοΰ κλασικού δογματισμού Ζάν Μαρί Νιζάρ, εξαίρετος κριτικός (1806-1888), στην 'Ιστορία τής Γαλλικής Λογοτεχνίας (1844), παρουσιάζει ανάγλυφα και μέ μια σπάνια φραστική ομορφιά τα εξαιρετικά χαρίσματα τοΰ Βιγιόν, και τοΰ δίνει τήν πραγματική θέση πού κατέχει στή γαλλική ποίηση. Φτάνει μάλιστα σε σημείο να πυρώνει τις εκφράσεις του μέ μια φλόγα

46


ασυνήθιστη γι ' αυτόν, φλόγα πού μαρτυράει τή διάθεση πού 'χει να λογομαχήσει. Γιατί πραγματικά, τα 6σα γράφει για τόν Βιγιόν είναι μια απάντηση σ' ένα δυσφημιστή τοΰ Βιγιόν, αρκετά γνωστό τότε, μα πού ό Νιζάρ δέν καταδέχεται να τόν αναφέρει μέ τ ' ονομά του.

Ό δυσφημιστής αυτός ήταν ό Σαμπολιόν Φιζάκ, βιβλιοθηκάριος τοΰ τμήματος τών χειρογράφων τής Βασιλικής Βιβλιοθήκης, ό όποιος, στην έκδοση τών ποιημάτων τοΰ Δούκα Κάρολου τής 'Ορλεάνης πού έκαμε τό 1842, έγραφε προλογίζοντας τα: « Ή φαιδρότητα, ή χάρη κι ή τσαχπινιά σπιθοβολοΰν προπάντων στα τραγούδια και στα ροντό, πού οί αξιωματούχοι τής αυλής του προσπάθησαν να μιμηθοΰν σαν εξαιρετικά υποδείγματα. Κι αυτός ακόμη ό Βιγιόν, πολύ κατώτερος τοΰ επαίνου πού τοΰ χαρίζει ό Μπουαλώ, πώς τάχα ".. .πρώτος αυτός στην εποχή εκείνη τής αμορφωσιάς πετυχαίνει να ξεμπερδέψει τήν μπερδεμένη τέχνη τών παλιών μας λογοτεχνών..." (έπαινος πού ανήκει αποκλειστικά στον Κάρολο τής 'Ορλεάνης), κι αυτός λοιπόν ό Βιγιόν προσπάθησε να διαμορφωθεί στην τέλεια ποιητική αυτή εποχή, κατά τήν όποια βασίλευε ένα ξεκαθαρισμένο πια γοΰστο, μια πλούσια γλώσσα, αρμονική και κομψή. "Οπως κι οί άλλοι καλεσμένοι τοΰ πρίγκιπα, σύνθεσε κι ό Βιγιόν μπαλάντες και τραγούδια' τα ευγενικά βμως παραδείγματα πού βρήκε εκεί (στην αυλή δηλ. τοΰ Πρίγκιπα, ό όποιος φιλοξένησε για λίγο τόν Βιγιόν) δεν έπίδρασαν καθόλου σ' αυτόν. Οί συνήθειες κι οί τρόποι του έμειναν οί ϊδιοι, τα έργα και τό ύφος του ξεσκεπάζουν συχνά τήν κακή του φύση, και μας κάνουν να πιστέψουμε πώς ή αγνότητα τών εκφράσεων, ή καθαρότητα τών ιδεών, ή γλαφυρότητα και τό καλό γοΰστο, ήσαν ακόμη εκείνη τήν εποχή προνόμιο τών μεγάλων αφεντάδων».

"Τστερ' άπό δυό χρόνια ό Σαμπολιόν έβγαζε ενα καινούριο έργο του: Λουδοβίκος και Κάρολος, δούκες τής 'Ορλεάνης. Ή επίδραση τους στις τέχνες, ή φιλολογία και τό πνεϋμα τοΰ αιώνα τους. Στό έργο του αυτό καταπιανόταν πάλι μέ τόν Βιγιόν γράφοντας τα παρακάτοο:

«Μας μένει να συγκρίνουμε τό βασιλικό ποιητή (τόν Κάρολο τής 'Ορλεάνης) μέ τους σύγχρονους του και μέ τους αντίζηλους του. Κι ό πιο ξακουστός άπ' δλους, αυτός πού

47


σφετερίζεται την ξεχωριστή θέση πού ανήκει στο δούκα Κάρολο, στην ιστορία της λογοτεχνίας της εποχής εκείνης, είναι 6 Φρανσουά Βιγιόν. Σέ τέλεια αντίθεση με τό πνεύμα και τό γούστο, τήν ξεκάθαρη και κομψή γλώσσα, τ ή σύνεση κι εξαίρετη λεπτότητα των εκφράσεων, έξοχα χαραχτηρι-στικά τών ποιημάτων του δούκα Κάρολου, βρίσκουμε στα ποιήματα τοϋ Φρανσουά Βιγιόν μια τραχιά κι ακατάστατη γλώσσα, ένα πολύ μελετημένο ξαδιάλεγμα εκφράσεων πού χρησιμοποιούν οι κάτω κοινωνικές τάξεις, τις πιο αλληλοσυγκρουόμενες αντιθέσεις, ενα σωρό κακόηχες και τραχιές λέξεις, πού μπορούν να δώσουν άπό πρώτη δψη τήν εντύπωση δτι χαρίζουν κάποια δύναμη στις σκέψεις του και στην ποίηση του. Μα ό κυνισμός πού δείχνεται στα έργα του, οι χυδαίες ιδέες πού εκφράζουν τα γραψίματα του με μια αδιαφορία πού δεν έχει τίποτα το φιλοσοφικό, προπάντων δμως οι πρόστυχες και κωμικές σκηνές πού διηγιέται ό Φρανσουά Βιγιόν, δίνουν α δλα του τά ποιήματα μια σφραγίδα πρωτοτυπίας ΐσως, νεωτερισμού και μοναδικότητας. Τό κακό δμως γούστο του αισθήματος, τών ιδεών και της έκφρασης του, τον βάνουν πολύ πιο κάτω άπό τον αφέντη του (τό δούκα Κάρολο). Προικισμένος με ζωηρή φαντασία, ό Βιγιόν θα μπορούσε 'ίσως να είχε συνθέσει καλύτερα έργα, αν είχε τύχει καλύτερης ανατροφής. Ή διαφορά τών συνθηκών της ζωής (κι εκείνη τήν εποχή ξεχώριζαν απόλυτα) είναι ϊσως ή μόνη αίτια της αισθητής ανισότητας μεταξύ τών δυο ποιητών. Τό καλό γούστο είναι Ινας άπό τους πιο θετικούς κανόνες τής καλής ποίησης».

Βέβαια ό καθένας είναι λεύτερος νά 'χει τή γνώμη του και νά τή λέει - αυτό δμως πού μειώνει τήν άξια τής λευτερο-γνωμίας τοϋ Σαμπολιόν, είναι τ ' δτι στην κρίση του αυτή, ό αυλοκόλακας πάει νά πνίξει τον κριτικό. Κι αυτό μας τό επιβεβαιώνει ή αφιέρωση τοϋ βιβλίου του αύτοΰ: «Στον 'Αφέντη μου, τό δούκα ντε Νεμούρ». Ό Σαμπολιόν λοιπόν ήταν φιλόδοξος —αυτό δεν τό 'κρύβε ούτε κι ό ίδιος— και προπάντων τυχοδιώχτης. Γι ' αυτό εϊναι άξιοκατάκριτος, δχι τόσο για τό φιλοβασιλισμο του,-πού στο κάτω-κάτω τής γραφής δεν μας ενδιαφέρει, δσο για τ ' δτι αφήνει τό φιλοβασιλισμο του αυτό να στρεβλώνει τις φιλολογικές του κρίσεις.

48


Μα ή απάντηση τοϋ Νιζάρ δέν άργησε νά τοϋ 'ρθει κατακέφαλα, γιατί σίγουρα τήν έγραψε ειδικά για τον Σαμπολιόν. Στην 'Ιστορία του λοιπόν τής Γαλλικής Λογοτεχνίας, πού έβγαλε τήν ϊδια χρονιά, τό 1844, ανασκευάζει μία προς μία κι αποδείχνει τιποτένιες δλες τις οικτρές σοφιστίες τοϋ Σαμπολιόν πού διαβάσαμε παραπάνω. Κι αυτό τό κάνει μ' ένα υπέροχο υφός, και μ' δλο τό κύρος πού τοϋ δίνει ή σοφία του κι ή κριτική του ευσυνειδησία. Μιλάει δε μέ τόση πειστική δύναμη, ώστε ή κριτική του αυτή δίνει περσότερο τήν εντύπωση απόφασης μέ ισχύ νόμου παρά προσωπικής γνώμης.

«"Ενας μονάχα ποιητής», γράφει, «σημειώνει στον α'ιώνα αυτό, τό 15ο, μια καινούρια εποχή στή γαλλική ποίηση και τής χαρίζει ένα αιώνιο μνημείο μέ τό έργο του. Ό ποιητής αυτός είναι ό Βιγιόν... Στο Μπλουά, αυτός ό 'ίδιος ό Βιγιόν έγινε δεχτός• ευτυχώς δμως κει πέρα δέν άνόστεψε. Μια κάποια πρώιμη κομψότητα στα ποιήματα τοϋ γερασμένου βασιλικού ποιητή (τοϋ δούκα Κάρολου τής 'Ορλεάνης) δέν φτάνει για νά σημειώσει μια εποχή για τό γαλλικό πνεύμα και για τήν πρόοδο τής γλώσσας... Οι τίτλοι αυτοί δέν έχουν τ ή δύναμη νά βγάλουν τόν Βιγιόν άπό τή θέση πού τοϋ ανήκει, σέ όφελος ενός ποιητή (τοϋ δούκα Κάρολου), πού είναι ό τελευταίος πού μιμήθηκε Τό Ρομάντσο τον Ρόδου, κι ό πρώτος πού μιμήθηκε τήν ιταλική ποίηση. Ό πραγματικός νεωτεριστής είναι ό Βιγιόν... Ό Βιγιόν νεωτερίζει στις ιδέες και στο ύφος. Δέν μιμείται Το Ρομάντοο τοϋ Ρόδον, αφήνει στην άκρη τις κρύες αλληγορίες και τήν άχώνευτη πολυμάθεια... Νεωτεριστής στις ιδέες ό Βιγιόν, μα επίσης και στή φόρμα. Βρίσκουμε σ' αυτόν τόν ποιητή εκφράσεις ζωηρές, γραφικές, αληθινά ευρήματα. "Ενας ύφος φαινομενικά πιό δυσκολονόητο, σέ πρώτη ανάγνωση, άπ' αυτό τοϋ Κάρολου τής 'Ορλεάνης, μα πιό αληθινό, πιό νιωμένο, πιό γαλλικό... Ό Βιγιόν γράφει τή γαλλική γλώσσα τοϋ λαοΰ τοϋ Παρισιού, παίρνει τή γλώσσα του μέσ' άπ' τήν ΐδια τήν καρδιά τοϋ έθνους... Αυτό πού μας κάνει νά χαιρόμαστε τά ποιήματα τοϋ Βιγιόν, είναι ή μελαγχολική τους ευθυμία, ή πιό λαγαρή ΐσως πηγή τής ποίησης, γιατί είναι ή πιό φυσική πνευματική διάθεση τοϋ άνθρωπου, πού δέν πλάστηκε ούτε για τήν άκρατη χαρά οΰτε γ ια τήν άκρατη λύπη... "Ετσι, παρά τους κάποιους

49


ευχάριστους στίχους τοϋ Κάρολου της 'Ορλεάνης, πρέπει ν' αφήσουμε πια στον Βιγιον τήν τιμή τοΰ δτι αυτός σημείωσε τήν πιό αισθητή πρόοδο της γαλλικής ποίησης μετά άπό Το Ρομάντσο τοϋ Ρόδου... Πρώτος αυτός άντλησε τήν ποίηση του μέσ' άπό τήν καρδιά του, πρώτος αύτος δημιούργησε εκφράσεις ζωντανές, πρωτότυπες, αιώνιες. Ό Κάρολος της 'Ορλεάνης είναι ό τελευταίος ποιητής της φεουδαρχικής κοινωνίας, ό Βιγιον εϊναι ό ποιητής τοΰ αληθινού έθνους πού θεμελιώνεται πάνω στα ερείπια τοϋ φεουδαλισμοΰ πού γκρεμίζεται... 'Επέμεινα στον Βιγιον, γιατί ή συλλογή του δίνει τήν πρώτη καθαρή και λαϊκή εικόνα της ποίησης μας. Είναι προικισμένος με τήν υπέρτατη γι' αυτό ικανότητα: μέτρο και γοΰστο. Ξέρει να μήν εκφράζει άπό τα αισθήματα του παρά μόνο εκείνα πού νιώθει πώς τά 'χει κοινά μ' δλους τους άλλους ανθρώπους, και νά φυλάει για τον εαυτό του δσα νιώθει αποκλειστικά δικά του. Παιδί τοΰ λαοΰ, γεννημένο μές στή φτώχεια, δεν φανερώνει άπό τή ζωή του, παρά μόνο δ,τι μπορεί να τραβήξει τό ενδιαφέρον δλου τοΰ κόσμου... Ό Βιγιον σίγουρα δέν υποψιάστηκε καθόλου τήν τύχη πού έμελλε νά 'χουν οι στίχοι του- δείχνει δμως πώς είχε τήν ντροπαλότητα της δόξας πού τον περίμενε».

'Εκατό χρόνια πέρασαν άπό τόν καιρό πού 'γράψε ό Νιζάρ αυτή του τήν κριτική, μα τίποτα άπ' δσα είπε δέν γέρασε ακόμα. "Ετσι μποροΰμε νά ποΰμε αδίσταχτα, πώς ό σοφός αυτός κριτικός μίλησε τή γλώσσα των επιγόνων.

50

ΤΗ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ μου αυτή τήν έκαμα έχοντας για κύριο βοήθημα τήν εξαίρετη έκδοση: Thuasne (Louis),

François Villon. Œuvres, édition critique avec notices et glossaire, Paris, Auguste Picard, éditeur, 1923, 3 vol. in-8.

'Εκφράζω τις πιό θερμές μου ευχαριστίες στο σοφό μελετητή τοΰ Villon κ. Louis Thuasne και στον εκδοτικό οίκο Auguste Picard για τήν τόσο υποχρεωτική προθυμία τους νά μοΰ επιτρέψουν τήν ανατύπωση τοΰ γαλλικοΰ κείμενου της έκδοσης τους πλάι στο ελληνικό κείμενο της μετάφρασης μου.

Τήν εξαιρετικά τιμητική για μένα έκδοση αυτής μου της εργασίας άπό τό Institut Français d'Athènes, τή χρωστώ αποκλειστικά στην ευγενική πρωτοβουλία τοΰ Διευθυντή του κ. Octave Merlier. Για τοΰτο ας δεχτεί ό διαλεχτός αυτός εκπρόσωπος τοΰ γαλλικοΰ πολιτισμού και της διανόησης στον τόπο μας τήν αφιέρωση αυτής μου της μετάφρασης, μαζί μέ τις πιό εγκάρδιες ευχαριστίες κι ευγνωμοσύνη μου:

Ad ce droit et devoir m'enhorte:

On doit dire du bien le bien.

(Fr. Villon)

5 1

ΜΠΑΛΑΝΤΑ ΚΙ ΑΚΡΟΣΤΙΧΙΔΑ

Π Ο Ϊ Τ Ρ Α Τ Ε Ο ΣΠΤΡΟΣ ΣΚΙΑΔΑΡΕΣΗΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΦΡΑΝΣΟΤΑ ΒΙΓΙΟΝ

Φονιά, άγιογδύτη, αλήτη, σιχαμένο

Ρεμάλι τοϋ μπορντέλου, μαυλιστή,

Ά π ' τις χοντρο-Μαργκό σου μολεμένο

Να κρατήσει το σάπιο σου κορμί

Σχάθη ώς και της κρεμάλας το σκοινί.

"Ομως, θρεφτάρι εγώ της ηθικής,

Ύπογραμμός άστοΰ νομοταγή,

Αΐστάνομαί σε εντός μου ν' άναζεϊς.

Βαριά άπ' το ριζικό σου χτυπημένο

"Ισια στο βοΰρκο σ' έριξε ή ζωή.

Γιομάτο άπό πληγές, αρρωστημένο,

"Ιδιο αχαμνό ψωριάρικο σκυλί,

"Ολοι σέ διώχναν. Μόνη στοργική

Να σέ δεχτεί ή αγκαλιά τής φυλακής.

Μ' αυτήν τήν πίκρα μέσα στην ψυχή

Αΐστάνομαί σε εντός μου ν' άναζεϊς.

Μα έσύ, μέ κέφι άψύ, διαολεμένο,

Με γλώσσα οξ' άπό νόμο και ντροπή

Το στίχο σου ξαπόλαες δουλεμένο

Με δύναμη, φωτιά, ζωντάνια ώμή,

Πιο βαρύ κι άπό γρόθο στή σκληρή

53


Τή Μοίρα σου κατάμουτρα. Μ' αυτής

Τής μάχης σου τα τρόπαια θριαμβευτή

Αΐστάνομαί σε εντός μου ν' άναζεΐς.

Πρίγκιπα του κριμάτου, μα ποιητή,

Πατέρα εσύ τής τέχνης τής τρανής

Πού παίρνει ζωή άπ' τή φλόγα τής ζωής,

Οι στίχοι σου είναι πάντα σημερνοί.

Νόμου, τόπου καΐ χρόνου νικητή,

Αΐστάνομαί σε εντός μου ν' άναζεΐς.

54

ΟΙ ΜΠΑΛΑΝΤΕΣ ΚΑΙ Τ'ΑΛΛΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΔΙΑΘΗΚΗΣ

ΤΟΥ

ΦΡΑΝΣΟΥΑ ΒΙΓΙΟΝ

FRANÇOIS VILLON

I. BALADE B. DES DAMES DU TEMPS JADIS

Dictes moy ou, n'en quel pays, Est Flora la belle Rommaine; Archipiada, ne Thaïs, Qui fut sa cousine germaine; Echo, parlant quant bruyt on maine Dessus riviere ou sus estan, Qui beaulté ot trop plus qu'umaine? Mais ou sont les neiges d'antan?

Ou est la très sage Heloys, Pour qui chastré fut et puis moyne Pierre Esbaillart a Saint Denis? Pour son amour ot ceste essoyne. Semblablement, ou est la royne Qui commanda que Buridan Fust gecté en ung sac en Saine? Mais ou sont les neiges d'antan?

La royne Blanche comme lis Qui chantoit a voix de seraine, Berte au grant pié, Bietris, Alis, Ilarernbourgis qui tint le Maine, Et Jehanne, la bonne Lorraine, Qu'Englois brûlèrent a Rouan; Ou sont ilz, Vierge souveraine? Mais ou sont les neiges d'antan?

56

ΜΠΑΛΑΝΤΕΣ ΚΑΙ ΑΛΑ A ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΔΙΑΘΗΚΗΣ

Ι. ΜΠΑΛΑΝΤΑ

ΤΩΝ ΚΤΡΑΔΩΝ TOT ΠΑΛΙΟΤ Κ Α Ι Ρ Ο Ϊ

Ποϋ νά 'ναι —να μοϋ πει μπορεί κανείς—

Ή ξακουστή ομορφιά της Ρώμης Φλόρα,

Ή Άρχιπιάδα, ή ξαδέρφη της Θαΐς

Πού ακούστηκε οπού γης χωριά και χώρα;

Κι ή 'Ηχώ ή αντιλαλούσα, πού 'χε δώρα

'Ομορφιάς, πού γυναίκα άλλη καμιά

'Ανθρώπου δεν απόχτησε ώς με τώρα;

Μα τα χιόνια ποΰ να εϊν' τα περσινά;

Ποϋ βρίσκεται ή τετράσοφη Έλοΐς,

Πού ό Πέτρος Έμπαγιάρ, σε μαύρην ώρα,

Γι' αυτή εύνουχίστη και στο Σαίν Ντενίς

"Εθαψε τή ζωή του ρασοφόρα;

Κι ή Ρήγισσα, πού άφοΰ έκαμε τή γνώρα

Του Μπουριντάν, τήν άνομη, βαθιά

Τον έριξε στή Σέν, ποϋ νά'ναι τώρα;


Βασίλισσα Λευκή, άστρο της αυγής,

Πού γλυκοτραγουδοϋσες ποθοφόρα,

Μπέρτα μεγάποδη, Μπιετρίς, Άλίς,

Άρεμβουργΐς πού 'χες της Μαίν τή χώρα,

'Ιωάννα, πού στή Ρουένη λευκοφόρα

Οι "Αγγλοι σέ κάψανε μαρτυρικά,

Στ' δνομα της Παρθένας, ποΰ είστε τώρα;


57

FRANÇOIS VILLON

Prince, n'enquerez de sepmaine Ou elles sont, ne de cest an, Que ce reffrain ne vous remaine: Mais ou sont les neiges d'antan?

II. A U T R E BALADE

B. DES SEIGNEURS DU TEMPS JADIS

Qui plus, ou est le tiers Calixte, Dernier decedé de ce non, Qui quatre ans t int le papaliste? Alphonce le roy d'Aragon, Le gracieux duc de Bourbon, Et Artus le duc de Bretaigne, Et Charles septiesme le bon? Mais ou est le preux Gharlemaigne ?

Semblablement, le roy Scotiste Qui demy face ot, ce dit on, Vermeille comme une amatiste Depuis le front jusqu'au menton? Le roy de Chippre de renon, Helas! et le bon roy d'Espaigne Duquel je ne sçay pas le non? Mais ou est le preux Charîemaigne?

D'en plus parler je me désiste; Le monde n'est qu'abusion. Il n'est qui contre mort résiste

58

ΜΠΑίΑΝΤΕΣ ΚΑΙ ΑΛΛΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΔΙΑΘΗΚΗΣ

Ίρίγκιπα, βπου κι αν ψάξεις κι οσην ώρα

του κάκου' δεν τις βρίσκεις πουθενά,

Κι αυτήν την επωδό ξέχασ' τη τώρα:

Μα τα χιόνια ποϋ να εϊν' τα περσινά;

Π. ΑΛΛΗ ΜΠΑΛΑΝΤΑ

ΤΩΝ ΑΦΕΝΤΑΔΩΝ TOT Π Α Λ Ι Ο Ϊ Κ Α Ι Ρ Ο Ϊ

Κι ακόμα. Ποϋ 'ναι ή δόξα τοϋ Καλίστου

Τοϋ τρίτου και στέρνου άπό τη γενιά,

Πού τοϋ Πάπα τ' όφφίτσιο στης ζωής του

'Αξιώθηκε να πάρει τα ύστερνά;

Τοϋ Δούκα τοϋ Μπουρμπόν, τοϋ βασιλιά

Της Άραγκον Άλφόνσου και τοϋ Άρτύς

Τοϋ Δούκα της Μπρετάνης;... Οΰτε σκιά!

Μα ποϋ εΐν' κι ό Καρλομάγνος ό πολύς;

Παρόμοια και τοϋ βασιλιά Σκωτίστου,

Πού τοϋ προσώπου του ή μισή μεριά

Το ρόδινο είχε χρώμα τοϋ αμέθυστου;

Τοϋ βασιλιά της Κύπρου ποϋ είν' ή άντρειά;

'Αλί ! Και τοϋ γενναίου βασιλιά

Της 'Ισπανίας, της χώρας της τρανής,

Πού τ' δνομά του δέ θυμοϋμαι πιά;

Μα ποϋ εΐν' κι ό Καρλομάγνος ό πολύς;

Για ν' αραδιάσω κι άλλους, μά τοϋ Υψίστου

Τή δύναμη, είναι μάταιη δουλειά.

Κανείς, δ"ση και νά 'ναι ή δύναμης του,

59

FRANÇOIS VILLON

Ne qui treuve provision. Encor fais une question: Lancelot le roy de Behaigne, Ou est il? Ou est son tayon? Mais ou est le preux Charlemaigne ?

Ou est Claquin le bon Breton? Ou le conte Daulphin d'Auvergne Et le bon feu duc d'Alençon? Mais ou est le preux Charlemaigne?

III. AUTRE BALADE B. EN VIEIL LANGAGE F R A N C O Y S

Car, ou soit ly sains apostolles, D'aubes vestus, d'amys coeffez, Qui ne saint fors saintes estolles Dont par le col prent ly mauffez De mal talant tout eschauffez, Aussi bien meurt que filz, servans, De ceste vie cy bouffez: Autant en emporte ly vens.

Voire, ou soit de Constantinobles L'emperieres au poing dorez, Ou de France ly roy très nobles Sur tous autres roys décorez, Qui pour ly grans Dieux aourez Bastist églises et couvens,

60

ΜΠΑΛΑΝΤΕΣ ΚΑΙ ΑΛΛΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΔΙΑΘΗΚΗΣ

Τό Χάρο δέ νικάει. 'Ακόμη μια

Στερνή φορά ρωτώ: Τό βασιλιά

Της Βοημίας τον Λανσελό κανείς

Μην είδε; Ποϋ'ναι ή τόση του γενιά;

Μα ποϋ είν' κι ό Καρλομάγνος ό πολύς;

Τ'αντρείου Κλακέν ποϋ είν'ή παλικαριά;

Ποϋ ό Δελφίν της Ώβέρνης κι ό ευγενής

Ό Δούκας τοΰ Άλανσόν;... Οΰτε σκιά!

Μά ποϋ είν' κι ό Καρλομάγνος ό πολύς ;

III. ΑΛΛΗ ΜΠΑΛΑΝΤΑ

ΣΕ ΠΑΛΙΑ ΓΑΛΛΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

Μα ποϋ νά 'ναι κι εκείνοι οι άγιοι απόστολοι,

Ντυμένοι μέ στιχάρια κι ιερά,

Ζωσμένοι πετραχήλια, πού ο'ι διάολοι

Τους τρέμανε, οί φτωχοί, γιατί γερά

Τους πιάναν άπ' τό σβέρκο σα γατιά;

Κι ό αφέντης σαν το δοΰλο του πεθαίνει-

Μ' δμοια τους τρώει ό Χάρος λαιμαργία.

Πρόσκαιρα εϊν' δλα, τίποτα δέ μένει.

Κι ο'ι αυτοκράτορες ποϋ 'ναι, οπού τήν Πόλη

Κρατοΰσαν μέ τα χέρια τα χρυσά,

Και της Γαλλίας ποϋ να βρίσκεται δλη

Των Βασιλιάδων ή εκλεχτή γενιά,

Πού χτίσανε στο θεόν ευλαβικά

Ναούς και μοναστήρια; Δοξασμένοι

6ι

FRANÇOIS VILLON

S'en son temps il fut honnourez, Autant en emporte ly vens.

Ou soit de Vienne et de Grenobles Ly Dauphins, ly preux, ly senez, Ou de Digon, Salins et Doles Ly sires et ly îilz ainsnez, Ou autant de leurs gens privez, Heraulx, trompettes, poursuivans, Ont ilz bien bouté soubz le nez? Autant en emporte ly vens.

Princes a mort sont destinez, Et tous autres qui sont vivans: S'ilz en sont courciez n'atainez, Autant en emporte ly vens.

IV. LES REGRETS DE LA BELLE H E A U L M I E R E

Advis m'est que j 'oy regrete La belle qui fut hëaulmiere, Soy jeune fille soushaiter Et parler en telle manière: «Ha! viellesse félonne et fiere, Pour quoy m'as si tost abatue? Qui me tient que je ne me fiere, Et qu'a ce coup je ne me tue?

62


Κι αν ζήσαν στον καιρό τους, πάνε πιά.

Πρόσκαιρα εΐν' δλα, τίποτα δέ μένει.

Που 'ναι οι σοφοί, οί Δελφίνοι άπ' τήν Γκρενόμπλη

Κι άπο τη Βιέννη, ποΰ εΐν' ή αρχοντιά;

Κι άπ' τήν Ντιζόν, Σαλέν κι άπο τήν Ντόλη

ΟΊ αφέντες τα πρωτότοκα παιδιά;

Χωρίς ακολουθία πια καμιά

—Κήρυκες, μουσικούς—ποϋ εΐν' οί καημένοι;

"Εφαγαν, ήπιαν, γλέντησαν γερά;

Πρόσκαιρα εΐν' δλα, τίποτα δε μένει.

Πρίγκιπα, κι δσους ζοϋνε τώρα δα

Ό θάνατος παρόμοια τους προσμένει.

Μπούρικα και χτικιάρικα κορμιά.

Πρόσκαιρα εΐν' δλα, τίποτα δε μένει.

IV. ΟΙ ΚΑΗΜΟΙ

ΤΗΣ ΟΜΟΡΦΗΣ Α Ρ Μ Α Τ Ο Π Ο ΐ Λ Η Τ Ρ Α Σ

Τήν όμορφη, πού έπούλαε έ"ναν καιρό

"Αρματα, λέω πώς τήν ακούω θλιμμένη

Να λαχτάρα, με μάταιο πια καημό,

Κοπέλα σαν και πριν να ξαναγένει,

Κι «"Αχ, γερατειά —να λέει— τή βουλιασμένη

Γιατί έτσι πρώιμα μ' έχετε κουρσέψει;

Πώς δέ σκοτώνουμαι; Ή τυραννισμένη

Ζωή μου πώς δέ λέει πια να τελέψει;

63

FRANÇOIS VILLON

«Tollu m'as la haulte franchise Que beaulté m'avoit ordonné Sur clers, marchans et gens d'Eglise: Car lors il n'estoit homme né Qui tout le sien ne m'eust donné, Quoy qu'il en fust des repentailles, Mais que luy eusse abandonné Ce que reffusent truandailles.

«A maint homme l'ay reffusé, Qui n'estoit a moy grant sagesse, Pour l'amour d'ung garçon rusé, Auquel j ' en feiz grande largesse. A qui que le feisse finesse, Par m'ame, je l'amoye bien! Or ne me faisoit que rudesse, Et ne m'amoit que pour le mien.

«Sy ne me sceust tant detrayner, Fouler aux piez, que ne l'aymasse; Et m'eust il fait les rains trayner, S'il m'eust dit que je le baisasse, Que tous mes maulx je n'oubliasse! Le glouton, de mal entechié, M'embrassoit... J'en suis bien plus grasse! Que m'en reste il? Honte et pechié.

«Or est il mort, passé trente ans, Et je remains vielle, chenue. Quant je pense, lasse! au bon temps, Quelle fus, quelle devenue;

64


«Μοϋ κλέψατε τις τόσες ζουρλαμάδες

Πού σκόρπαε τσ' ομορφιάς μου ό πειρασμός

Σ' εμπόρους, σέ σοφούς και σέ παπάδες•

Γιατί κάθε άντρας τότες σαν τρελός

Μοϋ χάριζε άσκεφτα ολο του τό βίος

—Κι υστέρα ας τό 'κλαίγε δσο ζοϋσε— φτάνει

Να τοΰ 'δινα Ο,τι τώρα ούτε στραβός

Θέλει, ούτε κι οι πιο βρώμικοι ζητιάνοι.

«"Α, κόσμο τότες πού 'διωξα, σωρό,

Για την αγάπη κάποιου κατεργάρη

Μορφονιοΰ —άμυαλο ήμουν θηλυκό—

Πού, αν τα ψευτόχαϊδά μου άλλοι είχαν πάρει,

Του έρώτου μου αυτός τρύγησε τη χάρη.

Τον άγάπαα, τ' ορκίζομαι, τρελά !

Μ' αυτός να μέ χτυπάει τό 'χε καμάρι

Και να μοϋ τρώει τα δσα έβγαζα λεφτά.

«Δέ θά 'χα φάει τέτοιον κωλοσυρμό,

Τόσες κλωτσιές, αν δεν τον αγαπούσα.

Πώς μ' έδερνε, τη δόλια, σαν τό ζό !

"Ομως σαν μοϋ 'λέγε και τόν φιλοΰσα,

Τό ξύλο πού 'χα φάει τό λησμονούσα !

Τ' αρκούδι, τοϋ κριμάτου αύτη ή πομπή,

Μ' έφίλιε... Γι' αυτό πρόκοψα! Νά λοϋσα

Όπώχω τώρα: Κρίμα και ντροπή.

«Πέθανε εδώ και τριάντα χρόνια πιά,

Και τα μαλλιά μου, όιμένα, έχουν ασπρίσει.

Σα σκέφτομαι τα νιάτα τα χρυσά,

Πώς ήμουν και πώς έ'χω καταντήσει!

65

FRANÇOIS VILLON

Quant me regarde toute nue, Et je me voy si très ehangiée, Povre, seiche, megre, menue, Je suis presque toute enragiée.

«Qu'est devenu ce front poly, Ces cheveulx blons, sourcilz voultiz, Grant entroeil, le regart joly, Dont prenoie les plus soubtilz; Ce beau nez droit, grant ne petiz, Ces petites joinctes oreilles, Menton fourchu, cler vis traictiz, Et ces belles lèvres vermeilles?

«Ces gentes espaules menues, Ces bras longs et ces mains traictisses, Petiz tetins, hanches charnues, Eslevees, propres, faictisses A tenir amoureuses lisses; Ces larges rains, ce sadinet Assis sur grosses fermes cuisses, Dedens son joly jardinet?

«Le front ridé, les cheveux gris, Les sourcilz cheus, les yeuls estains, Qui faisoient regars et ris Dont mains marchans furent attains; Nez courbes de beaulté loingtains, Oreilles pendantes, moussues, Le vis pally, mort et destains, Menton froncé, lèvres peaussues...

66


Σα θωρώ τ6 κορμί μου, ως τό 'χω γδύσει, ΚαΙ βλέπω ή δόλια πόσο εΐμ' αλλαγμένη, Φτωχή, στεγνή, πώς εχω αδυνατίσει, Μια μάνητα μέ πιάνει λυσσασμένη.

«Ποϋ 'ναι του κούτελου μου ή ομορφιά, Ποϋ τα ξανθά μαλλιά μου, τα γραφτά Φρύδια μου, εκείνη ή σφάχτρα μου ματιά — Ά π ' τις πιο φίνες— τί έγιναν τ' αφτιά Τα φιλντισένια μου, τα φλογερά Κόκκινα χείλια, ή μύτη ή κοντυλένια —Οΰτε κοντή ήταν ούτε και μακριά— Τοΰ πηγουνιοΰ μου ή χάρη ή αγαλματένια;

«Οι ώμοι μου οί χυτοί ποϋ εϊν' τώρα, άλί μου, Και τών μπράτσων μου ή σάρκα ή αφροπλασμενη, Τα βυζιά μου, κείνοι οί εγγομοι γοφοί μου

Όρθόστητοι, καθάριοι, καμωμένοι Νά'ναι άπο αψιά φιλιά σημαδεμένοι; Κι ή απόκρυφη ομορφιά μου, δλο μεράκι, Στ' άσπρα κρουστά μου σκέλια ποστιασμενη Μες στο ξανθό Ομορφο της κηπαράκι;...

«Ζάρες στο κούτελο, μαλλιά ψαρά, Φρύδια στουβιές, τα μάτια έχουν σβηστεί —Πού σφάζαν και γελοΰσαν μια φορά Και πού γι' αυτά είχαν τόσοι τρελαθεί—

Ή μύτη μου σαν τοΰ όρνιου έχει γενεί, Τ' αφτιά κρέμασαν πια νερουλιασμένα, Μαράθη κι έξεθώριασε ή μορφή Κι εχω πηγούνι, χείλια σουρωμένα...

67

FRANÇOIS VILLON

«C'est d'umaine beaulté l'issue! Les bras cours et les mains contraites, Des espaules toute bossue; Mamelles, quoy? toutes retraites; Telles les hanches que les tettes; Du sadinet, fy ! Quant des cuisses, Cuisses ne sont plus, mais cuissettes Grivelees comme saulcisses.

«Ainsi le bon temps regretons Entre nous, povres vielles sottes. Assises bas, a crouppetons, Tout en ung tas comme pelottes, A petit feu de chenevottes Tost allumées, tost estaintes; Et jadis fusmes si mignottes !... Ainsi en prent a mains et maintes.»

V. BALADE LA BELLE H E A U L M I E R E AUX F I L L E S DE JOIE

«Or y pensez, belle Gantière Qui m'escoliere soûliez estre, Et vous, Blanche la Savetiere, Or est il temps de vous congnoistre. Prenez a destre et a senestre; N'espargnez homme, je vous prie: Car vielles n'ont ne cours ne estre, Ne que monnoye qu'on descrie.

68


« Ή ανθρώπινη ομορφιά πώς κατανταίνει!

Μπράτσα ξερά και χέρια ροζιασμένα, ΤΩμοι σκεβροί, αχαμνοί, καμπουριασμένοι-

Και τα βυζιά κρεμάνε σιχαμένα•

Παρόμοια κι οί γοφοί. Κι άλί σέ μένα,

*Αν πώ και για το κρύφιο κηπαράκι!

Και τα μηριά, μηράκια εϊν' γινωμένα

"Ιδια στο χρώμα με το σουτζουκάκι.

«*Ας κλαίμε τώρα έδέτσι τα παλιά

Χρόνια μας, δόλιες γριές ξεμωραμένες,

'Ανάμεσα μας. Κωλοκαθιστά

Κατάχαμα στή γη, κουβαριασμένες

Κι άπο θαμπά λυχνάρια φωτισμένες,

'Οπού νωρίς ανάβουν, νωρίς σβένουν.

Κι είμαστε άλλοτε τόσο χαϊδεμένες!...

Πόσες και πόσοι ϊδια με μας παθαίνουν».

V. ΜΠΑΛΑΝΤΑ

Η ΟΜΟΡΦΗ ΑΡΜΑΤΟΠΟΤΛΗΤΡΑ ΟΡΜΗΝΕΥΕΙ ΤΙΣ ΔΗΜΟΣΙΕΣ

Σκέψου τα αυτά λοιπόν, Γαντιεροπούλα

"Ομορφη, πού εγώ σ' εχω ξεσκολίσει.

Τό ΐδιο κι εσύ, Λευκή Τσαγκαροπούλα.

Κάθε μιά σας τί αξίζει πια ας γνωρίσει.

Δεξιά, ζερβιά, άντρα γι' άντρα ας μην αφήσει

Καμιά σας. Γιατί οί γριές οί βουλιασμένες

Πιο πεταμένες ζουν σ' αυτήν τή ζήση

Κι άπο παλιομονέδες ξεπεσμένες.

6 9

FRANÇOIS VILLON

«Et vous, la gente Saulciciere Qui de dancier estes adestre, Guillemette la Tappiciere, Ne mesprenez vers vostre maistre: Tost vous fauldra clorre fenestre, Quand devendrez vielle, flestrie, Plus ne servirez qu'ung viel prestre, Ne que monnoye qu'on descrie.

«Jehanneton la Chapperonniere, Gardez qu'amy ne vous empestre; Et Katherine la Bourciere, N'envoyez plus les hommes paistre: Car qui belle n'est ne perpètre Leur male grace, mais leur rie. Laide viellesse amour n'impetre, Ne que monnoye qu'on descrie.

«Filles, vueillez vous entremettre D'escouter pour quoy pleure et crie: Pour ce que je ne me puis mettre, Ne que monnoye qu'on descrie».

VI. DOUBLE BALADE

Pour ce, amez tant que vouldrez, Suyvez assemblées et festes, En la fin ja mieulx n'en vauldrez Et si n 'y romprez que vos testes;

70


Κι εσύ, μαριόλα μου Μπακαλόπουλα,

Πού στο χορό έ'χεις βνομα αποχτήσει,

Γουλιελμετίτσα Ταπετσιεροπούλα,

Τ' αφεντικό σας μην καμιά αδικήσει.

Γριές πιά, το μαγαζί σας θέ να κλείσει,

Και θα ρεύετε αύτου, πιο αχρηστεμένες

Κι άπό γέρο παπά πού 'χει ξοφλήσει

Κι άπό παλιομονέδες ξεπεσμένες.

"Εχε το νου σου, Καπελού Γιαννούλα,

Μην κανένας στα βρόχια του σε κλείσει.

Κι έσύ, Κατερινιώ Χασαποπούλα,

Τον άντρα μην τον στέρνεις να βοσκήσει-

Μπαίγνιο του είν' ή γυναίκα ως άσκημίσει,

Κι ο'ι μαραμένες γριές ζουν στερημένες

Κι άπο έρωτα —δπως έχουν καταντήσει—

Κι άπο παλιομονέδες ξεπεσμένες.

Κορίτσια, ή πίκρα μ' έχει, οϊμέ, αφανίσει.

Νιώστε το. Γιατί τώρα πιά, καημένες,

Λιγότερο φελάω σ' αυτήν τη ζήση

Κι άπό παλιομονέδες ξεπεσμένες.

VI. ΔΙΠΛΗ ΜΠΑΛΑΝΤΑ

Κι αν άγαπεΐστε δίχως χορτασμό,

Γλεντήσετε ή πηδήξτε άπάνου-κάτου,

Κανένας βφελος- μόνο το ξερό

Κεφάλι σας θα σπάστε. Τα μυαλά του

7ΐ

FRANÇOIS VILLON

Folles amours font les gens bestes: Salmon en ydolatria, Samson en perdit ses lunettes. Bien heureux est qui riens n 'y a!

Orpheus, le doux menestrier, Jouant des fleustes et musettes, En fut en dangier du murtrier Chien Cerberus a quatre testes; Et Narcisus, le bel honnestes, En ung parfont puis se noya Pour l'amour de ses amourettes. Bien heureux est qui riens n 'y a!

Sardana, le preux chevalier, Qui conquist le règne de Crêtes, En voulut devenir moullier Et filer entre pucelletes; David le roy, sage prophètes, Crainte de Dieu en oublia, Voyant laver cuisses bien faites. Bien heureux est qui riens n'y a!

Amon en voult deshonnourer, Faignant de mengier tartelettes, Sa seur Thamar et desflourer, Qui fut inceste deshonnestes ; Herodes, pas ne sont sornettes, Saint Jehan Baptiste en decola Pour dances, saulx et chansonnettes. Bien heureux est qui riens n'y a!

72


Χάνει ό πού ερωτευτεί. Για τήν κυρά του

Είδωλα ό Σολομώντας προσκυνά

Κι ό Σαμψών γι' άλλη χάνει τα γυαλιά του.

Μακάριος οποίος δέν έχει καμιά!

Ό 'Ορφέας, ό λυράρης ό γλυκός,

Πδπαιζε δμορφα φλάουτα και ζουρνάδες,

Με τ' άγριου σκύλου Κέρβερου, ό φτωχός,

Τα τρία κεφάλια, πήε να βρει μπελάδες.

Κι ό Νάρκισσος ό βλάκας, πού όμορφάδες

Περίσσιες είχε, στα βαθιά νερά

Έπνίγηκε γι' αγάπης ζουρλαμάδες.


Ό Σαρντανά, ό ιππότης ό λάμπρος

Πού κατάχτησε ολόκληρη τήν Κρήτη,

Γυναίκα εντύθη, άπα έρωτα κι αυτός,

Γιά να τρυπώσει σε γυναικωνίτη.

Κι ό βασιλιάς Δαυίδ —λέω τον προφήτη—

Έξέχασε το Θεό μπρος στα γυμνά

Μηριά πού είδε στο μπάνιο και λιμπίστη.

Μακάριος όποιος δέν έχει καμιά !

Μ' άνομο πόθο ό 'Αμνών, ό πονηρός,

Καμώθηκε γλυκά πώς πεθυμούσε

Να φάει, γιά να ξεπαρθενέψει, ό αισχρός,

Τήν αδερφή του Θάμαρ, π' αγαπούσε.

Κι ό 'Ηρώδης, γιά χορούς πού λαχταρούσε,

Το κεφάλι του δόλιου Γιοχανά

Χάρισε στή Σαλώμη πού ποθούσε.


73

FRANÇOIS VILLON

De moy, povre, je vueil parler: J 'en fus batu comme a ru telles, Tout nu, ja ne le quiers celer. Qui me feist maschier ces groselles, Fors Katherine de Vauselles? Noel le tiers est qui fut la. Mitaines a ces nopces telles... Bien heureux est qui riens n'y a!

Mais que ce jeune bacheler Laissast ces jeunes bachelettes? Non! et le deust on vif brusler Comme ung chevaucheur d'escouvettes. Plus doulces luy sont que civettes; Mais toutesfoys fol s'y fya: Soient blanches, soient brunettes, Bien heureux est qui riens n'y a!

VII. BALADE B. P O U R P R I E R NOSTRE DAME

Dame du ciel, régente terrienne, Emperiere des infernaux palus, Recevez moy, vostre humble chrestienne, Que comprinse soye entre vos eslus, Ce non obstant qu'oncques rien ne valus. Les biens de vous, ma Dame et ma Maistresse, Sont trop plus grans que ne suis pécheresse, Sans lesquelz biens ame ne peut merir

74


Ά ν πείτε και για μένα, τό φτωχό,

Μωρ' έφαγα τό ξύλο της χρονιάς μου,

Τσίτσιδος —το λέω δίχως να ντραπώ—

'Από τή Βωζελιώτισα κυρά μου

Κατερινιώ. Κι ό Νοέλ, πού ήταν κοντά μου,

Πήρε γενναίο μερτικό άπ' αυτά,

Τα όρεχτικά κεράσματα τοΰ γάμου!...

Μακάριος δποιος δεν έχει καμιά!

Τώρα έπαψε αυτός ό μορφονιδς

Να κυνηγάει τις Ομορφες νεράιδες;

Μπά ! Κι αν να καεϊ τοΰ μέλλει ζωντανός,

"Οπως καίνε τους μάγους σα λαμπάδες,

Πιο νόστιμες—θα πει—είν'κι άπό πουλάδες.

Μ' αν κι άμυαλος, μολόησε ειλικρινά:

'Απ' όλων τώ λογιώνε τις κυράδες,

Μακάριος οποίος δεν έχει καμιά !

VII. ΜΠΑΛΑΝΤΑ

Π Ο Ϊ ΧΑΡΙΖΕΙ Ο ΒΙΓΙΟΝ ΣΤΗ ΜΑΝΑ TOT ΓΙΑ ΝΑ ΤΗ ΛΕΕΙ ΣΑΝ ΠΡΟΣΕΥΧΗ ΣΤΗΝ ΠΑΝΑΓΙΑ

'Αφέντρα τ' ούρανοϋ, της γης κυρία,

Ρήγισσα στ' "Αδη τους θανατερούς

Βουρκότοπους, για με δείξε έσπλαχνία

Και βάλε με με τσ' άλλους σου εκλεχτούς,

Κι ας μην είπα πολλούς πατερημούς.

Τ' αγαθά σου, στ' αλήθεια, αρχόντισσα μου,

Δέν αξίζουν στα τόσα κρίματά μου-

Μα δίχως τ' αγαθά σου αυτά ή ψυχή

75

FRANÇOIS VILLON

N'avoir les cieulx, je n'en suis jangleresse: En ceste foy je vueil vivre et mourir.

A vostre Filz dictes que je suis sienne; De luy soyent mes péchiez abolus: Pardonne moy comme a l'Egipcienne, Ou comme il feist au clerc Theophilus, Lequel par vous fut quitte et absolus, Combien qu'il eust au deable fait promesse. Préservez moy de faire jamais ce, Vierge portant, sans rompure encourir, Le sacrement qu'on célèbre a la messe. En ceste foy je vueil vivre et mourir.

Femme je suis povrette et ancienne, Qui riens ne sçay; oncques lettre ne lus. Au moustier voy, dont suis paroissienne, Paradis paint ou sont harpes et lus, Et ung enfer ou dampnez sont boullus: L'ung me fait paour, l'autre joye et liesse. La joye avoir me fay, haulte Déesse, A qui pécheurs doivent tous recourir, Comblez de foy, sans fainte ne paresse. En ceste foy je vueil vivre et mourir.

Vous portastes, Vierge, digne princesse, Iesus regnant qui n'a ne fin ne cesse. Le Tout Puissant, prenant nostre foiblesse, Laissa les cieulx et nous vint secourir, Offrit a mort sa très chiere jeunesse; Nostre Seigneur tel est, tel le confesse. En ceste foy je vueil vivre et mourir.

76

ΜΠΑ/, ΑΝΤΕΣ ΚΑΙ ΑΛΛΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΔΙΑΘΗΚΗΣ

Δέ βλέπει Θεό- τό λέω μέ τα σωστά μου. Ά ς ζώ κι άς σβήσω μές στην πίστη αυτή.

Στο Γιό σου ανήκω. Πές του, 8,τι αμαρτία "Εχω ας μοΰ λύσει. Σε παλιούς καιρούς "Ετσι συχώρεσε την Αιγύπτια Κι εσβησεν δλους τους αμαρτωλούς Τοΰ παπα-Θεόφιλου λογαριασμούς, Πού μέ το διάολο ξάνοιξε. Κυρά μου, Φύλαξε άπ' δμοιο κρίμα την καρδιά μου. Παρθένα μου, πού άμόλευτη κρατεί

Ή αγκαλιά σου τήν άγια κοινωνία μου, "Ας ζώ κι ας σβήσω μές στην πίστη αυτή.

Μια γυναίκα φτωχούλα είμαι και γρία. Δέν ξέρω γρύ άπ' τους άγιους σου ψαρμούς. Βλέπω ζωγραφιστά στην εκκλησία Στον Παράδεισο λαούτα και χορούς, Στην Κόλαση φωτιές κι αμαρτωλούς Πού βράζουν. Κι είναι τρόμος και χαρά μου Τούτη ή εικόνα. Σπλαχνίσου, Δέσποινα μου, Κι εμένα πού, όπως τόσοι αμαρτωλοί, Φέρνω πιστά σ' έσέ τα βήματα μου.

,νΑς ζώ κι ας σβήσω μές στην πίστη αυτή.

Βάσταξες τον αφέντη, ρήγισσά μου, Ιησού Χριστό, πού άπο τά ουράνια πάνου Για να μας σώσει ήρτε σ' εμάς δώ χάμου Ισιος μας- και στο Χάρο τη χρυσή

"Ομορφη νιότη του έδωσε. Ή ματιά μου Να σβηστεί α δέ μιλώ μέ τήν καρδιά μου.

*Ας ζώ κι ας σβήσω μές στην πίστη αυτή.

77

FRANÇOIS VILLON

VIII. BALADE B. A S'AMYE

Faulse beaulté qui tant me couste chier, Rude en effect, ypocrite doulceur, Amour dure plus que fer a maschier, Nommer que puis de ma deffaçon seur, Cherme felon, la mort d'ung povre cuer, Orgueil mussié qui gens met au mourir, Yeulx sans pitié ! ne veult droit de rigueur, Sans empirer, ung povre secourir?

Mieulx m'eust valu avoir esté serchier Ailleurs secours, c'eust esté mon honneur; Riens ne m'eust sceu hors de ce fait haschier. Trotter m'en fault en fuyte et deshonneur. Haro, haro, le grant et le mineur 1 Et qu'est ce cy? mourray sans coup ferir? Ou Pitié veult, selon ceste teneur, Sans empirer, ung povre secourir?

Vng temps vendra qui fera dessechier, Jaunir, flestrir vostre espanye fleur; Je m'en risse, se tant peusse maschier Lors; mais nennil, ce seroit donc foleur: Las! viel seray; vous, laide, sans couleur; Or buvez fort, tant que ru peut courir; Ne donnez pas a tous ceste douleur, Sans empirer, ung povre secourir.

78


VIII. ΜΠΑΛΑΝΤΑ TOT ΒΙΓΙΟΝ ΣΤΗΝ ΑΓΑΠΗΜΕΝΗ TOT

Ψεύτρα ομορφιά, πού τόσο μοΰ κοστίζεις, Γλυκιά ύποκρίτρα με καρδιά σκληρή,

'Αγάπη πού σαν πέτρα δε λυγίζεις, Του μαύρου χαλασμού μου εσύ αφορμή, Πού τήν καρδιά μου θές να δεις νεκρή, Περήφανη, πού θάνατο δλο σπέρνεις,

'Ανήλεη ! Δέ σοΰ λέει ποτέ ή ψυχή, Άντίς απελπισία χαρά να φέρνεις;

Τη συμπόνια πού εσύ δε μου χαρίζεις Κάλλιο να ζήταα άλλου, μα δε βολεΐ.

Ά π ' το φαρμάκι π' δλο με ποτίζεις Για να γλιτώσω, φεύγω δλος ντροπή. Βοήθεια, όιμέ, μεγάλοι και μικροί!

"Ετσι άμαχο νεκρό γιατί μέ σέρνεις; Λυπήσου με πιά, δείξου σπλαχνική,

Άντίς απελπισία χαρά να φέρνεις.

Θα ρθεΐ καιρός, πού κλαίοντας θ' αντικρίζεις Μαραμένη τήν άνθηση σου αυτή. Πώς θα γελώ, αν μπορώ, δταν θα τσακίζεις ! Θέ νά 'μαι ως τότε γέροντας• κι έσύ

"Ασκημη, δίχως χρώμα και ζωή. Μέθα λοιπόν, και τη χαρά μην παίρνεις

'Απ' δλους —δσο νια είσαι και ζωηρή—

Κι άντίς απελπισία χαρά να φέρνεις.

79

FRANÇOIS VILLON

Prince amoureux, des amans le greigneur, Vostre mal gré ne vouldroye encourir, Mais tout franc cuer doit, par Nostre Seigneur, Sans empirer, ung povre secourir.

IX. LAY (RONDEAU)

Mort, j 'appelle de ta rigueur, Qui m'as ma maistresse ravie, Et n'es pas encore assouvie Se tu ne me tiens en langueur: One puis n'eus force ne vigueur; Mais que te nuysoit elle en vie,

Mort?

Deux estions et n'avions qu'ung cuer; S'il est mort, force est que dévie, Voire, ou que je vive sans vie Comme les images, par cuer,

Mort!

80


Πρίγκιπα, άπ' δλους πρώτε σύ εραστή, Πιότερο ή θλίψη ας μή σέ συνεπαίρνει.

"Εχει δμως χρέος κάθε καρδιά πιστή Άντίς απελπισία χαρά να φέρνει.

IX. ΛΑΙ (ΡΟΝΤΩ)

Χάρε, εγκαλώ τήν τόση σου άπονιά, Πού πλάνεψες κι επήρες τήν καλή μου-

Κι αχόρταγος ρουφάς και τή ζωή μου Τόσο πού, ό δόλιος, έχω χάσει πια

"Ολο το κέφι και τή δύναμη μου. Ζωντανή τί σ' έπείραζε ή φτωχιά,

Χάρε ;

Είμαστε δυό κι είχαμε μια καρδιά. Πέθανε, ας πάει μαζί της κι ή ψυχή μου-

Δίχως ζωή να ζώ ποια ή προκοπή μου, Σαν άψυχη και κρύα ζωγραφιά,

Χάρε;

8ι

FRANÇOIS VILLON

X. BALADE B. ET ORAISON

Père Noé, qui plantastes la vigne, Vous aussi, Loth, qui beustes ou rochier, Par tel party qu'Amours, qui gens engigne, De voz filles si vous feist approuchier (Pas ne le dy pour le vous reprouchier), Archetriclin, qui bien sceustes cest art, Tous trois vous pry qu'o vous vueillez perchier L'ame du bon feu maistre Jehan Cotart.

Jadis extraict il fut de vostre ligne, Luy qui buvoit du meilleur et plus chier, Et ne deust il avoir vaillant ung pigne; Certes, sur tous, c'estoit ung bon archier: On ne luy sceut pot de mains arrachier; De bien boire oncques ne fut fetart. Nobles seigneurs, ne souffrez empeschier L'ame du bon feu maistre Jehan Cotart!

Comme homme beu qui chancelle et trépigne L'ay veu souvent, quant il s'aloit couchier; Et une fois il se feist une bigne, Bien m'en souvient, a Testai d'ung bouchier. Brief, on n'eust sceu en ce monde serchier Meilleur pyon, pour boire tost et tart . Faictes entrer quant vous orrez huchier L'ame du bon feu maistre Jehan Cotart !

82


Χ. ΜΠΑΛΑΝΤΑ

κ ι ε π ι κ ή δ ε ι ο ς

Μπάρμπα Νώε, πού φύτεψες τ' αμπέλι, Κι εσύ Λώτ, πού έτσι τό 'τσουξες γερά

"Ωστε ό "Ερωτας —πού μπαίγνια του μας θέλει-Mè τις κόρες σου σ' έσμιξε —δλα αυτά Δε σου τα λέω άπα κακογλωσσιά—

Άρχιτρίκλινε, πρώτε κεραστή, Στη συντροφιά σας πάρτε στοργικά Του μακαρίτη Κόταρ την ψυχή 1 .

ΤΗταν κι αύτος αντάξιο σας κοπέλι, "Επινε άπο τα πιο σπάνια κρασιά.

Κι απένταρος αν ήθελε τοΰ μέλει Να μείνει, δέν αρνιόταν τα βουτσιά. Ποτήρι να τ' αρπάξουν μια φορά Δέν μπόρεσαν. Κύριοι μου ευγενικοί, Μην τύχει κι άποπάρετε σκληρά Τοΰ μακαρίτη Κόταρ την ψυχή !

Τον έβλεπα συχνά σα μωρουδέλι Να ντρεκλίζει και να παραπατά. Και μια φορά σέ χασαπιοϋ πουντέλι Τράκαρε το ξερό του για καλά. Μέ λίγα λόγια, τα κρασοπουλιά Δέ γνώρισαν καλύτερο μπεκρή. Μπάστε, σαν την άκοϋστε να χτυπά, Τοΰ μακαρίτη Κόταρ την ψυχή !

83

FRANÇOIS VILLON

Prince, il n'eust sceu jusqu'à terre crachier; Toujours crioit: «Haro, la gorge m'art!» Et si ne sceust oncq sa seuf estanchier L'ame du bon feu maistre Jehan Cotart.

XI. BALADE B. DES LANGUES ENVIEUSES

En realgar, en arsenic rochier; En orpiment, en salpestre et chaulx vive; En plomb boullant pour mieulx les esmorchier; En suif et poix, destrempez de lessive Faicte d'estrons et de pissat de juifve; En lavailles de jambes a meseaulx; En racleure de piez et viels houseaulx; En sang d'aspic et drogues venimeuses; En fiel de loups, de regnars et blereaulx Soient frittes ces langues envieuses !

En cervelle de chat qui hayt peschier, Noir, et si viel qu'il n'ait dent en gencive; D'ung viel mastin, qui vault bien aussi chier, Tout enragié, en sa bave et salive; En l'escume d'une mule poussive Detrenchiee menu a bons ciseaulx; En eaue ou ratz plongent groings et museaulx, Raines, crappaulx et bestes dangereuses, Serpens, lesars et telz nobles oyseaulx, Soient frittes ces langues envieuses !

84


Πρίγκιπα, δλο κι έφώναζε έτσι δά: «"Ε, το λαρύγγι μου έ'χει ξεραθεί!». Κι έπινε, μα δε χόρταινε ή φτωχιά Τοϋ μακαρίτη Κόταρ ή ψυχή.

XI. ΜΠΑΛΑΝΤΑ

ΤΩΝ ΦΤΟΝΕΡΩΝ ΓΛΩΣΣΩΝ

Σ' αρσενικό, σέ νίτρο, στή φωτιά Τ' άσβεστη, σέ μολύβι άναβρασμένο —Για να ξεμαγαρίσουν πιο καλά— Σε πισσάλειμμα καλοδιαλυμένο, Σέ ζουμί άπ' Όβριάς κατουρά φτιασμένο Και σκατά. Σ' άποπλύματα λεπρών, Σέ λίγδες ποδαριών και παπουτσιών, Σ' αψιά φαρμάκια ή μέσα σέ καμπόσες Χολές φιδιώνε, λύκων, τσακαλιών, Τοΰτες οι φτονερές ας βράσουν γλώσσες !

Σέ μαύρου γερογάτου τα μυαλά Φαφούτη, με τομάρι ψωριασμένο, Σέ γέρου μούργου —π' δμοια έχει καλά— Λυσσάρικου, το σάλιο το πηγμένο, Σ' αφρούς άπό μουλάρι αρρωστημένο Πού τ' Οργωσαν οί κόψες ψαλιδιών, Σέ νερά πού πνιγμένων ποντικών Πλένε κουφάρια, βάτραχοι και τόσες Φίνες ράτσες ζουδιών σιχαμερών, Τούτες ο'ι φτονερές ας βράσουν γλώσσες 1

85

FRANÇOIS VILLON

En sublimé, dangereux a touchier; Et ou nombril d'une couleuvre vive; En sang qu'on voit es palletes sechier Sur ces barbiers, quant plaine lune arrive, Dont l'ung est noir, l 'autre plus vert que cive; En chancre et fiz, et en ces ors cuveaulx Ou nourrisses essangent leurs drapeaulx; En petiz boings de filles amoureuses (Qui ne m'entent n'a suivy les bordeaulx) Soient frittes ces langues envieuses!

Prince, passez tous ces frians morceaulx, S'estamine, sacs n'avez, ou bluteaulx, Parmy le fons d'unes brayes breneuses; Mais, par avant, en estrons de pourceaulx Soient frittes ces langues envieuses!

XII. BALADE LES CONTREDIZ DE F R A N C GONTIER

Sur mol duvet assis, ung gras chanoine, Lez ung brasier, en chambre bien natee, A son costé gisant dame Sidoine, Blanche, tendre, polie et attintee: Boire ypocras, a jour et a nuytee, Rire, jouer, mignonner et baisier, Et nu a nu, pour mieulx des corps s'aisier, Les vy tous deux, par ung trou de mortaise: Lors je congneus que, pour dueil appaisier, Il n'est trésor que de vivre a son aise.

86


Σέ σουμπλιμέ πού καίει τα σωθικά, Και σ' αφαλό άπό φίδι μανιασμένο-

Σ' αίμα πού τό ξεραίνουνε σ' άγγειά Οι κουρέηδες —σα βγαίνει γιομισμένο Τό φεγγάρι— μαυροπρασινισμένο" Σέ φάουσας ^μπυα, σέ νερά σγουρνών Πού πλένουν κωλοπάνια- σέ πόρνων Κλύσματα —δέ μέ νιώθουν δσοι κι δσες Δεν τρέχουν στα μπορντέλα όπως έγώ— Τοΰτες οι φτονερές ας βράσουν γλώσσες !

Για τό σούρωμα αυτών τών λιχουδιών Πάρ' τον πάτο χεσμένωνε βρακιών, Πρίγκιπα μου. Πρώτα δμως σέ καμπόσες Τσίρλες μικρούλικώνε γουρουνιών Τοϋτες οι φτονερές ας βράσουν γλώσσες !

XII. ΜΠΑΛΑΝΤΑ ΟΙ ΑΝΤΙΛΟΓΟΙ Τ Ο Ϊ ΦΡΑΝ ΓΚΟΝΤΙΕ

Σέ πουπουλόστρωμα ένας πάπαρδος θρεμμένος Κοντά στη στια πού τριζοβόλαε κορωμένη Καθόταν κι είχε στο πλευρό του ό ιερωμένος Τη Σιδωνία του τήν αφράτη ξαπλωμένη. Να σκρεμιδεύουν μέρα νύχτα μεθυσμένοι, Κι δλο να σμίγουν σ' αγκαλιάσματα τρελά Κι οι δυό τους τσίτσιδοι —έτσι εϊν' πιό βολικά— Νά πώς τους εϊδα και τους δυό άπό μια τρυπούλα. Και τότε σκέφτηκα: «Στη θλίψη αν θές γιατρειά, Πρέπει άνετα να ζεις και νάν τα χαίρεσαι ούλα».

87

FRANÇOIS VILLON

Se Franc Gontier et sa compaigne Helaine Eussent ceste doulce vie hantée, D'oignons, civotz, qui causent forte alaine, N'acontassent une bise tostee. Tout leur matbon, ne toute leur potée, Ne prise ung ail, je le dy sans noysier. S'ilz se vantent couchier soubz le rosier, Lequel vault mieulx? Lit costoyé de chaise? Qu'en dites vous? Faut il a ce musier? Il n'est trésor que de vivre a son aise.

De gros pain bis vivent, d'orge, d'avoine, Et boivent eaue tout au long de l'année. Tous les oyseaulx d'icy en Babiloine A tel escot une seule journée Ne me tendroient, non une matinee. Or s'esbate, de par Dieu, Franc Gontier, Helaine ο luy, soubz le bel aiglentier:

Se bien leur est, cause n'ay qu'il me poise;

Mais, quoy que soit du laboureux mestier,

Il n'est trésor que de vivre a son aise.

Prince, jugiez, pour tous nous accorder. Quant est de moy, mais qu'a nul n'en desplaise, Petit enfant, j ' ay ouy recorder: Il n'est trésor que de vivre a son aise.

88


Κι δ Φράν Γκοντιέ ζοϋσε έτσι 8α ζευγαρωμένος

Μέ τή Λενιώ του, καί περνούσαν ζηλεμένη

Ζωή μέ σκόρδα και κρεμμύδια, πού όρισμένως

Ά π ' τό φαΐ τους μόνο ή βρώμα σοϋ απομένει.

Μα για δλα τα γαλατερά τους τσακισμένη

Δυάρα δέ δίνω, σας τό λέω παστρικά.

Για πέστε, αντί να γέρνουν κάτου άπ' τή ροδιά,

Κάλλιο δεν ήταν σέ ζεστή μια καμαρούλα

Νά 'χαν κρεβάτι μέ στρωσίδια μαλακά;

Πρέπει άνετα να ζεις καί νάν τα χαίρεσαι ούλα.

Μέ κριθινίτσα ολοχρονίς περνά, ό καημένος,

Καί κρύο νερό" τό ϊδιο κι εκείνη ή βουλιασμένη.

Σέ τέτοια δίαιτα δμως έγώ περιορισμένος

Στιγμή δέ μένω για ν' ακούω τή μαγεμένη

Λαλιά των πιό Ομορφων πουλιών πδχει ή οικουμένη.

Κι άν παίζουν κάτουθε άπό τήν τριανταφυλλιά

Ό Φράν Γκοντιέ μέ τή Λενιώ του τή γλυκιά,

Άφοϋ τσ' αρέσει, έγώ δέ δίνω δεκαρούλα-

Μα δπως κι άν τό 'χει γράψει ή μοίρα σου, σκαφτιά,

Πρέπει άνετα να ζεις καί νάν τα χαίρεσαι ούλα.

Πρίγκιπα, σκέψου νά 'βρεις λύση λογικιά.

Μα έγώ, σαν ήμουνα παιδί, κάθε στιγμούλα

"Ακουα να λένε —τό θυμάμαι αυτό καλά—

«Πρέπει άνετα νά ζεις καί νάν τα χαίρεσαι ούλα».

89

FRANÇOIS VILLON

XIII. BALADE B. DES FEMMES DE P A R I S

Quoy qu'on tient belles langagières Florentines, Venicïennes, Assez pour estre messagieres, Et mesmement les anciennes; Mais, soient Lombardes, Rommaines, Genevoises, a mes perilz, Pimontoises, Savoisiennes, Il n'est bon bec que de Paris.

De très beau parler tiennent chaieres, Ce dit on, les Neapolitaines, Et sont très bonnes caquetieres Allemandes et Pruciennes; Soient Grecques, Egipciennes, De Hongrie ou d'autre pays, Espaignolles ou Cathelennes, Il n'est bon bec que de Paris.

Brettes, Suysses, n'y sçavent guires, Gasconnes, n'aussi Toulousaines: De Petit Pont deux harengieres. Les concluront, et les Lorraines, Engloises et Calaisiennes, (Ay je beaucoup de lieux compris?) Picardes de Valenciennes; Il n'est bon bec que de Paris.

9°


XIII. ΜΠΑΛΑΝΤΑ

ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ TOT Π Α Ρ Ι Σ Ι Ο Ϊ

"Οσο κι αν λέν γλωσσοϋδες διαλεχτές

Τις Φλορεντίνες και τις Βενετσιάνες,

Για κάθε προξενιά μοναδικές,

Μάλιστα οι πιό γριές γι' αυτά είναι μάνες.

Μα εΐτε Λομπάρδες είναι είτε Ρωμάνες,

Γκενοβέζες, έγγυώμαι για δλ 'αυτά,

*Η Πιεμοντέζες ή Σαβουαζιάνες, Στο Παρίσι δεν πιάνουν χαρτωσιά.

Για δασκάλες φημίζονται γερές

Στην όμορφη μιλιά οι Ναπολιτάνες,

Καί, λένε, στη φλυαρία τους θελχτικές

Πώς είναι οί Γερμανίδες κι οι Πρωσιάνες.

Μ' ακόμα κι Ελληνίδες, 'Αφρικανές,

Ούγγαρέζες ή άλλοϋθε πουθενά,

Σπανιόλες, Άνταλοϋζες, Καστιλιάνες,

Στό Παρίσι δέν πιάνουν χαρτωσιά.

Μπρεττόνες —αυτές πια είναι νάν τις κλαΐς-

Έλβετίδες, Γκασκόνες, Τουλουζάνες,

Νά τΙς βουβάνουν τέλεια είναι καλές

Δυο ψαροπούλες τοϋ Πτί Πόν ! Λορράνες,

'Εγγλέζες, Ίρλανδέζες, Καλαιζιάνες

—Δέν πιστεύω να ξέχασα καμιά—

Κι ακόμα Πικαρδές ή Βαλεντσιάνες,

Στό Παρίσι δέν πιάνουν χαρτωσιά.

9 1

FRANÇOIS VILLON

Prince aux dames Parisiennes De beau parler donnez le pris; Quoy qu'on die d'Italiennes, Il n'est bon bec que de Paris.

XIV. BALADE B. DE LA GROSSE MARGOT

Se j 'ayme et sers ma dame de bon het, M'en devez vous tenir ne vil ne sot? Ellea en soy des biens a fin souhet. Pour son amour sains bouclier et passot; Quant viennent gens, je cours et happe ung pot, Au vin m'en voys, sans démener grant bruit; Je leur tens eaue, frommage, pain et fruit. S'ilz paient bien, je leur dis «bene stat; Retournez cy, quant vous serez en ruit, En ce bordeau ou tenons nostre estât!»

Mais adoncques li y a grant deshet, Quant sans argent s'en vient couchier Margot; Veoir ne la puis, mon cuer a mort la het. Sa robe prens, demy saint et surcot, Si luy jure qu'il tendra pour l'escot. Par les costés se prent cest Antecrist; Crie, et jure par la mort Jhesucrit Que non sera. Lors j 'empongne ung esclat; Dessus son nez luy en fais ung escript, En ce bordeau ou tenons nostre estât.

92


Πρίγκιπα, στις κυρίες τις Παριζιάνες

Δώσ' το βραβείο για τήν ωραία μιλιά-

*Ας λένε τόσα για τις Ίταλιάνες-

Στο Παρίσι δέν πιάνουν χαρτωσιά.

XIV. ΜΠΑΛΑΝΤΑ

ΤΗΣ ΧΟΝΤΡΟ-ΜΑΡΓΚΟ

Τήν αγαπώ καί τή δουλεύω άπ' τήν καρδιά- *

Γι' αύτο με λέτε έσεϊς βρωμιάρη καί χαζό; *

Μ' αυτή έχει χίλια-δυό χαρίσματα κρυφά. *

Γι' αγάπη της σκουτάρι καί σπαθί κρατώ. *

Σαν μπουν πελάτες, μια καράφα πάω κι άρπώ,

Βαστάω φανάρι δίχως φασαρία πολλή-

Τους κουβαλώ νερό, ψωμί, φρούτα, τυρί.

Καλά αν πληρώσουνε τους κράζω: «Γεια χαρά,

Να ρθεϊτε πάλι, Οταν σας βράσουν οί χυμοί,

Μές στο μπορντέλο αύτο πού ή ζήση μας περνά!».

Μα σε λιγάκι ξεσηκώνω έναν καβγά,

Δίχως λεφτά αν έρθει στο στρώμα μου ή Μαργκό"

Δεν μπορώ νάν τή δώ, ή καρδιά μου τή μισά.

Της παίρνω ρόμπες, σώρουχα, δ,τι κι αν της βρώ,

Μα πώς θα πάω ναν τα πουλήσω σαν της πώ,

Βάζει τα χέρια στους γοφούς της, τή θανή

Βρίζει του Ίησοϋ, ό αντίχριστος, καί σκούζει: «Μή !».

'Αρπάζω τότες ενα κούτσουρο άπ' τή στια

Καί, γκάπ, της κάνω άπα στή μούρη μια γραφή,

Μές στο μπορντέλο αυτό "πού ή ζήση μας περνά.

93

FRANÇOIS VILLON

Puis paix se fait, et me lasche ung gros pet, Plus enflée qu'ung vlimeux escarbot. Riant m'assiet son poing sur mon sommet, Go, go! me dit, et me fiert le jambot... Tous deux yvres, dormons comme ung sabot. Et, au resveil, quant le ventre luy bruit, Monte sur moy, que ne gaste son fruit. Soubz elle geins, plus qu'un aiz me fait plat; De paillarder tout elle me destruit, En ce bordeau ou tenons nostre estât.

Vente, gresle, gelle, j ' ay mon pain cuit. le suis paillart, la paillarde me suit. Lequel vault mieulx? Chascun bien s'entresuit. L'ung l'autre vault ; c'est a mau rat mau chat. Ordure amons, ordure nous assuit; Nous deffuyons honneur, il nous deffuit, En ce bordeau ou tenons nostre estât.

XV. BELLE LEÇON AUX ENFANS P E R D U Z

«Beaulx enfans, vous perdez la plus Belle rose de vo chappeau; Mes clers près prenans comme glus, Se vous alez a Montpipeau Ou a Ruel, gardez la peau: Car, pour s'esbatre en ces deux lieux, Cuidant que vaulsist le rappeau, Le perdit Colin de Cayeux.

94


Μετά φιλιώνουμε, και μ' άπολάει μια Πορδή, πιό φουσκωτή κι άπ' τό φαρμακερά Σκάθαρο. Μέ χτυπάει στην κούτρα χαϊδευτά, Φουχτώνει τ' αχαμνά μου και μου λέει: «Γκό, γκό!» Ξεροί κοιμώμαστε κι οί δυό άπα το πιοτό. Μα σαν ξυπνήσει κι ή κοιλιά της βουρλιστεΐ, Μέ καβαλάει, μήν ό καρπός της χαλαστεϊ. Κάτουθέ της βογγώ' μέ λιώνει, για καλά Μέ ξεπατώνει μέ τή λύσσα πού ασελγεί, * Μές στο μπορντέλο αυτό πού ή ζήση μας περνά.

Βρέχει χιονίζει, εχω τή σούπα μου ζεστή. Σ' έμέ τον πόρνο αρέσει ή πόρνη. Οί δυο μαζί

"Αξια ταιριάζουμε, σαν κώλος μέ βρακί. Κακό ποντίκι για τή γάτα τήν κακιά. Τή βρώμα θέλουμε κι ή βρώμα μας ποθεί. Φεύγουμε τήν τιμή, μακριά μας πάει κι αυτή, Μές στο μπορντέλο αυτό πού ή ζήση μας περνά.

XV. ΩΡΑΙΟ ΜΑΘΗΜΑ

ΣΤΑ ΧΑΜΕΝΑ ΠΑΙΔΙΑ

«Όμορφόπαιδα, χάνετε έτσι δα Της ζήσης σας τον πιο δμορφον καιρό" Τσιράκια μου, ξεφτέρια στην κλεψιά, Στή Ρυέλ σαν πάτε για στο Μονπιπώ, Φυλάχτε τό τομάρι σας γερό-

"Ετσι έ'μπλεξε σ' αυτές τις γειτονιές, Σίγουρος για τό κόλπο τοϋ εκκαλώ, Και τό 'χάσε ό Κολέν άπ' τό Καγές.

95

FRANÇOIS VILLON

«Ce n'est pas ung jeu de trois mailles, Ou va corps, et peut estre l'ame. Qui pert, riens n'y sont repentailles Qu'on n'en meure a honte et diffame; Et qui gaigne n'a pas a femme Dido, la royne de Cartage. L'omme est donc bien fol et infâme Qui, pour si peu, couche tel gage.

«Qu'ung chascun encore m'escoute ! On dit, et il est vérité, Que charretée se boit toute, Au feu l'yver, au bois l'esté. S'argent avez, il n'est enté, Mais le despendez tost et viste. Qui en voyez vous hérité? Jamais mal acquest ne proffite.»

XVI. BALADE B. DE BONNE DOCTRINE

Car ou soies porteur de bules, Pipeur ou hasardeur de dez, Tailleur de faulx coings, tu te brusles Comme ceulx qui sont eschaudez, Traistres parjurs, de foy vuidez; Soies larron, ravis ou pilles, Ou en va l'acquest, que cuidez? Tout aux tavernes et aux filles.

96


«Δέν εϊναι παΐξε-γέλασε, σας λέω,

Να χάστε τό κορμί και τήν ψυχή σας.

"Άν σας σκοτώσουν, τότενες θα κλαίω

Για τήν ντροπή και κακοφήμησή σας.

Κι άν κερδίστε, δέ θά 'χετε αμοιβή σας

Τή Διδώ, τήν κυρά της Καρχηδόνας"

Και θά 'σαστε μουρλοί αν τήν δπαρξή σας s

Παίζετε για τή μύτη μιας βελόνας.

«*Ας ακούσει τα λόγια μου οποίος θέλει !

Λένε, σωστά, πώς δίπλα στή φωτιά

Μέ το κρύο, μέ τή ζέστη μές στ' αμπέλι

'Αδειάζουν μονορούφι τά βουτσιά.

Δέ φυτρώνουν —τ' άκοϋτε ;— τά λεφτά,

Σκορπιώνται μοναχά στδ πι και φί.

Μπας και τά 'χετε άπο κληρονομιά ;

Κλεμμένο βιός δέν έχει προκοπή».

XVI. ΜΠΑΛΑΝΤΑ

ΤΗΣ ΚΑΛΗΣ ΔΙΔΑΧΗΣ

Γιατί είτε αγύρτες είστε εΐτε άγιογδύτες,

'Απατεώνες στα ζάρια ή στα χαρτιά,

*H κιβδηλοποιοί ή λωποδύτες,

Θα πεθάνετε άπάνου στή φωτιά

Σαν άθεοι, σαν προδότες. Μα ή κλεψιά

Κάμετε ή καμιάν άλλην ατιμία,

Ποϋ πάνε τα δσα βγάνετε λεφτά;

"Ολα στα καπηλειά και στα πορνεία.

97

FRANÇOIS VILLON

Ryme, raille, cymballe, luttes, Comme fol, fainctif, eshontez; Farce, broulle, joue des fleustes; Fais, es villes et es citez, Farces, jeux et moralitez; Gaigne au berlanc, au glic, aux quilles. Aussi bien va, or escoutez ! Tout aux tavernes et aux filles.

De telz ordures te recules? Laboure, fauche champs et prez, Sers et pense chevaux et mules, S'aucunement tu n'es lettrez; Assez auras, se prens en grez. Mais, se chanvre broyés ou tilles, Ne tens ton labour qu'as ouvrez Tout aux tavernes et aux filles?

Chausses, pourpoins esguilletez, Robes, et toutes vos drappilles, Ains que vous fassiez pis, portez Tout aux tavernes et aux filles.

XVII. CHANSON

Au retour de dure prison Ou j 'a i laissié presque la vie, Se Fortune a sur moy envie, Jugiez s'elle fait mesprison !

98


Κι άν είσαστε ποιητάδες, καμποτίνοι,

Κι άν ζείτε σά λωλοί μ' άδιαντροπιά,

Κι άν είστε οργανοπαίχτες, θεατρίνοι,

Κι άν γυρίζετε χώρες καΐ χωριά

Και φάρσες παίζετε ή έργα σοβαρά,

Κι αν κερδατε στον τζόγο μ' ευκολία, r

Για πέστε, που ξοδεύονται βλ' αυτά;

"Ολα στα καπηλειά καΐ στα πορνεία.

Ά π ' τις βρωμιές αυτές άλάργου ζήστε,

Θρέψετε άλογα κι άλλα ζωντανά,

'Αμπέλια καΐ χωράφια καλλιεργήστε"

Κι άν γράμματα δέν ξέρετε, λεφτά

Θα κερδίστε άν δουλέφτε με καρδιά.

Μα δσο βαριά κι άν κάνετε αγγαρεία,

Που παν' και κόποι και δουλευτικά;

"Ολα στα καπηλειά και στά πορνεία.

Παπούτσια, ρόμπες κι άλλα ρουχικά

Καινούρια, δίχως λύπηση καμία,

Πουλάτε τα και φέρτε τα λεφτά

"Ολα στα καπηλειά και στα πορνεία.

XVII. ΤΡΑΓΟΥΔΙ

Στό γυρισμό άπ' τη μαύρη φυλακή

—πού, άπα κουκί, ή ζωή ήθελε μ' άφήσει-

Ά ν μ' έχτρεύεται ή μοίρα βγάλτε κρίση

'Απ' τις αναποδιές πού δλο μου στηεϊ.

99

FRANÇOIS VILLON

Il me semble que, par raison, Elle deust bien estre assouvie

Au retour!

Se si plaine est de desraison Que vueille que du tout desvie, Plaise a Dieu que l'ame ravie En soit lassus en sa maison,

Au retour!

XVIII. EPITAPHE

CY GIST ET DORT EN CE SOLLIER, QU'AMOURS OCCIST DE SON RAILLON, UNG POVRE PETIT ESCOLLIER, QUI FUT NOMMÉ FRANÇOIS VILLON. ONCQUES DE TERRE NOT SILLON. IL DONNA TOUT, CHASCUN LE SCET: TABLES, TRESTEAULX, PAIN, CORBEILLON. AMANS, DICTES EN CE VERSET:

VERSET

Repos éternel donne a cil, Sire, et clarté perpétuelle, Qui vaillant plat ni escuelle N'ot oncques, n'ung brin de percil.

ioo


Λέω πώς αν ήταν δίκαιη, λογική, "Ησυχο πια είχε χρέος να μ' αφήσει

Στό γυρισμό !

Μ' αν θέλει μέ τό ζόρι άπ' τή ζωή, Καλά και σώνει, να μέ ξεκαμπίσει,

*Ας δώσει ό Θεός γαλήνη ν' αποχτήσει, Σαν πάει κοντά του, ή δόλια μου ή ψυχή,

Στό γυρισμό !

XVIII. ΕΠΙΤΑΦΙΟ

ΚΟΙΜΑΤΑΙ ΑΙΩΝΙΑ ΕΔΩ ΣΤΟ ΔΩΜΑ ΑΥΤΟ, ΑΠ' ΤΟΥ ΕΡΩΤΑ ΤΗ ΣΑ-ΓΤΑ ΣΚΟΤΩΜΕΝΟ, ΕΝΑ ΣΚΟΛΙΤΑΡΟΥΔΙ ΤΡΥΦΕΡΟ: ΦΡΑΝΣΟΥΑ ΒΙΓΙΟΝ ΤΟ ΛΕΓΑΝ, ΤΟ ΚΑΗΜΕΝΟ. ΔΕΝ ΕΙΧΕ ΡΟΥΠΙ ΓΗΣ, ΚΑΙ ΜΟΙΡΑΣΜΕΝΟ ΕΙΧΕ ΟΛΟ ΤΟΥ ΤΟ ΒΙΟΣ ΕΔΩ ΚΙ ΕΚΕΙ: ΣΚΑΜΝΙΑ, ΤΡΑΠΕΖΙ ΚΑΙ ΨΩΜΙ ΦΡΥΜΕΝΟ. ΠΕΣΤΕ ΓΓ ΑΥΤΟΝ ΣΤΟ ΘΕΟ ΑΥΤΗΝ ΤΗΝ ΕΥΚΗ:

ΕΥΚΗ

Χάρισε αιώνια ανάπαψη και φως, Κύριε, σ' αύτόνε τό συφοριασμένο, Πού οΰτε ενα ρούπι γης, οίίτε στρωμένο Πλούσια τραπέζι απόχτησε ό φτωχός.

ΙΟΙ

FRANÇOIS VILLON

Il fut rez, chief, barbe et sourcil, Comme ung uavet qu'on ret ou pelle. Repos éternel donne a cil.

Rigueur le transmit en exil, Et luy frappa au cul la pelle, Non obstant qu'il dit: «J'en appelle!» Qui n'est pas terme trop subtil. Repos éternel donne a cil.

XIX. BALADE

B. DE M E R C Y

A Chartreux et a Celestins, A Mendians et a Devottes, A musars et claquepatins, A servans et filles mignottes Portans surcotz et justes cottes, A cuidereaux d'amours transis, Chaussans sans meshaing fauves bottes, Je crie a toutes gens mercis.

A fillettes monstrans tetins Pour avoir plus largement hostes, A ribleurs mouveurs de hutins, A bateleurs traynans marmottes, A folz et folles, sotz et sottes, Qui s'en vont siflant six a six, A marmosetz et mariottes, Je crie a toutes gens mercis.

102

ΜΠΑΛΑΝΤΕΣ ΚΑΙ ΑΑΛΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΔΙΑΘΗΚΗΣ

'Απα μαλλιά και γένεια ήταν σπανός,

Ωσάν αυγό σκληρό ξεφλουδισμένο.

Χάρισ' του αιώνια ανάπαψη και φως.

Τον στεΐλαν στό μπουντρούμι στανικώς

Μέ μιά κλωτσιά στον κώλο, συστημένο,

Κι ας φώναζε: «Έκκαλώ!», πετυχημένο

Δεν είναι και πολύ τό κόλπο αυτό.

Χάρισ' του αιώνια ανάπαψη και φως.

XIX. ΜΠΑΛΑΝΤΑ

TOT ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ

Σέ κάθε ιερωμένο ή καλογριά,

Σέ φρόνιμους και σέ παραλυμένους,

Σέ ζητιάνους, τεμπέλικα κορμιά,

Σέ ρουφιάνους, σέ πόρνες πού σφιγμένους

Μπούστους φοροΰν και φούστες, σέ σβημένους

Κορτάκηδες άπό έ'ρωτα καημό,

Με φίνες στενές μπότες ποδεμένους,

Σ' δλον τον κόσμο κράζω ευχαριστώ.

Σέ κορίτσια πού δείχνουν τα βυζιά

Για νά 'χουν πιό πολλούς προσκαλεσμένους,

Σέ χήρες καΐ κοπέλες για παντρειά,

Σέ θεατρίνους και σέ μασκαρεμένους

Παλιάτσους, σέ ξενύχτες μεθυσμένους,

Σ' αγύρτες πού δετές άπ' τδ λαιμό

Σέρνουν μαϊμούδες, σέ χρεοκοπημένους,

Σ' δλον τόν κόσμο κράζω ευχαριστώ.

ι ο 3

FRANÇOIS VILLON

Si non aux traistres chiens mastins Qui m'ont fait rongier dures crostes Et maschier, mains soirs et matins, Qu'ores je ne crains pas trois crottes. Je feisse pour eulx petz et rottes; Je ne puis, car je suis assis. Au fort, pour éviter riottes, Je crie a toutes gens mercis.

Qu'on leur froisse les quinze costes De gros mailletz, fors et massis, De plombées et telz pelottes. Je crie a toutes gens mercis.

XX. A U T R E BALADE

Icy se clost le testament Et finist du povre Villon. Venez a son enterrement Quant vous orrez le carrillon, Vestus rouge com vermillon, Car en amours mourut martir; Ce jura il sur son couillon, Quand de ce monde voult partir.

Et je croy bien que pas n'en ment, Car chassie fut comme ung souillon De ses amours hayneusement ; Tant que, d'icy a Roussillon,

104


Ό ξ ' άπό κείνα τ' άτιμα σκυλιά,

Πού μ' έκαμαν να φάω μουχλιασμένα

Ψωμιά και να πιω βρώμικα νερά

—Πού τ' άντερα μου εΐν' άπ' αυτά αργασμένα—

Μέ πορδές θέ να τά 'χα φιλεμένα,

Τώρα δμως κάθουμαι και δέν μπορώ.

Δυνατά, μή μαλώσω μέ κανένα,

Σ' δλον τδν κόσμο κράζω ευχαριστώ.

Ά ς τους λιανίσουν τά πλευρά, ενα-ενα,

Μ' ενα μεγάλον κόπανο γερο

*Η μέ ματσούκια σιδεροδεμένα.

Σ' δλον τον κόσμο κράζω ευχαριστώ.

XX. ΑΛΛΗ ΜΠΑΛΑΝΤΑ

Έδώ ή διαθήκη τέλειωσε και κλεϊ

Του Φρανσουά Βιγιον του φουκαρά.

Στην κηδεία του ελάτε, χριστιανοί,

Σαν χτυπήσει ή καμπάνα θλιβερά.

Φορέστε άλικα ροϋχα μοναχά:

Στοϋ έρώτου τη φωτιά μαρτυρικό

Θάνατο ήβρε- τ' όρκίστη στ' αχαμνά,

Καθώς άφηνε γεια στον κόσμο αυτό.

Και τόν πιστεύω, μά το ναί, γιατί

'Απ' δλες τις αγάπες του σκληρά

Διώχτηκε σάν ψωριάρικο σκυλί.

Σέ τόπο πού δε βρέθηκε αγκάθια

ι ο 5

FRANÇOIS VILLON

Brosse n'y a ne brossillon Qui n'eust, ce dit il sans mentir, Ung lambeau de son cotillon, Quant de ce monde voult partir.

Il est ainsi, et tellement, Quant mourut n'avoit qu'ung haillon. Qui plus, en mourant, malement D'espoignoit d'Amours l'esguillon; Plus agu que le ranguillon D'ung baudrier luy faisoit sentir, C'est de quoy nous esmerveillon, Quant de ce monde voult partir.

Prince, gent comme esmerillon, Sachiez qu'il fist au départir: Ung traict but de vin morillon, Quant de ce monde voult partir.

106

ΜΠΑΛΑΝΤΕΣ ΚΑΙ ΑΑΛΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΔΙΑΘΗΚΗΣ

"Ως με τό Ρουσιγιόν, δπου γερά

Να μήν κράτειε ξεσκλίδια άπ' τό φτωχό

Βρακί του, τό 'πε ό ίδιος στα σωστά,


Κι έτσι τά 'φέρε ή μοίρα του ή σκληρή,

Στο χαροπάλεμά του μοναχά

Μ' έ'να κουρέλι, δ δόλιος, να βρεθεί.

Κι ακόμα ό έρωτας νά τον τυραννά

Μπήζοντας του ολοένα πιδ βαθιά

Το κοπίδι του τό φαρμακερό:

Γι' αυτό κι εμείς θαμάξαμε έτσι δά,


Πρίγκιπα, πδχεις χάρη εύγενικιά,

Νά τί έκαμε γι' αποχαιρετισμό:

"Ηπιε άπ' τό μπρούσκο μια γερή ρουφιά,


ιο7

IL

TA

ΔΙΑΦΟΡΑ ΑΛΛΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ TOY

ΦΡΑΝΣΟΥΑ ΒΙΓΙΟΝ

FRANÇOIS VILLON

I. BALADE

B. DE BON CONSEIL

Hommes faillis, despourveuz de raison, Desnaturez et hors de congnoissance, Desmis du sens, comblez de desraison, Fols abusez, plains de descongnoissance, Qui procurez contre vostre naissance, Vous soubzmettans a detestable mort Par lascheté, las ! que ne vous remort L'orribleté qui a honte vous maine? Voyez comment maint jeune homs est mort Par offenser et prendre autruy demaine.

Chascun en soy voye sa mesprison, Ne nous venjons, prenons en pacience; Nous congnoissons que ce monde est prison: Aux vertueux franchis d'impacience Battre, touiller, pour ce n'est pas science, Tollir, ravir, piller, meurtrir a tort. De Dieu ne chault, trop de verte se tort Qui en telz faiz sa jeunesse demaine, Dont a la fin ses poins doloreux tort Par offenser et prendre autruy demaine.

Que vault piper, flater, rire en trayson, Quester, mentir, affermer sans fiance, Farcer, tromper, artifier poison, Vivre en pechié, dormir en deffiance

n o

ΔΙΑΦΟΡΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ


ΤΗΣ ΚΑΛΗΣ ΣΤΜΒΟΐΛΗΣ

Κορμιά χρεοκοπημένα δίχως σπυρί μυαλό, "Εκφυλα και χωρίς συνείδηση καμία, 'Αναίσθητα με σκάρτο το έρμο σας λογικό, Γιομάτα μοναχά άπο τρέλα και βλακεία.• Πού δίνετε ντροπή στο σόι σας κι ατιμία, Πού τα ύστερνά σας πάντα κακά είναι και ψυχρά, Δόλιοι, άπο τις πομπές σας ! Δέν έχετε σταλιά Τύψη άπ' τη φρίκη αυτής τής τόσης σας κακίας; Δέστε πώς τη ζωή τους χάσαν τόσα παιδιά Για κρίμα ή για κλεψιά ξένης περιουσίας.

Καθένας άπ' ατός του ας νιώσει το κακό, Και για να εκδικηθεί ας μήν τον πιάνει βία. Ξέρουμε πώς σα σκλάβοι ζοϋμε στον κόσμο αυτό.

Υπομονή ! Θαρρώ πώς κάνουν ανοησία "Οσοι λεβέντες ζουν μέσα στην αμαρτία, Κλέβοντας, ξεγελώντας, κάνοντας φονικά.

'Απ' του Θεόΰ τη χάρη ζουν πάντα τους μακριά "Οσοι άσκεφτα χαλούν τα νιάτα τους με μίας" Και στο ύστερο τους γρόθους σφίγγουν μ' απελπισία Για κρίμα ή για κλεψιά ξένης περιουσίας.

Ποιο τ' όφελος να ζούμε βίον υποκριτικό, Μ' άπατη, ζητιανιά, δόλο και ψευδορκία, Γελώντας και φαρμάκια φτιάνοντας, στα κακό Ζώντας, χωρίς στιγμή να βρίσκουμε ησυχία,

I I I

FRANÇOIS VILLON

De son prouchain sans avoir confiance? Pour ce conclus: de bien faisons effort, Reprenons cuer, ayons en Dieu confort, Nous n'avons jour certain en la sepmaine; De nos maulx ont noz parens le ressort Par offenser et prendre autruy demaine.

Vivons en paix, exterminons discort; Ieunes et vieulx, soyons tous d'ung accort: La loy le veult, l'apostre la ramaine Licitement en l'epistre rommaine; Ordre nous fault, estât ou aucun port. Notons ces points; ne laissons le vray port Par offenser et prendre autruy demaine.

IL BALADE B, DES PROVERBES

Tant grate chievre que mal gist, Tant va le pot a l'eaue qu'il brise, Tant chauffe on le fer qu'il rougist, Tant le maille on qu'il se debrise, Tant vault l'omme comme on le prise, Tant s'eslongne il qu'il n'en souvient, Tant mauvais est qu'on le desprise, Tant crie l'on Noel qu'il vient.

Tant parle on qu'on se contredist, Tant vault bon bruyt que grace acquise,

112


Και να μας τυραννούν ό φόβος κι ή υποψία;

Γι' αυτό, με λίγα λόγια, ας κάμουμε καρδιά,

Στον 'όσιο δρόμο ας μπούμε —δέν εϊναι ακόμα άργά-

Κάτου άπό τη σκεπή της θείας προστασίας"

Κάθε πομπή μας πέφτει στα έρμα μας γονικά

Για κρίμα ή για κλεψιά ξένης περιουσίας.

"Ας ζούμε φιλιωμένοι βίον ειρηνικό,

Γέροι και νιοί, ενωμένοι σ' έναν κοινό σκοπό"

Ό νόμος το απαιτεί κι ή τάξη της θρησκείας,

Να ζούμε ταχτικά, μακριά άπ' της ανομίας

Τα δίχτυα. Κι όλοι νιώστε το αύτο πού θα σας πω:

Τό σίγουρο λιμάνι μήν παρατάμε πλιο

Για κρίμα ή για κλεψιά ξένης περιουσίας.

II. ΜΠΑΛΑΝΤΑ

ΤΩΝ ΠΑΡΟΙΜΙΩΝ

"Οσο πάει στή βρύση, τόσο πιο νωρίς σπάει το λαγήνι"

Τόσο ή γίδα κακοπέφτει, δσο πιο βαθιά σκαλίζει.

"Οσο σίδερο πυρώσεις, τόσο κόκκινο θα γίνει,

"Οσο πιο πολύ χτυπάς το, τόσο πιο πολύ λυγίζει.

"Οσο πιο μίζερος είσαι, τόσο ό κόσμος σε μανίζει.

"Οσο πιο πολύ άλαργεύεις, τόσο κι οί άλλοι σε ξεχνούνε.

"Οσον ένας έχτιμιέται, τόσο και μονάχα αξίζει"

"Οσο κράζεις τις γιορτάδες, τόσο πιο νωρίς θα ρθοϋνε.

"Οση αξία σου δίνει ή φήμη, ή αξία σου δε στή δίνει.

"Οποιος ολο λέει και λέει, να ξελέει γλήγορα αρχίζει.

" 3

FRANÇOIS VILLON

Tant promet on qu'on s'en desdist, Tant prie on que chose est acquise, Tant plus est chiere et plus est quise, Tant la quiert on qu'on y parvient, Tant plus commune et mains requise, Tant crie l'on Noel qu'il vient.

Tant ayme on chien qu'on le nourrist, Tant court chanson qu'elle est apprise, Tant garde on fruit qu'il se pourrist, Tant bat on place qu'elle est prise, Tant tarde on que faut entreprise, Tant se haste on que mal advient, Tant embrasse on que chiet la prise, Tant crie l'on Noel qu'il vient.

Tant raille on que plus on n'en rit, Tant despent on qu'on n'a chemise, Tant est on franc que tout y frit, Tant vault «tien» que chose promise, Tant ayme on Dieu qu'on suit l'Eglise, Tant donne on qu'emprunter convient, Tant tourne vent qu'il chiet en bise, Tant crie l'on Noel qu'il vient.

Prince, t an t vit fol qu'il s'avise, Tant va il qu'après il revient, Tant le mate on qu'il se ravise, Tant crie l'on Noel qu'il vient.

114

ΑΙΑΦΟΡΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ

Όσο πιό εύκολα ένας τάζει, τόσο πιό δύσκολα δίνει.

'Οπού κάτι δλο γυρεύει, δέ θ' αργήσει να τ' ορίζει.

Τόσο πεθυμάμε κάτι, δσο πιο ακριβά κοστίζει-

"Οσοι επίμονα τό θέλουν, στό φινάλε τ' άποχτοΰνε-

"Οσο πιο πολύ κοινά είναι, τόσο καΐ πιο λίγο αξίζει.

"Οσο κράζεις τις γιορτάδες, τόσο πιό νωρίς θα ρθοϋνε.

Τό σκυλί του δποιος πονάει, πεινασμένο δέν τ' αφήνει.

"Οσο τό φυλάς τό φρούτο, τόσο πιό πολύ σαπίζει.

Τρώει σιγά-σιγά τή γούρνα τό νερό πού ή βρύση χύνει.

Χάνει οποίος πολυψειρίζει τ ό,τι ή μοίρα του χαρίζει.

Δυο λαγούς δποιος ξετρέχει, και τους δυο τους άστοχίζει.

"Οσοι βιάζουνται και τρέχουν, στα κοτρώνια σκουντουφλοΰνε.

"Οσο λές τό 'ίδιο τραγούδι, τόσο ό κόσμος τό μπουχτίζει.


"Οσο πιότερο άναμπαίζεις, τόσο και τό γέλιο σβήνει.

"Οσο ή χούφτα σου σκορπίζει, τόσο ή γούνα σου ξεφτίζει.

"Οποιος λέει πάντα του αλήθεια, ζόρκος γλήγορα θα μείνει.

"Οσο δέρνεται ό αγέρας, τόσο στό χιονιά γυρίζει.

"Οποιος τό Θεό λατρεύει, σ' εκκλησιές ξεροσταλίζει.

Τόσα χάρισες, πού τώρα δανεικά θα σου χρειαστούνε.

Ά π ' τα δέκα πού σοϋ τάζουν, τό 'να πδχεις κάλλιο αξίζει.


Πρίγκιπα, τοϋ βουρλισμένου τό μυαλό στό τέλος πήζει-

"Οσο τόνε δέρνουν, τόσο οί τρέλες του τον παρατούνε.

"Οσο φρονιμεύει, τόσο τό δσο ξύλο έφαγε αξίζει.

Όσο κράζεις τις γιορτάδες, τόσο πιό νωρίς θα ρθοϋνε.

" 5

FRANÇOIS VILLON

III. BALADE

Β. DES MENUS P R O P O S

Je congnois bien mouches en let,

Je congnois a la robe Tomme,

Je congnois le beau temps du let,

Je congnois au pommier la pomme,

Je congnois l'arbre a veoir la gomme,

Je congnois quant tout est de mesmes,

Je congnois qui besongne ou chomme,

Je congnois tout, fors que moy mesmes.

Je congnois pourpoint au colet,

Je congnois le moyene a la gonne,

Je congnois le maistre au varlet,

Je congnois au voille la nonne,

Je congnois quant pipeur jargonne,

Je congnois fols nourris de cresmes,

Je congnois le vin a la tonne,


Je congnois cheval et mulet,

Je congnois leur charge et leur somme,

Je congnois Bietris et Belet,

Je congnois get qui nombre et somme,

Je congnois vision et somme,

Je congnois la faulte des Boesmes,

Je congnois le povoir de Romme,


116


III. ΜΠΑΛΑΝΤΑ

ΤΩΝ ΜΙΚΡΩΝ ΣΤΟΧΑΣΜΩΝ

Νιώθω μύγες στο γάλα μου να ιδώ,

Νιώθω κάθε άνθρωπο άπ' τή φορεσιά,

Νιώθω τον αίθριο άπ' τόν κακόν καιρό,

Νιώθω το μήλο πάνω στη μηλιά,

Νιώθω άπ' την κόλλα νά 'βρω τον ΐξό,

Νιώθω δσα άπ' δμοια πάστα είναι φτιαγμένα,

Νιώθω ποιος έχει σκόλη, ποιος δουλειά,

Νιώθω το καθετί, δξ' άπό μένα.

Νιώθω άπ' τό ράσο κάθε κληρικό,

Νιώθω κάθε ζακέτα άπ' το γιακά,

Νιώθω τό δοϋλο άπ' τόν αφεντικό,

Νιώθω άπ' τόν πέπλο κάθε καλογριά,

Νιώθω τόν άγιογδύτη άπ' τή ζαριά,

Νιώθω γελοία κορμιά καλοθρεμμένα,

Νιώθω κάθε κρασί άπ' τα βουτσιά,

Νιώθω τό καθετί, όξ' άπό μένα.

Νιώθω μουλάρι άπ' άλογο να βρω,

Νιώθω τί άγώι καθένα τους κρατά,

Νιώθω ποια εΐν' ή Μπιετρίς και ποια ή Ύζαμπώ,

Νιώθω όταν ζάρι αθροίζει και μετρά,

Νιώθω νά ιδώ στον ΰπνο μου βραχνά,

Νιώθω άντρες, νιους, παιδιά, έναν προς ένα,

Νιώθω των Μποέμ την αίρεση καλά,

Νιώθω τό καθετί, οξ' άπό μένα.

ι ΐ 7

FRANÇOIS VILLON

Prince, je congnois tout en somme, Je congnois coulourez et blesmes, Je congnois Mort qui tout consomme, Je congnois tout, fors que moy mesmes.

IV. BALADE B. DES CONTRE V É R I T É S

Il n'est soing que quant on a fain, Ne service que d'ennemy, Ne maschier qu'ung botel de foing, Ne fort guet que d'omme endormy, Ne clémence que felonnie, N'asseurence que de peureux, Ne foy que d'omme qui regnie, Ne bien conseillé qu'amoureux.

Il n'est engendrement qu'en boing, Ne bon bruit que d'omme banny, Ne ris qu'après ung coup de poing, Ne los que debtes mettre en ny, Ne vraye amour qu'en flaterie, N'encontre que de maleureux, Ne vray rapport que menterie, Ne bien conseillé qu'amoureux.

Ne tel repos que vivre en soing, N'onneur porter que dire: «Fi!», Ne soy vanter que de faulx coing,

118


Πρίγκιπα, δλα τα νιώθω, γενικά"

Νιώθω μοϋτρα ανθηρά κι αρρωστημένα,

Νιώθω το Χάρο πού μας καρτερά,

Νιώθω τό καθετί, οξ' άπα μένα.

IV. ΜΠΑΛΑΝΤΑ

ΚΟΝΤΡΑ ΣΤΗΝ ΑΛΗΘΕΙΑ

Δέ χαίρεσαι θαράπαψη, παρά άπ' τον πεινασμένο,

Οΰτε κι εξυπηρέτηση, παρά άπα τον εχτρό,

Οΰτε και μάσημα, αν δέ φας σανό δεματιασμένο,

Οΰτε και φύλαξη, παρά άπ' τον ύπναρά φρουρό,

Ούτε συμπόνια ή σχώρεση, παρά άπ' την άσπλαχνιά,

Ούτε και καθησύχασην άλλη άπο τοϋ σκιαγμένου,

Οΰτε και πίστη, παρά άπ' τον αγύρτη μοναχά,

Οΰτε κι όρμήνεια γνωστική άλλη άπ' τοϋ ερωτεμενου.

Δέ χαίρεσαι δξω στα λουτρά γάμο πιο τιμημένο,

Οΰτε και φήμη, παρά μόνο αν κάμεις φονικό,

Οΰτε έπαινο, αν δεν αρνηθείς χρέος ποχεις φαγωμένο,

Οΰτε χωρίς ξεπλάνεμα έρωτα αληθινό,

Οΰτε και γέλιο, αν δέ γευτείς καμιά γερή γροθιά,

Οΰτε ευτυχία πιο τρανή άπ' τοϋ συφοριασμένου,

Οΰτε μαντάτο αληθινό, παρά άπό τήν ψευτιά,

Οΰτε κι όρμήνεια γνωστική άλλη άπ' τοϋ ερωτεμενου.

Οΰτε είναι άλλος πιο ξένοιαστος άπ' τό συλλογισμένο,

Ούτε άπ' τό: «Φτού!» είναι τίποτις άλλο πιο ευγενικό,

Οΰτε πιο ΰγιος άνθρωπος άπ' τό δροπικιασμένο,

" 9

FRANÇOIS VILLON

Ne santé que d'omme bouffy, Ne hault vouloir que couardie, Ne conseil que de furieux, Ne doulceur qu'en femme estourdie, Ne bien conseillé qu'amoureux.

Voulez vous que verte vous die? Il n'est jouer qu'en maladie, Lettre vraye que tragédie, Lasche homme que chevalereux, Orrible son que mélodie, Ne bien conseillé qu'amoureux.

V. BALADE B. P O U R FRANCE

Rencontré soit de bestes feu getans, Que Jason vit, querans la toison d'or; Ou transmué d'omme en beste sept ans, Ainsi que fut Nabugodonosor; Ou perte il ait et guerre aussi villaine Que les Troyens pour la prinse d'Elaine; Ou avallé soit avec Tantalus Et Proserpine aux infernaux palus; Ou plus que Job soit en griefve souffrance, Tenant prison en la tour Dedalus, Qui mal vouldroit au royaume de France 1

Quatre mois soit en ung vivier chantans,

120


Οΐίτε άπ' τοϋ κιβδηλοποιού έργο πιό σεβαστό,

Οΰτε κουμάντο πιο γερο άλλο άπ' τοϋ μπουνταλά,

Ούτε και γνώμη πιο σοφή άπδ τοϋ μανιασμένου,

Οΰτε γυναίκα πιο ήρεμη άπ' τήν ύστερικιά,

Ούτε κι όρμήνεια γνωστική άλλη άπ' τοϋ έρωτεμένου.

Θέτε μια αλήθεια να σας πω τίμια και παστρικιά;

Καλύτερη άπα τ' άρρωστου δεν είναι άλλη χαρά"

Γράμματα πιο καλόδεχτα άπο τ' άναμπαιχτικά,

Ούτε δειλία χειρότερη άπό τ' αντρειωμένου,

Ούτε φριχτότερος αχός άπ' τή γλυκιά λαλιά,

Ούτε κι όρμήνεια γνωστική άλλη άπ' τοϋ έρωτεμένου.

V. ΜΠΑΛΑΝΤΑ

ΓΙΑ ΤΗ ΓΑΛΛΙΑ

Μες στα θεριά να πέσουν πού ξεφυσούν φωτιές,

Πού στην Κολχίδα ό 'Ιάσων αψήφησε μ' άντρειά"

*Η να βοσκούν σα χτήνη εφτά χρονιές σωστές,

'Ωσάν της Βαβυλώνας τον άθεο βασιλιά-

"Η, πιό καλά, να πάθουν φριχτή πανωλεθρία,

"Οπως για τήν Ελένη έπάθανε στην Τροία"

'Ή όπως ή Περσεφόνη κι ό Ίξίονας να χάφτουν

Σύψυχοι άπό τόν "Αδη κι έκεϊ να μαρτυρούν

Κι άπό τοϋ Ίώβ το πάθος τά κρεάτα τους να φάνε,

Στοΰ Δαίδαλου τόν πύργον άφοϋ φυλακιστοΰν,

"Ολοι δσοι της Γαλλίας το χαλασμό ζητάνε !

Σωστούς τέσσαρους μήνες μέ,ς στις λασπονεριές

1 2 1

FRANÇOIS VILLON

La teste au fons, ainsi que le butor; Ou au Grant Turc vendu deniers contans, Pour estre mis au harnois comme ung tor; Ou trente ans soit, comme la Magdalaine, Sans drap vestir de linge ne de laine; Ou soit noyé comme fut Narcisus, Ou aux cheveulx, comme Absalon, pendus, Ou, comme fut Judas, par Desperance; Ou puist périr comme Simon Magus, Qui mal vouldroit au royaulme de France!

D'Octovien puisse venir le tems: C'est qu'on luy coule au ventre son trésor; Ou qu'il soit mis entre meules flotans En ung moulin, comme fut saint Victor; Ou transglouty en la mer, sans alaine, Pis que Jonas au corps de la balaine; Ou soit banny de la clarté Phebus, Des biens Juno et du soûlas Venus, Et du dieu Mars soit pugny a oultrance, Ainsy que fut roy Sardanapalus, Qui mal vouldroit au royaulme de France I

Prince, porté soit des serfs Eolus En la forest ou domine Glaucus; Ou privé soit de paix et d'espérance: Car digne n'est de posséder vertus Qui mal vouldroit au royaulme de France!

122


Νά 'χουνε τό κεφάλι σαν δρνια νερικά-

*Η για τρανοϋ Σουλτάνου άγγάρεψες βαριές

Ν' αγοραστούν κι ώς βόδια να οργώνουνε σκληρά"

""Η τριάντα τόσα χρόνια να ζουν μέσα στα κρύα,

Σαν τή Μαγδαληνή έτσι γυμνοί στην έρημία-

*Η σαν τό Νάρκισσο δμοια, στη λίμνη να πνίγουν ΑΗ ώς ό Άβεσσαλώμ στή δρυ να μαλλιοκρεμαστοϋν

"Ή άπ' τή θηλιά, ώς ό Γιούδας, φριχτά να σπαρταράνε-

*Η τοΰ Σίμωνα Μάγου τό θάνατο να βρουν,

"Ολοι δσοι της Γαλλίας τό χαλασμό ζητάνε !

"Αμποτε τ' Όχταβιανοϋ να ρθοΰν πάλι ο! χρονιές,

Έτσι για να τους χύσουν τό βιός τους στην κοιλιά

Λιωτό. '"Η μέσα σε δύο μυλόπετρες τραχιές,

Σαν τόν "Αη-Βίχτωρα ΐδια, ν' άλέσουνε γερά-

*Η νάν τους καταπιούνε τοϋ πέλαου τα θερία

Κι άπ' τοϋ Ίωνά νά πάθουν χειρότερη ίστορία-

Κι άπό τό φώς τοϋ Φοίβου τέλεια νά στερηθοΰν

ΚαΙ πλούτια, ηδονές, γλέντια ποτέ νά μή χαροΰν

*Η ώς ό Σαρδανάπαλος καταραμένοι νά 'ναι

Κι άπό τό Θεό τόν "Αρη σκληρά νά χτυπηθοΰν,


Στους τέσσαρους άνεμους, Πρίγκιπα, ας σκορπιστοΰν

Στοΰ Γλαύκου τα λημέρια για πάντα νά χαθοΰν

Κι ελπίδα και γαλήνη μάταια νά λαχταρανε-

Γιατί άπ' αυτόν τόν κόσμο πρέπει ν' αφανιστούν


123

FRANÇOIS VILLON

VI. BALADE VILLON B. DU CONCOURS DE BLOIS

Je meurs de seuf auprès de la fontaine, Chault comme feu, et tremble dent a dent; En mon païs suis en terre loingtaine; Lez ung brasier frissonne tout ardent; Nu comme ung ver, vestu en president, Je ris en pleurs et attens sans espoir; Confort reprens en triste desespoir; Je m'esjouys et n'ay plaisir aucun; Puissant je suis sans force et sans povoir, Bien recueully, débouté de chascun.

Rien ne m'est seur que la chose incertaine; Obscur, fors ce qui est tout evident; Doubte ne fais, fors en chose certaine; Science tiens a soudain accident; Je gaigne tout et demeure perdent; Au point du jour dis: «Dieu vous doint bon soir!» Gisant envers, j ' ay grant paour de cheoir; J 'ay bien de quoy et si n'en ay pas ung; Eschoitte attens et d'omme ne suis hoir, Bien recueully, débouté de chascun.

De riens n'ay soing, si mectz toute ma paine D'acquérir biens et n'y suis prétendent; Qui mieulx me dit, c'est cil qui plus m'ataine, Et qui plus vray, lors plus me va bourdent;

124


VI. ΜΠΑΛΑΝΤΑ ΒΙΓΙΟΝ \/

ΜΠΑΛΑΝΤΑ Τ Ο ΐ ΠΟΙΗΤΙΚΟΥ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΥ Τ Ο Ϊ Μ Π Λ Ο Ϊ Α

Πλάι στή βρύση πεθαίνω διψασμένος" Καίω σα φωτιά και τρεμοτουρτουρώ" Στον τόπο μου ενώ ζώ, είμαι τέλεια ξένος" Κοντά στή στια τα δόντια κουρταλώ. Σα σκούληκας γυμνός στολή φορώ" Γελώντας κλαίω χωρίς ελπίδα πιά" Κουράγιο παίρνω άπ' τήν απελπισία" Χαίρουμαι, κι δμως δεν εχω χαρές" Θεριά είμαι δίχως δύναμη καμιά" Καλόδεχτος, διωγμένος με κλωτσιές.

Στ' αβέβαιο πάντα βρίσκω τ' ορισμένος" Το ξάστερο το βλέπω σκοτεινό" Διστάζω για δ,τι πλέρια είμαι πεισμένος• Για κάθε ξαφνικό φιλοσοφώ. Κερδίζω, και χαμένος θέ να βγώ"

"Οταν χαράζει, λέω: «Καλή νυχτιά!» Ξαπλώνω, λέω: «Θα φάω καμιά βροντιά!» Εϊμαι πλούσιος κι ολο έχω άδεκαριές" Μαγκούφης, καρτερώ κληρονομιά" Καλόδεχτος, διωγμένος με κλωτσιές.

"Εγνοιες δεν εχω, κι είμαι ΐδεασμένος Πλούτια να βρώ, μα δεν τα επιθυμώ.

'Απ' δσους με παινανε προσβαλμένος, Και κοροϊδεύω δ,τι είναι σοβαρό.

125

FRANÇOIS VILLON

Mon amy est, qui me fait entendent D'ung eigne blanc que c'est un corbeau noir; Et qui me nuyst, croy qui m'ayde a povoir; Boude, verte, au jour d'uy m'est tout un ; Je retiens tout, rien ne sçay concepvoir, Bien recueully, débouté de chascun.

Prince clement! or vous plaise sçavoir Que j 'antens moult et n'ay sens ne sçavoir: Parcial suis, a toutes loys commun. Que sais je plus? Quoy? Les gages ravoir, Bien recueully, débouté de chascun.

VII. REQUESTE A MONSEIGNEUR DE BOURBON

Le mien seigneur et prince redoubté, Fleuron de lys, royalle geniture, François Villon, que Travail a dompté A coups orbes, par force de bature, Vous supplie, par ceste humble escripture, Que lui faciez quelque gracieux prest. De s'obliger en toutes cours est prest; Si ne doubtez que bien ne vous contente: Sans y avoir dommaige n'interest, Vous n'y perdrez seulement que l 'attente.

A prince n'a ung denier emprunté, Fors a vous seul, vostre humble creature. De six escus que luy avez preste,

126


Φίλο έχω δποιον με πείσει πώς γλυκό Κελάδημα εϊν' της κάργιας ή σκουξιά' Για οποίον με βλάφτει λέω πώς μ' αγαπά' Τό 'ίδιο μου είναι κι οι αλήθειες κι οι ψευτιές' Τα ξέρω δλα, δέ νιώθω τόσο δά' Καλόδεχτος, διωγμένος μέ κλωτσιές.

Πρίγκιπα μου μακρόθυμε, καμιά Γνώση δεν εχω και μυαλά σταλιά, Μα υπακούω στους νόμους. Τί άλλο θές; Πώς; Τους μιστούς να πάρω, είπες, ξανά' Καλόδεχτος, διωγμένος μέ κλωτσιές;

VII. ΑΙΤΗΣΗ ΣΤΟΝ ΑΦΕΝΤΗ ΝΤΕ ΜΠΟΥΡΜΠΟΝ

Πρίγκιπα, αφέντη μου τρανέ, γενιά Έσύ, τοΰ κρίνου ανθέ, βασιλική' Ό Φρανσουά Βιγιόν, πού ή δυστυχία Του άργασε τό κακότυχο κορμί, Σε ικετεύει μ' αυτή του τη γραφή Να τοΰ δανείσεις μερικά ψιλά. Θα σου εγγυηθεί μ' επίσημα χαρτιά,

*Αν φοβάσαι μη κάρπη τόνε πιάσεις. Χωρίς όφελος μα οΰτε και ζημιά' Την προσμονή μονάχα θέ να χάσεις.

Δέν πήρε άπ' άλλο αφέντη δανεικά "Οξω άπό σε, ό φτωχός- κι εκείνα κει Τα εξι σκοϋδα, πού τώρα σου χρωστά

127

FRANÇOIS VILLON

Cela pieça il meist en nourriture. Tout se paiera ensemble, c'est droiture, Mais ce sera legierement et prest; Car, si du glan rencontre en la forest D'entour Patay, et chastaignes ont vente, Paie serez sans delay ny arrest: Vous n'y perdrez seulement que l 'attente.

Se je peusse vendre de ma santé A ung Lombart, usurier par nature, Faulte d'argent m'a si fort enchanté Qu'en prendroie, ce cuide, l'aventure. Argent ne pens a gippon n'a sainture; Beaux sire Dieux! je m'esbahis que c'est Que devant moy croix ne ce comparoist, Si non de bois ou pierre, que ne mente; Mais s'une fois la vraye m'apparoist, Vous n 'y perdrez seulement que l 'attente.

Prince du lys, qui a tout bien complaist, Que cuidez vous comment il me desplaist Quant je ne puis venir a mon entente? Bien entendez; aidez moy, s'il vous plaist: Vous n 'y perdrez seulement que l 'attente.

SUSCRIPTION DE LADICTE REQUESTE

Allez, lettres, faictes ung sault; Combien que n'avez pié ne langue, Remonstrez en vostre harangue Que faulte d'argent si m'assault.

128


Δώ και καιρό, τά 'δώσε για φαΐ. Θα τα πληρώσει, ώς πρέπει, βλα μαζί Τό γληγορότερο, με προθυμία" Γιατί άν βρει στο Παταί καλή σοδειά Στων καστανιών το δάσος, να ησυχάσεις" Θα πληρωθείς στην ώρα ταχτικά" Την προσμονή μονάχα θέ να χάσεις.

Είπα να μπω άμανάτι στή σκλαβιά Μιανοϋ άτιμου Λομπάρδου τοκιστή" Τόσο μ' έσφιξε ή φτώχεια στα γερά Πού θά 'κάνα τήν κουτουράδα αυτή. Δέν εχω πια πεντάρα τσακιστή" Μά το Θεό, άν σου πώ στ' αληθινά Πώς σταυρούς βλέπω τώρα μοναχά Ξύλινους ή πετρένιους, θα θαμάσεις" Μ' αν πετύχω το βέρο μια φορά, Τήν προσμονή μονάχα θέ να χάσεις.

Πρίγκιπα, πού 'χεις σπλαχνική καρδιά, Τήν ανέχεια και τήν απελπισία Πού μέ δέρνουν, το δόλιο, ας λογαριάσεις 1 Βοήθα με, σε παρακαλώ θερμά" Τήν προσμονή μονάχα θέ να χάσεις.

ΠΑΝΩΓΡΑΜΜΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΠΑΝΩ ΑΙΤΗΣΗΣ

Τρέξτε, πηδηχτέ γράμματα, γοργά" Κι αν δέν έ'χετε πόδια ,ουτε ομιλία, Μέ τή βουβή σας πείσετε εΰγλωττία Πώς τρακάρω άπ' ανάγκη γιά λεφτά.

129

FRANÇOIS VILLON

VIII. ÉPITRE A MARIE D'ORLÉANS

Jam nova progenies celo demittitur alto

Ο louée conception Envoiee ça jus des cieulx, Du noble lis digne syon, Don de Jhesus très precieulx, MARIE, nom très gracieulx, Fons de pitié, source de grace, La joye, confort de mes yeulx, Qui nostre paix bastist et brasse !

La paix, c'est assavoir, des riches, Des povres le substantement, Le rebours des felons et chiches, Très nécessaire enfantement, Conceu, porté honnestement, Hors le pechié originel, Que dire je puis sainctement Souvrain bien de Dieu éternel!

Nom recouvré, joye de peuple, Confort des bons, des maulx retraicte; Du doulx seigneur premiere et seule Fille, de son cler sang extraicte, Du dextre costé Clovis traicte; Glorieuse ymage en tous fais, Ou hault ciel créée et pourtraicte Pour esjouyr et donner paix!

130


VIII. ΕΜΜΕΤΡΗ ΕΠΙΣΤΟΛΗ

ΣΤΗ ΜΑΡΙΑ ΤΗΣ ΟΡΛΕΑΝΗΣ

Jam nova progenies celo demittitur alto

*Ω παινεμένη εσύ γονή, Σταλμένη εδώ άπ' τον ουρανό, Του ευγενικού Κρίνου στολή, Δώρο του Ίησοϋ μυριακριβό, ΜΑΡΙΑ, τί όνομα γλυκό ! Χάρης πηγή, βρύση σπλαχνιάς, Χρυσόραμά μου χαρωπό, Πού τήν ειρήνη μας κρατάς !

Ειρήνη, πλούσιων και φτωχών Στήριγμα, κι άγριε εσύ βραχνά Φιλάργυρων και προδοτών, Χρειαζούμενη άπ' τα παιδικά Χρόνια' πιασμένη τίμια, αγνά,

"Οξω άπ' το προπατορικό Κρίμα, σέ κράζω ευλαβικά Του αιώνιου Θεοϋ μέγα αγαθό !

"Ονομα αθάνατο, σκεπή Τοϋ δίκαιου, ελπίδα τοϋ κακοΰ" Τ' αφέντη κόρη μοναχή, Τοϋ αίμάτου του τοϋ ευγενικού Καμάρι κι άπό τοϋ τρανοϋ Κλοβίς τη δεξιά πλευρά Φτιαγμένη, πλάσμα τ' ούρανοΰ Πού ειρήνη δίνεις κι ευτυχία!

ΐ3ΐ

FRANÇOIS VILLON

En l'amour et crainte de Dieu Es nobles flans Cesar conceue, Des petis et grans en tout lieu A très grande joye receue, De l'amour Dieu traicte, tissue Pour les discordez ralier Et aux enclos donner yssue, Leurs lians et fers délier.

Aucunes gens, qui bien peu sentent, Nourris en simplesse et confis, Contre le vouloir Dieu attentent, Par ignorance desconfis, Desirans que feussiez ung fils; Mais qu'ainsi soit, ainsi m'aist Dieux, Je croy que ce soit grans proufis. Raison: Dieu fait tout pour le mieulx.

Du Psalmiste je prens les dis: Delectasti me, Domine, In factura tua; si dis: Noble enfant, de bonne heure né, A toute doulceur destiné, Manne du Ciel, celeste don, De tous bienfais le guerdonné, Et de noz maulx le vray pardon!

DOUBLE BALADE

Combien que j ' ay leu en ung dit: Inimicum putes, y a,

132


Βγαλμένη άπο τα ευγενικά Σπλάχνα του Καίσαρα, μέ αγνή Πλασμένη αγάπη θεϊκιά,

Ά π δλους μέ χαρά δεχτή, Σταλμένη άπό Θεοϋ βουλή Για να φιλιώσεις τους οχτρούς Κι άπο τή μαύρη φυλακή Να μας γλιτώσεις, τους φτωχούς.

Καμπόσοι άναίστητοι, απλοϊκοί, Δίχως σταλιά κρίση, μυαλό, Κόντρα στην πάνσοφη θεϊκή Θέληση λεν πώς πιο σωστό Θά 'τανε να ήσουν σερνικό. Μα εγώ δοξάζω άπό καρδιάς Του Θεοϋ το θέλημα: σοφό Κι άγιο δ,τι κάνει έδώ για μας.

Του Ψαλτηρίου είν' τα λόγια αυτά: «Στο έργο σου, Κύριε, το σοφό Βρήκα αγαλλίαση και χαρά!». Και λέω: Παιδάκι ευγενικό,

"Αξιο για καθετί καλό, Του οόρανοΰ μάννα, θεία δωρεά, Στο βίο μας τόν αμαρτωλό Συγγνώμη και παρηγοριά !

ΔΙΠΛΗ ΜΠΑΛΑΝΤΑ

"Άν και παίρνω γώ πολύ τοις μετρητοίς Τό ρητό πού λέει πώς: «Σίγουρο σου οχτρό

133

FRANÇOIS VILLON

Qui te presentem laudabit, Toutesfois, non obstant cela, Oncques vray homme ne cela En son courage aucun grant bien, Qui ne le montrast ça et la: On doit dire du bien le bien.

Saint Jehan Baptiste ainsy le fist, Quant l'Aignel de Dieu descela. En ce faisant pas ne mesfist, Dont sa voix es tourbes vola; De quoy saint Andry Dieu loua, Qui de lui cy ne sçavoit rien, Et au Fils de Dieu s'aloua: On doit dire du bien le bien.

Envoiee de Jhesuschrist, Rappeliez ça jus par deçà Les povres que Rigueur proscript Et que Fortune betourna. Si sçay bien comment il m'en va: De Dieu, de vous, vie je tien. Benoist celle qui vous porta! On doit dire du bien le bien.

Cy, devant Dieu, fais congnoissance Que creature feusse morte, Ne feust vostre doulce naissance, En charité puissant et" forte, Qui ressuscite et reconforte Ce que Mort avoit prins pour sien.

J34


"Οποιον μπρος σου σέ παινεύει να θεωρείς»,

"Ομως λέω πώς δέν είναι βολετό

Στον τίμιο άνθρωπο να κρύβει το καλό

Κι δπου στέκεται να μήν το διαλαλά,

Μοναχά να παρασταίνει το βουβό-

Πάντα ας λέμε το κάλο για τα καλά.

"Ετσι κι έκαμε ό "Αη-Γιάννης Βαφτιστής

Σαν φανέρωσε του Θεοϋ μας τον 'Αμνό.

Δέν αμάρτησε όταν βγήκε άπο ψυχής

Ή φωνή του κι έξεχύθη στο λαό.

'Από τότες κι ό "Αγι-'Αντρέας στό Θεό

—Πού ώς με τότες δέν τόν είχε ούτε ακουστά—

Άφοσιώθη και στό γιό του τό Χριστό:

Πάντα ας λέμε τό καλό για τα καλά.

Τοϋ Χρίστου ξαποσταλμένη εδώ στή γης,

Ξανάφερε πάλι πίσω δποιο φτωχό

Σ' εξορία τόν κρατάει Νόμος βαρύς

Χτυπημένο άπ' τό σκληρό του ριζικό.

Παθός είμαι, και γι' αυτό έτσι σου μιλώ*

'Απ' τό Θεό μα κι άπό σέ ζώ τώρα δά-

Τη μητέρα σου βλογάω κι ευχαριστώ !

Πάντα ας λέμε τό καλό για τα καλά.

Μολογάω μπρος στό Θεό, μέ τήν ψυχή μου,

Πώς κουφάρι κρύο κι άψυχο θέ νά 'μουν

Λείψει ή γέννηση ή γλυκιά σου, θεία σκεπή μου,

Πού μέ δύναμη και μ' οίχτο, αρχόντισσα μου,

'Ανασταίνει και στηρίζει οποίον δώ χάμου

Να ρουφήξει ό μαύρος Χάρος πολεμά.

135

FRANÇOIS VILLON

Vostre presence me conforte: On doit dire du bien le bien.

Gy vous rans toute obeyssance, Ad ce faire raison m'exorte, De toute ma povre puissance; Plus n'est deul qui me desconforte, N'aultre ennuy de quelconque sorte. Vostre je suis et non plus mien; Ad ce, droit et devoir m'enhorte: On doit dire du bien le bien.

Ο grace et pitié très immence, L'entrée de paix et la porte, Some de bénigne clémence, Qui noz faultes toult et supporte, Si de vous louer me déporte, Ingrat suis, et je le maintien, Dont en ce refrain me transporte: On doit dire du bien le bien.

Princesse, ce loz je vous porte, Que sans vous je ne feusse rien. A vous et a tous m'en rapporte: On doit dire du bien le bien.

Euvre de Dieu, digne, louée Autant que nulle creature, De tous biens et vertus douée, Tant d'esperit que de nature Que de ceulx qu'on dit d'aventure,

136


Ή θωριά σου είναι ζωή και στήριγμα μου:

Πάντα άς λέμε το καλό γιά τα καλά.

Σου χαρίζω τήν τυφλήν υποταγή μου

—Τέτοια όρμήνια παίρνω άπα τα λογικά μου—

Μ' δλη, όση έχω, τη φτωχή τή δύναμη μου-

Τώρα πίκρες δε σπαράζουν τήν καρδιά μου,

Δέ ρημάζει ή αγωνία τα σωθικά μου.

Δικός σου είμαι, δχι δικός μου, τώρα πιά-

Χρέος και δίκιο υπαγορεύουν το εϊπωμά μου:

Πάντα άς λέμε το καλό για τα καλά.

*Ω χάρη άπειρη και ψυχοπόνεσή μου,

Πύλη ειρήνης και τρανή προστάτισσά μου,

Έσπλαχνίας θεία κορφή μακρόθυμή μου,

Πού σηκώνεις και σχωράς τα κρίματά μου.

Ά ν τυχόν και δέ σ' ύμνοϋσα, ή αχαριστία μου

Δέ θά 'χε δμοια της, το λέω ειλικρινά,

Νά γιατί στό στίχο αυτό ξεσπά ή λαλιά μου:

Πάντα άς λέμε το καλό για τα καλά.

Πριγκιπέσσα, δέξου αυτό τό παίνεμά μου-

Λείψει εσύ δε θά 'μουν τώρα οΰτε σκιά.

Σου τό κράζω, κι είναι για όλους τό νόημα μου:

Πάντα άς λέμε τό καλό για τα καλά.

"Αξιον έργο του Θεοϋ τρισδοξασμένο,

"Οσο πλάσμα δέ δοξάστη άλλο κανένα,

Πού μέ μύριες χάρες είσαι στολισμένο

'Εξυπνάδας κι ομορφιάς, όπου για σένα

Φύλαε ή μοίρα, πιο ακριβές κι άπ' τό καθένα

ΐ37

FRANÇOIS VILLON

Plus que rubis noble ou balais; Selon de Caton l'escripture: Patrem insequitur proies.

Port asseuré, maintien rassiz, Plus que ne peut nature humaine, Et eussiez des ans trente six; Enfance en riens ne vous demaine. Que jour ne le die et sepmaine, Je ne sçay qui le me deffant. Ad ce propos ung dit ramaine: «De saige mere saige enfant.»

Dont resume ce que j ' ay dit: Nova progenies celo, Car c'est du poëte le dit, Jamjam demittitur alto. Saige Cassandre, belle Echo, Digne Judith, caste Lucresse, Je vous cognois, noble Dido, A ma seule dame et maistresse.

En priant Dieu, digne pucelle, Qu'il vous doint longue et bonne vie; Qui vous ayme, ma damoiselle, Ja ne coure sur luy envie. Entière dame et assouvie, J'espoir de vous servir ainçoys, Certes, se Dieu plaist, que dévie Vostre povre escolier FRANÇOYS.

138


Άξετίμωτο πετράδι. Μέσα σ' δλες

Τίς σοφές γραφές τοϋ Κάτωνα γραμμένα

Διάβασα αυτά: Patrem insequitur proles.

Λιμάνι απάγκιο, στήριγμα γλυκό

Πιότερο άπ' Οσο οι άλλοι άνθρωποι μπορούμε,

Οΰτε τριανταέξι να ήσουνα χρονώ"

Παιδιού μυαλό σέ σένα δέ θωρούμε.

'Ολοένα θα το λέω κι άναρωτιοϋμαι,

Ποιος θα κοτήσει «Πάψε!» να μου πει.

Μια παροιμία σωστή τώρα θυμούμαι:

«Φρόνιμης μάνας φρόνιμο παιδί».

Nova progenies celo —λέω ξανά—

Jamjam demittitur alto. Ρητό

Τοϋτο είναι τοϋ ποιητή —λόγια σοφά—

Κι δσα εϊπα συνοψίζονται σ' αυτό.

Τετράσοφη Κασσάντρα, όμορφη Ήχώ,

"Αξια Ίουδήθ, φρόνιμη Λουκρητία,

Σ' αναγνωρίζω, εύγενικιά Διδώ,

Γιά μονάχη μου αφέντρα και κυρία.

Παρακαλώ τό Θεόν, άξια κοπέλα,

Να σοϋ χαρίζει χρόνια κι ευτυχία"

"Οποιος κι αν σ άγαπα, Μαντεμουαζέλα,

Δέ φοβάται καμιά ζηλοφτονία.

'Αληθινή και τέλεια εσύ, κυρία,

Στή δούλεψη σου τάζουμαι πιστά"

Φτάνει να δώσει ό Θεός μακροζωία

Στό δόλιο μαθητή σου ΦΡΑΝΣΟΥΑ.

139

FRANÇOIS VILLON

IX. EPISTRE

Aiez pitié, aiez pitié de moy, A tout le moins, si vous plaist, mes amis ! En fosse gis, non pas soubz houx ne may, En cest exil ouquel je suis transmis Par Fortune, comme Dieu l'a permis. Filles, amans, jeunes gens et nouveaulx, Danceurs, saulteurs faisans les piez de veaux, Vifz comme dars, agus comme aguillon, Gousiers tintans cler comme cascaveaux, Le lesserez la, le povre Villon?

Chantres chantans a plaisance, sans loy, Galans, rians, plaisans en fais et dis, Courens, alans, francs de faulx or, d'aloy, Gens d'esperit, ung petit estourdis, Trop demourez, car il meurt entandis. Faiseurs de laiz, de motetz et rondeaux, Quant mort sera, vous lui ferez chaudeaux ! Ou gist, il n'entre escler ne tourbillon: De murs espoix on lui a fait bandeaux. Le lesserez la, le povre Villon?

Venez le veoir en ce piteux arroy, Nobles hommes, francs de quart et de dix, Qui ne tenez d'empereur ne de roy, Mais seulement de Dieu de paradis: Jeûner lui fault dimenches et merdis,

140


IX. ΕΜΜΕΤΡΗ ΕΠΙΣΤΟΛΗ

ΣΤΟΪΣ ΦΙΛΟΤΣ ΤΟΪ

"Ελεος, έλεος για μέ το φουκαρά Δείξετε, αδέρφια, φίλοι γκαρδιακοί ! Σέ τάφο κείτομαι, δχι σ' ΐσκιερά Δάσια, σ' αυτήν τη μαύρη φυλακή Πού ή μοίρα μ' έχει μ' άδεια θεϊκή. Κορίτσια, βλάμηδες, νιοί, γέροι, γριές, Φορτσαδόροι, ακροβάτες, χορευτές, Πού πηδάτε μέ μπρίο κωμικό, Λυγερόφωνοι έσεϊς τραγουδιστές, Το δόλιο τον Βιγιόν θ' αφήστε εδώ;

Ψάλτες π' δλα τα ψέλνετε στραβά, 'Αλήτες δίχως δυάρα τσακιστή, Μάγκες πού κάνετε δλο χωρατά, Διανοούμενοι λίγο ή πολύ χαζοί, Τρέχατε, πριν ό χάρος τόνε βρει. Σαν πεθάνει, έσεΐς πρόθυμοι ποιητές, Θαν του φτιάξετε δεκάρικες ωδές.

'Αγέρας, φώς, δε βλέπουν το φτωχό-

Μέ βαριούς τοίγρυς του 'καμαν φασκιές. Ta δόλιο τον Βιγιον θ' αφήστε έδώ;

Στα χάλια έλατε ίδέστε τον αυτά, 'Αφέντες σπλαχνικοί κι ευγενικοί, Πού δεν είστε ρηγάδωνε γενιά, Παρά τ αφέντη Θεοΰ είσαστε γονή: Τον έχουν σέ νηστεία στανική,

141

FRANÇOIS VILLON

Dont les dens a plus longues que rat teaux; Après pain sec, non pas après gasteaux, En ses boyaulx verse eaue a gros bouillon; Bas en terre, table n'a ne tresteaulx. Le lesserez la, le povre Villon?

Princes nommez, anciens, jouvenceaux, Impetrez moy graces et royaulx seaux, Et me montez en quelque corbillon. Ainsi le font, l'un a l'autre, pourceaux, Car, ou l'un brait, ils fuyent a monceaux. Le lesserez la, le povre Villon?

X. LE DEBAT DU CUER ET DU CORPS DE VILLON

Qu'est ce que j 'oy? —Ce suis je. —Qui? —Ton cuer, Qui ne tient mais qu'a ung petit filet: Force n 'ay plus, substance ne liqueur, Quant je te voy retraict ainsi seulet, Com povre chien tapy en reculet.

• Pour quoy est ce ? — Pour ta folle plaisance. •Que t 'en chaut il? — J'en ay la desplaisance. Laisse m'en paix! —Pour quoy? — J ' y penseray.

•Quant sera ce? —Quant seray hors d'enfance. • Plus ne t 'en dis.— Et je m'en passeray.

• Que penses tu ? — Estre homme de valeur. • Tu as trente ans.— C'est l'aage d'un mulet:

142


Πληγιάσαν οι μασέλες του ol φτωχές 'Αλέθοντας ψωμόφλουδες ξερές• Και γρούζουν τ' άντερα του άπ' τό νερό Πού πίνει μέ χοντρές-χοντρές γουλιές. Το δόλιο τον Βιγιόν θ' αφήστε εδώ;

Πρίγκιπες, χάρη μέ βασιλικές

Βοΰλες πετύχετε μου- και τριχιές Μ' ενα καλάθι ρίχτε μου να βγώ. Κι οί χοίροι ακόμα τρέχουν μπουλουκιές, Σάν ακούσουν συντρόφου των σκουξιές. Τό δόλιο τον Βιγιόν θ' αφήστε εδώ;

Χ. ΚΑΒΓΑΣ ΤΗΣ ΚΑΡΔΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΚΟΡΜΙΟΥ ΤΟΥ ΒΙΓΙΟΝ

— Τί ακούω;—'Εγώ είμαι.—Ποιος εσύ;—Ή καρδιά σου Πού κρέμεται άπό μια ψιλή κλωστή.

"Εχασα θάρρος και χαρά, στοχάσου, Σα σ' είδα μόνο εκεί σέ μια αγκωνή Σα δαρμένο να κρύβεσαι σκυλί.

— Γιατί αυτό ; —Για τις τρέλες σου νομίζω. — Τί έχεις ; —"Αρχισα πια να βαριεστίζω. — Παράτα με. —Γιατί; —Θέ να σκεφτώ. — Μπά! πότε;—"Οταν πια δέ θα παιδιαρίζω. —"Αλλο δέ λέω. —Σκοτίστηκα κι εγώ.

Τί σκέφτεσαι; —Πώς έ'χω αξία. —Στάσου-

Τριάντα χρονώ είσαι. —"Οσο μουλάρι ζει.

143

FRANÇOIS VILLON

-Est ce enfance?—Nennil.—C'est donc foleur Qui te saisist ? —Par ou ? —Par le collet ?

- Rien ne congnois. —Si fais. —Quoy ? —Mouche en let ; L'ung est blanc, noir l 'autre, c'est la distance.

-Est ce donc tout?—Que veulx tu que je tance? - Se n'est assez, je recommenceray. - Tu es perdu ! —J'y mettray resistance. - Plus ne t 'en dis. —Et je m'en passeray.

-J 'en ay le dueil; toy, le mal et douleur. Se feusses ung povre ydiot et folet, Encore eusses de t'excuser couleur; Si n'as tu soing, tout t 'est ung, bel ou let. Ou la teste as plus dure qu'ung jalet, Ou mieulx te plaist qu'onneur ceste meschance! Que respondras a ceste consequence?

• J'en seray hors quant je trespasseray. Dieu, quel confort ! Quelle sage eloquence ! Plus ne t 'en dis. —Et je m'en passeray.

Dont vient ce mal ? —Il vient de mon maleur. Quant Saturne me feist mon fardelet, Ces maulx y meist, je le croy. —C'est foleur: Son seigneur es, et te tiens son varlet. Son seigneur es, et te tiens son varlet. Voy que Salmon escript en son rolet: «Homme sage, ce dit il, a puissance Sur planètes et sur leur influence.» Je n'en croy riens; tel qu'ilz m'ont fait seray. Que dis t u?—Dea! certes, c'est ma créance. Plus ne t 'en dis. —Et je m'en passeray.

144


-Μα παιδιαρίζεις;—"Οχι.—Τα μυαλά σου Σοϋ 'στριψαν τότε.—Πότε;—Μια στιγμή. Μύγα στο γάλα μέσα θά 'χεις δει-

Τοϋτο άσπρο εκείνη μαύρη, ξεχωρίζω Τή διαφορά. —"Ετσι ε ! —Να καβγαδίζω Σα θές, καΐ πάλι θα στα ξαναπώ.

- Χάθηκες ! —Μή φοβάσαι, δέν ποδίζω. -"Αλλο δέ λέω. —Σκοτίστηκα κι εγώ.

- Σέ συμπονώ για την κακομοιριά σου. *Αν ήσουν κάνας άλαλος, μπορεί Νά 'χες μια πρόφαση στην κατάντια σου-

Μα ή δέ σοΰ καίεται για δλ' αυτά καρφί ,νΗ σαν πέτρα εϊν' ή κούτρα σου ξερή *Η στα χάλια πού τώρα σ' αντικρίζω Θές να ζεις! Άποκρίσου μου, σ' ορκίζω.

- Σαν πεθάνω, άπ' αυτά θ' απαλλαγώ. -Ώραϊα τα λές ! Σ' ακούω καΐ σαστίζω ! "Αλλο δέ λέω. —Σκοτίστηκα κι έγώ.

- Ποϋθε νά 'πέσε τούτη ή συφορά σου ; -Ό Κρόνος μου την πόστιασε κι αυτή

Στό φόρτωμα μου. —Μπρε εϊσαι στα καλά σου; Δέν του είσαι σκλάβος, κύρης του είσαι σύ.

"Ακου του Σολομώντα τή σοφή Γραφή: «Σαν είμαι γνωστικός ορίζω Τ' αστέρια, κι δσα γράφουν κανονίζω».

- Γώ πιστεύω στης μοίρας το γραφτό. - Τί είπες;—Τίποτα! έτσι μου νομίζω. -"Αλλο δέ λέω. —Σκοτίστηκα κι έγώ.

ίο 145

FRANÇOIS VILLON

-Veulx tu vivre?—Dieu m'en doint la puissance! - I l te fault...—Quoy?—Remors de conscience, Lire sans fin. —En quoy? —Lire en science, Laisser le folz! —Bien j ' y adviseray.

•Or le retien!—J'en ay bien souvenance. • N'aten pas tant que tourne a desplaisance. Plus ne t 'en dis. —Et je m'en passeray.

XL PROBLEME

B. AU NOM DE LA FORTUNE

Fortune fus par clers jadis nommée, Que toy, François, crie et nomme mutriere, Qui n'es homme d'aucune renommée. Meilleur que toy fais user en plastiere, Par povreté, et fouyr en carrière;

S'a honte vis, te dois tu doncques plaindre? Tu n'es pas seul; si ne te dois complaindre. Regarde et voy de mes fais de jadis, Mains vaillans homs par moy mors et roidis; Et n'es, ce sçais, envers eulx ung souillon. Appaise toy, et mets fin en tes dis. Par mon conseil prens tout en gré, Villon !

Contre grans roys me suis bien anymee, Le temps qui est passé ça en arrière: Priam occis et toute son armée, Ne luy valut tour, dongon, ne barrière; Et Hannibal demoura il derrière?

146


• Θέλεις να ζεις ; —Γι' αυτό στον Θεόν ελπίζω Ι

• Την τύψη, πού 'χεις χρεία, σου χαρίζω-

Σοφίας μελέτη αδιάκοπη σου ορίζω

Κι άσε τις τρέλες ! —Θέ να το σκεφτώ.

- Μην το ξεχνάς 1 Στο νοϋ μου τ' ασφαλίζω.

- Γρήγορα πριν χαθείς, σου δίνω άβίζο.

"Αλλο δέ λέω. —Σκοτίστηκα κι εγώ.

XI. ΠΡΟΒΛΗΜΑ

ΜΠΑΛΑΝΤΑ ΣΤ' ΟΝΟΜΑ ΤΗΣ ΤΪΧΗΣ

Ή Τύχη είμαι—τέτοιο Ονομα για μένα οί σοφοί βρήκαν—

Πού εσύ, Φρανσουά, στρίγγλα μέ λες κι 8λο τά 'χεις με μένα,

Πού είσαι ένας άνθρωπος κοινός" ένώ άλλους πού στάθηκαν

Καλύτεροι σου, τσόκαμα να ζουν τυραννισμένα

Μέσα σέ μίνες σκάβοντας μέ χέρια ροζιασμένα,

Κι έχεις εσύ παράπονο, τομάρι ντροπιασμένο;

Δέν είσαι ό μόνος πού θαρρείς πώς έχω αδικημένο.

Κοίτα και ίδές τό χέρι μου πώς ξάπλωσε νεκρά,

Κορμιά αντρειωμένα, πού 'ζησαν σέ χρόνια αλλοτινά-

Κι εσύ δέν είσαι μπρος σ' αυτά παρά ένα βρωμερό

Κουρέλι. Τώρα ησύχασε, σώπα, κι άλλη φορά,

Βιγιόν, να μή βαρυγγωμάς για δ,τι σου στέρνω εγώ !

Τρανοί ρηγάδες άπό μέ στό χώμα βροντηχτήκαν,

Τα χρόνια εκείνα τα παλιά. "Ετσι στα περασμένα

Ό Πρίαμος κι δλος του ό στρατός είπα και σκοτώθηκαν

Κι οί πύργοι και τα κάστρα του πήγανε,στα χαμένα.

Κι ό 'Αννίβας δέ χτυπήθηκεν έτσι σκληρά άπό μένα

ΐ47

FRANÇOIS VILLON

En Cartage par Mort le feis attaindre; Et Scypion l'Affriquain feis estaindre; Jules Cesar au sénat je vendis; En Egipte Pompée je perdis; En mer noyé Jason en ung bouillon; Et une fois Romme et Rommains ardis. Par mon conseil prens tout en gré, Villon !

Alixandre, qui tant feist de hemee, Qui voulut veoir l'estoille pouciniere, Sa personne par moy fut envlimee; Alphasar roy, en champ, sur sa baniere Rué jus mort, cela est ma manière.

Holofernes l'ydolastre mauldis, Qu'occist Judith (et dormoit entandis !) De son poignart, dedens son pavillon; Absalon, quoy? en fuyant le pendis. Par mon conseil prens tout en gré, Villon !

Pour ce, François, escoute que te dis: Se riens peusse sans Dieu de paradis, A toy n'autre ne demourroit haillon, Car, pour ung mal, lors j 'en feroye dix. Par mon conseil prens tout en gré, Villon !


Στην Καρχηδόνα; Μην έγώ τον κοσμοξακουσμένο

Σκιπίωνα τον 'Αφρικανό δεν εχω σκοτωμένο;

Στη Σύγκλητο τον Καίσαρα θυσίασα μια χαρά.

Και τον Πομπήιο σκότωσα στην Αίγυπτο σκληρά-

Κι έπνιξα τον 'Ιάσονα στοϋ πέλαου το βυθό"

Κι δλη τή Ρώμην έκαψα, σέ χρόνια παλαιικά...

Βιγιόν, να μη βαρυγγωμάς για δ,τι σου στέρνω έγώ !

Τ' 'Αλέξαντρου —πόσα αίματα για χάρη του χυθήκαν-

Πού θέλησε να πάει ψηλά ώς στα πιο άλαργεμένα

Τ' άστρα, τα νιάτα αλύπητα άπα με φαρμακώθηκαν.

Στον πόλεμο το βασιλιά Άλφασαρ μέ ματωμένα

Τα στήθια ξάπλωσα νεκρό" έτσι μ' αρέσει έμενα.

Τον Όλοφέρνην ή Ίουδήθ μ' άδείλιαστη καρδιά

Σκότωσε, ένώ κοιμότουνε, μέ μιά της μαχαιριά

Μέσα στην ίδια του σκηνή. Και στο κυνηγητό

Κρέμασα τον Άβεσσαλώμ στο δέντρο άπ' τα μαλλιά.

Βιγιόν, να μη βαρυγγωμάς για δ,τι σοϋ στέρνω έγώ !

Δόλιε Φρανσουά, τα λόγια μου δέσε στο νου καλά:

Το κέφι μου αν δεν μπόδιζε θέληση θεϊκιά,

Κι εσένα κι δλους θά 'κάνα στάχτη και κουρνιαχτό'

Γιατί θ' άπόστερνα, αντί ένοΰ, δέκα λογιών κακά.

Βιγιόν, να μη βαρυγγωμάς για δ,τι σοΰ 'στέρνω έγώ !

148 149

FRANÇOIS VILLON

XII. TETRASTIQUE

Je suis François, dont ce me poise, Né de Paris emprès Pontoise, Qui d'une corde d'une toise Sçaura mon col que mon cul poise.

XIII. L 'EPITAPHE VILLON

Frères humains qui après nous vivez, N'ayez les cuers contre nous endurcis, Car, se pitié de nous povres avez, Dieu en aura plus tost de vous mercis. Vous nous voiez cy attachez cinq, six: Quant de la chair, que trop avons nourrie, Elle est pieça dévorée et pourrie, Et nous, les os, devenons cendre et pouldre. De nostre mal personne ne s'en rie; Mais priez Dieu que tous nous vueille absouldre!

Se vous clamons frères, pas n'en devez Avoir desdaing, quoy que fusmes occis Par justice. Toutesfois, vous sçavez Que tous hommes n'ont pas bon sens rassis; Excusez nous, puis que sommes transis, Envers le fils de la Vierge Marie,

150


XII. ΤΕΤΡΑΣΤΙΧΟ

Είμαι ό Φρανσουά, πολύ τούτη ή έγνοια μέ ταράζει,

Παιδί τοϋ Παρισιού κοντά άπ' την Ποντουάζη•

Σε λίγο άπ' το σκοινί πού ό μπόγιας μοϋ ετοιμάζει

Θα ιδεί ό λαιμός μου πόσο ό κώλος μου ζυγιάζει.

XIII. ΤΟ ΕΠΙΤΑΦΙΟ ΒΙΓΙΟΝ

"Ανθρωποι, αδέρφια, πού ΰστερά μας ζείτε,

Σκληρή για μας μην έχετε καρδιά.

Γιατί αν εμάς τους δόλιους σπλαχνιστεϊτε,

Πιότερη ό Θεός για σας θά 'χει σπλαχνιά.

Πεντέξι εδώ κρεμιόμαστε κορμιά"

Κι ή σάρκα μας, πού πλούσια ε'ίχαμε θρέψει,

Φαγώθηκε μπουκιές, σάπια έχει ρέψει,

Κι ό σκελετός μας στάχτη θέ να πέσει.

Τα χάλια μας κανείς μην κοροϊδέψει,

Μονάχα πέστε: « Ό Θεός να τους σχωρέσει!».

Την ικεσία μας μην καταφρονείτε,

'Αδέρφια, κι ας μας σκότωσε έτσι δα

Ή δικαιοσύνη. Μόνο, άφοϋ σκεφτείτε

Πώς δλων τα μυαλά δέν εϊν' σωστά,

Μ' ήσυχη μεσιτέψετε καρδιά

Στης Παρθένας το Γιό να μή στερέψει

J 5 1

FRANÇOIS VILLON

Que sa grace ne soit pour nous tarie, Nous préservant de l'infernale fouldre. Nous sommes mors, ame ne nous harie; Mais priez Dieu que tous nous vueille absouldre!

La pluye nous a buez et lavez, Et le soleil desséchiez et noircis; Pies, corbeaulx, nous ont les yeux cavez, Et arrachié la barbe et les sourcis. Jamais nul temps nous ne sommes assis; Puis ça, puis la, comme le vent varie, A son plaisir sans cesser nous charie, Plus becquetez d'oyseaulx que dez a couldre. Ne soiez donc de nostre confrarie; Mais priez Dieu que tous nous vueille absouldre!

Prince Jhesus, qui sur tous seigneurie, Garde qu'Enfer n'ait de nous la maistrie: A luy n'ayons que faire ne que souldre. Hommes, icy n'a point de mocquerie; Mais priez Dieu que tous nous vueille absouldre!

XIV. QUESTION AU CLERC DU GUICHET BALADE DE L ' A P P E L

Que vous semble de mon appel, Garnier? Feis je sens ou folie? Toute beste garde sa pel; Qui la contraint, efforce ou lie,

!52


Τή χάρη του για μας και νά μήν πέψει Τή .φλόγα τ' "Αδη άπάνου μας να πέσει. Πεθάναμε, κάνεις μη μας παιδέψει, Μονάχα πέστε: « Ό Θεός νά τους σχωρέσει!».

Ά π ' τις βροχές πλυμένους μας θωρείτε, Μαύρους, ξερούς άπ' του ήλιου τή φωτιά-

Τα όρνια μας κούφωσαν τα μάτια, μήτε Φρύδια μας μεΐναν μήτε και μαλλιά.

'Ανάπαψη δέ βρίσκουμε καμιά: Εδώθε, έκεΐθε, άπ' δπου ό άνεμος πνέψει Στο κέφι του φριχτά θα μας χορέψει Τσίμπιους σα δαχτυλήθρες. Να ξεπέσει Στην παρέα μας κανείς σας μή γυρέψει, Μονάχα πέστε: « Ό Θεάς να τους σχωρέσει!».

Ή ισχύς σου, αφέντη Ίησοϋ, ας μας προστατέψει-

Ό "Αδης λογαριασμούς μή μας σκαλέψει, Στα νύχια του ή ψυχή μας νά μήν πέσει.

"Ανθρωποι, έδώ τ' άνάμπαιγμα ας τελέψεΐ" Μονάχα πέστε: « Ό Θεός να τους σχωρέσει!».

XIV. ΕΡΩΤΗΣΗ ΣΤΟ ΔΕΣΜΟΦΥΛΑΚΑ

ΜΠΑΛΑΝΤΑ ΤΗΣ ΕΦΕΣΗΣ

Τί λές, Γκαρνιέ, για τήν εφεσή μου αυτή; Φρόνιμα έπραξα ή μήν έκαμα άλαλιά; Κάθε ζ ο φυλάει τή γούνα του γερή-

Κι αν το κλείσουν ή το δέσουνε σφιχτά,

153

FRANÇOIS VILLON

S'elle peult, elle se deslie. Quant donc par plaisir voluntaire Chanté me fut ceste omelie, Estoit il lors temps de moy taire?

Se feusse des hoirs Hue Cappel, Qui fut extrait de boucherie, On ne m'eust, parmy ce drappel, Fait boire en ceste escorcherie. Vous entendez bien joncherie? Mais quant ceste paine arbitraire On me juga par tricherie, Estoit il lors temps de moy taire?

Cuidiez vous que soubz mon cappel N'y eust tant de philosophie Comme de dire: «J'en appel»? Si avoit, je vous certiffie, Combien que point trop ne m'y fie. Quant on me dist, present notaire: «Pendu serez!» je vous affie, Estoit il lors temps de moy taire?

Prince, se j'eusse eu la pépie, Pieça je feusse ou est Clotaire, Aux champs debout comme une espie. Estoit il lors temps de moy taire?

154


Δέρνεται άγρια ώσπου νά βρεϊ τή λευτεριά.

Μα σαν ,εϊδα πώς μ' έκριναν στανικώς

Σέ παρόμοια τιμωρία μέ μπαμπεσιά,

"Επρεπε έτσι δα ν' απόμενα βουβός;

*Αν κρατούσα άπ' τοΰ Καπέτου τή γονή,

Πού άναδείχτη μέσ' άπδ τα χασαπιά,

Δέ θα μ' έβαναν νά πιω άπό τδ πανί

Στα γδαρτήρια μέσα εκείνα τα φριχτά.

Μπας καΐ λές πώς ολ' αυτά είναι χωρατά;

Σά λοιπόν, για κέφι, μοϋ 'ψαλαν όπως

Δίχως άλλο θα μοϋ σφίξουν τή θηλιά,

"Επρεπε έ'τσι δα ν' απόμενα βουβός;

Λές πώς κάτου δω άπό τοϋτο τό σκουφί,

Το ξερό μου δέ δουλεύει μια σταλιά

"Οσο φτάνει «Έκκαλώ» μόνο για νά πει;

Πίστεψε μου πώς δουλεύει, ώστε καμιά

Νά μήν έχει πίστη πια στα κόλπα αυτά.

"Οταν μοϋ 'πε ό δικαστής μου σοβαρός:

«Θά πεθάνεις στην κρεμάλα!» στα σωστά,

"Επρεπε έ'τσι δα ν' απόμενα βουβός;

Πρίγκιπα, άν δέν είχα βγάλει τσιμουδιά,

Έκεΐ πού 'ναι κι ό Κλοταιρ θά 'μουν στητός,

'Ωσάν σκιάχτρο στά χωράφια, τώρα δά.

"Επρεπε έτσι δά ν' απόμενα βουβός;

!55

1 FRANÇOIS VILLON

XV. LOUENGE A LA COURT

REQUESTE A MESSEIONEURS DE PARLEMENT

Tous mes cinq sens: yeulx, oreilles et boche, Le nez, et vous, le sensitif aussy; Tous mes membres ou il y a reproche, En son endroit ung chascun die ainsy: «Souvraine Court, par qui sommes icy, Vous nous avez gardé de desconfire. Or la langue seule ne peut souffire A vous rendre souffisantes louenges; Si parlons tous, fille du souvrain Sire, Mères des bons et seur des benois anges!»

Cuer, fendez vous, ou percez d'une broche, Et ne soyez, au moins, plus endurcy Qu'au desert fut la forte bise roche Dont le peuple des Juifs fut adoulcy: Fondez lermes et venez a mercy; Comme humble cuer qui tendrement souspire, Louez la Court, conjointe au Saint Empire, L'eur des Françoys, le confort des estranges, Procréée lassus ou ciel empire, Mere des bons et seur des benois anges!

Et vous, mes dens, chascune si s'esloche; Saillez avant, rendez toutes mercy Plus hautement qu'orgue, trompe, ne cloche, Et de maschier n'ayez ores soulcy;

156


XV. ΕΓΚΩΜΙΟ ΣΤΗ ΒΟΥΛΗ

ΑΙΤΗΣΗ Σ Τ Ο Ϊ Σ ΑΦΕΝΤΑΔΕΣ TOT ΠΑΡΛΑΜΕΝΤΟΥ

Τα πέντε μου αισθητήρια: μάτια, αφτιά, μύτη, στόμα

Κι ή άφή" κι δλα τα μέλη μου, πού πάντα τους μακριά

Ζήσαν άπα την αρετή, βόσκοντας μες στη βρώμα,

Ξέχωρα, άπό τή θέση του, καθένα έτσι μίλα:

«Κυρά Βουλή, για χάρη σου βρισκόμαστε εδώ νά,

Άφοϋ μας έδιαφέντεψες για να μή χαλαστοΰμε.

Μα δέ βοηθάει ή γλώσσα μας επαίνους να σοϋ ειπούμε

Καθώς σου αξίζει και καθώς καθένας μας ποθεί.

"Ομως, κόρη τοΰ Βασιλιά, για σε παρακαλούμε,

Μάνα των δίκαιων, των αγίων αγγέλων αδερφή !».

Καρδιά, τρυπήσου για άνοιξε στα δυό" μήν είσαι ακόμα

Σκληρότερη κι άπ' τον τραχύ βράχον, οπού βαθιά

Σκίστηκε μές στην "Ερημο, και στων Εβραίων το στόμα

Τή ζωοδότρα ξέχυσε των σπλάχνων του δροσιά.

Λιώσετε δάκρυα και βοήθεια δώστε στην καρδιά

Στεναγμούς νά 'βρει τρυφερούς πού τή Βουλή νά ύμνοϋνε,

Πού Αυτή και τ' "Αγιο Κράτος μας αντάμα κυβερνούνε,

Κι εϊναι των Γάλλων ή εύτυχιά, των ξένων ή σκεπή,

Γέννημα του λαμπρού ουρανού, πού δλοι τήν προσκυνούνε,

Μάνα των δίκαιων, των αγίων αγγέλων αδερφή !

Κι έσεϊς βγάτε άπ' τή θέση σας, δόντια μου, και στο στόμα

Πάρτε ζωή κι ευχαριστώ κράχτε, πιο δυνατά

'Απο καμπάνα, άπ' δργανο κι άπο τρουμπέτα ακόμα,

Κι άλλη έγνοια για το μάσημα μή σας παιδέψει πιά.

157

FRANÇOIS VILLON

Considérez que je feusse transy, Foye, polmon et rate, qui respire; Et vous, mon corps, qui vil estes et pire Qu'ours ne pourceau qui fait son nyt es fanges, Louez la Court, avant qu'il vous empire, Mere des bons et seur des benois anges!

Prince, trois jours ne vueillez m'escondire, Pour moy pourveoir et aux miens adieu dire; Sans eulx argent je n'ay, icy n'aux changes. Court triumphant, fiat, sans me desdire, Mere des bons et seur des benois anges I

158


Σπλήνα, πλεμόνι, σκότι μου πού 'σαστε ζωντανά,

Πώς ξυλιασμένος θά 'μουνα τήν ώρα αυτή, άς σκεφτούμε.

Κι εσύ κορμί πιο βρωμερό κι άπό τα ζά πού ζοϋνε

Μέσα σε βούρκους και κοπριές, ύμνήστε 6λα μαζί

—Πριν πάθετε χειρότερο κακό— τή Βουλή πού 'ναι

Μάνα τών δίκαιων, τών αγίων αγγέλων αδερφή !

Τρεις μέρες μόνο, Πρίγκιπα, δός μου- θα μοϋ χρειαστούνε

Νά βολευτώ κι αντίο νά πώ σ' αυτούς πού μ' αγαπούνε•

Δίχως αυτούς δέ θενά βρω πεντάρα τσακιστή.

Βουλή ένδοξη, τα χείλη σου το Fiat μή μ' αρνηθούνε,.

Μάνα τών δίκαιων, τών αγίων αγγέλων αδερφή !

r 59

III.

ΟΙ ΜΠΑΛΑΝΤΕΣ ΠΟΥ 'ΓΡΑΨΕ Ο ΦΡΑΝΣΟΥΑ ΒΙΠΟΝ

ΣΕ ΓΛΩΣΣΑ

ΖΑΡΓΚΟΝ ΖΟΜΠΕΛΕΝ

FRANÇOIS VILLON

I. BALADE

A Parouart, la grant mathe gaudie, Ou accoliez sont duppez et noirciz Et par anges suivant la paillardie Sont greffiz et prinz cinq ou six. La sont bleffleurs au plus hault bout assis Pour le evaige et bien hault mis au vent Eschequés moy tost ces coffres massis Car vendengeurs des ances circuncis S'en brouent du tout a néant. Eschec, eschec pour le fardis.

Brouez moy sur gours passans, Advises moy bien tost le blanc Et pictonnés au large sus les champs. Qu'au mariage ne soiez sur le banc Plus qu'un sac n'est de piastre blanc Si gruppés estes des carieux Rebignés tost ces enterveux Et leur montrés des trois le bris Qu'enclavés ne soyés deux a deux. Eschec, eschec, pour le fardis !

Plantés aux hurmes voz picons De paour des bisans si très durs Et aussi d'estré sur les joncs Enmahés en coffres en gros murs Escharicés ne soies point durs

162

ΜΠΑΛΑΝΤΕΣ ΣΕ ΓΛΩΣΣΑ ΖΑΡΓΚΟΝ


Στοϋ Παρισιού τή φούρκα κουρνιασμένη

Σαπίζει μια παρέα καμαρωτή:

Πεντέξι νοματέοι κρεμασμένοι

Πού άπ' τους μπάτσους πιαστήκανε σκαστοί.

Ληστάδες, πού στην πιό ψηλή κορφή

Θρονιασμένοι άερίζουνται καλά.

Ά π ό τοϋτα τα μπουντρούμια, φσστ, λαγοί !

Γιατί εδώ άσκημα ξοφλάνε άπ' τή ζωή

Οί άγιογδύτες μέ κομμένα τα δυο αφτιά.

Βάρδα, αλάργα άπ' της κρεμάλας τό σκοινί.

Τους χαζούς τρακάρετε τους ξαφνικά,

Στο φτερό βουτήξετε τους τα λεφτά

Κι άψε-σβήσε σκάσετε το άπ' τα σπαρτά.

Μήν τυχο χλωμοί άπ' το φόβο σας, παιδιά,

Στην κρεμάλα φιγουράρετε ψηλά.

Κι αν οί μάγκες δέ σας βροϋνε τον παρά,

Σα σας πιάσουν, παίξετε τους τον παπά.

Φως φανάρι 8τι είστε αθώοι νάν τους φανεί,

Μή σας κλείσουνε στή χάψη για καλά.

Βάρδα, αλάργα άπ' της κρεμάλας τ6 σκοινί.

Της κλεψιάς κρύφτε τα σύνεργα- αν τα βρουν

Θα δαρτεΐτε άπ' τους βοριάδες κρεμαστοί,

"Ή άλλοι ισόβια σε κελιά θ' αμπαρωθούν

Μ' αλυσίδες χεροπόδαρα δετοί,

Mè τους μπάτσους μήν τά βάζετε, γιατί

163

FRANÇOIS VILLON

Que le grant Can ne vous face essorez Songears ne soies pour dorer Et babignés tousjours aux ys Des sires pour les desbousés. Eschec, eschec pour le fardis !

Prince froart, dis arques petis L'un des sires si ne soit endormis Leués au bec, que ne soies greffiz Et que vos empz n'en aient du pis. Escbec, eschec pour le fardis!

IL BALADE

Coquillars en arvans a Ruel, Men ys vous chante que gardés Que n'y laissez et corps et pel, Qu'on fit de Colin l'Escailler Devant la roe a babiller Il babigna pour son salut Pas ne scavoit oingnons peller Dont l'amboureux luy rompt le suc.

Changés, andossés souvent Et tirés tout droit au temple Et eschicqués tost, en brouant Qu'en la jarte ne soiez emple. Montigny y fut par example Bien ataché au halle grup

164


Θα σας στείλει ό Πρεβότος στή θηλιά.

Μήν κοιμάστε σαν εϊν' ώρα για δουλειά,

Μπρος σέ κάθε πόρτα κλαίτε αρχοντική,

"Ως πού νά 'βρετε ευκαιρία γιά τήν κλεψιά.

Βάρδα, αλάργα άπ' της κρεμάλας τδ σκοινί.

Κλέφτη Πρίγκιπα, άκουσε με: Προσοχή,

Σα βουτάς τήν κάσα αφέντη παραλή,

Μη στο δόκανο πιαστείς πού ϊσως σοϋ στιεϊ,'

Γιατί σέρτικος μπελάς θέ να σέ βρει.

Βάρδα, αλάργα άπ' της κρεμάλας το σκοινί.

II. ΜΠΑΛΑΝΤΑ

Κοκιγιάρ, οπού στή Ρυέλ κοπροσκυλάτε,

'Ορμηνεύω σας εγώ τραγουδιστά

Το πετσί σας άπ' τή φούρκα νά φυλάτε

Μη σας έβρει τοϋ Κολέν ή συφορά,

Πού στή ρόδα τοϋ μαρτυρίου μπροστά

Παρακάλαε νά τον σώσουν, το φτωχό,

—Μά γι' αύτόνε σωτηρία δεν είχε πιά—

"Ως πού τοϋ 'σπασεν ό μπόγιας τό λαιμό.

Φορεσιές πρέπει ν' αλλάζετε συχνά,

Μασκαρεύεστε άπ' τα νύχια ώς τήν κορφή.

Στην τρεχάλα μήν αφήνετε φαρδιά

Ν' ανεμίζει τή ζακέτα σας, γιατί

'Απ' αυτή άρπαξαν τό δόλιο Μοντινύ

Και τόν στεϊλαν στην κρεμάλα, δπου σ' άργκο

165

FRANÇOIS VILLON

Et y jargonnast il le tremple, Dont l'amboureux luy rompt le suc.

Gailleurs faitz en piperie Pour ruer les ninars au loing A Γ assault tost, sans suerie,

Que les mignons ne soient au gaing

Farci d'un plumbis a coing

Qui griffe au grard le duc

Et de la dure si tresloing

Dont l'amboureux luy rompt le suc.

Prince, erriere de Ruel

Et n'eussiés vous denier ne plue Qu'au giffle ne laissez lappel Pour l'amboureux luy rompt le suc.

III. A U T R E BALADE

Spelicans Qui en tous temps

Avancés dedans le pogoiz Gourde piarde Et sur la tarde

Desboursez les pouvres nyais, Et pour soustenir voz pois Les duppes sont privés de caire

Sans faire haire Ne hault braire

166


Παραμίλαγε άπ' τον τρόμο τόν πολύ,

*Ως πού του 'σπασεν ό μπόγιας το λαιμό.

Άγιογδύτες, τέλεια πια ξεσκολισμένοι

Να ψειρίζετε το χάχα πι και φί,

Στο φτερό τρακάρετε τον ώς διαβαίνει, >

Μην τυχόν για μόνο κέρδος μια γερή

'Αλυσίδα στο λαιμό σας περαστεί,

Ά π ' αυτές οπού γερά κρατούν δετό

Το πουλί στον κήπο, ανάερα άπ' τή γη, "Ως πού ό μπόγιας να τοϋ σπάσει το λαιμό.

Πρίγκιπες μου, άπό τή Ρυέλ μακριά φευγάτε

Και πεντάρα ας μήν κρατάτε, οΰτε κλεφτό.

Το κορμί σας μή στή φούρκα παρατάτε,

Γιατί ό μπόγιας θα σας σπάσει το λαιμό.

III. ΑΛΛΗ ΜΠΑΛΑΝΤΑ

Σελέμηδες, οπού δλο τον καιρό

"Οπου ταβέρνα βρείτε ή καπηλειό

Τζάμπα και βερεσέ μπεκρολογατε

Μέ κρασί και μεζέδες διαλεχτούς

Κι ώς νυχτώσει τους δόλιους τους χαζούς

Κλέβετε και γυμνούς τους παρατάτε,

Κι αυτοί, επειδή ή καρδούλα τους φοβάται,

Στέκουν χωρίς αντίσταση καμιά

Σαν ξόανα έτσι δίχως τσιμουδιά

Κι δσα κρατούν σας δίνουνε λεφτά,

167

ν \

\

\ \ ν •Λ \ Γ

FRANÇOIS VILLON

Metz plantez ilz sont comme joncz Par les sires qui sont si longs.

Souvent aux arques A leurs marques

Se laissent tous desbouses Pour ruer Et enterver

Pour leur contre, que lors faisons La fee les arques vous respons Et rue deux coups ou trois

Aux gallois. Deux ou trois

Nineront trestout au frontz Pour les sires qui sont si longs.

Et pour ce, bevards, Coquillars

Rebecquez vous de la montjoye Qui desvoye Vostre proye

Et vous fera du tout brouer Par joncher Et enterver

Qui est aux pigons bien chair Pour rifler Et placquer

Les angelz de mal tous rons. Pour les sires qui sont si longs.

De paour des hurmes

168

ΜΠΑΛΑΝΤΕΣ ΣΕ ΓΑΩΣΣΑ ΖΑΡΓΚΟΝ

Γιατί σας τρέμουν μή καμιά στιγμή

Τους χαρίστε στον μπαρμπα-παντρευτή.

Συχνά στά ζάρια για τις γκόμενες τους

Χάνουνε ώς κι αυτές τις φορεσιές τους•

Και σέ καβγάδες συχνά θέ να μπλεχτούν

*Η μεταξύ τους για νά χτυπηθούν

*Η να χωρίσουν άλλους σαν πιαστούν

'Ενώ εμείς έχουμε έγνοια, ποϋ μπορεί

Να βροϋμε καμιά κάσα μυστική.

Μά έσεΐς δώστε δυό-τρεϊς κατεβατές

Σ' αυτούς τους κουτομόγηδες. Γερές

Δώστε τους, λέω, δυο-τρεΐς κατεβατές,

'Οπού ό ουρανός σφοντύλι νάν τσού έρθει,

Για χάρη έτσι τοϋ μπαρμπα-παντρευτη.

Γι' αυτό λοιπόν, καπάτσοι Κοκιγιάρ,

Ά π ' τήν κρεμάλα φεύγετε μακριά

Πού τον κώλο σας τέλεια παραλύει

Καί σας κάνει να χέζεστε οι φτωχοί,

Τήν ώρα πού ξοφλάτε άπ' τή ζωή.

Επειδή μέ ξυπνές μπαγαποντιές

"Ολο καί μπάζες κάνετε γερές

Για να γδυεϊτε τους μάπηδες. Μ' αυτές

"Οπου ξέρετε έσεϊς τις πονηριές,

'Αμολάτε μελάνι στό λεφτό

Καί κάντε να κρεπάρει άπό θυμό

Καί ντροπή κάθε σπιούνο σταυρωτή,

Για καπρίτσιο τοϋ μπαρμπα-παντρευτη.

'Από φόβο τ' ανήλιαγου κελιού

169

FRANÇOIS VILLON

Et des grumes Rasurez voz en droguerie

Et faierie, Et ne soiez plus sur les joncs Pour les sires qui sont si longs.

IV. AUTRE BALADE

Saupicquez fronans des gours arques Pour desbouses beaussire dieux Allés ailleurs planter vos marques. Bevards, vous estes rouges gueux. Berart s'en va chez les joncheux Et babigne qu'il a plongis. Mes frères, soiez embraieux Et gardez les coffres massis.

Si gruppés estes desgrappez De ces angels si graveliffes, Incontinant mantheaulx et chappes Pour l'emboue ferés eclipses De vos farges serés besifles Tout de bout nom pas assis Pour ce gardés d'estre griffez En ces gros coffres rnassis.

Niaiz qui seront attrapez Bien tost s'en brouent au halle Plus n'y vault que tost ne happés

170


ΚαΙ τ' άραχλου της φούρκας δοκαριού

Κάθε κόλπο σκεδιάζετε καλά,

Μην καμιά ώρα σας πάρουν μυρουδιά

Και σας κλείσουν, κολέηδες, στή στενή

Για ρεγάλο τοϋ μπαρμπα-παντρευτη.

IV. ΑΛΛΗ ΜΠΑΛΑΝΤΑ

'Ατσίδες, πού μαστορικά ρίχνετε τις ζαριές σας

Γιά να ξεπενταριάζετε μέ κόλπα τους χαζούς,

Πηαίνετε νά ξηγήσετε άλλου τΙς γκόμενες σας,

Κορόιδα μή σας πιάσουνε εσάς τους πονηρούς.

Εκείνος ό άτιμος Μπεράρ πηαίνει στους ποντικούς

Και τάχατες πώς τό 'σκάσε, τους λέει, άπ' τή Στενή.

Μην τον άκοϋτε, βλάμηδες, τι έχει κακούς σκοπούς,

Για νά μή σάς στριμώξουνε στή μαύρη φυλακή.

"Αν σας αρπάξουν, σκάστε το τ' άτιμου σταυρωτή

'Οπού βουτάει τα ροϋχα σας καί δίνει τα ρεγάλο

Στον μπόγια για τον κόπο του, πού, σαν τό γεμιτζή

Θα σάς βιράρει εκεί ψηλά στ' άρμπουρο σα σινιάλο,

Όλόρτους κι δχι καθιστούς. Γι' αυτό, το δίχως άλλο,

Τα μάτια έχετε τέσσερα μήν πάει και γραπωθεί

Κανείς σας άπ' τους ταχτικούς, γιατί κακό μεγάλο

Θέ νά σάς βρει αν σάς κλείσουνε στή μαύρη φυλακή.

Σαν μπούφους άν σάς πιάσουνε, πάει, θα σάς κρεμάσουν

Στή φούρκα, ώς στο χασάπικο κρεμάνε τα σφαχτά,

Ά ν πρώτα τό τομάρι σας γερά δέ σάς τ' αργάσουν

Ι7ΐ

FRANÇOIS VILLON

La bauldrouse de quatre talle. Destirés fait la hirenalle Quant le gosier est assegis Et si hurcque la pirenalle Au saillir des coffres massis.

Prince des gayeuls les sarpes Que voz contres ne soient greffiz Pour doubte de frouer aux arques, Gardés vous des coffres massis.

V. A U T R E BALADE

Joncheurs, jonchans en joncherie Rebignez bien ou joncherez Ou'ostac n'embroue vostre arerie Ou accollés sont voz ainsnez Poussez de la quille et brouez Car tost seriez rouppieux. Eschec qu'acollez ne soies Ear la poe du marieux.

Bendez vous contre la faerie Quant vous auront desbousés N'estant a juc la rifflerie Des angelz et leurs assosés Berard, se vous puist, renversez Si greffir laissés voz carrieux La dure bien tost renversés Pour la poe du marieux.

172

ΜΠΑΛΑΝΤΕΣ ΣΕ ΓΛΏΣΣΑ ΖΑΡΓΚΟΝ

Μέ νου χαδιάρη βούρδουλα τά τέσσερα λουριά.

Τήν ώρα πού σοϋ σφίγγουνε, κολέα, τη λαιμαριά,

Τα σωθικά νά ξεκολλούν νιώθεις άπ' τό κορμί,

Κι άπ' τήν άγκούσα ό λάρυγγας στεγνώνει καί κολλά

Καθώς σέ βγάζουν στανικά άπ' τή μαύρη φυλακή.

Πρίγκιπα, αγύρτες, άπό σας κι άπ' τους κολέηδές σας

Κανείς στων σταυρωτήδωνε τά βρόχια άς μήν πιαστεί

Τήν ώρα πού μαστορικά ρίχνετε τις ζαριές σας,

Για νά μή σας στριμώξουνε στή μαύρη φυλακή.

V. ΑΛΛΗ ΜΠΑΛΑΝΤΑ

'Απατεώνες πού μ' άπατες απατάτε

Σέ κάθε άπατη προσέχετε καλά,

Μήν τυχό νωρίς-νωρίς ταξίδι πάτε

Κει πού οί πιο παλιοί σας κρέμουνται ψηλά.

Τά ποδάρια σας ας κάνουνε φτερά,

Γιατί γρήγορα θα ρέψετε δλοι εκεί,

*Αν μέ μπόσικα πορεύεστε μυαλά,

Σαν σας στείλουνε στοΰ μπόγια τό σκοινί.

Φυλαγώστε άπ' τά καρτέρια, δπου κι αν πάτε.

Σαν αρχίζετε καμιά βρωμοδουλειά

Κάνετε την στα κρυφά. Να ξεπλανατε

Τσ' αστυνόμους και τους σμπίρους τους, παιδιά,

Του Μπεράρ θολώνετε του τα νερά.

Ά ν πιαστείτε στην κλεψιά πάνω σκαστοί

'Απ' τά πόδια σας τή γης θά χάστε πια

Σαν σας στείλουνε στοϋ μπόγια τό σκοινί.

173

FRANÇOIS VILLON

Entervez a la floterie Chanter leur trois sans point songer Qu'en astes ne soies en surie Blanchir voz cuirs et essurgez Bignés la mathe, sans targer Que voz ans n'en soient ruppieux Plantés ailleurs, contre siege assegier Pour la poe du marieux.

Prince bevardz en esterie Querez couplaus pour l'amboureux Et, au tour de vos ys, luezie Pour la poe du marieux.

VI. AUTRE BALADE

Contres de la gaudisserie Entervez tousjours blanc pour bis, Et frappés en la hunterie Sur les beaulx sires bas assis Ruez des fueilles cinq ou six Et vous gardés bien de la roe Qui au sires plante du gris Et leur faisant faire la moe.

La giffle gardés de rurie Que voz corps n'en aient du pis Et que point a la turterie En la hurme ne soies assis

174


Τα κορόιδα δταν μέ τέχνη ξεγελάτε

Φυλαγώστε άπδ καμιά τρικλοποδιά,

Μή σας κάμουν κρεμαστοί νά ίδρωκοπατε

ΚαΙ στον ήλιο σας ξεράνουν τα κορμιά.

Στρίβετε το δίχως άργητα καμιά

Μή σας σφίξουν τή θηλιά στο πΐ καΐ φί.

Σ' άλλους τόπους λημεριάστε μακριά

ΠρΙν σας στείλουνε στοϋ μπόγια τό σκοινί.

Τους χαζούς οπού βουτούν οι μπάτσοι κλάφτε,

Δυό-δυο τους παν δετούς στον παντρευτή.

Τσίλιες γύρω άπ' τα λημέρια σας κρατάτε,

Μή σας στείλουνε στοϋ μπόγια το σκοινί.

VI. ΑΛΛΗ ΜΠΑΛΑΝΤΑ

Κολέηδες στή γλεντζέδικη αλητεία,

Τους μπούφους σημαδεύετε καλά

Σέ κάθε άναμπουμπούλα ή φασαρία

Και κάνετε στις τσέπες τους βουτιά.

'Αβέρτα καμακίζετε πουγγιά.

"Ομως άπό τή ρόδα προσοχή

Μήν οργώσει τή μούρη σας βαθιά

Ή γριμάτσα τοϋ πόνου ή φριχτή.

Μέ τήν κρεμάλα δέ χωροϋν αστεία,

Μήν πάει και τή γευτείτε στα σωστά,

Και τα κορμιά σας ρέψουνε τά κρύα

Πάνω στοϋ Μονφωκόν τα πατερά.

175

FRANÇOIS VILLON

Prens du blanc, laisse du bis Ruez par les fondes la poe Car le bizac avoir advis Fait au beroars faire la moe.

Plantez tost de la mouargie Puis ça, puis la, pour l'urtis, Et n'espargne point la flogie Des doulx dieux sue les patis. Vos ens soient assez hardis Pour leur avancer la droe Mais soient memoradis Qu'on ne vous face faire la moe.

Prince, qui n'a bauderie Pour eschever de la soe Danger de grup en arderie Fait aux sires faire la moe.

VII. BALADE

(Ms. de Stockholm LUI, fol. 26 Vo)

Brouez, benards, eschequez a la saulve, Car escornez vous estez a la roue. Fourbe, joncheur, chacun de vous se saulve, Eschec, eschec, coquille si s'enbrouel Cornette court, nul planteur ne s'i jouel Qui est en plant, en ce coffre joyeulx,

176


"Αστε τα μαϋρα, τ' άσπρα μοναχά

Βουτάτε καί φευγάτε στη στιγμή,

Πριν άπ' τδ κρύο δαρμένοι του βοριά

Κάμετε τή γριμάτσα τή φριχτή.

Παντοϋ Οπου πάτε ζήστε μ' άγυρτεία

"Ως νά 'ρτει κι ή στιγμή για τήν κλεψιά"

Άργάστε δίχως λύπηση καμία

Αυτών των κουτοτράγων τήν προβιά.

Κι άν σας το λέει μάλιστα ή καρδιά

Δώστε τους καί φαρμάκι. Προσοχή

Μονάχα μήν τυχόν καμιά φορά

Κάμετε τήν γριμάτσα τή φριχτή.

Πρίγκιπα, δποιος δέν έχει πονηρία

Για να ξεφύγει, αυτό ας άκουρμαστεΐ:

Μπρος στή φούρκα οι χαζοί μ' απελπισία

Κάνουνε τήν γριμάτσα τή φριχτή.

VII. ΜΠΑΛΑΝΤΑ

(Χειρογρ. Στοκχόλμης, LUI, fol. 26 Vo)

12

Χαζοί, στό λόγγο μείνετε κρυμμένοι,

Στή ρόδα μή σας κάμουνε κιμά.

'Αγύρτες, φυλαχτείτε μή χαμένοι

Βγείτε άπ' αυτή σας τήν μπαγαποντιά'

Οι μπάτσοι δέ σηκώνουν χωρατά,

"Οποιος μανταλωθεϊ στή φυλακή,

ΐ77

FRANÇOIS VILLON

Pour ces raisons il a, ains qu'il s'escroue, Jonc verdoiant, havre du marieux.

Maint coquillart, escorné de sa sauve Et desbousé de son ence on poue, Beau de bourdes, blandy de langue fauve, Quide au ront faire aux grimes la moue, Pourquarre bien affin que on ne le noe Couplez vous trois a ces beaulx sires dieux, Ou vous le ruffle en la joue Jonc verdoiant, havre du marieux.

Qui stat plain en gaudie ne se mauve. Luez au bec que l'en ne vous encloue ! C'est mon advis, tout autre conseil sauve. Car quoy? aucun de la faulx ne se loue! La fin en est telle comme deloue: Car qui est grup, il a, mais c'est au mieulx, Par la vergne, tout au long de la voue, Jonc verdoiant, havre du marieux.

-<ive David ! saint archquin la baboue ! i-tehan, mon amy, qui les fueilles desnoue, f<e vendengeur, beffleur comme une choue, Wng de son plain, de ses flos curieulx 2 o e beaucop, dont il reçoit fressoue, Jonc verdoiant, havre du marieux.

178


Θά 'χει ρεγάλο πάνω στη θηλιά Τ' αγκάλιασμα του μπαρμπα-παντρευτη.

Καμπόσοι Κοκιγιάρ, μέ στραγγιγμένη Για να μη ρέψουν ραχοκοκαλιά —Μέ ψέματα κι άπατες παστωμένοι— Και ξυνίσουν στη φούρκα τη θωριά Στον μπάλλο των κατάδικων, γερά Πάλεψαν. Κρατάτε δμοια ταχτική, Μη ροσοπίλια βγάλετε βαριά Στ' αγκάλιασμα τοϋ μπαρμπα-παντρευτη.

"Οσοι στη γης πατάτε στεριωμένοι Προσέχτε μη σας κλείσουν για καλά.

Άκοϋστε με: κανείς δέν περιμένει Τη βίζιτα τοϋ Χάρου μέ χαρά. Τέτοιο εΐν' το τέλος πού σας καρτερά Πού αν τό σκεφτώ, μοϋ κόβεται ή χολή. Κι ή κοινωνία σάς κάνει μπουναμά Τ' αγκάλιασμα τοϋ μπαρμπα-παντρευτη.

Βίβα Δαυΐδ, ατσίδα στη ζαριά ! "Ισα κι έσύ κολέα πορτοφολά Γιάννη 1 Ά π ' τη γης κουρνιάζει εκεί ψηλά

"Ιδιος μέ νυχτερίδα κρεμαστή Ό τρυγητής πού τοϋ 'μέλλε έτσι δα Ν' αγκαλιαστεί άπ' τον μπαρμπα-παντρευτη.

!79

Ο

Χ!

I.

ΟΙ ΜΠΑΛΑΝΤΕΣ ΚΑΙ Τ ΑΛΛΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΔΙΑΘΗΚΗΣ TOT ΦΡΑΝΣΟΥΑ ΒΙΓΙΟΝ


ΤΩΝ Κ ΐ Ρ Α Δ Ω Ν Τ Ο Ϊ ΠΑΛΙΟΤ ΚΑΙΡΟΤ

Φλόρα. Ρωμαία εταίρα, ξακουστή για τήν ομορφιά της, φιλενάδα τοϋ Πομπήιου.

Άρχιπιάδα. Πρόκειται για τόν 'Αλκιβιάδη, πού τό μεσαίωνα οί περσότεροι νόμιζαν πώς ήταν γυναίκα, κι ανάφεραν τ ' όνομα του μ* ένα σωρό παραλλαγές, όπως π.χ. Althipiades, Arthibiades, Alci-piadès κ.ά. Φαίνεται πώς ό Βιγιόν τοϋ δίνει τ ' όνομα Archipiada, επειδή τό βρίσκει πιό ταιριαστό για γυναίκα.

Θαΐς. 'Αθηναία εταίρα, φιλενάδα τοϋ Μεγάλου Άλέξαντρου, καΐ μετά τό θάνατο του γυναίκα τοϋ βασιλιά της Αιγύπτου, Πτολεμαίου.

'Ηχώ (μυθολ.). Ή πεντάμορφη Νύμφη πού αγάπησε μέ πάθος τόν ώραΐο Νάρκισσο, κι έλιωσε σιγά-σιγά άπό τό μαράζι της, επειδή εκείνος περιφρόνησε τόν έρωτα της.

Πέτρος Έμπαγιάρ. Φαίνεται πώς αυτό ήταν τό πραγματικό όνομα τοϋ άμοιρου εραστή της Έλο'ίς. Σιγά-σιγά όμως παραλλάχτηκε καί κατάληξε στή μορφή πού τό ξέρουμε σήμερα Abailard (Άβαι-λάρδος). Αυτό τό συμπεραίνουμε άπό τ ' δτι σέ καμιά παλιά έκδοση δέν αναφέρεται μέ τ ' όνομα Abailard άλλα Esbaillat, Esbaillayt καί Esbaillard.

Γεννήθηκε στα 1079 κοντά στή Νάντη, στό χωριό Παλέ. Άφοϋ πήρε τή στοιχειώδη μόρφωση άπό τόν πατέρα του, πήγε στό Παρίσι για νά σπουδάσει φιλοσοφία καί φιλολογία. Έκεΐ, νεώτατος ακόμα, αναδείχτηκε καί δοξάστηκε σά θεολόγος καί σά σχολαστικός φιλόσοφος, κι ίδρυσε δική του σχολή. Τότες ερωτεύτηκε τήν Ομορφη κι εξαιρετικά μορφωμένη μαθήτρια του Έλοΐς, ανιψιά κάποιου παπά Φυλμπέρ, καί τήν παντρεύτηκε κρυφά άπό τό θείο της. 'Εκείνος δμως, σαν ϊμαθε τΙς ερωτικές τους σχέσεις καί μήν ξέροντας πώς είχαν

1 8 3

Σ Π Υ Ρ Ο Σ Σ Κ Ι Α Δ Α Ρ Ε Σ Η Σ

παντρευτεί, έγινε έξω φρενών, καΐ για νά εκδικηθεί την προσβαλμένη οικογενειακή του τιμή, μπήκε μια νύχτα μαζί μ' άλλους συγγενείς του στην κάμαρα τοϋ Έμπαγιάρ, κι άφοϋ τόν έδεσαν τοϋ 'κοψαν τα γεννητικά του όργανα. "Τστερ' άπ' αυτή του τη συμφορά, ό δυστυχισμένος Έμπαγιάρ άποτραβήχτηκε στο Μοναστήρι τοϋ Σαίν Ντενίς, ή δέ άμοιρη Έλοΐς κλείστηκε στό μοναστήρι τών Μπενεντικτίν στο Άρζαντέιγι. Μα οΰτε ή συφορά τους οΰτε ό χωρισμός τους μπόρεσαν να σβήσουν τη φλογερή καί γιομάτη άπό ηθικό μεγαλείο αγάπη τοϋ τραγικού αύτοϋ αντρόγυνου- κι αυτό μας τό μαρτυράει ή αλληλογραφία τους, μοναδικό στην τελειότητα του δείγμα αίσθηματικής ανταπόκρισης. Στα 1142 πέθανε ό Έμπαγιάρ στα άββαεΐο τοϋ "Αγιου Μάρκελλου κοντά στη Σαλόν κι ΰστερ' άπό δώδεκα χρόνια πέθανε κι ή Έλοΐς, στό μοναστήρι τοϋ Παράκλητου.

Κι ή Ρήγισσα, πού άφοϋ έκαμε τή γνώρα, κτλ. Στην εποχή τοϋ Βιγιόν οί Παριζιάνοι μαζεύονταν, τό βράδυ ΰστερ' άπό τό δείπνο, παρέες-παρέες, στις ταβέρνες για νά κουτσοπιοϋν καϊ να φλυαρήσουν. Στις ταβερνίστικες λοιπόν αυτές συγκεντρώσεις συνήθιζαν νά πίνουν στην υγειά της βασίλισσας Λευκής ή της βασίλισσας της Ναβάρρας. Ή πρόποση αύτη ήταν κοροϊδευτική, προπάντων για τή βασίλισσα της Ναβάρρας. Κατά τά λεγόμενα τους, ή βασίλισσα 'Ιωάννα της Ναβάρρας είχε μεταβάλει τόν πύργο τοϋ Νέλ (Tour de Nesl) πού βρισκόταν κοντά στη Σέν (Σηκουάνα) σε θέατρο τών νυχτιάτικων γλεντιών της. Έστηνε, λέει, έκεϊ καρτέρι στους διαβάτες, κι όταν κανένας της γουστάριζε τόν βούταγε, κι άφοϋ γλεντούσε μαζί του διάταζε καϊ τόν έπνιγαν στό ποτάμι. Προπάντων γουστάριζε τους φοιτητές. Κάποτε λοιπόν νοστιμεύτηκε τόν Μπουριντάν, τό διάσημο φιλόσοφο πού 'ζήσε τό 14ον αιώνα, κι άφοϋ τόν έμπασε στον πύργο της καϊ τόν γλέντησε, διάταξε και τόν έριξαν στη Σέν. Μά αυτός τά κατάφερε νά βγει κολυμπώντας, κι έτσι γλίτωσε άπό τό πνίξιμο. Ό Βιγιόν είναι ό πιό παλιός συγγραφέας πού αναφέρει αυτήν την παράδοση, χωρίς όμως νά δείχνει πώς την πιστεύει κιόλας. Οΰτε αναφέρει τ ' όνομα της βασίλισσας πού πέταξε τόν Μπουριντάν στή Σέν. Ή παράδοση αυτή αποδείχτηκε ανυπόστατη ιστορικά, μά ό λαός εξακολούθησε νά τήν πιστεύει, καϊ δέ χόρταινε νά διηγιέται καϊ ν' ακούει τή σκανταλιάρικη αύτη Ιστορία.

Βασίλισσα Λευκή. Εννοεί, δίχως άλλο, τή βασίλισσα Λευκή της Καστίλιας, μητέρα τοϋ "Αγιου Λουδοβίκου. Ό βασιλιάς Τιμπώ της Ναβάρρας, πού τήν αγαπούσε, είχε συνθέσει γ ι ' αυτήν τά λόγια καϊ τή μουσική τραγουδιών πού, κατά τήν παράδοση, ή λυγερόφωνη αυτή βασίλισσα τά τραγουδούσε συνοδεύοντας τα μέ τό λαοϋτο της.

Μπέρτα μεγάποδη. Κόρη τοϋ Καριμπέρ, κόμητα της Λαόν, γυναίκα τοϋ βασιλιά τών Φράγκων Πεπίνου και μητέρα τοϋ Καρλομάγνου. Τό παρανόμι Μεγάποδη τό χρωστοΰσε, καθώς λένε, στ' δτι τό ένα της πόδι ήταν μεγαλύτερο άπό τ ' άλλο.

Μπιετρίς, Άλ(ς. Πολλές γυναίκες ονομαστές στό Μεσαίωνα

1 8 4

ΣΧΟΛΙΑ

λέγονταν έτσι - γι* αυτό είναι αδύνατο νά εξακριβωθεί ποιες άπ' αυτές είχε υπόψη του δ Βιγιόν.

Άρεμβουργίς. Ή τ α ν κόρη καί μοναδική κληρονόμα τοϋ Η λ ί α ντέ λά Φλές, κόμητα της Μαίν.

'Ιωάννα. Εννοεί τήν 'Ιωάννα ντ' "Αρκ, τή Γαλλίδα ηρωίδα, πού άφοϋ μέ τήν αντρεία της νίκησε τους "Αγγλους στό Παταί, έπεσε στά χέρια τους προδομένη άπό τους Βουργουνδούς, καϊ κάηκε άπ' αυτούς στή Ρουένη ζωντανή, τό 1431, σέ ηλικία δεκαεννιά χρονώ, μέ τήν κατηγορία πώς ήταν μάγισσα κι αιρετική.

Π. Μ Π Α Λ Α Ν Τ Α

ΤΩΝ ΑΦΕΝΤΑΔΩΝ TOT Π Α Λ Ι Ο Ϊ ΚΑΙΡΟΥ

Κάλιστος ό Τρίτος. Καταγόταν άπό τή μεγάλη ισπανική οικογένεια τών Βοργιών. Εκλέχτηκε Πάπας τΙς 8 τοϋ 'Απρίλη τοϋ 1455 καϊ πέθανε ΰστερ' άπό τριάμισι χρόνια.

Δούκας τον Μπουρμπόν. 'Ιωάννης ό Α ' , θειος τοϋ βασιλιά Κάρολου τοϋ ΣΤ' , κι ένας άπό τους πιό διαλεχτούς διανοούμενους καϊ καλλιτέχνες της εποχής του. Πέθανε τό 1453.

Άλφόνσος â Ε', ό Σοφός ή ό Μεγαλόχνψος. Βασιλιάς της Ά ρ α γ -κόν, της Νάπολης καί της Σικελίας (1416-1458). Ήταν πολύ φιλόμουσος κι είχε κάμει τήν Αυλή του ξακουστό καλλιτεχνικό κέντρο.

Άρτύς. Δούκας της Μπρετάνης, ό επιλεγόμενος Τιμωρός. Έχρη-μάτισε Κοντόσταβλος της Γαλλίας, μέ τ ' όνομα Άρτύς ντέ Ρισεμόν. Πέθανε τό 1458.

Καρλομάγνος. Ό πιό δοξασμένος βασιλιάς τών Φράγκων (742-814) κι ό ιδρυτής τοϋ "Αγιου Ρωμαϊκού Κράτους. Είναι ή μεγαλύτερη φυσιογνωμία τοϋ μεσαίωνα, γιατί, παρ' δλους τους πολυάριθμους νικηφόρους πολέμους του, κατάβαλε εξαιρετικές προσπάθειες για νά ενώσει κάτου άπό τό ίδιο σκήπτρο τΙς διάφορες φυλές της αυτοκρατορίας του. Διοργάνωσε τή Δικαιοσύνη, ϊδρυσε σχολεία καί στάθηκε τρανός προστάτης τών γραμμάτων γενικά ήταν ένας μεγάλος άναμορφωτής τοϋ Κράτους του. Ή Δυτική Εκκλησία τόν τιμά σαν άγιο κι οί Γάλλοι τόν θεωροΰν γιά τό μεγαλύτερο βασιλιά τους.

Ό Βασιλιάς Σκωτίστος. Εννοεί τόν 'Ιάκωβο τό Β' βασιλιά της Σκωτίας (1437-1460) πού πρώτος εφάρμοσε στον τόπο του φιλα-γροτική πολιτική, παίρνοντας άπό τους αφεντάδες δλα τά φέουδα τους καί μοιράζοντας τα στους αγρότες. Γ ι ' αυτό κι ονομάστηκε «Φίλος τών φτωχών». Τα χρονικά της εποχής εκείνης αναφέρουν πώς, άπό γεννητάτα του, τό μισό του πρόσωπο είχε ρόδινο χρώμα.

Ό βασιλιάς της Κύπρου: Σίγουρα ό Βιγιόν εννοεί τόν ξακου-

185


σμένο γιά τήν αξιοσύνη, τήν τόλμη και τήν αντρεία του βασιλιά της' Κύπρου Πέτρο τον Α ' ντέ Λουζινιάν (1358-1360).

Ό βασιλιάς της 'Ισπανίας, πού δέ θυμάται ό Βιγιόν τ ' δνομά του, θα είναι ό Ιωάννης ό Β', βασιλιάς της Καστίλιας καΐ της Λεόν, πού βασίλεψε ώς τα 1454.

Λανσελό, βασιλιάς της Βοημίας. "Ετσι έλεγαν στη Γαλλία, ως τα τέλη του 15ου αιώνα, τόν Λαδίσλαο τόν ΣΤ', τόν ηρωικό βασιλιά της Πολωνίας, της Βοημίας καί της Ουγγαρίας, πού σκοτώθηκε στη μάχη της Βάρνας, τό Νοέμβρη τοϋ 1444.

Κλακέν. "Ετσι ονόμαζαν τότες, πολύ συχνά, τό δοξασμένο Κοντόσταβλο της Γαλλίας Μπερτράν ντύ Γκεκλέν (Bertrand du Guesclin, 1320-1380).

ΔελφΙν της Ώβέρνης. Θά εννοεί τόν Μπερώ τό Β' Δελφίνο της Ώβέρνης, πού πέθανε στα 1426.

Ό Δούκας τοϋ Άλανσόν. 'Εννοεί τόν 'Ιωάννη τόν Α ' , δούκα τοϋ Άλανσόν, πού σκοτώθηκε στη μάχη τοϋ Άζενκούρ στά 1415.

III . ΜΠΑΛΑΝΤΑ

ΣΕ ΠΑΛΙΑ ΓΑΛΛΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

ΟΙ άγιοι απόστολοι. Δέν έννοεϊ τους μαθητές τοϋ Χρίστου, άλλα τους επίσκοπους πού θεωρούνται διάδοχοι των αποστόλων.

ΟΊ αυτοκράτορες... με τα χέρια τα χρυσά. Ό Βιγιόν έχει έδώ υπόψη του τις χρυσές βυζαντινές εικόνες των αυτοκρατόρων, στίς όποιες μόνο τό πρόσωπο τους ήταν ζωγραφισμένο, τα δέ χέρια τους καί γενικά δλο τό υπόλοιπο σώμα ήταν σκαλισμένα πάνω σ' ένα χρυσαφένιο ή ασημένιο έλασμα πού σκέπαζε δλη τήν είκόνα, έκτος άπό τό μέρος πού ήταν ζωγραφισμένο τό πρόσωπο.

Οί Δελφίνοι. Τίτλος πού είχαν δλοι οί ηγεμόνες τοϋ Δελφινά-του (Dauphinè), μεγάλης γαλλικής επαρχίας. Ή Γκρενόμπλη κι ή Βιέννη ήσαν οί δυό κυριότερες πόλεις τοϋ Δελφινάτου.

Ντιζόν, Σαλέν, Ντόλη. Γαλλικές μεσαιωνικές χωροδεσποτίες των πανίσχυρων δουκών καΐ κομητών της Βουργουνδίας. Τα πρωτότοκα παιδιά των χωροδεσποτών αυτών είχαν τα μεγαλύτερα προνόμια καί κληρονομικά δικαιώματα άπ' δλα τ' άλλα μέλη της οικογένειας τοϋ χωροδεσπότη.

Μπούρικα, εύρωστα.

186

ΣΧΟΛΙΑ

TV. ΟΙ ΚΑΗΜΟΙ

ΤΗΣ ό μ ο ρ φ η ς ΑΡΜΑΤΟΠΟΪΛΗΤΡΑΣ

Ή όμορφη 'Αρματοπουλήτρα. Ή γυναίκα αυτή, γνωστή καί μέ τ ' όνομα «La belle armurière», δέν ήταν πρόσωπο φανταστικό. Γεννήθηκε στά 1375 κι ήταν πουλήτρα στίς Γκαλερί ντύ Παλαί, μαζί μ* άλλες Ομορφες κοπέλες, πού μέ τα θέλγητρα τους τραβούσαν πελάτες στα μαγαζιά της μόδας. Τήν κοπέλα αυτή τήν έκαμε άγαπητικιά του ό Νικόλας ντ' Όρζεμόν, πιό γνωστός μέ τό παρανόμι ό κουτσός ντ' Όρζεμόν, κληρικός της Νότρ-Ντάμ τοϋ Παρισιού. Ό παπάς αυτός, επειδή είχε μεγάλη κοινωνική θέση —ήταν γιος τοϋ σφραγιδο-φύλακα ντ' Όρζεμόν κι αδελφός τοϋ 'Επίσκοπου τοϋ Παρισιοΰ— είχε γράψει στά παλιά του τά παπούτσια καί τους εκκλησιαστικούς κανόνες καί τήν κοινωνική του υπόληψη. Γι ' αυτό σπίτωσε τήν δμορφη αρματοπουλήτρα καί τήν εγκατάστησε σ' ένα κελί τοϋ κοινοβίου της Νότρ-Ντάμ χωρίς νά σκοτιστεί γιά τήν κατακραυγή τοϋ κόσμου. Αυτή του δμως τήν περηφάνια κι άδιαντροπιά τήν πλήρωσε, ΰστερ' άπό λίγον καιρό, πολύ ακριβά. Τόν έπιασαν ανακατεμένο σέ κάποια συνωμοσία, κι άφοϋ τοϋ δήμεψαν δλη τήν περιουσία τόν έκλεισαν στή φυλακή τοϋ Μέν σύρ Λουάρ, δπου καί πέθανε ΰστερ' άπό λίγους μήνες, στά 1416. Έ τ σ ι ή όμορφη αρματοπουλήτρα έχασε τόν ισχυρό της προστάτη. ΤΗταν τότες σαρανταενός χρονών. Σέ λίγο δμως έμπλεξε στά δίχτυα κάποιου δμορφονιοΰ άγαπητικοΰ πού, άφοϋ τήν εκμεταλλεύτηκε δσο πιό καλά μπόρεσε καί της έλυσε τόν αφαλό άπό τό ξύλο, πέθανε κι αυτός στά 1426 αφήνοντας την έρημη καί παραπεταμένη σέ ηλικία πενηνταενός χρονών. Ά π ό τότες πέρασε ή δόλια, ίσαμε τά στερνά της, μαύρη ζωή γιομάτη φτώχεια καί καταφρόνια. "Οταν ό Βιγιόν τήν είδε γιά τελευταία φορά, στά 1456, ήταν όγδονταενός χρονών γριά. Τότες έγραψε γι ' αύτη τό θαυμάσιο τοΰτο ποίημα, πού αργότερα, στά 1461, τό 'βαλε στή Διαθήκη του.

V. ΜΠΑΛΑΝΤΑ

Η ΟΜΟΡΦΗ ΑΡΜΑΤΟΠΟΤΛΗΤΡΑ ΟΡΜΗΝΕΥΕΙ ΤΙΣ ΔΗΜΟΣΙΕΣ

'Απ' αυτήν τήν μπαλάντα βλέπουμε πώς εκείνον τόν καιρό οί περσότερες δημόσιες γυναίκες ήσαν έργάτισσες ή πουλήτρες σέ μαγαζιά, καί κέρδιζαν τή ζωή τους τόσο άπό τή δουλειά τους δσο κι άπό τό εμπόριο τοϋ κορμιοΰ τους.

VI. Δ Ι Π Λ Η ΜΠΑΛΑΝΤΑ

Σολομά>ντας. Ό σοφός καί μεγαλοπρεπής αυτός βασιλιάς τών 'Ιουδαίων ξεμωράθηκε στά γεράματα του καί τό 'ρίξε τέλεια 8ξω.

ι8 7


Κι ανάμεσα στα τόσα παραστρατήματα του προσκύνησε καΐ τά είδωλα, για τό χατίρι κάποιας ευνοούμενης του εΐδωλολάτρισσας, άπό τΙς χίλιες τόσες γυναίκες του.

Κι ό Σαμψών γι' άλλη χάνει τα γυαλιά του. Δηλαδή ό Σαμψών έχασε τή βλεπή του εξαιτίας μιας γυναίκας. Κατά τήν "Αγια Γραφή ό χεροδύναμος Σαμψών, δωδέκατος κριτής τοϋ Ισραήλ, ξελογιάστηκε μέ τήν πεντάμορφη Φιλισταία Δαλιδά, πού άφοϋ τοϋ 'κόψε στον ύπνο του τα μαλλιά, πού σ' αυτά χρωστούσε τήν τεράστια δύναμη του, τόν παράδωσε στους πατριώτες της κι εχτρούς του Φιλισταίους. Κι αυτοί άφοϋ τον τύφλωσαν, τόν ανάγκασαν να γυρίζει ένα πελώριο μυλολίθαρο.

Ό 'Ορφέας, ό λυράρης δ γλυκός, κτλ. Γιά πρώτη φορά μαθαίνουμε άπ' αυτήν τήν μπαλάντα πώς δ 'Ορφέας έπαιζε φλάουτα καΐ γκάιδες! Μά δεν είναι ή μόνη περίπτωση πού ό Βιγιόν κακομεταχειρίζεται τή μυθολογία και τήν ιστορία.

Ό Νάρκιαοος ήταν ό όμορφονιός πού, καθώς είδαμε παραπάνω, τόν αγάπησε μέ πάθος ή Νύμφη Ή χ ώ κι αυτός τήν περιφρόνησε άσπλαχνα, κάνοντας τη να σβήσει άπό τόν καημό καί τήν ντροπή της. Μα ή Νέμεση εκδικήθηκε τό χαμό της δόλιας Ή χ ώ ς , βάζοντας στην καρδιά τοϋ Νάρκισσου έρωτα παράφορο γιά τά ίδια του τά κάλλη, σαν τά είδε κάποτε καθρεφτισμένα στα ήσυχα νερά μιας πηγής. Έ τ σ ι κι αυτός μή μπορώντας ν' απολάψει τόν εαυτό του, πέθανε άπό τό μαράζι του πλάι σ' αυτήν τήν πηγή, ή —δπως άλλοι λένε— έπεσε καί πνίγηκε μές στά νερά της.

Σαρντανά. Δέν ξέρουμε ποιος ήταν αυτός 6 Σαρντανά.

Ό βασιλιάς Δαυίδ. Ό σοφός κι ευσεβής αυτός βασιλιάς είδε μιά μέρα στό λουτρό γυμνή τήν όμορφη Βηθσαβεέ, γυναίκα τοϋ τίμιου καί γενναίου αξιωματικού του Ούρια, καί τρελός άπό ερωτικό πόθο τήν έκαμε δική του. Σα να μήν έφτανε αυτό του τό κρίμα, διάταξε τό στρατηγό του Ίωάβ να στείλει στό πιό επικίνδυνο σημείο κάποιας μάχης τόν Ούρια γιά να σκοτωθεί. "Ετσι κι έγινε. Τότες ό Δαυ'ίδ, απαλλαγμένος άπό τό σύζυγο κι άπό τήν κατακραυγή τοϋ λαοϋ γιά τή μοιχεία, παντρεύτηκε τή Βηθσαβεέ. 'Αργότερα δμως, χτυπημένος άπό ένα σωρό οικογενειακές συφορές καί γιατρεμένος άπό τό ερωτικό του πάθος, έχοντας καί τόν έλεγχο τοϋ προφήτη Νάθαν, μετανόησε πικρά γιά τό βαρύ του αυτό κρίμα.

'Αμνών. Ό μεγαλύτερος γιος τοϋ Δαυίδ. Θέλοντας ν' απολάψει τήν αδελφή του Θάμαρ, καμωθηκε τόν άρρωστο καί τήν κάλεσε στό διαμέρισμα του γιά να τοϋ φτιάξει τάχα γλυκά. Μόλις δμως βρέθηκαν οί δυό τους μόνοι, τήν έβίασε. Μά ό μικρότερος του αδελφός Ά β ε σ -σαλώμ, σαν έμαθε αυτή του τήν ατιμία τόν σκότωσε.

Ό 'Ηρώδης. 'Εννοεί τόν Η ρ ώ δ η Άντ ίπα, βασιλιά της 'Ιουδαίας, πού 'χε παντρευτεί τή φιλόδοξη κι αδιάντροπη γυναίκα τοϋ άδερφοϋ του 'Ηρώδη Φίλιππου. Μά ό άη Γιάννης ό Βαφτιστής δέν

188

ΣΧΟΛΙΑ

έπαυε νά επιτιμά δημόσια τή γυναίκα αυτή γιά τήν ξετσιπωσιά της. Τότες εκείνη, γιά νά τόν ξεφορτωθεί, σοφίστηκε αυτό τό εγκληματικό τέχνασμα: Σκάρωσε ένα γλέντι μέ τόν άντρα της κι έβαλε τή Σαλώμη, τήν Ομορφη κόρη της άπό τόν πρώτο της άντρα 'Ηρώδη Φίλιππο, νά χορέψει τόν όργιώδικο χορό των εφτά πέπλων μπροστά στό μεθυσμένο 'Ηρώδη. Αυτός λοιπόν τόσο ξετρελάθηκε άπό τό χορό της, πού της ορκίστηκε πώς θα της κάμει δ,τι χάρη τοϋ ζητήσει. Τότες ή Σαλώμη, ορμηνεμένη άπό τή μάνα της, τοϋ γύρεψε τό κεφάλι τ ' όίη Γιάννη (εβραϊκά Γιοχανα). Κι έτσι ό 'Ηρώδης, δεμένος άπό τόν δρκο του, διάταξε μέ κακή του καρδιά κι αποκεφάλισαν τόν άγιο.

Κατερινιώ ή Βωζελιώτισα. Ή σκληρόκαρδη αγάπη τοϋ Βιγιόν, ίσως ανιψιά τοϋ γείτονα του μαιτρ Πιέρ ντέ Βωζέλ, εφημέριου τοϋ Σαίν Μπενουά λέ Μπιεντουρνέ καϊ διευθυντή τοϋ Κολεγίου της Να-βάρρας.

Νοέλ. Κάποιος φίλος τοϋ Βιγιόν, πού φαίνεται πώς ήταν μαζί του τήν ώρα πού τόν ξυλοφόρτωσαν καί, σα σύντροφος, έφαε κι αυτός ένα καλό μερτικό άπό τίς ξυλιές πού προορίζονταν γιά τόν Βιγιόν.

VII. Μ Π Α Λ Α Ν Τ Α

ΠΟΤ ΧΑΡΙΖΕΙ Ο ΒΙΓΙΟΝ ΣΤΗ ΜΑΝΑ Τ Ο Ϊ Γ Ι Α ΝΑ ΤΗ Λ Ε Ε Ι ΣΑΝ Π Ρ Ο Σ Ε Τ Χ Η ΣΤΗΝ Π Α Ν Α Γ Ι Α

Αιγύπτια. 'Εννοεί τήν Όσία Μαρία τήν Αίγυπτία.

Παπα-Θεόφιλος. 'Εννοεί τόν Θεόφιλο τό Μετανοητή, Οικονόμο της 'Εκκλησίας των Άδάνων της Κιλικίας, στις αρχές τοϋ ΣΤ' αιώνα. Ή παράδοση λέει γ ι ' αυτόν πώς δταν πέθανε ό επίσκοπος των Ά δ ά νων εκλέχτηκε διάδοχος του, μά άπό μετριοφροσύνη δέ δέχτηκε αυτό τό αξίωμα. Ό νέος όμως επίσκοπος των Άδάνων τοϋ αφαίρεσε τό αξίωμα τοϋ Οικονόμου. Τότες ό Θεόφιλος θύμωσε κι υπόγραψε ένα συμφωνητικό μέ τό Διάολο, πού σύμφωνα μ' αυτό απαρνιόταν τόν Χριστό καί τήν Παναγία, ύπό τόν δρο νά τοϋ χαρίσει ό Διάολος πλούτη καί τιμές. Μά ή Παναγία φανερώθηκε τότε τρεις φορές στ' δνειρό του, κι άφοϋ τόν επιτίμησε πικρά γι ' αύτη του τήν αμαρτία, τόν έκαμε νά μετανοήσει. Μόλις ήρτε λοιπόν στά συγκαλά του ό Θεόφιλος έπεσε στις προσευχές καί στίς νηστείες, καί τότες ή Παναγία τοϋ 'δώσε πίσω, μέ τά ίδια της τά χέρια, τό συμφωνητικό πού 'χε κάμει μέ τό Διάολο, κι αυτός, τέλεια πια μετανοημένος καί συχωρεμένος, τό 'σκίσε. Ή παράδοση αυτή άρεσε τόσο στό μεσαίωνα, πού πολλοί ποιητές τή μεταχειρίστηκαν γιά θέμα των ηθικοπλαστικών ποιημάτων καί δραμάτων τους.

Παρθένα μου... την άγια κοινωνία μου. 'Εννοεί τόν Ίησοΰ Χριστό πού, κατά τό δόγμα της Χριστιανικής θρησκείας, βρίσκεται μέσα στην Ά γ ι α Κοινωνία.

ι8 9

Σ Π Τ Ρ Ο Σ Σ Κ Ι Α Δ Α Ρ Ε Σ Η Σ

Στον Παράδεισο λαούτα καϊ χορούς. Τό μεσαίωνα, σ' 8λες τΙς εικόνες πού παράσταιναν τόν Παράδεισο, ήσαν ζωγραφισμένοι χοροί αγγέλων πού 'παιζαν άρπες, λαοϋτα, βιόλες κι άλλα Οργανα λογιών λογιών.

VIII. Μ Π Α Λ Α Ν Τ Α

TOT ΒΙΓΙΟΝ Σ Τ Η Ν Α Γ Α Π Η Μ Ε Ν Η Τ Ο Ϊ

Τήν μπαλάντα αυτή τήν έγραψε ό Βιγιόν για τήν Κατερίνα ντε Βωσέλ, πού τοϋ φαρμάκωσε τή ζωή μέ τήν άκαταδεξιά καϊ τήν περιφρόνηση πού 'δείχνε στον τρελά έρωτεμένο μαζί της ποιητή μας. Παρ' δλο δμως τό φαρμάκι πού τόν πότιζε, φαίνεται πώς ό δόλιος Φρανσουά ήταν τόσο βαριά ερωτοχτυπημένος μαζί της, ώστε δεν είχε τή δύναμη νά φύγει άπό κοντά της καϊ να τήν ξεχάσει.

Χαρακτηριστικό της μπαλάντας αυτής είναι τ' δτι δλοι οί στίχοι. της τελειώνουν σέ /•, στό πρωτότυπο εννοείται. Αυτό τό τ έχει τή σημασία του. ' Α π ό τό 13ο αίώνα βλέπουμε τους τρουβέρους (έτσι λέγονταν οί Γάλλοι ραψωδοί τοϋ μεσαίωνα) να δίνουν μιά ορισμένη σημασία σέ κάθε γράμμα τοϋ αλφάβητου. Έ τ σ ι στή Senefiance de V ab c (Σημασία τοϋ abc) πού χρονολογιέται άπό κείνο τόν καιρό, στό γράμμα τ δίνουν τή σημασία της δυστυχίας καϊ της καταστροφής. Γι' αυτό τό βάζει κι ό Βιγιόν στό τέλος κάθε στίχου της μπαλάντας του αυτής, για να δείξει πόση συφορά τοϋ 'φέρε αυτός του ό έρωτας.

Στό πρώτο όχτάστιχο της μπαλάντας σχηματίζεται σέ ακροστιχίδα τ' δνομά του FRANCO YS, στό δεύτερο τ' δνομα MARTHE καϊ στό τρίτο τό επώνυμο του VJ(J)LLON. Φαίνεται λοιπόν πώς Μάρθα θά 'λεγαν τή γυναίκα, για τήν όποια λέει ό Βιγιόν πώς θα ήταν καλύτερα νά της ζητούσε τή συμπόνια πού τοϋ αρνιέται ή Κατερίνα.

IX. Λ Α Ι

(ΡΟΝΤΩ)

Αυτό τό «λαΊ» —ποιηματάκι τοϋ μεσαίωνα— τό 'γράψε ό Βιγιόν σά μιά πικρή διαμαρτυρία πού κάνει ό φίλος του ' ϊ τ ι έ Μαρσάν στον άσπλαχνο Χάρο, πού τ' άρπαξε τήν αγαπημένη του.

Χ. Μ Π Α Λ Α Ν Τ Α

κ ι ε π ι κ ή δ ε ι ο ς

Τήν μπαλάντα αυτή, πού σπιθοβολάει άπό εξυπνάδα καϊ χιοΰμορ, τήν έγραψε ό Βιγιόν για τήν ψυχή τοϋ μαΙτρ Ζάν Κοτάρ, περίφημου μπεκρή, πού πέθανε τΙς 9 τοϋ Γενάρη τοϋ 1461. Ό Κοτάρ αυτός

ι go

ΣΧΟΛΙΑ

στάθηκε κάποτε συνήγορος τοϋ Βιγιόν στό εκκλησιαστικό δικαστήριο, όπου τόν είχε καταγγείλει κάποια Ντενίζ επειδή τήν έβρισε και τή βλαστήμησε.

Μπάρμπα Νώε, κτλ. Ή Ά γ ι α Γραφή αναφέρει πώς πρώτος ό Νώε φύτεψε τ ' αμπέλι, ΰστερ' άπό τόν κατακλυσμό.

Κι εσύ Λώτ, κτλ. Κατά τήν Ά γ ι α Γραφή, ό Λ ώ τ υστερ' άπό τήν καταστροφή των Σοδόμων και τών Γομόρων, κατάφυγε μαζί μέ τίς δυό του κόρες σέ μια σπηλιά, δπου και πέρασαν τή νύχτα τους. 'Εκεί οί δυό του κόρες άφοϋ τόν μέθυσαν έσμιξαν μαζί του.

Άρχιτρίκλινε, κτλ. 'Εννοεί τόν Άρχιτρίκλινο πού 'βάζε κρασί στα ποτήρια τών καλεσμένων στό γάμο της Κανά, στή Γαλιλαία, δπου ήταν καλεσμένος κι ό Ίησοϋς Χριστός.

XI. Μ Π Α Λ Α Ν Τ Α

ΤΩΝ ΦΤΟΝΕΡΩΝ ΓΛΩΣΣΩΝ

Τήν μπαλάντα αυτή τήν έγραψε δ Βιγιόν για τους δυό πλούσιους αδερφούς Περντριέ, φίλους του, πού άπό ανεξακρίβωτη έχτρα έναντίο του δχι μόνο τοϋ αρνήθηκαν κάθε χρηματική βοήθεια, κάποτε πού βρέθηκε σέ μεγάλη οικονομική στενοχώρια, άλλα κι ό ένας άπό αυτούς, ό Φρανσουά Περντριέ, τόν διάβαλε —δέν ξέρουμε γιατί— στον αρχιεπίσκοπο τοϋ Μπούρζ, στό εκκλησιαστικό δικαστήριο τοϋ οποίου φαίνεται πώς είχε καταγγελθεί ό Βιγιόν, άγνωστο μέ ποια κατηγορία, άπό κακόψυχους καϊ φτονερούς μηνυτές.

XII . ΜΠΑΛΑΝΤΑ

01 ΑΝΤΙΛΟΓΟΙ Τ Ο Ϊ ΦΡΑΝ ΓΚΟΝΤΙΕ

Ό Φράν Γκοντιέ ήταν ό ήρωας ενός διηγήματος τοϋ επίσκοπου τοϋ Μώ, Φίλιππου ντέ Βιτρύ (f 1362). Σ ' αυτό του τό διήγημα εκθείαζε τήν απλή και ξένοιαστη ζωή τοϋ θεόφτωχου αγρότη Φράν Γκοντιέ καϊ της γυναίκας του 'Ελένης, συγκρίνοντας τη με τή σκληρή κι δλο χτυποκάρδι ζωή ενός πλούσιου τύραννου, πού ή έ'γνοια, ή ανησυχία κι ή υποψία τοϋ φαρμάκωναν τή ζοιή. Τό συμπέρασμα της διήγησης αυτής ήταν πώς ό μόνος αληθινά ευτυχισμένος άπό τους δυό τους ήταν ό Φράν Γκοντιέ, κι ας ζοϋσε μέ τόση στέρηση. Μα ό Βιγιόν, γλεντζές καί φιλήδονος καθώς ήταν, αντιλαμβανόταν εντελώς διαφορετικά τήν ευτυχία. Κατά τή γνώμη του λοιπόν, αυτός πού άπο-λαβαίνει τέλεια ευτυχισμένη ζωή είναι ό πάπαρδος πού μας παρουσιάζει σ' αυτήν τήν μπαλάντα του.

Σιδθ)νία. Λυτό τ ' όνομα έδιναν, τό μεσαίωνα, σέ κάθε φιλήδονη καϊ τεμπέλα γυναίκα.

!9!


XIII . Μ Π Α Λ Α Ν Τ Α

ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Τ Ο ΐ ΠΑΡΙΣΙΟΥ

Ot ψαροπούλες του Παρισιού είχαν τότε τό πόστο τους στδ ΠτΙ Πόν, κοντά στό μικρό Σατελέ, δπου πουλούσαν ψάρια τοϋ γλυκού νεροϋ.

XIV. Μ Π Α Λ Α Ν Τ Α

ΤΗΣ ΧΟΝΤΡΟ-ΜΑΡΓΚΟ

Ή χοντρο-Μαργκά ήταν μιά πόρνη πού, γιά κάμποσον καιρό, είχε άγαπητικό της τόν Φρανσουά Βιγιόν. Σ' αύτη λοιπόν αφιερώνει ό ποιητής μας την αριστουργηματική αύτη μπαλάντα του, πού είναι ένα τόσο τολμηρό δσο καί πιστό ποιητικό πορτραίτο καί των δυονών τους, γιομάτο ζωντάνια καΐ κυνικό ρεαλισμό.

Σκουτάρι και σπαθί. 'Εκείνο τόν καιρό οί άγαπητικοί των πόρνων κι οί ρουφιάνοι ήσαν αρματωμένοι μέ μια μικρή ασπίδα κι ένα σπαθάκι, για να προστατεύουν από τους άλλους κακοποιούς τΙς γυναίκες αυτές, στίς όποιες ό Νόμος αρνιόταν κάθε προστασία.

Γκό, γκό! Δηλ. «Ιλα-ελα/». 'Από τό εγγλέζικο προσταχτικό «To go» = έλα. Ή εγγλέζικη αυτή έκφραση είχε μείνει—μαζί μ' άλλες πολλές, δλες παραμορφωμένες— σέ χρήση στό λαό καΐ προπάντων στον πορνόκοσμο, άπό τόν καιρό πού ό αγγλικός στρατός κάτεχε τό Παρίσι.

Μην δ καρπός της χαλαατεϊ. Δηλαδή για να μή ζουλήσει τήν κοιλιά της καΐ σκάσει τό παιδί πού εγκυμονούσε.

XV. Ω Ρ Α Ι Ο ΜΑΘΗΜΑ

ΣΤΑ ΧΑΜΕΝΑ ΠΑΙΔΙΑ

Στη Ρνέλ σαν πάτε για ατό Μονπιπώ,

Φυλάχτε τα τομάρι σας γερό...

'Αλληγορική έκφραση στή γλώσσα των Κοκιγιάρ. Τό πραγματικό νόημα της φράσης αύτης είναι: ,νΑν πάτε να κλέψετε μέ γελασιά (voler en pipant) ή αν πάτε να κλέψετε μέ τήν απόφαση να χτυπήσετε αυτούς πού θα κλέψετε (voler en ruant des coups).

Τό έκκαλώ ήταν ή έκκληση πού 'καναν τό μεσαίωνα στην εκκλησιαστική δικαιοσύνη, δσοι ήταν κάτου άπό τήν προστασία της, γιά οποιαδήποτε ποινή καταδικάζονταν άπό τήν πολιτική δικαιοσύνη. Τό δικαίωμα αυτό τό 'χαν κι οί φοιτητές τοϋ Πανεπιστήμιου, πού

ΣΧΟΛΙΑ

μέ τα προνόμια του ήταν ένα κράτος εν κράτει. Τα περσότερα λοιπόν κακοποιά στοιχεία τοϋ Παρισιού, πού ή κάποια μόρφωση τους τους έδινε τό δικαίωμα να μπουν στό Πανεπιστήμιο, γράφονταν σέ μια οποιαδήποτε Σχολή του, πετυχαίνοντας έτσι μέ τή φοιτητική τους ιδιότητα τήν προστασία της εκκλησιαστικής δικαιοσύνης. Κάθε λοιπόν κλέφτης ή δολοφόνος πού πιανόταν καί καταδικαζόταν άπό τα πολιτικά δικαστήρια, έφτανε να ήταν φοιτητής γιά να εκκαλέσει τήν απόφαση των πολιτικών δικαστηρίων στα εκκλησιαστικά δικαστήρια. Κι εκείνα τόν ξαναδίκαζαν μέ τήν ιδιότητα τοϋ προστατευόμενου τους, καί πάντα σχεδόν τόν αθώωναν. ,νΑν όμως ένας φοιτητής έγκλη-ματοΰσε σέ τέτοιο βαθμό ώστε να τόν αποκηρύξει κι ή εκκλησιαστική δικαιοσύνη ώς πεσμένο in profondum malorum, κατά τόν επίσημο δικαστικόν δρο, τότες ό φοιτητής αυτός έχανε τό δικαίωμα να εκκαλέσει στα εκκλησιαστικά δικαστήρια τήν απόφαση των πολιτικών δικαστηρίων.

Ό Κολέν ντέ Καγές —γιος ενός κλειδαρά της συνοικίας τ ' άγιου Μπενουά, συμμαθητής καί παιδικός φίλος τοϋ Βιγιόν— ήταν εγκληματική φύση, κι ή επίδραση του στον Βιγιόν στάθηκε ολέθρια. Ληστής, διαρρήχτης, άρπαγας κι ιερόσυλος, καταδικάστηκε σέ θάνατο καί κρεμάστηκε στό Παρίσι τό 1460. Ή έκκληση πού 'κάμε, σα φοιτητής, στό εκκλησιαστικό δικαστήριο γιά ν' ακυρώσει τή θανατική του καταδίκη δέν τόν ωφέλησε σέ τίποτα, γιατί ή εκκλησιαστική δικαιοσύνη τόν είχε αποκηρύξει ώς πεσμένον in profondum malorum.

Τή Αιδώ τήν είχαν κατά τό Μεσαίωνα για τόν πιό τέλειο τύπο της γυναικείας ομορφιάς.

XVI. Μ Π Α Λ Α Ν Τ Α

Τ Η Σ Κ Α Λ Η Σ Δ Ι Δ Α Χ Η Σ

Μέ τήν μπαλάντα αυτή ό Βιγιόν κάνει μιά ανάπτυξη, μέ παραδείγματα, τοϋ προηγούμενου μαθήματος στα χαμένα παιδιά, υποστηρίζοντας τήν άποψη πώς ό καρπός κάθε δουλειάς, τίμιας ή άτιμης, καταλήγει μοιραία στα καπηλειά καί στα πορνεία.

XVII. Τ Ρ Α Γ Ο Υ Δ Ι

Ή μαύρη αυτή φυλακή είναι ή φυλακή τοϋ Μέν-σύρ-Λουάρ, πού ή φριχτή θύμηση της τυραννεϊ διαρκώς, σά βραχνάς, τό δόλιο τόν Βιγιόν.

XVIII. ΕΠΙΤΑΦΙΟ

Τό επιτάφιο αυτό τοϋ Βιγιόν τελειώνει μέ μιαν ευκή, σέ φόρμα ροντώ, πού ό ποιητής τήν έγραψε γιά να τή λένε οί έρωτεμένοι πού

192 13 1 9 3


θά διαβαίνουν μπρδς άπ' τον τάφο του, παρακαλώντας το Θεά ν' αναπάψει τήν ψυχή του.

Ε Τ Κ Η

'Ακόμα και σ' αυτήν τήν επιτάφια του ευκή ό Βιγιόν δέ χάνει τήν ευκαιρία ν' αστειευτεί μέ τήν τραγική του κατάντια καΐ ν' αφήσει τό πικάντικο χιούμορ του να σπιθουρίσει.

Άπα μαλλιά και γένεια ήταν σπανός... Φαίνεται πως άπό κάθε λογής βρωμοαρρώστιες —καρπούς των ερωτικών του γλεντιών—• τοϋ είχαν πέσει τα μαλλιά, τα φρύδια και τα γένεια.

XIX. Μ Π Α Λ Α Ν Τ Α

TOT ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ

...που σφιγμένους μπούστους φοροϋν και φούστες. To surcot το φορούσαν τότες όλες οι γυναίκες της μόδας σ' οποιαδήποτε κοινωνική τάξη κι αν άνηκαν. Ή τ α ν ενα είδος μπούστου και κούμπωνε μέ αγκράφες ή μέ κουμπιά σφίγγοντας το στήθος και τή μέση καϊ στρογγύλευε για να εφαρμόζει καλά πάνω στην καμπύλη των γοφών. Τις σφιγμένες φούστες τΙς φορούσαν ειδικά ο'ι πόρνες για να ξεχωρίζουν καλύτερα οί γραμμές τοϋ κορμιού τους.

...σε σβησμένους κορτάκηδες άπό έρωτα καημό, κτλ. Les cui-dereaux ήσαν ο'ι νεαροί κορτάκηδες, οί δανδήδες, σα να λέμε της εποχής εκείνης, πού φοροΰσαν μπότες πάρα πολύ στενές για να δείχνουν κομψό το πόδι τους. Οί μπότες αυτές, καμωμένες άπό φίνο, μαλακό κοκκινόξανθο δέρμα, έπεφταν αναδιπλωμένες στον αστράγαλο τοϋ ποδιοϋ- έ"τσι πρόσταζε ή μόδα τοϋ καιροϋ εκείνου.

.Σε κορίτσια πού δείχνουν τα βυζιά... Οί πόρνες τότε για να τραβούν ευκολότερα πελάτες είχαν τόσο ανοιχτό τό ντεκολτέ τους πού φαινόταν γυμνό δλο σχεδόν τό στήθος τους.

"Οξ' άπό κείνα τ' άτιμα σκυλιά, κτλ. 'Υπονοεί αυτούς πού στάθηκαν αφορμή να κλειστεί σιδερόδετος στις φυλακές τοϋ επίσκοπου της 'Ορλεάνης στό Μέν-σύρ-Λουάρ, δπου παρά λίγο νά πέθαινε άπό τή νηστεία καϊ τήν κακοπάθεια.

XX. Α Λ Λ Η Μ Π Α Λ Α Ν Τ Α

ΠΟΤ Μ' Α Τ Τ Η Ν ΤΕΛΕΙΩΝΕΙ Τ Η ΔΙΑΘΗΚΗ TOT

Φορέστε Άλικα ροϋχα μοναχά, κτλ. Ό Βιγιόν πού ποζάρει σ' αυτήν τήν μπαλάντα του για μάρτυρας τοϋ έ"ρωτα, παραγγέλνει

194

ΣΧΟΛΙΑ

σ' δσους πάνε στην κηδεία του να φορέσουν άλικα ροϋχα. Κι αυτό τό λέει, επειδή τότες οί κληρικοί πού λάβαιναν μέρος στίς τελετές πού γίνονταν στή μνήμη των αγίων Μαρτύρων φορούσαν στολές άπό κόκκινο ύφασμα.

Ροναιγιόν. Περιοχή τοϋ Δελφινάτου.

1 9 5

! ΣΧΟΛΙΑ

I I I . Μ Π Α Λ Α Ν Τ Α

ΤΩΝ ΜΙΚΡΩΝ ΣΤΟΧΑΣΜΩΝ

II.

ΤΑ ΔΙΑΦΟΡΑ ΑΛΛΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ TOT ΦΡΑΝΣΟΤΑ ΒΙΓΙΟΝ

Ι. Μ Π Α Λ Α Ν Τ Α

Τ Η Σ Κ Α Λ Η Σ ΣΤΜΒΟΤΛΗΣ

Ή μπαλάντα αύτη είναι άπό τα πρώτα ποιήματα τοϋ Βιγιόν, καΐ γ ι ' αυτό υστερεί σέ δύναμη κι έμπνευση. Ή μόνη της αξία έγκειται στ' δτι συνεισφέρει κάτι στην ηθική βιογραφία τοϋ Βιγιόν, δείχνοντας μας πώς τον καιρό πού τήν έγραψε δέν είχε ακόμη διακόψει κάθε σχέση μέ την αρετή. Γ ι ' αυτό κι επιτιμάει έτσι, στό πείσμα των αξιοθρήνητων γνωριμιών του, τους τέλεια μουρλούς κι ασυνείδητους ανθρώπους.

Νιώθω γελοία κορμιά καλοθρεμμένα. 'Εννοεί τους σαχλούς πού καλότρωγαν κάνοντας τους γελωτοποιούς στα τραπέζια τών αφεντάδων.

Μπιετρίς, Ύζαμπώ. Φαίνεται πώς θα ήσαν γνωστές πόρνες τοϋ καιροΰ του.

Νιώθω όταν ζάρι αθροίζει και μετρά. Τό ζάρι τότες έχτός άπό τό παιχνίδι, τό χρησιμοποιούσαν και για να κάνουν λογαριασμούς.

Νιώθω των Μποέμ την αίρεση, κτλ. Οι αιρετικοί αυτοί Μποέμ (Βοεμοί) ήσαν ο'ι οπαδοί τοϋ Ιωάννη τοϋ Οϋσου ή Χούσιου (Jean H u s , 1363-1415), Τσέχου θεολόγου μεγάλης επιστημονικής καί ηθικής αξίας. Ό θεολόγος αυτός έκήρυσσε τήν ανάγκη της μεταρρύθμισης τής Λατινικής Εκκλησίας αμφισβητώντας τό απόλυτο κύρος τοϋ Πάπα καί κατηγορώντας τα έκτροπα τών κληρικών τής εποχής εκείνης. Γ ι ' αυτό, δταν ό βασιλιάς τής Ουγγαρίας Σιγισμοΰνδος τόν κάλεσε να λάβει μέρος στή μεταρρυθμιστική σύνοδο τής Κωνστάντιας, τόν 'Απρίλη τοϋ 1414, οί κληρικοί τής συνόδου αυτής, μ' επικεφαλής τόν πάπα Ιωάννη τό ΙΓ ' , τόν έπιασαν μόλις έφτασε στην Κωνστάντια καί τόν έριξαν στη φυλακή κατηγορώντας τον για αιρετικό" κι ύστερα άπό ενός χρόνου μαρτυρική φυλάκιση τόν καταδίκασαν σέ θάνατο καί τόν έκαψαν ζωντανό τις 6 Ιουλίου τοϋ 1415.

IV. Μ Π Α Λ Α Ν Τ Α

ΚΟΝΤΡΑ ΣΤΗΝ Α Λ Η Θ Ε Ι Α

Π. Μ Π Α Λ Α Ν Τ Α

ΤΩΝ ΠΑΡΟΙΜΙΩΝ

Τόσο ή γίδα κακοπέφτει, κτλ. Δηλαδή: Ή γίδα δσο πιό πολύ σκαλίζει τό μέρος δπου είναι δεμένη, τόσο πιό άσκημα πλαγιάζει ύστερα πάνω σ' αυτό.

"Οσο πιότερο άναμπαίζεις, κτλ. Δηλαδή: "Οταν ειρωνεύεσαι μέ μέτρο, οί άλλοι τό παίρνουν στ' αστείο καί γελούν, μα δταν τό παρακάνεις, παύουν να γελούν κι αρχίζουν πειραγμένοι να θυμώνουν.

"Οσο κράζεις τις γιορτάδες, κτλ. Noel ήταν ένα γενικό επιφώνημα, πού μ' αυτό ό κόσμος εκδήλωνε τότε τόν ενθουσιασμό του σέ κάθε δημόσια διασκέδαση, κι υποδεχόταν κάθε γιορτή. Τό νόημα τής παροιμίας αυτής είναι πώς: «"Οσο πιό επίμονα ζητάς κάτι πού ποθείς, τόσο πιό γρήγορα θα τό πετύχεις».

ι g6

Δε χαίρεσαι δξω στα λουτρά, κτλ. 'Εννοεί τά μιχτά λουτρά τοϋ καιροΰ εκείνου, δπου γίνονταν ένα σωρό οργιά άπό τους άντρες καί τις γυναίκες πού λούζονταν μαζί.

V. Μ Π Α Λ Α Ν Τ Α

ΓΙΑ ΤΗ Γ Α Λ Λ Ι Α

Μες ατά θεριά νά πέσουν, κτλ. 'Εννοεί τους χαλκοπόδαρους ταύρους πού ξεφυσούσαν φωτιές από τα ρουθούνια τους καί πού δάμασε στην Κολχίδα ό ήρωας τής αργοναυτικής εκστρατείας 'Ιάσονας για νά πάρει τό χρυσόμαλλο δέρας άπό τό βασιλιά Α'ιήτη.

'Ωσάν τής Βαβυλώνας τόν άθεο βασιλιά, δηλ. τόν Ναβουχοδο-νόσορα τό Β' (606-562 π.Χ.), τόν ενδοξότερο μονάρχη τής Βαβυλωνιακής αυτοκρατορίας. Κατά τήν "Αγια Γραφή τόσο περηφανεύτηκε

ΐ97


για τη δόξα του, ώστε έστησε εν πεδίφ Αεειρξ. ομοίωμα του χρυσό καΐ διάταξε δλους τους υπηκόους του να τό προσκυνήσουν σα Θεό. Τότες ό Θεός, γιά να τόν τιμωρήσει γι ' αύτη του την περηφάνια τοϋ σάλεψε τό λογικό και τόν έκαμε να περπατάει με τα τέσσερα καΐ να βόσκει χορτάρι σα χτήνος.

Στοΰ Δαίδαλου τόν πύργο, κτλ. Δηλαδή στό Λαβύρινθο.

Σωστούς τέσσαρονς μήνες... σαν δρνια νερικά. Butor, είδος υδρόβιου δρνιου. Τό μεσαίωνα νόμιζαν πώς τ ' όρνιο αυτό περνούσε δλον τό χειμώνα στό βυθό των ελών, μέ τό κεφάλι χωμένο μές στό βούρκο.

Σαν τη Μαγδαληνή έτσι γυμνοί, κτλ. Έ δ ώ ό Βιγιόν μπερδεύει τή Μαρία τή Μαγδαληνή μέ τή Μαρία τήν Αιγύπτια. Γιατί ναι μέν, κατά μερικούς χρονικογράφους της Δυτικής Εκκλησίας, ή Μαρία ή Μαγδαληνή μετά τό θάνατο τοΰ Ίησοΰ πήγε στην έρημο δπου κι έζησε τριάντα χρόνια, δέν έζησε όμως ολόγυμνη, όπως λέει ό Βιγιόν. Μόνο ή Όσία Μαρία ή ΑΊγυπτία έμεινε στην έρημο ολόγυμνη, κοντά 47 χρόνια.

Άβεσααλώμ. Φιλόδοξος κι αχάριστος γιος τοϋ Δαυίδ. Σήκωσε επανάσταση για να πετάξει άπό τό θρόνο τόν πατέρα του και να γίνει αυτός βασιλιάς. Ό στρατός του όμως νικήθηκε, κι αυτός έφυγε καβάλα για να γλιτώσει. Καθώς δμως έτρεχε, τα μακριά του μαλλιά μπλέχτηκαν στα κλαδιά μιας βελανιδιάς, κι έμεινε κρεμασμένος άπ' αυτά ώσπου έφτασε έκεϊ ό σκληρός στρατηγός τοϋ Δαυ'ίδ Ίωάβ, πού τόν κυνη-γοΰσε, και τόν σκότωσε.

Σίμωνας ό Μάγος. Μάγος της εποχής τοΰ Χριστού, αρχηγός της πρώτης αίρεσης, πού σύμφωνα μ' αυτήν ή σωτηρία τών ανθρώπων εξαρτάται μόνο άπό τήν πίστη τους στό Χριστό, αδιάφορο αν κάνουν τό καλό ή τό κακό σ' αυτόν τόν κόσμο. Ό Βιγιόν έχει έδώ υπόψη του τήν παράδοση πού λέει πώς ό Σίμωνας ό Μάγος πλάστηκε άπό χώμα άπό τους διαόλους, γιά να πιστέψουν ο'ι Ρωμαίοι δτι ήταν αληθινά αυτός ή μεγάλη δύναμη τοϋ Θεοΰ. Μόλις όμως ό άγιος Πέτρος παρακάλεσε τό Θεό νά βουβάνει τό Μάγο, τό διαολικό αυτό πλάσμα έπεσε κατά γης νεκρό καΐ μέ σπασμένα τα πόδια.

Άμποτε τ' Όχταβιανοϋ. Μια μεσαιωνική παράδοση ανάφερε πώς ό Ρωμαϊκός λαός σκότωσε τόν πλεονέχτη και φιλοχρήματο αυτοκράτορα του Όχταβιανό κατά τόν έξης μαρτυρικό τρόπο: πήραν καμπόσα χρυσά νομίσματα άπό τους θησαυρούς του κι άφοϋ τα λιώσαν μέσα σέ μιά λεκάνη, στή φωτιά, τοΰ τά 'χυσαν μές στην κοιλιά.

Σαν τόν Άη-Βίχτωρα ίδιο, κτλ. 'Εννοεί τόν πάπα της Ρώμης Βίχτωρα τόν Α ' πού μαρτύρησε τό 199 επί Σεπτιμίου Σεβήρου. Ή παράδοση λέει πώς τόν άλεσαν ανάμεσα σέ δυό μεγάλες μυλόπετρες.

Σαρδανάπαλος. Μυθικός βασιλιάς τών Άσσυρίων. ΟΙ αρχαίοι 'Έλληνες τόν παράσταιναν σαν τόν πιό γυναικωτό, ακόλαστο καί

ι 9 8

ΣΧΟΛΙΑ

δειλό βασιλιά πού στάθηκε ποτέ στον κόσμο. 'Έλεγαν πώς ή φωνή του ήταν γυναικεία και πώς βαφόταν, ντυνόταν καί φερνόταν σά γυναίκα. Ό θάνατος του ήταν οίχτρός: "Οταν ή πρωτεύουσα τοϋ 'Ασσυριακού κράτους Νινευΐ κυριεύτηκε, ΰστερ' άπό δίχρονη πολιορκία, άπό τό σατράπη της Μηδείας Άρβάκη, ό Σαρδανάπαλος γιά νά μήν πέσει αιχμάλωτος στα χέρια τοΰ καταχτητη, μάζεψε δλο του τό βιός, τΙς γυναίκες του καί τους ευνούχους του σ' ένα ξύλινο διαμέρισμα, κι έκεϊ άφοΰ κλείστηκε κι ό ϊδιος έβαλε φωτιά κι έκάηκε ζωντανός μαζί μέ τά υπάρχοντα του.

Στον Γλαύκου τα λημέρια, κτλ. Δηλαδή στή θάλασσα. Ό Γλαυκός ήταν μυθολογικός δαίμονας της θάλασσας.

VI. Μ Π Α Λ Α Ν Τ Α ΒΙΓΙΟΝ

ΜΠΑΛΑΝΤΑ T O T ΠΟΙΗΤΙΚΟΥ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΐ TOT Μ Π Λ Ο Ϊ Α

Σχετικά μέ τήν μπαλάντα αυτή μιλήσαμε στή βιογραφία τοϋ Βιγιόν. 'Εκείνο πού έχουμε νά προσθέσουμε έδώ είναι ό θαυμασμός μας γιά τόν ποιητή, πού στάθηκε άξιος νά δημιουργήσει άπό τό παιχνι-δίστικο αυτό αγώνισμα ένα ποιητικό αριστούργημα, μέ τό όποιο καταφέρνει νά μας συγκλονίζει άπό συγκίνηση —μολονότι γράφει στα δρια ενός συμβατικού πλαίσιου— ζωγραφίζοντας μας τόν ϊδιο τόν εαυτό του μέ τις αλληλοσυγκρουόμενες άντίφασες της άστατης κι ευαίσθητης ιδιοσυγκρασίας του.


Α Ι Τ Η Σ Η ΣΤΟΝ ΑΦΕΝΤΗ ΝΤΕ ΜΠΟΪΡΜΠΟΝ

Καί γ ι ' αυτήν τήν μπαλάντα μιλήσαμε στή βιογραφία τοϋ Βιγιόν.

Τοϋ κρίνου ανθέ. Στό θυρεό τοΰ οϊκου τών Μπουρμπόν φιγουράρουν τρία άνθη κρίνου.

Τήν προσμονή μονάχα θε να χάσεις. Αυτήν τή φράση συνήθιζαν τότε νά λένε, σά διαβεβαίωση εξόφλησης χρέους, σ' δσους παραπονιόνταν γιά τήν καθυστέρηση πληρωμής μιστών ή οφειλόμενων χρημάτων.

Στό δάσος τοϋ Παταί. Ό Κλεμάν Μαρό, σχολιάζοντας αυτήν τήν μπαλάντα, λέει πώς κοντά στό Παταί, περιοχή τοΰ Λουαρέ, δέν ήταν κανένα δάσος. Φαίνεται λοιπόν πώς ό Βιγιόν γράφοντας δτι μόλις βρει σοδειά βελανιδιών στό άνύπαρχτο δάσος τοΰ Παταί, θα δουλέψει σ' αυτή γιά νά ξεπληρώσει τό χρέος του μέ τά μεροκάματα πού θά κερδίσει, δίνει χαριτολογώντας στό Δούκα νά καταλάβει πώς τό δάνειο πού τοΰ γυρεύει, καθώς καί τά έξι σκοϋδα πού τοΰ χρωστάει, δέν πρόκειται νά ξοφληθοΰν ποτέ.

199

•S

Σ Π Τ Ρ Ο Σ Σ Κ Ι Α Δ Α Ρ Ε Σ Η Σ ΣΧΟΛΙΑ

Μιανοϋ άτιμου Λομπάρδου τοκιστή. Λομπάρδους ϊλεγαν τότες τους τοκογλύφους.

Πώς σταυρούς βλέπω... μ' αν πετύχω τό βέρο μια φορά, κτλ. Τα νομίσματα της εποχής τοϋ Βιγιόν είχαν χτυπημένο στή μιά τους δψη έ'να σταυρό. Ό ποιητής λοιπόν θέλει να πει πώς τέτοιους σταυρούς χτυπημένους στα νομίσματα έχει πολύν καιρό να ίδεϊ, δηλαδή έχει καιρό να πιάσει λεφτά στα χέρια του. Μονάχα βλέπει τους ξύλινους ή πετρένιους σταυρούς, πού ήσαν τότες στημένοι στά σταυροδρόμια. Μ' αν πετύχει τόν αληθινό σταυρό, δηλαδή αυτόν πού 'ναι πάνω στά νομίσματα, μ 1 άλλα λόγια αν βρεϊ ή κερδίσει λεφτά καμιά φορά, θα ξεπληρώσει τό χρέος του αμέσως.

VIII . Ε Μ Μ Ε Τ Ρ Η Ε Π Ι Σ Τ Ο Λ Η

ΣΤΗ ΜΑΡΙΑ Τ Η Σ ΟΡΛΕΑΝΗΣ

Ό Βιγιόν βάζει γιά τίτλο αύτοϋ τοϋ ποιήματος τόν έβδομο στίχο της τέταρτης 'Εκλογής τοϋ Βιργιλίου : Jam nova progenies celo demittitur alto. {Τώρα νέος γόνος στάλθηκε ψηλά απ τον ουρανό).

Τ' αφέντη κόρη μοναχή, κτλ. 'Εννοεί τόν Κάρολο της 'Ορλεάνης, πού ή πριγκιποπούλα ήταν τό μονάκριβο του παιδί.

Κι από τοϋ τρανού Κλοβις τη δεξιά πλευρά φτιαγμένη, κτλ. Ό Βιγιόν παραλληλίζει τήν ένδοξη καταγωγή της γενιάς τής πριγκιποπούλας μέ τ/) δημιουργία τής Εΰας άπό τό δεξί πλευρό τοϋ 'Αδάμ. Ό Κλοβίς ό Α ' (466-511) ήταν ό δοξασμένος ιδρυτής τής Φράγκικης μοναρχίας.

Βγαλμένη από τα ευγενικά σπλάχνα τοϋ Καίσαρα. Καίσαρα λέει κολακευτικά τόν πατέρα της, Κάρολο τής 'Ορλεάνης.

Στο έργο σου, Κύριε, τό σοφό βρήκα αγαλλίαση και χαρά. "Οτι ενφρανάς με, Κύριε, εν τω ποιήματί σου, και εν τοις εργοις των χειρών σου άγαλλιάσομαι. (Δαυίδ, Ψαλμός 91ος, 5ος στίχος).

Δ Ι Π Λ Η Μ Π Α Λ Α Ν Τ Α

Ή μπαλάντα αυτή είναι συνέχεια της παραπάνω ϊμμετρης επιστολής.

Patrem insequitur proles. Τό ρητό αυτό —πού ό Βιγιόν τό περίκοψε και τό διασκεύασε κατ' αυτόν τόν τρόπο για στιχουργικούς λόγους—είναι πραγματικά έτσι:

Vera quidem est Patrem sequitur sua proles,

Et sequitur leviter Filia matris iter.

(Εΐν' αλήθεια πώς τόν πατέρα άκλουθάει τό παιδί του, κι εύκολα ή κόρη άκλουθάει τό δρόμο της μάνας)..

Δέν ξέρουμε τίνος είναι αυτό τό ρητό- σίγουρα δμως δέν είναι τοϋ Διονυσίου Κάτωνα, δπως νόμιζε ό Βιγιόν, γιατί δέν υπάρχει σέ καμιά άπό τις γνωστές εκδόσεις των 'Ηθικών διστίχων τον (Disticha de moribus).

Παιδιού μυαλό σε σένα δε θωρούμε. Ό έπαινος αυτός είναι καί υπερβολικός κι αλλόκοτος, γιατί δταν ό Βιγιόν έγραψε τό ποίημα αυτό, ή πριγκιποπούλα ήταν μόλις τριώ χρονών.

Φρόνιμης μάνας φρόνιμο παιδί. Κολακευτικός υπαινιγμός γιά τή Μαρία ντέ Κλέβ, μητέρα τής πριγκιποπούλας.

Τετράσοφη Καασάντρα, κλπ. Κολακευτικές παρομοιώσεις πού κάνει ό Βιγιόν γιά τήν πριγκιποπούλα.

Στο δόλιο μαθητή σου ΦΡΑΝΣΟΥΑ. Μαθητής (Escolier). Μ' αυτόν τόν τίτλο τ ' αρέσει συχνά τοΰ Βιγιόν νά φιγουράρει, δταν μιλάει γιά τόν εαυτό του.

IX. Ε Μ Μ Ε Τ Ρ Η Ε Π Ι Σ Τ Ο Λ Η

Σ Τ Ο Ϊ Σ ΦΙΛΟΥΣ TOT

Καθώς είδαμε στή βιογραφία τοϋ Βιγιόν, ό ποιητής έγραψε τήν μπαλάντα αυτή μέσα στό βαθύ κελί τών φυλακών τοϋ Μέν-σύρ-Λουάρ, δπου τόν είχε ρίξει άλυσόδετο ό επίσκοπος τής 'Ορλεάνης Τιμπώ ντ' Ώσσινύ.

'Από τήν μπαλάντα αυτή βλέπουμε πώς οί φίλοι τοΰ Βιγιόν ήσαν άντρες καί γυναίκες κάθε ηλικίας, κι άνηκαν σέ λογιών λογιών επαγγελματικές αδελφότητες καί κοινωνικές τάξεις, άπό τήν αλητεία ώς τήν αρχοντιά.

'Αφέντες σπλαχνικοί κι ευγενικοί, κτλ. 'Εδώ ό Βιγιόν έπικαλιέ-ται τους πιό τρανούς αφεντάδες, κι αυτόν ακόμα τό βασιλιά, πού κατά τήν τότε δοξασία ή δυναστεία του κρατοΰσε ίσια άπό τό Θεό τόν ίδιο.

Και γρούζουν τ' άντερα του απ' τό νερό, κτλ. Λέει για τό νερό πού ήταν αναγκασμένος νά πίνει κάθε τόσο, γιά νά φουσκώνει μ' αυτό τό στομάχι του, ησυχάζοντας έτσι γιά λίγο τήν πείνα πού τόν τυραν-νοΰσε, άφοϋ τά λιγοστά ξεροκόμματα τοϋ ψωμιοΰ πού τοΰ 'διναν μές στή φυλακή, δέν έφταναν νά τόν χορτάσουν.

...και τριχίες μ' ενα καλάθι ρίχτε μου νά βγώ. Στά βαθιά, σάν πηγάδια, καί δίχως πόρτα κελιά πολλών φυλακών —δπως στή Φός

2 0 0 2 0 Ι


(Fosse) τοϋ Σατελέ στο Παρίσι— ανεβοκατέβαζαν τους φυλακισμένους μ' ένα καλάθι δεμένο στην άκρη ενός σκοινιού, δπως ακριβώς ανεβοκατεβάζουν τόν κουβά στό πηγάδι.

Χ. Ο Κ Α Β Γ Α Σ Τ Η Σ Κ Α Ρ Δ Ι Α Σ ΚΑΙ T O T ΚΟΡΜΙΟΥ

ΤΟΥ ΒΙΓΙΟΝ

Κι αυτήν την μπαλάντα τη σύνθεσε ό Βιγιόν μέσα στην (δια φυλακή, για να φανερώσει τις τύψεις πού τόν παίδευαν, σα συλλογιζόταν τις πομπές του. Τό ποίημα του αυτό μας δείχνει ξάστερα τήν ευαίσθητη, άστατη καί παρδαλή του φύση. Είναι μια αύτοανάλυση, μπορούμε να πούμε, πού παρά τήν κάποια επιπολαιότητα της αποτελεί ίνα ενδιαφέρον ντοκουμέντο για τήν ηθική βιογραφία τοϋ Βιγιόν.

Ό Κρόνος μου τήν πόστιασε κι αυτή, κτλ. Ό Βιγιόν υπαινίσσεται έδώ τήν πίστη πού 'χε τότες δλος ό κόσμος, προπάντων οί αφεντάδες, στην αστρολογία. Κατά τους αστρολόγους λοιπόν ό Κρόνος planeta malevolus et infortunatus (πλανήτης κακόβουλος καί κακό-τυχος) φόρτωνε σέ κάθε άνθρωπο κι άπό 'να γομάρι κακίες καί συφο-ρές, πού τόν βάραιναν σ' 8λη του τή ζωή.

Σαν είμαι γνωστικός ορίζω, κτλ. Τό ρητό αυτό δέν είναι τοϋ Σολομώντα άλλα τοϋ Πτολεμαίου : Vir bonus dominabitur astris ( Ό άξιος άνθρωπος θα εξουσιάσει καί τ' άστρα). Φαίνεται δμως δτι

<Βιγιόν τήν άποδίνει στον Σολομώντα, 8χι άπό άγνοια, άλλα για να δημιουργήσει μιαν αντίθεση μέ τόν Κρόνο, τόν όποιον αναφέρει στό ϊδιο δεκάστιχο. Κι αυτό τό κάνει για να θυμίσει τους πασίγνωστους κατά τό μεσαίωνα διάλογους τοϋ Σολομώντα και τοϋ Μαρκούλ (μ' αυτό τ ' δνομα προσωποποιείται έδώ ό Κρόνος). Σ ' αυτούς λοιπόν τους διάλογους, ό Μαρκούλ αποκρίνεται άλλοτε κοινότοπα, άλλοτε άναμπαιχτικά κι άλλοτε μ' αίσχρόλογα στά σοφά λόγια τοϋ Σολομώντα.

XI. Π Ρ Ο Β Λ Η Μ Α

ΜΠΑΛΑΝΤΑ ΣΤ' ΟΝΟΜΑ ΤΗΣ Τ Τ Χ Η Σ

Κι ό 'Αννίβας ôè χτυπήθηκε... στην Καρχηδόνα; Ό 'Αννίβας δέν πέθανε στην Καρχηδόνα, δπως νομίζει ό Βιγιόν, άλλ' αυτοκτόνησε στό παλάτι τοϋ βασιλιά της Βιθυνίας Προυσία όπου είχε βρει άσυλο, γιά να μήν πέσει στα χέρια των Ρωμαίων πού είχαν καταφέρει τόν Προυσία νά τους τόν παραδώσει.

Σκιπίωνα τόν 'Αφρικανό δεν εχω σκοτωμένο; Μιλώντας αμέσως ΰστερ' άπό τόν 'Αννίβα γιά τόν Σκιπίωνα, ό Βιγιόν, δίνει τήν εντύπωση πώς έχει υπόψη του τόν πρώτο Σκιπίωνα τόν 'Αφρικανό, τό νικητή τοϋ 'Αννίβα. Μα ή φράση feis estaindre (σκότωσα) άπο-

202

ΣΧΟΛΙΑ

κλειεί αυτήν τήν εκδοχή, καί μας βεβαιώνει πώς εννοεί τό δεύτερο Σκιπίωνα τόν Αφρικανό, τό νικητή τοϋ Άσδρούβα, πού πέθανε, ίσως δηλητηριασμένος, άφοΰ ό πρώτος πέθανε ειρηνικά στην έπαυλη του στό Λιτέρνο της Καμπάνιας. Μπορεί καί νά μπέρδεψε ό Βιγιόν τους δυό αυτούς Σκιπίωνες.

Κι δλη τή Ρώμην έκαψα, κτλ. 'Εννοεί τό κάψιμο της Ρώμης άπό τόν Νέρωνα.

Τοϋ Άλέξαντρον, κτλ. Ό Βιγιόν πιστεύει στην παράδοση πώς ό Μέγας Άλέξαντρος πέθανε δηλητηριασμένος.

...τό βασιλιά Άλψασάρ, κτλ. Άλφασάρ είναι τό λαθεμένο δνομα τοϋ βασιλιά των Μήδων Άρφαξάδ, σύγχρονου τοϋ Ναβουχοδονόσορα.

Στό σημείο αυτό τα χειρόγραφα Α καί C (βλέπε πηγές τοϋ κείμενου τοϋ Βιγιόν) έχουν δυό στίχους, πού τό εντελώς άτεχνο φτιάξιμο τους μας πείθει πώς δέν είναι τοϋ Βιγιόν άλλα κάποιου άλλου κακότεχνου ποιητή ή αντιγραφέα. Οί δυό αυτοί στίχοι, πού όμοιοκαταλη-κτοΰν σέ dray, ένώ κανονικά έπρεπε νά όμοιοκαταληκτοϋν σέ aindre, είναι οί παρακάτω:

Ainsi l'ay fait ainsi le maintendray Autre cause ne raison n'en rendray.

καί λείπουν άπό τό χειρόγραφο Ρ.

Τόν Όλοφέρνην ή Ίονδήθ, κτλ. Κατά τήν "Αγια Γραφή, ό Όλοφέρνης ήταν Άσσύριος στρατηγός, πού άφοΰ υπόταξε πολλούς ασιατικούς λαούς πολιόρκησε τή Βετυλούα, αρχαία πόλη της Παλαιστίνης. Μά ή δμορφη κι ενάρετη χήρα Ίουδήθ, σάν είδε πώς ή πατρίδα της Βετυλούα θα παραδινόταν στον εχτρό, παρουσιάστηκε στον Όλο-φέρνη, κι άφοΰ τόν ξετρέλανε μέ τήν ομορφιά της καί κατάφερε νά κερδίσει τήν εμπιστοσύνη του, τόν μέθυσε ένα βράδυ, κι δταν αποκοιμήθηκε τόν σκότωσε' υστέρα τοϋ 'κόψε τό κεφάλι καί τό 'φέρε στους απελπισμένους συμπολίτες της. Τότες εκείνοι πήραν αμέσως κουράγιο xt επιτέθηκαν κατά των Άσσυρίων, ot όποιοι σάν είδαν τόν αρχηγό τους σκοτωμένο, έφυγαν πανικόβλητοι.

XII . Τ Ε Τ Ρ Α Σ Τ Ι Χ Ο

Τό ϊξυπνο αυτό τετράστιχο τό σύνθεσε ό Βιγιόν σάν καταδικάστηκε σέ θάνατο, κι ένώ περίμενε άπό στιγμή σέ στιγμή νά τοϋ περάσει ό μπόγιας τή θηλιά στό λαιμό.

XIII . Τ Ο ΕΠΙΤΑΦΙΟ ΒΙΓΙΟΝ

Στην μπαλάντα αυτή ό Βιγιόν φαντάζεται τόν εαυτό του κρεμασμένο πιά, μαζί μέ τους συντρόφους του, στις κρεμάλες τοϋ Μον-

203


φωκόν (Montfaucon) δπου κρεμούσαν τους κατάδικους κι άφηναν τά κορμιά τους να σαπίζουν κρεμασμένα για πολύν καιρό.

Κι ή σάρκα μας, πού πλούσια είχαμε θρέψει, κτλ. Ό στίχος αυτός μας βεβαιώνει πώς οί κλεψιές τοϋ Βιγιόν και των συντρόφων του είχαν για κύριο σκοπό τό πλούσιο φαγοπότι καΐ γενικά την καλοζωία.

XIV. Ε Ρ Ω Τ Η Σ Η Σ Τ Ο ΔΕΣΜΟΦΥΛΑΚΑ

ΜΠΑΛΑΝΤΑ ΤΗΣ ΕΦΕΣΗΣ

Στη βιογραφία τοϋ Βιγιόν εϊδαμε πώς δταν ό ποιητής καταδικάστηκε σέ θάνατο, έκαμε ίφεση της δικαστικής απόφασης στό Παρλαμέντο, πού ήταν τότε καί τ ' ανώτατο δικαστήριο, τό όποιο τοϋ μετάτρεψε τή θανατική ποινή σέ δεκάχρονη εξορία. Φαίνεται δμως πώς ό Στέφανος Γκαρνιέ —δεσμοφύλακας τοϋ Σατελέ, όπου έμενε φυλακισμένος ό Βιγιόν μετά τήν απόφαση τοϋ δικαστηρίου— ξέροντας τό βαρυφορτωμένο ποινικό μητρώο τοϋ φίλου του Βιγιόν, θά τόν συμβούλεψε να μήν υποβάλει τήν έφεση του αυτή, γιατί, θα ήταν χαμένος κόπος μια καί σίγουρα ή Βουλή (τό Παρλαμέντο) θα τήν απόρριπτε. Γ ι ' αυτό κι ό Βιγιόν, μετά τήν ακύρωση της καταδίκης του άπό τή Βουλή, τρελός άπό τή χαρά του απευθύνει τήν ερώτηση, σέ φόρμα μπαλάντας, στον Γκαρνιέ. Ή μπαλάντα αυτή είναι μια άπό τΙς ωραιότερες κι εξυπνότερες τοϋ Βιγιόν.

"Αν κρατούσα απ' τοϋ Καπέτου τή γονή, κτλ. 'Εννοεί τόν Ούγκο Καπέτο (Hugues Capet) πρώτο βασιλιά της τρίτης Γαλλικής δυναστείας των Καπετιδών. Ό Ντάντε, στό εικοστό όίσμα τοϋ Πουργκα-τόριού του, λέει πώς ό βασιλιάς αυτός ήταν γιος ενός Παριζιάνου χασάπη. Αυτήν τήν παράδοση, πού διαιωνίστηκε στα χασαπια τοϋ Παρισιού, αναφέρει εδώ κι ό Βιγιόν. Φαίνεται πώς αφορμή για νά δημιουργηθεί ή παράδοση αύτη στάθηκαν τά μεγάλα προνόμια πού ό βασιλιάς Ούγκο Καπέτος είχε δώσει στην πλούσια κι ισχυρή συντεχνία των χασάπηδων.

Δε θα μ' έβαναν να πιω άπό το πανί, κτλ. 'Εννοεί τό βασανιστήριο τοϋ νεροϋ, στό όποιο υπόβαλλαν τους άνακρινόμενους για νά ομολογήσουν. Στό βασανιστήριο αυτό έχυναν μια υπερβολικά μεγάλη ποσότητα νεροϋ μές στό στομάχι τοϋ υπόδικου, μέσα άπό 'να πάνινο χωνί.

Στα γδαρτήρια μέσα κείνα τά φριχτά, κτλ. "Ετσι ονομάζει τά υπόγεια των φυλακών τοϋ Σατελέ, δπου υπόβαλλαν σέ φριχτά βασανιστήρια τους φυλακισμένους.

Έκεΐ που 'ναι κι ό ΚλοταΙρ θά 'μονν στητός, κτλ. Ή κρεμάλα τοϋ Μονφωκόν δπου γίνονταν οί θανατικές εκτελέσεις, ήταν στημένη στό δρόμο τοϋ άββαείου τ ' 'Αγίου Διονυσίου, δπου ήταν θαμμένος ό Κλοταίρ ή Κλοθάριος ό Γ ' βασιλιάς των τριών φράγκικων βασιλείων: Νευστρίας, Αύστρασίας καί Βουργουνδίας (652-670).

204

ΣΧΟΛΙΑ

XV. ΕΓΚΩΜΙΟ Σ Τ Η Β Ο Υ Λ Η

Α Ι Τ Η Σ Η Σ Τ Ο ΐ Σ ΑΦΕΝΤΑΔΕΣ TOT ΠΑΡΛΑΜΕΝΤΟΤ

Ό Βιγιόν μ' αύτη του τήν μπαλάντα εκφράζει τή βαθιά του ευγνωμοσύνη στή Βουλή ή Παρλαμέντο —πού ήταν τότε τό ανώτατο δικαστήριο— ή οποία τοϋ μετάτρεψε τή θανατική ποινή σ' εξορία, καί τήν ικετεύει νά τοϋ επιτρέψει νά μείνει τρεις μέρες ακόμη στό Παρίσι για ν' αποχαιρετίσει τους δικούς τους καί νά τους γυρέψει νά τοϋ δώσουν τ ' απαραίτητα γιά τή συντήρηση του χρήματα.

"Ομως, κόρη τοϋ Βασιλιά, κτλ. Τή Βουλή καί τό Πανεπιστήμιο αποκαλούσε τότες ό βασιλιάς: Ή κόρη μας [Nostre fille).

Σκληρότερη κι απ' τόν τραχύ βράχον, κτλ. Ό Βιγιόν έδώ υπονοεί τό θαΰμα πού 'κάμε ό Μωυσής δταν, οδηγώντας τόν εβραϊκό λαό μέσ' άπ' τήν άνυδρη έρημο στή γη της επαγγελίας, χτύπησε μέ τό ραβδί του έναν ξερόβραχο, πού σκίστηκε αμέσως καί μέσαθέ του άνάβρυσε μιά πηγή πού μέ τό νερό της ξεδίψασαν οί Εβραίοι.

Βουλή ένδοξη, τά χείλη σον το Fiat μη μ' αρνηθούνε, κτλ. Τή λέξη Fiat (Γένοιτο) έγραφαν τότες στό περιθώριο κάθε γραφτής αίτησης πού γινόταν δεχτή.

"Ολ' αυτά τά εγκώμια πού αραδιάζει ό Βιγιόν ευχαριστώντας τή Βουλή, δέν πρέπει νά μας φανοΰν υπερβολικά, αν λάβουμε υπόψη μας τή χάρη πού της γυρεύει στό στάλσιμο αύτης του της μπαλάντας, καί τήν εξαιρετική ευλάβεια πού είχε τότες ό κόσμος στό ανώτατο αυτό δικαστήριο.

205

III.

ΟΙ ΜΠΑΛΑΝΤΕΣ ΠΟΤ 'ΓΡΑΨΕ Ο ΦΡΑΝΣΟΥΑ ΒΙΓΙΟΝ

ΣΕ ΓΛΩΣΣΑ ΖΑΡΓΚΟΝ ΖΟΜΠΕΛΕΝ


Τό ποίημα αυτό έχει τ' όνομα της μπαλάντας, όχι δμως καί τη φόρμα της. Κανένας άπό τους κανόνες της δέν κρατιέται έδώ. Οι στίχοι είναι ασύμμετροι, οι στροφές δέν όμοιοκαταληκτοϋν μεταξύ τους καΐ τα στάλσιμο είναι μονόριμο.

Οί άγιογδντες με κομμένα τα δυό αφτιά. Την εποχή εκείνη πολύ συχνά έκοβαν τ ' αφτιά τών κατάδικων, πρίν τους κρεμάσουν.

Μπάτσοι. Χωροφύλακες.

Μάγκες. 'Αστυνομικοί.

Κι αν οί μάγκες δε σας βροϋνε τον παρά. Δηλ. άν ol αστυνομικοί δέ βρουν απάνω σας, δταν σδς πιάσουν, τα λεφτά πού κλέψατε.

Χάψη. Φυλακή.

Ό Πρεβότος. Ό στρατιωτικός διοικητής.

Μπρος σέ κάθε πόρτα κλαίτε αρχοντική. Δηλ. να κλαίτε σά ζητιάνοι μπροστά στίς πόρτες τών αρχοντικών σπιτιών, ώσπου νά βρείτε ευκαιρία νά ξεγελάσετε τους νοικοκύρηδες καΐ νά μπείτε νά τους κλέψετε.

Π. ΜΠΑΛΑΝΤΑ

Κι αυτή ή μπαλάντα είναι ασύμμετρη, δχι δμως δσο κι ή πρώτη. Οί στροφές της δέ μοιάζουν μεταξύ τους στα μέτρα καί στις ρίμες, έχουν δμως όλες τήν ϊδια στερεότυπη ρίμα μεταξύ τοϋ έκτου στίχου καί της έπωδοϋ, πού τίς δένει κάπως.

Ρυέλ. Τοποθεσία στά περίχωρα τοϋ Παρισιού.

2 θ 6

ΣΧΟΛΙΑ

Κολέν ντέ Καγές ή, δπως τόν έλεγαν στ' αργκό, Λεσχαλιέ. ΕΤναι ό εγκληματίας φοιτητής, φίλος τοϋ Βιγιόν, πού τόν κρέμασαν, άφοϋ πρώτα τόν υπόβαλαν στό μαρτύριο της ρόδας, τό Σεπτέμβρη ή Όχτώ-βρη τοϋ 1460.

Στό μαρτύριο αυτό, έδεναν τόν κατάδικο ανάσκελα πάνω σέ μια μεγάλη ρόδα πού τή γύριζαν αργά, ένώ ό δήμιος μ' ένα σιδερένιο λοστό τοϋ 'σπάζε τά κόκαλα.

Ρενιέ ντέ Μοντινύ. Νεαρός φοιτητής, φίλος τοϋ Βιγιόν. Καταγόταν άπό μεγάλο σόι, μα τόν πήρε κι αυτόν ό κατήφορος τοϋ κριμά-του καί τόν έστειλε στην κρεμάλα.

Το πουλί στον κήπο. Δηλ. τόν κρεμασμένο κατάδικο.

I I I . ΜΠΑΛΑΝΤΑ

Κι αυτή ή μπαλάντα έχει μόνο τ' όνομα, χωρίς νά 'χει κανένα άπό τα χαραχτηριστικά στοιχεία της φόρμας της μπαλάντας. Τό νόημα της είναι μπερδεμένο. Πάντως ή πρώτη στροφή της απευθύνεται στους ανθρώπους της έ'φιππης χωροφυλακής, πού άρπαζαν γιά λογαριασμό τους άπό τους κλέφτες τά κλεψιμέικα, εκβιάζοντας τους μέ τήν απειλή, πώς άν δέν τους τά 'διναν θα τους έπιαναν και θα τους έστερναν στον μπόγια. Τό νόημα της δεύτερης στροφής είναι τέλεια αξεδιάλυτο. Ή τρίτη στροφή καί τό στάλσιμο αποτείνεται καθαρά καί ξάστερα στους Κοκιγιάρ.

Les sires qui sont si longs. Φαίνεται πώς έτσι ονομάζει τους δήμιους. Ό δήμιος λεγόταν ακόμη τότε στ' αργκό καί Père marieux (Μπαρμπα-παντρευτής), επειδή ζευγάρωνε τόν κατάδικο μέ τήν κρεμάλα.

'Αμολάτε μελάνι. Σαν τή σουπιά πού δταν κιντυνεύει νά πιαστεί, θολώνει τά νερά μέ τό μελάνι της καί ξεφεύγει.

Στενή. Φυλακή.

IV. ΜΠΑΛΑΝΤΑ

Κι αυτή ή μπαλάντα είναι ασύμμετρη κι 6ξω άπό τους γνωστούς κανόνες. Τό μόνο πού δένει τίς στροφές καί τό στάλσιμο μεταξύ τους είναι κι έδώ ή στερεότυπη ρίμα μεταξύ τοϋ έχτου στίχου καί της έπωδοϋ.

'Ατσίδες. Ξεφτέρια, τετραπέρατοι.

Μπεράρ. Φαίνεται πώς έτσι λεγόταν κάποιος σπιούνος της αστυνομίας, πού προσποιόταν τόν κακοποιό γιά νά κερδίζει τήν εμπιστοσύνη τών Κοκιγιάρ, νά μαθαίνει τά μυστικά τους κι υστέρα νά τους καταδίνει στην αστυνομία.

207


Ποντικοί. Κλέφτες.

Σταυρωτής. Χωροφύλακας.

'Οπού βουτάει τα ροϋχα σας... Τότες ό δήμιος ϊπαιρνε δικαιωματικά για δικό του ο,τι φορούσε πάνω του ό κατάδικος.

Ταχτικοί. OL χωροφύλακες.

Άγκούσα. 'Αγωνία.

V. Μ Π Α Λ Α Ν Τ Α

Ή μπαλάντα αύτη είναι γραμμένη σύμφωνα μέ τους στιχουργικούς κανόνες της φόρμας.

Τσίλιες. Βάρδιες.

VI. Μ Π Α Λ Α Ν Τ Α

"Ομως άπό τη ρόδα... Δηλ. φυλαγώστε μη σας πιάσουν καΐ σας βάλουν στο μαρτύριο της ρόδας.

Μονφωκόν. Τοποθεσία εξω άπό το Παρίσι, δπου ήταν στημένη ή επίσημη κρεμάλα τοϋ Παρισιού. Σ ' αυτήν άφηναν κρεμασμένα σέ κοινή θέα για πολλές μέρες τα κουφάρια των εγκληματιών.

"Αστε τα μαϋρα, τ' άσπρα μοναχά βουτάτε. Λογοπαίγνιο, τοϋ όποιου ή σημασία είναι: κλέβετε λεφτά. Ή λέξη μαϋρα δέ φαίνεται νά 'χει καμιά 'ιδιαίτερη σημασία, άλλα τή χρησιμοποιεί ό ποιητής σα μια λογοπαιχτική αντίθεση της λέξης άσπρα (λεφτά).


Τ' αγκάλιασμα τοϋ μπαρμπα-παντρευτή. Κατά τήν εκτέλεση τοΰ άπαγχονισμοϋ, όταν ό δήμιος έσπρωχνε τον κατάδικο στό κενό, τόν αγκάλιαζε και κρεμιόταν κι αυτός μαζί του, για να βαραίνει περσότερο το κορμί τοϋ κατάδικου και να σπάει ευκολότερα ό λαιμός του.

Παστωμένοι. Γεμισμένοι.

Στον μπάλλο των κατάδικων. Εννοεί την α'ιώρηση των κρεμασμένοι κουφαριών των κατάδικων.

Ροσοπίλια. 'Ερυσίπελας, ανεμοπύρωμα. Παρομοίωση της υπεραιμίας πού φέρνει στό πρόσωπο τοΰ κρεμασμένου τό σφίξιμο της θηλιάς, μέ τή φλόγωση πού προξενεί στό κεφάλι ή αρρώστια αυτή.

Δαυίδ, Γιάννης. Κακοποιοί, σύντροφοι τοϋ Βιγιόν.

Τρυγητής (Vendengeur). Λωποδύτης.

2θ8

Πηγές τοΰ κειμένου τοΰ Βιγιόν

Οί κύριες πηγές τοϋ κείμενου τοϋ Βιγιόν είναι πέντε. "Ολες χρονολογοΰνται άπο το 15ον αιώνα* κι άπό το 1892 αναφέρονται μέ τ' αρχικά ψηφία Α, Β, C, F και /, μέ τα όποια τίς κατάταξε ό Auguste Longnon στην έκδοση των έργων τοΰ Βιγιόν, πού 'κάμε εκείνη τή χρονιά.

Οί πηγές αυτές, σύμφωνα μέ τήν παραπάνω κατάταξη είναι :

A (Arsenal), γαλλικό χειρόγραφο 3523 της βιβλιοθήκης τοΰ Άρσενάλ. Περιέχει τρία ποιήματα τοΰ Βιγιόν: Τή Διαθήκη, τήν Μπαλάντα της Τύχης και τήν Κληροδοσία.

Β (Bibliothèque Nationale), γαλλικό χειρόγραφο 1661 της 'Εθνικής Βιβλιοθήκης τοΰ Παρισιοΰ. Περιέχει μόνο τήν Κληροδοσία.

C (Coislin), γαλλικό χειρόγραφο 20041 της 'Εθνικής Βιβλιοθήκης τοΰ Παρισιού, κληροδοτημένο τό 1731 στή Βιβλιοθήκη αυτή άπό τόν Henri de Cambout δούκα τοΰ Coislin κι επίσκοπο τοΰ Metz. Περιέχει τα έξης ποιήματα: Τήν Μπαλάντα των Κρεμασμένων, τήν Κληροδοσία, τήν Μπαλάντα της έφεσης, τήν "Εμμετρη επιστολή τοΰ Βιγιόν στους φίλους του και τήν Μπαλάντα της τύχης.

F (Fauchet), γαλλικό χειρόγραφο 53 της Βασιλικής Βιβλιοθήκης της Στοκχόλμης. Περιέχει τρεις μπαλάντες παρμένες άπό τή Διαθήκη: τήν Μπαλάντα των γυναικών τοϋ Παρισιού, τήν Μπαλάντα της Χοντρο-Μαργκό και τήν Μπαλάντα των φτονερών γλωσσών, κι ακόμη τα παρακάτω έ'ντεκα ποιήματα: τήν Μπαλάντα κόντρα στην αλήθεια, τήν

14 2 0 9


Μπαλάντα των παροιμιών, μια Μπαλάντα σε γλώσσα ζαργκόν, την Κληροδοσία, τον Καβγά της καρδιάς και τοΰ κορμιού, την Μπαλάντα των Κρεμασμένων, τό Εγκώμιο στη Βουλή, τήν Μπαλάντα της "Εφεσης, τη Διαθήκη, το Τετράστιχο καί τήν Μπαλάντα των μικρών στοχασμών.

Ι (Imprimé), κείμενο των έργων τοΰ Βιγιόν τυπωμένο στο Παρίσι τό 1489, άπό τον έκδοτη Pierre Levet. Στην έκδοση αύτη τα ποιήματα του Βιγιόν είναι τοποθετημένα κατά τήν έξης σειρά: Ή Διαθήκη, ή Μπαλάντα της "Εφεσης, το Τετράστιχο, ή Μπαλάντα των Κρεμασμένων, ό Καβγάς της καρδιάς και τον κορμιού, τό 'Εγκώμιο στη Βουλή, ή Αίτηση στον 'Αφέντη ντε Μπουρμπόν, ή Μπαλάντα τών παροιμιών, ή Μπαλάντα τών μικρών στοχασμών, εξι μπαλάντες σε γλώσσα ζαργκόν κι ή Κληροδοσία.

Χώρια άπό τις πέντε αυτές κύριες πήγες υπάρχουν ακόμα κι οι παρακάτω δευτερεύουσες, πού αναφέρονται κι αυτές με αρχικά ψηφία:

/ (Le Jardin de Plaisance), πού τυπώθηκε τό 1501 άπό τον Antoine Verard, περιέχει εννιά ποιήματα τοΰ Βιγιόν γνωστά άπό τις πηγές πού αναφέραμε παραπάνω, εκτός άπό ενα ροντό: Jenin l'Avenu* πού τό βρίσκουμε για πρώτη φορά σ' αυτήν τή συλλογή καί τήν Μπαλάντα ενάντια στους οχτρούς της Γαλλίας.

M (Marot), είναι ή έκδοση τών έργων τοΰ Βιγιόν άπό τόν ποιητή Clément Marot τό 1533.

Ο (Orléans), τό γαλλικό αυτό χειρόγραφο 1104, περιέχει τα έργα τοΰ δούκα Καρόλου της 'Ορλεάνης και τοΰ κύκλου του' σ' αυτό βρίσκουμε τήν "Εμμετρη επιστολή στη Μαρία της 'Ορλεάνης καί τήν Μπαλάντα Βιγιόν τον ποιητικού διαγωνισμού τον Μπλονά.

Ρ, γαλλικό χειρόγραφο 1819 τοΰ τέλους τοΰ 15ου αιώνα,

* Τό ροντό αυτό, πού δ Longnon τό χαρακτηρίζει σαν ένα σατιρικό ποιηματάκι εντελώς ανόητο, είναι πραγματικά ένα σαχλό καλαμπούρι, πού είναι αδύνατο να μεταφραστεί στή γλώσσα μας.

2 Ι Ο

ΠΗΓΕΣ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ

αποτελούμενο άπό δυο μέρη. Τό δεύτερο μέρος περιέχει μόνο μπαλάντες, άπό τις όποιες οι δεκαπέντε είναι τοΰ Βιγιόν, γνωστές άπό τις προηγούμενες πηγές.

R (Robertet), γαλλικό χειρόγραφο 12490 πού έγινε τό 1515 για τόν Jacques Robertet καί περιέχει είκοσι δύο μπαλάντες τοϋ Βιγιόν, δλες γνωστές.

V (La Vallière), χειρόγραφο τών ποιημάτων τοΰ δούκα της 'Ορλεάνης πού ήταν στή βιβλιοθήκη τοΰ δούκα la Valière καί τό 1784 πέρασε στή βιβλιοθήκη τοΰ Παρισιού μέ άρ. 25458. Περιέχει τήν Μπαλάντα τον διαγωνισμού τοΰ Μπλουα καί τήν "Εμμετρη επιστολή στή Μαρία της 'Ορλεάνης.

2 1 1

Β ί β λ ι ο γ ρ α φ ι α

ΟΙ ΚΥΡΙΟΤΕΡΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΡΓΩΝ TOT ΒΙΓΙΟΝ ΚΙ ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΣΧΕΤΙΚΕΣ ΜΕ ΤΗ ΖΩΗ ΚΑΙ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ

Le grant testament Villon et le petit. Son codicille. Le jargon et ses balades.— Paris, Levet, 1489, petit in - 4.

Marot, Clément, Les Œuvres de Françoys Villon de Paris, reveues et remises en leur entier par Clément Marot. — Paris, 1533, petit in - 8.

Les œuvres de François Villon.— Paris, Coustelier, 1723, in - 8.

Prompsault, Œuvres de maistre François Villon, corrigées et complétées d'après plusieurs manuscrits qui n'étaient pas connus, précédés d'un mémoire, accompagnées de leçons diverses et de commentaires.— Paris, imp. de Béthune, 1832, in - 8.

Gautifr, Théophile, François Villon (La France littéraire, Janvier 1834).

[Lacroix, Paul], Œuvres complètes de François Villon, nouv. éd. revue, corrigée et mise en ordre, avec des notes historiques et littéraires, par P. L. Jacob, bibliophile. — Paris, Jannet, 1854, petit in - 8.

Nagel, S., François Villon. Versuch einer kritischen Darstellung seines Lebens nach seinen Gedichten.— Mulheim an der Ruhr, 1856, i n - 4 . Πρώτος 6 Nagel πρόσεξε τΙς ακροστιχίδες στα ποιήματα τοϋ

Βιγιόν.

Campaux, Antoine, François Villon. Sa vie et ses oeuvres.— Paris, Durand, 1859, in - 8.

Sainte-Beuve, C- Α., Villon, sa vie et ses œuvres par M. Antoine Campaux, (Causeries du Lundi. — Paris, Gamier, t. XIV, p. 279-302).

213

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Montaiglon, Anatole de, Notice sur François Villon (dans Les Poètes français, recueil... publié sous la direction de M. Eugène Crépet, t. I, Paris , Gide, 1861, p . 147-155).

[Lacroix, Paul ] , Les deux Testaments de Villon suivis du Bancquet du boys, nouveaux textes publiés pa r P . L. Jacob , bibliophile.— Paris , Académie des bibliophiles, décembre 1866, pe t i t i n - 8.

J anne t , Pierre, Œuvres complètes de François Villon, suivies d'un choix des poésies de ses disciples, édition préparée par La Monnaye, mise au jour avec notes et glossaire par P. J.— Paris , E. Picard, 1867, in - 8.

Longnon, Auguste , François Villon et ses légataires (Romania, I I , 1873, p . 203-236).

Vitu, Auguste, Notice sur François Villon, d'après des documents nouveaux et inédits, tirés des dépots publiques. — Paris , Libr . des bibliophiles, 8 mai 1873, broch. in - 8.

Lacroix, Paul , Oeuvres de François Villon, publiées avec préface, notices, notes et glossaire. — Paris , Librairie des bibliophiles, 1877, i n - 8 .

Longnon, Auguste, Etude biographique sur François Villon, d'après les documents inédits conservés aux Archives nationales.— — Paris, Menu, 1877.

Moland, Louis, Oeuvres complètes de François Villon publiées avec une étude sur Villon, des notes, la liste des personnages historiques et la bibliographie.— Paris , Gamier Frères, 1879, i n - 1 2 .

Bijvanck, W. G. C , Spécimen d'un essai critique sur les œuvres de François Villon. Le Petit Testament.— Leyde, de Breuk et Smits, 1882, in - 8.

Vitu, Auguste, Le jargon du XVe siècle, études philologiques. Onze ballades en jargon, attribuées à François Villon, dont cinq ballades inédites, publiées pour la première fois d'après le manuscrit de la Bibliothèque royale de Stockholm, précédées d'un discours préliminaire sur l'organisation des gueux et l'origine du jargon et suivies d'un vocabulaire analytique du jargon. — Paris , G. Charpentier e t Cie, 1884, in - 8.

Paris , Gaston, Une question biographique sur Villon (Romania, XVI, 1887, p . 573-579).

Schône, Lucien, Le jargon et le jobelin de François Villon, suivi du jargon au théâtre. Texte, variantes, draduction, notices, notes et glossaire.— Paris , Lemerre, 1888, in - 8.

2 1 4


Schwob,. Marcel, François Villon, d'après des documents nouveaux (Revue des Deux Mondes, CXII, juillet 1892, p . 375-412).

Longnon, Auguste , Oeuvres complètes de François Villon, publiées d'après les manuscrits et les plus anciennes éditions. — Paris , Lemerre, 1892, in - 8.

Longnon, Auguste , Nouvelles recherches sur Villon (Romania, XXI, p . 265-270).

Théry , José, Le procès de François Villon, discours prononcé par. M. J. Théry, avocat à la Cour d 'appel , secrétaire de la Conférence, le 19 novembre 1898.— Paris , Alcan-Lévy, 1899, broch. in - 8.

Paris , Gaston, François Villon.— Paris , Hache t te , 1901, in - 16.

Paris, Gaston, Villoniana (Romania, XXX, 1901, p . 352-392).

Wursbach , Wolfgang von, Die Werke maistre François Villons, mit Enleitung und Anmerkungen. Erlangen, Junge , 1903, in - 8.

Le petit et le Grant Testament de François Villon, les cinq ballades en jargon et des poésies du cercle de Villon, etc. Reproduction fac-similé du manuscrit de Stockholm, avec une introduction de Marcel Schwob.— Paris , Champion, 1905, in-4.

Schneegans, F . - Ed. , Oeuvres de maître François Villon.— Strasbourg, Hei tz , s. d., in - 16.

Thuasne , Louis, Villon et Rabelais. in - 16.

Paris, Fischbacher, 1911,

[Longnon, Auguste] , François Villon, Oeuvres éditées par un ancien archiviste, avec un index des noms propres.— Paris , Champion, 1911.

Bernard, Jean-Marc , Villon et ses commentateurs (La Revue critique des idées et des livres, XVIII , 1912, p . 422-436).

Sainéan, Lazare , Les sources de l'argot ancien, t . 1 . — Paris, Champion, 1912, in - 8.

Schwob, Marcel, François Villon. Rédactions et notes. — Paris , impr. de J . Dumoul in , 1912, in - 8.

Champion, Pierre, François Villon, sa vie et son temps. — Paris , Champion, 1913, 2 vol. in-8 avec 49 planches.

Foulet , Lucien, Notes sur le texte de Villon (Romania, XLII , 1913, p . 490-516; XLVI, 1920, p . 383-92; XLVII, 1921, p. 580-88).

Suarès, André , François Villon.— Paris, Cahiers de la quinzaine, 25 janvier 1914.

2 1 5


Bernard, Jean-Marc, François Villon, sa vie, son œuvre. — Paris, Larousse 1918, in - 8.

Guillon, René, François Villon, les ballades en jargon du manuscrit de Stockholm. Essai de reconstitution et d'interprétation... Groningue, Wolters, 1920, in - 8.

Charlier, Gustave, Notes sur Villon (Archivum Romanicum, IV, 1920, p. 506-24; I. Le roman d'amour de Villon; IL L'affaire du Pet-au-Diable et sa date; III. Les deux séjours à Blois; IV. Alexandre et Diomédès).

Frank, Grace, The sources of the oldest known edition of Villon (Romania, XLIX, 1923, p. 587-91).

Schoepperle, Gertrude, Pour le commentaire de Villon. Note sur la Ballade des Menus Propos (Romania, XLIX, 1923, p. 113-17).

Hesnaut, Louis [L. Thuasne], Villon et ses éditions (Bulletin du Bibliophile, nouvelle série, Π, 1923, p. 116-126).

Champion, Pierre, Histoire poétique du Quinzième siècle. — Paris, Champion, 1923, in - 8 (Le pauvre Villon, II, p. 57-131).

Thuasne, Louis, François Villon. Oeuvres, édition critique avec notices et glossaire. — Paris Auguste Picard, éditeur, 1923, 3 vol. in - 8 (I. introduction et texte ; II-III. Commentaire et notes).

Neri, Ferdinando, Le Poésie di François Villon. Commente di F. N— Turin, Chiantore, 1923, in - 8 (Collection Scrittori di Francia, I).

Droz, Eugénie et Piaget, Arthur, Le Jardin de Plaisance et Fleur de rhétorique, t. II : Introduction et notes par E. D. et A. P. Société des anciens textes français.— Paris, Champion, 1924, i n - 4 .

Le grant testament Villon et le petit. Son codicille. Le jargon et ses ballades. (Reproduction fac-similé de l'édition de Pierre Levet.— Paris, 1489 (Bibl. nat. Rés. Ye 245). Avec une notice de Pierre Champion : La plus ancienne édition de François Villon.— Paris, éditions des Quatre-Chemins, 1924, i n - 8.

Foulet, Lucien, Villon et le duc de Bourbon (Mélanges de philologie et d'histoire offerts à M. Antoine Thomas, p. 165-71.— Paris, Champion, 1927).

Foulet, Lucien, Villon et Charles d'Orléans (Medieval Studies in Memory of Gertrude Schoepperle Loomis, p. 355-80.— Paris, Champion, et New-York, Columbia University Press, 1927).

Wyndham Lewis, D. B., François Villon. A Documented Survey

2 l 6


by D. B. W. L. With a Preface by Hilaire Belloc.— New-York, Coward - McCann, et Hartford, Edwin V. Mitchell, 1928, i n - 8.

Siciliano, Italo, II testamento di Francesco Villon (L'unità e la data di composizione) (Estratto dalla «Rassegna», XXXVIII, 1930, num. I).

Foulet, Lucien, Nouvelles notes sur le texte de Villon (Romania, LVI, 1930, p. 389-410).

Champion, Pierre, François Villon. Sa vie et son temps (Bibliothèque du 16e siècle). Paris, Champion, 1933, in - 8.

Siciliano, Italo, François Villon et les thèmes poétique du moyen âge. Paris, Librairie Armand Colin, 1934.

217

TABLE DES POÈMES

Balade et Acrostiche écrite en grec par Spiros Skiadaressis pour François Villon 53

Balade à s'Amye 78 Balade de Y Appel 152 Chanson: «Au retour de dure prison» 98 Balade, la Belle Heaulmiere aux filles de joie . . 68 Huitaine, Belle leçon aux enfants perduz . . . . 94 Balade de Bon conseil 110 Balade de Bonne doctrine 96 Balade de Conclusion 104 Balade du Concours de Blois 124 Balade les Contrediz de Franc Gontier 86 Balade des Contre vérités 118 Balade des Dames du temps jadis 56 Balade, le Débat du cuer et du corps de Villon 142 Épitre a Marie d'Orléans 130 Balade, Epistre a ses amis 140 Epitaphe 100 Balade, YEpitaphe Villon 150 Balade des Femmes de Paris 90 Balade de la Fortune 146 Balade pour France 120 Balade de la Grosse Margot 92

219

TABLE DE POÈMES

Balades en Jargon:

I. A Parouart, la grant mathe gaudie 162 II. Coquillars en arvans a Ruel 164

III. Spelicans qui en tous temps 166 IV. Saupicquez fronans des gours arques . . . . 170 V. Joncheurs, jonchans en joncherie 172

VI. Contres de la gaudisserie 174 VII. Brouez, benards 176

Tetrastique: «Je suis François, dont ce me poise» 150 Balade des Langues envieuses 84 Balade, Louenge à la Court 156 Balade des Menus propos 116 Balade de Mercy 102 Lay (Rondeau): «Mort, j'appelle de ta rigueur» 80 Balade pour Nostre Dame 74 Balade et Oraison 82 Double Balade: «Pour ce, amez tant que vouldrez» 70 Balade des Proverbes 112 Les Regrets de la belle Heaulmiere 62 Verset: «Repos éternel donne a cil» 100 Balade, Requeste a Monseigneur de Bourbon . . . 126 Balade des Seigneurs du temps jadis 58 Balade en Vieil langage françoys 60

2 2 0

ΠΙΝΑΚΑΣ ΤΩΝ ΠΟΙΗΜΑΤΩΝ

Μπαλάντα, Αίτηση στον αφέντη ντε Μπουρμπόν . . 127

Μπαλάντα κι 'Ακροστιχίδα, πού 'γράψε δ Σπύρος

Σκιαδαρέσης για τον Φρανσουά Βιγιόν 53

Μπαλάντα, οί 'Αντίλογοι τον Φραν Γκοντιε 87

Μπαλάντα των 'Αφεντάδων τον παλιοϋ καιρόν . . 59

Μπαλάντα του Βιγιόν στην αγαπημένη του 79

Μπαλάντα για τή Γαλλία 121

Μπαλάντα των Γυναικών τον Παρισιού 91

Μπαλάντα, 'Εγκώμιο στη Βουλή 157

Τετράστιχο: «Είμαι δ Φρανσουά, πολύ τούτη ή έγνοια

με ταράζει» 151

"Εμμετρη επιστολή στη Μαρία της 'Ορλεάνης . . . . 131

Μπαλάντα, "Εμμετρη επιστολή στους φίλους του 141

Μπαλάντα κι 'Επικήδειος 83

'Επιτάφιο 101 Μπαλάντα το 'Επιτάφιο Βιγιόν (Μπαλάντα των κρε

μασμένων) 151 Ροντώ, Ευκή: «Χάρισε αιώνια ανάπαψη και φως» 101

Μπαλάντα του Ευχαριστώ 103

Μπαλάντα της "Εφεσης

Μπαλάντες σέ Ζαργκόν:

Ι. Στοϋ Παρισιού τή φούρκα κουρνιασμένη 163 II. Κοκιγιάρ, οπού στή Ρυέλ κοπροσκυλάτε . . . . 165

2 2 1

ΠΙΝΑΚΑΣ ΤΩΝ ΠΟΙΗΜΑΤΩΝ

III. Σελέμηδες, οπού δλο τδν καιρό 167 IV. Ατσίδες, πού μαστορικά ρίχνετε τΙς ζαριές σας . . . 171 V. 'Απατεώνες πού μ' άπατες απατάτε 173

VI. Κολέηδες στή γλεντζέδικη αλητεία 175 VII. Χαζοί, στό λόγγο μείνετε κρυμμένοι 177

Μπαλάντα ό Καβγάς τής καρδιάς και τοϋ κορμιού

τον Βιγιόν 143

Οι Καημοί της όμορφης Άρματοπουλήτρας 63

Μπαλάντα της Καλής διδαχής 97

Μπαλάντα της Καλής συμβουλής 111

Διπλή Μπαλάντα : ((Κι αν άγαπεΐστε δίχως χορτασμό» 71

Μπαλάντα Κόντρα στην αλήθεια 119

Μπαλάντα των Κνράδων τοϋ παλιοϋ καιρού 57

Μπαλάντα των Μικρών στοχασμών 117

Μπαλάντα, ή "Ομορφη ' Αρματοπουλήτρα ορμηνεύει

τις δημόσιες 69

Μπαλάντα στ' "Ονομα τής Τύχης 147

Μπαλάντα σε Παλιά γαλλική γλώσσα 61

Μπαλάντα τών Παροιμιών 113

Μπαλάντα τοϋ Ποιητικού διαγωνισμού τοϋ Μπλονά 125

Μπαλάντα τής Προσευχής στην Παναγία 75

Τραγούδι : «Στό γυρισμό άπ τη μαύρη φυλακή» . . 99

Μπαλάντα τοϋ Τέλους τής Διαθήκης τοϋ Βιγιόν . . . . 1 0 5

Μπαλάντα τών Φτονερών γλωσσών 85

ΛαΙ (Ροντώ) ((Χάρε εγκαλώ την τόση σου άπονιά» 81

Μπαλάντα τής Χοντρο-Μαργκό 9 3

"Ωραίο μάθημα στα χαμένα παιδιά 95

222

ΟΙ ΜΠΑΛΑΝΤΕΣ ΚΙ ΑΛΛΑ ΠΟΙ ΗΜΑΤΑ TOT FRANÇOIS VILLON ΤΥΠΩΘΗΚΑΝ ΤΟ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟ TOT ΧΙΛΙΑ ΕΝΝΙΑΚΟΣΙΑ ΕΒΔΟ ΜΗΝΤΑ ΕΝΝΙΑ ΣΤΟ ΤΤΠΟΓΡΑ ΦΕΙΟ TOT ΕΚΗΒΟΛΟΥ, ΙΟΤΛΙΑ NOT 21Γ, ΤΗΛ. 82.10.791 ΜΕ ΤΤΠΟ ΓΡΑΦΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΑΙΜΙΛΙΟΤ ΚΑΛΙΑΚΑΤΣΟΤ ΓΙΑ ΛΟΓΑΡΙΑ ΣΜΟ ΤΩΝ ΕΚΔΟΣΕΩΝ ΠΛΕΘΡΟΝ

ΠΡΩΤΗ ΑΝΑΤΤΠΩΣΗ ΤΟΝ ΑΠΡΙΛΙΟ TOT 1988

ΓΙΛ ΤΙΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΗ

oi mpalantes & alla poihmata - francois villon

Documents

prendre autruy demaine

havre du marieux

dbout de chascun

mere des bons

louez la court

repos ternel donne

le lesserez la

est bon bec