9

POSTANAK I GRAĐA ZEMLJE

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

Postanak i građa Zemlje

• približna starost Zemlje oko 4,6 milijardi godina

• prve pojave života prije 3,5 milijardi godina

• pojava čovjeka prije samo nekoliko milijuna godina

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

Postanak našeg sustava planeta

• prvi pokušaji objašnjenja datiraju iz vremena mitologije

• danas je prihvaćeno znanstveno objašnjenje “velikog praska”

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

10

• nakon “velikog praska” svemir se širi

• geološka istraživanja usmjerena na zadnjih 4,6 mrd

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

Nebularna teorija

• 1775. Immanuel Kant pretpostavio da su Sunce i planeti njegovog sustava nastali istodobno iz nebule– tvari koje se nalaze u

međuzvjezdanom prostoru

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

• Sunčev sustav preuzeo formu iz takvog oblaka prvenstveno zahvaljujući sili gravitacije

• difuzni i sporo rotirajući oblak zbijao se pod djelovanjem sile gravitacije

• kontrakcija koja je uslijedila ubrzala je rotaciju djelića pa je rotacija spljoštila oblak u oblik diska

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

11

Razvoj Sunčevog sustava

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

Postanak Sunca• pod djelovanjem gravitacije materija se

kreće prema središtu nagomilavajući se u proto-Suncu

• unutarnja temperatura raste do nekoliko milijuna stupnjeva kada počinje nuklearna fuzija koja se nastavlja i danas

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

Postanak planeta• najveći dio materije nebule prešao u proto-Sunce, solarna nebula se nastavlja razvijati

- nastanak tekućih i krutih materija• gravitacijsko privlačenje uzrokuje sudaranje i nakupljanje prašine -planetezimali• u zadnjem stadiju kataklizmičnog impakta (sraza), veća tijela s njihovim gravitacijama privuku ostala tijela

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

12

• ovaj proces je trajao oko 100 mil

godina, a zbio se konačno prije 4,6 mrd godina

• kako su se planeti formirali, oni u orbiti bliži Suncu se po svom razvoju značajno razlikuju od onih koji se udaljeni od Sunca

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

• unutarnji i vanjski planeti

• unutarnji planeti– Merkur, Venera, Zemlja i Mars

• vanjski planeti– Jupiter, Saturn, Uran, Neptun i

njihovi sateliti

• Pluton predstavlja neobičnu mješavinu plina, leda i stijena

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

Sunčev sustav pokazuje položaj unutarnjih i vanjskih planeta.

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

13

Građa Zemlje

• u najranijoj fazi razvoja, Zemlja započinje jedan od najvažnijih procesa – diferencijacija Zemlje

• Zemlja se hladila i očvrsnula i transformirala u tri glavna sloja koji pokazuju njenu zonalnu (lupinastu) građu– jezgra, plašt i kora

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

Rana Zemlja vjerojatno bila homogena mješavina, bez kontinenata i oceana.

kruta željezna unutarnja jezgra

5150-6370 km

tekuća željezna vanjska jezgra

2891-5150 km

plašt

40-2891 km

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

Jezgra• željezo koje je činilo 1/3

primitivnog planeta je gušće od ostale materije – u samom središtu jezgre

• unutarnja jezgra u krutom stanju, a vanjska u tekućem zbog vrlo visokog tlaka u središtu Zemlje

Kora• tanak sloj debljine do 40 km• izgrađena od relativno laganog

materijala s niskim talištem

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

14

• sial

– stijene bogate silikatima i aluminijskim mineralima

– formiraju gornji sloj kore ispod svih kontinenata

• sima– stijene bogate silikatima i magnezijskim

mineralima– formiraju donji sloj kore

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

Plašt• zona u kojoj se nalazi najveći dio Zemljinog krutog materijala koji je ostao između teške tvari u jezgi i lagane u kori

– od 40 - 2900 km dubine

• astenosfera = srednji plašt– od granice s donjim plaštom do dubine od približno 400 km

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

Posljedica diferencijacije je laganija Zemljina kora u odnosu na cijelu Zemlju.

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

15

Postanak kontinenata, oceana i atmosfere

• utjecaj unutarnje i vanjske topline• unutarnja toplina: pokreće

unutarnje podsustave i tali stijene, stvara vulkane i proizvodi energiju

• vanjska toplina: opskrbljuje energijom atmosferske i oceanske dijelove Zemlje, te upravlja klimom i vremenom

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

Kontinenti• rast kontinenata počeo brzo nakon

diferencijacije • smatra se da je kora nastala hlađenjm i

ukrućenjem magme• kiša i ostali čimbenici atmosfere uzrokovali

su rastvaranje stijena, dok su voda, vjetar i led trošili i transportirali fragmente i zrna u niža područja, gdje su se oni skupljali u slojevima

• formiranje plaža, delta i dna oceana• kako se ovaj proces ponavljao, tako su

nastajali kontinenti

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

Oceani i atmosfera• dvije pretpostavke o njihovom

postanku:– formirani vrenjem vode i plinova za

vrijeme grijanja i diferencijacije– nastali bombardiranjem kometa koji

su izgrađeni od velikih količina vode i CO2 u ranoj fazi Zemljine povijesti

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

16

Zemlja kao sustav interaktivnih komponenata

• zajedničko djelovanje krute unutrašnjosti, atmosfere, hidrosfere i biosfere

• tri velike grupe stijena:a) magmatske stijeneb) metamorfne stijenec) taložne (sedimentne) stijene

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

Primjer interaktivnih komponenata.

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

Kako su povezane Zemljina litosfera, atmosfera, hidrosfera i biosfera.

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________