ÖZEL EĞİTİM ÖZEL ÇOCUKLAR

Hazırlayan:

Arzu ARSLANPervin BULUT

1 – Doğum öncesi : Kalıtım Annenin yaşı Annenin beslenmesi Kullandığı ilaçlar İçki, sigara, uyuşturucu gibi

maddelerin kullanımı Zehirlenmeler Radyasyona maruz kalma Psikolojik sorunlar Annenin geçirdiği hastalıklar (ilk

aylar) Kazalar, travmalar Anne-bebek arasındaki kan

uyuşmazlığı Kromozom anomalileri Akraba evliliği

2 – Doğum sırası : Erken – geç doğum Kordon dolanması Güç ve riskli doğum Vakum – forseps gibi aletlerin

özellikle uzman olmayan kişilerce kullanılması

Doğum sırası kazalar

3 – Doğum sonrası : Enfeksiyona maruz kalma Ateşli hastalıklar (menenjit,

beyin iltihabı) Yanlış – geç müdahale Kazalar – travmalar Beslenme bozuklukları (yetersiz

ve dengesiz beslenme) Fiziksel istismar ve ihmal

Zihinsel yetersizliği olan birey:

Zihinsel işlevler bakımından ortalamanın iki standart sapma altında farklılık gösteren, buna bağlı olarak kavramsal, sosyal ve pratik uyum becerilerinde eksiklikleri ya da sınırlılıkları olan, bu özellikleri 18 yaşından önceki gelişim döneminde ortaya çıkan ve özel eğitim ile destek eğitim hizmetlerine ihtiyaç duyan bireyi tanımlar.

Hafif düzeyde zihinsel yetersizliği olan birey:

Zihinsel işlevler ile kavramsal, sosyal ve pratik uyum becerilerinde hafif düzeydeki yetersizliği nedeniyle özel eğitim ile destek eğitim hizmetlerine sınırlı düzeyde ihtiyaç duyan bireyi tanımlar.

Orta düzeyde zihinsel yetersizliği olan birey:

Zihinsel işlevler ile kavramsal, sosyal ve pratik uyum becerilerindeki sınırlılık nedeniyle temel akademik, günlük yaşam ve iş becerilerinin kazanılmasında özel eğitim ile destek eğitim hizmetlerine yoğun şekilde ihtiyaç duyan bireyi ifade eder.

Ağır düzeyde zihinsel yetersizliği olan birey:

Zihinsel işlevler ile kavramsal, sosyal ve pratik uyum becerilerindeki eksiklikleri nedeniyle öz bakım becerilerinin öğretimi de dahil olmak üzere yaşam boyu süren, yaşamın her alanında tutarlı ve yoğun özel eğitim ve destek eğitim hizmetine ihtiyacı olan bireyi ifade eder.

Çok ağır düzeyde zihinsel yetersizliği olan birey

Bireyin zihinsel yetersizliği yanında başka yetersizlikleri bulunması nedeniyle öz bakım, günlük yaşam ve temel akademik becerileri kazanamaması nedeniyle yaşam boyu bakım ve gözetime ihtiyacı olan (klinik)bireyi ifade eder.

10

Çizelge 1.2: Kavramsal, Sosyal ve Pratik Uyumsal Beceri Örnekleri

Luckasson ve diğerleri, 2002, s. 42’den uyarlandı.

Şekil 2.1: Zeka Geriliği Tanımının Genel YapısıLuckasson ve diğerleri, 1992, s. 10’dan alındı.

ZEKANIN SINIFLANDIRILMASI

Çok ağır (0-19) Ağır (20-34) Orta (35-49) Hafif (50-69) Donuk (70-84) Normal (85-109) Parlak (110-129) Üstün (130 +)

ZİHİNSEL ENGELLİLİK DURUMLARI VE NEDEN OLAN

ETMENLER

1 – Hidrosefali : Beyin zarı ile kafatası arasında

serebro spinal denilen sıvının fazlaca birikmesi durumudur. Beyinin gelişimine bu sıvının olumsuz etkisiyle zeka geriliği görülür.

2 – Mikrosefali : Kafatasının normalden küçük

olma durumudur. Sebebi tam bilinmemekle birlikte kalıtsal yönünün olduğu söylenmektedir.

3 – Fenilketanüri (PKU): Bir metabolizma bozukluğu

sonucunda görülür. Vücutta biriken, dışarı atılamayan fenilasit beyinde birikir ve beyinin gelişmesini olumsuz etkiler.

4 – Down sendromu (DS) : Kromozom anomalisidir. 23 çift

kromozomun 46 olması yerine 47 olması durumunda ortaya çıkar. Belirgin fiziksel özellikleri : çekik gözlülük, kalın dudak, büyük dil, kısa parmaklar, kısa ve kalın boyun. Neşelidirler ve sosyal uyumları oldukça iyidir. Taklit becerileri oldukça gelişmiştir.

5-CEREBRAL PALSY ( Beyin Felci-CP )

Beyin zedelenmesi yada beynin gelişiminde bir anormallik sonucunda doğuştan ya da yaşamın ilk yıllarında meydana gelen bir durumdur.Çocuğun gelişimsel dönemde geçirdiği bir çok hastalık beyin gelişimini olumsuz yöne etkileyerek cp’ ye neden olabilir .

CP-Özellikleri Hareket ile ilgili bozukluklar ve

kasılmalar El-göz ayak koordinasyon

bozukluğu Aşırı kas zayıflığı Denge bozukluğu Nöbetler Zihinsel problemler Algı ve duyu bozukluğu İşitme konuşma görme

problemleri Öğrenme güçlüğü Dikkat dağınıklığı görülebilir

6-Otistik spektrum bozukluğu

Otistik birey sosyal etkileşim, sözel ve sözel olmayan iletişim, ilgi ve etkinliklerdeki sınırlılığı erken çocukluk döneminde ortaya çıkan ve bu özellikleri nedeniyle özel eğitim ile destek eğitim hizmetine ihtiyacı olan bireyi ifade eder.(meb,2006)

ÖZELLİKLERİ

1. Sosyal etkileşimde yetersizlik.2.Göz kontağında sınırlılık.3.Ortak ilgide sınırlılık.4.Başkalarının yaptığını ilgisizlik5.Diğer çocuklarla etkileşimde

isteksizlik6.Yalnızlığa yönelme7.Başkalarının duygularını anlamada

yetersizlik.BEŞ ALT GRUBA AYRILIR :

1(OTİZM)

En temel alt gruptur. Üç yaştan önce başladığı kabul edilmektedir.

a) Sosyal etkileşimde önemli yetersizlik.

b) İletişim ve oyunda önemli yetersizlik

c) Çeşitli takıntılarla kendini gösterir.

2(Asperger sendromu)

Sosyal etkileşimde yetersizlik ve çeşitli takıntılar ancak otizmden farklı olarak

a) Dil ve zihin gelişiminde gerilik yoktur

b) Sözcük dağarcığı ve dilbilgisi iyidir.c) Görsel-algısal ve görsel-devinsel

işlevlerde yetersizlik.

3( Çocukluk Disintegratif ) Bozukluğu

Sosyal rastlanan bir otistik spektrum bozukluğudur. Yaşamlarının en az ilk iki yılında normal gelişim gösterilir.Bozukluğun başlamasıyla daha önce kazanılan beceriler yitirilir. Çoğunun zihinsel becerileri ileri derecede zihin özürlü düzeyine geriler.

4(Rett Sendromu)

En az beş ay normal gelişim gösteren çocuklarda görülür. Ve yalnızca kızlarda ortaya çıkan genetik bir otistik spektrum bozukluğudur. Sendromun başlamasıyla baş büyümesi yavaşlar el becerileri yitirilir, takıntılı el hareketleri başlar genetik temel belirlenmiş tek otistik spektrum bozukluğudur.

5(Atipik Otizm)

Genellikle otizm için belirlenen üç alanlardan yalnızca birinde yetersizlik olma durumu.Hafif otistik belirtiler kuşkulu otizm durumudur.

Özellikler

Sorulara cevap vermemeKonuşma monotonAyrıntıya dikkatDeğişikliğe aşırı tepkiEspiri mecazdan anlayamama

Ekolali konuşma

7-DEHBYaşına ve gelişim seviyesine uygun

olmayan dikkat eksikliği, aşırı hareketlilik, hiperaktivite ve dürtüsellik belirtilerini en az iki ortamda ve altı ay süreyle gösteren, bu özellikleri yedi yaşından önce ortaya çıkan, özel eğitim ve destek eğitim hizmetlerine ihtiyacı olan bireye denir.

Üç temel anlamda problem:a) Dikkat süresi kısalığıb) Kendini kontrol etmede güçlük çekmec) Davranışlarda ya da düşüncelerde ataklık

ve huzursuzluk

KARŞILAŞTIRMASI

Hiperaktivite:Bir motor takılmış gibi sürekli

hareketYanındakiyle sürekli konuşma Davranış keyfi ve amaçsız. Tepkilerini kontrol altına

alamazlar ve kontrolsüz hareketlilik

Ortam sınırlayıcı dikkatini yoğunlaştırmak gerekiyorsa hareketlilik artar.

Aşırı hareketli çocuklar heyecan verici ortamlarda sakinleşir normal durumlarda hareketlilik artar.

Hareketlilik: Davranış uyumlu ve

devamlı nitelikte. Hareketlilik belli bir

amaca yönelik Ortam sınırlayıcı ve

dikkatini yoğunlaştırmak gerekiyorsa hareket azalır.

Hareketlilik ortama göre stresli durumlarda hareketlilik artar.

(Dikkat Eksikliği Bozukluğu) Temel

ÖzelliklerDikkatsizlik: Yönergeleri takip etmede

güçlükDers dinlerken başka bir yerde gibiDikkati bir noktaya toplamada zorlukDış uyaranlarla dikkatin kolay

dağılmasıUnutkanlıkEşyalarını sık kaybetmeSık hayallere dalma

DEHB Eşlik Eden Davranış Özellikleri

Düzensizlik. Sosyal becerilerde yetersizlik

(istenmediğinde acı çeker, kurallara uyum sağlayarak oynayamaz.

Saldırgan davranışlar Olumsuz bellik algısı:Başarısız olacağı kaygısıyla etkinliğe

katılmamaİşi uğraşmadan bırakmaKendini yetersiz hissetme.

Limitleri zorlamayı sever.Dalgınlık: Zaman zaman uykuya dalma Aynı anda iki işi yapmada sorun Bir kulaktan girer diğerinden çıkar. İpuçlarını yorumlamakta zorlanır. Aynı konuda çok soru sorar. Aklına geleni yapmadan duramaz. TutarsızlıkKoordinasyon güçlüğü: Yazısı kötü Sık sık sakarlık yapar

DEHB NEDENLERİ

Beyin zedelenmesi Genetik Beyindeki yapısal ve işlevsel

anormallik. Biyokimyasal değişimler. Merkezi sinir sisteminde ki yapısal-

işlevsel bozukluk Olumsuz yaşam şartları Aşırı beklenti

Görülme Sıklığı:% 3-5Erkeklerde 2-3 kat daha fazla

Sınıf Ortamının Düzenlenmesi

Öğrenci sayısı 30’u aşmamalı. Kapı ve pencereden uzak öğretmene

ve işbirliğine yatkın çocuklarla oturmalı.

Sınıf kuralları bir yerde asılmalı. Önemli bilgilere dikkat çekmek için

renkli kalem kullanma. Sınıf öncesi özet yapılmalı. Olumlu davranışlar üzerinde

odaklanılmalı.

Kurallar basit, kısa olumlu şekilde belirtilmeli.

Uygulanabilecek kurallar belirlenmeli Kurallar teker teker kazandırılmalı Kurallara uyanlar ödüllendirilmeli.

8.KONUŞMA BOZUKLUĞU

Konuşma Bozukluğu: Konuşmanın anlaşılır şekilde olmaması Konuşmanın duyulmasında yetersizlik

olması Sesin bozuk ve tırmalayıcı olması Ses ritminin bozuk olması Dil yönünden kelime dağarcığı gramer

yetersizliği Konuşmanın bireyin yaşına fiziksel yapısına

uygun olmaması

Artikülasyon (Eklemleme) bozukluğu

1. Dilin seslerini doğru ve anlaşılır çıkaramaması birbirine ulayamamasıdır.

Türleri: Sesin düşmesi- atlanması (kap-apı,

hava,ava, saat,sat) Ses eklenmesi (saat, sahat, spor,sipor) Sesin değiştirilmesi (yüzük-yüsük) Sesin bozulmasıNedenleri: Yapısal işlevsel bozukluk

2: Gecikmiş konuşma Konuşmanın kısıtlı oluşu Sözcük dağarcının yetersizliği Cümle kurmada güçlük Sözel dil kullanma yerine vücut dilini

kullanma

Nedenleri Zeka geriliği Sağlık durumu İşitme kaybı Konuşma organlarının koordinasyonu Duygusal yapı ve aile çevresi

2-4 yaş kekemeliğin gerilimi

1. Travmatik yaşantı-korku2. Aile içi sorunlar3. Kayıp ve ayrılık4. Hatalı anne ve baba tutumu

Kişilik Özellikleri

Anneye aşırı bağlılık (sorunlar karşısında)

Aşırı korku Cezadan korkma Aşırı sinirlilik içine kapanıklılık Kıskançlık Telaşlı yapı Kelime korkusu Afetler yaşayacağını düşünme

KEKEMELİK

Tekrarlamalar, duraklamalar, uzatmalar,ve bunlara eşlik eden jest ve mimikler ile konuşmanın engellenmesidir.

Erkeklerde 3-4 kat daha fazla görülmektedir.

Neden

Genetik Ateşli hastalık Doğum travmaları Olumsuz tutumlar Kardeş doğumu Şok yaşama Okula başlama okul sorunları Obsesif kişilikler.

Dönemleri

Birincil dönem: 3-5 yaş farkında değilİkincil dönem: Devinim, vücut dilinin

eklenmesiyle farkındalık ve kaçma oluşur.

KEKEME ÖĞRENCİNİN ÖĞRETMENİNE ÖNERİLER

Çocuğun sınıfta sorumluluklarını yerine getirmesine fırsat verin

Çocuğu istemediği bir çalışmaya katılmaya zorlamayın

Çocuğun söylemekten korktuğu sözcüklerden kaçınmasını desteklemeyin söylemesi için fırsat verin.

Sözcükleri çocuğun kendisinin seçmesine izin verin.

Kekeleyen çocuğa sakinleş, rahatla konuşmadan önce bir düşün vb gibi önerilerde bulunmayın.

Çocuğun nasıl konuştuğuna değil ne söylediğine odaklanın.

Çocuğu kekeme diye damgalamayın. Çocuğun konuşması üzerinde titizlik

göstermeyin. Endişeden uzak olun çocuk bir şey söylemek istediğinde acele ve telaşa kapılmadan söyleyebileceği kadar zaman verin.

Çocuğu konuşmada acele ettirmeyin. Çocuğa dur, acele etme, yeniden

başla, önce derin bir nefes al gibi uyarılarda bulunmayın. Çünkü bu uyarılar dikkatin konuşma üzerinde yoğunlaşmasına neden olur.

Çocuk konuşurken dudak hareketlerine değil gözüne bakın.

Sınıfta hızlı konuşmaktan ve emir vermekten kaçının

Sıkı disiplinden kaçının Çocukla samimi candan ilgilenin Çocuktan çok fazla bir şey

beklemeyin. Sınıf içinde çocuğun güven ve

mutluluk duymasını sağlayın.

Sınıfın kekeme çocuğa karşı olan tavrını kontrol edin çocuk sınıfta yokken gülmeleri ve alay etmeleri konusunda öğrenciler uyarılmalı.

Sınıfta şiir okuma ve sözel anlatımlarda önlemler alınmalı kısa çalışmalar verilmeli.

Koro ve ritm çalışmaları bu çocuklar için faydalıdır.

Çocuğun yanında başkalarıyla çocuğun kusurları hakkında konuşmayın.

Aileyi tanıyıp iş birliği yapın. Kekeme ve kekemelik terimlerini

kullanmaktan sakının. Onun konuşmasını olduğu gibi kabul

edin Çocuğun en az kekelediği durumları

saptayın Çocuk kekelemediği zaman onu

takdir edin(aferin çok güzel çok iyi şeklinde)

Çocuğun takıldığı sesleri tamamlamak için yardım etmeyin.

Çocuk kekelediğinde onun dikkatini başka yönlere çekin.

Çocuğun yanında iki dil kullanılmamalı.

9.ÖZEL ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ

Zekası normal yada normal üstü olan herhangi bir duygusal, nörolojik, fiziksel, ruhsal özrü olmayan okuma yazma, matematik, kendini ifade etme, düşünme zaman ve mekanda yönelme alanlarından biri veya birkaçında yetersizliğe yol açan bir bozukluktur.

Beynin sağ ya da sol yarım kürelerinin gelişmediği veya az geliştiği ince ve dar olduğu görülür. Nedenleri kesin olamamakla beraber

Düşük kilolu doğumlar Doğum öncesi ve sonrası yaşanan

sorunlar Dikkat eksikliği bozuklukları Yeme alışkanlıkları Görsel işitsel algısal sorunların özel

öğrenme güçlüğü ile ilişkili olduğu var sayılır.

Beynin hatalı işleyişi Biyokimyasal bozukluklar Kalıtım Çevresel etmenler

GÖRÜLEN ÖZELLİKLERİ

Çalışma becerilerini kullanma yetersizliği

Algısal bozukluk Algısal devimsel ve genel eşgüdüm

problemleri Dikkat bozukluğu ve aşırı hareketlilik. Düşünme ve bellek problemleri Sosyal uyum Oran % 2 % 3

ÖZEL ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜOkul Öncesi dönemde: Konuşmada gecikme görülebilir. Birbirine yakın heceli kelimelerde

sesler karıştırılır (su, bu) Ayakkabılarını bağlamada başarısızlık

yaşanır. Sağ-sol karıştırılır.

Kullanılacak el konusunda bir seçim yapılamaz.

Alfabedeki ses ve harflerin öğrenilmesinde zorluk yaşanır.

Zaman ve yön kavramları birbirine karıştırılır.

Okul Döneminde

Okuma geç ve zor öğrenilir. Yavaş ve hatalı okunur. Yazı bozuklukları çok görülür. Matematikte güçlük çekilir. Çarpım tablosunu öğrenmeme

görülür İmla ve noktalama hataları görülür. D, b / p, b harfleri karıştırılır.

Okuduğunu anlamada sorun yaşanır. Okurken sık sık harfler karıştırılır

( dağ yerine bağ sal yerine şal) Harflerin sırası karıştırılır.(kız, zık,

ızk ) Benzer kelimeler birbirine karıştırılır

(incir, zincir, en, ne ) Ayna imaji ile ters olarak yazma

Bazı kelimeler yanlış hecelenir hece atlanır heceler tersten okunur yazılır.

Sesli okumalarda vurgulamalar inişli çıkışlı olur ve noktalama işaretleri görülmez.

Dil problemleri görülür. Sayfa yanlış düzensiz kullanılır

çizgiler arası yazma zorluğu görülür.

Kelimeler birbirine bitişik Yuvarlak ve düz çizgiden oluşan

harfleri yazmada güçlük Aşırı düzensizlik Dikkat dağınıklığı veya erken unutma Geç ve yavaş yazılır Özgüven yoksunluğu yaşanır Problem çözme becerilerinde gerilik

Yazılı sınavlarda sözlü sınavlara oranla daha başarısızlık

Zamanı kullanma kavrama ve söylemede zorluk

Kurulan cümlelerin sonunu getirmede zorluk (genelde kısa cümleler)

Aşırı hareketli yada aksine çok durağan olabilir.

Soyut kavramları algılamada zorluk

Organize etme sentez ve analizde güçlük

Uyum sorunu Görsel ve işitsel algıda yavaşlık Motor koordinasyon sorunları

Özel Öğrenme Güçlüğü

Eğitimler 1: Eğitim yaklaşımlarıA:bilişsel süreçlerin öğretimiÖrnek:okuma problemi görsel algı

probleminden kaynaklanıyorsa önce görsel algı çalışmaları yapılmalıdır.

B:Çok duyuya dayalı öğretim C: Bileşen davranış değiştirme D: Davranış değiştirme E: Yapılandırma ve uyaranların

azalması

Normal sınıfta özel öğrenim güçlüğü gösteren çocuğu yönetimi

1: Öğrencinin düzeyine göre öğretim 2: Yönergelere açıkça yer verme 3: öğrencinin sınıfta yerleştirilmesi

Öğretmenlere Öneriler

Çocukların mekan analizini geliştirmek çok önemlidir.

Çocuğa sağını solunu öğretmek önemlidir. Örneğin saat taktığı kolun sol yazı yazdığı elin sağ olduğu gibi.

Noktaları birleştirme çalışmaları yapılır.

D ve b ile karnı bu tarafta diğer tarafta vb gibi ifadeler.

Okuma yazmadaki sorunlar karşısında öğretmen sabırlı olmalı.

Kolay anlayabilecekleri kısa kelimelerden basit cümleler yazdırılmalı

Grup içinde çalışırken başarabileceği görevler verilmeli

Resimli kitaplar daha çok kullanılmalı Her öğrenciyle birebir ilgilenmeli ve

öğretmenin görebileceği yere oturtulmalı

Çabalar ödüllendirilmeli Eğitime en başarılı olduğu yerden

başlamalı tam başarılı olmadan başka bir çalışmaya geçilmemeli.

Çocuğun ilk tercihi tespit edilip sağ-sol ayrımına bakılmalı değişik etkinlikler yaptırarak başat el belirlenmeli.

Okuma alıştırmaları günde 2-3 kez 5-10 dak. yüksek sesle yaptırılmalı.

2-3 cümlelik çocuğun ilgi duyduğu parçalar üzerinde çalışılmalı okuduğu anlattırılmalı.

Çocuğun yaptığı imla hataları kendisinin bulması sağlanmalı.

Sözcük kullanarak sözcük dağarcığı geliştirlmeli.

Sınavlar sözlü veya test olarak uygulanmalıdır.

Öğrendiği konuların devamlılığı için aile ile sıkı işbirliği kurulmalı.

Ünlü Disleksiler

Albert Einstein   Leonarda Da Vinci   Edison, Graham Bell, Picasso John F.Kennedy Harrison Ford   Walt Disney  Thomas Edison