ÖZEL EĞİTİM KURUMLARININ FİZİKSEL ÖZELLİKLERİ

ERKEN ÇOCUKLUK VE ÖZEL EĞİTİM İLKE VE KURUMLARI SAYFA 44 ARAŞTIRMA ÖDEVİ

Bina Girişi

Aşağıdaki ana hatlar özürlü çocuk ve yetişkinlerin binalara girişini sağlamak amacıyla tasarlanacak yeni binaların özelliklerini, neler olması gerektiğini açıklamaktadır.

Binalar özürlülere göre adapte edilirken giriş özelliklerinin tümünün kısa dönemde hayata geçirilmesi mümkün görülmemektedir. Bununla birlikte binaların özel eğitim amaçlı kullanılabilmesi için bu özelliklerin hepsinin bir araya gelmesini beklemeye gerek yoktur. Fakat fırsat doğdukça eklemeler yapılabilir. 

 Açık Alanların Fiziki Açıdan Özellikleri

Park yerleri çocukların araçlarıyla girip çıkabilecekleri derecede geniş alanlara sahip olmalıdır. Bu alanlar araçların kapılarının da sonuna kadar açılmasına imkan tanımalı, kötü hava şartlarından koruma sağlamalı, yeterli ışığa sahip olmalı ve binaya girişi mümkün kılan, toprak seviyesinde , kısa bir kaldırıma yakın olmalıdır. Okul girişinde ise, okul dışında gerekli fakat okul içinde kullanılmayacak araçların konulmasına yarayan bir kısım bulunmalıdır.

Alandaki meyiller tekerlekli sandalye kullananların ve yürüyebilen fakat muntazam adım atamayan çocuk ve yetişkinlerin durumuna uygun olmalıdır. Yürüyebilecek durumda olan kişilerin hepsi rampalarla başa çıkamayacağından, bu alanlarda hem rampa hem de basamak bulunmalıdır. Meyilli yerlerde gerektiğinde tırabzan mevcut olmalıdır. 

Yürüyüş yerleri kaygan olmayan bir yüzeye sahip olmalı, köşeler görülebilir ve hissedilebilir bir biçimde yapılmalıdır. Karşıdan karşıya geçilecek noktalarda alçak kaldırım taşları bulunmalıdır. Yürüyüş yerleri görsel olarak ve hissedilebilme açısından araç yollarından ayırt edilebilmelidir. Yürüyüş yerlerinde bulunan su ızgaraları bastonların takılmayacağı şekilde kapatılmış olmalıdır.

Yol üzerinde görme engelli kişilere zarar verecek türden herhangi bir engel bulunmamasına dikkat edilmelidir.

Bahçe alanlarında tekerlekli sandalye kullananların çalışabileceği şekilde yükseltilmiş tarhlar olmalı ve bu bahçelerde görme engeli olan çocuk ve yetişkinler için güzel kokulu bitkilerin yetiştirilmesine dikkat edilmelidir.

Dışarıdaki oyun alanlarının birinden diğerine ve bu alanlardan okul binalarına geçişler kolaylaştırılmış olmalıdır.

Oyun alanlarının bir kısmı kötü hava şartlarında koruyacak şekilde, örneğin bitişik binaların saçakları uzun tutularak, kapatılmış olmalıdır.

Binaların Fiziki Açıdan Özellikleri

Her binada yükü birkaç bina taşır. Bu sebeple oda boyut ve şekillerinin yürütülen faaliyetlerin çeşitliliğine göre değişiklik göstermesinde ve gerekli olduğu durumlarda bir ölçüye kadar değiştirilmesinde bir problem yoktur. Binaların iç ve dış duvarlarının, kapıların kesişen kenarları yuvarlak hatlı olmalıdır. Duvar yüzeyleri pürüzsüz olmalı, geçitlerde sivri çıkıntılar bulunmamalıdır. 

Eşik ve paspaslar yer ile aynı seviyede olmalıdır.

Girişten itibaren bina içi ve okul bölümleri yeni gelenlerin ve yollarını rahatlıkla bulabilecekleri şekilde tabelalarla donatılmış olmalıdır. Örneğin, ana rotalar için renk kodlaması kullanılabilir. Eğer okul geniş ise kolaylıkla anlaşılabilecek bölümlere ayrılmalı ve bu bölümler farklı çağrışımlara sebep olmayacak şekilde isimlendirilmelidir.

Okuma, yazma ve mevcut konuşulan dili bilmeyenler de göz önüne alınarak ülkenin kendi yazı dilinin yanında resimli ve şekilli tabelalar, görme özürlüler için ise, Braille harfleri kullanılmalıdır. 

Eğer mümkünse bina tek katlı olmalıdır. Çok katlı olma mecburiyeti varsa zemin kattan diğer katlara hem merdiven hem de asansör ile çıkılabilme imkanı sağlanmalı ve ara katsayısı mümkün olduğunca az tutulmalıdır. İhtiyaç duyulduğunda kullanılmak üzere tekerlekli sandalye kaldırma araçları hazır bulundurulmalıdır.

Her katta bir seviyeden diğerine geçişler rampa ve merdiven ile kolaylaştırılmalıdır. Gerekli olduğu yerlere tırabzan yerleştirilmelidir. Seviye farklılıkları, renk değişiklikleri ve dokuma duyusuna hitap açısından fark edilebilir olmalıdır. Aynı şekilde yön değişiklikleri de duvarlar üzerinde renk ve dokunum açısından belirlenmiş olmalıdır. 

Uygun merdivenler koltuk değneği kullanan öğrenciler için yeterli olmakla birlikte tekerlekli sandalye kullananlar için büyük bir sorun teşkil etmektedir. Bu nedenle merdivenler ve rampalara ek olarak asansörde bulundurulmalıdır. 

TOPLANTI ODASI

Kapılar ve koridorlar tekerlekli sandalyelerin rahatlıkla geçebileceği genişlikte olmalıdır. İki yana açılan kapılar genişlikleri itibariyle bu amaç için oldukça uygundur. Kapı kapama mekanizması da iyi ayarlanmalıdır. Uygulama alanı bulunduğunda, bu tür kapılar yerine raylar üzerine oturtulmuş, kayarak açılıp kapanan kapılar kullanılmalıdır. Kapılarda darbeye dayanıklı ve diğer tarafı gösteren türden kısımlar bulunmalıdır. Bu kısımlar, farklı boydaki kişilerce kullanıma elverişli olmalıdır.Kapı ve pencere kolları, elektrik düğmeleri, musluklar ve duvar telefonları tekerlekli sandalyedekilerin kullanabilecekleri yükseklikte olmalıdır. Yerler kaymayan bir yüzeye sahip olmalıdır.

Görsel ve işitsel şartlar duyumsal engeli bulunanlara uygun olmalıdır. Doğal ışık, parlaması kontrol edilip gerekli olduğu durumlarda, suni ışıkla desteklenirse yeterli olur. Farklı ışık yoğunluklarının avantaj olduğu durumlar için ışık ayarlayıcılar kullanılmalıdır. Yüzeyler ses yalıtımlı olmalıdır.Isı ve havalandırma kolaylıkla ayarlanabilir olmalı ve binanın her bölümünde bağımsız olabilmelidir. Havalandırma toz, duman ve istenmeyen kokular gibi hava kirletici unsurları temizler; bu da astımı olan kişilerde rahatsızlık yaratabilecek etkenleri ortadan kaldırır

Tekerlekli sandalye kullananlar için her katta biri bayanlar biri erkekler için olmak üzere en az iki tuvalet bulunmalıdır. Öğretim alanlarından bu tuvaletlere kolaylıkla ulaşılabilmeli; lavabolar, aynalar, tutunma barları, havlu ve sabunluklar kolayca kullanılabilecek şekilde yerleştirilmiş olmalıdır. Adaptasyon iki tuvaleti bir tuvalete dönüştürerek yapılabilir. Okulda, özürlü çocuk veya yetişkinlerin ihtiyaç duyabileceği el yüz yıkama, banyo yapma ve çamaşır yıkama gibi imkanlar ile kullanılmış maddelerin atılabileceği çöp imkanları da saplanmış olmalıdır. 

Kapıların kolay açılabilmesi için hafif, koridor eksenine dik ve dışa doğru açılmalıdır. Fiziksel özürlüler kapıyı tekerlerli sandalye ve yürüteçlerle itmek mecburiyetin de olduklarından kapı üzerinde çarpma yüksekliğinde koruyucu plaka olması gerekmektedir. Fiziksel özürlülerin bulunduğu mekanlarda eşik yapılmaması uygundur. Eğer yapılması zorunluysa eşiklerin tekerlerlikli sandalyenin de rahatlıkla geçebileceği ve yerden 15 mm’ den yüksek olmamalıdır Ayrıca kapı kulplarının rahatça tutabilecek biçimde tasarlanması, ve kapı önlerine konulacak paspasların sert tipte hem zemin olması özürlü kişilerin başına gelebilecek olan pek çok tatsızlığı ortadan kaldıracaktır.

Öğretim ve Öğrenim Alanlarının Fiziki Açıdan Özellikleri 

Yukarıda belirtilen hususların çoğu hem sınıflar hem de okulun diğer alanları için geçerlidir. Bunlara ek olarak aşağıdaki özellikler de önemlidir. 

Öğretim ve öğrenim için kullanılan sınıf ve diğer alanların gerek konumu gerekse yapısı, örneğin yan sınıflardan, oyun alanlarından ya da taşıtlardan kaynaklanan harici gürültülerden etkilenmeyecek nitelikte olmalıdır.

Yazı tahtaları ve tablolar yükseklik açısından ayarlanabilir olmalıdır. Yapılan çalışmalar duvar da rahatlıkla sergilenebilmelidir. Sergi alanları, çalışma masalarının üzeri veya araç-gereçlerin yüzeyi parlak olmamalıdır. 

Göz seviyesi de özürlüler, özellikle tekerlikli sandalye kullananlar için önemli bir diğer ölçüm değeridir. Özellikle dersler esnasında tahtanın göz seviyesine göre yerleştirilmiş olması gerekir. Bu, öğrencinin dersi verimli bir şekilde takip edebilmesi için çok önemlidir. Tekerlekli sandalyede oturan küçük bir kadının göz seviyesi 126.5 mm’ dir. Tekerlekli sandalye kullananların pencereden rahatlıkla görebilmeleri için pencereler yerden en fazla 800 mm yüksekte olmalıdır. Oturan insanın gözlerine gelecek pencere bantlarından kaçınılmalıdır. 

Tezgahlar, çalışma masaları ve lavabolar ile bunların altındaki boşluklar tekerlekli sandalye kullananlar dahil herkesin yardımsız faydalanabileceği şekilde ayarlanmalıdır. Musluklar çevrilerek açılıp kapanmaktan ziyade bir kolla açılıp kapanacak tarzda olmalıdır.

Masa ve sıralar hareket edebilir ve bazı mobilyaların yükseklikleri ayarlanabilir olmalıdır. Tüm mobilyalar sivri köşeli değil, yuvarlak atlı olmalıdır. Sıra araları odanın bir yerinden diğerine rahatlıkla geçişi mümkün kılacak genişlikte olmalıdır. Kitap rafları, laboratuvar malzemeleri ve diğer öğrenim materyalleri herkesin yardımsız yetişebileceği seviyede olmalıdır. 

İhtiyaç duyulan özel cihazların kullanılabilmesi için yeterli sayıda priz bulunmalıdır. Telefon, televizyon ve bilgisayar aracılığında bilgi alımı ya da aktarımı gerekli olduğu durumlarda kablo bağlantıları mümkün olabilmelidir.

Sınıf ortamları tekerlekli sandalye kullananların manevralarına imkan verecek şekilde düzenlemelidir. Performans kısıdı öğrencilerin sınıfları mümkün olduğu kadar giriş katında ve sınıf içindeki yerleri kapıya yakın kolaylıkla girip çıkabileceği bir yerde olmalıdır. 

Oturma yerleri sabit olan alanlarda tekerlekli sandalye kullananlar için yeterince geniş boşluklar bulunmalıdır. Aynı şekilde amfilerde de giriş çıkış seviyesindeki boşluklar yeterince geniş olmalıdır.

Büyük grupların eğitilebileceği ve toplanabileceği alanlara ses arttırıcı cihazlar yerleştirilmelidir. Örneğin, işitme engelli öğrencilerin çalıştıkları her mekanda ses yükseltme cihazı ve radyo mikrofonu hazır bulundurulmalıdır.

NOT:Fotoğraflarımın hepsi Altı nokta Körler Vakfı’ndan alınmış ve izinlidir !

AYRINTILI BİLGİ İÇİN

http://mevzuat.meb.gov.tr/html/18790_0.html

İZLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜR EDERİM HALENUR TÜRK 10-F 693