DÜZCE CAM SEKTÖRÜ RAPORU 16.12.2013 T.C Doğu Marmara Kalkınma Ajansı Düzce Yatırım Destek Ofisi

Uzm. Ercan EKTİ

2

İçindekiler TABLO VE ŞEKİL LİSTESİ ........................................................................................................................... 5

Yönetici Özeti ........................................................................................................................................... 6

Giriş .......................................................................................................................................................... 7

SEKTÖR TANIMI ....................................................................................................................................... 9

Hammadde: ....................................................................................................................................... 10

Harman: ............................................................................................................................................. 11

Eritme: ............................................................................................................................................... 11

Şekillendirme: .................................................................................................................................... 11

Soğutma: ........................................................................................................................................... 12

Stoklama/Depolama: ......................................................................................................................... 13

Sevkiyat: ............................................................................................................................................ 13

Düz Cam: ........................................................................................................................................ 13

Float Cam: ..................................................................................................................................... 13

Buzlu-Telli Camlar : ........................................................................................................................ 14

Çift Camlar : ................................................................................................................................... 15

Kaplamalı Camlar: .......................................................................................................................... 15

Emniyet Camları: ........................................................................................................................... 15

Temperlenmiş camlar: ................................................................................................................... 15

Lamine camlar: .............................................................................................................................. 16

Aynalar:.......................................................................................................................................... 16

Cam Tuğla: ..................................................................................................................................... 16

Cam Ev Eşyası: ................................................................................................................................... 17

Otomatik Üretim: .......................................................................................................................... 17

El İmalatı: ....................................................................................................................................... 17

Cam Çubuk:.................................................................................................................................... 17

Cam Ambalaj: .................................................................................................................................... 18

Cam Elyafı: ......................................................................................................................................... 19

Fitil: ................................................................................................................................................ 20

Dokunmuş Fitil: .............................................................................................................................. 20

Kırpılmış Demet: ............................................................................................................................ 20

Keçe: .............................................................................................................................................. 20

3

İLİŞKİLİ SEKTÖRLER ................................................................................................................................ 21

Kaynak: Milli Eğitim Bakanlığı ................................................................................................................ 21

SEKTÖRÜN YAPISAL VE EKONOMİK ÖZELLİKLERİ .................................................................................. 21

Yapısal Özellikleri ............................................................................................................................... 22

1. İzabe Teknolojisine Dayalı Enerji-Yoğun Bir Üretim Olması ...................................................... 22

2. Hammadde Yoğun Üretim Yapısı ............................................................................................... 22

3. Kesintisiz Üretim Göstermesi .................................................................................................... 23

4. Sürekli Yatırım İhtiyacı ............................................................................................................... 23

5. Çeşitli Maddelerin Elde Edilmesinde Kullanımı ......................................................................... 23

6. Teknolojik Gelişme Etkisinin Yüksekliği ..................................................................................... 24

Ekonomik Özellikler ........................................................................................................................... 24

Ölçek Ekonomisine Bağımlılığı ....................................................................................................... 24

Dikey Entegrasyon Zorunluluğu..................................................................................................... 25

İlk Yatırım Maliyetinin Yüksekliği ................................................................................................... 26

Başabaş Noktasının Yüksekliği ....................................................................................................... 26

Küresel Özelliği .............................................................................................................................. 27

Sektör ve Çevre İlişkisi ................................................................................................................... 28

DÜNYADAKİ DURUM ............................................................................................................................. 29

Kaynak: www.sanayi.gov.tr .................................................................................................................. 31

AVRUPA BİRLİĞİ’NDEKİ DURUM ............................................................................................................ 32

TÜRKİYE’DEKİ DURUM ........................................................................................................................... 33

PAZAR .................................................................................................................................................... 35

DIŞ TİCARET ........................................................................................................................................... 36

DÜZCE’DE CAM SEKTÖRÜ ...................................................................................................................... 39

TÜRK CAM SEKTÖRÜNÜN ÖNÜNDEKİ ENGELLER .................................................................................. 40

UZUN VADEDE YAPILMASI GEREKENLER ............................................................................................... 42

AR-GE ve İnovasyon, Tasarım ............................................................................................................ 42

İstihdam ............................................................................................................................................. 42

Ticaret/Gümrük ................................................................................................................................. 42

Vergi .................................................................................................................................................. 42

Sınai Mülkiyet Hakları ........................................................................................................................ 43

Ulaştırma ........................................................................................................................................... 43

Tüketici .............................................................................................................................................. 44

KOBİ ................................................................................................................................................... 44

4

DOKUZUNCU PLAN DÖNEMİ İÇİN ÖNERİLEN STRATEJİ, AMAÇ, POLİTİKA, ÖNCELİK VE TEDBİRLER ..... 44

Temel Sektörel Vizyon ve Strateji ...................................................................................................... 44

Temel Vizyon: ................................................................................................................................ 44

Stratejiler: ...................................................................................................................................... 44

Temel Amaç ve Politikalar ............................................................................................................. 45

AB’ye Katılım Sürecine Yönelik Amaç ve Politikalar ...................................................................... 45

Diğer Amaç ve Politikalar ............................................................................................................... 46

SONUÇ VE DEĞERLENDİRME ................................................................................................................. 47

KAYNAKÇA ............................................................................................................................................. 49

5

TABLO VE ŞEKİL LİSTESİ

Tablo 1: Dünya Cam Üretimi Ürün Dağılımı

Tablo 2: Dünya Cam İthalatı (1.000 ABD Doları)

Tablo 3: Dünya Cam İhracatı (1.000 ABD Doları)

Tablo 4: Dünyada Önde Gelen Cam Firmaları

Tablo 5: AB Üyesi Ülkelerin Yıllar İtibariyle Cam Üretimi (1.000 Ton)

Tablo 6: Türkiye’nin İhracat Yaptığı Ülkeler (1.000 ABD Doları)

Tablo 7: Sektörün 2013-2023 Projeksiyonu

Tablo 8: Türkiye’nin İthalat Yaptığı Ülkeler (1.000 ABD Doları)

Tablo 9: Düzce ilinin sektörel bazda ihracat verileri

Şekil 1: Dünya Cam Sektörü İhracatından Başlıca Ülkelerin Aldığı Paylar, 2009 (%)

Şekil 2: AB Üyesi Ülkelerin Cam Üretim Dağılımı

Şekil 3: Cam Sektörü Net Katma Değer Miktarı (1000TL)

Şekil 4: Uluslararası Satışların Bölgesel Dağılımı

6

Yönetici Özeti

Cam Sanayii Sektör Raporu, cam sektöründe yaşanan gelişmeleri yakından takip etmek ve

plan, program ve strateji geliştirme çalışmalarına altlık oluşturmak amacıyla hazırlanmış olup

Türkiye ve Düzce cam sanayiini mercek altına almaktadır.

Raporun oluşturulması sürecinde TOBB Türkiye Cam ve Cam Ürünleri Sanayi Meclisi

Sektör Raporu 2012, Milli Eğitim Bakanlığı MEGEP Türkiye’de Cam Sektörü 2008, Sanayi

Genel Müdürlüğünce hazırlanan Cam Sektörü Raporu 2013/1 gibi kaynaklardan ve Ekonomi

Bakanlığı, Türkiye İhracatçılar Meclisi, Türkiye İstatistik Kurumu, Düzce Ticaret ve Sanayi

Odası gibi çeşitli kurumlardan sağlanan verilerden istifade edilmiştir.

Cam sektörü, ürünleriyle inşaat, otomotiv, enerji, beyaz eşya, gıda, içki, meşrubat, ilaç,

kozmetik, turizm (lokanta, ikram dahil), mobilya, boru, elektrik ve elektronik gibi bir çok

sektöre ve ev kesimine girdi veren temel sanayi alanlarından biri olup, ülke ekonomileri

açısından büyük önem taşımaktadır.

Türkiye cam sektörü yaklaşık 2,3 milyar ABD Doları düzeyindeki üretim değeri ile Türkiye

ekonomisinin binde 3’ünü üretmekte olan ve yaklaşık 20 bin civarında çalışan sayısı ile

üretim girdilerinin tamamına yakınını yurtiçinde sağlayan, sermaye ve enerji yoğun, aynı

zamanda da yüksek kapasite ile çalışma zorunluluğu olan bir sektördür. 2012 yılı toplam cam

ve cam ürünleri ihracatı 956 milyon ABD Doları, ithalatı ise 643 milyon ABD Doları olarak

gerçekleşirken, sektör dış ticaret fazlası vererek ülke ekonomisine katkı sağlamıştır.

7

GİRİŞ

Türkiye’de sınai örgütlenme ve ölçeklerde cam üretimi 1935 yılında Paşabahçe

Fabrikası’nda başlamıştır. 1960’lara kadar tek tesiste cam ambalaj ve ev eşyası üretimi ile

gelen sektör, 1960-90 döneminde ürün çeşitlendirme, teknolojik gelişme, Ar-Ge’nin

kurumsallaştırılması ve dünya pazarlarına açılma alanlarında mesafe kat etmiştir. 90’lı yıllar

ve sonrasında Türk cam sanayii bölgesel liderliğe dönük bir gelişim göstermektedir. 70 yıllık

geçmişinde sürekli bir büyüme ve gelişme gösteren Türk cam sanayii, bugün düz cam

(işlenmiş camlar dahil), cam ev eşyası, cam ambalaj, cam elyafı, taş yünü ve cam yünü gibi

temel cam üretim faaliyetlerini en ileri teknolojilerle gerçekleştirmektedir.

Gelişen yurt içi pazarın yarattığı ivmenin ihracatla desteklenmesi sonucu cam sanayiinin

üretim kapasitesi 2005 yılında 2 milyon ton düzeyini aşmıştır. Türk cam sanayii gelecekte de

büyümesini sürdürecektir. Bu büyüme niceliksel olmanın yanı sıra, mevcut ve yeni

teknolojilerle üretilecek olan katma değeri yüksek ürünlere dönük olacaktır. Düz cam için

üstün nitelikli kaplamalı mimari camlar, çok işlevli otomotiv camları, yüksek kaliteli ve

tasarım üstünlüğü taşıyan cam ev eşyası, dayanıklılığı arttırılmış, hafifletilmiş cam ambalaj

gibi klasik ürünlerin geliştirilmesinin dışında, fiber optik, düz ekran camları, güneş pilleri ve

güneş kollektörleri gibi yeni ürünlere yöneliş söz konusudur.

İç talebi karşılamanın yanı sıra 45 yıldır ürünlerini dünya pazarlarına ihraç eden ve

bölgesel bir güç olmayı vizyonuyla geleceğini şekillendiren Türk cam sanayii için, hem iç hem

de dış pazarlardaki yoğun rekabet karşısında rekabet gücünü koruyabilmek ve bu anlamda

adil rekabet koşullarının sağlanmış olması hayati önem taşımaktadır. Özellikle fiyatların daha

da düşerek baskıyı arttıracağı bu dönemde, ülke kaynaklarını kullanarak üretim yapan cam

sektörü, bunun için verimlilik artışına, maliyet düşürmeye, katma değeri yüksek ürünler

üretmeye ve hayati coğrafyasındaki talebi yerel tesislerden karşılamaya yönelmiştir. Ancak

cam sanayii özellikle Türkiye’de girdi (enerji, işçilik) fiyatlarının yüksekliği nedeniyle rakip

ülkelerdeki üreticilere göre dezavantajlı durumdadır.

Cam sanayii sermaye yoğun bir izabe sanayiidir. Bu nedenle enerji kullanımı yoğundur.

Ülkemizdeki enerji fiyatları rakiplere göre yüksektir. Yerli sanayii için bir rekabet avantajı

yaratmak amacıyla enerji fiyatları ucuzlatılmalı, enerji piyasaları serbestleştirilmeli, enerji

üzerinden alınan vergi bir bütçe finansman aracı olmaktan çıkarılmalıdır.

8

Cam sanayiindeki istihdam maliyetleri Avrupa pazarında camda rakibimiz olan Polonya,

Çek Cumhuriyeti, Romanya, Macaristan gibi ülkelere göre çok yüksektir. İşgücü piyasasının

esnek olmayan yapısı, genelde işgücünün niteliğinin yetersizliği ve en önemlisi istihdam

üzerindeki yükler (sosyal güvenlik primleri, vergi yükü, zorunlu istihdam) istihdamı Türk cam

sanayii için bir handikap, rakip üreticiler için bir avantaja dönüştürmektedir.

Gümrük Birliği ve AB’ye mevzuat uyumu konusunda sektör büyük ölçüde hazırdır. Ancak

ağır maliyetler içeren uyumlaştırmaların geçiş süreçleri/istisnalarla hafifletilmesi, sürecin

yıkıcı olmaması açısından önem taşımaktadır. Bu süreçte cam sektörüne yabancı sermayenin

daha çok ilgi göstererek yatırım yapması ve sektörün yeniden yapılanması beklenmektedir.

Sektörün gereksindiği en önemli teşvik makroekonomik istikrardır. Bu anlamda kayıt dışı

ekonominin önlenmesi, haksız rekabet yaratan koşulların ortadan kaldırılması, gümrük

idaresinin etkinliğinin arttırılması, yapısal reformların tavizsiz sürdürülmesi büyük önem

taşımaktadır.

Bu çalışmada, cam sanayinin tanımı yapılarak, ülkemizde bu sektörün mevcut durumu,

üretim kapasitesi, ithalat ve ihracat projeksiyonları ve genel bir değerlendirmesi yapılmıştır.

Ayrıca Düzce ili bazında da cam sektörü hakkında bilgiler verilmiştir.

9

SEKTÖR TANIMI

Harmandan veya cam kırığından izabe (ısıtma/eritme) yolu ile üretilen her tür cam ile

bunların çeşitli işlemlere tabi tutulması sonucu elde edilen ürünler sektörün kapsamına

girmektedir.

Cam sektörü temel olarak Gümrük Giriş Tarife Cetveli, Pozisyon 70’de yer alan cam

ürünlerinden oluşmakta olup, ana üretim alanlarına göre şu şekilde sınıflandırılmaktadır

(www.gumruktarife.com):

GTİP EŞYANIN TANIMI

7001 Cam kırıkları ve diğer cam döküntü ve artıkları; külçe cam

7002 işlenmemiş cam bilyalar (7018 pozisyonundaki cam kürecikler hariç),

çubuklar veya borular

7003 Dökme cam ve haddeden geçirilmiş cam(levha, yaprak veya profil

halinde) fakat başka şekilde işlenmemiş)(emici veya yansıtıcı tabakası olsun olmasın,

7004 Çekme veya üfleme cam(yaprak halinde)(emici veya yansıtıcı bir

tabakası olsun olmasın fakat başka bir şekilde işlenmemiş)

7005 Float cam ve yüzeyi cilalanmış veya parlatılmış cam (yaprak halinde)

(emici veya yansıtıcı tabakası olsun olmasın fakat başka şekilde işlenmemiş)

7006 7003, 7005, 7005 pozisyonlarındaki camların kavislendirilmiş, kenarları

işlenmiş, hakedilmiş, delinmiş, emaye yapılmış veya başka şekilde işlenmiş fakat diğer

maddelerle çercevelenmemiş ve donatılmamış olanlar.

7007 Emniyet camları (sertleştirilmiş (temperlenmiş) veya lamine edilmiş

camlardan)

7008 Çok katlı yalıtım camları

7009 Cam aynalar (çerçeveli olsun olmasın)(dikiz aynaları dahil)

7010 Cam damacana, kavanoz, şişe, küçük şişe, çanak, tüp, serum ampulleri ve diğer

kaplar (eşyanın nakli ve ambalajında kullanılmaya elverişli cinsten); camdan konserve

kavanozları, camdan tıpa, kapak ve benzerleri

7011 Açık cam zarflar (ampuller ve tüpler dahil) ve bunların camdan

parçaları (donanımsız) (elektrik lambaları, katod işin tüpleri ve benzerleri için)

7012 İzole edici kaplar ve diğer vakumlu kaplar için camdan iç gövdeler

10

7013 Sofra, mutfak, tuvalet, yazıhane, ev tezyinatı ve benzeri işler için cam

eşya (7010 ve 7018 pozisyonundakiler hariç)

7014 Sinyalizasyon camları ve camdan optik elemanlar (7015

pozisyonundakiler hariç)(optik tarzda işlenmemiş)

7015 Saat camları ve benzeri camlar, numaralı veya numarasız gözlük

camları (bombeli, kavisli içi oyuk ve benzeri şekillerde)(optik tarzda işlenmemiş); bu

camların imalinde kullanılan içi boş cam küreler ve segmanlar

7016 Bina veya inşaat için dökme veya kalıp camdan kaldırım blokları,

tuğlalar, karolar, kiremitler ve diğer eşya (takviye edilmiş (telli) olsun olmasın); mozaik

ve benzeri tezyinat için cam küpler ve diğer küçük cam eşya(mesnedi olsun olmasın);

vitray halinde birleştirilmiş camlar; çok hücreli cam (cam köpüğü) (blok, pano, levha

ve benzeri şekillerde)

7017 Camdan laboratuvar ve eczane eşyası ile sağlığı koruyucu eşya

(taksimatlı veya ölçülü olsun olmasın)

7018 Cam boncuklar, taklit inciler, kıymetli veya yarı kıymetli taş taklitleri ve

camdan benzeri boncuk türü eşya ve bunlardan eşya (taklit mücevherci eşyası hariç);

camdan gözler (protez olanlar hariç); şalümo ile işlenmek suretiyle yapılan camdan

heykelcikler veya süsler diğer (taklit mücevherci eşyası hariç); çapı 1 mm. den az olan

cam kürecikler

7019 Cam lifleri (cam yünü dahil) ve bunlardan eşya (iplik dokunmuş,

mensucat gibi)

7020 Camdan diğer eşya

Cam üretimi belli başlı şu süreçleri izleyerek gerçekleştirilir:

Hammadde: Çoğu silis esaslı malzemeler olan kum, kalker, feldspat, dolomit, soda,

sodyum sülfat gibi malzemeler eritmeye uygun hale getirilir, temizlenir, stoklanır.

11

Harman: Üretilmek istenen cama göre, yukarıda anılan malzemeler belli reçeteler

gözetilerek karıştırılır.

Eritme: Harman doğalgaz, fuel-oil veya elektrik kullanılarak özel fırınlarda 1500-1600

°C‘ye kadar ısıtılarak eritilir.

Şekillendirme: Yine ürünün özelliğine göre eritilmiş cam şekillendirme bölümlerine

alınır. Üfleme, pres, haddeleme, yüzdürme, savurma, akıtma, vb. yöntemlerden biriyle

istenen forma sokulur.

Şekillendirmeye örnek resimler

12

Soğutma: Doğal haliyle çok kırılgan bir malzeme olan cam kontrollü bir şekilde yeniden

ısıtılıp soğutularak iç tansiyonlarından arındırılır. Böylelikle malzeme daha dayanıklı bir hale

getirilir.

Sabit Soğutma Fırını

13

Stoklama/Depolama: Organizasyon, pazar, ürün gibi özelliklere bağlı olarak cam ürünü

özel ambalaj ve stoklama teçhizatları ile depolanır.

Sevkiyat: Cam dökme ve kaba bir yük olmadığından nakliyesi de özel araçlar gerektirir.

Bu amaca uygun üretilmiş kamyon ve taşıma teçhizatları ile camın nakliyesi sağlanır.

Düz Cam:

Düz cam, sektörel büyüklüğünün yanı sıra girdi sağladığı inşaat ve otomotiv sektörleri

başta olmak üzere mobilya ve beyaz eşya sektörleri için de önem arz eden bir üründür.

Dünya düz cam talebi yılda ortalama %4 -%5 oranında büyümekte olup gelişmekte olan

ülkelerde bu oran daha yüksektir. Global düz cam talebinin %76’sını Avrupa, Kuzey Amerika

ve Çin oluştururken üretim de yine ağırlıklı olarak bu bölgelerde yapılmaktadır. Çin ve

Hindistan’ın da içinde yer aldığı Asya-Pasifik Bölgesi, dünya düz cam üretiminin yarısını

gerçekleştirmektedir. Doğu Avrupa, Rusya, Türkiye ve Balkanlar hızlı tüketim artışları ve

yüksek büyüme potansiyelleri ile dinamizmin en fazla yaşandığı bölgeler olarak dünya düz

cam sanayindeki önemlerini her geçen gün artırmaktadırlar. Bölgenin en büyük pazarı olan

Rusya hızlı artan tüketimi ve arz açığı nedeniyle son yıllarda tüm düz cam firmalarının ilgi

odağı konumundadır.

Başlıca düz cam çeşitleri ve üretim teknolojileri ile ilgili bilgiler aşağıda verilmiştir.

Float Cam:

“Float cam”, mimari amaçlarla cam kullanımının temel ürünüdür. Float cam, cam eriyiğinin

erimiş kalay üzerinde yüzdürülmesi (floating) suretiyle üretilir. Bu prosesi İngiliz Pilkington

firması geliştirmiş ve 1959 yılında uygulamaya geçirmiştir. Float cam üretiminde %56 silis

kumu, %18 soda, %26 dolomit, feldspat, kalker ve sülfat gibi yardımcı malzemeler 2050 °C’de

eritilerek dinlenme bölgesinden geçer. Dinlenme bölgesinde sıcaklığı 1550 °C’ye gerileyen

cam ergimiş, sıvı kalayın üzerinde yüzdürülür. Bu banyo altta refrakter kaplı bir hazne ve

üstte azot/hidrojen karışımı bir atmosferi barındıran kapalı bir çelik bölümden oluşmaktadır.

Cam, ergimiş kalay banyosunun üstünde kontrollü şekilde ilerler ve soğuyarak tavlama

tünelinde rulolar üstünde hareket edecek şekilde yönlendirilir. Tavlama tünelinden akan cam

hat üstünde soğuyarak, otomatik kesim ve mamul toplama bölümüne gelir; burada nihai

ürün kesilmiş ve ambalajlı şekilde toplanır. Bu proses camın iki yüzünün birbirine paralel ve

hatasız olmasını sağlar. T.S. 10288 standardında üretim gerçekleşir.

14

Başlıca özellikleri;

• Üstün kalitede düz camı 2 mm’den- 25 mm kalınlık aralıklarına kadar renksiz

ve renkli olarak üretme imkanı,

• Kapasite sınırı olmaması ve yüksek tonajda cam çeken tesislerin bu prosesi

kullanabilmeleri,

• Kalınlık ve ebat değişimlerinin asgari üretim kaybı ile yapılabilmesi, üretim

kayıplarının sadece şerit kenarlarında ince bir kısımdan ibaret olması,

• Ufak bakımların dışında, tüm kampanya döneminde bu prosesle kesintisiz

olarak üretim yapılabilmesi,

• İşgücü ihtiyacının asgari olması, komple üretim hattının otomatik kontrol imkanı,

• Yüzey kaplama proseslerinin hat üstü takibine imkan vermesi,

• İkincil işlemlere tabi tutularak değişik özelliklerde kaplamalı düz cam ürünleri

yapılmasıdır.

Ülkemizde float cam üretimi 2010 yılına kadar tek düz cam üreticisi olarak Türkiye Şişe ve

Cam Fabrikaları A.Ş.’ne bağlı Trakya Cam tarafından yapılmış olup, 2010 yılında Düzce Cam

Sanayi ve Ticaret A.Ş.’nin düz cam faaliyetine başlaması ile float cam üretici sayısı ikiye

yükselmiştir. Türkiye’de düz cam üretiminde daha eski bir teknoloji olan Pittsburgh-dikey

çekme prosesi ile sheet cam üretimine 1997 yılında son verilmiş ve düz cam üretiminde

dünyada uygulanmakta olan en yeni teknoloji ile (float yöntemi) üretime devam

edilmektedir. Günümüzde dünyada düz cam alanında yapılan yatırımların hemen hemen

tümü float yöntemine dönüktür. Ülkemizde bu yöntemle Avrupa üreticilerinin kalitesinde

düz cam üretimi yapılmaktadır.

Buzlu-Telli Camlar :

Yatay düzcam çekme prosesi kullanılarak cam eriyiğin biri desenli olan iki merdane

arasından geçirilmesi suretiyle üretilen buzlu camların bir yüzü düz, diğeri desenlidir. Çeşitli

renk ve desenlerde üretilen buzlu ve telli camlar inşaat ve özellikle son yıllarda enerji

sektöründe pazarlanmaktadır. Işık ve gizliliğin bir arada önem kazandığı banyo, yatak odası

gibi yapı bölümlerinde kapı camı veya iç mekan camı, beyaz eşya sektöründe buzdolabı camı

olarak kullanılan bu ürün güneş pilleri sektöründe pv camı (fotovoltaik) olarak da

kullanılmaktadır.

15

Çift Camlar :

Enerji tasarrufu ve ses yalıtımı sağlamak üzere ve iç mekanlarda konfor arayışının bir

sonucu olarak düz camların çeşitli çift cam uygulamalarına verilen addır. İstenilen ölçüde iki

cam arası çıtalanarak hazırlanır. Çeşitli düz cam türleriyle teknik uygulamaları vardır.

Kaplamalı Camlar:

Float teknolojisi ile üretilen düz camlara özellik kazandırmanın en önemli yolu yüzey

kaplama teknolojileridir. Bu alanda hat üstü ve hat dışı olmak üzere birçok teknik

kullanılabilmektedir. Enerji tasarrufu ve çevreye yönelik olarak üretilen ‘’güneş ve ısı kontrol

camları’’ dünyada özellikle gelişmiş ülkelerde, artık düz camın yerini alan ürünlerdir.

Günümüzde büyük düz cam üreticileri enerji tasarrufunu arttırmaya yönelik güneş ve ısı

kontrol camlarını üretmekte, yüksek performanslı camlar gibi katma değeri yüksek ürünlere

ağırlık vermekte ve ürün çeşitlerini arttırmaktadır. Türkiye düz cam sektöründe rekabet

gücünü korumak adına bu paralelde yüksek teknolojiye dayanan ve değer artışı meydana

getiren bu ürünlere ağırlık vermektedir. Yüksek performansa sahip nitelikli yalıtım camları

‘’low-e’’ ve ‘’solar low-e’’, ısı kayıplarını tek cama göre %77, klasik çift cama göre ise %50

oranında azaltmaktadır. Ülkemizde mevcut tüm konutlarda nitelikli yalıtım camlarının

kullanılması durumunda, Türkiye’de her yıl 2,5 milyar $’lık tasarruf sağlanabileceği

öngörülmektedir. Yeni binalarda yalıtımlı camların kullanımını teşvik eden ‘’TS 825 Isı Yalıtım

Kuralları Standardı”nın 2008’de yürürlüğe girmesiyle enerji tasarrufu sağlayan ürünlerin

kullanımı yaygınlaşmaktadır.

Emniyet Camları: Sertleştirilmiş ya da temperlenmiş cam yapımında sıcaklık, cam plastik hale gelmeye

başlayıncaya kadar düzenli olarak artırılır. Sonra hemen fırından çıkarılır, uygun aletlerle

gerekli yerlerden kıvrılır ve üstüne kuvvetle üflenen soğuk havayla düzgün olarak soğutulur.

Böylece cam yüzeyi kırıcı kuvvetlere karşı normalden çok daha fazla direnç kazanır, kırılırsa

da dağılmaz.

Emniyet camları üretim şekline göre başlıca ikiye ayrılır;

Temperlenmiş camlar:

Özel ısıtma sistemlerinde camlar yumuşak hale gelmeye başlayıncaya kadar ısı düzenli

olarak artırılarak 620 °C - 645 °C arasındaki seviyelere getirilir. Sonra hemen fırından çıkarılır,

uygun aletlerle gerekli yerlerden kıvrılır ve üstüne kuvvetle üflenen soğuk havayla düzgün

olarak soğutulur. Isıl işleme (ısıtma ve ani soğutma) tabi tutulan cam düz ve bombeli olarak

16

şekillendirilir. Otomotiv, inşaat ve beyaz eşya sektörlerinde kullanılır. Temperleme işlemi ile

verilen mekanik dayanım temperlenmiş camın normal camlara göre 5 kat daha güçlü

olmasını sağlar. Cam yüzeyi kırıcı kuvvetlere karşı normal camdan çok daha fazla direnç

kazanır, kırılma halinde ufak parçalara ayrılır ve bundan dolayı yaralanma risklerini en

asgariye inmesi sağlanır. Camlar temperli cam haline getirildikten sonra kesme, taşlama gibi

işlemler yapılamamaktadır.

Yapılarda dış cephe camı, kapı camı, dükkan, vitrin camı, durak camı, banyolarda duş-

küvet camı olarak inşaat sektörüne, buzdolabı camı ve fırın camı olarak beyaz eşyaya yönelik

temperlenmiş cam çeşitleri üretilmekte olup, enerji alanında güneş enerjisinden yararlanarak

sıcak su üreten güneş kolektörleri ile elektrik üreten güneş pillerinde (fotovoltaik-PV)

temperli camlar kullanılmaktadır.

Lamine camlar: renkli veya renksiz özel bağlayıcı polivinil butiral (PVB) tabakalar yardımıyla iki veya daha

fazla cam plakanın ısı ve basınç altında birleştirilmesi ile üretilir. Kırılma halinde parçaları

yerinde tutarak yaralanma risklerini azaltır. Bu özelliği nedeniyle lamine camlar güvenlik camı

olarak kabul edilir. Lamine camlar düz ve bombeli olarak inşaat ve otomotiv sektörlerinde

kullanılmaktadır.

Ayrıca binalarda güvenlik ihtiyacı olan alanlarda güvenlik camı kullanımı 2010’da “TS

13433 Cam Yapılarda Kullanılan İnsan Çarpmasıyla İlgili Güvenlik için Uygulama Kuralları”

standardı ile zorunlu hale getirilmiştir. Bu standart ile güvenlik ihtiyacı olan alanlarda lamine

cam kullanımı zorunlu olmaktadır.

Aynalar:

Camın tarihsel gelişimi içinde en eski yüzey kaplama türüdür. Metal tuzu püskürtülerek ve

diğer bir indirgen çözelti tatbik edilerek uygun sıcaklıkta yüzeyde metal çözeltiler (örneğin

gümüş) uygulanmaktadır. İnşaat, mobilya, dekorasyon, otomotiv sektörleri ile çeşitli optik

uygulamalarda kullanım alanı bulmaktadır. Ayrıca yapılan çalışmalar sonucunda çevre dostu

ayna üretimi de sağlanmıştır.

Cam Tuğla: Cam tuğla, ışık geçirebilen ve duvar örülebilecek şekilde özel olarak şekillendirilmiş

camlardır. Cam duvar tuğlaları, presleme yöntemi ile şekillendirilen, iki adet yarım cam

tuğlanın kenarlarının sıcakta eritilerek birbirine yapıştırılması ile elde edilmektedir. Arada

bulunan hapsedilmiş kuru havanın varlığı sayesinde iyi bir ısı tutucudur. Bu camlara çok

17

değişik desenler yapılmak suretiyle farklı ısı geçirgenliklerine sahip olan cam tuğlalar elde

edilir.

Cam Ev Eşyası:

Cam eritme fırınlarında hazırlanan cam, ya el üretimi yapılan bölmelerden çeşitli el aletleri

kullanılarak alınır, şekillendirilir veya yaygın şekilde uygulanıldığı üzere otomatik üretim

hatlarında çeşitli ev eşyası haline getirilir.

Başlıca cam ev eşyası üretim teknikleri aşağıda verilmiştir.

Otomatik Üretim: Cam ev eşyası üretiminde belirleyici olan otomatik üretimde belli

başlı prosesler; pres, pres-üfleme, üfleme-üfleme, savurma, ayaklı bardaklar (çekme ve

takma ayaklı bardaklar), pres-üfleme gıda kabı prosesleridir. Ülkemizde tüm bu prosesler en

yeni teknolojilerin desteğinde kullanılmaktadır. Kullanılan teknolojiler, ABD ve AB ülkelerinde

kullanılan en üst düzey teknolojiler ile benzerdir. Ayrıca çamaşır makinesi gözetleme camı,

cam tuğla – parke gibi yapı malzemesi, mutfak robotu camı, tencere cam kapağı gibi endüstri

kesimine yönelik ürünler de otomatik üretim prosesinde üretilmektedir.

El İmalatı: El imalatında da dünyadaki güncel teknolojik olanaklardan faydalanılmaktadır.

El imalatında kristal hediyelikler, dekoratif ve masaüstü ürünler yapılmakta, pazarın üst

kesimine hitap edilmektedir. Temelde cam ev eşyasında teknolojiler aynı olmasına karşın,

dünyadaki firmalar arasındaki farklılıklar bu teknolojileri kullanma becerisinde ve bu

teknolojilere destek veren yan teknolojilerin (elektronik sanayi, yazılım gibi) yeterliliğinde

kendini göstermektedir. Dolayısıyla firmaların know-how birikimi ve bulundukları ülkelerdeki

yan teknoloji desteği büyük önem kazanmaktadır.

Cam Çubuk:Türkiye’deki cam çubuk üretimi yöntemi Danner prosesidir. Danner

prosesinde, şartlandırma kanalından geçen uygun kıvamdaki cam bir orifisten, yatay düzleme

15-25 derece meyilli bir döner refrakter mandrele verilir. Bu sistemde kapalı bir mufl

içerisinde gaz veya elektrikle istenilen ısı dağılımı sağlanır. Uç kısmına gelen cam bir çekme

sistemi ile alınır; Danner’den üflenen hava ile çapı kontrol edilir. Çekme hızı ile hava miktarı,

et kalınlığı ile iç çapı belirler. Rulolar üzerinde soğuyarak kesme ve uç parlatma işlemlerine

geçilir. Avize ve süs eşyası yapımında kullanılan cam çubuk üretiminde Çek Cumhuriyeti ve

Almanya önemli rakiplerdir.

Dünya cam ev eşyası üretimi 5 milyon ton düzeyini korumakta ve %1-%3 düzeyinde bir

büyüme göstermektedir. Dünya pazarının %39’u sektörde en büyük üç firma olan Arc

18

International (Fransa), Libbey (ABD) ve Paşabahçe (Türkiye) tarafından paylaşılmaktadır.

Cam Ambalaj:

Cam eritme fırınından istenilen renkte, genelde beyaz, yeşil veya bal renginde alınan cam,

dinlendirme bölgesi sonuna yerleştirilmiş olan ‘forehearth’ ve ‘feeder’ olarak tanımlanan

kanaldan geçirilerek üretim makinesine beslenir. Forehearth’ın esas fonksiyonu, uzun zaman

aralığında camın şartlandırılarak benzer ağırlık ve sıcaklıkta sürekli beslenmesini sağlamaktır.

Çeşitli en ve uzunluklarda ihtiyaca göre inşa edilmekte olup, 150 ton / gün kapasiteye kadar

çıkan kanallar vardır. Cam, çanağın alt kısmındaki orifisten belli stroklarla bir plancerin itmesi

ile akar, kesme bıçakları ile istenilen ağırlıkta damlalar kesilerek oluklar ve kepçe vasıtası ile

makineyi besler.

Cam ambalaj üretimi ‘IS’ makinesinde gerçekleştirilir. Bu makine, yan yana monte edilen

bağımsız seksiyonlardan oluşmaktadır. Her seksiyonda basınçlı hava ile çalışan mekanizmalar

mevcuttur. Bu seksiyonları bir tahrik şaftı birleştirir ve zaman tamburu ayarına bağlı olarak

çalıştırır. Damlanın her seksiyona bağlı kalıp içine zaman ayarlı düşmesi ile üretim sürdürülür.

Makinede üretim şekillendirmeyi iki kademede gerçekleştirir. Üretilecek cam ambalaj

türüne göre ‘’üfleme-üfleme’’ (blow-blow), ‘’pres-üfleme’’ (pres blow) veya ‘’dar boyunlu

pres-üfleme’’ (narrow neck press blow - NNPB) yöntemleri uygulanır ve istenilen şekle uygun

şekillendirilir. Üretilen ürünler konveyör ile tavlama fırınlarından geçirilir, çeşitli ikincil

işlemler yapılır, kalite kontrolü tamamlanan ürünler hat sonunda ambalajlanır.

Cam ambalaj üretiminde, yeni teknoloji yaratacak radikal gelişmeler beklenmemekte,

bunun yerine makine ve buna bağlı üretim hatlarında iyileştirmeler yapılmaktadır. İyi bir cam

dağılımı sağlayan NNPB yöntemiyle üretimin yaygınlaşması ürün ağırlıklarını azaltmakta ve

maliyet düşüşü sağlamaktadır. Ülkemizde de NNPB yöntemiyle üretim yapılmaktadır.

Pazar beklentileri ve müşteri memnuniyetinin sürekliliğini sağlamaya yönelik seri ve

kaliteli üretim yapan ileri teknoloji ürünü IS makineleri ile üretim modernize edilmektedir.

Ayrıca, ürün hafifleşmesi paralelinde fırınlarda atıl kalan kapasitenin tamamının

kullanılmasına yönelik olarak makine kapasiteleri arttırılmaktadır. Cam ambalaj üretiminde;

gerek üretim, gerek kalite kontrol ve gerekse ambalajlama ünitelerinde dünyadaki en güncel

teknolojiler yaygın olarak kullanılmaktadır.

Ülkemizde üreticiler penisilin şişesinden gıda kavanozlarına kadar geniş bir ürün gamıyla

çok çeşitli sektörlere hizmet vermektedirler. Ürün geliştirme faaliyetleri sonucu daha beyaz

19

cam üretimi için yeni kompozisyon kullanımı ile süt şişesinde %28, meyve suyu şişesinde %30

daha hafif olan “ultra hafif şişe” üretimi gerçekleştirilmiştir.

Yılda ortalama %1 - %2 düzeyinde büyüyen dünya cam ambalaj üretimi, Asya-Pasifik ve

Doğu Avrupa gibi gelişmekte olan ekonomilerin bulunduğu bölgelerde ortalamanın üzerinde

bir hızla büyümektedir. Ancak gerek cam ambalaj üreticilerinin uyguladıkları proaktif

politikalar ve gerekse sürekli gelişen ikame ambalajlar nedeniyle pazardaki rekabet gün

geçtikçe yoğunlaşmaktadır.

Cam kalitesine ve maliyete olumlu etkisi ve de sağladığı enerji tasarrufu ile genel

ekonomiye katkısı nedeniyle üretimde “Cam Kırığı Kullanımı”nın artırılmasına yönelik

çalışmalar yapılmakta, ayrıca çevre kirliliğinin önlenmesine katkıda bulunmak amacıyla cam

ambalajın toplanmasını ve geri dönüşümünü sağlayacak yöntemler geliştirilmektedir.

Cam Elyafı:

Cam eritme ve üretimi, bir fırında kum, kalker, kolemanit vs. girdilerin tartımlı

karışımlarının ergitilmesi ile başlar. Elyaf üretimi gelişme süreci içinde belli başlı iki yöntem

mevcuttur. İlki erimiş cam damlalarından meyilli yivli oluklardan şekillendirilerek elde edilen

cam bilyalardan elyaf çekme yöntemidir. Bugün dünyadaki ve Türkiye’deki modern

uygulamalarda girdilerin otomatik olarak kapalı sistem ile tartım sonrasında başlayan

ergitme işlemi kontinu (kesintisiz) olarak üretim yapan “unit melter”de devam etmektedir.

Kontinu sistem ile yapılan üretimde sağlanan stabil ürün kalitesi, bilya üretiminde

sağlanamamaktadır.

Elyaf çekme işlemi, elektrikle ısıtılan platin/rodyum karışımı bushingler vasıtası ile bushing

üzerinde bulunan 200 veya bu sayının katları kadar fazla sayıda nozullardan yapılır. Bu

şekilde elyaf çekimi sonucunda elde edilen bobinler:

• Fitil

• Dokunmuş fitil

• Kırpılmış demet

• Keçe

Cam iplik ürünlerini meydana getirmek için kullanılır.

20

Fitil:

Bükülmeden sarılmış elyaf demetleridir. Kullanım yerlerine göre, sarılan tel sayısı, birlikte

sarılan demet adedi ve üzerine aplike edilen bağlayıcı formülasyonu değişmektedir.

Püskürtme, elyaf sarma veya kırpma metotları ile CTP (Cam Takviyeli Plastik) üretiminde

kullanılır.

Dokunmuş Fitil:

Aynı veya değişik ağırlıkta fitillerin atkı ve çözgüde kullanılarak dokunması ile elde edilir.

Keçe ile birlikte çeşitli açık kalıplama, pres kalıplama ve reçine enjeksiyonu ile kalıplama

uygulamalarında kullanılır.

Kırpılmış Demet:

Elyaf üreticisi tarafından elyaf çekme sonrasında elde edilen bobinlerin ikinci bir proses ile

3mm - 24 mm arasında kırpılarak satışa hazır duruma getirilen ürün grubudur. Polyester gibi

termoset veya polyamid, polypropilen gibi termoplastik reçinelerin içerisine karıştırılarak

pres ve enjeksiyon kalıplama metodu ile üretimlere uygun termoset ve termoplastik bileşik

halinde hazırlanır.

Keçe: Elyaf üreticisi tarafından elyaf çekme sonrasında elde edilen fitil bobinlerinin ikinci proses

ile keçe makinesinde 20 mm - 50 mm uzunluğunda yatay düzlemdeki taşıyıcı bant üzerine

kırpılarak istenilen gram/m2’ye ulaşılacak şekilde serpiştirilir. Toz veya sıvı bağlayıcı ile

birbirine bağlanır. Hat sonunda, fırından da geçen ürün karton miğferler üzerine sarılarak

satışa hazır ürün halinde alınır. Keçe halindeki cam elyafı, el yatırması metodu ile üretilen

CTP ürünlerinde veya makine ile üretilen ışık geçirgen ve opak levhalarda kullanılır.

Günümüzde mühendislik malzemesi olarak öne çıkan cam elyafı ve polyester ürünleri,

kırılgan yapıdaki plastik türevi ürünlerin fiziksel dayanım özelliklerini artırmak amacıyla

altyapı (boru), otomotiv, inşaat, denizcilik, endüstriyel ürünler ve şehir mobilyaları

uygulamalarında yaygın kullanım alanı bulmaktadır. Mukavemet değer, hafiflik, korozyon

dayanımı, ucuz maliyet avantajı ile cam elyaf ürünleri tercih edilen malzeme olarak

konumunu gün geçtikçe güçlendirmektedir. Dünyada olduğu gibi ülkemizde de yenilenebilir

enerji sektörüne ve küresel ısınma kapsamında sulama projelerine yönelik girişimlerin

artması nedeniyle polyester ve cam elyafı talebinin de arttığı görülmektedir.

21

İLİŞKİLİ SEKTÖRLER

Cam sektörü ürünleriyle inşaat, otomotiv, beyaz eşya, gıda, içki, meşrubat, ilaç, kozmetik,

turizm (lokanta gibi), mobilya, boru, elektrik ve elektronik gibi birçok sektöre ve ev kesimine

girdi vermektedir. Özellikle düz camda, inşaat ve otomotiv sektöründe yaşanan gelişmelerin

etkisi birebir gözlenmektedir. İnşaat sektöründeki, güneş enerjisine yönelik yüksek

performanslı camlar ya da otomotivde yeni girilen projeler, düz cam faaliyetlerini etkileyen

unsurlardır.

Cam ambalaj alanında özellikle gıda ve kozmetik sektöründe gelişen ürün çeşitleri ve

dağıtım kanallarında ambalajın önem kazanması, sektörü hareketlendirmektedir.

Resim 6: Camın kullanım alanları

Kaynak: Milli Eğitim Bakanlığı SEKTÖRÜN YAPISAL VE EKONOMİK ÖZELLİKLERİ

Bütün üretim alanlarında yapısal ve ekonomik özellikler o sektörün genel yapısını

tanımlayan ve diğer sektörlerden ayıran iki ana unsurdur.

Üretim sektörlerinin ayırt edici özellikleri, bu özelliklerin dünya genelindeki temel

eğilimlerle olan ilişkilerinde tutarlı dengeler kurulmasını sağlamaktadır. Sektörün birikim

yeteneğinin korunup geliştirilmesi ve geleceğinin güvence altına alınmasının ön şartı, yapısal

ve ekonomik özelliklerinin iyi analiz edilmesidir.

Cam üretimi ister cam kaplar (container glass) olsun, isterse düzcam (float glass) olsun

modern teknoloji, büyük ölçekli yatırım ve dolayısıyla önemli ölçüde (sermaye yoğun) finans

kaynağı gerektiren bir sektördür. Bu nedenle sektör faaliyetleri oldukça yoğunlaşmış

durumdadır. Bu yoğunluk özellikle 1980'li yıllarda kendini göstermiştir. Bunun sonucu olarak

22

sektörde yeni yatırımlara ihtiyaç duyulmuş ve yeniden yapılanma sürecine girilmiştir.

Cam sektörünün geliştirilmesi, bu yapısal ve ekonomik özelliklerin bütün kararlarda ve

oluşturulacak kurumlarda göz önüne alınmasını zorunlu kılmaktadır.

Cam sanayiinin ayırt edici yapısal ve ekonomik özellikleri aşağıda özetlenmektedir:

I. Sektörün Yapısal Özellikleri;

- İzabe teknolojisine dayalı enerji-yoğun bir üretim olması,

- Hammadde yoğun üretim yapısı,

- Kesintisiz Üretim göstermesi,

- Sürekli Yatırım,

- Çeşitli Kompozit maddelerin elde edilmesinde kullanımı,

- Teknolojik Gelişme Katsayısı.

II. Sektörün Ekonomik Özellikleri;

- Ölçek Ekonomisine bağımlılığı,

- Dikey bütünleşme zorunluluğu,

- İlk Yatırım maliyetinin yüksekliği,

- Başabaş noktasının yüksekliği,

- Küresel Özelliği,

- Sektör ve Çevre ilişkisi

Yapısal Özellikleri

1. İzabe Teknolojisine Dayalı Enerji-Yoğun Bir Üretim Olması

Cam sektörünün en önemli özelliği yüksek sıcaklıkta eritme teknolojisine (izabe

teknolojisine) dayanan enerji-yoğun bir üretim alanı olmasıdır. Cam hammaddeleri belli

ölçülere göre karıştırılarak eritme fırınlarına akıtılır. Fırınlar yaklaşık 1500-1600 santigrat

derecede ısıtılarak içlerindeki hammadde cam eriyiği haline dönüştürülür. Cam eritme

fırınları, kampanya dönemleri boyunca hiç söndürülmeden sıcak tutulmak zorundadır.

Kampanya dönemlerinin on yıl gibi uzun bir dönemi kapsadığı göz önüne alındığında, enerji

kullanımındaki sürekliliğin, buna bağlı olarak da enerjiye bağımlılığın önemi anlaşılır.

2. Hammadde Yoğun Üretim Yapısı

Cam üretiminde birim ağırlığı fazla olan kum, maliyeti yüksek olan soda, doğada az bulunan

dolomit ve feldspat gibi hammaddeler kullanılmaktadır. Bu ham maddelerin kalitesi ve saflığı

kadar, teminindeki devamlılık da önemlidir. Gerekli spesifikasyonlara uygun hammadde

23

temininde binde 1'ler oranında bir oynama cam üretimini olumsuz yönde etkilemektedir.

İçerisinde önemli miktarda enerji absorbe eden ve istenilen kalitede cam üretmenin temeli

olan hammaddenin temini hususu, cam endüstrisinde yapılabilirlik çalışmaları sırasında

önemle ele alınması gerekli bir konu olmaktadır.

3. Kesintisiz Üretim Göstermesi

Cam eritme fırınlarının yüksek sıcaklıkta çalışmaları, enerjinin maliyet içindeki payının

yüksek olması, bu üretim alanında kesintisiz üretim yapılmasını zorunlu kılmaktadır. Sektörde

başabaş noktasının oldukça yüksek bir kapasite kullanımını zorunlu kılması ve izabe

teknolojisinin tam kapasite çalışmayı gerektirmesi üretimde kesintisizliğin önemini

artırmaktadır.

4. Sürekli Yatırım İhtiyacı

Bugün teknolojide öylesine hızlı değişmeler olmaktadır ki, teknik olarak daha ömrünün

yarısına gelmemiş bir makina- donanımını değiştirmek söz konusu olabilmektedir.

Günümüzde makina-donanım seçiminde göz önünde tutulması gereken temel kriter, rekabet

edebilir ömürdür. Herhangi bir teknik donanım performansını ve rekabet edebilirliğini

kaybettiği zaman, o donanımı değiştirmeden sektörün rekabet gücünün korunması mümkün

değildir. Teknolojideki hızlı değişmenin meydana getirdiği rekabet edilebilir ömür,

beraberinde sürekli-yatırım olgusunu getirmiştir.

Genel ilke, eldeki mevcut teknolojilerin sonuna kadar kullanılmasından sonra yatırıma

gidilmesidir. Ancak gerektiğinden önce yatırım yapmanın yüksek maliyeti kadar, gerektiğinde

ve tam zamanında yatırım yapmamanın getirdiği yüklerin de dikkate alınması gerekir. Fırın

yenileme, şekillendirme makina donanımlarının modernizasyonu, destek hizmet üreten

gereçlerin yenilenmesi, ölçme-kontrol sistemlerinin geliştirilmesi gibi diğer rekabet gücünü

belirleyen gelişme alanları da dikkate alındığında, cam sektörünün enerji yoğun üretim alanı

olduğu kadar, sermaye yoğun ve sürekli yatırım ihtiyacına dayalı bir alan olduğu görülür.

5. Çeşitli Maddelerin Elde Edilmesinde Kullanımı

Cam, 800 değişik bileşeniyle, 43 bin çeşit ürünün elde edilmesinde kullanılmaktadır. Geniş

çapta otomasyona dayanan üretim, beraberinde hammadde ve cam üretim aşamalarında

şartların dengeli olmasını gerektirmiştir. Silika camı basit bir cam olmasına karşın, kimyasal

etkilere karşı dayanıklıdır. Düşük genleşme katsayısına sahiptir. Bütün bu olumlu özelliklerine

rağmen üretimi zordur. Cam sanayiinin üretim hacminin büyük bir kısmını soda ve kireç

camları oluşturmaktadır. Nefelinli siyenitler ise, çeşitli sanayi tipi cam kaplar, cam levhalar,

24

televizyon tüpleri, lambalar, cam blok ve cam yünü, kimyasal etkilere ve ısıya dayanıklı

borasilikat camları yapımında kullanılır.

Temel girdi olarak kullanılan kompozit maddeler içinde cam elyafının özel bir yeri vardır. Bu

nedenle, cam elyaf takviyeli plastiklere kadar, cam kökenli optik elyafın da

telekomünikasyonda yarattığı imkanlar, bu sektörün geleceğine olan güveni artırmaktadır.

6. Teknolojik Gelişme Etkisinin Yüksekliği

Yeni ve daha etkin üretim yöntemleri oluşturuldukça üretim teknolojisi değişir. Ayrıca, yeni

buluşların tüm üretim yöntemlerinin etkinliğini artırması söz konusudur. Aynı anda bazı

üretim yöntemleri etkinliklerini kaybetmeleri sonucu üretim fonksiyonundan dışlanabilirler.

Bu değişimler teknolojik gelişmeyi oluştururlar.

Cam sanayiinde, düz camlarda ikincil işlemler, cam ev eşyasında yenilikçi yeni ürün

tasarımı, cam ambalajda teknik müşteri hizmeti gibi unsurlar rekabet gücünü etkilemektedir.

Ürün, süreç ve pazarlamada yenilik oluşturmadan, yeniliklerin takipçisi olmadan, cam

sektöründe birikim yeteneğini koruyarak uzun vadeli geleceği güvence altına almanın imkanı

kalmamıştır. Sadece teknik boyutla kısıtlı olmayan, geniş anlamlı AR-GE çalışmaları, günümüz

cam sanayiinde de belirleyici ağırlığa sahiptir.

Ekonomik Özellikler

Ölçek Ekonomisine Bağımlılığı

Üretimde kullanılan girdilerin hepsini aynı oranda artırdığımız zaman çıktıdaki artış bu

orandan fazla ise ölçeğe göre artan, bu orana eşit ise ölçeğe göre sabit, bu orandan az ise

ölçeğe göre azalan bir getiri vardır. Ölçek ekonomilerinin kaynaklarının teknolojik ve

ekonomik sınırları vardır ve bir noktadan sonra bu faktörler maliyetleri etkilemez, hatta

olumsuz yönde etkileyebilir.

Cam fırınlarının kapasiteleri; fırınların hacimleri, birim üretim için gerekli hammadde, yarı

mamul madde ve işgücü miktarlarına bağlı olarak değişir. Geniş fırınlar küçüklere göre birim

kapasite başına daha az ısı kaybederler çünkü ısı kaybı alana bağlıdır.

İzabe teknolojisi, kesintisiz üretim ve hammadde hassasiyeti nedeniyle, sektörde ölçek

ekonomisi kurallarını belirleyici duruma getirmektedir. Bu nedenle, bütün dünyada cam

üreten tesislerin üretim kapasiteleri katlanarak artmaktadır. Bir yandan da üretimdeki

ihtisaslaşma, bu konudaki eğilimleri daha da arttırmaktadır.

Bir ülkede ya da bölgede cam üretiminde ve ticaretinde liderliğini korumak isteyen bir

25

kuruluş, talebi aşan bir arz oluşturmak zorundadır. Cam sektöründe oluşturulan her arz

basamaklar biçiminde yükselir. Belli dönemlerde talebi ithalatla karşılamak, sonra başabaş

noktasına gelip talebi aşan üretim düzeylerine erişmek sektörde kolay yürütülebilecek bir

uygulama değildir.

Sektör ölçeğe dayalı bir yapıya sahip olduğu için oligopol bir pazar yapısı oluşumuna

müsaittir. Bilindiği üzere bu tür piyasalarda stratejik planlama yönetimde temel ilkedir.

Sadece piyasa şartlarına değil, rakiplerin yaptıkları çalışmalara ve izledikleri politikalara bağlı

olarak oluşan belirsizlik cam sektöründe güçlü bir yönetimi ve çağdaş yönetim yöntemlerinin

uygulanmasını zorunlu kılmaktadır.

Dikey Entegrasyon Zorunluluğu

Dikey entegrasyon, bir üretim sürecinin girdi temininden tüketiciye ulaşması noktasına

kadar değişik aşamaların aynı firmanın kontrolü altında gerçekleştirilmesidir. Bu durumun

firmaya getirdiği avantajlar ve dezavantajlar bulunmaktadır.

Firmalar arası birleşmeler ve bir firmanın diğer bir firma tarafından satın alınması, diğer

faktörlerin yanı sıra maliyetlerin de büyük önemi vardır. Benzer bir şekilde, firmanın dikey

entegrasyon sonucunda maliyet avantajları elde edeceğinin belirlenmesi durumunda firma bu

yönde politikalar uygulayacaktır. Entegre edilmiş üretim, girişi engelleyici bir araç olarak da ilgi

çekicidir. Entegre edilmiş üretimin gerçekleştirildiği bir endüstriye girmek isteyen yeni bir

firma, önemli miktarlarda yatırımı geçekleştirmek durumundadır.

Özellikle gelişmekte olan ülkelerde satıcı piyasalardaki örgütlenmenin yetersizliği, cam

endüstrisinde dikey entegre gelişmeyi zorlamaktadır. Örneğin, sektörün önemli girdisi olan

kumu, gerekli spesifikasyonlara uygun üreterek güvenli biçimde arz edebilecek kurumların

oluşmamış olması, sektörü kendi kumunu kendi imkanlarıyla üretmeye zorlamaktadır.

Sektörde çok zorunlu biçimde katı bir entegrasyon yapısı oluşmaktadır. Konjonktürün

olumlu olduğu dönemde bu entegrasyonun önemli maliyet avantajları vardır. Kriz

dönemlerinde ise sektör bütünüyle sarsıntı geçirebilmektedir. Bütün dünyada, bu sert

entegrasyon yapıları esnetilmektedir. Hatta, çok daha gevşek yapıda örgütler bile, merkezkaç

yönetim ilkesini benimseyerek, her birimi kâr merkezi olarak gören bir anlayışa

yönelmektedirler.

26

İlk Yatırım Maliyetinin Yüksekliği Cam endüstrisinin bir diğer özelliği de ilk yatırım maliyetinin yüksek, kar marjlarının düşük

olmasıdır. İş hacmine kıyaslandığı zaman, bir buzdolabı fabrikasına göre cam endüstrisinin

cirosu çok daha düşük kalmaktadır. ABD'de petrol şirketlerinden sonra en büyük ölçekli

kuruluşlar cam üreticileri olduğu halde, ciroları ve karları bakımından Fortune'nin her yıl

düzenlediği dünyadaki 500 büyük şirket arasına çok az sayıda cam kuruluşu girmektedir.

Gerek ilk yatırım maliyeti, gerekse modernizasyon ihtiyaçları, camda sermaye-yoğun

yatırım karakterinin giderek daha baskın hale geldiğini göstermektedir. Sürekli yatırım ihtiyacı

olan, sermaye yoğun karakteri gelişen ve sermaye maliyetlerine karşı duyarlılığı giderek artan

böylesi bir üretim alanında, stokları artıracak, talebi daraltacak yanlış kararların etkisinin

boyutu kolaylıkla kestirilebilir.

Bu özellikler ve daha önce değinilen ölçek ekonomisi, dikey entegrasyon gibi yapısal

özellikler nedeniyle sektöre giriş ve çıkış çok azdır. Bütün dünyada sayıları on kadar olan

büyük cam üreticileri sektörün yüzde 80'inden fazlasına sahiptir. Diğer bir deyişle dünya cam

piyasası oligopol bir yapı göstermektedir. Ülkelerde ise yurt içi piyasalar genellikle tekelci bir

yapıya sahiptirler. Dolayısıyla sektörde rekabet daha ziyade uluslararası olarak

algılanmaktadır. Bu durum hükümetlerin izledikleri dış ticaret politikalarının sektördeki

rekabet gücünü doğrudan ve son derece etkili bir şekilde belirlemelerine yol açmaktadır.

Başabaş Noktasının Yüksekliği

Başabaş noktası analizi, bir projenin mali yeterliliğini tehlikeye sokmadan çalışabileceği en

düşük verim ve/veya satış seviyesini bulmak amacıyla yapılır. Başabaş noktası deyimi bir

projenin ne kar ne de zarar ettiği çalışma seviyesini ifade etmek için kullanılır. Başabaş

noktası toplam gelirler ile toplam maliyetin birbirine eşit olduğu durumda gerçekleşir. Bu

noktada firma ne kar ne de zarar etmektedir. Bu noktadan sonra yapılacak bir birimlik artış

bile firmanın kara geçmesi için yeterli olacaktır. Aynı şekilde bu noktanın altına düşen satışlar

firmayı zarar eder hale getirecektir. Bu noktayı değişik şekillerde izah etmek mümkündür.

Yaygın olarak kullanılan göstergeler şunlardır:

- Üretilen veya satılan birimlerin miktarı,

- Satışların parasal değeri (TL cinsinden toplam satış değeri),

- Tesisin Kapasite kullanım oranı

27

Şekil 1: Başabaş noktası grafiği

Kapasite Kullanma Yüzdesi

Cam sektöründe önemli bir özellik olarak başabaş noktasının yüksek olduğu kabul

edilmektedir. Cam çeşitlerine göre farklılık göstermesine karşın, üretimde ağırlığı olan

ürünlerde başabaş noktası kapasite kullanım oranının yüzde 75'i düzeyindedir. Bu durum

sektörde üretim yapan firmaların giriş çıkışını kısıtlamakta, riski artırmakta ve oligopol bir

piyasa yapısının oluşmasına katkıda bulunmaktadır. Sektörün karlılığı daha önce belirtilen

sürekli üretimin güvence altına alınması kadar, tam kapasite çalışma şartlarına da bağlıdır. Bu

nedenle, üretimin güvenceye alınması kadar, dağıtım ve müşteri potansiyelinin güvence

altında tutulması da son derece önemlidir. Üretici firmalar zaman zaman kapasite fazlasını

maliyetin altında dampingli fiyatlarla satarak dünya pazarlarında yeni pazar arayışlarına

girmektedirler.

Diğer izabe teknolojisine dayalı sektörlerde olduğu gibi, cam üretiminde de işin

yavaşlaması ya da grev gibi zorunlu duruşların endüstri üzerinde yıkıcı etkisi çok yüksektir.

Ayrıca, yanlış işletme politikası ya da makro-ekonomik kararlar nedeniyle, sektörde talebin

daralması, olağanüstü stoklar oluşturmakta, bu nedenle sektörde maliyetler çok fazla

artabilmektedir. Bu durum yeni korumacılık yöntemlerinden olan anti-damping vergilerini de

gündeme getirmektedir.

Küresel Özelliği

Sektörde kullanıcılar üretimin yeri ne olursa olsun, düzgün ve dünya kalitesinde (uniform)

mamul talep etmektedir. Bu talep, cam üreticilerini faaliyetlerinde küreselleşmeye

28

zorlamaktadır. Buna ek olarak, sektörün dünya pazarının genişliği, bu sektördeki yatırımların

büyük ölçekli olarak yapılmasını gündeme getirmiş, üreticilerin daha önce genelde tek bir

kıtayla sınırlanan pazarlarını dünya geneline taşımıştır.

Cam ambalaj nisbi olarak daha az küresel olmasına karşın, cam ev eşyası, cam elyafı ve düz

camlar küresel nitelikli ürünlerdir. Düz camlarda sermaye, talebin olduğu yere hızla giderken,

cam ev eşyasında belli bir merkezde yapılan üretim dünya ölçüsünde dağıtılabilmektedir. Bu

özellikler cam elyafı için de geçerlidir. Bu da, firmalar arası satın alma, birleşme, işbirliği ve

ortak yatırım konularında hızlı davranılan bir sektör olma özelliği yaratmaktadır. Gelişmekte

olan ülkelerde dinamik cam sektörlerinin gelişmelerini önleme (destabilize etme) stratejisi

büyüklerin belirgin stratejilerinden biridir.

Sektör ve Çevre İlişkisi

Günümüzün teknolojisi, tüketim alışkanlıkları, değişen yaşam standartları, kentleşme,

nüfus artışı ve sanayileşmeye paralel olarak artan kentsel ve endüstriyel atıklar önemli bir

çevre problemi olarak karşımıza çıkmaktadır. Atık yönetimi konusu, atıkları geri kazanmak,

atık miktarını arttıran üretim ve tüketim türlerini sınırlamak gibi hususları da kapsayan ve

giderek önemi artan bir konu haline gelmiştir.

Bilindiği gibi cam kaplar kolaylıkla yenilenebilir (recycling, re-use) özelliğe sahiptirler. Bu da,

sektörde önemli ölçüde enerji ve hammadde tasarrufu sağlamaktadır. Zaten artan enerji

maliyetleri ve çevre korumaya yönelik olarak ortaya konan yapısal düzenlemeler, yenilenebilir

camların önemini oldukça artırmıştır.

Cam, yeniden dolum ve dönüşüm özelliğini bir arada bulunduran tek malzemedir. Cam

ambalajın büyük bir bölümü, özel şekilde ve işaretli olduğundan (depozitolu) dağıtım toplama

örgütlenmesi içinde geri dönüp, temizlenerek tekrar doluma girer (Süt, bira, meşrubat şişeleri

gibi).

Bunun dışında kırılmış parçalar ise, renk ayırımı, temizleme ve öğütme işlemlerinden

geçirilerek harmana belirli oranlarda katılır. Birçok ülke kırık camların toplanarak yeniden

üretime kazandırılması konusunda yarış halindedir.

Cam kapların çok kolay yenilenebilir özelliğinden dolayı bazı ülkeler bunu teşvik

etmektedir. Örneğin Danimarka`da yalnızca yeni şişeler üzerine vergi konulmaktadır. Bu vergi,

kullanılan şişelerin toplanma ve temizlenme maliyetlerini karşılayacak kadar yüksek

orandadır. Plastik şişeler üzerindeki vergi oranı ise, karton ve ince levhalar üzerindeki vergi

oranları ile karşılaştırıldığında, oldukça yüksek düzeyde bulunmaktadır.

29

Sektördeki bu özellik enerji tasarrufu açısından da çok önemlidir. Yeniden üretime

kazandırılan her bir ton hurda cam yaklaşık olarak 1,2 ton hammadde ve 100 Kg. fuel-oil

tasarrufu sağlamaktadır.

DÜNYADAKİ DURUM Dünya cam sektörü global ekonomiye paralel bir gelişmeyle yılda ortalama % 2-4

düzeyinde büyümektedir. Dünya cam üretiminin yaklaşık 121 milyon ton düzeyinde olduğu

tahmin edilmektedir. Bu üretimin % 45’ini cam ambalaj, % 37’sini düz cam, % 4’ünü cam ev

eşyası, % 3’ünü cam elyaf ve % 10’unu diğer camlar oluşturmaktadır. Toplam üretimin % 30’u

Avrupa, % 34’ü Asya, % 29’u ABD ve % 7’si diğer bölgelerde gerçekleştirilmektedir.

Tablo 2: Dünya Cam Üretimi Ürün Dağılımı

Üretim (Milyon Ton) Pay (%)

Cam Ambalaj 55.0 45

Düz cam 45.0 37

Cam Ev Eşyası 5.0 4

Cam Elyaf 3.5 3

Diğer 12.5 10

Toplam 121.0 100

Kaynak: www.sanayi.gov.tr

Dünya cam ve cam mamulleri ithalatında 2011 yılı verilerine göre Çin, ABD, Almanya,

Güney Kore ve Fransa ilk beş ülkeyi oluştururken; ihracatta ise yine aynı dönemde ilk beş

ülkeyi Çin, Almanya ve Japonya, A.B.D. ve Fransa oluşturmaktadır.

Tablo 3: Dünya Cam İthalatı (1.000 ABD Doları)

İTHALATÇI ÜLKELER 2007 2008 2009 2010 2011

Çin 3.273.

327

3.420.01

1

3.028.6

10

4.871.47

4

6.267.2

82

ABD 6.241.

729

5.970.37

0

4.641.6

42

5.733.04

6

6.106.3

42

Almanya 5.051.

187

5.629.04

0

4.457.4

40

5.207.83

9

5.622.6

82

Güney Kore 2.468.

773

2.559.94

6

2.454.5

35

3.289.66

6

3.734.7

19

Fransa 3.757.

049

4.072.77

1

3.250.8

27

3.474.40

3

3.694.1

68

30

Japonya 2.200.

334

2.521.46

8

1.918.5

51

2.358.90

5

2.669.8

96

Tayvan 1.845.

805

2.053.83

2

1.692.0

26

2.667.04

4

2.583.6

89

İngiltere 2.374.

406

2.385.26

4

1.843.0

54

2.162.40

0

2.362.0

88

Kaynak: International Trade Center, Trade Map

Tablo 4: Dünya Cam İhracatı (1.000 ABD Doları)

İHRACATÇILAR 2007 2008 2009 2010 2011

Çin 7.249.8

36

9.069.69

7

7.597.08

6

10.325.4

04

12.603.526

Almanya 6.815.9

59

7.263.28

1

6.143.42

1

6.582.03

3

7.190.707

Japonya 4.136.1

10

4.683.04

4

4.503.73

7

6.527.25

8

6.685.186

A.B.D. 4.829.4

28

5.088.10

9

4.144.81

8

4.983.82

4

5.325.142

Fransa 4.245.3

05

4.281.09

4

3.265.21

1

3.459.16

2

3.681.417

İtalya 3.106.5

10

3.247.45

0

2.514.91

7

2.737.49

5

3.070.643

Belçika 3.385.1

49

3.488.59

1

2.603.21

6

2.641.88

7

2.859.749

Tayvan 1.115.7

39

1.164.74

2

1.128.79

7

1.591.80

8

2.186.223

Kaynak: International Trade Center, Trade Map

31

Şekil 1: Dünya Cam Sektörü İhracatından Başlıca Ülkelerin Aldığı Paylar, 2009 (%)

Kaynak:http://www.cimentobirlik.org/tr/cimento-cam-seramik-ve-toprak-urunleri-sektor-

raporu-2010

Aşağıdaki tabloda dünya cam sıralamasında önde giden cam kuruluşlarının cam

sektöründeki 2007 yılı cirolarına göre sıralaması verilmektedir.

Tablo 5: Dünyada Önde Gelen Cam Firmaları

Kuruluşun Adı Ülke Toplam Satışlar

(2007)

Cam Satışları

(2007)

St. Gobain Fransa 59.408 15.734

NSG Japonya 7.986 7.854

Asahi Japonya 14.747 7.597

Owens Illinois A.B.D. 7.567 7.100

Corning A.B.D. 5.860 4.700

Hoya Japonya 4.807 4.346

Guardian A.B.D. 4.500 3.700

NEG Japonya 3.683 3.668

Owens Corning A.B.D. 4.978 2.987

Schott Almany

a

2.848 2.848

Vitro Meksik

a

2.631 2.599

Şişecam Türkiye 2.483 1.930

Kaynak: www.sanayi.gov.tr

32

AVRUPA BİRLİĞİ’NDEKİ DURUM 27 üyeli Avrupa Birliği, dünya cam üretiminde % 30 düzeyinde bir paya sahip olup, 2010

yılında toplam AB üye ülkelerinin üretiminin % 62’sini cam ambalaj, % 29’unu düzcam, %

3’ünü cam ev eşyası, % 2’sini cam elyaf ve % 3’ünü diğer camlar oluşturmuştur.

Şekil 2: AB Üyesi Ülkelerin Cam Üretim Dağılımı

Kaynak: CPIV (Standing Comittee of the European Glass Industries) web sitesi

Tablo 6: AB Üyesi Ülkelerin Yıllar İtibariyle Cam Üretimi (1.000 Ton)

Yıllar Düz

Cam

Cam

Ambalaj

Cam Ev

Eşyası

Cam

Elyaf

Diğer

Cam

Toplam

2006 9.981 20.967 1.526 796 1.162 34.432

2007 10.11

9

21.621 1.547 821 1.214 35.322

2008 9.865 21.270 1.440 823 966 34.364

2009 8.965 19.366 1.041 476 946 30.794

2010 9.405 19.886 1.016 714 1.005 32.026

Kaynak: CPIV (Standing Comittee of the European Glass Industries) web sitesi

AB üyesi ülkelerin düz cam üretimi 9-10 milyon ton düzeyindedir. Üretim seviyesinde

büyüme gözlenmeyen, doyuma ulaşmış bir yapıya sahip olan Avrupa pazarının büyüklüğü de

33

yaklaşık 9 milyon tondur. Pazarda otomotiv camı, kaplamalı cam ve lamine cam gibi işlenmiş

ürünlerin payı oldukça yüksektir.

AB üyesi ülkeler düz cam ve cam ambalajda ağırlıklı ihracatçı, cam ev eşyası, cam elyaf ve

diğer cam çeşitlerinde ithalatçı konumdadır.

TÜRKİYE’DEKİ DURUM Kurulduğu dönemden bugüne kadar yaptığı çalışmalar ve atılımlarla, Türkiye cam sektörü

dünyada önde gelen cam üreticisi ülkeler arasına girmiş ve her geçen yıl olağanüstü

gayretlerle rekabet gücünü pekiştirmiştir. Türkiye cam sektörü girdilerinin tamamına yakınını

yurtiçinden temin eden, ihracatçı, ülke ekonomisine net katma değer yaratan ve büyümesini

her koşulda sürdürmek için çaba harcayan ve Türkiye’nin lokomotif sektörlerine girdi veren

önemli ve başarılı bir sektördür.

Sektördeki, büyük kuruluşlar T. Şişe ve Cam Fab. A.Ş. (Şişecam) bünyesinde Paşabahçe

Cam San ve Ticaret A.Ş, Trakya Cam Sanayi A.Ş., Yenişehir Cam San. A.Ş., Anadolu Cam San.

A.Ş., Cam Elyaf San. A.Ş. ile Güral Cam, Marmara Cam ve İzocam’dır. Ayrıca cam işleme

alanında üretim yapan çok sayıda firma vardır. Şişecam düz cam, cam işleme (inşaat,

otomotiv, beyaz eşya, enerji), cam ev eşyası, cam ambalaj ve cam elyaf üretim tesislerine

sahiptir. Güral Cam ve Toprak Cam cam ev eşyası, Marmara Cam cam ambalaj, İzocam cam

yünü ve taş yünü alanlarında üretimlerini sürdürmektedir. Düz cam ikincil işlemlerde Schott

Orim, Yıldız Cam, Star Grup, Kutaş, Hatipoğlu Cam ve Gürsan Cam gibi firmalar

bulunmaktadır. Otomotiv camlarına yönelik olarak ise başta Kutaş (Tamcam), Olimpia,

Başkent, Dora olmak üzere çeşitli firmalar üretimlerini sürdürmektedir.

Türkiye cam sektörünün en büyüğü olan Şişecam kapasite olarak Avrupa’da 6’ncı sırada,

dünyada 13’üncü sırada yer almaktadır. Cam Ev Eşyasında Avrupa’da 2’nci, dünyada 3’üncü,

Düz cam ve Cam Ambalaj alanlarında ise Avrupa’da 4’üncü durumdadır. Şişecam yurtdışında

yaptığı atılımlarla da bölgede önemli bir güç haline gelmiştir.

Türkiye cam sektörü yaklaşık 2,3 milyar ABD Doları düzeyindeki üretim değeri ile Türkiye

ekonomisinin binde 3’ünü üretmekte olan ve yaklaşık 20 bin civarında çalışan sayısı ile

üretim girdilerinin tamamına yakınını yurtiçinde sağlayan, sermaye ve enerji yoğun, aynı

zamanda da yüksek kapasite ile çalışma zorunluluğu olan bir sektördür.

2012 yılı toplam cam ve cam ürünleri ihracatı 956 milyon ABD Doları, ithalatı ise 643

milyon ABD Doları olarak gerçekleşmiştir.

Sektörde yüksek enerji tüketimine karşın cam sanayii bir taraftan da geliştirdiği katma

34

değeri yüksek ürünler ile çevre korumaya ve enerji tasarrufuna önemli katkılar

sağlamaktadır. İnşaat ve otomotiv gibi Türkiye’nin lokomotif sektörlerine girdi veren ve cam

sanayiinin ağırlıklı faaliyet alanını oluşturan düz cam sektörü özelinde kaplamalı camlar ve

çift camlar, artık düz camın yerini almaktadır. Dünyada özellikle gelişmiş ülkelerdeki bu

yaygın eğilimin halen gerisinde bulunulmakla birlikte, ülkemiz düz cam sektöründeki

gelişmeler hızla ilerlemektedir. İşlenmiş camların toplam düz cam üretimindeki payı 1980’li

yıllarda % 3 iken, bu oran son üç yılda % 30’lara varmış durumdadır. Ülkemizde, mevcut

tüm konutlarda ısı yalıtımını iyileştiren Low E kaplamalı camların kullanılması durumunda,

yılda 2,5 milyar ABD Doları tasarruf sağlama, karbondioksit emisyonunu da önemli ölçüde

azaltma potansiyeli bulunmaktadır. Diğer bir anlamda, uluslararası yaptırımlara konu çevre

kirliliği ve dünyanın dengesini bozan küresel ısınmayı kontrol altına alma imkanı yaratan

Low E camlar, ülke ekonomisine büyük katkılar sağlayacaktır.

Cam sektörünün 2010 yılında gerçekleşen 1,475 milyar TL’lik net katma değeri, % 20

artarak 2011 yılında yaklaşık 1,8 milyar TL ye ulaşmıştır. 2012 yılında net katma değer

miktarı 1,5 milyar TL olarak gerçekleşmiştir.

Şekil 3: Cam Sektörü Net Katma Değer Miktarı (1000TL)

Kaynak: Şişecam Sektör Verileri

35

Cam üretiminde kullanılan en önemli girdiler, kum, soda, dolomit, kuvartz maddeleridir.

Ülkemizin bu kaynaklar açısından zengin olması nedeniyle, Türk cam sanayi % 98 oranında

yerli hammadde kullanmaktadır.

Ülkemiz cam sanayinin üretim kapasitesi yaklaşık 3,5 milyon tondur. Ülkemiz üretim

kapasitesinin % 90’ı Şişecam tarafından karşılanmaktadır. Şişecam’ın yurtiçi ve yurtdışı

toplam üretim kapasitesi 4,7 milyon tona yaklaşmaktadır. Düz cam, cam ev eşyası, cam

ambalaj, cam elyaf gibi ana üretim alanlarındaki yurtiçi mevcut kapasitesi 3,0 milyon tondur.

Yurtiçi üretim kapasitesinin % 50’si düz cam, % 32’si cam ambalaj, % 16’sı cam ev eşyası,

kalan yaklaşık % 2’lik kesim de cam elyafı kapasitesinden oluşmaktadır. Sektörde en büyük

üretici olan Şişecam 150 ülkeye ihracat yapmaktadır.

Şekil 4: Uluslararası Satışların Bölgesel Dağılımı

Kaynak: Şişecam Faaliyet Raporu, 2011

PAZAR

Ülkemizde cam üretim faaliyetleri, önceleri sadece Marmara ve Akdeniz Bölgesi ile

sınırlıyken, coğrafi açıdan giderek daha yaygın bir yapı kazanarak Ege ve İç Anadolu

Bölgelerini de içine alacak şekilde genişlemiştir.

Gerek üretim faaliyetlerinin çeşitliliği ve sayısı gerekse üretici ve kapasite miktarı

açısından en yoğun cam ve cam ürünleri üretim faaliyetlerinin yaşandığı şehir İstanbul’dur.

İstanbul’u takiben Kırklareli, Mersin, Bursa, Eskişehir, Konya, Ankara, İzmir, Kayseri gibi

36

şehirler yine üretim çeşitliliği, üretici sayısı ve üretim kapasiteleri ile göze çarpan şehirlerdir.

Türk cam sanayi gerek kapasite artışları gerekse yeni ürünlerin pazara sunulmasıyla

bugüne kadar gelişimini hızla sürdürmüş olup, henüz doymamış bir pazar olma niteliği ile

gelecekte de önemli bir büyüme potansiyeli taşımaktadır. Gerek taşıdığı bu pazar potansiyeli

gerekse genişleyen kaliteli ürün yelpazesi ile küresel rekabete açılan Türkiye cam sektörü dış

ticaret hacminde önemli bir ivme sergilemektedir.

Türkiye cam sektörü satış cirosu, taşıma cirosu ve dışarıdan aldığı hizmetler toplamında

yaklaşık 2,8 milyar $ düzeyinde bir iş hacmi yaratmaktadır.

DIŞ TİCARET

2011 yılı toplam cam ve cam ürünleri ihracatı 977 milyon ABD Doları, ithalatı ise 704,8

milyon ABD Doları olarak gerçekleşmiştir. 2012 yılında ise ihracat bir önceki yıla göre % 2

değerinde düşüşle 956 milyon ABD Dolarına, ithalat ise % 8,8’lik bir düşüşle 643 milyon ABD

Doları seviyelerine gerilemiştir. Cam sektörü ihracatı, Türkiye ihracatında binde 6’lık bir paya

karşılık gelmektedir.

Tablo 7: Türkiye’nin İhracat Yaptığı Ülkeler (1.000 ABD Doları)

İthalatçı Ülkeler 2008 2009 2010 2011 2012

Dünya 1.016.834

838.448 903.481 977.755 956.049

Almanya 100.610

72.286 88.348 96.553 98.306

İngiltere 58.289 49.542 56.760 60.800 63.054

İtalya 77.651 58.418 59.695 66.621 62.182

Fransa 47.665 47.748 52.087 58.226 55.603

Irak 30.633 31.929 33.813 49.532 43.035

A.B.D. 33.822 26.596 30.662 31.776 37.809

Bulgaristan 21.863 20.099 22.334 23.975 35.675

Kaynak: International Trade Center, Trade Map

Türkiye cam sanayisinin en çok ihraç ettiği ürünler arasında sofra ve süs eşyası, düz cam

ve fiberler bulunmaktadır. 2012 yılında Almanya, İngiltere ve İtalya en fazla ihracat yapılan ilk

üç ülkedir.

37

Tablo 8: Sektörün 2013-2023 Projeksiyonu

Birim 2

013

20

14

2

015

2

016

2

017

2

018

2

019

2

020

2

021

2

022

2

023

Cam

İhracatı

Milyo

n $

1

176

12

70

1

397

1

509

1

644

1

776

1

900

2

052

2

192

2

341

2

500

Cam

İhracatı

Bin

ton

9

01

96

8

1

059

1

139

1

235

1

327

1

413

1

518

1

614

1

715

1

822

Yıllık

İhracat

Artışı

Değer

%

1

0

8 1

0

8 9 8 7 8 6,

79

6,

79

6

,79

Yıllık

İhracat

Artışı

Mikta

r %

9,

45

7,

46

9,

45

7,

46

8,

45

7,

46

6,

46

7

,46

6,

26

6,

26

6

,26

Ortala

ma Fiyat,

İhr.

ABD

Doları/T

on

1

305

13

11

1

318

1

324

1

331

1

338

1

344

1

351

1

358

1

365

1

371

Dünya

Cam

İhracatı

Milyar

$

6

4

66 6

8

7

0

7

1

7

3

7

5

7

6

7

8

7

9

8

1

Türkiye

Cam San.

Payı

% 1,

84

1,

92

2,

02

2,

15

2,

32

2,

43

2,

53

2

,7

2,

81

2,

96

3

,1

Türkiye

İhracatı

Milyar

$

1

61

18

0

2

02

2

26

2

53

2

83

3

17

3

55

3

98

4

46

5

00

Türkiye

Cam San.

Payı

% 0,

73

0,

7

0,

69

0,

67

0,

65

0,

63

0,

6

0

,58

0,

55

0,

52

0

,5

Cam

İthalatı

Milyo

n $

8

18

86

7

9

10

9

65

1

013

1

074

1

127

1

195

1

255

1

330

1

397

Cam

İthalatı

Bin

Ton

4

86,4

51

8

5

47

5

82

6

14

6

55

6

91

7

36

7

77

8

27

8

73

38

Ortala

ma Fiyat,

İth.

ABD

Doları/T

on

1

682

16

73

1

665

1

657

1

648

1

640

1

632

1

624

1

616

1

608

1

600

İhracat

Miktarı

(Endeks)

2010=

100

1

17,6

12

6,4

1

38

1

48,7

1

61

1

73

1

84

1

98

2

10

2

23

2

37,8

İhracat

/ İthalat

İhraca

t / İthalat

1,

438

1,

46

1,

53

1,

56

1,

62

1,

65

1,

68

1

,71

1,

74

1,

75

1

,789

Kaynak: Şişecam Sektör Verileri

2023 yılında Türkiye’nin hedeflediği 500 milyar ABD Dolarlık ihracata, cam sektörünün de

2,5 milyar ABD Dolar düzeyinde katkı sağlaması beklenmektedir.

Tablo 9: Türkiye’nin İthalat Yaptığı Ülkeler (1.000 ABD Doları)

İhracatçı Ülkeler 2008 2009 2010 2011 2012

Dünya 593.915 473.579 616.460 704.810 643.238

Çin 133.130 112.906 168.722 220.866 207.135

Almanya 63.146 52.371 59.951 73.396 65.004

Fransa 41.490 48.711 38.488 63.412 44.213

İtalya 45.934 33.914 38.409 41.908 42.126

Belçika 32.297 22.054 28.061 34.253 27.772

A.B.D 22.726 14.171 24.350 26.328 24.751

Çek Cumhuriyeti 17.063 15.413 20.004 19.974 22.759

Kaynak: International Trade Center, Trade Map

2012 yılında Çin, Almanya, Fransa, İtalya ve Belçika en fazla ithalatın yapıldığı ilk beş ülkeyi

oluşturmaktadır.

39

DÜZCE’DE CAM SEKTÖRÜ Düzce ilinde cam sektöründe faaliyet gösteren imalat firmaları Düzce 2.OSB’de faaliyette

olan Düzce Cam Sanayi A.Ş. ve Borcam Madencilik Sanayi ve Ticaret A.Ş.’dir.

13.022.707 m2 düz cam, 628.646 m2 lamine cam ve 734.400 m2 ayna üretimi kapasitesine

sahip olan Düzce Cam Türkiye’nin toplam düz cam üretiminin % 19,2’lik kısmını

karşılamaktadır.

Borcam ise düz cam, şişe, züccaciye, seramik imalatında kullanılmak üzere dolomit, kalker

ve feldspat üretimini gerçekleştirmektedir. Borcam 120.000 ton/yıl üretim kapasitesine sahip

olup, tesis beş ana üniteden meydana gelmektedir (www.borcam.com.tr):

Kırma- Eleme

Kurutma, Sınıflandırma ve Öğütme

Klasifikasyon ve Manyetik Ayırma

Ürün Stoklama ve Ürün Sevk

Toz Tutma

Tesisin kapalı stok alanları:

Dolomit: 12.000 ton

Kalker: 6.000 ton

Feldspat: 6.000 ton

Düzce iline cam imalat yatırımı için toplam 339 milyon TL sabit yatırım karşılığında 6 adet

teşvik belgesi düzenlenmiş olup öngörülen toplam istihdam 695 kişidir (Ekonomi Bakanlığı,

01.01.2001-30.09.2013 Tarihleri Arası Yatırım Teşvik Verisi).

Tablo 10: Düzce ilinin sektörel bazda ihracat verileri

(1000 ABD Doları)

1 Ocak-

31.12.2011

1 Ocak-

31.12.2012

DÜZCE 85.100 101.669

Ağaç Mamülleri ve Orman Ürünleri 18.496 22.312

ÇELİK 4.743 12.355

Çimento Cam Seramik ve Toprak

Ürünleri 387 458

40

Değerli Maden ve Mücevherat 6 1

Demir ve Demir Dışı Metaller 2.622 7.414

Deri ve Deri Mamulleri 62 125

Diğer Sanayi Ürünleri 21 3

Elektrik – Elektronik 1.415 1.893

Fındık ve Mamulleri 676 534

Gemi ve Yat 6 0

Halı 23 17

Hazırgiyim ve Konfeksiyon 1.641 1.804

Hububat, Bakliyat, Yağlı Tohumlar ve

Mamulleri 33 0

İklimlendirme Sanayii 13.975 11.569

Kimyevi Maddeler ve Mamulleri 8.705 6.776

Maden ve Metaller 165 80

Makine ve Aksamları 7.377 7.292

Savunma ve Havacılık Sanayii 4.173 8.718

Su ürünleri ve Hayvancılık Mamulleri 0 17

Süs Bitkileri ve Mamulleri 15 120

Taşıt Araçları ve Yan Sanayi 4.807 3.510

Tekstil ve Hammaddeleri 15.701 16.670

Yaş Meyve ve Sebze 51 0

Kaynak: Türkiye İhracatçılar Meclisi

Camın da içinde bulunduğu çimento, cam, seramik ve toprak ürünleri sektöründe Düzce ili

2011 yılında 387.000 dolarlık ihracat gerçekleştirirken 2012 yılında %18’lik artış ile 458.000

dolarlık ihracat performansı gerçekleştirmiştir.

TÜRK CAM SEKTÖRÜNÜN ÖNÜNDEKİ ENGELLER

Sektörün hammaddesi olan cam üretiminin yapısal özellikleri itibariyle izabeye

dayalı enerji yoğun bir üretim olması nedeniyle, sektör, enerji ve yakıt fiyatlarına karşı

çok duyarlıdır. Bu bağlamda yüksek enerji fiyatları sektörü olumsuz yönde etkilemektedir.

41

Ölçek ekonomisi gereği tam kapasite ve kesintisiz üretim gerekliliği vardır.

Özellikle izabeye dayanan cam sanayilerinin kurulumlarında büyük sermaye

gerekmektedir. Küresel üreticiler, bu nedenle yatırımlara en iyi cevabı veren ülkeleri

seçmeyi tercih etmektedirler. Bu kapsamda ülkelerin kuruluşlara tanıdıkları “ teşvikler”

büyük önem taşımaktadır. Türkiye’de diğer bazı gelişmekte olan ülkelere göre teşvikler

yetersiz kalmaktadır.

Ar-Ge faaliyetlerine ayrılan kaynaklar yeterli düzeyde değildir. Ar-Ge desteğini

güçlendirme (proses, alternatif hammadde geliştirme ve uygulama, enerji tasarrufu

sağlama, katma değeri yüksek yeni ürünler geliştirme), rekabet gücünün arttırılması için

en önemli unsurlardan biridir.

Sürekli büyüme ve modernizasyon yatırımları gerekliliği yatırım ve üretim

maliyetlerini artırmaktadır.

Navlun giderleri özellikle çok yüksektir. Özellikle düz cam ürünlerinde özel

lojistik yatırımları gerekmektedir.

İstihdam üzerindeki yüksek vergi ve primler nedeniyle işçilik maliyetleri çok

yüksektir.

Ülke riski nedeniyle kredi maliyetleri yüksektir.

Rekabete açık olan sektörde çok ucuz girdi maliyetleriyle üretim yapan ve

kendilerine sağlanan sübvansiyonlarla arz fazlası ürünlerini düşük fiyatla ihraç ederek iç

ve dış pazarlarda haksız rekabet yaratan üreticiler pazarı bozmayı sürdürmektedirler.

Çin, Doğu Avrupa ve Orta Doğu ülkelerinden yapılan ucuz, düşük kaliteli ve

tasarımlarımızı kopyalayan ürünlerin ithalatı, dampinge açık olan sektörü çok zor

durumda bırakmaktadır. Bu tür ithalata karşı mevzuatımızdaki önlemlerin hızla

uygulanabilmesi için özel sektör ile kamu kuruluşları arasındaki koordinasyon,

gümrüklerden başlayarak daha etkin hale getirilmelidir. Gümrüklerde değer

kontrollerinin etkinleştirilmesi ile hem ülkenin vergi kaybı hem de yaratılan haksız

rekabet önlenebilecektir. Ayrıca, standart ve düzenlemelerin AB ile uyumlaştırılması

haksız rekabetin önlenmesine katkı sağlayacaktır.

42

UZUN VADEDE YAPILMASI GEREKENLER

AR-GE ve İnovasyon, Tasarım

Araştırma ve geliştirme alanında, hükümetin resmi hedefine göre, harcamalarının 2010

yılına kadar GSYİH’nin %2’sine ulaştırılması gerekmesine rağmen, 2006 yılı gerçekleşmesi

beklenen hedef %0,7’de kalmıştır. Türkiye koşullarına göre Şişecam’ın satışlardaki %1’lik Ar-

Ge payı ile göreceli olarak yatırımları fazladır. Ancak, ülke genelinde bakıldığında Ar-Ge

yatırımlarının halen gelişme aşamasında olduğu ortadadır. Bu bağlamda hem devlet teşvikleri

olarak, hem de özel sektör girişimiyle Ar-Ge, inovasyon ve tasarım alanlarında gerekli

çalışmaların ve yatırımların yapılması büyük önem taşımaktadır.

İstihdam

İnsan Sermayesi/Beşeri sermaye hızla büyüyen ve kalkınmakta olan Türk Ekonomisinin

değişen ihtiyaçlarını karşılayamaz durumdadır. Bu durum, özellikle Cam sektörü için önemli

bir handikaptır. Cam sanayinde çalışma standartları ve işgücü maliyetleri Türkiye

ortalamasının üzerindedir. İşe yerleştirmede yüksek niteliğe sahip işgücü tercih edilmekle

birlikte, yeni istihdam ancak iş içi eğitimle sağlanabilmektedir. İşgücü piyasasının esnek

olmayan yapısı, genelde işgücünün yetersizliği ve en önemlisi istihdam üzerindeki yükler

(sosyal güvenlik primleri, vergi yükü, zorunlu istihdam), katı çalışma mevzuatı özellikle ikincil

işlemlerde (düz camı girdi olarak kullanan cam işleme, el işçiliğinin yüksek olduğu cam ev

eşyası) istihdamı kayıt dışına itmektedir. Bu durum, üreticiler arasında haksız rekabet

oluşturmakta, üreticilerin verimlilik artışına ve maliyet düşürme konularına yoğunlaşmasına

yol açmaktadır.

Ticaret/Gümrük

Cam sektörümüz düşük girdi maliyetleriyle sektörde ucuz, düşük kaliteli ve mevcut

tasarımlarımızı kopyalayan ithal ürünler karşısında haksız rekabete maruz kalmaktadır.

Önlem niteliğinde gümrük idaresinin etkinliği artırılarak gümrüklerde değer kontrollerinin

etkinleştirilmesi önem arz etmektedir.

Vergi

Yetkili kuruluşlar firmaların piyasaya girişi ve faaliyet göstermesi önündeki idari engelleri

azaltarak; gelir ve kurumlar vergilerini azaltarak ve basitleştirerek; vergi idaresinin ve

43

kurumsal yönetiminin etkinliğini iyileştirerek; devletin sahip olduğu birçok firmayı

özelleştirerek; kurumsal yönetişimi iyileştirmeye odaklanarak yatırım ortamını

iyileştirmişlerdir.

Ancak, istihdam üzerindeki vergi yükü ve sosyal güvenlik primleri ve zorunlu istihdam gibi

yükler kaldırılmamıştır. Kurumlar vergisi oranları, yakın zamanda indirilmiş olmasına rağmen,

yüksektir. Ülkemizdeki enerji fiyatları rakiplerimize göre yüksektir. Cam sektöründe adil

rekabet koşullarının sağlanabilmesi için yakıt üzerindeki vergiler kaldırılmalı veya oranı

düşürülmelidir.

Emeğin istihdamında ücret dışı maliyetlerin yüksekliği devam etmektedir. 2006 yılında

gelir vergisi tavanı %40’dan %35’e, vergi dilimlerinin sayısı 4’e düşürülmüş olmakla beraber

genel olarak, is gücü piyasasında zorluklar devam etmekte, bu alanda oluşturulan

politikaların sağladığı çözümler kısıtlı kalmaktadır.

Sınai Mülkiyet Hakları

Fikri Mülkiyet Hakları konusunda, yasal düzenlemelerin etkin bir şekilde AB mevzuatına

uyumlaştırıldığı gözlemlenmiştir. Ancak, yaptırım ve denetim mekanizmalarının halen çok

etkin olmadığı ve sektör işletmeleri arasında sınai mülkiyet hakları konusunda geniş çaplı bir

bilinçlenmenin olmadığı gözlemlenmektedir. Aynı zamanda, markalaşmış ürünlerin

tasarımlarının kopyalanarak dış görünümüyle benzer ancak ürün kalitesi açısından yetersiz ve

mevcut standartlara uymayan birçok sahte ürünün dampingli fiyatlarla da pazara sürülmesi

sektörü olumsuz yönde etkilemektedir. Bu durum hem haksız rekabete neden olmakta hem

de tüketici güvenliği açısından tehdit teşkil etmektedir. Ayrıca, ithalatta örneğin

Uzakdoğu’dan gelen taklit mallar de yerli üreticinin rekabet avantajını bozmaktadır.

Ulaştırma

Liman alt ve üst yapılarının yetersizliği iç piyasa yanı sıra özellikle ihracatın ağırlıklı olarak

çok maliyetli olan kara taşımacılığı ile yapılmasına yol açmaktadır. Yüksek taşıma maliyetleri

ihracatın önünde engel teşkil etmektedir. AB mevzuatına uyum sürecinde getirilen

düzenleyici çerçeveye rağmen hükümet yetkilileri taşımacılık sektöründe fiyatları belirleme

eğilimine sahiptir. Ulaştırma sektörünün serbest piyasa mekanizmasının dinamiklerine

bırakılması gereklidir. Ulaştırma ve lojistik altyapısı kuvvetlendirilmeli ve liman altyapı

44

yatırımlarına ve liman hizmetleri kalitesinin yükseltilmesine öncelik verilmelidir.

Tüketici

Gıda güvenliği, tüketici sağlığı ve güvenliğinin ön plana çıkması ile cam ürünleri pazarda

daha yaygın bir kullanım alanı bulacaktır.

KOBİ

KOBİ’lerin rekabet edebilirliğini sağlamak amacıyla finansman, istihdam, eğitim, Ar-Ge,

danışmanlık, pazarlama, ihracat ve ileri teknoloji gibi alanlarda destekler mevcut olmakla

birlikte AB ile karşılaştırıldığında halen çok yetersizdir. Bu bağlamda, Türkiye cam sektöründe

de oldukça fazla olan KOBİ’lere daha geniş olanaklar sunan AB mevzuatına uyumun

sağlanabilmesi yolundaki çabaların hızlandırılması büyük önem taşımaktadır.

DOKUZUNCU PLAN DÖNEMİ İÇİN ÖNERİLEN STRATEJİ, AMAÇ, POLİTİKA, ÖNCELİK VE TEDBİRLER

Temel Sektörel Vizyon ve Strateji

Temel Vizyon: İnsan sağlığına ve çevreye duyarlı, verimli ve modern üretim süreç ve teknolojilerini

kullanan; evrensel norm ve standartlara uygun, dünya ölçeğinde imaj ve prestij bakımından

aranan kaliteli ürünler üreten; küresel rekabet gücünü sürekli geliştirerek ülke kalkınmasına

önemli katkılar sağlayabilen, bölgesinde lider konumda olan bir sektörel yapıya ulaşmaktır.

Mevcut durumda cam sanayii ülkenin cam ihtiyacını karşılayacak kapasitelere sahiptir.

Sahip olunan üretim yetenekleri 1960’lı yıllardan itibaren ihracat yapma olanağı

tanımaktadır. Ancak hızlı bir değişim gösteren ve küreselleşen dünyamızda, liberalleşen

ticaret ve ülkelerarası geçişkenliğin artması, rekabeti de uluslararası platforma taşımıştır.

Ülke cam sanayiinin öncelikle varlığını koruması ve bundan sonra da büyüyerek kendini

güvence altına alması, yerel yerine uluslararası nitelik kazanmasına bağlıdır. Bu nedenle Cam

Sanayii sektör vizyonunu “camda bölgesel büyümeyi gerçekleştirmek ve bölgesel bir güç

olmak” olarak tanımlamıştır.

Stratejiler:

Bu vizyon doğrultusunda temel stratejiler;

Doğu Avrupa, Balkanlar, Orta Doğu ve Orta Asya’da üretim faaliyetine yönelik

45

yatırım yapmak,

Büyümeyi şirket satınalma, birleşme ve stratejik ortaklıklarla pekiştirmek

olarak belirlenmiştir.

Temel Amaç ve Politikalar

Yoğun rekabet ortamında yurt dışında da büyümek zorunda olan cam sektörü, edineceği

yeni üretim ve pazarlama yetenekleriyle hem iç, hem de dış pazarlarına yönelebilecek

tehditleri kontrol altına almayı ve performansını daha üst düzeylere çıkarmayı amaçlamıştır.

Sektörün öncelikli politikalarını ise, müşteri odaklı yaklaşım çerçevesinde pazarda müşteri

tatmini ve güvenini sağlama, Ar-Ge desteğini güçlendirme (proses, alternatif hammadde

geliştirme ve uygulama, enerji tasarrufu sağlama, katma değeri yüksek yeni ürünler

geliştirme vb.), verimliliğin dolayısıyla rekabet gücünün arttırılması için endüstri ilişkilerinin

daha da geliştirilmesi, bilgi teknolojisinin olanaklarından azami ölçüde yararlanma ve kaliteli

insan kaynağı barındırma oluşturacaktır.

AB’ye Katılım Sürecine Yönelik Amaç ve Politikalar

Cam sektörü, AB’ye katılım sürecinde mevzuat uyumlaştırması ile haksız rekabetin

önlenmesini, tam rekabet koşullarının sağlanmasını, yeniden yapılanmanın

gerçekleştirilmesini ve Gümrük Birliği ile başlayan AB bütünleşme sürecinin tamamlanmasını

amaçlamaktadır.

Bu amaca yönelik politikaların belirlenmesinde sektörün halen içinde bulunduğu koşullar

dikkate alınmalıdır.

Müktesebatı katılım sürecinde etkili bir şekilde uygulayabilmek için kurumların ve

yönetimin birlik standartlarına getirilmesi sağlanmalıdır.

Mevzuat uyumlaştırılmasında ulusal mevzuatla tanınan avantajların yaratacağı farklılıklar

konusunda özel düzenlemeler yapılmalıdır. Diğer sektörler gibi cam sektörü için de ağır mali

yükler getirecek olan AB çevre mevzuatına uyumda geçiş süreleri veya istisnalar, yeni üyelere

tanınanlara göre dezavantajlı olmamalıdır.

Vergi mevzuatının AB ile uyumlaştırılması için şeffaflığı sağlayıcı, vergi kaçağını önleyici

önlemler uygulamaya konulmalı ve adil vergilendirmeye yönelik politikalar uygulanmalıdır.

Enerji politikası kapsamında binalarda enerji performansı standartlarının kanun ve

yönetmeliklere konulması sağlanmalıdır.

Gümrüklerde idari kapasitenin kuvvetlendirilmesi ve teknik altyapı donanımının

güçlendirilmesi politikalarına ağırlık verilmelidir.

46

Türkiye, AB’nin tercihli anlaşmalarını tedricen üstlenmektedir. Bu durum AB cam sektörü

için dezavantaj yaratmaktadır. AB’nin serbest ticari anlaşması müzakerelerine başladıktan

sonra değil, bu yönde girişimlerin planlama aşamasında Türkiye’ye bilgi vermesi, karşı tarafa

Türkiye ile eş zamanlı olarak görüşmelere başlanmasını zorlayıcı telkinlerde bulunması ve bu

suretle AB ile eşit koşullarda pazara giriş olanağı sağlanması üzerinde hassasiyetle

durulmalıdır.

Diğer Amaç ve Politikalar

Cam sanayiinin “bölgesel bir güç olarak” uzun vadede kendini güvenceye alması hiç şüphe

yok ki makroekonomik gelişmeye paralel bir olgudur. Türkiye ekonomisi özellikle 2001

krizinden bu yana gösterdiği performansın devam etmesi halinde daha canlı bir plan

döneminin yaşanacağının ipuçlarını vermektedir. Doğal olarak cam sanayii de bu

canlanmaya, büyüyen üretim kapasiteleri ile katkıda bulunacaktır.

Ancak özellikle bölgemizde cam piyasalarındaki rekabette avantajlı olabilmek, uygun

makroekonomik politikaların üretilmesi, daha açık bir deyişle Türkiye ekonomisinin yatırım

ve sınai faaliyetler açısından cazip bir ortama dönüştürülmesiyle mümkün olacaktır. Daha

önce anıldığı gibi, bununla ilgili temel politik unsurlar (kamu maliyesi, vergi politikası, yasal

düzenlemeler, kamu tarafından üretilen mal ve hizmetlerinin fiyatlaması) tümüyle kamunun

inisiyatifindedir. Küresel dünyada bu alanda klasikleşmiş politikaların ülkemiz için de

uygulamaya konması bir zorunluluktur.

Ancak sanayiinin de kendi içinde yapacakları, rekabet savaşlarındaki başarının diğer

önemli ayağını oluşturmaktadır. Temel anlayışların dönemin gerçekleriyle uyum içinde olması

hassas başlangıç noktasını oluşturmaktadır. Verimlilik, göz ardı edilemez bir rekabet silahıdır.

“Ne üretsen satılır” döneminin kaba büyüme politikası yerine, katma değeri yüksek ürünlere

yönelik büyüme öncelik kazanmıştır. Fiyat veridir, dolayısıyla maliyet optimizasyonu karı

arttırmanın temel yoludur. Kalite ve müşteri tatmini hayati önemdedir. Teknolojik gelişmeyi

büyümenin ana ekseni saymak; üretimin teknolojik bazını (sermaye yoğun üretim, ileri

teknoloji kullanma hüneri, ürün gamı içerisinde yeni ürün payı vb.) sürekli geliştirmek temel

bir politikadır.

47

SONUÇ VE DEĞERLENDİRME

İnsan hayatının vazgeçilmez ürünlerini üreten ve olgun bir sanayi olan cam sanayii

büyümesini ve gelişmesini, dünyada ve ülkemizde önümüzdeki dönemlerde de sürdürecektir.

Cam sanayii üretim teknolojisinde radikal bir yenilik beklenmemektedir. Ancak artan rekabet

karşısında proses geliştirme ve verimlilik artışına yönelik çalışmalar devam edecektir.

Dünya cam üreticileri geleneksel ürünlerin yanı sıra katma değeri yüksek işlenmiş cam

ürünlerine ağırlık vererek yeni ürünlerle yeni pazarlar yaratacaklardır. Bu nedenle Ar-Ge

çalışmaları daha da önem kazanacaktır.

Büyümenin dünya ekonomisindeki büyümeye paralel olarak yılda ortalama % 4

düzeyinde olacağı tahmin edilmektedir.

Büyüme cam tüketiminin düşük olduğu ve ucuz üretim maliyeti avantajına sahip gelişen

ülkelerde görülecektir. Tüketim artışında mimari gelişmeler, enerji tasarrufu ve çevre

bilincinin artması, tüketici sağlığı ve güvenliğinin ön plana çıkması, gıda, otomotiv, turizm,

perakende ve altyapı gibi birçok sektördeki gelişme beklentileri lokomotif rolü oynamayı

sürdürecektir.

Uluslararası cam üreticileri “bölgesel pazar hâkimiyeti” oluşturmak için bu ülkelerde tek

başlarına veya ortaklıklarla yatırıma devam edecekleri gibi şirket satın alma ve stratejik

ortaklıklara bir süre daha devam edeceklerdir.

Düz ekran camları gibi ileri teknoloji ürünleri yatırımları bugün olduğu gibi gelecekte de

ağırlıklı olarak Güneydoğu Asya ve Uzakdoğu ülkelerinde gerçekleştirilecektir.

Haksız rekabete karşı koruma tedbirleri ülkelerin gündemindeki yerini koruyacaktır.

Üreticiler; kendi aralarında ve rakip ülkelerle olan yoğun rekabet karşısında, fark yaratarak

pazar üstünlüğü sağlamak için verimliliğe, kaliteye, tasarıma, müşteri ihtiyaçlarını

karşılamaya yönelik yeni ürünlere, yeni pazarlara ve dağıtım kanallarına ağırlık vermeyi

sürdüreceklerdir.

Çevre standartlarını daha da daraltan yasal düzenlemeler ve artan enerji maliyetleri

sektör üzerinde büyük baskı oluşturmaya devam edecektir.

Dünya cam sektöründeki beklentilerin büyük bir kısmı ülkemiz cam sektörü için de geçerli

olacaktır.

Cam ürünleri talep artışı önümüzdeki yıllarda da sürecektir. Ülke ekonomisindeki

büyümenin sürmesi, gelir düzeyinin artması ve toplumsal hayattaki (yaşam tarzı) değişim,

48

camın girdi verdiği sektörlerin ürünlerine ve dolayısıyla cam ürünlerine talebi arttıracaktır.

Artan talep zamanında gerçekleştirilecek yatırımlarla karşılanacaktır. Yapısal reformların

sürdürülmesi ve AB süreci yabancı sermayenin de sektöre girmesini hızlandıracaktır. Yerli

yatırımcıların yanı sıra yabancı yatırımcılar tek başlarına veya yerli ortaklıklar kurarak

sektörde yer alacaklardır.

Sektöre girişler olacağı gibi özellikle AB sürecine uyum sağlayamayan üreticilerin

sektörden çekilmesi de söz konusu olacak ve sektör yeniden yapılanacaktır.

Sektör pazarlarını korumak ve geliştirmek için “bölgesel lider olma” vizyonu gereği yurt

dışında başlattığı yatırım sürecini sürdürecektir.

Artan yoğun rekabet ve fiyat baskısı nedeniyle cam sanayii katma değeri yüksek ürünlerin

üretimine, verimlilik artışına, maliyet düşürmeye ve müşteri tatmini konularında yoğun

çalışmalarına devam edecektir. Bu bağlamda sektör için Ar-Ge desteğinin rekabet gücünün

arttırılması bakımından etkinleştirilmesi beklenmektedir.

Rekabet gücünün arttırılması ve haksız rekabetin önlenmesi sektörün geleceği için hayati

önem taşımaktadır. Bu konularda gerekli önlemlerin alınmaması halinde sektörün bugün

ulaştığı birikim düzeyi ile ekonomiye olan katkılarının yitirilmesi söz konusudur.

Cam sektörü Gümrük Birliği ile AB’ye büyük ölçüde mevzuat uyumu sağlamıştır. Ancak ağır

maliyetler getiren mevzuat uyumlaştırmaları geçiş süreleri veya istisnalarla yıkıcı olmaktan

çıkarılmalıdır.

Önümüzdeki dönemde cam sanayinin üniversiteler ve TÜBİTAK gibi araştırma ve

geliştirme kurumlarıyla yeni ürün ve tasarım konularında işbirliği daha da artacaktır. Ülke

hammadde ve işgücü kaynaklarını kullanarak ülke ihtiyaçlarını karşılayan cam sektörü

ihracatını da arttırarak sürdürecektir. Ayrıca güçlü bilgi birikimine ve üretim gücüne sahip

olan cam sanayii adil rekabet koşullarının sağlanması halinde konumunu daha da

güçlendirecektir.

Yakın çevremizdeki diğer ülkelerden gerçekleştirilen ve haksız rekabete neden olan ithalat

ise sektörün gelişme potansiyeli için büyük bir tehlikedir. İthalatta etkin denetim büyük

önem taşımaktadır.

49

KAYNAKÇA

Ekonomi Bakanlığı, 01.01.2001-30.09.2013 Tarihleri Arası Yatırım Teşvik Verisi

Milli Eğitim Bakanlığı, MEGEP, Türkiye’de Cam Sektörü, 2008

TOBB, Türkiye Cam ve Cam Ürünleri Sanayi Meclisi Sektör Raporu, 2012

www.gumruktarife.com

http://www.cimentobirlik.org/tr/cimento-cam-seramik-ve-toprak-urunleri-sektor-raporu-

2010

www.sanayi.gov.tr

www.borcam.com.tr

CPIV (Standing Comittee of the European Glass Industries) web sitesi

Şişecam Sektör Verileri

Şişecam Faaliyet Raporu

International Trade Center, Trademap

Türkiye İhracatçılar Meclisi Veri Tabanı

Düzce Ticaret ve Sanayi Odası Verileri