örnekleme teknikleri

Örnekleme teknikleri

Örneklem: belirli bir yığından alınan küme

Türkiye’deki üniversite öğrencileri

PSİ 1004 sınıfındaki öğrenciler

Örnekleme: Evrenden, evreni temsil edebilecek altkümeler seçme işi

Örneklem

Evren

Bursa’daki üniversite öğrencileri Ankara’daki

üniversite öğrencileri

Mersin’deki üniversite öğrencileri İzmir’deki

üniversite öğrencileri

Tuğba İmamoğluÇağdaş Yapıcıoğlu

Örneklem

Evren

Niye araştırmacılar bir örneklem üzerinde çalışırlar?Neden tüm evren üzerinde çalışmazlar?

Doktor, hastasının kan tahlilini görmek istiyor. “Tahlil için sadece bir tüp kan vermekle olmaz. Vücudundaki TÜM kanın şırıngayla tüplere alınıp tahlil yapılmasını istiyorum” diyebilir mi?

Araştırmacı, Marmara Denizi’nde ne kadar koli basili olduğunu öğrenmek istiyor. Deniz suyundan örnek almak yerine Marmara Denizi’nin tamamındaki koli basilini sayabilir mi?

Pişirdiğiniz yemeğin tadına bakmak için bir kaşık yemek mi alırsınız, yoksa tenceredeki tüm yemeği yer misiniz?

Bir örneklem üzerinde çalışmanın ne gibi sorunları olabilir?Örneklem seçerken/oluştururken nelere dikkat etmek gerekir?

Evren içinden seçerek örneklemi oluşturduğunuz bireyler, evrenin tipik özelliklerini sergilemiyorsa, örneklem, evren hakkında doğru bilgiyi vermeyecektir. O zaman, örneklemden alınan bilgi evrene genellenemez.

Örneklemin evreni temsil etmesine dikkat etmek gerekir.

Hiçbir bilimsel çalışma örneklenen bireyler (birimler) için yapılmaz. Bilimsel çalışmanın amacı, örneklemi inceleyerek bulunan sonuçların benzer bireylere de genelleyebilmektir.

Örneklem üzerinden elde edilen sonuçlar evrene genellenebilir mi?

Örneklem üzerinden elde edilen sonuçlar evrene ilişkin yansız, tutarlı, duyarlı tahminler yapmamıza yardımcı olabilir mi?

Örneklemin evreni temsil etme gücü var ise, evet.

Evren

Örneklem

Örneklemi inceleyerek elde edilen sonuçlar, evrene genellenir.

Örneklem, evrenin içinden seçilir.

Araştırma, evren ile ilgili genel bir soru ile başlar.

Çalışmanın verisi, örneklem üzerinden toplanır.

Sonlu evren

Sonsuz evren

Birim sayısı bilinen evren

Birim sayısı bilinmeyen evren

Örneklem çerçevesi Sayılabilen bir evrenin, üzerinde çalışılabilecek ve örneklem seçilebilecek birimlerinin listelendiği grup

Üniversite öğrencilerinin sosyal kaygı düzeyleri

Araştırma konusu:

Hangi lise öğrencileri? Bursa’daki? Türkiye’deki?

Dünyadaki?

Sonuçların genellenmesini istediğiniz kitle

Nasıl ulaşacaksınız?

Çalışmanızda kimler olacak?

Türkiye’deki üniversite öğrencileri

U.Ü. Fen-Edebiyat Fakültesi öğrencileri

Öğrenci işleri’nden alınacak öğrenci listesi yolu ile

Aşağıda numaraları sıralanan 100 öğrenci:1. XXXXX2. XXXXX ::::::::::::::100. XXXXX

Türkiye’deki üniversite öğrencilerinin sosyal kaygı düzeyleri

Evren

Çalışma Evreni

Örneklem çerçevesi

Örneklem

Ulaşabildiğiniz kitle

Genel evren

Çalışma evreni

Soyut, ölçülemez durumdaki evren

Daha sınırlı, ölçülebilir durumda olan evren

Bir örneklemin evreni temsil edebilmesi için nasıl seçilmiş olması gerekir?

Olasılığı bilinmeyen örnekleme teknikleri(istatistiksel olasılık prensiplerine dayanmaz)

Olasılığı bilenen örnekleme teknikleri (istatistiksel olasılık prensiplerine dayanır)

Basit seçkisiz örnekleme

Sistematik örnekleme

Tabakalı örnekleme

Küme örnekleme

Kolaylıkla bulunabilen

Amaçlı örnekleme

Kota örnekleme

Küme örnekleme

Dilim örnekleme

Rastlantısal (gelişigüzel)

Kartopu örnekleme

Karar örnekleme

Olasılığı bilenen ve bilinmeyen tümörnekleme teknikleri bilimseldir.

Örneklemede temel alınan birimlerin örneklem için seçilme olasılıklarının eşit olmasını tanımlar.

Örneklem için seçilme olasılıklarının eşit olması evren değerlerinin güçlü tahminine yol açar.

Örneklem değerlerinin, evren değerlerini güçlü tahmin etmesi için gerekli iki önemli şey:

SEÇKİSİZLİK BAĞIMSIZLIK

Bağımsızlığın ihlali durumunda örneklemin evreni temsil gücü zayıflar.

Seçkisiz seçilme (eşit seçilme olasılığını sağlamak) için:

Tüm evren birimleri kodlanarak listelenir.

Örnekleme işlemi çeşitli araçlar ya da teknikler kullanarak gerçekleştirilir.

Yansız sayılar tablosu

Seçkisiz atamayı yapacak bilgisayar yazılımları

Kura

Ele alınan örneklemin evreni tümüyle temsil etmesi ya da

belli sınırlar içinde ve güven düzeyinde temsil etmesi

garanti edilemez.

Örnekleme yanılgıları kaçınılmazdır. Seçkisizlikle bu

yanılgıların en düşük ve en aza indirildiği kabul edilir.

1 NURDAN ÇEBİ2 FATİH BAYRAK3 BÜŞRA KARAKOYUNLU4 ECE KALAYCIOĞLU5 AYLİN SOLAR6 SENEM AKDAĞ7 NURDİL CANSU IŞIK8 ZAHİDE TÜRKOĞLU9 YETER KAÇ10 TUBA KAMIŞ11 DENİZ TOPALOĞLU12 SEDA İLAYDA DENİZKUŞU13 NİSA YAVAŞ14 GÜNER BUKET ÖZKAN15 NESLİHAN ERGÜN16 SENA ÇEKİNEL17 HAZEL KIVRAK18 GİZEM ÇAKIN19 MÜŞERREF SEZEN20 ÖZLEM ÇAKIR21 NURCİHAN BOZDEMİR22 MUHAMMED BERK23 ADALET DUMAN24 NEZİHA TUNÇER25 SÜMEYRA ALTANFormun Altı

26 ÖZLEM GÖKALP27 ORHAN ORTAÇ28 ÖZGE ERKARAGÜLLE29 AYLİN GÜNDOĞAR30 YAĞMUR IŞIK31 İREM GÜRBULAK32 SARİYE SÜMER33 RAZİYE BİLGE BAYSAL34 İSMET SEYHAN35 BETÜL KOCA36 ÇAĞDAŞ YAPICIOĞLU37 AYŞE HAZAL DÜNDAR38 CANSU SERÇE39 UYSAL YÜKSEK40 SEDA KILIÇ41 SİMGE BALABAN42 ÖZGE YANBOLLUOĞLU43 BÜŞRA KÜÇÜK44 SAVAŞ KURT45 YUNUS ANIL YILMAZ46 MUHAMMET EMRE AKBAY47 GÜLŞEN SARAÇ48 CANSU PARTAL49 PINAR BARDAKCI50 ELİF KULAKSIZ51 ELİF AKSOY

Yansız sayılar tablosu kullanarak bu listedeki 51 öğrenciden 10 öğrenci seçin.

1. Evrendeki herkesi numaralandırın.

2. Evren ve örneklem sayılarını belirleyin. (Evren: 51, Örneklem: 10)

3. Bir istatistik ya da araştırma yöntemi kitabının arkasından yansız sayılar tablosu bulun. Parmağınızı sayfada rasgele bir yere koyarak başlangıç sayısını belirleyin.

4. Başlangıç noktasından itibaren ilerlemek üzere bir yön belirleyin: Yukarı, aşağı, sağ ya da sol.

5. Evren sayısı kaç basamaklı? (Evren sayısı = 51 olduğundan, 2 basamaklı) Listedeki her bir beş basamaklı sayının sadece son 2 basamağı ile ilgilenin. (Evren sayısı 3 basamaklı olsaydı, son 3 basamağı ile ilgilenecektiniz.)

6. Listeden örneklem sayısı (10) kadar sayı belirleyin. Seçtiğiniz sayılar 0-51 arasında olmalı. Eğer size denk gelen sayılarda son iki basamağı 51’den büyük olan varsa, o sayıyı atlayın.

7. Seçtiğiniz bir sayı tekrar denk gelirse, onu atlayın.

8. İhtiyaç duyduğunuz kadar sayıya (10) ulaşamadan tablonun sonuna gelirseniz, başka bir başlangıç noktası ve başka bir yön seçin ve işlemlerinize devam edin.

1 2 3 4 5 6 7 8 9

1 32942 95416 42339

2 07410 99859 83828

3 59981 68155

4 46254 25437

5 65558 51904

6 99187 19258

7 35641 00301

8 14031 00936

9 60677 14031

10 66314 60677

11 20416 66314

12 28701 20416

13 74579 28701

14 62615 74579

15 93945 62615

Başlangıç noktası

Yön: Aşağı

1 NURDAN ÇEBİ2 FATİH BAYRAK3 BÜŞRA KARAKOYUNLU4 ECE KALAYCIOĞLU5 AYLİN SOLAR6 SENEM AKDAĞ7 NURDİL CANSU IŞIK8 ZAHİDE TÜRKOĞLU9 YETER KAÇ10 TUBA KAMIŞ11 DENİZ TOPALOĞLU12 SEDA İLAYDA DENİZKUŞU13 NİSA YAVAŞ14 GÜNER BUKET ÖZKAN15 NESLİHAN ERGÜN16 SENA ÇEKİNEL17 HAZEL KIVRAK18 GİZEM ÇAKIN19 MÜŞERREF SEZEN20 ÖZLEM ÇAKIR21 NURCİHAN BOZDEMİR22 MUHAMMED BERK23 ADALET DUMAN24 NEZİHA TUNÇER25 SÜMEYRA ALTAN

26 ÖZLEM GÖKALP27 ORHAN ORTAÇ28 ÖZGE ERKARAGÜLLE29 AYLİN GÜNDOĞAR30 YAĞMUR IŞIK31 İREM GÜRBULAK32 SARİYE SÜMER33 RAZİYE BİLGE BAYSAL34 İSMET SEYHAN35 BETÜL KOCA36 ÇAĞDAŞ YAPICIOĞLU37 AYŞE HAZAL DÜNDAR38 CANSU SERÇE39 UYSAL YÜKSEK40 SEDA KILIÇ41 SİMGE BALABAN42 ÖZGE YANBOLLUOĞLU43 BÜŞRA KÜÇÜK44 SAVAŞ KURT45 YUNUS ANIL YILMAZ46 MUHAMMET EMRE AKBAY47 GÜLŞEN SARAÇ48 CANSU PARTAL49 PINAR BARDAKCI50 ELİF KULAKSIZ51 ELİF AKSOY

Olasılığı bilinen örnekleme yapabilmek için sağlanması gereken koşullar:

Bir evrenin içindeki bir kişinin bir örnekleme seçilebilme olasılığı bellidir: Evren 100 kişi ise, her bir kişinin örnekleme seçilme olasılığı 10/100’dür.Eğer evren sonlu ve durağan ise bu tür

Olasılığı bilinen örnekleme (istatistiksel olasılık prensiplerine dayanır)

1. Araştırmacı, evrende kaç kişi olduğunu bilmelidir.

2. Evrendeki her bireyin örnekleme seçilme olasılığının ne kadar olduğu belirlenmiş olmalıdır.

3. Seçkisiz seçim yapılmalıdır. Yani, her olası sonucun ortaya çıkma şansı eşit olmalıdır.

Bir kişinin çalışmaya katılma olasılığının ne olduğu belli değildir. Çünkü evrende kaç kişi olduğu bilinmemektedir.

Birimlerin örnekleme girme olasılıkları aynı değildir veya olasılık bilinmez.

Seçim için yansız bir yöntem kullanılmaz.

Sonuçlar genellenemez. .

Olasılığı bilinmeyen örnekleme (İstatistiksel olasılık prensiplerine dayanmaz)

Denek

Katılımcı

Tepki verici

İdeal öğrenciTipik öğrenci

• Eğer bir evrenin tüm üyeleri birbirinin aynı ise, evren homojendir.

• Yani, evrendeki bir bireyin özellikleri evrendeki diğer bireylerinkiler ile aynıdır.

Düşünün ki uzaylılar, dünyadaki insanların neye benzediğini anlamak için araştırma yapmak üzere, dünyadan insan örneği almak istiyorlar. Eğer insan popülasyonu (evreni) çeşitli özellikleri açısından homojen ise, uzaylılar dünyadan kaç tane “numune” almalıdır?

Bir evrendeki bireyler birbirinden farklı ise (çeşitli bireysel özellikler açısından geniş bir farklılaşma var ise), o evren heterojendir.

Dünya üzerindeki insan topluluğu heterojen olduğu takdirde, uzaylılar insan özelliklerini tanıyabilme için kaç tane “numune almalıdır?

Bu iki evreneden hangisinden alınan örneklem, evreni temsil etmekte daha başarılı olacaktır?

A sınıfı B Sınıfı

0-40 arası : 5 kişi 11 kişi

41-50 arası: 2 kişi 9 kişi






A ve B sınıfların 100 kişiliktir. Bu iki sınıftaki öğrencilerin GNO’ları aşağıda verilmiştir. Aşağıdakilerden hangisi daha yüksektir?

a) A sınıfından rasgele seçilen 10 öğrencinin GNO’sunun kendi sınıfının GNO’sunu doğru temsil etme olasılığı

b) B sınıfından rasgele seçilen 10 öğrencinin GNO’sunun kendi sınıfının GNO’sunu doğru temsil etme olasılığı

Mevcut siyasi sisteme muhalif düşünceleri olan bir üniversite öğrencisi, hükümete yönelik kendi eleştirilerini üniversitedeki diğer öğrencilerin ne ölçüde paylaştığını öğrenmek amacıyla, bir anket hazırlıyor ve anketini fakülte kantinindeki arkadaşlarına uyguluyor. Fakültede biri “muhalif kantini”, öteki “hükümet kantini” diye bilinen ve farklı siyasi görüşteki öğrencileri takıldıkları kantinler vardır. Araştırmacı öğrenci, anketini “muhalif kantini”nde uygulamıştır. Anket sonuçları, araştırmacı öğrencinin hükümete yönelik eleştirel görüşlerinin öğrencilerin %80’i tarafından paylaşıldığını göstermiştir.

Sorun nerede?

Bir araştırmacı, Bursa’da 20-30 yaş arasındaki nüfusun düzenli spor yapma alışkanlığına ne ölçüde sahip olduğunu öğrenerek bu konuda bir rapor hazırlayacaktır. Çeşitli mahallelerdeki spor salonlarına giderek spor yapmak için gelenlere anket sorularını yöneltmiştir.

Sorun nerede?

20-30 yaş aralığındaki tüm vatandaşların spor yapma alışkanlıklarındaki çeşitlilik

20-30 yaş aralığında olup spor salonuna gidenlerinspor yapma alışkanlıklarındaki çeşitlilik

Basit seçkisiz örnekleme(Simple random sampling)

1. Evreni belirleyin.

Seçkisiz yöntem: Evrendeki her

bireyin örnekleme girme olasılığının

EŞİT ve birbirinden BAĞIMSIZ olması

Evren sonlu, durağan ve birimlerine ulaşılabilen bir evren olmalı.

2. Evrendeki tüm bireyleri listeleyin.

3. Örneklemi seçmek için seçkisiz yöntem kullanın (kura çekme, seçkisiz sayılar tablosu..vb.)

Bağımsızlık: Bir birimin örnekleme girmesinin,diğer birimlerin örnekleme girmesine bağlı olmaması

Üniversitedeki tüm öğrencilerin adlarının yazılı olduğu bir liste elde ettiniz. Tüm isimleri ayrı ayrı kağıtlara yazıp bir torbaya attınız ve içlerinden100 tanesini araştırmanıza katılımcı olarak seçtiniz.

U.Ü.’de rasgele sınıflara girdiniz ve araştırmanıza katılacak gönüllüler aradığınızı söylediniz. Kabul ede 100 kişi ile araştırma yaptınız.

Okul gazetesine ilan vererek araştırmanıza katılmayı kabul eden öğrencilere 20TL vereceğinizi vaat ettiniz. İlana yanıt veren ilk 100 öğrenci ile araştırmanızı yaptınız.

Sorun nerede?(Örneklemin seçiminin eşit ve bağımsız olması açısından)

Aşağıdaki 3 araştırmada da araştırmacı diyor ki:

“Evren, U.Ü. öğrencileridir.”

1. araştırma

2. araştırma

3. araştırma

Bağımlı olayların olasılığı olasılıklar toplanarak, bağımsız olayların olasılığı ise çarpılarak bulunur.????

Basit seçkisiz örnekleme(Simple random sampling)

Diyelim ki 36 top içinden 9 adet topu seçmek istiyoruz.

Basit seçkisiz örneklemede,

36 toptan her birinin 9 topluk örneklemin içinde yer alması olasılığı eşittir.

Ve ayrıca,

36 top içinden oluşturulabilecek her türlü 9 topluk kombinasyonun seçilme olasılığı birbirine eşittir.

Tabakalı örnekleme(Stratified random sampling)

Diyelim ki 36 top içinden 9 adet topu seçmek istiyoruz. Tabakalı örneklemede,• 36 topu, önemli bir özellik açısından (örneğin renkleri) gruplar ayırırız. •Gruplamanın neye göre yapılacağı önceden belirlemiş olmamız gerekiyor (Belirledik: Renklere göre). 3 farklı renkte top var: Kırmızı, beyaz ve yeşil. Her gruptan 3 adet top seçersek, toplam 9 topluk örneklem oluştururz.)

Olumlu yönü: Basit seçkisiz örnekleme yapsaydık, bütün örneklemin kırmızı toplardan oluşması, ya da örneklemde hiç beyaz top olmaması gibi olasılıklar olurdu. Bu yöntemle, bu olasılıklar ortadan kalktı. Eğer renkler bağımlı değişken üzerinde bir etki yaratıyorsa, farklı renklerdeki topların örneklemde olması sonuçlardaki hatayı azaltır.

Olumsuz yönü:Eğer belirli bir renk grubunda az sayıda top var ise, azınlık rengindeki toplar, örneklem içinde, evrende olduğundan daha yüksek bir düzeyde temsil edilmiş olurlar.

Alt evren Alt

evren

Alt evren

Bir araştırmacı, Türk toplumunda kadınların kadın hakları konusundaki bilgi düzeylerini ve tutumlarını çalışacaktır. Kadınların yaşadıkları yerin (kırsal bölge, kasaba/küçükşehir,kent) onların kadın hakları konusundaki bilgi düzeyleri ve tutumlarını etkilediğini düşünmektedir.

Kırsal kesimdeki kadınlar

Kasaba ve küçük

şehirlerdeki kadınlar

Büyükkentlerdeki kadınlar

Türk toplumunda kadınlarOrantısız tabakalama

Kırsal: 500 kadın

Küçük şehir: 500 kadın

Büyük şehir: 500 kadın

Orantılı tabakalama

Kırsal: 825 kadın

Küçük şehir: 375 kadın

Büyük şehir: 300 kadın

“Kadınların %55’İ kırsal kesimde, %25’i küçükşehirde, %20’si büyükkentte yaşıyor.”

Orantılı tabakalama:

Bir araştırmacı, araştırması için UÜ Fen-Edebiyat Fakültesi Edebiyat Bölüm’lerinde okuyan öğrencilerinden 200 kişilik bir örneklem oluşturacaktır. Fakültede toplam 3000 öğrenci öğrenim görmektedir ve bölümlere göre dağılım, aşağıdaki gibidir. Bölümler tabaka olarak kullanılacak olduğuna göre, her bölümden örnekleme kaç öğrenci seçilmelidir?

BÖLÜM ÖĞR. SAYISI

Arkeoloji 200

Felsefe 600

Psikoloji 450

Sanat Tarihi 300

Sosyoloji 500

Tarih 700

Türk Dili ve Edebiyatı

250

TOPLAM 3000

Önce, her tabakanın ağırlığı hesaplanır.

AĞIRLIK

200/3000 = .07

600/3000 = .20

450/3000 = .15

300/3000 = .10

500/3000 = .17

700/3000 = .23

250/3000 = .08

1

Sonra, seçkisiz seçilecek öğrenci sayısı bulunur.

Örneklemdeki ÖĞR. SAYISI

200 *.07 = 14

200 *.20 = 40

200 *.15 = 30

200 *.10 = 20

200 *.17 = 34

200 *.23 = 46

200 *.08 = 16

200

Tabakalara orantılı örnekleme, karıştırıcı değişkenlerin örnekleme katkısını dengelediği için istatistiksel bir denetimleme tekniği olarak ele alınabilir.

Sistematik örnekleme(Systematic random sampling)

1. Örnekleme girecek birim sayısı belirlenir.

2. “k” belirlenir. (k: Genişletme katsayısı)

3. İlk “k” içinden ilk başlangıç birimi seçkisiz olarak belirlenir (örneğin 3 olsun) ;sonra seçilen ilk birimden itibaren k ıncı birim seçkisiz olarak belirlenir.3 + 8=11; 11+8=19; 19+8=27; 27+8=35; 35+8=41; 41+8=49; 49+8=57)

“64 birimlik bir evrenden 8 birimlik evren seçilecek ise: N = 64, n = 8 k = N/n = 64/8 = 8

120 kişilik bir evrenin içinden 10 birimlik bir örneklem, sistematik örnekleme yöntemi ile oluşturulacaktır. Bütün birimler 1’den 120’ye kadar sıralanmış ve başlangıç için 5no’lu birim seçilmiştir. Bu örneklemi oluşturacak birimler, kaç numaralı birimler olacaktır?

Cevap: 5, 17, 29, 41, 53, 65, 77, 89, 91, 103

200 adet reçel kavanozu içinden bir miktar kavanoz seçilerek kalite kontrolü uygulanacaktır. Bütün kavanozlara 1’den 200’e kadar bir numara verilir. Aşağıdaki numaralara sahip kavanozlar kalite kontrolünden geçirilmiş olduğuna göre,örneklem büyüklüğü ve genişleme kat sayısı nedir?

Kalite kontrolünden geçirilen kavanozların numaraları:7, 17, 27, 37, 47, 57, 67, 77, 87, 97, 107,117, 127, 137, 147, 157, 167, 177, 187, 197

Küme örneklemeCluster Sampling

Evren, ölçülen değişkeni etkileme etkisi olmayan yapay alt-evrenlerden oluşuyor olabilir. Uygulama kolaylığı açısından, birkaç tane alt-evren seçip sadece seçilen alt evrenlerde çalışma yapılabilir. Burada seçkisiz seçilen birim, alt-evrendir. Alt-evreni seçkisiz seçtikten sonra, onun içindeki tüm birimler araştırmaya alınabilir ya da seçilen alt-evrenlerin her birinin içinden örnekleme alınacak birimler seçilebilir.

Çok aşamalı örnekleme

Tabakalar

Örneklemler

Evrenler

Basit seçkisiz


Küme örnekleme

İki aşamalı örnekleme

Örnekleme Oluşturma Yolları

Basit seçkisiz örnekleme

Sistematik örnekleme


Küme örnekleme


Amaçlı örnekleme

Kota örnekleme

Küme örnekleme

Dilim örnekleme

Rastlantısal (gelişigüzel)

Kartopu örnekleme

Karar örnekleme

Olasılığa göre sınıflama

Evrenin benzeşikliğine göre sınıflama

Örnekleme aşamasına göre sınıflama

Olasılığı bilinen örnekleme

Olasılığı Bilinmeyen örnekleme

Kolaylıkla bulunabilen örnekleme(Convenience Sampling)

Yakın çevrede bulunan ve ulaşılması kolay, gönüllü bireyler üzerinde veri toplamaya dayanan örnekleme yöntemi

İncelenecek değişken temel insan özellikleri ile ilgili ise ve başka değişkenlerin karıştırıcı etkisi söz konusu değil ise bölge-ülke vb. örneklemesi gerekmeyebilir.

Amaçlı örnekleme(Purposive Sampling)

Belirli, sınırlayıcı ve ulaşılması güç bireysel özellikler üzerinde yapılması uygun olan örnekleme tekniği

“İki yıldır evli, tek çocuklu, 3 yaşında ve çalışan bayanlar”

Bazı durumlarda (örneğin: Biyoloji, patoloji gibi alanlarda), evreni oluşturan birimler o kadar benzeşik (homojen)dir ki, birimler tek tek tanımlanamaz. Bu durumlarda evrenden alınacak bir dilim örnek, evreni temsil edebilir.

Birimler tanımlanabildiğinde “örneklem”, tanımlanamadığında “örnek” terimi kullanılır.

“Alınan kan örnekleri laboratuvarda incelendi” denir; “kan örneklemi” denmez. “Öğrenci örnekleminden toplanan veriler incelendi” denir. “Öğrenci örneği” denmez.

Dilim örnekleme(Chunk Sampling)

Evren, ölçülen özelliği etkileme gücü olan değişkenlere göre alt evrenlerden oluşabilir ve bu alt evrenlerin tüme evren içindeki oranlarını çeşitli kayıtlardan öğrenmek mümkündür.

Örnek: “Mersinliler’in %54’ü Mersin doğumlu, %46’sı Mersin’e göç yolu ile gelmiştir.” Araştırmacı, araştırma bu konu ile ilgili ise, bu bilgiyi çeşitli kaynaklardan öğrenir ve örneklemini %54’ü Mersin doğumlu, %46sı Mersin’e göç yolu ile gelen gönüllü bireylerden oluşturur.

Sakıncaları: Kotalar devamlı değişebilmektedir. Önceki araştırmalarla belirlenen kotaların sabit olarak durduğunu varsayak hatalı olabilir.

Kota örnekleme(Quota Sampling)

Rastlantısal (gelişigüzel) örnekleme(Accidental Sampling)

O anda tesadüfen araştırma alanında bulunan kişiler üzerinde yapılan araştırma.

Bir kadın araştırmacı, yüksek köprüden geçen ve alçak köprüden geçen erkeklere yüz yüze anket uyguladı ve onlara telefon numarasını verdi. Yüksek köprüden geçenlerin alçak köprüden geçenlere kıyasla araştırmacıya telefon etme davranışını sergileyecekleri denencesini test etti.

Rastlantısal örneklemenin, kolayca bulunabilen (Convenience) örneklemden farkı nedir?

seçkisiz random

accidentalTesadüfi, rastlantısal, gelişigüzel

Kartopu örnekleme(Snowball Sampling)

İlk araştırma grubu bulunduktan sonra, bu bireyler aracılığıyla başka katılımcılara ulaşma yöntemidir.

Karar örnekleme(Judgement sampling)

Geçmiş yaşantılara, kayıtlara ve araştırmacının deneyimlerine dayanarak evreni temsil ettiği düşünülen bir örneklemden veri toplamak. Örneğin, o ülkeyi iyi temsil ettiği varsayılan bir küçük yerleşim yeri üzerinde çalışarak tüm ülkeye sonuçlara genellemek

Örneklem türü Tanımı

Güçlü ve zayıf yanları

Tüm evren elemanlarının olduğu bir listeden seçkisiz yolla eleman seçilir. Evrendeki her elemanın örneklemde yer alma olasılığı birbirine eşit ve birbirinden bağımsızdır.

Seçim süreci yansızdır fakat evreni temsil edebileceği kesindeğildir.

Basit seçkisiz

Sistematik

Tabakalı

Küme

Tüm evren elemanlarının dahil olduğu bir listede seçkisiz atama ile başlangıç noktası belirlenir. Bu noktadan itibaren her kinci eleman örnekleme seçilir. (k, hesaplama ile bulunmuş bir kod aralığı)

Seçkisizlik ve bağımsızlık ilkeleri ihlal edilir.

Evren, alt kümelere (tabakalara) bölünür ve her bir alt küme içinden seçkisiz atama ile eşit sayıda eleman seçilir.

Ola

sılı

ğı

bil

inen

örn

ekle

me

Evrenin içinden eleman seçmek yerine, alt kümeler seçilir. Evrenin kapsadığı tüm altkümelerin yazılı olduğu bir listenin içinden seçkisiz yolla altküme seçimi.

Her alt kümenin örneklemde temsil edilmesi garantilenir fakat tüm örneklem evrenin temsilcisi olmaz.

Seçkisizlik ve bağımsızlık ilkeleri ihlal edilir.

Ola

sılı

ğı

bil

inm

eyen

örn

ekle

me


Örneklem türü Tanımı

Güçlü ve zayıf yanları

Kota

Ulaşılması kolay olan bireylerden veri toplanılan örneklem

Kolay bir yöntemdir. Fakat yanlı bir örneklem olabilir.

Kolaylıkla bulınabilen örneklem türüe göre, araştırmacı, kimlerin örnekleme dahil edileceği üzerinde daha çok kontrol kullanır. Yanlı bir örneklem ortaya çıkabilir.

Önce evrenin hangi alt grplardan oluştuğ saptanır, sonra örneklemde her bir alt grubu % kaç yer verileceği belirlenir.

Bir kentteki ilkokul çocuklarının şeysi hesaplanıyor. Daha önceki çalışmalarda, bu yaş grubu çocuklarda şey, %10 dolayında bulunmuş. Bu araştırmada %95 güvenirlik ve +- sapma ile hesaplanırsa örneklem büyüklüğü: 134

Yukarıdaki çalışmada evren büyüklüğü 3250 ve diğer değerle aynı ise örneklem büyüklüğü: 138.3

Büyük örneklem alınırsa

Küçük örneklem alınırsa

kaynak israfı olur.

Örneklem evreni temsil etmiyor olabilir ve bu yüzden sonuçlar evrene genellenemez.

Örneklem büyüklüğünün belirlenmesi neden önemli?

N n n

50 44 50

100 79 99

200 132 196

500 217 476

1.000 278 907

2.000 322 1661

5.000 357 3311

10.000 370 4950

20.000 377 6578

50.000 381 8195

100.000 383 8926

1.000.000 384 9706

%95 güvenle

%959 güvenle

Far

klı

evre

n b

üyü

klü

kler

ind

e ö

rnek

lem

b

üyü

klü

ğü

ne

kad

ar o

lmal

ıdır

?

Kaynak: Cohen, Manion ve Morrison (2000)

Örneklem büyüklüğü nasıl belirlenir?

Literatür: Benzer çalışmalarda örneklem büyüklüğü nasıl belirlenmiş?

Tablolar: Kitabınızda verilen tablodan faydalanabilirsiniz. (s107)

Formüller: Kitabınızdaki formülleri kullanabilirsiniz. (s104-105)

Bu sayılar, veri analizi yapmak için gereken en düşük sayılardır. Çalışmaya başlarken, denek kaybı olasılığını da dikkate alınmalı. (Örneğin, denek kaybının %10 olacağını tahmine diyorsanız, belirlenen örneklem sayısının üzerine %10 ekleyin.)

Grup karşılaştırmaları yapabilmek için gruplardaki eleman ayısının aşağı yukarı eşit olması gerekir. Sadece genel örneklemde kaç kinini olacağı değil, her bir grupta kaçar kinin olduğu önemlidir.

Örneklem büyüklüğü

Amaç temsil yeterliliğini zedelemeyecek en küçük sayıyı bulmaktır.Deneysel çalışmalar: Her grupta en az 30 kişi olması önerilir.

İlişkisel çalışmalar: En a 30

Betimleyici çalışmalar: Evren ne kadar küçükse, örneklemin o kadar evren sayısına yakın olması gerekir.

örnekleme teknikleri

Documents