ÜRDÜN OTOMOTİV YEDEK PARÇA

YERİNDE PAZAR ARAŞTIRMASI

Hazır layanlar

Mustafa Süleyman BEŞLİ Alpaslan EMEK

Nisan 2014

T.C. Ekonomi Bakanlığı

İhracat Genel Müdürlüğü Ülke Masaları – I Dairesi

2

İçindekiler Tablosu 1. GENEL ÜLKE BİLGİLERİ............................................................................................................ 4 1.1 Genel Ekonomik Görünüm............................................................................................................ 4 1.2. Nüfus ve İşgücü Yapısı............................................................................................................. 6 1.3. Ulaştırma ve Telekomünikasyon Altyapısı................................................................................ 7 1.3.1. Karayolu............................................................................................................................ 7 1.3.2. Havayolu ........................................................................................................................... 7 1.3.3. Demiryolu ......................................................................................................................... 8

2. DIŞ TİCARET ............................................................................................................................ 9 2.1. Genel Dış Ticaret ..................................................................................................................... 9 2.2. Türkiye İle Dış Ticaret ........................................................................................................ 13

3. ÜRDÜN OTOMOTİV YEDEK PARÇA PAZARI........................................................................ 17 3.1. Otomotiv Pazarına İlişkin Temel Eğilimlerin Değerlendirilmesi ............................................. 24 3.1.1. Otomobiller ..................................................................................................................... 24 3.1.2. Ticari Araçlar .................................................................................................................. 25 3.1.3. Minibüs ve Otobüsler ...................................................................................................... 26

3.2. Dağıtım Kanalları................................................................................................................ 26 3.3. Ürün İmajı........................................................................................................................... 27 3.4. Oto Yedek Parça Dış Ticareti .............................................................................................. 29 3.5. Türkiye­Ürdün Serbest Ticaret Anlaşması ........................................................................... 32

4. PAZARA İLİŞKİN BİLGİLER................................................................................................. 33 4.1. İthalat İşleminin Aşamaları..................................................................................................... 33 4.2. İthalatta Standart Uygulamaları ........................................................................................... 33 4.3. Türk Ürünlerinin Ürdün’e İhracatında Lojistik Sorunu ........................................................ 34 4.4. Pazarda Dikkat Edilmesi Gereken Unsurlar ......................................................................... 35 4.5. Resmi Tatiller Ve Çalışma Saatleri...................................................................................... 37

3

TABLOLAR Sayfa

Tablo 1: Temel Sosyal Göstergeler ......................................................................................................... 4

Tablo 2: Temel Ekonomik Göstergeler.................................................................................................... 4

Tablo 3: GSYİH'nin Sektörlere Göre Dağılımı........................................................................................ 5

Tablo 4: Nüfusun Şehirlere Göre Dağılımı .............................................................................................. 6

Tablo 5: İstihdam­İşgücü İstatistikleri ..................................................................................................... 6

Tablo 6: Dış Ticaret Göstergeleri (1000 Dolar) ....................................................................................... 9

Tablo 7: Ürdün’ün İhraç Ettiği Başlıca Ürünler (1 000 Dolar)................................................................. 9

Tablo 8: Ürdün’ün İthal Ettiği Başlıca Ürünler (1 000 Dolar)................................................................ 11

Tablo 9: Ürdün’ün Başlıca Ülkeler İtibarı ile İhracatı (1 000 Dolar)...................................................... 12

Tablo 10: Ürdün’ün Başlıca Ülkeler İtibarı ile İthalatı (1 000 Dolar)..................................................... 13

Tablo 11: Türkiye­Ürdün Dış Ticaret Değerleri (1 000 Dolar)............................................................... 14

Tablo 12: Türkiye'nin Ürdün'e İhracatında Başlıca Ürünler (1 000 Dolar) ............................................. 14

Tablo 13: Türkiye'nin Ürdün'den İthalatında Başlıca Ürünler (1 000 Dolar) .......................................... 15

Tablo 14: Kayıtlı Araç Sayısındaki Değişim (2001­2012) ..................................................................... 17

Tablo 15: Yaş Aralığına Göre Ürdün’de Araç Sahipliği Oranı............................................................... 17

Tablo 16: Ürdün’ün Başlıca Ülkelerden Otomotiv İthalatı (1000 $) ...................................................... 18

Tablo 17: Ürdün Ürün Gruplarına Göre Otomotiv İthalatı (1000 $)....................................................... 19

Tablo 18: Ürdün Araç Parkı .................................................................................................................. 22

Tablo 19: Ürdün Oto Yedek Parça ithalatı (1 000 $).............................................................................. 29

Tablo 20: Ürün Gruplarına Göre Ürdün Oto Yedek Parça İthalatı (1 000 $) .......................................... 30

Tablo 21: Türkiye’nin Ürdün’e Otomotiv Yedek Parça İhracatı (1 000 $) ............................................. 31

4

1. GENEL ÜLKE BİLGİLERİ

1.1 Genel Ekonomik Görünüm

2012 yılının ilk çeyreğinde yurtdışı işçi gelirlerinde, ihracatta ve turizmde yaşanan toparlanmayla,

Ürdün ekonomisi %3 oranında büyümüştür. 2014 yılında büyüme oranının %3,9 düzeyinde

gerçekleşmesi, 2015 yılında ise yaşanacak toparlanmalar ve başlıca inşaat projelerinin yeniden

artması ile birlikte büyüme oranının % 4,3'e yükselmesi öngörülmektedir.

Tablo 1: Temel Sosyal Göstergeler

Yüzölçümü 89.213 km2 Yönetim Anayasal Monarşi Nüfusu 7,5 milyon (2013 Yılı Tahmini) Resmi Dili Arapça. İngilizce de yaygın biçimde kullanılmaktadır. Din % 92 Müslüman, % 6 Hıristiyan, % 2 Diğer Başkenti Amman Başlıca 12 idari bölge (muhafazat): Amman, İrbid, Zarka, Balqa, Mafrak, Kerak,

Etnik Yapısı % 98 Arap, % 1 Çerkez, % 1 Ermeni Kaynak: Economist Intelligence Unit Jordan Country Report, 2014 CIA The World Factbook

Tablo 2: Temel Ekonomik Göstergeler

2010 2011 2012 2013 b 2014 Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (Milyar Dolar) 26.463 28.881 30.981 33.801 36.838 Kişi Başına GSYİH (Dolar) 5.420 b 5.434 b 5.319 b 5.334 5.469 Reel GSYİH Artışı (%) 2,3 2,6 2,7 3,2 3,9 Sanayi Üretimindeki Büyüme (%) 1,2 3,3 0,8 2,6 3,5 Tüketici Fiyatları Enflasyonu (ort; %) 6,1 3,3 7,2 4,5 3,5 Bütçe Dengesi (GSYİH’nin %’si) ­7,7 ­12,7 ­9,7 ­10,4 ­8,7 Mal İhracatı, fob (Milyar Dolar) 7,0 8,0 7,9 7,9 8,5 Mal İthalatı, fob (Milyar Dolar) ­13,8 ­16,9 ­18,5 ­19,6 ­20,2 Cari Hesap Dengesi (Milyar Dolar) ­1,9 ­3,5 ­5,4 ­3,5 ­3,7 Cari Hesap Dengesi (GSYİH’nin %’si) ­6,2 ­4,3 ­2,9 ­10,3 ­10,0 Dış Borç (Yılsonu, Milyar Dolar) 16.7 17.6 19,7 22,6 25,3 Döviz Kuru ÜD=ABD$ (ort) 0.709 0.709 0.709 0,709 0,709 Döviz Kuru ÜD:€ (ort) 0.947 0.917 0.928 0,950 0,893 Kaynak: Economist Intelligence Unit Jordan Country Report, 2014 Tahmin, Öngörü

5

Ürdün’de 2014 yılında işsizlik oranının %13,7, kamu harcamalarının ise GSYİH’nin %29’u

düzeyinde gerçekleşeceği tahmin edilmektedir. Enflasyon, 2013 yılı sonunda % 2,7 olarak

gerçekleşmiş olup, enflasyonun 2014 yılında ise %3,3 olacağı öngörülmektedir.

Önemli yerleşim bölgeleri daha çok ülkenin kuzeyinde ve orta kesimlerinde yoğunlaşmıştır.

Ülkenin başlıca ticaret şehirlerinden olan Amman, turizm açısından önemli bir bölgedir. Irbid ve

Zarqa şehirlerinde sanayi üretimi gelişmiş düzeydedir. Karak şehrinde ise madencilik, potas ve

fosfat işlenmektedir. Suriye sınırı yakınındaki Mafraq kenti ise imalat ve tarım merkezi olma

yönünde gelişimini sürdürmektedir. Akabe şehri, sanayi ve turizm faaliyetleri nedeniyle her zaman

yoğun bir liman olmakla birlikte; Akabe Sanayi Bölgesi’nin 1 Ocak 2001’de faaliyete geçmesiyle

birlikte Liman yoğunluğu ve bölgedeki emlak yatırımları daha da artmıştır.

Diğer bölgelerin de kalkınması amacıyla yatırımcılar ve işadamları Amman’ın dışındaki bölgelerde

yatırım yapmaya teşvik edilmektedir. Bu amaçla 2007 yılında Mafraq ve Irbid’de özel ekonomik

bölgeler (SEZ) kurulmuştur. Ürdün’de yıllardır düşük gelirli iç piyasaya üretim yapan ve güvenilir

ihraç pazarları bulmakta zorluk çeken imalatçılar, nitelikli sanayi bölgelerinin oluşturulması (QIZ­

Qualifying Industrial Zones) ile (ABD’ye 2005 yılından bu yana gümrüksüz ihracat yapma imkanı

sayesinde) ihraç ürünlerini de çeşitlendirmişlerdir.

Su, petrol ve doğal kaynakların yetersizliği, dış yardımlara bağımlılık, yoksulluk, işsizlik ve yüksek

enflasyon Ürdün ekonomisinin başlıca yapısal sorunlarıdır. Devletin ekonomideki ağırlığının

azaltılarak kamu­özel sektör işbirliğinin güçlendirilmesi amacı ile yürütülen özel sektöre dayalı

büyüme hedefine rağmen, kamu sektörü hala GSYİH’ye en fazla katkı sağlayan sektördür. 2013

yılında tarım sektörünün GSYİH’ye katkısının % 3, sanayi sektörünün katkısının % 30 ve hizmetler

sektörünün katkısının % 67 olarak gerçekleştiği tahmin edilmektedir.

Tablo 3: GSYİH'nin Sektör lere Göre Dağılımı

Sektör ler 2011 2012 Finans ve Sigorta 9,7 9,6 Emlak 11,3 11,2 İmalat 16,2 16,4 Madencilik 2,0 1,9 Telekomünikasyon, Ulaştırma ve Depolama 14,6 14,8 Kamu Hizmetleri 11,8 11,7 Toptancılık ve Perakendecilik 9,7 9,6 Restorant ve Otel İşletmeciliği 0,9 0,9 İnşaat 3,8 3,7

Sosyal Hizmetler 0,4 0,4

6

Elektrik ve Su 1,7 1,8 Tarım, Ormancılık ve Balıkçılık 3,7 3,7 Kaynak: Jordan Ministry of Planning and International Cooperation, www.mop.gov.jo

1.2. Nüfus ve İşgücü Yapısı

Ürdün İstatistik Kurumu’nun 2012 yılı tahminlerine göre, Ürdün’ün nüfusu 6,4 milyondur. Genç bir

nüfusa sahip olan ülkede 15 yaşın altındaki nüfusun toplam nüfusa oranı ise %37,3 olarak tahmin

edilmektedir. 2020 yılında 30 yaşın altındaki nüfusun oranının %57’ye ulaşması beklenmektedir.

Ülkenin yaş ortalaması 22,1’dir.

2012 yılı verilerine göre nüfusun %83’i kentlerde yaşamakta olup; başkent Amman 2,5 milyon

nüfusu ile ülke nüfusunun % 40’ını barındırmaktadır. Nüfusun yaklaşık %60’ı Filistin kökenli

vatandaşlardan oluşmaktadır.

Tablo 4: Nüfusun Şehirlere Göre Dağılımı

Şehir ler 2000 2005 2010 2015 2020 Amman 1.139 1.259 1.370 1.485 1.617 Zarka 419 468 515 562 615 İrbid 260 298 335 372 412 ArRusayfah 188 229 267 306 348 Wadi as­Sir 128 159 189 219 251 Akabe 83 99 114 130 146 Al­Baqah 74 86 98 109 122 Ar­Ramtha 70 82 94 105 117 Madaba 71 82 93 105 117 As­Salt 69 78 86 95 104 Tablo Toplamı 2.500 2.841 3.161 3.486 3.849 Toplam Nüfus İçindeki Payı (%) 52 51 49 50 52 Kaynak: Euromonitor International.

2013 yılı tahminlerine göre, Ürdün’ün toplam işgücü 1,9 milyondur. Bu rakamın 2014 yılı itibarıyla

2 milyona ulaşacağı öngörülmektedir. İşgücünün %77,4’ü hizmetler, %20’si sanayi, %2,7’si tarım

sektörlerinde istihdam edilmektedir. 2013 yılı işsizlik oranını %14,7’dir.

Tablo 5: İstihdam­İşgücü İstatistikleri

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 İşgücü (milyon) 1,6 1,7 1,7 1,8 1,8 1,9 1,9 İşgücü artışı (% değişim) 3,3 3,2 3,1 3,0 3,0 2,9 2,9 Kayıtlı İşsizlik oranı (% ) 12,7 12,9 12,5 12,3 12,3 12,1 12,0 Kaynak: EIU Jordan Main Country Forecast, Eylül 2012

7

Ürdün’deki çalışan nüfusun %75’inden fazlasını oluşturan erkeklerin çoğu ticaret, imalat ve eğitim

sektörlerinde çalışmaktadır. Çalışan kadınların yarısından fazlası ise eğitim ve sağlık sektörlerinde

istihdam edilmektedir. Ülkedeki yabancı işgücünün sayısının 300.000 ve yıllık artış hızının %10

olduğu; 600.000 Ürdünlünün ise Körfez İşbirliği Konseyi (GCC) ülkelerinde istihdam edildiği

tahmin edilmektedir.

1.3. Ulaştırma ve Telekomünikasyon Altyapısı

Ürdün’ün ulaşım ağında geçtiğimiz 50 yıl boyunca kaydedilen gelişim, Orta Doğu’nun jeopolitik

yapısı ile paralellik göstermiştir. 1948 yılına kadar Hayfa Limanı’na önem veren Ürdün, Liman

İsrail’e geçtiğinde Akabe’de yeniden bir tesis inşa etmek zorunda kalmıştır. 1980’li yıllarda oldukça

önemli bir gelişim gösteren Akabe limanı, İran­Irak savaşı sırasında da önemini korumuştur.

Ürdün’ün 1994 yılında İsrail ile imzaladığı Barış Anlaşması, ülkenin Akdeniz ve Arap hinterlandı

arasında bir bağlantı noktası olacağı yönündeki umutları artırmış, ancak İsrail­Filistin barış

sürecinin başarısız olması nedeniyle umutlar sönmüştür.

1.3.1. Karayolu

Ürdün, yaklaşık 7.234 km’lik karayoluna sahiptir. Ülkenin önemli tüm şehirlerine karayolu

bağlantısı bulunmakta olup, ayrıca Suriye, Irak ve Suudi Arabistan ile karayolu bağlantısı

mevcuttur. Ülkedeki karayolları oldukça iyi durumdadır.

Irak’ın 2003 yılında ABD tarafından işgali Ürdün’ün ulaştırma sektörünü de etkilemiş, Irak sınırı ve

Bağdat arasındaki otoyolda gerçekleşen hırsızlık ve kaçırma olayları nedeniyle Ürdünlü kamyon

sürücülerinin çoğu Irak’a taşımacılık yapmaktan kaçınır hale gelmiştir. Halihazırda iki ülke

arasındaki taşımacılık, Iraklı sürücüler tarafından gerçekleştirilmektedir. Türkiye’den Ürdün’e bir

kamyon yükün karayolu vasıtası ile taşıma bedeli 2.500 ile 3.000 Dolar arasındadır.

1.3.2. Havayolu

Ürdün’de 18 adet havaalanı bulunmakla birlikte Ülke ‘de, uluslararası havaalanı statüsünde faaliyet

gösteren 3 adet havaalanı bulunmaktadır. Bunların ikisi Amman’da yer alan Kraliçe Alia

Uluslararası Havaalanı ve Marka Uluslararası Havaalanıdır. Diğeri ise Akabe’de yer alan Kral

8

Hüseyin Uluslararası Havaalanıdır. Türk Havayolları İstanbul’dan Amman’a her gün, Akabe’ye ise

haftada üç sefer gerçekleştirmektedir. Ürdün iç hat uçuş seferleri ise oldukça azdır.

1.3.3. Demiryolu

Ülkede toplam 507 km uzunluğunda demiryolu bulunmaktadır. Mevcut demiryolu hatlarından en

önemlileri Amman­Suriye arasındaki Hicaz demiryolu ve Akabe­Maan arasındaki, genel olarak

maden taşımacılığında kullanılan, Akabe demiryoludur.

Ürdün Ulaştırma Bakanlığı, ülke geneline yayılmış bir demiryolu ağının kurulması için çalışmalar

yürütmektedir. Bu kapsamda, Ürdün’de iki adet ana demiryolu hattı projesi mevcuttur. Bu hatlardan

birinin ülkenin kuzey ve güneyini Mafrak, Zarka, Amman, Maan, Akabe şehirlerinden geçmesi,

diğer hattın ise ülkenin doğu ve batısını birbirine bağlayarak Mafrak, İrbid şehirlerinden geçmesi

planlanmaktadır. Daha sonraki yıllarda, bu demir yolu hatlarının İsrail ve Irak’a bağlanması

planlanmaktadır.

Denizyolu ve Limanlar

Amman’ın 400 km güneyinde yer alan Akabe, Ürdün’ün sahip olduğu tek limandır. Irak’ın işgalinin

ardından kapasite sorunlarının ortaya çıktığı Akabe Limanı’nda “trafik sıkışıklığı” yaşanmış,

uluslararası taşımacılık şirketleri Akabe Limanı’na gönderilen navlunlar için fazla fiyat talep

etmeye başlamıştır.

2004 yılı sonunda Liman yönetimi Danimarkalı bir firmaya devredilmiş; 2005 yılının başından

itibaren Liman’daki bekleme süresi azalmış, uluslararası taşımacılık şirketlerinden fiyatlarını

normal düzeye indirmeleri istenmiştir. Akabe Limanı bir tanesi 340 metre diğeri ise 215 metre

uzunluğunda olan iki adet genel limana ve 210 metre uzunluğunda olan bir adet fosfat limanına

sahiptir. Turizm taşımacılığına yer açılması ve Liman’ın genişletilmesi amacıyla Akabe Limanı’nın,

Suudi Arabistan sınırına yakın bir bölgeye kaydırılması gündemdedir. Halen toplamda 12 adet

liman hizmet vermektedir.

9

2. DIŞ TİCARET

2.1. Genel Dış Ticaret

Kısıtlı sanayi altyapısı ve hammadde kıtlığı nedeniyle Ürdün, dış ticaretinde geçmişten bugüne

kronik açıklar vermiş bir ülkedir. Hızlı nüfus artışı ile beraber, petrolde ve gıda maddelerinde dışa

bağımlılık durumu daha da artmıştır. 1980 yılından itibaren ithalatın ihracatla dengelenmesine

çalışılmış; özellikle medikal, sağlık ve tekstil gibi sektörlerde gelişim desteklenmiştir.

İthalat, ihracata göre yüksek seyretmekte olup; hükümetin hedeflediğinin ötesinde artmaya devam

etmektedir. Küresel krizin son bulması ile birlikte 2010 yılında tersine dönmüş, ihracat %10, ithalat

ise %7 artmıştır. 2011 yılında ise ihracat bir önceki yıla göre %13 artarken, ithalat ise %20 oranında

artış göstermiştir.

Tablo 6: Dış Ticaret Göstergeleri (1000 Dolar)

Yıl İhracat İthalat Denge Hacim

2004 3.891.11 2

8.143.578 ­4.252.466 12.034.69 0 2005 4.278.66

0 10.454.58

0 ­6.175.922 14.733.24

0 2006 5.166.64 5

11.446.91 0

­6.280.265 16.613.55 5 2007 5.700.01

7 13.531.10

0 ­7.831.083 19.231.11

7 2008 7.781.76 5

16.871.59 8

­9.089.833 24.653.36 3 2009 6.365.74

4 14.075.29

7 ­7.709.553 20.441.04

1 2010 7.083.33 0

15.214.57 8

­8.131.248 22.297.90 8 2011 7.963.48

6 18.301.08

2 ­10.337.596 26.264.56

8 2012* 4.979.41 9

16.883.34 4

­11.903.925 21.862.76 3 Kaynak: ITC TradeMap

* Mirror Data (partner ülkelerin açıkladığı verilerden Ürdün verileri hesaplanmıştır)

Tablo 7: Ürdün’ün İhraç Ettiği Başlıca Ürünler (1 000 Dolar)

GTIP Ürün 2010 2011 2012*

Toplam 7.023.137 7.963.486 4.979.419 2510 Tabii kalsiyum; tabii alüminyum kalsiyum fosfat ve

fosfatlı tebeşir 372.459 630.037 1.088.873

3104 Potaslı mineral/kimyasal gübreler 691.728 846.354 653.900 6110 Kazak, süveter, hırka, yelek vb. Eşya (örme) 32.547 20.509 309.054

3105 Azot, fosfor ve potasyum gibi; iki/üçünün karışımları 60.586 39.065 307.937

10

6204 Kadın/kız çocuk için takım, takım elbise, ceket vs. 40.957 24.000 247.205

3004 Tedavide/korunmada kullanılmak üzere hazırlanan ilaçlar (dozlandırılmış)

541.914 452.917 212.832

7108 Altın (ham, yarı işlenmiş, pudra halinde) 200.187 262.993 159.592

2809 Difosfor pentaoksit; fosforik asit ve polifosforik asitler 108.716 106.588 142.512

2709 Ham petrol (petrol yağları ve bitümenli minerallerden elde edilen yağlar)

0 0 111.533

6105 Erkek/erkek çocuk için gömlek (örme) 19.995 5.636 102.098

6104 Kadın/kız çocuk için takım elbise, takım, ceket, pantolon vs. (örme)

4.694 868 96.449

2908 Fenollerin ve fenol­alkollerin halojenlenmiş/sülfolanmış/nitrolanmış/nitrozolanmı

0 0 95.480

3901 Etilen polimerleri (ilk şekillerde) 27.802 45.995 77.648 7113 Kıymetli metaller ve kaplamalarından mücevherci

eşyası 120.196 113.009 77.306

7404 Bakır hurda ve döküntüler 50.484 56.837 73.268 2834 Nitritler; nitratlar 71.285 100.912 66.454 6203 Erkek/erkek çocuk için takım, takım elbise, ceket vs. 1.981 1.200 65.742

6109 Tişört, fanila, diğer iç giyim eşyası (örme) 115.211 106.176 62.789

3003 Tedavide/korunmada kullanılmak üzere karıştırılmış ilaçlar (dozsuz)

133.796 121.764 58.283

9999 Başka yerde belirtilmemiş ürünler 7.069 7.124 46.147 2801 Flor, klor, brom ve iyot 10.202 16.782 37.316 6102 Kadın/kız çocuk için dış giyim (örme) 103 19 30.859

7602 Alüminyum döküntü ve hurdaları 25.697 31.443 28.520 6106 Kadın/kız çocuk için bluz, gömlek, gömlek; bluz (örme) 46 13.169 26.291

2815 Sodyum hidroksit (kostik soda) potasyum hidroksit (kostik potas)

5.983 10.885 26.119

102 Live bovine animals 0 0 26.078 7612 Aluminum container (cap <= 300l) 121.878 100.318 24.971

11

6302 Yatak çarşafı, masa örtüleri, tuvalet ve mutfak bezleri 3.162 10.797 24.136

Kaynak: ITC TradeMap * Mirror Data (partner ülkelerin açıkladığı verilerden Ürdün verileri hesaplanmıştır)

Tablo 8: Ürdün’ün İthal Ettiği Başlıca Ürünler (1 000 Dolar)

2009 2010 2012*

GTIP TOPLAM 15.262.001 18.301.082 16.883.344 8703 Otomobil, steyşın vagonlar, yarış arabaları 782.839 629.040 1.475.340

2710 Petrol yağları ve bitümenli minerallerden elde edilen yağlar 932.874 2.123.989 962.303

3004 Tedavide/korunmada kullanılmak üzere hazırlanan ilaçlar (dozlndırılmış)

363.065 380.476 493.908

8704 Eşya taşımaya mahsus motorlu taşıtlar 140.637 115.247 492.285

8802 Diğer hava taşıtları, uzay araçları 0 0 319.907 8517 Telli telefon­telgraf için elektrikli cihazlar 327.378 382.760 298.729 7207 Demir/alaşımsız çelikten yarı mamuller 764 21.033 235.617

9999 Başka yerde belirtilmemiş ürünler 243.582 269.586 231.310 1001 Buğday ve mahlut 110.610 150.025 222.714 202 Sığır eti (dondurulmuş) 62.934 72.650 210.019 1003 Arpa 42.478 55.628 188.603 6006 Diğer örme mensucat 213.916 248.569 181.280 7213 Demir/çelik filmaşin (sıcak haddelenmiş, rulo halinde) 54.933 90.733 175.831

4011 Kauçuktan yeni dış lastikler 51.370 59.559 174.294 1006 Pirinç 118.344 148.769 169.084 6402 Ayakkabı; dış tabanı, yüzü kauçuk ve plastik diğer 5.666 6.948 165.022

4412 Kontrplaklar, kaplama panolar, benzeri kaplama ağaçlar 58.120 57.984 158.636

8708 Kara taşıtları için aksam, parçaları 84.986 96.287 135.224

204 Koyun ve keçi eti 93.339 105.425 131.030 2716 Elektrik enerjisi 77.047 279.745 128.748 7208 Demir/çelik sıcak hadde yassı mamulleri­genişlik 600mm.

Fazla 92.702 130.486 123.209

9403 Diğer mobilyalar vb. Aksam, parçaları 63.854 79.471 122.898

2304 Soya fasulyesi yağı üretiminden arta kalan küspe ve katı atıklar

124.668 141.855 117.396

1701 Kamış/pancar şekeri ve kimyaca saf sakkaroz (katı halde) 200.128 211.744 115.523

1005 Mısır 157.232 196.621 113.542 Kaynak: ITC TradeMap

12

* Mirror Data (partner ülkelerin açıkladığı verilerden Ürdün verileri hesaplanmıştır)

Başlıca Ülkeler İtibarı ile Dış Ticareti

2011 yılı rakamlarına göre, Ürdün’ün ihracat ortakları arasında Irak’ın %15’lik payla ilk sırada yer

aldığı görülmektedir. ABD %13,1, Hindistan %10,9, Suudi Arabistan %8,5, BAE %3,7 ve Suriye

%3,6 pay ile Ürdün’ün Irak’tan sonra ihracat yaptığı başlıca pazarlardır. Ürdün’ün ihracatında

başlıca ürünler sırasıyla; gübreler, örme giyim eşyaları, eczacılık ürünleri, sebze, kalsiyum fosfat ve

elektrik elektronik ürünleridir.

Tablo 9: Ürdün’ün Başlıca Ülkeler İtibarı ile İhracatı (1 000 Dolar)

Partner Ülke 2011 yılı İhracat Değeri Toplam 7.963.486 Irak 1.214.260 ABD 1.040.465 Hindistan 871.201 Suudi Arabistan 679.789 Lübnan 335.652 B.A.E 291.034 Suriye 286.800 Endonezya 221.243 Çin 203.491 Kuveyt 143.605 Cezayir 126.930 Mısır 125.586 İsrail 113.318 Malezya 112.639 Etiyopya 101.324 Türkiye 98.138 Katar 93.385 Sudan 83.696 Filistin 82.424 İsviçre 80.653 İtalya 70.738 Kaynak: ITC TradeMap

13

Ürdün’ün 2011 yılı ithalat rakamlarına bakıldığında, %22,8 pay ile ilk sırada Suudi

Arabistan yer almaktadır. Söz konusu ülkeden en fazla petrol ürünleri ithal edilmektedir.

Suudi Arabistan’ı sırasıyla Çin, ABD, İtalya, Almanya, Mısır ve B.A.E. takip

etmektedir. Türkiye 2011 yılında % 3 pay ile Ürdün’ün ithalatını gerçekleştirdiği ülkeler

sıralamasında 10.’dur. Ürdün’ün ithalatında başlıca ürünler; petrol ürünleri, makine

ekipmanları, binek otomobiller, elektrik elektronik ürünleri, plastik, demir ve çelik,

eczacılık ürünleri ve tahıl ürünleridir.

Tablo 10: Ürdün’ün Başlıca Ülkeler İtibarı ile İthalatı (1 000 Dolar)

Partner Ülke 2011 yılı İthalat Değeri Toplam 18.301.082 Suudi Arabistan 4.176.719 Çin 1.823.024 ABD 1.077.560 İtalya 964.192 Almanya 780.538 Mısır 757.372 B.A.E. 710.410 G.Kore 612.546 Rusya 596.405 Türkiye 548.925 Hindistan 491.907 Suriye 376.059 Fransa 371.539 Japonya 363.304 İngiltere 299.215 Tayvan 251.194 Arjantin 244.556 İspanya 229.994 Brezilya 206.516 Ukrayna 190.987 Romanya 181.183 Irak 178.291 Kaynak: ITC TradeMap

2.2. Türkiye İle Dış Ticaret

Türkiye’nin Ürdün’e gerçekleştirdiği ihracat ve Türkiye lehine seyreden dış ticaret

dengesi yıllar içinde düzenli bir şekilde artmaktayken 2010 yılında bu ülkeye ihracatımız

bir önceki seneye göre %25 artarak 572 milyon dolar seviyesine yükselmiştir. Ancak

14

2011 yılından itibaren Ürdün’e olan ihracatımız inişli çıkışlı bir seyir izlemiştir. 2011

yılında ihracatımız %11 gerilemiş; 2010 yılına göre 65 milyon dolar azalarak 507 milyon

dolara düşmüştür. 2012 yılında ihracatımız % 52 artışla 771 milyon dolara yükselirken,

2013 yılında ise bir önceki yıla göre % 3,5 azalarak 744 milyon dolara gerilemiştir.

Ürdün’den gerçekleştirdiğimiz ithalat, 2012 yılında bir önceki yıla göre % 49 artarak 96

milyon dolar seviyesinde gerçekleşirken, 2013 yılında ise ithalatımız bir önceki yıla göre

% 27 azalarak 70 milyon dolara düşmüştür.

Tablo 11: Türkiye­Ürdün Dış Ticaret Değer leri (1 000 Dolar)

Yıl İhracat İthalat Dış Ticaret Dengesi

Dış Ticaret Hacmi

2000 99.534 27.272 72.261 126.806 2001 118.900 13.525 105.376 132.426 2002 116.650 18.382 98.268 135.033 2003 149.618 16.850 132.768 166.469 2004 229.464 14.156 215.308 243.621 2005 288.648 28.321 260.327 316.969 2006 321.660 9.319 312.341 330.980 2007 389.305 11.597 377.708 400.902 2008 460.721 25.289 435.432 486.010 2009 455.284 20.354 434.930 475.638 2010 572.271 42.752 529.519 615.023 2011 507.007 66.272 440.735 573.279 2012 771.138 95.996 675.141 867.134 2013 744.733 70.573 674.160 815.306 Kaynak: TÜİK

Tablo 12: Türkiye'nin Ürdün'e İhracatında Başlıca Ürünler (1 000 Dolar)

GTIP GTİP Madde Tanımı 2011 2012 2013

Toplam Tüm Ürünler 506.895 771.095 744.733 2710 Petrol yağları ve bitümenli minerallerden elde

edilen yağlar 8.897 278.181 216.865

1905 Ekmek, pasta, kek, bisküvi vs. İle boş ilaç kapsülü mühür güllacı vs.

11.568 17.505 16.734

4415 Ağaçtan kutu, kafes, sandık vb. Ambalajlar, kablo makarası vb

15.220 10.582 14.140

7214 Demir/çelik çubuklar (sıcak haddeli, dövülmüş, burulmuş, çekilmiş)

2.671 3.917 13.378

15

6204 Kadın/kız çocuk için takım, takım elbise, ceket vs. 7.155 8.611 13.304 2403 Homonize edilmiş tütün ve tütün yerine geçen

madde hülasaları 10.058 6.134 13.288

5702 Dokunmuş halılar, yer kaplamaları (kilim, sumak, karaman vb)

4.521 3.954 11.421

5515 Diğer devamsız sentetik liften dokumalar 6.647 9.376 10.792 7413 Bakırdan ince, kalın, örme vb. Halatlar (elektrik­

izole hariç) 4.571 7.185 9.931

7216 Demir/alaşımsız çelikten profil 5.694 6.546 9.918 7408 Bakır teller 5.309 4.169 8.124 7310 Demir­çelik tanklar, varil, fıçı, kutular (hacmi

<300lt) 6.393 7.708 7.967

1806 Çikolata ve kakao içeren diğer gıda müstahzarları 5.510 6.206 7.923 8418 Buzdolapları, dondurucular, soğutucular, ısı

pompaları 7.877 8.286 7.916

8481 Muslukçu, borucu eşyası­basınç düşürücü, termostatik valf dahil

7.879 7.053 7.839

1704 Kakao içermeyen şeker mamulleri (beyaz çikolata dahil)

4.289 5.097 7.631

8705 Özel amaçlı motorlu taşıtlar 656 1.340 6.707 0802 Diğer kabuklu meyveler (taze/kurutulmuş)

(kabuğu çıkarılmış/soyulmuş) 2.488 3.883 6.605

3004 Tedavide/korunmada kullanılmak üzere hazırlanan ilaçlar (dozlandırılmış)

7.013 8.196 6.482

3923 Eşya taşıma ambalajı için plastik mamulleri, tıpa, kapak, kapsül

5.754 6.519 6.470

8544 İzole edilmiş tel, kablo; diğer izole edilmiş elektrik iletkenleri; fiber optik k

6.436 7.533 6.281

9403 Diğer mobilyalar vb. Aksam, parçaları 4.648 4.833 6.165 7213 Demir/çelik filmaşin (sıcak haddelenmiş, rulo

halinde) 5.481 22.720 6.052

8422 Yıkama, temizleme, kurutma, doldurma vb. İşler için makine, cihaz

1.369 2.398 5.831

6203 Erkek/erkek çocuk için takım, takım elbise, ceket vs.

3.248 4.102 5.727

Kaynak: ITC Trademap

Tablo 13: Türkiye'nin Ürdün'den İthalatında Başlıca Ürünler (1 000 Dolar)

GTIP GTİP Madde Tanımı 2011 2012 2013

Toplam Tüm Ürünler 66.328 95.996 70.573 3105 Azot, fosfor ve potasyum gibi; iki/üçünün karışımları 221 42.899 39.572 2809 Difosfor pentaoksit; fosforik asit ve polifosforik asitler 0 17.668 13.355 2834 Nitritler; nitratlar 5.747 3.420 2.856 5603 Dokunmamış mensucat (emdirilmiş) 1.934 3.237 2.752

16

2815 Sodyum hidroksit (kostik soda) potasyum hidroksit (kostik potas) 1.819 760 1.673

7214 Demir/çelik çubuklar (sıcak haddeli, dövülmüş, burulmuş, çekilmiş) 0 0 1.627

8415 Klima cihazları­vantilatörlü, ısı, nem değiştirme tertibatlı 0 122 868

5703 Tufte edilmiş halılar, tufte edilmiş (yer kaplamaları) 730 808 859 7601 İşlenmemiş alüminyum 4.325 1.197 843 5201 Pamuk (kardesiz, taranmamış) 0 0 724

804 Hurma, incir, avokado ve guava armudu, mango, mangost (taze/kurutulmuş) 931 1.047 659

4104 Sığır ve at cinsi hayvanların dabaklanmış derileri 0 78 627 8418 Buzdolapları, dondurucular, soğutucular, ısı pompaları 43 135 598 2835 Fosfinatıar, fosfonatlar, fosfatlar ve poıifosfatlar 0 0 449 2620 Metalleri/metal bileşiklerini içeren küller ve kalıntılar 569 538 335 6204 Kadın/kız çocuk için takım, takım elbise, ceket vs. 51 56 254 1209 Ekim amacıyla kullanılan tohum, meyve ve sporlar 41 109 167 4105 Koyun ve kuzuların dabaklanmış derileri 0 173 162

3208 Sentetik polimerler esaslı; susuz ortamda eriyen/dağılan, boya ve vernik 178 356 158

6109 Tişört, fanila, diğer iç giyim eşyası (örme) 425 175 142

8462 Metalleri dövme, işleme, kesme, şataflama presleri, makineleri 0 0 124

8424 Sıvı, tozları püskürtmeye, dağıtmaya mahsus mekanik cihazlar 16 53 110

6203 Erkek/erkek çocuk için takım, takım elbise, ceket vs. 8 25 106

9603 Süpürgeler, fırçalar, yer süpürgeleri, paspas, toz süpürgesi vb. 30 31 103

8704 Eşya taşımaya mahsus motorlu taşıtlar 0 0 98 Kaynak: ITC Trademap

17

3. ÜRDÜN OTOMOTİV YEDEK PARÇA PAZARI

Yüksek benzin fiyatlarına, ithal otomobillere uygulanan yüksek vergi oranlarına ve satın alma

paritesine göre tüketici gelirlerinin düşmesine rağmen Ürdün’de, her geçen gün otomobil

sahipliği oranı giderek artmaktadır. Bu durumun en önemli sebeplerinin başında şehirlerin

dağınık bir yerleşime sahip olması, toplu ulaşımın yaygın olmaması ve toplu taşımanın artan

talebi karşılanmasında yetersiz kalması gelmektedir. Amman otomobil müzesi gezildiğinde

görülen Kraliyet ailesinin otomobillere verdiği önemin bir yansımasının halk nezdinde kabul

gördüğü gözlemlenmektedir.

Son on yıl dikkate alındığında Ürdün’ünde araba sahipliği oranı ciddi bir artış sergilemiştir.

Euromonitor istatistiklerine göre 2006 yılında ev başına %33,9 olan araç sahipliği oranı 2011

yılında %48,9’a yükselmiştir. Ürdün İstatistik Birimi’nin verilerine göre 2012 yılında

otomobillerin toplam araçlara oranı %70,1 olarak belirtilmektedir. Yine aynı istatistiklere

göre kayıtlı araç sayısındaki yıllık artış oranı %5,8 olarak belirtilmektedir.

Tablo 14: Kayıtlı Araç Sayısındaki Değişim (2001­2012)

Yıl Araç Sayısı Değişim (% ) 2001 419.591 ­ 2002 542.812 29,4 2003 566.610 4,4 2004 614.614 8,5 2005 679.731 10,6 2006 755.477 11,1 2007 841.933 11,4 2008 905.592 7,6 2009 994.753 9,9 2010 1.075.453 8,1 2011 1.147.258 6,7 2012 1.213.882 5,8 Kaynak: Jordan Statistical Yearbook, 2012

Tablo 15: Yaş Aralığına Göre Ürdün’de Araç Sahipliği Oranı

Binek Araç Sahipliği (% )

18

Yaş Aralığı 2007 2008 2009 2010 2011 2012 40­49 54,8 58,1 61,6 62,9 63,7 64,4 50­59 47,6 50,7 54 55,3 56,1 56,8 30­39 39,6 42,4 45,2 46,4 47,2 47,9 60+ 32,7 35,6 38,4 39,6 40,4 41 20­29 19,7 22,7 25,1 26,2 26,9 27,4 20­ 9,6 12,3 14 14,8 15,4 15,7 Toplam 40,2 43,4 46,5 47,9 48,9 49,7 Kaynak: Euromonitor International

Ürdün’de zayıf ulaştırma altyapısı nedeniyle her ne kadar binek araç sahipliği halk nezdinde

önem kazansa da gelir dağılımı dikkate alındığında orta ve düşük gelire sahip kesimin ev

başına bir araca sahip olduğu görülmektedir. Ürdün’ün nüfus istatistikleri incelendiğinde ev

başına ortalama 5,4 kişinin düştüğü görülmektedir. İstatistiklere bakıldığında ise 5,26 kişiye

bir araç düştüğü ve bu bağlamda hane başına bir araç düştüğü ifade edilebilir.

Diğer taraftan, araç fiyatlarındaki artış ve yüksek benzin fiyatları yeni araç satın alımlarında

az yakıt tüketen ve daha hesaplı araçların ön plana çıkmasına sebep olmuştur. Bu bağlamda,

Güney Kore menşeli araçların yaygınlık açısından pazarda önemli bir yer edindiği ifade

edilebilir. Yapılan araştırma sırasındaki, gözlemlerden ve görüşmelerden edinilen bilgiler de

bu durumu doğrulamaktadır. Orta ve düşük gelir grubuna sahip olan Ürdünlüler çoğunlukla

1995­2000 yılları arası modellerde kullanılmış Kia, Daewoo ve Hyundai gibi Kore menşeli

araçlar edinmektedir.

Ürdün’ün madde bazında ithalat istatistiklerini yayımlamadığından, söz konusu ülkenin

ithalat istatistikleri, muhtemel ithalat yaptığı başlıca otomotiv ana sanayi ihracatçı ülkelerin

ihracat istatistiklerinden temin edilmiştir. Bahse konu istatistikler de, Ürdün’ün otomotiv ana

sanayi ürünlerini % 57 payla en fazla Güney Kore’den gerçekleştirdiğini doğrulamaktadır.

Diğer taraftan, Ürdün’ün yıllık 2,1 milyar dolardan fazla otomotiv ithalatı olduğu

anlaşılmaktadır.

Tablo 16: Ürdün’ün Başlıca Ülkelerden Otomotiv İthalatı (1000 $)

Ülke 2011 2012 2013 2012 % Pay

Kore 943.228 1.113.473 1.001.662 57,1

19

ABD 283.636 464.314 644.869 23,8

Almanya 121.009 132.163 143.920 6,8

Tayland 34.939 71.632 104.295 3,7

Japonya 61.948 61.229 100.010 3,1

Çin 29.116 37.423 63.392 1,9

İtalya 15.439 17.659 7.699 0,9

Hindistan 9.335 16.389 v/y 0,8

Hollanda 7.284 12.279 17.143 0,6

Fransa 10.451 10.144 10.474 0,5

İspanya 7.850 9.960 4.548 0,5

Türkiye 6.428 3.563 12.216 0,2

Toplam 1.530.663 1.950.228 2.110.228 100,0 Kaynak: ITC Trademap

Ürdün’ün ürün bazında otomotiv ithalatına bakıldığında, 2013 yılında % 74 pay ile binek

otomobilleri ilk sırada yer aldığı görülmektedir.

Tablo 17: Ürdün Ürün Gruplarına Göre Otomotiv İthalatı (1000 $)

GTİP GTİP Madde Tanımı 2011 2012 2013 % Pay 2013

8703 Binek otomobilleri ve esas itibariyle insan taşımak üzere imal edilmiş diğer motorlu taşıtlar

1.146.479 1.432.154 1.559.175 73,9

8704 Eşya taşımaya mahsus motorlu taşıtlar

249.449 411.907 367.037 17,4

8702 10 veya daha fazla kişi taşımaya mahsus (sürücü dahil) motorlu taşıtlar

88.607 78.029 100.483 4,8

8705 Özel amaçlı motorlu taşıtlar (kurtarıcılar, vinçli, itfaiye, beton karıştırıcılı, yol süpürme, zift vb taşıtları)

46.128 28.138 83.533 3,9

Kaynak: Trademap

17 Aralık 2001 tarihinde yürürlüğe giren ABD­Ürdün Serbest Ticaret Anlaşması’nın ithal

ikinci el araç sayısının artmasında önemli bir etken olduğu ifade edilebilir. Söz konusu

dönemde, anlaşma sonrası araba yaşına bakılmaksızın kullanılmış araç ithaline izin verilmesi

ABD’den önemli miktarda motor hacmi yüksek araç ithalatına yol açmıştır.

20

Vergileri yükselten yeni mevzuatla birlikte gelen bir diğer yenilik ise yeni araç ithalatının

teşvik edilmesi, kullanılmış araç ithalatına talebin ise azaltılmasına yönelik uygulamadır.

Hükümetin 2012 yılı Temmuz ayında yaptığı düzenlemeyle beş yaş üzeri otomobillerin

ithalatına sınırlama getirilmiştir. Yeni araç satıcıları Hükümetin bu kararını memnuniyetle

karşılarken, ikinci el araç satıcıları ise bu düzenlemeye olumlu yaklaşmamışlardır. Basında

yayınlanan haberlerden, söz konusu uygulamanın ikinci el araç ithalatını azalttığı

anlaşılmaktadır.

Otomobil ve Yedek parçaları Acenteleri Birliği Başkanı ile yapılan görüşmede Ürdün’de

satılan otomobillerin %22 ile %25 arasındaki bir kısmının yeni otomobiller olduğu

belirtilmiştir.

2012 yılına kadar dikkate değer bir ikinci el araç ithalatı gerçekleştirilmiştir. Bu dönem için

Ürdün’ün dünyanın ikinci büyük ikinci el otomotiv ithalatı gerçekleştiren ülke olduğu

belirtilmektedir. Ayrıca, 2012 yılının ilk altı ayında ithal edilen araçların %70’i beş yıldan

daha yaşlı olduğu, bu oranın 1990’lardan itibaren ithal edilen araçların %30’una tekabül ettiği

ifade edilmektedir.

Güney Kore Ticaret ve Yatırım Ajansı’nın (KOTRA) 20 Mart 2012 tarihinde yayınlanan bir

haberine göre ikinci el Kore araçları ihracatı yapılan ülkeler arasında Ürdün’ün en büyük alıcı

olduğu ve birbirini takip eden dört yıl boyunca bu durumun devam ettiği belirtilmektedir. Söz

konusu, haberde 2011 yılında Ürdün’e 92.450 adet kullanılmış otomobil satışı

gerçekleştirildiği; Kore’nin toplam kullanılmış araç ihracatının ise 289.161 araçla toplam

ikinci el kullanılmış araç ihracatının %30’una tekabül ettiği belirtilmiştir.

Yukarıda belirtilen Kore menşeli araçların en çok rağbet gören modelleri orta sınıf

araçlarından Hyundai’nin ürettiği Avante olarak isimlendirilen Elantra ve Accent

modelleridir. Kotra’nın değerlendirmelerine göre Ürdün otomobil piyasasının %60’ını Güney

Kore’li firmaların araçları oluşturmaktadır.

Yukarıdaki habere bağlı olarak The Jordan Times’ta çıkan ilgili haberde Ürdün Serbest Bölge

Yatrımcıları Birliği Başkanı Nebil Rumman ile yapılan bir söyleşide, Ürdün için her yıl

100.000 adet üzerinde Kore menşeli kullanılmış araç ithalatı yapıldığı, 2011 yılında serbest

bölgeye gelen kullanılmış araç sayısının diğer ülkelerden yapılan ithalatlarla birlikte 170.000

21

adet olduğunu belirtmiştir. Nebil Rumman’a göre Bu araçlardan 65.000 adedi iç piyasaya

giderken; 105.000 adedinin bölgesel pazarlara, özellikle de Irak ve Libya’ya ihraç edilmiştir.

Ürdün’ün söz konusu yıllar içerisinde %70’lere varan oranda kullanılmış araç ithalatının

sebebi temel olarak sosyo­ekonomik duruma bağlıdır. Kişi başına düşen ortalama milli gelirin

5000 Dolar civarında olması, kullanılmış araçlara olan yüksek talepteki en önemli etkendir.

Düşük ve orta gelir düzeyine sahip olan tüketiciler genel olarak orta sınıf Hyundai veya Kia

marka araçları tercih etmektedirler. Bu araçlarında genel olarak 1995­2000 arası modeller

olduğu ifade edilebilir. Bu araçların tercih sebepleri arasında fiyatlarının uygun olması ve

daha ucuza ve bol olarak bulunabilen yedek parça gösterilebilir.

Temmuz 2012’de Ürdün Hükümeti otomobil ithalatına ilişkin vergi oranını arttırmıştır. Bu

çerçeveden bakıldığında, yeni araç sahipliğinden çok ülke içi ikinci el piyasasının daha aktif

olduğu ifade edilebilir. 2011 yılında yapılan düzenlemenin ikinci el araç ithalatının

oluşturmuş olduğu maliyet etkeni sebebiyle alındığı ifade edilebilir. Düzenleme çerçevesinde

beş yıldan yaşlı olmamak kaydıyla ithal edilen araçlar kademeli olarak kıymeti üzerinden

vergiye tabi olmaktadır.

Gelir düzeyi arttıkça Ürdünlülerin talebi de değişmektedir. Düşük gelir grubuna ait kesim

oldukça eski Güney Kore menşeli araçlara rağbet ederken orta gelirli tüketiciler ise daha yeni

araçlara eğilim göstermektedirler. Söz konusu kesim imkanı dahilinde Japon otomobillerini ve

özellikle de Toyota’yı tercih etmektedir.

Yüksek gelir düzeyine sahip Ürdünlülerin talebi ise ağırlıklı olarak başta Mercedes ve BMW

olmak üzere Alman arabalarına yönelmektedir. Söz konusu pazar araştırması sırasında belirli

bir gelir seviyesinin üzerindeki iş adamlarıyla yapılan görüşmede kullandıkları araçların

Mercedes olduğu görülmüş ve söz konusu aracın bir prestij göstergesi olduğu müşahade

edilmiştir. Ayrıca, Otomotiv Satıcıları ve Yedek parçacıları Birliği Başkanı Salameh Aljundi

ile yapılan görüşmeye gidilirken bölgedeki oto galerilerindeki araçların da genel Mercedes

ağırlıklı lüks araçlardan oluştuğu müşahede edilmiştir. Son yıllarda ağırlıklı olarak SUV

segmentindeki Land Rover, Porsche Cadillac GMC diğer lüks araçlara da talebin arttığı ifade

edilmektedir.

22

Ülkedeki genç­yaşlı, bay­bayan tercihleri de değişiklik göstermektedir. Örneğin genç erkekler

spor arabalara eğilim gösterirken, genç kadınlar ise SUV segmentindeki araçları tercih

etmektedir. Orta ve ileri yaş grubundakiler ise geniş ve çok koltuklu binek araçları tercih

etmektedirler. Diğer taraftan çok çocuklu düşük gelir düzeyine sahip tüketiciler ise Kia Besta

ya da Hyundai Perigio gibi çok koltuklu araçları tercih etmektedirler.

Diğer taraftan genç Ürdünlüler araçlarında aksesuar kullanmaya eğilim göstermektedirler.

Araçlarda kullanılan başlıca aksesuarlar ses sistemleri, xenon farlar ve alüminyum jantlardır.

Ürdün’ün nüfus kompozisyonu ve genç nüfusun araç sahipliği oranın her geçen gün artması

sebebiyle aksesuar talebinin de ilerleyen dönemlerde artacağı tahmin edilmektedir.

Kullanılmış araç ithalatı, yedek parça ihtiyacını da beraberinde getirmektedir. Ancak

otomobillere ilişkin yedek parça ihtiyacı, araç talebine paralel bir eğilim izlemektedir. Orta

gelir grubu ucuz yedek parça talebinde bulunurken, yüksek gelir grubunda olanlar araç

tercihinde olduğu gibi fiyattan çok kaliteyi önceleyen bir talep oluşturmaktadırlar. İkinci el

araçların pazarda baskın olması dolayısıyla, Ürdün piyasasında yıllık 350­400 milyon Dolar

civarında toplam yedek parça talebi olduğu tahmin edilmektedir.

Ticari araçlarda (yük taşımaya mahsus araçlar; kamyon ve çekiciler) ise gerek araç gerekse

yedek parça talebi konusunda otomobillerden ayrıştığı yapılan araştırma sırasında tespit

edilmiştir. Ülkedeki araç parkının %90’ının üzerindeki bir bölümünün Mercedes marka

kamyonlardan oluştuğu yapılan görüşmeler ve müşahadeler sonucunda tespit edilmiştir.

Ürdün istatistik Kurumu’nun 2012 yılı verilerine göre Ürdün’ün araç parkı aşağıda yer

almaktadır.

Tablo 18: Ürdün Araç Parkı

Bağlı

Bulunduğu

İdare ve

Araç

Sahipliği

Şekli

Binek

Araçlar Otobüsler

Van ve

Kamyonlar Tankerler Treyler Diğerleri* Toplam

AMMAN 707.743 12.328 155.761 4.046 34.549 48.784 963.211

Özel 690.569 8.569 140.619 658 616 47.727 888.758

23

Kamu 17.174 3.759 15.142 3.388 33.933 1.057 74.453

BALQA 17.568 1.629 8.484 270 213 2.065 30.229

Özel 16.639 1.170 7.849 27 8 2.049 27.742

Kamu 929 459 635 243 205 16 2.487

ZARQA 16.035 1.203 7.369 216 252 1.030 26.105

Özel 14.576 542 6.700 17 2 987 22.824

Kamu 1.459 661 669 199 250 43 3.281

MADABA 6.182 357 7.276 748 319 860 15.742

Özel 5.817 197 6.657 478 3 853 14.005

Kamu 365 160 619 270 316 7 1.737

IRBID 76.106 2.056 19.447 817 6.522 4.608 109.556

Özel 73.704 882 17.365 141 6 4.575 96.673

Kamu 2.402 1.174 2.082 676 6.516 33 12.883

MAFRAQ 6.301 478 10.799 761 954 1.062 20.355

Özel 5.980 119 9.966 542 3 1.052 17.662

Kamu 321 359 833 219 951 10 2.693

JARASH 6.070 459 4.682 122 78 661 12.072

Özel 5.935 287 4.200 12 0 661 11.095

Kamu 135 172 482 110 78 0 977

AJLOON 2.018 140 1.273 30 16 237 3.714

Özel 1.942 69 1.177 7 0 237 3.432

Kamu 76 71 96 23 16 0 282

KARAK 5.277 627 3.554 105 587 1.155 11.305

Özel 5.165 214 3.160 38 146 1.143 9.866

Kamu 112 413 394 67 441 12 1.439

TAFIELA 1.410 211 1.224 35 160 281 3.321

Özel 1.305 72 1.110 7 10 279 2.783

Kamu 105 139 114 28 150 2 538

MA'AN 2.135 186 5.618 343 643 805 9.730

Özel 1.906 59 5.372 311 30 804 8.482

Kamu 229 127 246 32 613 1 1.248

AKABE 4.041 279 1.791 59 696 1.676 8.542

Özel 3.429 197 1.562 25 24 1.629 6.866

24

Kamu 612 82 229 34 672 47 1.676

TOPLAM 850.886 19.953 227.278 7.552 44.989 63.224 1.213.882

Özel 826.967 12.377 205.737 2.263 848 61.996 1.110.188

Kamu 23.919 7.576 21.541 5.289 44.141 1.228 103.694 Kaynak: Ürdün İstatistik Kurumu

* Motosikletler, tarım araçları, inşaat makineleri ve özel kullanımlı araçları içermektedir.

Ürdün’ün ticari ve siyasi merkezi Amman’dır. Amman nüfusun büyük bölümünü bünyesinde

barındırdığı gibi, ticaretin de merkezini oluşturmaktadır. Söz konu durum ülkenin araç

parkına da yansımış bulunmaktadır. Bu çerçevede yukarıdaki tablodan da anlaşılacağı üzere

ülkedeki araçların yaklaşık olarak %80’inin Amman’da tescilli olduğu görülmektedir.

2006 yılından beri ülkede otomotiv fuarı düzenlenmemiştir. 2013 yılı Kasım ayında bir

otomobil ana sanayi fuarı düzenlenmiş olup söz konusu fuara yan sanayi veya yedek parça

firma katılımı sağlanmamıştır.

3.1. Otomotiv Pazarına İlişkin Temel Eğilimlerin Değerlendirilmesi

Ürdün’e taşıt araçları açısından bakıldığında üç temel ayrımın yapılması mümkündür. Binek

araçlar, ticari araçlar ve toplu taşımaya yönelik araçlar. Söz konusu üç grubun her biri

diğerinden ayrı özellikler taşımaktadır. Otomobillerdeki talep ile kamyonlardaki taleplere

yönelik kıstaslar değişkenlik arz ettiği gibi, toplu taşımaya yönelik araçlara ilişkin bakış

açıları da farklı olmaktadır.

3.1.1. Otomobiller

Otomobillere ilişkin tarihsel süreç incelendiğinde 1980’lere kadar Alman otomobillerinin başı

çektiği Avrupa menşeli otomobillerin hakim olduğu Ürdün pazarında Amerikan arabalarının

da yoğun bir şekilde kullanıldığı görülmekteydi. 1980’lerde petrol fiyatlarındaki yükselişle

birlikte, az yakıt tüketen, ucuz araç ve ucuz parça talebinde ciddi bir artış görülmeye başlandı.

Söz konusu sebebe istinaden Ürdün pazarının talebi Asya’ya doğru kaydı. Güney Kore

Arabalarının pazardaki payı gittikçe artmaya başladı. Bu eğilim Avrupa menşeli araçların

ithalatının ve böylelikle araç sayısındaki payının ise azalmasına sebep olmuştur.

25

Mevcut durumda, Ürdün’deki otomobillerin % 45’e yakın bir bölümünün Güney Kore

menşeli Hyundai, Kia ve Daiwoo marka araçlardan oluştuğu ifade edilmektedir. Toyota­

Nissan marka araçların oranının ise %30­35 aralığında olduğu, Avrupa menşeli arabaları

%15’lik bir kesimi oluşturduğu, geri kalan kısmın ise büyüme eğiliminde olan Amerikan

arabalarıyla Çin arabaları tarafından paylaşıldığı yapılan görüşmeler sırasında muhataplar

tarafından paylaşılmıştır.

Ayrıca, şehir içi (aynı zamanda şehirlerarası) ulaşımda kullanılan araçlar taksilerden

oluşmaktadır. Söz konusu araçlar taksi ve dolmuş olmak üzere iki şekilde kullanılmaktadır.

Dolmuşlar genelde beş kişilik olup, dolduğunda hareket eden araçlar olarak kullanılmaktadır.

Söz konusu araçların kullanımına yönelik beş yıllık bir ömür sınırı getirilmiştir. Söz konusu

düzenleme çerçevesinde araçların beş yıl sonra yenilenmesi öngörülmektedir. Bu çerçevede,

kullanılmış araçlar sadece özel kullanım için satılabilmektedir. Bu araçlar genel olarak Nissan

ve Toyota markalarından oluşmaktadır. Hyundai ise pazarda yer almaya ve pazar payını

arttırmaya başlamıştır.

Ticari taksilerin diğer araçlardan farkı ise 10­15 kat daha fazla yedek parça ihtiyacı

duymasıdır. Bu çerçevede, 15.000 taksinin, yaklaşık 150.000 aracın yedek parça ihtiyacına

denk bir talep oluşturacağı ifade edilebilir. Ürdün’de binek araçların yaklaşık olarak %3’ü

taksilerden oluştuğu Salameh Aljundi ile yapılan görüşmede belirtilmiştir. Ancak Ürdün’ün

araç kompozisyonuna ilişkin resmi istatistiklere bakıldığında 2012 yılı için 850.886 binek

araç olduğu görülmektedir. Mevcut binek araç sayısının yaklaşık %3’ünün ticari taksi olarak

kullanıldığı düşünüldüğünde, 25 binin üzerinde ticari taksi olduğu tahmin edilmektedir.

3.1.2. Ticari Araçlar

Taşımacılık sektöründe ise bu durumun tam tersi bir manzaranın hakim olduğu görülmektedir.

Bu alanda büyük bölümünün Mercedes marka kamyonlardan oluştuğu Alman menşeli

araçların hakimiyeti mevcuttur. Bu durumda iş yapan araçlarda kalitenin öncelenmesinin ve

kamyonların yenilenmesinde vergi alınmamasının payının olduğu ifade edilebilir. Diğer

taraftan 10 yıla yakın bir süredir, büyük taşıma araçlarında bir yaşından büyük araçların ithal

edilmesi de yasaklanmıştır. Bu durumda, yeni kamyonların ithalinin önünü açmaktadır. Diğer

taraftan, şehir içi taşımacılıkta ise daha küçük boyutlara sahip olan Toyota marka araçlar

kullanılmaktadır.

26

Kamyon yedek parçası ithalatı ve toptancılığı yapan bir firma ile yapılan görüşme sırasında

Ürdün’de 15.000 civarında Mercedes kamyon olduğu belirtilmiştir. Söz konusu görüşme

sırasında yedek parça tercihleri konusunda yüzdesel bir oran vermesi istendiğinde tedarik

skalasının %70’inin Çin’den karşılandığı, %20’sinin Türkiye menşeli olduğu ve kalan

%10’luk kısmı ise Almanya’dan tedarik ettiklerini ifade etmiştir. Söz konusu firma ile yapılan

görüşmede tercih yapması ve firma bulmak için takip ettiği yöntemlerin neler olduğu

sorulduğunda; internet üzerinden yaptığı araştırmaların yanında Shanghai, Türkiye ve

Dubai’de yer alan Automechanica fuarlarını ziyaret ederek firma buldukları ifade edilmiştir.

3.1.3. Minibüs ve Otobüsler

Toplu taşımaya ilişkin olarak ise uzak doğu menşeli, özellikle de Japon araçlarının pazarın

önemli bir kısmına hakim oldukları görülmektedir. Özellikle şehir içi taşımacılıkta 25­30

kişilik, basit, en fazla 35­40 km ye kadar olan az mesafelerde çalışan ve büyük bölümünün

Toyota’dan oluştuğu küçük otobüsler ve genelde Amman içinde, kısa mesafelerde ve servis

olarak kullanılan Nissan marka araçlar bulunmaktadır.

Bu şekilde yapılanan toplu taşıma sistemi nüfus arttıkça elverişli olmamaya başlamıştır. Bu

çerçevede, büyük otobüslere geçişin sağlanması için öneriler oluşturulmuştur. Burada temel

açmazın taşıma yapan bütün araçların özel olmasından kaynaklandığı ifade edilebilir.

Belediyenin de toplu taşımaya yönelik araçları bulunmaktadır.

Küçük yolcu taşıma araçlarının yenilenme prosedürü sırasında aracın piyasadan çekilmesi

durumunda vergi muafiyeti doğmaktadır. Ancak, aracın piyasadan çekilmesi yerine bir okula

satması durumunda ise vergi uygulamasına tabi olunmaktadır.

3.2. Dağıtım Kanalları

Ürdün’de oto yan sanayine yönelik iki çeşit dağıtım kanalı bulunmaktadır. Söz konusu sistem

tüketici ürünlerinin ya da yedek parça ihtiyacı duyan sektörlerin önemli bir bölümünde de

uygulanmaktadır. İthalatçı­toptancı ve ithalatçı­perakendeci olmak üzere iki çeşit dağıtım

kanalı bulunmaktadır.

27

İthalatçı­toptancı dağıtım kanalında, ithalatçı firma ithalatı gerçekleştirmekte ve ithal ettiği

ürünleri ülkedeki toptancılara dağıtmaktadır. Söz konusu sistem çerçevesinde çalışan firmalar

malları toptan olarak alt satıcılara ya da bayilere satmaktadırlar. Alt bayiler de nihai

tüketiciye/kullanıcıya, ki çoğunlukla tamirciler olmaktadır, malları ulaştırmaktadır. İthalatçı

toptancılar genel olarak büyük hacimli işletmelerdir.

İthalatçı­perakendeci olarak tanımlayabileceğimiz kesim ise, ithalatı yaptıktan sonra ürünleri

nihai kullanıcılara/tüketicilere satmaktadırlar. Hacim olarak daha küçük olup, toptan satış

sistemindeki ödeme/tahsil riskini üstlenmek istemeyen işletmeler bu yöntemi tercih

etmektedirler. Ürdün piyasasının boyutları dikkate alındığında söz konusu iki sisteminde

uygulandığı ifade edilebilir. Böylece firmaların bir kısmı, ithalatçı­toptancı­perakendeci gibi

çalışmaktadırlar. Bu çerçevede, çalışan firmalar kendi dağıtım ağı bulunan firmalardır.

3.3. Ürün İmajı

Ürüne ve kullanım alanına göre farklılık göstermekle birlikte, Türk ürünlerinin pazardaki

imajı oldukça iyi bir konumdadır. Otomobillerde kullanılan yedek parça ile kamyonlarda

kullanılan yedek parça için bakış açıları farklılık arz etmektedir. Genel olarak bakıldığında,

Ürüdün oto yedek parça piyasasında, Alman ürünleri birinci sırada yer almaktadır. İtalyan

ürünleri kabul edilebilir düzeyde olup ikinci sırada bulunmaktadır. Üçüncü sırada ise Japon

ürünleri yer almaktadır. Güney Kore menşeli ürünler dördüncü sırada yer almakta olup, Türk

ürünlerinin de Kore mallarıyla eşit imaja sahip olduğu ifade edilmektedir. Çin ürünleri ise bu

sıralamada sonda yer almaktadır. Ancak ülkedeki gelir durumu dikkate alındığında ucuz

yedek parça talebinin de oldukça yoğun olduğu ifade edilebilir. Örneğin Çin ürünleri imaj

olarak en sonda yer almış olmasına rağmen binek araç lastik piyasasının %60’a yakın bir

bölümünde Çin ürünlerinin hakim olduğu belirtilmektedir. Diğer taraftan, romörklerin

%90’ının Çin lastiği kullandığı, Kafa kısmında %50­60 arasında olan Çin lastiği kullanma

oranının ön aksamda ise %60 olduğunu ifade edilmektedir. İç piyasada, ürünlerin %40­60

arası bir krediyle müşterilere pazarlandığı belirtilmektedir.

Amman’daki, gelir düzeyi yüksek olan tüketici kitlesi bir kenara bırakılacak olursa genelde

eski arabaların hakimiyeti bulunmaktadır. Bu araçların %80’e yakın bir kısmının ikin el

kullanılmış araç olduğu ifade edilmektedir. Söz konusu araç sahiplerinin %70’i eğilimlerini

28

yedek parça ve lastik talebinde de göstermektedir. Bu çerçevede, ucuz lastik arayışı ön plana

çıkmaktadır. Bu çerçevede, Ürdün tüketicisinin fiyat duyarlı olduğunu ifade edebiliriz.

Otobüslerde en fazla beş yıllık olma şartı getirilmesi sebebiyle ucuz ürünler tercih

edilmektedir. Bu çerçevede, Çin mallarının fiyatı ucuz olduğu için tercih edilmektedir. Çin’de

üretilen Japon ve Güney Kore mallarını ithal etmektedir. (röportajlardan)

Kamyon piyasasının yaklaşık %99’unu Mercedes marka araçlar oluşturduğu ifade

edilmektedir. Türkiye’den yapılan yedek parça ithalatının da önemli bir bölümünü ticari araç

yedek parçası oluşturmaktadır.

Araçların menşei yedek parça talebinin de bu doğrultuda oluşmasını sağlamaktadır. Yapılan

görüşmelerde Türkiye menşeli yedek parçaların Kore menşeli yedek parçalarla fiyat

yönünden rekabet edemediği, ayrıca Ürdünlü kullanıcıların Kore arabasıysa Kore menşeli

parça kullanılmalı görüşünde olmaları dolayısıyla eğilimin yedek parça ithalatını Güney Kore

yönüne kaydırmaktadır. Ürdün yedek parça piyasasında, fiyat ve ürünün menşei tüketiciler

için önem arz etmektedir.

Tüketicilerin algısında menşei önemli bir kıstas olarak ortaya çıkmaktadır. Ürün menşeinin

yukarıda belirtilen kalite sınıflandırmasında önemli bir yer tutmaktadır. Tüketiciler de yedek

parça satın alımlarında ürün üzerinde üretim yapılan ülke isminin yer almasını talep

etmekteler.

Her ne kadar müşteriler ürünün menşeine dikkat etmektelerse de, Ürdün piyasasında ürünün

fiyatı müşteri tercihlerinde öne çıkmaktadır. Fiyatın önemli olduğu bir pazarda, özellikle kar

marjlarının düşük olduğu sektörlerde gümrük vergi ve harçları önem kazanmaktadır. Vergisiz

ya da rakiplerden daha düşük vergi oranlarıyla malın ithalatının gerçekleştirilmesi ithalatçı

için fiyat esnek bir piyasada oldukça önemlidir. ABD’den ithal edilen her hangi bir ürüne %0

olarak uygulanan gümrük vergisi, Arap ülkeleri için de %0 olarak uygulanmaktadır. Avrupa

menşeli ürünler için ise ortalama %3 olarak uygulanmaktadır. Bu çerçevede, Türkiye­Ürdün

Serbest Ticaret Anlaşması’nın getireceği avantajlar ise Türk ürünlerine ilişkin talepte etkili

olacağı düşünülmektedir. Söz konusu STA kapsamında, ülkemizden Ürdün’e yapılacak sanayi

ürünleri ihracatında 2018 yılına kadar gümrük vergisi sıfıra indirilecektir. Kaliteli parça

29

kullanmaya meyilli, gelir düzeyi kuvvetli %15’lik kesimi bir kenara bırakılırsa geriye kalan

müşterilerin ağırlıklı olarak fiyat endeksli bir müşteri kitlesi oluşturmaktadır.

3.4. Oto Yedek Parça Dış Ticareti

Ürdün, madde bazında ithalat istatistiklerini yayımlamadığından, söz konusu ülkenin ithalat

istatistikleri, muhtemel ithalat yaptığı başlıca otomotiv yedek parçası ihracatçı ülkelerin

ihracat istatistiklerinden temin edilmiştir. Bu kapsamda yapılan çalışmada, 4011, 4012 ve

4013 pozisyonlarında yer alan lastikler hariç, Ürdün’ün yıllık oto yan sanayi ithalatının 350­

400 milyon dolar civarında olduğu değerlendirilmektedir. 840890 alt pozisyonundaki dizel

motorlar çıkarıldığında, bahse konu çalışmaya göre, Ürdün, en fazla ithalatı sırasıyla Çin,

Güney Kore, Fransa, Almanya ve Japonya’dan gerçekleştirmektedir. Ürdün’de yeterli

otomotiv ana ve yan sanayi üretimi olmadığından talebin büyük bölümü ithalatla

karşılanmaktadır.

Tablo 19: Ürdün Oto Yedek Parça ithalatı (1 000 $)

Ülke 2011 2012 2013 2012 % Pay

İtalya 10.594 98.493 191.334 44,8

Çin 49.564 50.497 54.448 12,8

Kore 42.562 46.769 48.767 11,4

Almanya 30.437 29.820 32.177 7,5

Japonya 24.346 27.505 27.342 6,4

ABD 25.440 23.022 22.557 5,3

İngiltere 15.752 16.166 14.485 3,4

Fransa 22.146 32.373 11.716 2,7

Türkiye 7.024 9.228 9.149 2,1

İspanya 4.355 11.333 5.400 1,3

Tayland 4.935 4.897 3.901 0,9

Hollanda 2.598 4.368 3.653 0,9

Tayvan 6.698 7.661 v/y v/y

Mısır 3.294 4.599 v/y v/y

Hindistan 1.917 2.123 v/y v/y

Toplam 253.673 370.866 426.942 100,0 Kaynak: ITC Trademap

30

Ürün grubu bazında bakıldığında, 840890 alt pozisyonundaki dizel motorlar çıkarıldığında,

bahse konu çalışmaya göre, Ürdün, sırasıyla en fazla, “kara taşıtları için diğer aksam,

parçaları”, “marş motorları”, aküler, frenler, fren parçaları ve motor parçaları ithal etmektedir.

Tablo 20: Ürün Gruplarına Göre Ürdün Oto Yedek Parça İthalatı (1 000 $)

GTİP Kodu

GTİP Madde Tanımı 2011 2012

840890 Diğer amaçlar için motorlar‐dizel, yarı dizel 9.689 93.451

870899 Kara taşıtları için diğer aksam, parçaları 49.919 61.415

851140 Marş motorları 15.047 20.335

850710 Kurşun asitli akümülatörler‐pistonlu motorlar için 15.390 17.074

870830 Kara taşıtları için fren ve servo‐frenler vb. aksam, parçaları 15.483 16.414

840999 Dizel motorlar için aksam; parçalar 10.240 12.241

870829 Kara taşıtlarının diğer aksam‐parçaları 7.426 10.330

870880 Kara taşıtları için süspansiyon sistemleri vb. aksam ve parçaları

6.387 9.805

870893 Kara taşıtları için debriyajlar vb. aksam, parçaları 6.909 8.203

851190 İçten yanmalı motorların elektrikli hareket tertibat aksamı 555 8.093

851220 Diğer aydınlatma/gözle görülebilen işaret cihazları 5.558 7.470

842123 İçten yanmalı motorlar için yağ‐yakıt filtreleri 6.075 5.675

840991 Benzinli motorlar için aksam; parçalar 5.055 5.577

870891 Kara taşıtları için radyatörler vb. aksam ve parçaları 6.150 5.563

841581 Bir soğutucu ünite ve soğutma/ısıtma çevrimli klimalar 6.229 5.463

840734 Kara taşıtları için motorlar‐silindir hacmi>1000cm3 5.293 5.063

870870 Kara taşıtları için tekerlekleri vb aksam, parça/aksesuarı 4.088 4.975

848410 İki yada daha fazla metal tabakalardan yapılmış contalar 2.404 4.057

870810 Kara taşıtları için tamponlar vb. aksam, parçaları 3.846 3.945

841330 İçten yanmalı pistonlu motorlar yakıt, yağ/soğutma pompaları

3.054 3.712

870850 Kara taşıtları için diferansiyelli aksları vb. aksam, parçaları 3.081 3.548

848340 Dişliler, dişli sistemleri, bilyeli vidalar, dişli kutuları 6.467 3.319

848390 Transmisyon mili, krank, kovan, dişli kutuları vb. parçaları 3.257 3.263

840910 Hava taşıtlarının motor aksam‐parçaları 67 2.950

850790 Elektrikli akümülatörlerin aksam, parçası ve separatörler 2.227 2.727

870840 Kara taşıtları için vites kutuları ve aksam, parçaları 1.864 2.651

850720 Diğer kurşun asitli akümülatörler 2.649 2.520

700711 Kara, deniz, hava, uzay araçları için uygun ölçü‐şekilde cam 1.765 2.288

700721 Araçlar için, yapıştırılmış cam yapraklardan emniyet camları 1.434 2.142

848210 Bilyeli rulmanlar 1.722 2.120

840820 Kara taşıtları için motorlar‐dizel, yarı dizel 2.547 2.097

31

848330 Yatak kovanları (rulmansız olanlar) mil yatakları 3.182 1.757

851110 Ateşleme bujileri 1.606 1.748

840790 Diğer amaçlı pistonlu, içten yanmalı motorlar 1.374 1.594

841582 Soğutma tertibatı bulunan diğer klima cihazları 6.139 1.512

850730 Nikel kadmiyumlu akümülatörler 412 1.407

842131 İçten yanmalı motorlar için hava filtreleri 1.319 1.359

848350 Volanlar, kasnaklar (kasnak blokları dahil) 746 1.201

848310 Transmisyon milleri, kranklar 836 1.199

851230 Sesli işaret cihazları 577 1.165

848490 Diğer conta, poşet, zarf vb. takım‐grupları 1.502 1.132

700910 Taşıtlar için dikiz aynaları 876 1.066

Diğer Maddeler 21.216 15.228

Toplam 251.662 368.854

Kaynak: ITC Trademap

Tablo 21: Türkiye’nin Ürdün’e Otomotiv Yedek Parça İhracatı (1 000 $)

GTİP Kodu

GTİP Madde Tanımı 2009 2010 2011 2012 2013

850710 Kurşun asitli akümülatörler‐pistonlu motorlar için

419 488 552 1.102 2.129

870899 Kara taşıtları için diğer aksam, parçaları 2.432 1.215 1.358 1.478 1.505

870893 Kara taşıtları için debriyajlar vb. aksam, parçaları

150 120 347 471 662

850790 Elektrikli akümülatörlerin aksam, parçası ve separatörler

119 675 1.240 1.648 618

840999 Dizel motorlar için aksam; parçalar 802 423 332 400 380

940120 Motorlu taşıtlarda kullanılan oturmaya mahsus mobilyalar

449 5 646 769 364

840991 Benzinli motorlar için aksam; parçalar 260 152 310 276 344

870829 Kara taşıtlarının diğer aksam‐parçaları 249 194 163 297 307

870850 Kara taşıtları için diferansiyelli aksları vb. aksam, parçaları

117 193 21 57 277

870830 Kara traşıtları için fren ve servo‐frenler vb. aksam, parçaları

361 405 325 362 270

848340 Dişliler, dişli sistemleri, bilyeli vidalar, dişli kutuları

61 53 84 157 222

870880 Kara taşıtları için suspansiyon sistemleri vb. aksam ve parçaları

31 168 272 334 192

840890 Diğer amaçlar için motorlar‐dizel, yarı dizel

11 1 38 105 153

842131 İçten yanmalı motorlar için hava filtreleri 74 294 254 161 139

848310 Transmisyon milleri, kranklar 32 32 33 40 139

700711 Kara, deniz, hava, uzay araçları için uygun 94 73 61 74 126

32

ölçü‐şekilde cam

850720 Diğer kurşun asitli akümülatörler 4 46 58 124 108

870870 Kara taşıtları için tekerlekleri vb aksam, parça/aksesuarı

200 84 65 52 105

Diğer Maddeler 949 1.035 865 1.321 1.109

Toplam 6.814 5.656 7.024 9.228 9.149 Kaynak: ITC Trademap

4011, 4012 ve 4013 pozisyonlarında yer alan lastikler hariç, Türkiye’nin Ürdün’e oto yedek

parça ihracatı genel olarak artış eğilimde olmuştur. 2009 yılında Ürdün’e olan oto yedek parça

ihracatımız 6,8 milyon dolardan 2013 yılında 9,1 milyon dolara yükselmiştir. Ürün grubu

itibariyle bakıldığında, ülkemizden Ürdün’e en fazla aküler, debriyajlar, akü aksamı, motor

parçaları ihraç edilmektedir.

3.5. Türkiye­Ürdün Serbest Ticaret Anlaşması

Türkiye ile Avrupa Birliği (AB) arasında tesis edilen Gümrük Birliği çerçevesinde, AB’nin

Ortak Ticaret Politikaları ile uyum sağlamak ve ticari ilişkileri geliştirmek amacıyla, Türkiye­

Ürdün Serbest Ticaret Anlaşması (STA) 1 Aralık 2009 tarihinde imzalanmış ve 1 Mart 2011

tarihinde yürürlüğe girmiştir.

Söz konusu Anlaşma kapsamında sanayi ürünlerinde ülkemizin Ürdün’e ihracatında

uygulanan gümrük vergilerinin dört ayrı takvim kapsamında sıfırlanması düzenlenmiş olup;

sanayi ürünlerine uygulanan gümrük vergileri ve eş etkili vergilerin 1 Ocak 2011 tarihinden

başlamak üzere en geç 1 Ocak 2018 tarihinde sıfırlanması öngörülmektedir.

Oto yedek parça ürünleri sanayi ürünleri kapsamında değerlendirildiğinden, bahse konu

ürünlerin ülkemizden Ürdün’e ihracatında uygulanacak gümrük vergileri 2018 yılında

sıfırlanacaktır. Bahse konu STA kapsamında, Türkiye’den Ürdün’e oto yedek parça

ihracatında uygulanacak gümrük vergisi oranları yıllara göre EK 1’de yer almaktadır.

33

4. PAZARA İLİŞKİN BİLGİLER

4.1. İthalat İşleminin Aşamaları

Ürdün’de bir firmanın ithalat yapabilmesi için öncelikli olarak ithalat lisansına sahip olması

gerekmektedir. İthalat Lisansı belgesi üç yıllık bir süre için Ürdün Sanayi ve Ticaret

Bakanlığı Şirketler Genel Müdürlüğü’nden 10 Ürdün Dinarı karşılığında temin edilmektedir.

Söz konusu belgeye sahip olan işletme aşağıda yer alan belgeleri sunmak ve gümrük vergi ve

harçlarını ödemek kaydıyla ithalat işlemini gerçekleştirebilmektedir:

1. Fatura (Invoice)

2. Çeki Listesi (Packing List)

3. Konişmento (Bill of Lading)

4. Euro 1 Belgesi (STA yapılan ülkelerden gümrük vergisi avantajından yararlanmak

için)

İthalatta ayrıca, ürüne göre standart uygulamaları bulunmakta olup ilgili standarda ilişkin

belge ibraz edilmesi gerekmektedir.

4.2. İthalatta Standart Uygulamaları

İthalatta istenilen standart belgeleri de Avrupa ve ABD menşeli olmaktadır. Ayrıca Ürdün

Standartlar Kurumu da TSE’nin ithala edilen mallarda standart denetimi uygulaması

gerçekleştirdiği gibi, standart test ve ölçüm işlemi gerçekleştirmektedir.

Lastik ithalatı için, genel olarak bir Avrupa standartı olan e­mark standartı istenmektedir.

Ayrıca ABD Ulaştırma Bakanlığı’nın tarafından belirlenen DOT standardı da

istenebilmektedir. Bu çerçeve de, özellikle e­mark olmadan ithalat işleminin

gerçekleştirilemediği belirtilmektedir.

Akü ithalatında ise Ürdün standartlar kurumu test ve ölçüm yapmada yetkilidir. İthalat

yapmadan önce, ithal edilecek ürüne ilişkin numune söz konusu kuruma sunulmaktadır.

Kurum onayı alınmadan ithalat işlemi gerçekleştirilememektedir. Standartlar Kurumu test ve

ölçüm işlemini gerçekleştirdikten sonra onay vermesi halinde ithalat işlemi

gerçekleştirilmektedir. Bütün ürünlerde söz konusu standart testi uygulanmaktadır. Standart

34

testi ithalat öncesi uygulandığı gibi mal ithal edildikten sonra kontrol amaçlı olarak ikinci bir

test ve ölçüm işlemi daha uygulamaktadır.

Diğer oto yedek parça ürünlerin ithalatında herhangi bir standart zorunluluğu

bulunmamaktadır.

4.3. Türk Ürünlerinin Ürdün’e İhracatında Lojistik Sorunu

Ürdün, Türkiye’ye oldukça yakın konumda olan bir ülkedir. Irak ve Suriye üzerinden kısa

sürelerde ve ucuza mal edilebilecek şekilde nakliyat avantajına sahiptir. Diğer taraftan, İsrail

ile olan sınırı ve aradaki mesafenin kısalığı İsrail limanlarına gelen malların karayolu

üzerinden Ürdün’e ulaştırılmasına da imkan tanımaktadır. Ürdün’ün denize tek çıkışı olan

nokta ise Akabe körfezinde bulunan Akabe limanıdır. Ürdün’ün temel gelir kaynağı olan

fosfatın ihraç edildiği bu liman, aynı zamanda Ürdün’ün temel ithalat kapısı olmaktadır.

Ürdün’ün Türkiye’ye olan yakınlığına rağmen Irak üzerinden geçişte yolların güvensiz olması

ve Suriye’de yaşanan iç savaş dolayısıyla yolların kapalı olması, Türkiye lehine olan avantajın

bu süreç içerisinde kaybedilmesine sebep olmaktadır. Söz konusu yolların taşıdığı risk

nedeniyle kullanılmasında yaşanan sıkıntı dolayısıyla deniz yolu kullanılarak ürünlerin

Ürdün’e ulaştırılmasını ön plana çıkmıştır.

Diğer yolların kapalı olması malların nakliyesinde maliyeti arttıran bir etki ortaya

koymaktadır. Zaman ve taşıma maliyeti olarak isimlendirebileceğimiz bu maliyet unsurunun

Türk ürünlerinin rekabet edebilirliği üzerinde bir baskı oluşturduğu ifade edilebilir. Yapılan

görüşmelerde firmalar 40’lık bir konteynerin Akabe limanına ulaşmasının 24 gün sürdüğü ve

maliyetinin ise 2240 $ olduğu ifade edilmiştir (bazı firmalar ise 3.000$ olduğunu ifade

etmiştir.). Avrupa’dan gerçekleştirilen ithalatlarda ise yaklaşık 62 gün süren teslim süresinin

yanında 1.750$’lık bir nakliye maliyeti oluştuğu belirtilmiştir.

Hayfa limanı kullanılarak İsrail üzerinden yapılan ithalatta ise nakliye süresinin çok kısa

olmasına rağmen maliyetinin çok yüksek olduğu belirtilmiştir. 5000­7000 $ arasında yüksek

bir nakliye bedeli söz konusu olduğundan zorunlu durumlarda İsrail üzerinden ithalat

gerçekleştirilmektedir.

35

Diğer taraftan, Çin’den yapılan ithalatlarda ise 21 gün ile bir aylık süreler arasında bir tedarik

süresinin olduğu belirtilmiştir. Çin’den yapılan nakliyenin maliyetinin ise 1.500$ ile 2.500$

arasında olduğu belirtilmiştir. Firmalar genel olarak duruma, zaman ve fiyata bağlı olarak

hareket ettiklerini ifade etmişlerdir.

Ürdün aynı zamanda gerek pozisyonunu kullanarak gerekse Pan­Arab Free Trade Area

(PAFTA) üyesi olması dolayısıyla vergi avantajından faydalanarak Arap ülkelerine özellikle

de Irak’a transit satış ya da re­export işlemi gerçekleştirmektedir. Bu çerçevede, Iraklı iş

adamları özellikle serbest bölgeleri kullanarak ürdüne ithal edilen otomobillerin büyük bir

kısmını Irak’a yeniden ihraç etmektedir.

Ülkedeki Serbest Bölgeler (Özel Ekonomik Bölgeler)

Akabe Sanayi Bölgesi en önemli ve en büyük serbest bölgedir. Burada sanayi ile turizm

bir arada teşvik edilmektedir. Proje 2020 yılına kadar 9 milyar dolarlık bir yatırımı ve

75.000 iş gücünü hedeflemektedir. Bu bölgeyi geliştirmek için yarısı özel sektöre ait

olmak üzere “The Aqaba Development Company” kurulmuştur. Kıyı sadece 26 km.

olduğu için deniz kara içine alınmakta ve Dubai benzeri oteller, lüks konutlar ve yat

limanı inşa edilmektedir. Ayrıca Irak sınırında yakın zamanda bir serbest bölge hizmete

sunulmuştur.

“Development Zones”, 2008 yılında çıkan “Development Areas Law” ile özellikle

ülkenin fakir yörelerinde refahı sağlamak için, sanayi bölgeleri benzeri yatırımları teşvik

eden bölgeler oluşturulmuştur. Örneğin; “King Hussein bin Talal Development Area”,

Mafraq bölgesinde ekonomiyi canlandırmak amacıyla kurulmuştur. Bu bölgede

ulaştırma şirketleri ve hafif sanayi teşvik edilmektedir.

4.4. Pazarda Dikkat Edilmesi Gereken Unsurlar

İhracatçılarımızın Ürdün pazarına girişte göz önünde bulundurmalarında fayda görülen

hususlar şunlardır;

36

• Ürdün pazarında binlerce toptancı ve perakendeci faaliyet göstermekte olup, ürün

fiyatlandırması, finansman anlaşmaları, ödeme şekli ve süresi Ürdünlü

ithalatçıların ürünü satın alma kararını etkileyen faktörlerdir.

• Navlun giderleri ve teslimat şekli de önemlidir.

• Firmaların üst düzey temsilcileri tarafından yapılacak iş ziyaretleri oldukça

önemlidir.

• Ülkede yaşayan varlıklı kesim için ürün kalitesi çok önemlidir. Kalite, satış sonrası

hizmet ve standartlara uygunluk gibi faktörlerin önemi göz ardı edilmemelidir.

• Fiyat belirlenirken rakip ürünlerin fiyatları dikkate alınmalıdır.

• Pazarda dürüstlük ve güven çok önemlidir. Piyasada güven kaybetmiş bir marka veya

firmanın bu piyasada bir daha tutunabilmesi çok zordur.

• Kişisel ilişki kurmaya önem verilmelidir. Bu açıdan olabildiğince sık olarak yüz yüze

görüşme zemini hazırlanmalıdır. Bundan dolayı müşterinin Türkiye'ye davet edilmesi,

en az Ürdün ziyareti kadar önemlidir.

• İş görüşmeleri çok resmi olmayan bir havada geçmekte, görüşmeye başlamadan önce

aile, yolculuk ve hava sıcaklıklarına ilişkin kısa konuşmalar yapılmaktadır. Görüşme

esnasında ikram edilen çay veya kahve gibi içecekleri nezaketen geri çevirmemek

önemlidir.

• Diğer Arap ülkelerinde olduğu gibi Ürdünlüler de pazarlık yapabilme konusunda

oldukça ustadırlar. Hemen hemen her konu pazarlığa tabidir.

• Arap iş kültürünün en önemli unsurlarından birisi tartışmaların asgari bir seviyede

tutulması veya hiç yaşanmamasıdır. Bu yüzden bu ülkelerde aşırı derecede baskı

uygulanan satış tekniklerinden uzak durulması tavsiye edilmektedir.

37

• Kartvizit kullanımı yaygındır. Ülkede ticaret çevrelerinde İngilizce kullanımı oldukça

yaygındır. Ülkede kullanılan kartvizitlerde yaygın olarak bir tarafın Arapça diğer

tarafının da İngilizce olduğu görülmüştür. Broşür ve diğer promosyon malzemelerinin

hem Arapça hem de İngilizcesinin olması önemlidir.

• Ürdün Dinarı, sabit bir kur üzerinden (1 ÜD=1,41 USD) ABD Doları’na

endekslidir. 50, 20, 10, 5 ve 1 Dinar değerinde banknotlar mevcuttur. Otellerin ve

büyük restoranların çoğunda kredi kartı kullanılabilmektedir. 1 Dinar=1000 fils,

10 fil=1 kuruş.

4.5. Resmi Tatiller Ve Çalışma Saatleri

Resmi tatil günleri :

1 Mayıs (Emek Bayramı)

25 Mayıs (Bağımsızlık günü)

10 Haziran (Ordu günü)

9 Haziran (Kral'ın Taç giyme günü)

14 Kasım (Merhum Kral Hüseyin’i anma günü)

30 Ocak (Kral’ıın yaş günü)

Miladi yılbaşı (Bu tür kutlama tatilleri genellikle hafta sonu öncesine denk getirilip uzun

hafta sonu tatiline dönüştürülmektedir)

Dini bayramlar :

Hicri Yılbaşı

Mevlit Kandili

Miraç Kandili

38

Ramazan Bayramı

Kurban Bayramı

Noel

Paskalya

4.2.1. Çalışma Gün ve Saatleri Ürdün’de çalışma günleri Cumartesi­Perşembe günleri arası olup, Cuma günü resmi

tatildir. İşletmelerin çoğu Pazar­Perşembe günleri arası haftada 40–45 saat açık olup,

bazı işletmeler Cuma günü de açıktır. Kamu kurumlarının çalışma saatleri Pazar­

Perşembe günleri 08.00–15.00 arasıdır. Bankaların çalışma saatleri Pazar­Perşembe

günleri 08.30–15.00 arasıdır. Özel şirketler için mesai saati ise 08.00–17.00 olmakla

beraber, bazen haftalık 40 saatlik mesainin de üstüne çıkılabilmektedir. Dükkanlar

Cumartesi­Perşembe günleri 09.00–21.00 arasında açık iken, alışveriş merkezlerindeki

dükkanlar akşam 10.00’a kadar açıktır. Ramazan ayında çalışma saatleri genellikle daha

da kısalmaktadır.

39

Türkiye­Ürdün Serbest Ticaret Anlaşması Kapsamında Türkiye’den Ürdün’e Yapılacak Oto Yedek Parça Ürünleri İhracatında Uygulanan Gümrük Vergisi Oranlar ı

STA Vergi Oranlar TL MFN 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

40111000 20 20 16 13 10 7 4 0 0 40112010 15 15 12 9.75 7.5 5.25 3 0 0 40112090 20 20 16 13 10 7 4 0 0 40113000 20 20 16 13 10 7 4 0 0 40114000 20 20 16 13 10 7 4 0 0 40115000 20 20 16 13 10 7 4 0 0 40116100 20 20 16 13 10 7 4 0 0 40116210 0 0 0 0 0 0 0 0 0 40116290 20 20 16 13 10 7 4 0 0 40116310 0 0 0 0 0 0 0 0 0 40116390 20 20 16 13 10 7 4 0 0 40116900 20 20 16 13 10 7 4 0 0 40119200 20 20 16 13 10 7 4 0 0 40119300 20 20 16 13 10 7 4 0 0 40119400 20 20 16 13 10 7 4 0 0 40119910 0 0 0 0 0 0 0 0 0 40119990 20 20 16 13 10 7 4 0 0 40121100 20 20 16 13 10 7 4 0 0 40121200 20 20 16 13 10 7 4 0 0 40121300 20 20 16 13 10 7 4 0 0 40121900 20 20 16 13 10 7 4 0 0 40122010 0 0 0 0 0 0 0 0 0 40122090 20 20 16 13 10 7 4 0 0 40129000 20 20 16 13 10 7 4 0 0 40131000 20 20 16 13 10 7 4 0 0 40132000 20 20 16 13 10 7 4 0 0 40139000 30 30 24 19.5 15 10.5 6 0 0 40169930 0 0 0 0 0 0 0 0 0 68132010 20 20 16 13 10 7 4 0 0 68132090 30 30 24 19.5 15 10.5 6 0 0

40

68138100 20 20 16 13 10 7 4 0 0 70071100 20 20 16 13 10 7 4 0 0 70071910 0 0 0 0 0 0 0 0 0 70071990 30 30 24 19.5 15 10.5 6 0 0 70072100 20 20 16 13 10 7 4 0 0 70072910 0 0 0 0 0 0 0 0 0 70072990 30 30 24 19.5 15 10.5 6 0 0 70091000 30 30 24 19.5 15 10.5 6 0 0 84071000 10 7.5 5 2.5 0 0 0 0 0 84072100 30 30 24 19.5 15 10.5 6 0 0 84072900 30 30 24 19.5 15 10.5 6 0 0 84073110 30 30 24 19.5 15 10.5 6 0 0 84073120 30 30 24 19.5 15 10.5 6 0 0 84073210 30 30 24 19.5 15 10.5 6 0 0 84073220 30 30 24 19.5 15 10.5 6 0 0 84073330 0 0 0 0 0 0 0 0 0 84073340 30 30 24 19.5 15 10.5 6 0 0 84073350 30 30 24 19.5 15 10.5 6 0 0 84073430 0 0 0 0 0 0 0 0 0 84073440 20 20 16 13 10 7 4 0 0 84073450 20 20 16 13 10 7 4 0 0 84079010 0 0 0 0 0 0 0 0 0 84079090 30 0 0 0 0 0 0 0 0 84081000 10 7.5 5 2.5 0 0 0 0 0 84082030 0 0 0 0 0 0 0 0 0 84082040 30 30 24 19.5 15 10.5 6 0 0 84082050 30 30 24 19.5 15 10.5 6 0 0 84089010 0 0 0 0 0 0 0 0 0 84089090 30 30 24 19.5 15 10.5 6 0 0 84091000 20 20 16 13 10 7 4 0 0 84099110 20 20 16 13 10 7 4 0 0 84099120 20 20 16 13 10 7 4 0 0 84099910 20 20 16 13 10 7 4 0 0 84099920 20 20 16 13 10 7 4 0 0

41

84133000 30 30 24 19.5 15 10.5 6 0 0 84158100 20 20 20 15 12 9 6 3 0 84158200 20 20 20 15 12 9 6 3 0 84158300 20 20 20 15 12 9 6 3 0 84212310 0 0 0 0 0 0 0 0 0 84212390 30 30 24 19.5 15 10.5 6 0 0 84213100 30 30 24 19.5 15 10.5 6 0 0 84821010 0 0 0 0 0 0 0 0 0 84821090 15 15 12 9.75 7.5 5.25 3 0 0 84822000 0 0 0 0 0 0 0 0 0 84823000 0 0 0 0 0 0 0 0 0 84824000 0 0 0 0 0 0 0 0 0 84825000 0 0 0 0 0 0 0 0 0 84828000 0 0 0 0 0 0 0 0 0 84829100 0 0 0 0 0 0 0 0 0 84829910 0 0 0 0 0 0 0 0 0 84829990 30 30 24 19.5 15 10.5 6 0 0 84831010 0 0 0 0 0 0 0 0 0 84831090 15 15 12 9.75 7.5 5.25 3 0 0 84832010 0 0 0 0 0 0 0 0 0 84832090 15 15 12 9.75 7.5 5.25 3 0 0 84833010 0 0 0 0 0 0 0 0 0 84833090 15 15 12 9.75 7.5 5.25 3 0 0 84834010 0 0 0 0 0 0 0 0 0 84834090 20 20 16 13 10 7 4 0 0 84835020 0 0 0 0 0 0 0 0 0 84835090 20 20 16 13 10 7 4 0 0 84836010 0 0 0 0 0 0 0 0 0 84836090 30 30 24 19.5 15 10.5 6 0 0 84839010 0 0 0 0 0 0 0 0 0 84839090 20 20 16 13 10 7 4 0 0 84841000 0 0 0 0 0 0 0 0 0 84842010 0 0 0 0 0 0 0 0 0 84842090 20 20 16 13 10 7 4 0 0

42

84849010 0 0 0 0 0 0 0 0 0 84849090 30 30 24 19.5 15 10.5 6 0 0 85071010 0 0 0 0 0 0 0 0 0 85071090 30 30 24 19.5 15 10.5 6 0 0 85072010 0 0 0 0 0 0 0 0 0 85072020 0 0 0 0 0 0 0 0 0 85072090 30 30 24 19.5 15 10.5 6 0 0 85073010 0 0 0 0 0 0 0 0 0 85073090 30 30 24 19.5 15 10.5 6 0 0 85074000 30 30 24 19.5 15 10.5 6 0 0 85078000 30 30 24 19.5 15 10.5 6 0 0 85079000 0 0 0 0 0 0 0 0 0 85111000 30 30 24 19.5 15 10.5 6 0 0 85112000 30 30 24 19.5 15 10.5 6 0 0 85113010 0 0 0 0 0 0 0 0 0 85113090 30 30 24 19.5 15 10.5 6 0 0 85114000 30 30 24 19.5 15 10.5 6 0 0 85115000 30 30 24 19.5 15 10.5 6 0 0 85118000 30 30 24 19.5 15 10.5 6 0 0 85119000 30 30 24 19.5 15 10.5 6 0 0 85121000 30 30 24 19.5 15 10.5 6 0 0 85122000 30 30 24 19.5 15 10.5 6 0 0 85123000 30 30 24 19.5 15 10.5 6 0 0 85124000 30 30 24 19.5 15 10.5 6 0 0 85129000 30 30 24 19.5 15 10.5 6 0 0 87060010 10 0 0 0 0 0 0 0 0 87060020 0 0 0 0 0 0 0 0 0 87060090 20 20 16 13 10 7 4 0 0 87071000 30 30 24 19.5 15 10.5 6 0 0 87079000 10 7.5 5 2.5 0 0 0 0 0 87081010 0 0 0 0 0 0 0 0 0 87081090 15 15 12 9.75 7.5 5.25 3 0 0 87082100 0 0 0 0 0 0 0 0 0 87082910 0 0 0 0 0 0 0 0 0

43

87082990 15 15 12 9.75 7.5 5.25 3 0 0 87083010 0 0 0 0 0 0 0 0 0 87083090 15 15 12 9.75 7.5 5.25 3 0 0 87084010 0 0 0 0 0 0 0 0 0 87084090 15 15 12 9.75 7.5 5.25 3 0 0 87085010 0 0 0 0 0 0 0 0 0 87085090 15 15 12 9.75 7.5 5.25 3 0 0 87087010 0 0 0 0 0 0 0 0 0 87087090 15 15 12 9.75 7.5 5.25 3 0 0 87088010 0 0 0 0 0 0 0 0 0 87088090 15 15 12 9.75 7.5 5.25 3 0 0 87089100 15 15 12 9.75 7.5 5.25 3 0 0 87089200 15 15 12 9.75 7.5 5.25 3 0 0 87089300 15 15 12 9.75 7.5 5.25 3 0 0 87089410 0 0 0 0 0 0 0 0 0 87089490 15 15 12 9.75 7.5 5.25 3 0 0 87089500 15 15 12 9.75 7.5 5.25 3 0 0 87089910 0 0 0 0 0 0 0 0 0 87089921 0 0 0 0 0 0 0 0 0 87089929 15 15 12 9.75 7.5 5.25 3 0 0 87089940 0 0 0 0 0 0 0 0 0 87089990 15 15 12 9.75 7.5 5.25 3 0 0 91040000 30 30 24 19.5 15 10.5 6 0 0 94012000 30 30 30 22.5 18 13.5 9 4.5 0 Kaynak: Dünya Ticaret Örgütü, http://rtais.wto.org/UI/PublicShowRTAIDCard.aspx?rtaid=502&lang=1&redirect=1 *Tablo bilgi mahiyetinde verilmekte olup, ihracata başlanmadan ilgili mercilerden teyit alınmasında yarar görülmektedir.