ZATERDAG 5 OKTOBERBINNENSTAD GRONINGEN

12:00 tot 17:00

ZONDAG 6 OKTOBERZERNIKECAMPUS GRONINGEN

12:00 tot 17:00

Toegang is gratis!

Zpannend ZernikeBackstage in de wereld

van wetenschap en technologiewww.zpannendzernike.nl

↕ draai het boekje om voor het programma op zondag 6 oktober

ZONDAG 6 OKTOBERZERNIKECAMPUS GRONINGEN

12:00 tot 17:00

www.facebook.com/zpannendzernike www.twitter.com/zpannendzernike

In dit programmaboekje vind je de programma’s van zaterdag en zondag en een handige plattegrond. Daarmee kun je zelf je route uit-stippelen. Kijk vooral ook op de website www.zpannendzernike.nl. Daar vind je meer informatie en eventuele wijzigingen of aanvullingen.

Heel veel plezier tijdens Zpannend Zernike 2019!

Lezingen, demonstraties, workshops, zelf ‘wetenschappelijk’ aan de gang gaan. Vragen stellen en antwoorden krijgen. Je verwonderen over wat er nu of straks allemaal kan.De deuren staan open op zaterdag 5 (binnenstad Groningen) en zondag 6 oktober (Zernike Campus) van 12.00 tot 17.00 uur. Iedereen is van harte welkom en de toegang is overal gratis!

www.zpannendzernike.nl

Welkom bij Zpannend Zernike,de Groningse bijdrage aan het Weekend van de Wetenschap

Bezoek ons op zaterdag:

www.instagram.com/zpannendzernike

Zaterdag 5 OKTOBERBINNENSTAD: 12:00 tot 17:00 uur

1 ACADEMIEGEBOUWwww.rug.nl

5 DE JONGE ONDERZOEKERS www.djog.nl

2 UNIVERSITEITSMUSEUMwww.rug.nl/museum

6 WETENSCHAPSTRUCKwww.jouwenergievanmorgen.nl

3 FACULTEIT GMWwww.rug.nl/gmw

7 DOT GRONINGENwww.dotgroningen.nl

4 UMCG-ERIBAwww.umcg.nl | www.eriba.umcg.nl

www.facebook.com/universityofgroningen

Wetenschapsfestival: over hersenen, spreekwoorden en de Noordpool

ACADEMIEGEBOUW: 12:00 tot 17:00 uur

1

» OP ONTDEKKINGSREIS!Hoe werken je hersenen eigenlijk? En zien de hersenen van mensen die tweetalig zijn er anders uit? Zie je altijd wat je denkt te zien? Of heb je soms ook het idee dat je eigen ogen je voor de gek houden? Vind je ook dat er in Groningen meer bomen en parken moeten komen? Of zou je het liefst je eigen stad van de toekomst ontwerpen? De jonge en talentvolle we-tenschappers van de Young Academy Groningen dagen je uit met vragen en proefjes.

Bezoek het karakteristieke Academiegebouw en doe mee aan experimenten en proefjes. Scoor een ijsje op de Noordpoolkamer, ga op de foto als echte student of geleerde professor. Of doe mee aan de speurtocht: waar een wil is, is een weg!

ACADEMIEGEBOUWBroerstraat 5 9712 CP Groningen www.rug.nl

erachter te komen hoe het echt zit. Eet een boer echt niet wat hij niet kent? En heeft een goed verstaander aan een half woord genoeg? Romy tekent spreekwoorden. Doe je met haar mee? Kijk alvast eens op www.muchable.nl, haar blog! Kent het Gronings ook spreekwoorden en gezegden? Olaf Vos weet er alles van: Nait soezen moar broezen! Raad het spreekwoord: een echte spreekwoordenacteurbeeldt spreekwoorden uit, die jij moet raden!

» WIE GOED DOET, GOED ONTMOET?Wie goed doet, goed ont-moet. Maar is dat wel altijd zo? En is een goede buur inderdaad beter dan een verre vriend? Zijn die, soms eeuwenoude, spreekwoorden waar? Kloppen ze nog steeds, ook in onze, moderne tijd? In het Academiegebouw zijn proefopstellingen en testen, waaraan de bezoekers van Zpannend Zernike actief mee kunnen doen. Zo help je de onderzoekers mee om

Voel je wetenschapper, doe kleine experimentjes en verwonder je over het soort onderzoek dat wetenschap-pers aan de Rijksuniversiteit Groningen doen.

» SPEUREN IN HET ACADEMIEGEBOUWHet Academiegebouw is het hart van de universiteit. Al hart van de universiteit. Al sinds 1614 op deze plek. Kom je verbazen, verwonderen en informeren in dit karakteris-

tieke gebouw met de vele verhalen en tradities. Laat jezelf fotograferen in onze fotobooth als een echte student of een geleerde

professor. Of doe mee aan de zpannende zpeurtocht

van Academiegebouw naar Universiteits-museum en ontdek wat daar allemaal te beleven is.

» GA OP AVONTUUR OP DE NOORDPOOL!De Noordpool, het woord zegt het al, ligt ver weg in het hoge Noorden. We denken dan aan kou, sneeuw en ijs. Aan gletsjers en ijsberen. Al in de 17e eeuw voeren walvis-vaarders vanuit Nederland naar het gebied. De laatste jaren komt de Noordpool, ook wel het Arctisch gebied genoemd, vaak in het nieuws genoemd, vaak in het nieuws wanneer we praten over klimaatverandering. Waar-om? En wat heeft Nederland vandaag de dag met de Noordpool te maken? Hoe ziet het Noordpoolgebied er nu uit? Hoe leven de mensen die er nu wonen? Wat zijn de mogelijke gevolgen van de opwarming van de aarde voor het gebied en voor de mensen en dieren die er leven? En hoe zit het dan met de Zuidpool? Vind antwoorden in de speciaal ingerichte Noordpool kamer in het Academie gebouw, samen met de medewerkers van het Arctisch centrum.

voorproefje? kijk op: voorproefje? kijk op:

video.zpannendzer

nike.nl

www.facebook.com/universityofgroningen

Maar soms “komt de aap uit de mouw” of valt er iemand “tussen wal en schip”. Dat zijn vaste combinaties van woorden die je moet kennen om ze te begrijpen. In tegenstelling tot onze gewone woordenschat weten we hier echter nog weinig over. Daarom brengen wij de Nederlandse “uitdrukkin-gen-woordenschat” in kaart.

Onderzoekers Jacolien van Rij (Faculty Science and Engi-neering, Rijksuniversiteit Groningen) en Simone Sprenger (Faculteit der Letteren, Rijksuniversiteit Groningen) willen graag weten hoe het zit! Doe je ook mee, op de zaterdag in het Academie gebouw en op de zondag in de Bernoulliborg?

De afbeelding, gemaakt door makimaki.nl te Groningen, is afkomstig van het promotie-onderzoek “Idiomen in het ouder wordende brein” van Amélie la Roi van de onderzoeksgroep Semantiek en Cognitie van de Faculteit Letteren van de Rijksuniversiteit Groningen.

Hoe groot is jouw “uitdrukkingen-woordenschat”?

ACADEMIEGEBOUW: 12:00 tot 17:00 uur

Gemiddeld kennen we als volwassenen zo’n 42.000 ver-schillende woorden. Dat lijkt in het dagelijkse leven ruim voldoende om alles te kunnen zeggen wat we denken.

De … uit de … kijken!?

1

ACADEMIEGEBOUWBroerstraat 5 9712 CP Groningen www.rug.nl

www.facebook.com/universiteitsmuseumgroningen

Van de (wereld)kaart

in het Universiteitsmuseum!

2Wereldkaarten en spreekwoordenUNIVERSITEITSMUSEUM: 12:00 tot 17:00 uur

Afrika in het midden? Azië rechts en Amerika links? Díe wereldkaart kennen we nu wel. Maar ziet de wereld er wel echt zo uit? We nemen je mee in de geschiedenis van wereldkaarten én we gaan samen knutselen aan de meest betrouwbare wereldkaart ooit!

Natuurlijk zijn er nog veel meer doe-dingen in het

Universiteitsmuseum, dus laat je verrassen.

Speurtocht!

UNIVERSITEITSMUSEUMOude Kijk in ’t Jatstraat 7a 9712 EA Groningen www.rug.nl/museum

De Dead Zoo in het museum zit vol met verstopte spreekwoorden. Pak een safarihoed, verrekijker en de speurtocht kan beginnen! Vind jij ze allemaal? Maak daarna je eigen space-spreekwoorden in onze Ruimteschip-tentoonstelling.

www.facebook.com/universityofgroningen

3Alles is gedrag!FACULTEIT GMW* RUG 12:00 tot 17:00 uur*Faculteit Gedrags- en Maatschappijwetenschappen RUG

» KIJKJE IN DE KEUKENTijdens Weekend van de Wetenschap/Zpannend Zernike neem je bij ons - de faculteit Gedrags- en Maatschappijwetenschappen - een kijkje in de keuken van het brede onderzoek naar het gedrag, het denken, het leren én het samenleven van mensen.

Doe mee met het chat-onder-zoek of speel het zoek of speel het zoek Wii-zoekspel. Weet je wat jouw interactiestijl is? Je leert hoe we dat meten en wat het zegt over jouw relatie met anderen.

Je kunt leren om beter te leren. We laten je ervaren wat je lichaamsbeeld met je doet. En hoe je dit kunt veranderen. Je ogen vertellen meer dan je denkt. Neem plaats achter de eyetracker en probeer te eyetracker en probeer te eyetrackertekenen met je ogen. Of ontdek hoe we met tablets onderzoek doen naar visuele problemen bij mensen met niet-aangeboren hersenletsel.

Hoe kun je beter leren? Wat doen aardbevingen met je? Waar komt angst vandaan én hoe kom je er weer vanaf? Kun je ook tekenen met je ogen? En hoe werkt het geheugen eigenlijk? Ontdek het bij de faculteit GMW!

Dit is slechts een greep uit de activiteiten. Naast de vele experimentenexperimenten waar je zelf waar je zelf aan mee kunt doen, zijn er ook enkele mini-collegesover actuele onderwerpen. Het hele programma staat op onze website.

Alles is gedrag! is een programma voor jong en oud. Het wordt georganiseerd Het wordt georganiseerd door de Faculteit Gedrags- en Maatschappijwetenschappen. Deze faculteit bestaat uit de afdelingen Psychologie, Sociologie, Pedagogische en Onderwijswetenschappen en de Lerarenopleiding van de Rijksuniversiteit Groningen.

» WAT DOET EEN AARDBEVING MET JE?

AardbevingenAardbevingen hebben een hebben een enorme impact op de mensen in Groningen. Speel het aard-bevingenspel en onderga zelf bevingenspel en onderga zelf bevingenspelwat aardbevingen met je doen.

Alles wat je hebt geleerd over hersenen, geheugen en gedrag test je tenslotte in de grote GMW-quiz.

HORTUS COMPLEXGrote Kruisstraat 29712 TS Groningen www.rug.nl/gmw

www.facebook.com/umcgroningen

4

» TEST JE KENNISLekker buiten spelen is niet alleen heel leuk, maar ook heel gezond. Wat weet jij allemaal over gezondheid? Test je kennis in de Healthy Ageing Quiz.

» TWEE LEUGENS EN EEN WAARHEID

We geven je drie stellingen: een is waar, de andere twee zijn niet waar. Kies jij het juiste antwoord? Tijdens deze quiz laten we je fl ink bewegen!

Trek de labjas maar aan, de onderzoe-kers van ERIBA en het UMCG staan klaar om de leukste proefjes met je te doen!

Proefjes in labjas! UMCG-ERIBA: 12:00 tot 17:00 uur

» BANAAN-DNAHaal DNA uit een banaan, leer pipetteren en ontdek de

leukste proefjes die je ook heel goed thuis kunt

doen, bijvoorbeeld hoe je met een rode kool kunt meten hoe zuur iets is.

» DUIKEN IN DATANeem een duik in de data van Lifelines, de grootste data- en biobank van Nederland waar-aan 167.000 Noorderlingen deelnemen. Deze deelnemers laten zich vrijwillig van top tot teen opmeten en staan hun bloed en plas af. Daarmee kunnen wetenschappers belangrijk onderzoek doen. Zij zoeken namelijk antwoord op de vraag: Waarom wordt de ene persoon in zijn leven ziek, en een ander niet? Helpjij de wetenschappers mee?

» DURF JIJ HET AAN?Misschien wil je het allemaal wel wat spannender! Laat je dan opsluiten in de Escape Room. Denk als een weten-schapper om de raadsels op te lossen en het proefje te doen. Wees nieuwsgierig, laat je niet afl eiden en bedenk:

de oplossing is vaak dichter-bij dan je denkt, je moet ‘m alleen wel zien… De deur gaat weer open als je de wetenschapsraadsels hebt opgelost!

ERIBA-GEBOUW Antonius Deusinglaan 1 9712 EA Groningen www.umcg.nl | www.eriba.umcg.nl

www.facebook.com/dejongeonderzoekers

Kijk! Doe! Ontdek!DE JONGE ONDERZOEKERS: 12:00 tot 17:00

5

Je kunt proefjes doen in het lab, je eigen machine bouwen met een Arduino of zelf een spelletje programmeren achter de computer. En wat denk je van leren solderen bij elektronica? Of een robotje laten rijden van Lego?

Zpannend Zernike is de kans om eens langs te komen en te kijken wat je allemaal kunt doen, ontdekken en leren bij De Jonge Onderzoekers!

Kortom er is genoeg te doen bij De Jonge Onderzoekers! Alleen kijken is geen optie, we hopen dat je lekker mee komt doen!

Een hele middag vol weten-schap en techniek bijDe Jonge Onderzoekers!

De Jonge Onderzoekers is de leukste werkplaats voor techniek en wetenschap voor iedereen tussen 8 en 18 jaar in Groningen. We vinden het belangrijk dat kinderen hun talent kunnen ontwikkelen in techniek en wetenschap, want: techniek en wetenschap zijn leuk!

STICHTING DE JONGE ONDERZOEKERS Dirk Huizingastraat 13 9713 GL Groningen www.djog.nl @djogroningen

www.jouwenergievanmorgen.nl

Als je in het metalen plaatje knijpt, gaat het lampje branden. Zonder batterij of aandrijfveer. Heb je een idee hoe dat kan? Het is jouw knijpkracht die de energie opwekt. In het metalen plaatje zitten piepkleine en bijzondere kristallen die je met het blote oog niet ziet.

Het zijn piëzokristalletjes die elektriciteit geven als je erop drukt. Je kent ze eigenlijk al lang. Ze zitten in aanstekers voor het gasfornuis of in een wenskaart die, als je hem opent, muziek afspeelt.

De Rijksuniversiteit Groningen, Nouryon, GasTerra en Gasunie dagen jongeren van nu uit om mee te werken aan bruikbare oplossingen voor deze uitdaging. Dit gebeurt in en rond de Jouw Energie van Morgen truck.

6

WETENSCHAPSTRUCKOssenmarkt (op zaterdag 5 oktober)Groningen www.jouwenergievanmorgen.nl

Energie uit drukWETENSCHAPSTRUCK: 12:00 tot 17:00 uur

www.facebook.com/DOTgroningen

7

Bestaat leven op andere verre werelden? Onze Zon is één van de 100 miljard sterren in onze Melkweg. We weten tegenwoordig dat vele van deze sterren ook hun eigen planetenstelsels hebben. Deze exoplaneten staan meerdere lichtjaren verderop

en zijn daarom moeilijk om te detecteren. Toch kunnen we ze ‘zien’, met behulp van grote telescopen. Sterrenkundigen van het Groningse Kapteyn Instituut nemen je in deze live planetarium show mee op reis naar andere werelden in het heelal.

Tussen 12:00 - 17:00 start elk half uur een planetariumshow, jong en oud zijn wel-kom. De meeste shows zijn in het Nederlands, sommigen zijn in het Engels (zie te zijner tijd het programma op www.zpannendzernike.nl).

Op zaterdag 5 oktober mag je tijdens Zpannend Zernike komen genieten onder de sterrenhemel van DOTliveplanetarium. Films worden geprojecteerd op een hemelbol van 20 meter doorsnede om je heen. Dit creëert een unieke belevenis waarbij je als het ware ín de voorstelling zit.

Verre werelden in het heelal DOT: 12:00 tot 17:00 uur

DOT GRONINGENVrydemalaan 2 9713 WS Groningenwww.dotgroningen.nl

Dit evenement wordt verzorgd door Rijksuniversiteit Groningen(Kapteyn Instituut en CIT) in samenwerking met DOT.DOT.DOT

Bloemenbuurt

A-Kwartier

Groningen Groningen-Zuidoost38

Kapteynbrug

N7

der Veren

igde Naties

E

Noordzijde

S.S. Rosensteinlaan

Petrus Campersingel

Paterswoldsew

eg

ndiepskade

Westersingel

Schuitendiep

SchuitendiepSchuitendiep

Schuitendiep

Noorderhaven

Noorderhaven

Lopende Diep

Lopende Diep

Eeldersingel

StationswegStationsweg

SpilsluizenSpilsluizenDamsterdiep

Damsterdiep

Damsterdiep

Damsterdiep

Damsterdiep

Damsterdiep

Zuiderpark

Zuiderpark

Turfsingel

Turfsingel

Turfsingel

Turfsingel

Turfsingel

Emmasingel

Griffeweg

Griffeweg

Europaweg

Europaweg

Europaweg

Europaweg

Boterdiep

Boterdiep

Hereweg

Hereweg

Emm

avia

duct

E. Thomassen à Th

Zaagmuldersweg

Zaagmuldersweg

Zaag

mul

ders

weg

Meeuw

erderweg

Emm

aviaduct

Radesingel

Brailleweg

Sontweg

Sontweg

Sont

Nieuwe Kijk in 't Jatstraat

J. Baart de la Faillestraat

Oude Kijk in 't Jatstraat

Verlengde Lodewijks

Jan H

issink Jansenstr

aat

Nieuwe Sint Jansstraat

Nieuwe Boteringestraat

Professor Rankestraat

Gerbrand Bakkerstraat

Gerbrand Bakkerstraat

Oude Boteringestraat

Withstraat

Noorderbinnensingel

Noo

rder

binn

ensin

gel

e Blekerstraat

Westerbinnensingel

Onderduikersstraat

Mauritsdwarsstraat

Kamperfoeliestraat

ichersstra

at

at

Westerhavenstraat

Ubbo EmmiussingelUbbo EmmiussingelUbbo Emmiussingel

Ubbo EmmiussingelSledem

ennerstraat

P otte bakkersrijge

laan

traat

Grote Leliestraat

Grote Kruisstraat

C.H. Peterss

t

A.P. Fokkerstraat

Zonnebloemstraat

Steenhouwerskade

Slachthuisstraat

Rabenhauptstraat

Praediniussingel

Praediniussingel

Oosterhamrikkade

Oliemulderstraat

Lutkenieuwstraat

L.J. Zielstraweg

James Wattstraat

J.A. Feithstraat

Herebinnensingel

Hardewikerstraat

Goudsbloemstraat

peykstraatPatersw

oldseweg

Driehovenstraat

Boteringesingel

Boermandestraa t

BarkmolenstraatBarkm

olenstraatW

inschoterdiep

Winschoterdiep

W inschoterdiep

straat

Oliem

uldersweg

Nieuwe KerkhofNieuwe Kerkhof

Lodewijkstraat

eg

Gelkingestraat

Frederikstraat

Coehoor nsingel

Agricolastraat

Warmoesstraat

Viaductstraat

Prinsenstr

aat

Pluimerstraat

Pelsterstraat

Mauritsstraat

Laurierstraat

Hortensialaan

Droppi

Damstersingel

Begoniastraat

Visserstraat

Violenstraat

Stee

ntilk

ade

Sophiastraat

Singelstraat

Oosterstraat

Oostersingel

Oostersingel

Oostersingel

Marw

ixstraat

Martenstr

aat

Klaproos

laan

Jonk

erst

raat

Grachtstraat

htstraat

Duikerstraat

Butjesstraat

Blek

erst

raat

Albertstraat

Wes

terh

aven

Vrydemalaan

Vrydemalaan

Torenstraat

Oosterhaven

Nieuwstraat

Marktstraat

Kruitgracht

Jacobstraat

Hoornsediep

Havenstraat

Grote Markt

Gorechtkade

GorechtkadeDam

sterkade

Damste

rdiep

Broerstraat

Bloemstraat

Bloemsingel

Blekerslaan

at

Zoutstraat

Zaanstraat

Werfstraat

Vlasstraa t

Tuinstraat

Tuinstraat

Schoolholm

Radesingel

Oosterkade

Muurstraat

sstraat

Marw

ixkade

Langezijde

Lageder A

Hoge der A

Hoekstraat

Heresingel

Heresingel

Guyotplein

Geulstraat

Eemskanaal

Dijkstraat

Barestraat

Annastraat

Wipstraat

Sontplein

Sontplein

Sontplein

Sontplein

Slui

skad

e

ingelweg

arkzijde

Oosterw

eg

Oosterweg

Nieuwstad

Nieuwstad

Nieuweweg

Kwintlaan

Kruitlaan

Kruitlaan

Hofstraat

Herep

lein

Hereplein

Europaweg

Europaweg

Emm

aplein

Zaayer

Achterw

eg

Vismarkt

Park

laan

Parklaan

Palmslag

Kerklaan

Irislaan

Holtstek

Het Hout Het HoutAkerkhof

Akerkhof

Akerkhof

Zagerij

Oudeweg

Melkwe

g

Mel

kweg

HerehofHerehof

GraspadGraspad

De Laan

De Kaai

De Kaai

Balkgat

Astraat

Grote Rozenstraat

Grote Leliestraat

Wester Badstraat

Stephensonstraat

OosterBadstraat

Lodewijkstraat

Polderstraat

DavidstraatDavidstraat

Ubbo Em

miusstraat

Folkingestraat

Fonteinstraat

Fonteinstraat

Burchtstraat

ZwanestraatPoelestraat

Poelestraat

Langestraat

Davi

dstr

aat

Wes

terk

ade

Westerkade

Herestraat

Herestraat

Carolieweg

Walleg

ang

Poortweg

12

64

2

1

Cascadeplein

Agunnarydweg

Krui

ssin

gel

Zaanstraat

Kolendrift

Europaweg

Europaweg

De Kaai

De Kaai

Peizerbaan

Grutmolen

De Kaai

Eemskanaal

Bleekveld

Aduarderstraat

Leliesingel

Professor H.C. van H

allpad

Winschoterdiep

Krui

ssin

gel

Anto

nius

Deu

singl

aan

De Kaai

Vismarkt

Slachthuisstraat

Onderdoor

Bloemsingel

Spoor 6Spoor 4or 4or 4

Spoor 3

rt

Gorechtbuurt

De Meeuwen

Pioenpark

oninklijkeheodorusNiemeyer

BV

Sontplein

Zuiderhaven

Sontplein

Coop

TkmaxxExpo

Stips

ALDI

ALDI

ALDIALDIALDIALDIJumbo

City

JumboBeren

EkoplazaNazar

Jumbo

Pamukkale

Toko Melati

EkoPlaza

Verbindingskanaal

Eemskanaal

Eendrachtskanaal

Lopende Diep

Oosterhamrikkanaal

A

Turfsingel

Oosterhaven

Oude Winschoterdiep

Noorderhaven

1

6

2

4

7

3

5

1 ACADEMIEGEBOUWBroerstraat 5 9712 CP Groningen www.rug.nl

5 STICHTING DE JONGE ONDERZOEKERSDirk Huizingastraat 13 9713 GL Groningen www.djog.nl

2 UNIVERSITEITSMUSEUMOude Kijk in ’t Jatstraat 7a 9712 EA Groningen www.rug.nl/museum

6 WETENSCHAPSTRUCKOssenmarktGroningen www.jouwenergievanmorgen.nl

3 FACULTEIT GMW, HORTUS COMPLEXGrote Kruisstraat 2 9712 TS Groningen www.rug.nl/gmw

7 DOT GRONINGENVrydemalaan 29713 WS Groningenwww.dotgroningen.nl

4 UMCG-ERIBAAntonius Deusinglaan 1 9712 EA Groningen www.umcg.nl | www.eriba.umcg.nl

Activiteitenschema & plattegrond binnenstadZATERDAG 5 OKTOBER: 12:00 tot 17:00 uur

voorproefje? kijk op: voorproefje? kijk op:

video.zpannendzernike.nl