براهین اثبات وجود خدا در فلسفه...

خذا وجود اثبات براهين

اسپينوزا آثار در

فر حسامي عبذالرزاق دكتر

ده يچک

ثٸ ي ٭بڅڈ ػ ٹزكٸ سىب ا هيا ػ سټ ث ا٭شٺبى ثب اذىا ٽى اٹبډ هيا يػى ث ٽ ثاى ى ي .ىاوز اي ٶبر كبالر ا ډػىار

څم ثبن اسٺبن ىي آن ډبن ا ي از ٽى اشٶبى څم ي او ي ىي ا ،از ٵچٴ اڃ» :از آډي اي اط ى ٭مي ٥ ث ثاه اه .ىاوي ډ ثش ا

يػى ثبن هيا يػى ث اي ډڈ ثبن .«اهالٷ» ي «ډوش بڅ» ،«ىٽبر اهة ب وجز .از آن ا ىٽبر سٺ ثډب ثبن اه ا اي سٺ ي از

اه اي اوي بكبن ثه ٽ ٥ ث ،از ثلض ډلڄ يػى ثبن ثب اي ثبن ا ىڂ سٺب ا ب آن ثه ي يػى ثبن ٭ ى ا ثاه ا سه ؿىي و٪ و ي بىي آطب ى اي ثاه ډٺبڅ اه ى .اوي ىاوش يػى .از ي ث اي ٵچٶ بكبن

ي كليذ واشگان

.٭ٺڄ ؛يػى ؛٭چز ؛بنث ؛كبڅز ؛ٶز ؛ػ ؛هيا ډٶڇ ؛يػى ثبن

اڅمچچ اډبڇ همى اشبىب ځي ٵچٶ ىاوڂب ثه() [email protected]

1385 ا يس و زمستان 8 ارهح ام Name-Ye Hekmat, No. 8 – Autumn & Winter 2006

1385زمستان ا يس و 8 اره ام ح 90

مقذم

ي هياز يػى اىڃ ٽبآ انڇ ث نى ٵچٴ ى ٭مي ډجبكض ا ٻ اډي س ډشٮڄ ا ثلض نا آس ډچلي ٵالٴ وبف ا نثا نا ث ياىي اوشٺبىار ٭ٺڄ رٽٶب ٭يڇ ا ٻ ٽ څٵبنٳ ي ٭بٵبن انڇ وا٫ ځ ٽ ؿىبن ؛از بهش اءاف ځى ؿ ى ىيثب ،ىي ډ ىٻسأ آن ٽبآ ث ځى ي ځٶز ډ وه .از ي

هيا يػى ه ث نى ڇډٶب ثب ډاػ ى اآ ٽ از نا اډي ډئڄ ا ي ىاوز ډ٦ب٫ څا ي ډ٦چٸ ا اي كپڈ ي وبى ڃ٭ٸ ٹ٢بير ځي ى ٽبډال سان ډ ٭ٺڄ اځ ٽ ؿا ؛از ىا ٹي اډي ووز ٸ د .از نا ا ٯ اډ يػى نثا اسٺبن ى سپټ ثب ر آن ى ،ثياوڈ اڅٮىبن ډ٦چٸ ىه ٹچمي ى ا

هيادز ا ىز ي وبى ځىن ٭ٺڄ كپڈ ث ىثب آوب، ىاوشه ډويي ي هيا ا از كپڈ نؿه د ث كب١ ځاهيا مىياوي ؾ اآ اډب .زٵي

ث وياى ډٺبڇ ځٶز ىها ي ى هاي ؿىڀ ٭بٵبن مبن ث ډؼبڃ آن ى وپا ػىن ا٦الف ث ي ٵيس و ٭ٺڄ ا ٵاس ډٺبڇ ى اډب ،از ٭ٺڄٯ ٭بٵبن سٮت نؿه ىنٵا ا ا ٵالٶ نا ا ح ٭بٵبن .اڅٮٺڄ ىين ينػه و ،از اڅٮٺڄ ٵٷ ،مبز ىز ى اٽىن ٽ ٭ٺڄ كث نا ځٶشىي ډ ي ىاىوي ډ ك ي هج ي ى ي آن ي ىى ىها هڈ ىز ى ا آن ا س ثوي ي سر ٽ ي ډٵا ي: ځٶشىي ډ ي ٽىوي ډ ست ٭ب ث ا ٭ٺڄ ي اه ا .ډبوي ىها

سب د آډيي اي ٭بسبن ىاىؿن ٭ب ي آڅز ػىڀ ي وٶ

يان ٭ب ا هڈ ڈ ث ي ىي آن ٭ب ا هى ثپه ا ىڅ

ثا ٭ميسب ثچپ ٹزكٸ ٽٴ ثا و هيا يػى اطجبر اىڃ ٽ ځٶز ثشان ىب ىرٵب ىډٴ ځى ي اٵشبىوي ا٭شجب ىع ا ي اځ ،نثىبثا .از هڈ اپبر اطجبر ا ٽ ؿا ؛ٽىي وم ػبىا هچڄ اڅ ٹزكٸ ركٺبن ى اډ نا ،وجىوي

ٵبچ ىه ډي٭بر ث٦الن ي هيايوي ٭يڇ اطجبر سب هيا يػى اطجبر ثاه وبٽبآډي ،ٽىىي ډ ياى ثاه ها ث ىڂان ي ٽبوز ٽ اوشٺبىاس ثب اځ كش .از بى ثب

91 براهين اثبات وجود خذا در آثار اسپينوزا

ثب٥ڄ ا ډي٭ب آن ځ ډي٭ب ټ ىالڄ اث٦بڃ ځٶز ثبي سب ،وشڈ ٽ ،ثبڈ ډاٵٸ ا ث ٭ٺڄ آوپ هال .زا ىڂ اىڅ ث وب ډي٭ب اث٦بڃ ثا ي ٽىي وم ډ ڈ هب ا كؼبة ىاز اوش٪ب اي ا ىوجب ي سان وم ي از ډ ي كي .ىثٿ نى

ٹن چىي ٵچٳ ،از آيى هيا يػى ث ثاى ٽ ٵچٵبو ا پ دىاهش ثب اه ى ثلض ث هى آطب ا ډ٬١ ى ي .زوااخ ثبيم ٶيڈ ي ٽىي ډ وٺڄ ا ىٽبر ىڅڄ ؿب ،«ىٽبر ٵچٴ اڃ» ٽشبة ى ووز :از ثب ى ډوش بڅ» ٽشبة آٱب ى ىيڇ ؛ىي ډ ٹا وٺي ځب ي ڃڃسق ډى ا ب آن

ډش٢مه ٽ «اهالٷ» ٽشبة ايڃ ثو ،11 ٹ٠ ى ڇ ي «اي ٮبىر ي اوبن هيا، .از ثبن ؿب ث ٭چز ا) څڈ ي (٭چز ث ډٮچڃ ا) 1ان ي ىي ا هى نثا ى ي څڈ ثبن اائ اډپبن ٭يڇ ث ثهڇ ا وبآٽ سډب أ ي ٽىي ډ اشٶبى (ډٮچڃ

٭چز ػمچ آن ا ي ؽ م ٭چز ا هيا ٽ ؿا ؛ىد وم هيا وياشه ٭چز ڃىڃ ة ا ة ا آن اسٺبن ثچپ ىد ډ سىب و ا څڈ ثبن اب نا ث ي ىاوي ډ هى ان نثا ا ػز نثي :ىځ ڇ 11 سج ى هى ٽ مـىبن ي ىاوي ډ ان نثا

ا ػ يػى اوي اذ و٪ ا څجشا .از س آبن ب آن ٵڈ ٽ ٽىي ډ اشٶبى وياى اشيالڃ ث ان هيا س .زن اشيالڃ ي اشىشبع كبڄ اذىا، ى ،هيا اىڅ وااخ ،ػوز ى .از نٷ ي يا١ق وٶ ٳ ي از اشيالڃ ث ډٺيڇ ثچپ

اي ي ويىا يٽب نثا نا ثب ٽ ٽبن ثاث ى ي مبى ډ ډىيى ا ان نثا ي ثب ي ٽىي ډ اشىبى هيا يػى ث وجز ا اب نٷ ث ،وىيٻ ډ ډشڈ اڅلبى ث ا

نٷ هيا يػى ث ،از اډىين ز نثا ځو نا ث ٽ ٽ :ىځ ډ سٮؼت .(4 ،1375 اذ،) وياى

« دكارت ۀفلسف اصول» در خذا وجود اثبات نيبراه .1

و٪بڇ اب ث ىٽبر ٵچٴ اڃ ف ىوجبڃ ث «ىٽبر ٵچٴ اڃ» ى وااخ ثاه اٹبڇ ي اوشٺبىار ثه ثبن ث ي ډبوي وم يٳ اه ث ډلييى اډب .از ىي


آوپ ا ث ٽ دىاى ډ ىٽبر ډ١٭ اڃ ي ډشٮبٵ اڃ ا وشبؼ اشىشبع ي اذىا» :اوي ځٶش ٽ ؿىبن ايز؛ هى اوي ثبسبة ثبي، ىٽبر اوي ثبوڂ ثش ٱبڅجب ىٽبر ا ي ف ي از ځٶش ىٽبر ثبن ا ا هى اٵپب اذىا،) «[ىٽبر] اي ثلض ډ١ٯ ثب ى سب ځي ډ ډ٦چت ډب ث وااذ ثب ى

138 ، 11). ٭ىان ث ا ثبن ٶشڈ، ي ڈ دىؼڈ، ٹ٢بب ١مه ى بىي ٽشبة ى اي اذىا،) ٽىي ډ ث ي وٺي ځب ي ثبن هيا يػى اطجبر ثا ىٽبر ثاه .(Spinoza, 1963, pp. 31-40 ؛77-88 ، 138

.از ډٮچڇ اي ٥جٮز ډالك٪ ا اٳ هيا يػى :دىؼڈ ٹ٢» ث ،از ؿ ډٶڇ ا ٭ز٥ت ى ډىيع ؽ وپا ځٶشه :ثبن

ٳسٮ ٥جٸ) از بىٷ ؿ اه ثب ى آن ثڂڈ ٽ از نا ډىڃ اٳډش٬ اڄ ٥جٸ) هياز ډٶڇ ى ډىيع ١ي يػى اډب .(3وڈ

ى ١ي يػى ثڂڈ ٽ از بىٷ هيا ډى ى ،نثىبثا .(4ڈ .(77 ، 138 اذىا،) «از ډػى اي وپا ا زاي

ٽشبة سب ى ي راواخ نثا انڇ ى ثبن نس ډڈ ،څڈ ثبن نا رډب :ىځ ډ «ډوش بڅ» ىيڇ ثبن سج ى وااخ .از ډ٦ف وااخ ا٩ب ىي وااخ ي ىٽبر .از ډي ٹزكٸ ٻ اي يػى نمـه ي هيا ٽ ٽبن ثا ،ى ډ اشىشبع اي ار س ا هيا يػى ٽ ٹ٠ نا ىاوي ډ آبن هيا ا يا١ق س نا آيىن ىز ة ؿن ااڇ .از ثي ،اوي سٮت ا ٵبٯ شىي ان ىي ٽ ٽىي ډ اائ ځى ثبن ىي ىٽبر ي اه ا ؛زن (Hubbeling, 1967, p.88).

يػىڇ ډب ى اي س ٽ ياٹٮز اه ٳ ا هيا يػى :ڈ ٹ٢» .از ي ډجه ،او ثبن ٥ٸ ا ،از

ٽ از ٭چز ډٺش٢ ډب سار ا ٻ 5ه رياٹ٬ :ثبن از آن ى ډىيع ثس ب ثاث ر ث ثچپ اه سىب و رٹ٬يا مه

ىيڇ ٳسٮ ٥جٸ) ڇىا هيا ا ٽ س ثب اډب .(6وڈ ډشٮبٳ اڄ ٥جٸ)


ډب ى ډىيع ثس ب ثاث ر ث س نا ه رياٹ٬ ي ،(7شڈ ي ځى ؿ ى هيا ػ وز ډمپه ي ،(8ؿبڇ ډشٮبٳ اڄ ٥جٸ) وز ،زډب ى ډػى ٽ هيا س اه ث ثىب (شڈ ٳسٮ ٥جٸ) ثبي ډىيع (9ٶشڈ ډشٮبٳ اڄ ٥جٸ) وشؼ ى ي ثبي آن ٭چز هيا ٽ ٽىي ډ اؼبة .(79-78 ، 138 اذىا،) «از ډػى هيا

اٹش٢ب ډب ه ى هيا س وپا ث ډجه «ىٽبر ٵچٴ اڃ» ىيڇ ثبن آډي ،ڇ بنة ٭ىان ثب ،«ډوش بڅ» ى ،ثبي س آن ٭چز هيا ٽ ىٽه ډ

ى ىثب س آن ٭چز د ،هياز ا س اځ ٽ ځي ډ ثبن اه ى .از اډب .ثبي ىاش ،ىاى ه ى س آن ٽ ا آوـ ي ثبي ډػى ياٹ٬ ٭بڅڈ .ىاى يػى هيا د ،ىاى يػى هيا ا س

ډٺبڇ ى ي ثبن نا ث اب ثب 1ػچ ٿػب ث ب وبډ ا ٻ ى ياناخ ن هى ٽ مـىبن) ىٽبر ډشٮبٳ اڄ ٽ ڇد ډ ډه» :ځي ډ آن ٹر اطجبر س يا١ق ي س ىز ٭جبر ىثب اي ي از دبن ي ډجڈ كي سب (ىا ٽى سػ ا ة ،اءا ىٻ ي ڃسن ثا اويين ٹير :ٽى ډ اائ ا ٭جبر اه ؿن أ ٹا نثي (Hubbeling, 1967, pp.89-90)«زن ٽىن ٭مڄ ي ثىن يځ ٹير .ىي ډ ڃٻس ا ثبن اڄ وپز رياٹ٬ ي اويين انڇ سا ډى ى وااخ .ٽىي ډ كٳ ا ان نثب نا «اهالٷ» ى واحا

ٹ٠ .از ىٽبر يڇ اشيالڃ ثب ډ٦بثٸ «ىٽبر ٵچٴ اڃ» ڇ ثبن مـىه هيا يػى» :از ٻ ىٽبر ي وااخ سٮبة ى ثبن نا ث ٭ډ «ڇيػىڇ ،ڇىا اي ا س ٽ هى ډب ٽ از ي ډجه ياٹٮز اه ا .( 8 ، 138 اذىا،)

وااخ ي ىٽبر ٭بةر ى ،از ځى ثبن ىي هالٳ ثٽ ٹ٠ نا ثبن ډى ڃ ډشٮبٳ اڄ ىي د جت ث ا ىٽبر وااخ .را ډشٶبير

.ىي ډ ٹا وٺي ا س آبن ساوي ډ ،ىي اوؼبڇ س وز ي س ٭٪ڈ اډ ساوي ډ ؿآن .1»

.ثبوي اڇاوغ ث و


كٶ٨ ا هچٸ ا ػ كٶ٨(11ىڈ ډشٮبٳ اڄ ٥جٸ) ا هچٸ . .( 8 ، 138 اذىا،) «از ػ اره ا ٶبر

ث ىٽبر ٽ ٽىي ډ اب ىٽبر ٵچٶ اڃ 9 ي 8 ډشٮبٳ ڃيا ة وااخ يح ىٽبر ا ساوي وڈ اي اډب .ىٽه ډ اٹبډ هيا يػى ث ا ڇ ثبن ب آن ٽمټ ٱ اځ كز ي شىي ا١بٳ ٵب ڇډٶب ىا ي آبن ڇډٶب ٽ ؿا ،ٽىي

آن ى ،ثياوي ٻ ډلبڃ ثب ا ىا ي وبډشىبٹ٠ ثب ا آبن ډٶڇ ٽ ثى ډ نا ىٽبر هيا ٽ ډيآ ډى پڄ نا ث ثبن ر آن ى ؿن ؛ثى وم ډٮشج ثبن ن كبڃ

اډب .ثوية ٷٷسق ا ډمپه اډ از ٹبى نمؾ. ىاى ډلبڃ اډ اوؼبڇ ث ٹير ؛ڇٽه ډٺب ډمپه ثب ا ډلبڃ ڇزن ډؼب ډب ا ؛از ثب٥ڄ وه نا ٽ ىازح .وياوي وجش ڈ ثب ىي نا

،زن اثبڇ ا هبڃ ن ىيڇ ډشٮبٳ ڄا ،ڇثڂ ٽ ووز ډشٮبٳ اڄ ا: ىځ ډ آن ثب ى وااخ

ب) هچٸ ا س ٭٪ڈ از ٽب ػ (كٶ٨ ب) هچٸ آب ٽ ىاوڈ وم ډه» آب ٽ ىاوڈ وم ډه س ٵچٶ ي س يه ٭جبر ث ٮى ؛و ب ٶبر (كٶ٨ ا هى يچ ثيان ٽ اس ي ٹير سمشڈ ث ٶبس كٶ٨ ثا ػ .( 8 ، 138 اذىا،) «و ب ىاى وب ،ٽىي ډ كٶ٨

وى آوـ ثب اي و٪ ى ٶز ي ػ ڇډٶب ٽ ىى ډ وبن هى وٺي ى اذىا ي ىاى يػى ،هيا ٭ه ،ػ ٻ سىب وااخ و٪ ى .ىاى سٶبير ،ز ىٽبر

ىٽبر ٽ كبڃ ى .ويز رډب ډٺڇ ثٮي ي ٵپ ٭ه ،ڇىب ډ ٽ ٶز ىي :ىځ ډ ي .ى وم ٹبئڄ (رٳٻ ا) كبڅز ي ٶز انڇ ؿىيان سمب ىٽبر،) «وي ډ س ػ ى ډػى ٽ شىي ارٳٻ ا كبالر ٶبر،»

.(56اڄ ،1371 :ىځ ډ ىٽبر .وازاخ ٳسٮ مبن ثبسٺ ػ ا ىٽبر ٳسٮ

يػى آوـ ػ زن ؽ ػ ا ډٺى ٽ ڇاةى ڇانس ډ ډب» ىٽبر،) وياى ځى ؽ ث ان اٵشه يػى ثا ٽ از ؿىبن آن

.(51اڄ ،1371


: ىځ ډ واخا ث هى وٶ ث ي از هى ى ٽ از ئ ػ ا ډه ډٺى»

ي بهش آن ا ٽ ځى ء س ث س ٭ه؛ ىآ ڇ س .(4 ،1364 وا،اخ) «زن ډشٹٴ ،ثبي

ي ىاى يػى ػ ٻ سىب ىز سٮت ث ٽ ىاوي ډ ن ىٽبر ر ث ؛ىد ډ ډوچٷ بػ ٭ىان ة ا ثين ي وٶ نمـه اي اډب ،هياز آن

.ويب ډ ا ياٹٮ يػى ټ ڈ ثب ٽ وبٹ ػب ،كپڈ ىي ٽمټ ث ي اه ا ،ىاوي ډ وبىز ا ىٽبر ڇ ثبن ؿن وااخ

ىػ ډبيٷ ٽمبڃ ىػ ٽ ٹڃ اه ا اشٶبى ثب ي .ٽىي ډ اٹبډ ځى ثبن: ٽ ٽىي ډ طبثز ،از يػى

مبن ث ثبي، س ٽبډڄ هى ٥جٮز كت ث اويا ء :ايڃ كپڈ» ٭پ، ث ي ثى؛ هاي س ١ي س ٭٪ڈ يػى ډشچڇ جزن

مبن ث ثبي، س ١ي يػى ډشچڇ هى ٥جٮز كت ث ٽ اويا .(85 ،1364 اذىا،) «ثى هاي س ٽبډڄ وجز ډشچڇ ،ىاى ا هى كٶ٨ ٹير ٽ ډػى ٥جٮز :ىيڇ كپڈ» .(87 ،1364 وا،اذ) «از ١ي يػى

ډػىار ٭ىان ة ا هى ډب ىځ ډ اىي كپڈ ىي ٥ف ىوجبڃ ة وااخ طبثز ٹڃ نا ا اشٶبى ثب ذ ي .ڇزن هى كٶ٨ ث ٹبى ٽ ڇىب ډ وبٹ

كٶ٨ ا ډب ٽ ڇٽه س ا ٽبډڄ ډػى ڇوبځ ډب ٽ ٽىي ډ اهث ا ٭ىب وااخ ثبن نا .از ثبڅار اڅػى ياػت ي ٽىي ډ

ى ډ ٩ب ىيثب «اهالٷ» ڇ ثبن ى ي ىاى ث ى ا ي٤ ٹين ىبهز ػبن(Hubbling, 1967, pp.87-94).

مختصره رسال در خذا وجود اثبات نيبراه .2

ووز ثو ى ي ؛ىآي ډ هيا يػى ث ڃىال ن «ډوش بڅ» ى وااخ هيا» سٮت ا ايڃ ٵڄ ٭ىان ىاى، اهشب هيا ثب ى ثلض ث ٽ ٽشبة نا


ثا ان ي څڈ ڃىال ٹ٠ نا اطجبر اډپبن ث اب ١مه ي ىاى ٹا، «از ډػى: ا ويا ار٭ت ،ى ډ آٱب ب آن انة ثب ثلض ٽ څڈ ڃىڃ ىي .ٽىي ډ اائ آن

،ىاى سٮچٸ ء ٭ز٥ت ث ٽ ڇثيان ډشمب ي يا١ق ٥ ث ٽ ؽ .1 ي يا١ق ٥ ث ڇسان ډ ډب كبڃ .ڇنٻ اطجبر ء آن ثا را ة ا آن ڇسان ډ .[از ډػى هيا] نثىبثا ؛ڇثيان هيا ٭ز٥ت ث ډشٮچٸ ا يػى ډشمب

.ډبوي هاي ثبٷ س ثيين ن آثبى اثي سب ي زا ثى اڃآ ڃا ا اءا ار . ثبٷ ن آثبى اثي سب ي ثى ډػى آاڃ اڃ ا هيا نثىبثا] ايز ار هيا يػى .[ډبوي هاي

هيا ا س اوبن اځ ٽ ىځ ډ هيا يػى ث هى ان ثبن ى وااخ د ،ىاى س ؿىه اوبن ؿن ي ثبي يػىڇ څٶٮڄثب ىثب هيا د ،ثبي ىاش .از ډػى هيا

:ىٽه ډ انة ا اڃ اشيالڃ، نا ٹمز نايڃ اطجبر ثا ي ؛از وبډشىب ىبهز ٹبثڄ اا سٮياى .1 ؛ٽىي ىٻ ا وبډشىب ،ډشىب ٵبم زن ډمپه . زن ډمپه ،ثبي وي ډػت اعم ء ثب ٽ يٹز سب ډشىب ٵبم .3 ٥ ث اءا ڈ ىبهز ثا ٹير ٽ ٥ مبن ا ؛ثىبي ا ؽ ثىٶ

ن ثىبي ځى ا يىس ا ٻ ٽياڇ ډظال وپا ى ٹيس نمـه .وياى ٽبن ا، ځى ن ي ثىبي ساوي ډ ا ايڃ و ٽ آوؼب ا ،نثىبثا .ثى هاي ٽڈ اث

.ثىبي ا ؽ زن ډمپه سار ٭چز سىب اوبن، ڃسن اځ :از ي اطجبر نؿه (ٽج ا) ايڃ ډٺيڇ

ا اءا ساوي ډ اي اډب .ٽىي ىٻ ا ؽ ثشاوي اي ٽ ثى ډمپهٯ د ،ثى اي .زن اي سار ٭چز ڃ،سن ٵب نثىبثا ،ٽىي اىاٻ

اوبن ىيڇ، اڄ يح نمـه .از ي اطجبر ايڃ اڄ ٷ٥ ا ايڃ ډٺيڇ اا يڄ ث اځ ي .از ډشىب اوبن ٵبڈ ا؛ ثىبي ا ؽ م ساوي وم

يىس ا ځى ا ثىبي ځى ا يىس ا ٻ نا ٽ ثبي وي ډػت هبع .ثىبي ا ؽ ٽ از ډمپهٯ ڇ اڄ ٥جٸ ث ن،ا ا


اي ڃسن اوبن سار ٭چز وپا ٭ه ؛ى ډ طبثز ىيڇ وپز ډ٦بڅت، نا ا ىٻ ځى ا يىس ا ؽ سب ٽىي ډ ياىا ا اي ٽ از هبع ٭چز ثچپ زن

ثبڅٶٮڄ ،ايز ٵبڈ ى ب آن ه ار ٽ ائا ٽ زن نا ػ ؽ ي ٽىي هيا ا س اوبن اځ د .ويس ٻوى اي ث ځى اا ث وجز ي ىاوي يػى ؛س ثػش ٥ ث و ځؿ ،ثبي ىاش يػى ثبڅٶٮڄ ىثب هيا ٽ از يا١ق ىاى،

ٽ از يا١ق كبڃ .وياى يػى اي ا هبع ا اي يا سياال ي س ياٹ٬ ؽ ا ا زن ډمپه ٽ ٶبر .ىبي ډ ا اي ٶبر ا ؛ىاى ىام ا س اوبن ثي ي ډٮچڇ ا ٶبر نا اي وپا ي از وبٹ اي ا؛ ثبي ي وب اوبن اػا وبىن ڈ ٽىب ا وبډشىب زن ډمپه ىاوي ډ اي ٽ وؼبزا ا .ىاوي ډ ثبي ىاش يػى وبډشىب ىي زن ډمپه وپا ي ثبي آډي ٵاڈ ځوبځن ډشىب ٵىب ٥بڅت ؽ ؽ ڇىان ډ ا ؛از سوبڇ ي ٽبډڄ ٽ از وبډشىب ٻ سىب ثچپ از ٽبډڄ ا ؛اثي س از ثش ٽ ؽ ث زن ډمپه وپا ي زن ه ډ٬ ى ډػى نؿه زن ډمپه وپا ا وياى، يػى آن ا ثش ډى نا ى ي .زن ډ٦چٸ ٹبى آن ٯ ي از ډ٦چٸ ٹبى ا ؛ىٿ ٹا هى ا هبع ؽ

:از آيى نثا اٹبډ ا د «ډوش بڅ» ى وااخ ث ڈ ي څڈ ٷ٥ ث ڈ ڇسان ډ ډب ٽ ىآ ډث آپبا اىڅ نا ڈ ا»

؛از ثش څڈ ٷ٥ ثشاڃ ي ىاى يػى هيايوي ٽ ڇٽه طبثز ان ٷ٥ ة ىثب ،ىي ډ اطجبر ث ثٮي ي ان ٭ه ،ام ٷ٥ ث ٽ ئاا ا

ي ٩ب وٺ ٻ هى نا ي ثبىي ي طبثز هى هبع ٭چڄ يا٤ يا٤ ة ا هىبن ساوىي وم ب آن ٽ آوؼب ا .زب آن ى آپب

ي ډٮچڇ بن هبع ب ٭چز يا٤ ة ٣ٵٸ ثچپ ي ثىببوىي هىبن ي از اءا ڈ نووز ٭چز هيايوي كبڃ ث ي وي ډ ىبهش ا ي ىببوي ډ هى يا٤ ة ا هى ي از هى ٭چز هى نمـه

ىاى اى راڈ وبآٽ سډب ځٶز ث ىوجب ٽ ىآ ډث نؿه وؼبا ا اي ا ؛ځىى اطجبر څڈ ٷ٥ ث هيايوي زن ډپهڇ ىځ ډ ٽ ى (5 -1 ،1351 ػبوڂ،) «زن ٭چز


اخالق در خذا وجود اثبات نيبراه .3

يػى اطجبر ثا ،ايڃ ثو ا 11 ٹ٠ ڃ «اهالٷ» هى ثػز اط ى وااخ: ٽىي ډ اٹبډ ثبن ؿب ،هيا

ا ٶز ٽ ،از ډشىبوب ٶبر ا ډشٺڇ ٽ ػ ا هيا .11 ٹ٠» .از ډػى ثبڅ٢ي ،از ډي ي وبډشىب ار نډت ب آن

ٵ اي،ة ډمپه ٽ ر ى ،ويا ٹجڃ ا ٹ٠ نا اځ :ثبن ډشچڇ اس 1(7ډشٮبٳ اڄ) ر نا ى .زن ډػى هيا ٽ ٽه

ثبڅ٢ي هيا د ،13(7ٹ٠) از وبډٮٺڃ نا اډب .ثى وواي يػى .ي طبثز ډ٦چة .از ډػى

....ثبي ىاش ٭چز ا ي ڃىڃ ىثب ئ ٭يڇ ا يػى :ىڂ ثبن آن ا هبع ى ا ي ثبي ډىيع ء ٭ز٥ت ى ىثب ا ٭چز ا ڃڃى نا

ٽ ا ؛از ډىيع آن ٭ز٥ت ى ډث٬ ىا ٭يڇ ڃىڃ ډظال .ډػى ى ٵٺ٤ ػ يػى ڃىڃ ځى ٥ٳ ا .از سىبٹ٠ ډشچڇ س

اډب ،(ىٽه وڂب ا 7 ٹ٠) از يػى ډشچڇ ٭ش٥ت ٽ زا آن ٭ز٥ت ى ثچپ زن ب آن ٭ز٥ت ى ډظچض ثب ىا يػى ٭يڇ ا ي يػى ڃىڃ ډظچض ىيػ ٽ ىثآ آن ا ىثب ا ؛از ػمبن ٭ز٥ت ٽڄ و٪بڇ

اځ ٽ ى ډ ػوز وؼبا ا .از ثي هى نا .ډمشى٬ ا از، ياػت هاي ډػى ثبڅ٢ي آن ثبي، ء يػى ډبو٬ ٽ وجبي ٭چز ا ڃىڃ ا يػى ا ي ثبي هيا يػى ډبو٬ ٽ وجبي ٭چز ا ڃىڃ اځ ،نثىبثا .ثى ډػى ثبڅ٢ي اي ٽ ى ځٵش ػوز نٷ ٥ ث ىثب ،ويٻ چت اي ا

هيا ٭ز٥ت ى ىثب ا ثبي ډػى ٭چز ا ڃىڃ نؿه وپا ثا .از اځ ا ؛ځى ٭ز٥ت ثب ځى ػ ى ٭ه ،آن ا هبع ى ا ي ثبي هيا يػى ر نا ى .ثبي ٽبن هيا ٭ز٥ت ثب ػ نا ٭ز٥ت ثب شٻڇ يػ ،ثبي ځى ٭زة٣ ا ٽ ػ اډب .از ي ٵشد

ا ا ي ىي يػى اي ث ٽ وياى اډپبن څا ،14( ٹ٠) ىاز وواي هيا ،ٽىي چت هيا ا ا يػى ٽ ٭چز ا ڃىڃ ٽ آوؼب ا ي ٽىي يػى چت اي


هيا وپا ٵ ثب نثىبثا ثبي، اڅ ٭ز٥ت ا هبع ى زن ډمپه نا ي ى ٵ اي هى ٭ز٥ت ى ٭چز ا ڃىڃ آن ىثب ز،ن ډػى وبډشىب ٽ ډػى ه ى وه نؿه ي از سىبٹ٠ ډشچڇ ى و ،هيا ى و ن،ثىبثا .از وبډٮٺڃ ،از ډڄٽب ػبر ڈ ا ي ډ٦چٸ ،ٽىي چت اي ا ا يػى ثشاوي ٽ زن ډػى ٭چز ا ڃىڃ ؽ اي هبع

.ي طبثز ډ٦چة .از ډػى ثبڅ٢ي هيا ػوز ى ث٭پ ي از ١ٮٴ ڃىڃ ز ثا ساوب ٭يڇ :ځى ثبن

اځ د .(از ثي ٽ ؿىبن) ٹير يػى ڃىڃ ،ز ثا ساوب ر نا ى ،ثبي ډشىب اا ٵٺ٤ ،از ډػى ثبڅ٢ي اٽىن آوـ ي ثبي وبډشىب ډ٦چٺب ډػى ا س ٹيسمىي ډشىب اا ٽ ىآ ډ الڇ

ډػى» ا ي زن ډػى ئ ا نثىبثا .از وبډٮٺڃ ثبڅجيا نا هىډبن، ى :ڇىا يػى ډب ډبا ي زا ډػى ثبڅ٢ي ڈ «وبډشىب ډ٦چٺب

،(7ٹ٠ ي 115ډشٮبٳ اڄ) از ډػى ثبڅ٢ي ٽ ځ،ى ئ ى ا ډػى ثبڅ٢ي هيا (616ٳسٮ) ٭ه ،وبډشىب ډ٦چٺب ډػى ن،ثىبثا .(3 -1 ،1364 ،اذىا) «ي طبثز ډ٦چة .از

ى ٽ ٽىي ډ اب سج ٭ىان سلز اىي ثبن انة ا د وااخ ىى س آبن ا ثبن و٫ نا ٵڈ ٽ ؿا ؛از ػش ث ان ي ا هآ ثبن كؼز هيا يػى ث څڈ ول ة ساوي ډ ډٺيډبر مبن ا ٽ ٽىي ډ اٵا ي .از نڈ ا :ٽ ٹا نثي ،ىي ډ ر ا ؿبڇ ثبن ٽب نا اوؼبڇ ثب ي ٽىي اٹبډ ٭ش٥ت ٽ ئ ى ډ ػوز ،«از ٹير يػى ث ڃىڃ ساوب» ڇځ ډ ٽ ػب

ډ٦چٺب ډػى ن،ثىبثا .ىاى شة ٹير يػى ثا اسب ،ىاى شة رياٹ٬ ډ٦چٺب څا ي از وبډشىب ډ٦چٺب ٹير ىاا ثاس يػى، ثا هيا، ا ،وبډشىب ؛وجبىي ثبن نا ډٶبى ٵڈ ث ٹبى بى ٭ي ىب ىځ ډ ذ ي .ىاى يػى هبع ب ٭چز يا٤ ة ٽ ىيىان ډ ائا ثب ى ٭بىر ث بنا ؿن څز ث ،ى ډ بهش څز ث ي ٭ز ثب آوـ ډٮشٺيوي ب آن .اوي ي ىاح


شة ٶبر ،وي ډ بهش وز ث ٽ اډ ث آوپ كبڃ ،ىي ډ نة ا ن .ىىي ډ اىبى

ٽبٳ ا وپش نا سٽب ي وية وم بنا ٹڃ ث كبػشمىي ا هى وااخ .ىځ ډ وه ػا ا ثچپ هبع ب ٭چز ډٮچڃ، اا ا و اي ٽ ىاوي ډ ي ٽمبڃ ،ڃٹڄ اػا ؿ ي ثبىي ٽض اػا ىاا ؿ هبع ب ٭چز ډٮچڃ اءا ٭چز ا وب ػ ٽمبالر ٽ كبڃ ى ،آوبز هبع ٭چز وبف ا ب نآ رياٹ٬

ػ ؽ نثاثىب ي ثبي آن ٭ز٥ت ا وب وبر ىثب يػى څا ؛زن هبع .زن اي ار

ٽىي وم يػى چت هى ا ء ٻ ٽمبڃ ٽ ىٿ ډ ػوز اندب ى وااخ ڇسان وم ډب نثاثىب .ٽىي ډ يػى چت وٺ اډب ،ٽىي ډ يػى ػبةا ث٭پ ثچپ ٽ آوؼب ا ا ؛ڇثب ىاش نٷ ،از ٽبډڄ ا وبډشىب څٺبډ٤ ٽ هيا ػ يػى ث

ځو اي يػى ثب ى څا ،از ډ٦چٸ ٽمبڃ ډشچڇ ي وٺ ځو ٥بى اس .(5 -3 ،1364 اذىا،) ى ډ ډىشٴ ټ

ا پ ٽ از ي ئاا ډڈ سٶ يى «اهالٷ» بى ٹ٢ ثاه ث سان ډ ا ثاه آن ٽ ځي ډ يڅٶه .از 18يٽڈ بيڅي ا ىڂ ي 17يڅٶه

:ٽىي ډ ثبب ځو اه ا ايڃ ثبن ثا ډظبڃ ي .ٽى سلڄ ػئ ب ٹب ث ډبش ٽ ډػى ؿوبن هيا ا ىاڈ ډشمب ي يا١ق س اځ»

.ٽىڈ ډ اىاٻ ډشٺمب ا هيا يػى د از، يػى ډش٢مه ډبش ٽ ډػى ؿوبن هيا ا ىاڈ ډشمب ي يا١ق س اډب .از يػى ډش٢مه .Wolfson, 1934, pp.174-213)) «ٽىڈ ډ اىاٻ ډشٺمب ا هيا يػى د

ډػى ؿوبن هيا» سٮج ػب ث ستس ث ؿبڇ ي ىيڇ ثاه ى اي و٪ ا ثبڅار اڅػى ياػت ٽ ډػى ؿوبن هيا» سٮبث ،«از يػى ډش٢مه ډبش ٽ

ي ىبهش ػبن ثبن ا ڇ ثبن ي .از آډي «ډ٦چٸ ٹبى ؿوبن هيا» ي «از ٭ٺچ ى ب يس ډب اىپ ا ىاوي ډ ب ځا ا ؿبڇ ي ىيڇ ،ايڃ ثاه سٶ ى 19اڃ يچبڇ .ٽىي ډ سأي ا ى اه ي ىاڈ هيا يػى ا ا ثا٦


ټ و بى ٹ٢ ثب ى اذىا ډٶڄ ثلض ٽ ځي ډ يڅٶه سٶ ډبث ١ي يػى ي ډبز ا (ٽبوش ډٮىب ث) ٭ٺچ ى ټ اثا ٵب ثچپ اشيالڃ

.(Earl, 1973) زهيا از اډ اه اطجبر و ي ځا ډٺبڇ ى اذىا اڃ، -يڅٶه ىيځب اب ث

ثا ا يػى آن ى ٽ ثبڈ ىاش ڇانس ډ ب ي ىاڈ هيا ا ا سؼث ډب ٽ ى ىثب ا اذىا ٽ ٽىىي ډ اى٭ب م اه ثب ىي آن .ٽىڈ ډ س ١ي ډبش

اځ ،ىبهش يػى ثاه ابن و٪ ث .ٽى سچٺ يػى ثبن اائ ډٺبڇ ډٮٺڅ س ؿىه س١ق ي سلچڄ ځا، ا ث ٽب ،وي ٵمي ىز .ىىي وم اوؼبڇ

ا ثشه ا هيا ا ا سؼث ؿىه اي اىپ ثډجى ډإياس اذىا آطب ى ى «بڅ» ى ڃاډضثا ٽ ؿىبن ز؛ ،ىاوي ډ هيا يػى ا آځب ث ني ثا

ثب ٽىن آٱب ،ؿ ا د ،ىب ډٮٵز ي ثشه ٽ ځي ډ ٵبم االف يػى ثب .ز هيا ٽىي ډ يه ٽ س هياز؛ ا ډشمب ي يا١ق س آوپ ا د ډڂ ىٽه وم ى٭ر ډٶڇ اه ثب ى سأډڄ ث ا ډب اهالٷ ى ي ،اه

.(Garrett, 2001, pp.3-4) ثبي ٽى طبثز ا هيا يػى

اخالق در وزاياسپ نيبراه ۀبار در ميشوک ظر .3-1

نثا ثبة ى ډج٣ ثلض ث وااخ «اهالٷ» ى دي ىيڇ ٵڄ ى ڇيٻ ى ٽ ځي ډ ي .(Joachim, 1901, pp.45-58) از دىاهش هيا يػى ث وااخ

ى وپا ٻ :ى ډ اشىشبع ٹ٠ ىي ا اهي ػ ػ يػى وٶ اذىا ثاه وپا ځى ؛ثبىي ىاش ياكي ٶز ساوىي وم ػ ؿىي ا ىي ءاا ٭ز٥ت ډى ،از ٹ٬٦ رٹ٬يا ي سمبڇ ي ٶبر سمبڇ ياػي هى ى ٽ ػ ٭ه هيا

.ىاى يػى ثبڅ٢ي 4 ي ، 1نثا ب آن انڇ ا ٽ ٽىي ډ اٹبډ ثبن ؿب ،ىيڇ ٹ٠ ثا وااخ

واوباخ ٵ نا وٴ ث ډجشه 4 ي 3 نثا .از ان 3 ثبن ي شىي څڈ ٽ ٵ نا ا (ثبي ىاش يػى ىب ا) ىاى يػى ػ ٻ ا ة ٽ از


اث٦بڃ اځ ٽ ٵ .آوبز نس ياٹ٬ ،ار ث ٹبئڈ ياٹ٬ ډػىار انڇ ى هيا .اوياهز هاي ا٭شجب ا ا اىي نثا ،وى ،ىي ٹبئڄ ؿ ثبڅٶٮڄ يػى ث ٽ نڈ :از نا ناث نا سمبڇ ثىب څلب٧ ا ٽ ثبن نا .از ډػى ثبڅ٢ي هيا ٽ ىٽه ٷسي ى ډ وبځ

ا ډٮىب ث ؽ ٽ ى ٷسي اځ ٽ ىي ډ وبن ،از ډشٮبڃ ر .آيى ډ الڇ ا وااخ هيا يػى ؽ نآ يػى ،ثبي يػىڇ ياٹٮز ي يػى ا ؿآن ث آن ا ي ډجشى از وااخ و٪ ى هيا ډٮىب ث اشيالڃ نا ا٭شجب

.، ډجشى ازىآ ډث هيا يػى يػة ډ٦چٸ ٹير ن٫ ٽ هيا ډ٦چٸ رياٹ٬ ډٶڇ ثب ى څڈ ول ة 4 ثبن ى هى ٽ ثبي ډػى ؽ اځ ٽ ىي ډ وبن ثبن نا .ى ډ ثلض ،ايز

رياٹ٬ اػيي ٽ ډػى ٭ىان ة ،هيا ر آن ى ،ثبي هى يػى ٽىىي نڇسأ ثشاوي ىثب ايڃ ٷ٥ ث ،از اوبډشه ډ٦چٺب ىين ٹير څا ي وبډشىب ډ٦چٺب .ثبي هى يػى ٽىىي نڇأر

ثبڅ٢ي ؽ ٽ ىثذ اځ :ىآ ډى ر نثي اىي ثبن ،نثىبثا ىثب ر آن ى ،ٽىي يػى اٹش٢ب سډب ٽ اډ ٭ىان ة ٭ه ،از ډػى

ث ٹبئڈ ثا ا اشٮياى نشة نثىبثا ي از نثس ٽ ډػى) هيا ٽ ىثذ .ىاى يػى ثبڅ٢ي ،(از ياػي ثىن ار

ى ي ٽىي ډ وٺڄ هى ٽشبة دبيٷ ى ا ڇ ثبن ا س يان سٺ ڇيٻ اىثه ډٶڇ اډنح ان ول ة يڇ ثبن ى :ىځ ډ آن ث ي ڃسلڄ ډٺبڇ

يػى كب١ كبڃ ى ډب .ىاى اب ب رياٹ٬ ث ثبن نا .ى ډ ثلض ب ثبن ػ ر نا ى ٽ ډبز ىين ٭ز٥ت ١ي ػوز ا ډب يػى ي ڇىا ،ريا ا ډب يػى وپا ڃىڃ ة ٽ از ځى ؽ ١ي ػوز ا ي ڇز

ا ػ يػى ي٬١ نا ي ڇز اي ب كبڅز ډب ،ر نا ى ي ىاى يػى .ٽىي ډ اٹش٢ب

ؽ اڅلبڃ ٳ ٽ ىي ډ وبن ٹزكٸ ٻ ٭ىان ث ډب يػى ر ىي ى ،از سىبوبڇ يػى صف ا ٽ هيا د از نؿه ؿن ي ىاى يػى يثبڅ٠


ث وجز وبډشىب اډ ىآ ډ الڇ ر نا ٯ ى ٽ ؿا ؛وجبي ىډػ ساوي وم .ثبي ىاش ٽمش ٹير ډشىب اډ ا اډ

،ىثذ ىځوب اڅجش ٽ ،ىثذ ؿىبوـ :ىآ ډ ى ر نثي ثبن نثىبثا ن هيا ٽ ىثذ ىوبځ ر آن ى ،ىاوي يػى ثبڅ٢ي ائا ا ئ

.ىاى يػى ثبڅ٢ي ډػى اډنح څڈ ول ة ثبن نا ى ٽ ىځ ډ ىيڇ ثبن ډى ى ڇيٻ ثبن نا ى .ى ډ ثلض ،ىٿ ډ ٹا ډمپه اډ ثاث ى ٽ هى ث ډي٣

سىا يػى ډو ڃىڃ ا ٭چز ىثب ؽ ٭يڇ ا يػى ثا ٽ از آډي يػى ٭چز ا ڃىڃ ر آن ى ،ثبي ډمپه ٭يڇ ا يػى صف ا ئ اځ. ثبي

ار ث ٹبئڈ ء آن ث٭پ اځ ي ثى هاي ځى ء ى اي ا ينة ،آن ٭يڇ ا ى» ػ ٻ ،ډظبڃا ة ؛ثى هاي اي هى ى څڃى ا ٭چز ر آن ى ،ثبي هى ار ى ىثب آن ٭يڇ ا يػى ٭چز ا ڃڃى ناثىبة ،از هى ث ډي٣ ي «هى ا ڃىڃ نثىبثا ؛از اڅػى ډمپه ي «ٯ ى» ډظچض ٻ ا ىا ٻ اډب .ثبي اي

ى ٽڄ ٥ ث ثچپ ،ىا ا ډظچض آن هى ى و ډظچض ا ىا آن ٭چز ا يػى ٭چز ىاش يػى ډظچض اٽىن ي وؼبا اځ ډظال ؛از ډمشي ٭ز٥ت و٪بڇ ى ي ډپبن ٭ز٥ت ډمپه آن ث ثبڅىج ډظچض ٽ ثبي ؽ ١ي عوز ىثب آن ثبڅٶٮڄ يػى ثبي ،ډپبن ٭ز٥ت ،ثبي وياش يػى ډظچض اٽىن ي وؼبا اځ .ډپبن ٭ز٥ت ډظال از د ،زن هيا ثىن ډػى ث ٭چز ا ڃىڃ اځ نثىبثا ؛از ٽى اٹش٢ب ا آن ٭يڇ هيا وجىن ډػى د ،از ډلبڃ ٭چز نؿه اائ اځ ي ثبي ډػى اٽىن ىثب هيا .ىاى يػى سبڇ ١ير ثب ٭ه ،از ډلبڃ ن

نؿه ٽ ؿا ؛از ډلبڃ ،ثبي هيا يػى ډبو٬ ٽ ٭چز اائ ٽ زا نا كٸ ٸ .از ثب٥ڄ ٸ ىي .اي ٭ز٥ت ا ينة ا ي ثبي هيا ٭ز٥ت ى ىثب ا ٭چز

ډلبڃ ٹي مبن ن ىيڇ ٸ .ثبي ثبڅار ډشىبٹ٠ هيا ٽ زا آن ډشچڇ ووز ،ىاى هيا ٭ز٥ت ؿن ٭ز٥ت ٽ ځى ػ ى ساوي ډ و ٭چز نآ ا از؛ و ي از ډػى يثبڅ٢ ي هياز ػ مبن ر نآ ى ا ؛ثبي ډػى


ى ا ثبي؛ ډػى ،ىاى هيا ٭ز٥ت ثب ډٲب ٭ز٥ت ٽ ٿى ػ ى ساوي ډ .ىث وواي ډمپه هيا ث آن صأر ر آن

اځ ،از ثبڅار اڅػى ياػت ١ي عوز ډمپه ډػى ،ځى ٭جبر ث .ىثذ ن ا اڅػى ياػت يػى ىوبځ ر آن ى .ىثذ ا ډمپه يػى هى ى ٽبډڄ ٥ ث د ،از اډ ٫ػڈ ػبډ٬ ي ٽبډڄ ؿن ثبڅار اڅػى ياػت .ثبي ٽبډڄ ساوي وم ر نا ٯ ى ،از ١ي ٽبډال اي يػى ي از

ثبن ډٶبى ا س سٮت ا آن ي يى ډ ايڃ ثبن اٯ ث ذ ڇيٻ ػ يػى ثاث ى ٽ كبڅز يػى ثب ى ثبن نا ى :ىځ ډ ي .ىاوي ډ ىيڇ .ى ډ ثلض ،از

٭ز٥ت ٽ آوؼب ا كبڅز ٻ و ،از ػ ٻ هيا ٽ از ٹا نثي ثبن .ٽىي ډ اٹش٢ب ا يػى هيا ار نثىبثا ؛ايز يػى ډش٢مه ػ ٻ اڄ

آن راڈ ٽ ا سج ي (7 ٹ٠) از ىاى اػب٫ ثيان ثبن نا ٽ ا ٹ٠ ثب .ٽىىي ډ انة ځى ول ة ا ىي ثبن ى ډىيع اوي ىي ،ىي ډ ف ا :ىآ ډ ى ر نثي 1 ثبن ى ي ٥ف اشيالڃ سج ي ٹ٠ ىي نا ث ر٭ىب ى آوـ .از هى ى ىيڇ ي ٯ ى ايڃ ٽ ي ډٺ نؿه ػ ا كبڅز سمب ؛ىآ ډ ى س ث ،از ډشټ اي ث نا ٽ ٯ آن ٷ٥ ا نمـه ،از ٯ

اڄ رډب ا ،ياٹ٬ س ٻ ٭ه ،ډشمب ي يا١ق س ڇسان ډ ډب نثىبثا وياش ثبڅٶٮڄ يػى يٹز آن ى كبڅز آن هى ؿىي ؛ڇثب ىاش كبڅز ٻ

وؼبا ى ډظچض ٻ ثبڅٶٮڄ يػى ث ډى٣ ي ؽ ث ډظچض ا ډب س رى .ثبي ؛از ډپبن ا ډب س ىز ث ډى٣ س آن ىز اډب ،زن آن ٭يڇ ا اٽىن ي ث ٽ از پڄ ي از ډپبن كبڅز ٻ ،ڇٽه ډ س ډظچض ا آن ډب آوـ ا

ٻ س ث ډى٣ ن ډپبن ا ډب س رى .ى ډ ڇر ډپبن نٹان ٥جٸ .ثبي ډػى دش ي ١يثبڃ ٽ از ډڇٯ ػ رياٹ٬

ي از ډمپه ٹ٦ٮب آن ياٹٮ يػى ث سػ ثيين كبڅز ٻ س ،نثىبثا ٽ ځٶز ىثب ػ ډى ى اډب .از ډشټ آن س رصف ث ٵب آن س ډػى ػ اځ ي ى ډ س ثىٶ سىب نثىبثا ،راي هى ى ػ ؿن


ؽ ،وجبي ډػى ػ ؾ اځ ا ؛ثى وواي ډمپه آن ىز س وجبي انڇ ى ن س ي ثبي ډى٦ آن ى ػ ٽ ثى وواي ډػى ن ځى

ا ياٹ٬ اډ ؽ ٹا نثي ي ثبي ي ځٵش اي ا ػ س ٽ ثى وواي ػ ؿىبوـ ػ ثبة ى ٽىن ٵپ .ٽىي نس٢ڈ ا هيا رياٹ٬ ٽ ثى وواي ي ډڇ س ٻ هچٸ ثچپ ػ ثبة ى ٽىن ٵپ و ياٹ٬ ى ،ثبي وياش يػى

.از ثبڅار ډشىبٹ٠ ٻ ػ ي ثبي ډػى ٽ ٽىي ډ اٹش٢ب ػ رډب ٽ ځٶز ىثب هال

ٹ٠ډشىب اډ ٻ ډػىوب ي ياٹ٬ ػ ٻ .زن ػ باب ،زن ډػى ٽ ىثذ ىثب ا ىٽه ب ا ػ ډٶڇ ىثب ا ډب اب نا ث .از ثبڅار ى ،ىثڂا ٽىب ا ػ ډٶڇ مب اځ اډب .از ډػى ثبڅ٢ي هيا ٭ه ػ

ا ىويا يػى ؽ ؽ ا د .ىثڂا ٽىب ن ا كبڅز ډٶڇ ىوبؿب ر آن .از ډػى ثبڅ٢ي هيا

ىيڇ ي ايڃ ناث ٽ ىځ ډ وااخ نثا ا٭شجب انڇ ث ډٺبڇ ى ڇيٻ يػى ي ٽىي ډ ىالڅز ػ يػى ث كبڅز يػى ٽ آوؼب ا .زن د هي ىثب اڅػى ياػت ي ػ نثىبثا ،از اڅػى اػتي يػى ث ډي٣ اڅػى ډمپه ث ډشټ ٽ ١ير و ،از اس ١ير ٻ اوڂة «ىثب» ٽچم ي ثبي ډػى

.ىاوي ډ ٻ ا اڅػى ياػت ي يع وااخ اڅجش ي از ډٹز ٣ا ي١ف ة ا الڃاشي ٱا ،ڇ ثبن ى ػاذىا :ىځ ډ اىاډ ى ڇيٻ

ووز ثبن ى .از وي ىٵڈ ىز ي ډٺى ػز نثي ،ٽىي وم انة ىثب د ،از ثبڅار نډش٬ اي يػى ؿن ي را ػ هيا ى ډ ځٶش ٵب

ث ؿ ،ؿ ٽ از اشا ډ١٭ اڄ نا ث اشيالڃ نا ٹير .ثبي ډػى اڅجش .ىاى يػى ػ، ا ثبڅار نډش٬ ډػى ب اڅػى ډپهڇ ا كبڅز ر

يػى ٷسي ډشچڇ آن اوپب ٽ ؿا ؛وجى ډ١٭ اڄ نا ف انة ث ان سب اي اشيالڃ ،ٽى ډ اب اكز ثب ډ٦چت نا ث وااخ اځ .از ډىپ و

.ٽى ډ ىاح ٹاثز ىٽبر نا٭بڇ ثب ر آن ى اډب ،اٵز ډ س ىف


،زن ياى آن ث ٽبوز وٺي ي از ډٮشج يػى ثبن ٽ از ډٮشٺي يٽڈ ا يػى ثبن مب اځ .از ډجشه هيا س ډبوىي ث ٭ز٥ت ث ثبن نا ا٭شجب

وزٽب وٺي ،ر آن ى ،ىثج ٽب ة سؼث ځبو و٪بڇ ي ٽڄ ػ ؽ ډى ى .ثى هاي ډػ يػى هيا د ،از ډىيع هيا س ى ثبڅ٢ي يػى اځ» ٽ ځا نا سىبٹ٠ ډػت ډلمڃ ثيين آن ډ٫١ س ي از ڃڃسق ځا ٻ ،«ىاى س ٭يڇ ي ډ٫١ س ٭يڇ ،از ٽى اب ٽبوز ٽ مـىبن اډب ،ى ډ

د ،از ډىيع هيا س ى يػى اځ .زن سىبٹ٠ ډشچڇ يػ ؽ ة ډلمڃ .ىوپه س ا اي ىسان ډ ؿىي ،ىٽه س وبډػى ا هيا ىسان وم ډب

ٷ٥ ا ا هيا ٽشب 1 ځىب ث ه٦بة 36 ي 35 ،34 ب وبډ ى وااخ ي رياٹ٬ ٽڄ سىب ٽ ځي ډ ي .ٽىي ډ طبثز اي ار ث ٹبئڈ ا ١ي يػى ي ار ث ٹبئڈ اډ سىب هيا .از ار ث ٹبئڈ يػى صف ا ٽ رمشب ث رياٹ٬ ىالڅز ځى ث ٻ ثىن اډ ٫ػڈ ػبډ٬ ي ثىن ار ث ٹبئڈ .از ياٹ٬ ٽبډال ي ىشه ڈ ثب سىب ي اډپبن ،اوي بىٷ ٵى ث ډىل ٽبډال ٽڄ ډى ى سىب ي ىاوي ،وي ډ ياٹ٬ آن ډلمڃ ػئ ٵب ي وبٹ رياٹ٬ ډىڃ ث ب آن ٽ ا آوـ

.ٽىىي ډ ډو اشيالڃ ا انڇ ث ث وااخ نثا ثب ى ثلض آه ثىي ى ڇيٻ

هيا ثب ى وااخ ٽ از ثبٷ مـىبن اڃؤ نا ٽ ىځ ډ ي دىاى ډ وااخ ،ى ډ كمڄ وااخ هيا ث ٽ يٹز يػى ا ډٺى ي ىٽه ډ طبثز ا ؽ ؿ ك ډٮ ى اډپبن ي ډپبن ي نڇ ب ډؼم٭ ى ك٢ اډٮه ث اآ ز؟ؽ

بىٷ هيا ثب ى ډٮىب ٻ ث أ نا اآ از؟ ثىن ثبڅٶٮڄ ډل ا ين ياٹ٬ ٩ و٫ نا اځ ي ڇاة ډى ڇډٶب نڈ ثب ا ثبڅٶٮڄ يىيع ٹزكٸ ډب ؿن ؛از

ؿ ث هيا يػى ر آن ى ،ثى وم هيا ٩ ٻ ٽڈ ىز [ډل ٩] ډى ٷكٺب .از وبٹ سؼڄ ٭بڅڈ ى هيا سؼڄ وپا ځ .ثى ډ ٷكٸ اډٮه

.ىىي وم ڃسټ ا نآ ډست نثس ي رياٹ٬ ٽڄ اډب ،اوي ياٹ٬ اىاٻ


،از ي سمبڇ ډبن ي ډپبن ى اي ا ٹمز سؼڄ ثب هيا يػى وپا ث ٹڃ ،زن ٷكٺب ا ا ډؼم٭ ٵب هيا اڄ ٭ز٥ت ٽ اؽ ؛از ډ٢لټ وه اي هى ٽ از ثبڅٶٮڄ ي ياٹ٬ ٹي مبن ؽ .از سډب ن٫ اي يػى نس ٽبډڄ ي سبڇ ر٭ڄٳ ثب رياٹ٬ ،از ياٹ٬ ٽبډال هيا ي اية ىاش يػى ثشاوي .از ډ٦چٸ ٽمبڃ هيا ٽ ا ؛رٵٮڄ ډسج

اڄ ٭ز٥ت ثب ډشىبت آن رٵٮڄ ١ٮٴ ي ير ي ډشىب ء ٻ رٵٮڄ ار ٽ ائا ثا سىب رٵٮڄ ا ثس ډست ٵٺيان ي ډبن ي ډپبن ى يػى .ايز

اىس ء ٹي ؿن اډب .از ٽبډڄ ي ةډىب سٮت ،از ډلييى ي اډىين ب آن ډؼم٫ ى ء آن يػى ا رٵٮڄ څا ،ى ډ شة ن آن ځىؼب ،ثى دس ي

.يى وم نة ا ٵ٢ب ي ػمبن كاىص آن ا نا اكب ث ٻٳ ٹبون ٻ ا ٵشب آڃ ىا ٻ رٵٮڄ ،ډظبڃ اة وپا ث ى وم ډلييى نمـه .ى ډلييى وم ٹبون ا آڃ ىا ثيان ٭مڄ ا ومو

ز ول ي ىي م ډيٻ و ه ى كبىط ٻ مـن ٹبون ا آڃ ىا آن اډب .ى ىاى فس هة ة ،ٽىىي ډ فډ٤ ا آن ٽ ب و٪بڇ ا برؤڇ ى آن

ي از ٽبډڄ ا ډ٦چٸ رياٹ٬ ياػي ثبڅار ٽ ڇي ډ ىډػ اٯ ث ډب ٽ يٹز رډب ٽ ا اي هى ى يػى ا رٵٮڄ ٽ ڇنة ډ ،از اډ ٫ػڈ ػبډ٬ اس ا صسأ ا ٭مڄ ٹير ډشىب رٵٮڄ ا پڄ ٻ ثب ،از آن ث ډشټ اي اڄ هيا ٹير ي از ؽ ٻ هيا يػى ي رډب .ىاوز ٻ ،ډشىب ار سؼڄ

.از سٵٮڄ صف ا اي رډب ثا ي ياكي اډ نا ثا ځى وبڇ (ډ٦چٸ ٹير) هيا ث وااخ ٽ يػى ١ير ډٮىب ىٻ ثا :ىځ ډ اندب ى ڇيٻ

:ىځ ډ ي .ى ىٽبي ٭ز٥ت ي هيا ث وااخ وڂ ول ىثب ،ىي ډ وجز الڇ ؿن هيا يػى ٽ ىځ ډ ډب ث وؼبا سب وااخ ٽ از ىز ځؿ اي يػى ي رډب ي شىي ځٽي ث ڃسجي ٹبثڄ ،ياٹ٬ ى ا ي ايز ار ١ي اي رٵٮڄ ي از ثبڅار نډش٬ اي ٭ز٥ت ٽ از ډػى هيا .اوي ډي ٷكٺب .ايز ار الڇ


« اخالق» در اسپينوزا براهين باب در گارت ظر .3-2

ثاه بكبن ٽ ا وپش سىب سٺجب :ځي ډ «اذىا يػى ثبن» ى ځبر ثبن ټ ډش٢مه «اهالٷ» ى اي ثاه ٽ از اه ،ىاوي و٪ اسٶبٷ آن ث اذىا ىز ځؿ ا ؛اوي اشجب ى ىف سب ب آن ډه و٪ ث ٽ كبڅ ى از؛ يػى

ٽ كض اه ا ٽ ٽىي ډ اائ دش ڈ ث ثبن ؿب اهالٷ ى اذىا ٽ از ى ب آن اډب ،اوي يػى ثاه ډبث ،ويثب ډ هيا سٮٴ ث ډشپ ي دى ابب .اوي ىبهش ػبن ثاه ډبث ٽبٵ رػ اڄ ا ياش ث اسپب څلب٧ ة ،كبڃ ٭ه ثاه ډى ى ډٺي ىهڄ ىٵ٬ ډٺبڇ ى ؿبڇ ي ڇ ثاه ى اذىا اي ٭ٺي ث

.آوبز د سٮمڈ ث ااى ٮى ،ىيڇ ي ايڃ سٶ ي اڃ -يڅٶه سٶ اذىا، ثاه ا ډڈ سٶ ىي ثبن ا د ځبر

سٶ ىي اه ا ټ ؾ ٽ ځي ډ ي، اب ب آن ث اه ا ح ٽ يٽڈ، اڃ ي يڅٶه .از كٸ ث كي سب ابن ا ټ اىپ ځ .وز ثو ١بز ٥ٸ ا هيا يػى ىبهز از ډٮشٺي اذىا ځىي ډ اىپ ى اوي كٸ ث آپبا اه ،ومبي ډ ڂٶز يٽڈ سٶ ى آوـ ډبا .از ډمپه اي ډبز ٭ٺچ اىاٻ ډٺيڇ ټ ث ډٮشٺي ،ىڂ ا ي ىاوي ډ يػى ا ثاه ټ ا اي ٽ از

طبوب از، دى ايال ډٺيډ اه .ىاى يػى ؿ اىپ آن ي آوبز ى ډليٳ ث اذىا ثبن سجيڄ ثب يٽڈ اه ا ځش .از ىبهش ػبن ثاه ډڈ ډإڅٶ ڂٶش ٽب اڅجش اه ي ثوي ډ ب ٽبوز وٺي ا ا آن ىبهش، ػبن ثبن ټ

ثاه ى ډليٳ ډٺيډ يػى ث ډجى ا ػٽڈ و٪ سان وم ٹا ثيه .وز اىپ آن ي ىاوز ٭بڇ سچل ډٺيډ ټ ث ډجشى ا ب آن سان ډ اڅجش يڅ .دٵز

از ٽبٵ ػز اڄ ث ډجشى ىبهش ػبن ثاه ا ثب مـن ثبن اه(Garrett ,2001, pp.3-6).

اخالق در وزاياسپ نيبراه باب در 3 گيهابل ظر .3-3

ايڃ ثبن ڄ «اهالٷ» بى ٹ٢ ث اب ا د «ااذى ىب ي» ى وڀبثڄ هاي ىسى نآ ا٭شجب ى اكشمبال ،هاوي ډ ا ثبن اه اډي ٽ ٽ :ييٿ ډ


ى اي ٹير ثب ىثب ؽ ٻ رډب وااخ و٪ ا ٽ ٽىي ٵاډ ىوجب يڃ ،ٽى ي ٵپ انڇ ي ٽ از ا سا وااخ ثبن نڇ .ى ىاوش ٻ يػى سلٺٸ ډشلٺٸ كبڃ ن٫ ى ٽ ٽى س سان وم ا رډب ؽ نثىبثا .ٽىي ډ ثٹا ثٮي ا وياى؛ سؼث ا هيا يػى ث اذىا څم ثبن اڅجش .وجبي اءا ٭بڅڈ ى

ث ٽ .از ٭ٺڄ ٹير ث ٵچٶ ثبي ث ډجشى ي از ٭ٺچ اشيالڅ اي ثبن ٹير نمب ىثب ،از وب ٹير ياػي ٵپ ډيٹڄ ى آوپ ٽ ىاوي ډ ى ول .ثبي ىاش ن رياٹ٬ ٹچمي ى ا

ٻ يػى ډٺش٢ ٵپ ٹچمي ى و ي ثٮي ٹچمي ى ب ٹير ا ا وبډشىب سٮياى ي ىب يان .از ٻ ٹچمي ىي ى ٽ از وب وبډشىب ٹير ابار ثٮي ي ٵپ سا ثبة ى وااخ و٪ طجبرا ثيين ىػي ىب ٵايان

وب ٹير ٻ ډشػ ابار نا .ىاوي ثٮي ي ٵپ ډشٺبثڄ صأر ثبة ى اث .(Hubbeling, 1967, p.95) از ٹچمي ىي ى ياكي

ػ س ډشػ ثبن نا ٹر ٽ ىځ ډ ىيڇ ثبن ه ى وڀبثڄ هيا ٽ ٽىي ډ اشيالڃ وااخ ن وؼبا ى .از يػى ډش٢مه سډب ٽ از ا اه ٵب اذىا .ثبي ډشٻ اي ثب ؿ ى ٽ وز يػىڇ ا ؛وياى ٭چز

ډڈ ثب اشيالڃ اه .زن 4 ثبڅار ډشىبٹ٠ هيا ډٶڇ ٽ اٵاي ډ اشيالڃ ث طبثز ثبي ،ثبي اي يػى ډٺش٢ ثبڅ٢ي هيا ډٶڇ ٽ ثذڈ اځ كش ا از؛ .وز ثبڅار ډشىبٹ٠ ډٶڇ اه ،ځى ثبن ث ب ،ثبڈ ا س آن ډؼبڈ ٽ ٽى

اوؼبڇ وبډشىب ٹبڃډ٤ ي ٽبډڄ ډػى ٭ىان ث هيا ډٶڇ ٽمټ ث ا ٽب اه اذىا ثبن ي ځىى ثډ يػى ډٺش٢ ډبز يڇډٶ ث اذىا و اشيالڃ اه ى .ىي ډ ډٶڇ ي يػى سلٺٸ ٹير ؿوبن ا ډبز ډٶڇ ډب ٽ از اشا ٵ اه ث اي

سٮج ا وااخ ډٺى .(Hubbeling, 1967, pp.97-98) ىاڈ آن وٺ٠ ؿوبن ا ٭يڇ 6 ٳسٮ ى ي .از آډي ،ٽىي ډ اائ هيا ا ٽ ٳسٮ ى «وبډشىب ډ٦چٺب» ا ډشٺڇ ٽ ػ، ٭ه ،از وبډشىب ډ٦چٺب ډػى هيا ا ډه ډٺى» :ىځ ڇ

. «از وبډشىب ي ډي ار نډت ب آن ا ٻ ٽ از وبډشىب ٶبر


ثبن نا :ىځ ډ ي يى ډ «اهالٷ» ٽشبة ڇ ثبن اٯ ث ذ وڀبثڄ آن ى ٽ از «ىٽبر ٵچٶ اڃ» ٽشبة ڇ ثبن سپا ،ٹير ډٶڇ ة ىٻسأ ثب

ا اشٶبى ڃىڃ ة ا ثبن نا وااخ .ىٽه ډ اطجبر ډب يػى ٷ٥ ا هيا يػى ،ىڂ ثبن ث ا ډب يػى ډبوىي ،شىي سؼث ث ډجشه ٽ ٭ىب ٭ه ان ٭ىب ٹير ي يػى ځبوڀ اشيالڃ نا ٵ ح .هاوي ډ ان ثبن ب اوبن يػى ٭ٺچ ي څم ثبن ټ آپبا اه ي از ډٶي ن ىيڇ ي ايڃ ثبن ى ٽ از

ا ٭ٺڄ اشيالڃ ٻ وپا سن .وز اشا ا سؼث ؾ ث ٽ از ډل٠ ي آن ٭ىب سمبڇ ان،ث آٱب وٺ٤ انڇ ڇسان ډ ډب .از ىا ڈ از، سؼة ٭ٺچ اشيالڅ ٽ ىي ډ وبن ؿ ا ث آوـ يڅ ،ڇى سڈ آن ٵ١ب د

ا ځؿ اذىا ڇ ثبن ،كبڃ ث .از آن ب ٵ د از، سؼث ب هاوي او ٭چز ث ډٮچڃ ا اشيالڃ كض ا ،از څم ٵ د ىاشه كض (Hubbeling, 1967, pp.99-100) ى ډ

اخالق در اسپينوزا نيبراه بارۀ در نو سيرک ا ظر .3-4

ى ىسب٭ڈ ي ٽىي ډ اب اي نثا ي اىڅ ث «وااخ ىبهز و٪» ى نيودبٻ ٩ن ا ٽ از ډٮشٺي ي .ٽىي ډ و٪ ا٩ب بڇؽ ثبن ي يػى ثبن ثب

ٵب ثچپ زن اشيالڃ و٫ هيايوي ا ډشمب ي يا١ق س ىاشه وااخ ثا ڃىڃ سٺب١ب هيايوي، يػى ثا ڃىڃ ػشؼ .از هيايوي يػى ا آځب ى وم ػوز ځى ٹ٠ ا هيايوي يػى ا ؛زن د ڃىڃ ٽ از اډ

زن ثبن اال يػى ثبن ،نثىبثا .از ڇډٮچ ثىٶ ٽ از ؽ ثچپ .از ډشٮبٳ اڄ ٻ ثچپ

ثبن وااخ ؿا ٽ وية ډ ډاػ ډئچ نا ثب ا هى ذ نيودبٻ ثبن آه ى ي آيى ثبن ٻ ٭ىان ث 11 ٹ٠ ڃ اهالٷ ٽشبة ى ا يػى اشيالڃ ٻ ث «ثبڅ٢ي» سٮت ،از يىډع ثبڅ٢ي هيايوي نثىبثا: از ځٶش ى ىثب اهالٷ ٽشبة ى اىي ثبن :ىځ ډ دبن ډٺبڇ ى ي .ىاى ىالڅز اٷ

.ىٿ ٹا سػ ډى هى ٭چز ٳسٮ ٭ه ،ثو مبن ا ٳسٮ نايڃ ثب اسجب٣


ٽىي ډ طبثز ثبن آن ي ثبي ىاش يػى ىثب هى ٭چز ٽ ٽىي ډ طبثز ٳسٮ آن .ىوبڇ ن ػ ا آن سان ډ ٽ از هى ٭چز ثا ځى وبڇ ٵب هيايوي ٽ

٭ش٥ت هى ٭چز ا هيا ا ػ ؿا ٽ ىد سان ډ ر ث اډب اشيالڃ هى ٭چز يػى اطجبر ثا اوؼبڇ وااخ .از يػى ډشچڇ ١يسب

آوچڈ اشيالڃ ؿن اشيالڃ .ٽىي وم انة ډشٮبٳ اڄ ٻ ٭ىان ة ا آن ي ٽىي ډ .(48-47 ، 138 ،ينودبٻ) ٽىي ډ اائ

ثبن ډشػ ىوجب ا ػىي ثبن ث ٽبوز اوشٺبى از ډٮشٺي نيودبٻ ا ا ىيػ ثبن ف ي اكشمبال ٽ اؽ ؛ىاوز ٶيڈ ٹن انځا ٭ٺڄ يػى

ن ا وااخ ي از ىاش اويٻ ىبهز سن ةال اط ا ي ځٵش يڅٴ نزٽ اطجبر ث يػى ثبن ٽ از يه ٽبٳ اويا ث ٭الي ة .از ىبهش وم اى

نثىبثا .ىاى اهشب ،شىي ٻ ىي وااخ و٪ ا ٽ هيايوي ا ػ يػى ػبىا ىال ي اپىب ٻ ٽىن ٳسٮ ثب سان وم وپا ث ىائ اوزٻ ا٭شا

سان ډ ٽ از ډي٫ كبڃ ن٫ ى ي .زن وااخ ٭ڄ ؽ بډڄ ،ٽى ٽ ځٶز ي ٽى اٹبډ ثبن آن ٭ڄ ٽبوز ي وبآٽ سډب ا٭شا ت ا٭شا

ى هيايوي ٽ ٽىي وم اطجبر اډب ،ىي ډ اائ ډػى هيايوي ا ٳسٮ ٵٺ٤ ثبن نا ډبث ا٭شا ث ذ نيودبٻ .(43- 4 ، 138 دبٽىن،) ىىا يػى ياٹ٬

ٽبډڄ ٥ ث ا آن وااخ ډاالر ا اشٶبى ثب ٽ ٽىي ډ ٽسب اب وجٿىڃا .ڇٽه ډ وٺڄ

،ډئچ ؿىي ثب ى وااخ ا سٶبا ١مه وااخ ث ا وبډ ى اڅيوجٿ ث ه٦بة ي .ىاوي وم ٽىىي ٹبو٬ ا آن ي ٽىي ډ ٥ف ا يػى ثبن: ىځ ډ وااخ

ي ؿن ث ي ي١ف ة ،ىا ٽى اائ هيا ثا ٽ ٳسٮ ا سىب مب اآ» وڈة ډ ،ٽىڈ ډ ډڄسأ يٹز ډه ډبا ز؟ ډػى نؿه ٻ ىاة ډى ؿا اوي ي بهش ډب ه يڄ ث ٽ شىي سار ډش٢مه سىب ٳسٮب ٽ ه ي وياوي يػى ٽ بى ډ ائا ا اث سار ډب ه وپا ي ن٫ ى يڃ .از هالٷ اث ،ڇا ٽى س آوـ ث٤ ي سپض ى ډب


ساوڈ ډ ډه .ڇثڀ ػوز ا اي يػى هيا س ا ساوڈ وم ٽ وڈة ډ كبڃ وجبسبر، ى ياوبر،ف ى ب، وبنا ى ٽ ا ٽمبالر سمبڇ ه ةسٻ ٻ ثب ػم٬ ڈ ثب ،ٽىڈ ډ اىاٻ ا ب آن ي ز ځى اډ ى ي ډٮين ډاى ى ىاش ا ٽمبالر نا سمبڇ هى ى ٽ ياكي ػ ا س سب ٽىڈ اٵا روب ث سب ا ٽمبالر نا از ٹبى ډه ه .ىڈ ر ،ثبي هى ي ح ى ا ډػى نس ډشٮبڃ ي نس ٽبډڄ ساوي ډ ه .ىي

ثبڅٶٮڄ ډػى نؿه ىثڀ ػوز وپا ث ىويا ڃىڃ اډب ،ٽىي ډؼڈ .(Spinoza, 1883, p.280) «از ډػى

: ىځ ډ اڅيوجٿ ث دبن ى وااخ آوـىبن) ٵب ثچپ ىي وم اشىجب٣ ي ٳسٮ ء يػى ٳسٮ ا»

س ا ٳسٮ ا ،(اڇ ىاى وبن اڇ ٽى ډ١ڈ ثبن ث ٽ ا سج ى ٽ فس هة ة هيا ا ي ىاى ٳسٮ ى ٽ ٥ مبن) ٭ه ٶز ٻ ئ يػى] ى ډ س هى ٷ٥ ا ي هى ى ٽ ئ س ،(اڇ ىاى ى ،(وپىڈ اشجب اځ) سمب نا ثا ڃىڃ. [ى ډ اشىشبع ي ٳسٮ

څٳٳ .از ي انة څٳ،ٳ ٻ ثا ٽبٳ ي١ف ثب ځٶش د اب آځب ډشمب ي يا١ق س ٻ ي سڈ ٻ انڇ سٶبير ا از ډٮشٺي ٽ

ا ٳسٮ ٽ از ځبآ ډشٮبٳ اڄ نا ىز ا نمـه ي از سػ ىز ث ډ٦چت نا ث اځ .از ٷكٸ ډشمب ي يا١ق س ان مب نووز ئاڃ كڄ ثا شة ؽ ث ٽىڈ ډ اكب ډه ،ى .(Spinoza, 1883, p.282) «زن

ث ي از آوچڈ اشيالڃ ت ٹبىٷ اهالٷ ٽشبة ؿبڇ ثبن وندبٻ و٪ ا يػى ثبڅٶٮڄ يػى، ث وبډشىب ٹير ثب ډػى اآ ايال :ىٿ ډ هى نؿه ن آن

يػى ډػى نؿه اځ ٽ از نا ،ٽىي ډ طبثز ثبن آن ٽ ؽ آن ڈ ىاى؟ ٽ زن ؽ ي از ځ مبن ٻ نا اډب ،ىاى يػى ياٹ٬ ى ډػى آن ،ىىا ث ٹير ز؟ؽ يػى ث ٹير ا ډى٪ اطبن ؛از آن اطجبر ث ډپچٴ ثبن آن ځٶز سان وم ي وياى ره ؽ الډػى اډب ،ى ډ ىاى وجز ډػى ء


،ثبي ىاش يػى وبډشىب ډػى ٻ اځ :ىځ ډ ٹ٬يا ى اشيالڃ نا .ىاى ٹير ډػى نؿه ٽ ٽىي وم طبثز اډب ،از وبډشىب ٹير ىاا ډػى آن .ىاى يػى

ي ريگ ج ي

ا ا ٵچٶ آٱب ي ىي ډ ڃسټ ا اي ٵچٴ ډل وااخ ٵچٴ ى هيا ډٶڇ وااخ ٵچٴ ى .بى ډث اي يػى اطجبر ڃىال ي اي رٶب ي هيا ثب ى ثلض ى هيا اي و٪ ا .از ز ڈ بډڄ اي ػ سټ وڂ ػز ث هيا ي ػ ،ڇٽه ډ ويٿ آن ى ډب ٽ ٭بڅڈ .از اٵش سؼڄ وبډشىب ٶبر ثب وبډشىب ٭اڅڈ ،از ډػى ٭بڅڈ نا ى آوـ ڈ ي از ويهياي ثٮي ي ٵپ ٶز ىي ځب سؼڄ

ىٽبر څٳٳ ٻ ٵچٴ ځا څلب٧ ة وااخ .شىي اىي ٶبر كبالر ٭ىب ا ا دب ى اډب ؛از بهش ث ډشٺڄ ٵچٴ و٪بڇ ٻ هى ځؿ ي از .از ىٽبر صأر سلز هى اوځا ٭ٺڄ ځا ي ة هى ٵچٴ اوي

ډئڄ ،ٽى ډالك٪ ي١ف ة ا صأر نا سان ډ آن ى ٽ ډ١٭بر ا ٻ هى اط ى ٭مي ٥ ث ا هى نثا وااخ .ازهي يػى اطجبر نثا

ايڃ ٽشبة ى وااخ .اهالٷ ي ډوش بڅ ؛ىٽبر ٵچٶ اڃ :از آيى ي نا .ٽىي انة ىي و٪بڇ ا ىي ي ٹبڅت ى ا ىٽبر ٵچٴ ٽي ډ

بډڄ ي ثى ٽبرى و٪ ډى ةسٻ ي ثب ىاٹڄ اط اڃ ٽشبة ةسٻ كبڄ ب آن اب ث ډشٮيى اٹ٢ب ٽ ي ډ ډشٮبٵ اڃ ي ٳسٮب ا ا ډؼم٭

هيا يػى ث نثا ٵچٶ اڃ ى رىٽب .(Audi, 1995, p.759) ىځى ډ اطجبر .از ٽى انة ىٽبر نثا ٭ىان ث ا ثبن هى ٽشبة ى وااخ ي آيى ډ

.ىي ډ وبن اي اوي ث ا ىٽبر صأر وااخ آطب ب ى نثا نا اوٮپب بڅ ى ٽ ؿىبن اي هى ي شىي ان ي څڈ هيا يػى ث وااخ ثاه

،ي ډالك٪ ٽ ؿىبن اڅجش .ىي ډ فسع ا ايڃ ىي نا انڇ ا ،از ځٶش ډوش ،پ ا .ز و٪ اهشالٳ ب آن ثىن څم ب او و ي اي اىڅ ډبن وجز ث

ا ب آن ځبر ؿن ٽبو ،ىڂ ا ي ىاوىي ډ څم ا ب آن ػٽڈ ؿن ٽبو


وااخ ٽ از نا ،از اىآي ه ى نثا نا ثب ى آوـ .ىاوىي ډ او نا ى آوـ ي از ايىن ىز ة ٭ٺڄ اشيالڃ ٷ٥ ا ٵب هيا ا ا هى سچٸ اڅجش .از ثى اشا ډجىب ٻ ث هى ٵچٴ و٪بڇ سأ ثا ،از آيى وڇ

آن ى ٽ از يػى ثبن ا اي سٺ هيا يىيع ث دىاا ثاه ډل .ٽىي طبثز ا اي يػى ،هيا ث يػى سٮچٸ ا ډشمب ي يا١ق س ث سپ ثب ٽي ډ اشىشبع سان ډ اي اوي ى هيا ډٶڇ ي وااخ نثا ډؼم٫ ا آوـ ،كبڃ ث

ڈ ؿن ي ىٿ ډ ٵا ا ر ڈ هيايوي يػى اي و٪ ا ٽ از نا ،ٽى م هيا ا اي سچٸ د ،شىي هيايوي ٶبر كبالر ي ب ػچ ډمپه ډػىار .زا هيااوڂباو

ها اددا ي

1. a priori ا وش، ډٮٵز دى ث ډٮىب ډٮٵز ٭ٺچ ى و٪ ىٽبر، اذىا ي التى ٵچٶ . آي ر ډډٮٵز دى ا ٥ٸ سؼث ث ى. از ٽ ډجشى ث سؼث وز

ټ ثبن . د ا ٽبوز، ځب ډٮىب ىڂ ا دى ي دى ډ٦ف ثى ازي، ى كبڅ ٽ ټ ثبن دى ب آو ا دى ب څم ا ٭چڄ ث ډٮچالر ډ

. ي ب ث ٭چڄ ډ ډٮچڃن ثاه دى وبډي؛ ؿن سا ثاه ىٽبر ي اذىا ا سىب ث ډٮىب اه ډ

ٽ هى )ث ٭چز (ٽ ٭جبر از ا س هيا ى اوبن)اه ثاه ا ډٮچڃ دى ى و٪ . اوي اه ثاه ا ٥ٸ سؼث ٳ ث ىز وبډي. ىي ډ (هياز

م ډٮٵز ډب ثب سؼث آٱب . ٽىي ٽبوز ث ډٮٵز ٱسؼث ي ٭ٺچ ډل٠ ىالڅز ومبوي ي وب ا سؼث ډب وشىي ثچپ وب ى، اډب ٭ىب ٽ اه ډٮٵز ا ثډ ڇ

يا دى ى اذىا اه ډٮىب ا . وي ا بهشب ه ډب شىي، دى هاوي ډ. ٽىي اٵبى وم

2. a posteriori

يڇ ؿ ث ډظبث آن از ځڈ ؿ ډىيع ى ٥جٮز ب ډٶ اىپ ډ: سٮٴ وڈ .3ٽىي ب ډمپه از ث ىش ث آن اطجبر ى ٽ ثڂڈ آن ى ثب اه ؿ يٷ ډ

. (63، 138اذىا، )


ى س ب ډٶڇ ؿ ب يػى ډمپه ډىيع از ب يػى : اڄ ډشٮبٵ ڈ .4. (71، 138اذىا، )ياػت

آډي از ٽ [ياٹٮز ٭ى] realitas objectivaبن سٮج اڅجش ى ډشه السى ث. 5اوي؛ ا ى سػم ٽى [ياٹٮز ى] subjective realityډشػمبن اسڂچ آن ا

ث [٭ى] objectivusى، يا ٵچٶ ډي ي ىز ىٽبس ٽ بډڄ اذىا ڈ ډىي ػيي ٽ ډٶي ډٮىب ٭ى ډٮىب آن ؿ از ٽ ى ه از، ث هالٳ

. (Hubbeling, 1967, p. 89)از ياٹٮز ى سار ډب ډٺش٢ ٭چش از ٽ مبن ياٹٮز، و : اڄ ډشٮبٳ وڈ. 6

. ( 7، 138اذىا، )سىب ىب، ثچپ ث ر ثاث ب ثس ډىيع ى آن ثبي

ٵپ از ٽ ث يا٦ اىاٻ ډشٺڈ ډٺى ډه ا ٽچم س ر : سٮٴ ىيڇ. 7. ( 6، 138اذىا، ) آن ا آن ٵپ هب آځبڈ

ػ ٽ ډٺى ډب ا آن ئ ثاس ىاا ٽمبڃ ا٭چ از ي ى : سٮٴ شڈ ٽىڈ ٽ ډشچڇ وٺ ب ډلييىز ٽمبڃ ثبي، هيا وبډي ي آن ؿ س وم

.( 6، 138اذىا، ) از

ياٹٮز ب اوز ډاست ډوشچٴ ىاى؛ ا ياٹٮز ػ ث ا : اڄ ډشٮبٳ ؿبڇ. 8 ياٹٮز ٭ ب كبڅز، ي ياٹٮز ػ وبډشىب ثش ا ياٹٮز ػ ډشىب

مه ٥، ى س ػ ياٹٮز ى ثش از سب س ٭ ي ى . ازاذىا، )ثش از سب س ػ ډشىب س ػ وبډشىب ياٹٮز ى

138 ،7 ) .و ؿ، ي و ٽمبڃ ؿ ياٹٮب يػى ىاى ٽ ٭چز يػى آن : اڄ ډشٮبٳ ٶشڈ. 9

. (71، 138اذىا، )٭يڇ، ب ٭يڇ ؿ ثبي

10. Jarig Jelles

ثا ث يػى ثا كٶ٨ ټ ؿ مبن اويا ٭چز الڇ از ٻ: اڄ ډشٮبٳ ىڈ. 11 . (75، 138اذىا، )آيىن آن ى ډكچ ووشه الڇ ثى

ار ئ ٽ اډپبن ىاى الډػى س ى، ډشچڇ يػى وز : 7اڄ ډشٮبٳ. 1 . ( 1، 1364اذىا، ) . (16، 1364اذىا، ) يػى ث ٥جٮز ػ ډسج٤ از: 7ٹ٢ . 13


ٶبسبن ډوشچٴ از، ى ډبوبن يػ ډشٽ ډػى ىي ػ ٽ: ٹ٢ .14 . (13، 1364اذىا، ) وز

ئ ٽ ډػى از، ب ى هى ډػى از ب ى اب : 1اڄ ډشٮبٳ. 15 .( 1، 1364اذىا، )ىڂ

ډٺى ډه ا هيا ډػى ډ٦چٺب وبډشىب از؛ ٮى ػ ٽ ډشٺڇ ا : 6سٮٴ . 16اذىا، )ب ډجه ار ډي ي وبډشىب از ار وبډشىب از ٽ ټ ا آنٴ1364 ،6-7) .

17. Hurry Wolfson

18. Harold Joachim

19. William Earle

20. self conditioned

21. Huyghens

22 Don Garrett

23 H. G. Hubbeling

24. self contradiction

كتابنام ډٽ : ، سػم ىٽش ډله ػبوڂ، ساناهالٷ، (1364)اذىا، ثبيم -

. و ىاوڂب ،، سػم كمي ٽٽتبڅ ډوش ى ثب هيا، اوبن ي ٮبىر اي ،(1371)م -

. وبډ ٽبىب اي، ٽشبثوبو ىاوپي اىثبر ىاوڂب سان دببنسػم ډله ډبثٮياڅ٦جٮ،ف اڃ ٵچٶ ىٽبر ي سٶپار ، ( 138)م -

. اوشبار مز: ػبوڂ، ساني ډٮى ، سػڈو٪ ىبهز اذىا، ( 138)دبٽىن، ػع ى ى ٽچٴ -

. ٽز اوشبار ٭چم ي ٵىڂ: ٴ، ساناڅيه ثه ٭ث ي س٦جٸ يكير يػى ى سٳ ډل» ،(1351)ػبوڂ، ډله -

ٽشبثوبو ىاوپي اىثبر ىٽش، وبڇ ، دببن«ى ٵچٶ ثبيم اذىايكير ػ . ىاوڂب سان

. اڅمچچ اڅي ، سػم ډىؿ بوٮ، اوشبار ثهاڃ ٵچٶ، (1371)ىٽبر، و -: ، سػم ډلميكه څ٦ٶ، سانٵچٶ، اڅبر ي بز: اذىا، (1375)ٽبڃ بذ -

.٥ف و


- Audi, Robert (General ed.), (1995), The Cambridge Dictionery of

Philosophy, New York: Cambridge University Press.

- Earle, William A. (1973), "The Ontological Argument in Spinoz" and "The

Ontological Argument in Spinoza: Twenty Years Later", both in: Marjorie

Grene (ed), Spinoza: A Collection of Critical Essays, New York: Garden

City,

- Hubbeling, H. G. (1967), Spinoza`s Methodologhy, Assen-Mcmlxvii.

- Joachim H. Harold (1901), A Study of the Ethics of Spinoza, New York:

Russell and Russell.

- Garrett, Don (2001), "Spinoza’s Ontological Argument", in: Lloyd,

Genevieve(ed), Spinoza:Critical Assessments, London: Routledge.

- Spinoza, Benedict (1883), The Chief Works of Benedict De Spinoza, vol. 2

translated by R. H. M. Elwes, New York: Dover publications inc. - Id. (1963), Earlier Philosophical Writings (The Cartesian Principles and

Thoughts on Metaphysics). translated by Frank A. Hayes, New York: The

Bobbs- Merrill company, Inc.

- Wolfson, Harry (1934), The Philosophy of Spinoza, Cambridge:

Massachusetts.

براهین اثبات وجود خدا در فلسفه...

Documents