ø÷Üîü Ý÷ - nidalibrary1.nida.ac.th/res1/researchfull-1/b181740.pdf · ø÷Üîü Ý÷...

รายงานวจย

ผลกระทบดานสงแวดลอมและผลตอบแทน ทางสงคมของการใชพลงงานชวมวล ในระดบชมชนและระดบครวเรอน

Environmental Impact and Social Return of the Use of Biomass in Community

and Household Levels

ดร. วสาขา ภจนดา

ป พ.ศ. 2557

สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร

สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร 118 ถนนเสรไทย คลองจน บางกะป กรงเทพมหานคร 10240 ประเทศไทย

โทร : 662-375-8972 โทรสาร: 662-374-2759 E-mail : [email protected]

……………………

ป พ.ศ. 2557 โดยสถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร

สงวนสทธ : ลขสทธเปนของผวจย และสถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร มสทธน าไปเผยแพรได หากผวจยจะน าไปเผยแพรตองระบวาไดรบทนจากสถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร

ขอความและความคดเหนใดในสงพมพฉบบน เปนของผเขยน/คณะวจย มใชของสถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร ขอสงวนสทธทจะไมรบผดชอบตอความเสยหายทเกดขนกบบคคลหรอทรพยสนอนเปนผลมาจากสงใดในรายงานฉบบน

บทคดยอ

การศกษานมวตถประสงคเพอศกษาผลกระทบดานสงแวดลอมและผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทนจากการน าชวมวลเพอผลตพลงงานใชในระดบครวเรอนและระดบชมชน โดยท าการศกษาสถานการณการใชพลงงานชวมวลในรปแบบตางๆ ในระดบชมชนและระดบครวเรอน ซงจะน าไปสการเสนอแนวทางการใชพลงงานชวมวลในระดบชมชนและครวเรอนทสงผลกระทบตอสงแวดลอมนอยทสดและมผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทนดทสด โดยท าการสมภาษณเชงลกผ เชยวชาญและผแทนของหนวยงานทเกยวของดานพลงงานชวมวล จ านวน 9 คน และส ารวจการใชพลงงานชวมวลดานพลงงานความรอนและดานการผลตไฟฟา 6 พนท ไดแก ครวเรอนเผาถาน ครวเรอนใชเตาแกสซไฟเออร ชมชนปนเตาปงยางประสทธภาพสง วสาหกจชมชนเผาถาน ชมชนผลตไฟฟา โครงการผลตไฟฟา

ผลการศกษาพบวาเมอพจารณาการน าชวมวลมาใชประโยชนในการผลตพลงงานนนจะม 2 อยางคอ การน ามาผลตความรอน และผลตไฟฟา โดยผลกระทบดานสงแวดลอมของการน ามาผลตไฟฟาจะมากกวาการน ามาผลตความรอน และเมอเทยบผลกระทบดานสงแวดลอมในระดบชมชนและระดบครวเรอนนน ผลกระทบดานสงแวดลอมจากการผลตพลงงานจากชวมวลในระดบชมชนจะมากกวาระดบครวเรอน เพราะมขนตอนทยงยากกวาและใชชวมวลในปรมาณทมากกวา ส าหรบผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทนนน การผลตพลงงานความรอนทงในระดบครวเรอนและระดบชมชนมผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทน 0.45-6.40 และเมอเทยบผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทนในระดบครวเรอนจะมากกวาระดบชมชน ทงนเพราะประโยชนทไดรบในระดบครวเรอนจะมากกวาชมชนและสามารถประเมนคาไดงายกวาชมชน แตส าหรบการผลตไฟฟาจากชวมวลมผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทน 0.26-1.78 เพราะใชการลงทนทสง แตผลประโยชนทไดนอยกวาการผลตพลงงานความรอน

ขอเสนอแนะการพฒนาการผลตพลงงานจากชวมวลนนควรมการประเมนความเหมาะสมของการน าชวมวลมาใชประโยชนเทยบกบบรบทของชมชนในมตตางๆ ทงดานกายภาพของชมชน ดานเศรษฐกจของชมชน ดานวถชวตของชมชน และผลกระทบดานสงแวดลอมทจะเกดขน ควรมการสรางความรความเขาใจใหกบชมชนและครวเรอนและชใหเหนถงผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทนทจะได รวมถงการจดการผลกระทบสงแวดลอมทเกดขน

Abstract

This study is aimed at studying environmental impact and social return on

investment (SROI) of the use of biomass at household and community levels. The use of

biomass for producing heat and electricity in household and community levels is

investigated and this lead to guidelines for the use of biomass in household and

community levels that produce less environmental impact and high SROI. In-depth

interviewing to professionals and representatives from related units of nine people was

carried out and surveying six activities involving the production of charcoal, the use of

gasifier, the production of high efficiency oven, the production of electricity.

The results of this study revealed that the use of biomass for energy production

are in two types i.e. the production of heat and electricity in which the environmental

impact from heat production is higher than that from electricity production and the

environmental impact from heat production in household level is lower than that in

community level. This is because the production of heat at household level has less steps

as compare to that of community level and in addition, there is no need for an

involvement of people in community. As for the SROI, the production of heat at

household and community levels has higher SROI as compare to that of electricity (0.45-

6.40 for heat and 0.26-1.78 for electricity) and in addition, the production of heat at

household level has higher SROI as compared to that at community level. This is since

the investment of the production of heat is less that of the electricity and the benefit from

the heat production at household level is higher than that of community level.

It is necessary to study a feasibility of the use of biomass in a context of each

community in many aspects such as raw materials or biomass in the community, a way of

life of the community, economic situation of the community as well as environmental

impact that might occur from the use of the biomass in the community. Knowledge

building for people in community on the use of biomass is essential. In addition, the

SROI should be addressed so as to encourage people in the community.

ค าน า

การศกษานไดท าการศกษาผลกระทบดานสงแวดลอมและผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทนของ

การใชพลงงานชวมวลในระดบครวเรอนและระดบชมชน ซงพลงงานชวมวลเปนพลงงานทดแทนทส าคญใน

ปจจบนและมความเปนไปไดทจะพฒนาใหมการใชมากขนในระดบชมชนและระดบครวเรอน เปนไปตาม

แผนพฒนาพลงงานทดแทน 20 ป ขางหนา โดยตองค านงถงผลกระทบสงแวดลอมทเกดขน และผลประโยชนท

ชมชนและครวเรอนจะไดรบทงทางดานสงคม เศรษฐกจ และสงแวดลอม การศกษานไดรบการสนบสนนทน

วจยจากคณะกรรมการด าเนนงานกองทนสงเสรมและพฒนางานวจย ส านกวจย สถาบนบณฑตพฒนบรหาร

ศาสตร และไดรบค าแนะน าเปนอยางดจากคณะกรรมการ ขอขอบพระคณเปนอยางสง และขอขอบคณผชวย

วจยวาทเรอตรววฒน แกวดวงเลก และนางสาวสรสดา หนทมทอง ทชวยในการเกบรวบรวมขอมลและจดท า

รายงาน ขอขอบคณก าลงใจจากคณแมและนองชาย ท าใหงานนลลวงไปดวยด

วสาขา ภจนดา

มกราคม 2557

สารบญ

หนา บทคดยอ (1) Abstract (2) ค าน า (3) สารบญ (4) สารบญตาราง (6) สารบญภาพ (8) บทท 1 บทน า 1

1.1 ทมาและความส าคญของการศกษา 1 1.2 วตถประสงค 3 1.3 ขอบเขตการด าเนนงาน 3 1.4 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 3 1.5 นยามศพทเฉพาะ 4

บทท 2 แนวคด ทฤษฎ และงานวจยทเกยวของ 5 2.1 แหลงก าเนดพลงงานชวมวล 5 2.2 เทคโนโลยพลงงานชวมวลในระดบครวเรอนและชมชน 14 2.3 ผลกระทบจากการใชพลงงานชวมวล 26 2.4 ผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทน

2.5 สรปแนวคด ทฤษฎ และงานวจยทเกยวของ 36 49

บทท 3 วธการศกษา 50 3.1 กรอบแนวคด 50 3.2 กลมผใหขอมลส าคญ 52 3.3 วธการศกษา 54 3.4 เครองมอเกบรวบรวมขอมล 54

(5)

3.5 การวเคราะหขอมล 55

บทท 4 ผลการศกษา 58 4.1 ผลการสมภาษณหนวยงานทเกยวของ 58 4.2 ผลการศกษาพนททมการผลตพลงงานจากชวมวลในระดบครวเรอนและใน

ระดบชมชน 70

บทท 5 ผลกระทบดานสงแวดลอม และผลตอบแทนทางดานสงคมจากการลงทน ของการผลตพลงงานจากชวมวล ในระดบชมชนและครวเรอน

106

5.1 ผลกระทบสงแวดลอมในการใชพลงงานชวมวล จากเอกสารทเกยวของ 106 5.2 การประเมนผลกระทบดานสงแวดลอมเบองตน ของการผลตพลงงานจาก

ชวมวลในระดบชมชนและครวเรอน 117

5.3 การประเมนผลตอบแทนทางดานสงคมจากการลงทน 121 5.4 ภาพรวมของผลกระทบดานสงแวดลอม และผลตอบแทนทางสงคมจาก

การลงทน จากการผลตพลงงานจากชวมวลในระดบชมชนและระดบครวเรอน

131

บทท 6 สรป อภปรายผล และเสนอแนะ 135 6.1 สรปและอภปรายผลการศกษา 135 6.2 การผลตพลงงานจากชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชนเพอ

ความยงยน 140

6.3 แนวทางการผลตพลงงานจากชวมวลในระดบชมชนและระดบครวเรอน ในอนาคต

148

6.3 ขอเสนอแนะ 151 บรรณานกรม 152 ภาคผนวก 158

สารบญตาราง

ตารางท หนา

2.1 ศกยภาพชวมวลในประเทศไทยป 2552 7 2.2 เปรยบเทยบความแตกตางระหวางเตาองโลทองตลาด และเตาหงตม

ประสทธภาพสง (ซปเปอรองโล) 15

2.3 เปรยบเทยบประสทธภาพและความประหยด ระหวางเตาองโลตามทองตลาด และเตาซปเปอรองโล

16

2.4 คามาตรฐานของน าในหมอตมไอน าทความดนไอตางๆ 31 2.5 ประเดนการเปรยบเทยบผลกระทบสงแวดลอมของการผลตไฟฟาโดยใช

พลงงานหมนเวยน 34

2.6 ตวอยางการก าหนดผ มสวนไดสวนเสย เพอวดผลตอบแทนทางดานสงคมจากการลงทน ของโครงการธนาคารป จงหวดชมพร

38

2.7 ตวอยางการวเคราะหแผนทผลกระทบ จากผลประกอบกจการของโครงการธนาคารป จงหวดชมพร

39

2.8 ตวชวด และตวแทนทางการเงน เพอวดผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทน ของโครงการธนาคารป จงหวดชมพร

42

2.9 การค านวณผลกระทบ เงนลงทน และผลตอบแทนทงหมดจากการลงทนโครงการธนาคารป จงหวดชมพร

44

2.10 การค านวณผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทน ของโครงการธนาคารป จงหวดชมพร

46

2.11 การเปลยนแปลงของสงคมจากการใชพลงงานหมนเวยน 47 3.1 พนทในการศกษาการผลตพลงงานชวมวลเพอผลตกระแสไฟฟาและ

ความรอน

53

(7)

5.1 การเปรยบเทยบผลกระทบสงแวดลอมของการผลตไฟฟาโดยพลงงานหมนเวยน

109

5.2 อตราการบรโภคชวมวลในการผลตไฟฟาขนาด 1 เมกะวตต 114 5.3 การการเปรยบเทยบผลกระทบสงแวดลอมจากการใชพลงงานชวมวลใน

ระดบครวเรอนและในระดบชมชน 133

6.1 ความยงยนในการผลตพลงงานชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชน

146

สารบญภาพ

ภาพท หนา

2.1 การเปรยบเทยบ PM และ Sulfur Oxide ทเกดจากพลงงานประเภทตางๆ 6 2.2 แกลบจากขาวเปลอก 10 2.3 ชานออย 10 2.4 เศษไมยางพารา 11 2.5 สวนประกอบของผลปาลมน ามน 12 2.6 เหงามนส าปะหลง 13 2.7 ซงขาวโพด 14 2.8 ตนยคาลปตส 18 2.9 เตาหงตมประสทธภาพสง หรอเตาซปเปอรองโล 15 2.10 เตาเศรษฐกจ 17 2.11 ก) เตาชวมวล ข) เตาชวมวลแบบปบ 18 2.12 เตาปงยางประสทธภาพสง 19 2.13 เตาเผาถานไมขนาด 200 ลตร แบบนอน 20 2.14 เตาเผาถานไมขนาด 200 ลตร แบบตง 20 2.15 แทงเชอเพลงเขยว 21 2.16 เครองอดเชอเพลงแทงชนดใชแรงคน 22 2.17 เครองอดเชอเพลงแทงแบบอดเยน 22 2.18 กระบวนการน าชวมวลมาใชประโยชนภายในครวเรอนและชมชน 23 2.19 การผลตไฟฟาดวยวธการแกสซฟเคชน 25 2.20 การประเมนวฏจกรชวต (Life Cycle Assessment: LCA) การผลตไฟฟา

จากพลงงานชวมวลประเภทไมเนอแขง 28

2.21 องคประกอบของผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทน 37

(9)

2.22 ผลตอบแทนทางดานสงคมจากการลงทน จากโครงการการเพมประสทธภาพดานการใชพลงงานของอาคารตางๆ ของประเทศเยอรมน

48

3.1 กรอบแนวคด 51 3.2 ขอบเขตการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมการผลตพลงงานจากชวมวลใน

ระดบครวเรอนและชมชน 56

4.1 การประเมนผลประโยชนรวมของโครงการลดกาซเรอนกระจกภาคพลงงาน และการจดการขยะ

67

4.2 เตาชวมวลแกลบ ขององคการบรหารสวนต าบลกระแสบน อ าเภอแกลง จงหวดระยอง

72

4.3 ลกษณะดานหนาของเตาเผาถาน 200 ลตรแบบนอน 77 4.4 การบรรจเศษไม เพอเผาท าถานไมดวยเตาเผาถาน 200 ลตรแบบนอน 77 4.5 ทอไมไผเพอเกบรวบรวมน าสมควนไม 78 4.6 การดดซบสงสกปรกในน าสมควนไมดวยเศษถานไม 79 4.7 น าสมควนไมพรอมใชงาน 79 4.8 สถานทผลตถานและน าสมควนไม 81 4.9 ขเถาจากการเผาไหมเพอท าถานและน าสมควนไม 81 4.10 การผลตกาซชวภาพของต าบลปาเดง อ าเภอแกงกระจาน จงหวดเพชรบร 83 4.11 เตาชวมวลแกลบของต าบลปาเดง อ าเภอแกงกระจาน จงหวดเพชรบร 84 4.12 เครองผลตกาซชวมวลจากถานไม 85 4.13 ดานนอกของเตาปงยางประสทธภาพสง ชมชนบานคลอง 10 ตน

ต าบลสนบทบ 89

4.14 ดานในของเตาปงยางประสทธภาพสง ชมชนบานคลอง 10 ต าบลสนบทบ 89 4.15 ศนยกลางแหลงผลตเตาอเนกประสงคประหยดพลงงาน (เตาปงยาง) ของ

หมบานคลอง 10 ต าบลสนบทก อ าเภอวงนอย จงหวดพระนครศรอยธยา 90

4.16 คณะกรรมการบรหารศนยการบรหารและถายทอดเทคโนโลยการเกษตรประจ าต าบลสนบทบ

91

(10)

4.17 ไซโลเกบขาวเปลอกของศนยสาธตและพฒนาพลงงานชวมวลแบบครบวงจร มลนธชยพฒนา อ าเภอลาดบวหลวง จงหวดพระนครศรอยธยา

94

4.18 เครองกะเทาะเปลอกขาว 94 4.19 เครองขดขาว 95 4.20 เครองบบน ามนร า 95 4.21 กระบวนการผลตไฟฟาจากพลงงานแกลบของศนยสาธตและพฒนา

พลงงานชวมวลแบบครบวงจร มลนธชยพฒนา อ าเภอลาดบวหลวง จงหวดพระนครศรอยธยา

96

4.22 จดรวบรวมน าเสยจากการลดอณหภมและท าความสะอาดกาซชวมวล 98 4.23 ไมกระถนยกษ ส าหรบผลตกระแสไฟฟาของบรษท A (นามสมมต) 101 4.24 เครองตดไมกระถนยกษ เพอผลตกระแสไฟฟาจากพลงงานชวมวล 4.25 เตาปฏกรยาในการผลตกาซชวมวลจากไมกระถนยกษ เพอผลต

กระแสไฟฟา ของบรษท A (นามสมมต)

101 102

4.26 เครองผลตไฟฟาจากพลงงานกาซชวมวล ของบรษท A (นามสมมต) 103 5.1 มาตรการการจดการสงแวดลอมของการผลตไฟฟาโดยใชชวมวล 111 5.2 การจดตงคณะกรรมการไตรภาค ของโรงไฟฟาพลงงานชวมวลขนาดเลก 114 5.3 ขนตอนในการจดท ารายงานผลการด าเนนการดานสงแวดลอมและสงคม

ของโรงไฟฟาชวมวลขนาดเลก 115

5.4 ผลกระทบทางดานสงแวดลอมจากการใชพลงงานชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชน เพอใหพลงงานความรอน

117

5.5 ผลกระทบทางดานสงแวดลอมจากการใชพลงงานชวมวลในระดบชมชน เพอใชในการผลตกระแสไฟฟา

119

5.6 ผลตอบแทนทางดานสงคมจากการลงทน จากการใชพลงงานชวมวลในระดบครวเรอนของต าบลกระแสบน อ าเภอแกลง จงหวดระยอง

122

5.7 ผลตอบแทนทางดานสงคมจากการลงทน จากการใชพลงงานชวมวลในระดบครวเรอนของนาย ก. (นามสมมต)

123

(11)

5.8 ผลตอบแทนทางดานสงคมจากการลงทน จากการใชพลงงานชวมวลในระดบชมชนของ ต าบลปาเดง อ าเภอแกงกระจาน จงหวดเพชรบร

125

5.9 ผลตอบแทนทางดานสงคมจากการลงทน จากการใชพลงงานชวมวลในระดบชมชนของวสาหกจเตาปงยางประสทธภาพสง ชมชนบานคลอง 10 ตน หม 3 ต าบลสนบทบ อ าเภอวงนอย จงหวดพระนครศรอยธยา

126

5.10 ผลตอบแทนทางดานสงคมจากการลงทน จากการใชพลงงานชวมวลในระดบชมชนเพอผลตกระแสไฟฟา ของศนยสาธตและพฒนาพลงงานชวมวลแบบครบวงจร มลนธชยพฒนา อ าเภอลาดบวหลวง จงหวดพระนครศรอยธยา

128

5.11 ผลตอบแทนทางดานสงคมจากการลงทน จากการใชพลงงานชวมวลในระดบชมชนเพอผลตกระแสไฟฟา ของบรษท A (นามสมมต)

129

บทท 1

บทน า

1.1 ทมาและความส าคญของการศกษา ปจจบนประเทศไทยใชพลงงานฟอสซลเปนหลกในการผลตไฟฟาและการคมนาคมขนสง ซงพลงงานฟอสซลเปนพลงงานทก าลงจะหมดไป โดยพบวามปรมาณส ารองลดลง หากการผลตเชอเพลงของโลกไมเปลยนแปลงและมการใชพลงงานในอตราทไมเปลยนแปลงจะท าใหน ามน กาซธรรมชาต และถานหนเหลอใชอกเพยง 42, 60 และ 122 ป ตามล าดบ (Beyond Petroleum, 2010) และพลงงานฟอสซล ก ไ ดส ราง ปญหาใหกบส ง แวดลอม เชน ฝ นละออง กาซคารบอนไดออกไซด กาซซลเฟอรไดออกไซด ซงหลกในการจดการพลงงานของประเทศเพอตอบสนองความจ าเปนพนฐานของคนและการขยายตวของภาคอตสาหกรรม จงมความจ าเปนในการหาพลงงานทางเลอกหรอพลงงานทดแทน และการประหยดพลงงานหรอการใชพลงงานอยางมประสทธภาพ ในการหาพลงงานทางเลอกหรอพลงงานทดแทนนน ภาครฐไดมแผนพฒนาพลงงานทางเลอกรอยละ 25 ภายในป 2564 หรออก 10 ปขางหนา ประกอบดวย การสงเสรมการใชพลงงานในรปแบบใหม ไดแก พลงงานคลน 2 เมกะวตต และพลงงานความรอนใตพภพ 1 เมกะวตต การสงเสรมการใชพลงงานแสงอาทตย 2,000 เมกะวตต พลงงานลม 1,200 เมกะวตต โรงไฟฟาพลงน าทงขนาดเลกและขนาดจว 324 เมกะวตต พลงงานชวมวล 3,630 เมกะวตต กาซชวภาพ 600 เมกะวตต พลงงานจากขยะ 160 เมกะวตต นอกจากนยงมการสงเสรมการใชพลงงานเชอเพลงชวภาพจากเอทานอล 9 ลกบาศกลตรตอวน ไบโอดเซล 5.97 ลกบาศกลตรตอวน และเชอเพลงชนดใหมททดแทนน ามนดเซล 25 ลกบาศกลตรตอวน (กรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน, ม.ป.ป.ก) จะเหนวามแผนในการพฒนาพลงงานชวมวลในปรมาณทสงกวาพลงงานอนๆ ดวยประเทศไทยมศกยภาพของพลงงานชวมวลสง นโยบายดงกลาวจะชวยผลกดนใหมการใชพลงงานทางเลอกสงขนอยางมเปาหมายชดเจน นอกจากน ยงมการสนบสนนใหภาคเอกชนผลตไฟฟา ไดแก ผผลตไฟฟาอสระ (Independent Power Producer :IPP) ผผลตไฟฟาขนาดเลก (Small Power Producer: SPP) และผผลตไฟฟาขนาดเลกมาก (Very Small Power Producer: VSPP) โดยสนบสนนใหผลตจากพลงงานทางเลอกและใชมาตรการสนบสนน

2

ราคารบซอไฟฟา หรอ Adder Cost เพอเปนแรงจงใจแกผ ผลต ส าหรบในระดบชมชนนน หนวยงานทเกยวของไดมโครงการวางแผนพลงงานชมชน ซงมวตถประสงคใหชมชนพงตนเองดานพลงงานโดยใชพลงงานทดแทนและพลงงานทางเลอก มการสนบสนนการผลตพลงงานใชเองในชมชนและครวเรอนและการประหยดพลงงานในภาคครวเรอน ท าใหชมชนหนมาใชพลงงานทางเลอกทเปนมตรตอสงแวดลอมมากขน พลงงานทางเลอกหรอพลงงานทดแทนนน โดยทวไปจะหมายถงพลงงานหมนเวยน เชน พลงงานน า พลงงานลม พลงงานชวมวล กาซชวภาพ พลงงานจากขยะ ซงเปนพลงงานทใชแลวไมหมดไป สามารถหามาไดทนการใชและเปนพลงงานจากธรรมชาต ทมผลกระทบตอสงแวดลอมนอย หนงในพลงงานทใชกนมากทงในการผลตไฟฟาและใชในระดบชมชน คอ พลงงานชวมวล ซงไดมาจากวสดเหลอใชทางการเกษตร เชน แกลบ ชานออย เศษไม ท าใหชมชนสามารถพงตนเองดานพลงงานได ลดรายจาย สรางอาชพ เพมรายได และยงมขอดอนๆ เชน การสรางความสามคคในชมชนจากการรวมกลมดานพลงงาน สงผลดตอครวเรอนและชมชนทงดานเศรษฐกจและสงคม นอกจากน การใชพลงงานชวมวลมผลกระทบตอสงแวดลอมนอยกวาการใชพลงงานฟอสซล โดยเฉพาะการปลดปลอยกาซซลเฟอรไดออกไซด (SO2) แตอยางไรกตาม การใชพลงงานชวมวลกอาจจะสรางปญหาสงแวดลอมโดยเฉพาะมลพษทางอากาศอนๆ เชน ฝ นละอองจากการขนสงหรอการเผาไหม และควนจากการเผาไหมของเชอเพลงชวมวล โดยเฉพาะอยางยงควนจากการเผาไหมชวมวลอาจกอใหเกดผลกระทบทางดานสขภาพได (Forbes, 2012: 445-456) ดงนน หากมการเปรยบเทยบระหวางผลกระทบทางดานสงแวดลอมจากการใชพลงงานชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชน กบผลตอบแทนหรอประโยชนทครวเรอน และชมชนจะไดรบจากการใชพลงงานชวมวลแลวนน จะมความเหมาะสมและคมคากบการสนบสนนการใชพลงงานชวมวลทมแนวโนมเพมขนอยางตอเนองในอนาคตหรอไม เนองจากผ ศกษาไดท าวจยประเมนเบองตนผลกระทบดานสงแวดลอมของการผลตไฟฟาจากพลงงานหมนเวยน พบวาพลงงานชวมวลไดสรางปญหาสงแวดลอมมากกวาพลงงานทางเลอกหรอพลงงานหมนเวยนอนๆ เพอเปนการตอยอดการศกษาโดยท าการประเมนผลกระทบดานสงแวดลอมของการใชพลงงานชวมวลอยางละเอยดของการใชในระดบชมชนและในระดบครวเรอน ผ ศกษาจงไดท าการศกษาผลกระทบทางดานสงแวดลอมและการประเมนผลตอบแทนทางสงคมของการใชพลงงานชวมวลทเกดในชมชนและครวเรอน ซงจะเปนการเตรยมความพรอมในการสงเสรมหรอหาแนวทางในการปองกนผลกระทบทางดานสงคมและผลกระทบทางดานสงแวดลอมทอาจจะเกดขนจากการใชพลงงานชวมวลในระดบครวเรอนและระดบชมชน และเปนการสงเสรมการใชพลงงานท

3

เปนมตรตอสงแวดลอม โดยใหคนในชมชนไดรบผลประโยชนรวมกน ซงเปนแนวทางทจะน าไปสการพฒนาพลงงานหมนเวยนใหประสบความส าเรจไดอยางยงยนในอนาคต 1.2 วตถประสงค 1.2.1 วตถประสงคหลก วตถประสงคหลกในการศกษาครงน คอ เพอศกษาผลกระทบทางดานสงแวดลอม และผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทน จากการใชพลงงานชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชน 1.2.2 วตถประสงครอง ส าหรบวตถประสงครองในการศกษาครงนมรายละเอยดดงตอไปน 1) เพอศกษาสถานการณการใชพลงงานชวมวลในรปแบบตางๆ ในระดบครวเรอนและในระดบชมชน 2) เพอหาแนวทางการใชพลงงานชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชนทสงผลกระทบตอสงแวดลอมนอยทสดและมผลตอบแทนทางสงคมมากทสด 1.3 ขอบเขตการด าเนนงาน ขอบเขตของการศกษาครงน เปนการประเมนผลกระทบทางดานสงแวดลอมของการใชพลงงานชวมวลในรปแบบของการผลตไฟฟา การผลตความรอน การเปลยนสภาพชวมวลใหเปนรปแบบอน ในระดบครวเรอนและในระดบชมชนทวประเทศ โดยในดานสงคมพจารณาจากผลตอบแทนการลงทนดานสงคมวาหากมการสงเสรมการใชพลงงานชวมวลในระดบครวเรอนหรอในระดบชมชน จะกอใหเกดผลดตอสงคมอยางไรบาง คดเปนความคมคาของจ านวนเงนเทาใด

4

1.4 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 1.4.1 ไดทราบถงสถานการณการใชพลงงานชวมวลในรปแบบตางๆ ในระดบครวเรอนและในระดบชมชน 1.4.2 ไดทราบถงผลกระทบดานสงคม ผลตอบแทนการลงทนทางสงคม และผลกระทบดานสงแวดลอมของการใชพลงงานชวมวลในการผลตไฟฟา การผลตพลงงานความรอน และการเปลยนสภาพชวมวลเปนรปแบบอนๆ เชน เชอเพลงเขยว เชอเพลงอดแทง 1.4.3 ไดแนวทางในการสงเสรมการใชชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชนอยางยงยน 1.4.4 สามารถลดปญหาสงแวดลอมของการใชพลงงานชวมวล 1.5 นยามศพทเฉพาะ ผลกระทบทางดานส งแวดลอม หมายถง ส ง ท เ กดขนหรอผลลพธ (Output หรอ Outcome) จากการน าชวมวลมาใชเพอใหเกดเปนพลงงานในระดบครวเรอนหรอชมชน โดยพจารณาวากอใหเกดผลดหรอผลเสยตอคณภาพดานสงแวดลอม ประกอบดวย 1) แหลงน าในพนท 2) คณภาพอากาศของพนท 3) ปรมาณขยะและของเสยทเกดขนในพนท ผลตอบแทนทางดานสงคมจากการลงทน หมายถง ดชนการวดอตราสวนระหวาง มลคาสทธทสงคมไดรบจากการใชพลงงานชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชนซงพจารณาจากมลคาการประหยดพลงงาน มลคาการสรางรายได มลคาทเกดขนของการรวมกลมในชมชนและมลคาอนๆทเกยวของ กบจ านวนเงนทลงทนเพอผลตพลงงานใชภายในระดบครวเรอนและในระดบชมชน โดยเมอหาดชนดงกลาวแลว จะสามารถอธบายตอสงคมไดวา ทกการลงทน 1 บาท สงคมจะไดรบผลตอบแทนจากการใชพลงงานชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชนเปนจ านวนเงนเทาใด ซงการค านวณดงกลาวนน ไมไดพจารณามลคาของเงนตามระยะเวลา หรอไมไดพจารณามลคาปจจบน (Present Value)

บทท 2

แนวคด ทฤษฎ และงานวจยทเกยวของ

เพอใหเกดองคความรและความเขาใจอยางลกซง ในเรองของผลกระทบทงดานสงแวดลอม และผลตอบแทนทางดานสงคมจากการใชพลงงานชวมวล ทงในระดบครวเรอนและในระดบชมชน ผศกษาจงท าไดการรวบรวมแนวคด ทฤษฎทเกยวของกบงานวจยเรองดงกลาว อกทงไดรวบรวมและวเคราะหงานวจยทเกยวของกบผลกระทบทางดานสงแวดลอม และผลตอบแทนทางดานสงคมจากการใชพลงงานชวมวลทงในระดบครวเรอน และในระดบชมชน ส าหรบเนอหาในบทท 2 น มองคประกอบของแนวคด ทฤษฎ และงานวจยทเกยวของ ดงตอไปน

1. แหลงก าเนดพลงงานชวมวล 2. เทคโนโลยพลงงานชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชน 3. ผลกระทบทางดานสงแวดลอมจากการใชพลงงานชวมวล 4. การประเมนผลตอบแทนทางดานสงคม 5. สรปแนวคด ทฤษฎ และงานวจยทเกยวของ

2.1 แหลงก าเนดพลงงานชวมวล ชวมวล หมายถง วตถหรอสารอนทรยทสามารถเปลยนเปนพลงงานได เศษหรอสงทเหลอใชทางการเกษตรหรออตสาหกรรมเกษตร เชน แกลบ ชานออย กะลาปาลม ฟางขาว กากมนส าปะหลง ซงขาวโพด ประเทศไทยเปนประเทศเกษตรกรรมจงมชวมวลมาก การทเราน าชวมวลมาใชในการผลตกระแสไฟฟา พลงงานความรอน หรอไอน าจงเปนการเปลยนของเสยใหกลายเปนพลงงาน พลงงานชวมวลทสามารถน ามาผลตพลงงานทดแทนในประเทศไทยมประมาณ 7,000 เมกะวตต (เครอขายคนไมเอาถานหน, 2549) ทงนปรมาณชวมวลจะผนแปรและขนกบปรมาณผลผลตทางการเกษตรของประเทศทเกดขน ชวมวลจดวาเปนแหลงเชอเพลงราคาถก ถามการน ามาใชประโยชนไมไกลจากแหลงเชอเพลงมากนก เพอลดตนทนการขนสง ชวมวลสามารถเปลยนรปเปนพลงงานได เพราะในขนตอนการสงเคราะหแสงหรอเจรญเตบโต พชใชคารบอนไดออกไซด น าและแสงอาทตย และเปลยนเปนแปงและน าตาลแลวกกเกบไวตามสวน

6

ตางๆของพช ดงนนเมอน าพชมาเปนเชอเพลงเรากจะไดพลงงานออกมา การน าชวมวลมาใชในการผลตพลงงานเมอใชเทคโนโลยทเหมาะสม จะไมกอใหเกดมลภาวะหรอภาวะเรอนกระจก เนองจากเมอมการปลกพชทดแทนจะเกดการหมนเวยนของกาซคารบอนไดออกไซดและไมมการปลดปลอยเพมขน ประโยชนของชวมวลนอกจากจะชวยลดปญหาสงแวดลอมแลว ยงจะชวยลดปญหาไฟตกไฟดบในพนทหางไกลไดถามโรงไฟฟาชวมวลขนาดเลกอยตามพนทตางๆ และท าใหเกษตรกรมรายไดเพมขน เนองจากสามารถขายไดทงผลผลตทางการเกษตรและเศษเหลอใช การไมน าชวมวลมาใชโดยปลอยใหยอยสลายตามธรรมชาต จะเกดกาซมเทนซงเปนกาซ เรอนกระจก และมอนตรายมากกวากาซคารบอนไดออกไซดหลายเทา ชวมวลจะมก ามะถน หรอซลเฟอรไมเกนรอยละ 0.2 ซงนอยกวาปรมาณซลเฟอรในถานหนและน ามนเตา การน าชวมวล มาเผาไหมจะไมสรางปญหาเรองฝนกรด นอกจากนขเถาของชวมวลมสภาพเปนดางซงเหมาะท จะน าไปเพาะปลกหรอปรบสภาพดนทเปนกรด และยงสามารถน าไปใชในอตสาหกรรมถลงเหลก ผสมซเมนต การเปรยบเทยบปญหาสงแวดลอม โดยพ จารณาจากคาฝ นละอองหรอ PM และซลเฟอรออกไซดของพลงงานชวมวลและพลงงานฟอสซลประเภทอนๆ ดงภาพท 2.1 ซงจะเหนวา เศษไม ชานออย ซงเปนชวมวลอยางหนง ปลดปลอย PM และซลเฟอรออกไซด ออกมานอยมากเมอเทยบกบถานหน ภาพท 2.1 การเปรยบเทยบ PM และ Sulfur Oxide ทเกดจากพลงงานประเภทตางๆ แหลงทมา: US. EPA, 2549. องคประกอบของชวมวลแบงออกเปน 3 สวนหลก ไดแก 1) ความชน (Moisture) ชวมวล สวนใหญจะมความชนสง เพราะเปนผลตผลทางการเกษตร การน าชวมวลมาใชเปนเชอเพลงใน

7

การเผาไหม ความชนไมควรเกนรอยละ 50 2) สวนทเผาไหมได ชวมวลทน ามาใชเปนเชอเพลงควรมสวนทเผาไหมไดสง จะตดไฟงาย 3) สวนทเผาไหมไมได คอ ขเถา ชวมวลสวนใหญจะมขเถาประมาณรอยละ 1-3 ยกเวนแกลบและฟางขาว จะมสดสวนขเถาประมาณรอยละ 10-20 ท าใหมปญหาการเผาไหมและการก าจด นอกจากนในการน าชวมวลมาใชเปนเชอเพลงเพอผลตพลงงานตองค านงถงขนาดของชวมวล ชวมวลทมขนาดใหญมาก เชน เศษไม จะไมเหมาะในการน ามาเผาไหมเปนเชอเพลงโดยตรง ควรตองน ามาท าใหมขนาดเลกลงกอน การกระจายตวของแหลงชวมวล มรปแบบการกระจายตวเปน 2 ลกษณะ คอ อยรวมเปนกลมและอยกระจดกระจาย ชวมวลทอยรวมเปนกลม คอ เศษชวมวลจากกระบวนการแปรรป ณ ทใดทหนง เชน โรงสขาว โรงงานผลตน าตาลทราย โรงงานแปงมนส าปะหลง โรงงานสกดน ามนปาลม และโรงงานแปรรปไมยางพารา เปนตน และทอยกระจดกระจายตามพนทเพาะปลกหรอไมมการรวบรวม เชน การสขาวโดยอปกรณสขาวโพดทเคลอนทได เศษไม ปลายไมจากสวนปายางพารา ซงในการน ามาผลตไฟฟานนจะมปญหาคาใชจายในการรวบรวม (Energy for Environment Foundation, 2549) ชวมวลในประเทศไทยป 2552 มศกยภาพของพลงงานถง 11,938.67 พนตนเทยบเทาน ามนดบ ดงตารางท 2.1 ตารางท 2.1 ศกยภาพชวมวลในประเทศไทยป 2552

ชนด ผลผลต (ตน) วสดเหลอใช ปรมาณวสดเหลอใช (ตน)

คาความรอน (MJ/kg)

ศกยภาพพลงงาน TJ พนตน

เทยบเทาน ามนดบ

(ktoe) ออย

66,816,446 ชานออย 4,190,794.31 14.40 60,347.44 1,428.54 ยอดและใบ 13,439,727.21 17.39 233,716.86 5,532.52

ขาว 31,508,364

แกลบ 3,510,598.90 14.27 50,096.25 1,185.87 ฟางขาว 25,646,547.96 10.24 262,620.65 6,216.73

ปาลมน ามน

8,162,379

ทะลายเปลา 1,024,868.34 17.86 18,304.15 433.29 เสนใย 162,970.06 17.62 2,871.53 67.97

กะลาปาลม 38,959.04 18.46 719.18 17.02 กานทาง 2,203,740 9.83 21,824.24 516.62

มนส าปะหลง 30,088,025

ล าตน 2,493,236.19 18.42 44,930.73 1,063.60 เหงา 1,834,466.88 15.40 33,790.88 799.89 ขาวโพด

4,616,119 ซง 584,539.15 18.04 10,545.09 249.62

ล าตน 2,758,777.36 18.04 49,768.34 1,178.11

8

ตารางท 2.1 (ตอ)

แหลงทมา: กรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงงาน, ม.ป.ป. ข. การแปรรปชวมวลเปนพลงงานรปแบบตางๆในการผลตไฟฟา สามารถท าไดโดยการเผาไหมโดยตรง (Combustion) คอ การน าชวมวลมาเผาเพอใหไดความรอน ซงชวมวลแตละชนดจะใหคาความรอนไมเทากน ความรอนทไดจะถกน าไปผลตไอน าทมอณหภมและความดนสงไปขบกงหนไอน าเพอผลตไฟฟาตอไป หรอสามารถน าชวมวลมาผลตเปนกาซ (Gasification) ซงเปนการเปลยนเชอเพลงแขงหรอชวมวลใหกลายเปนกาซเชอเพลง เรยกวา กาซชวมวล ซงมองคประกอบของกาซคารบอนมอนอกไซด กาซมเทน และกาซไฮโดรเจน ซงน าไปใชขบกงหนกาซ (Gas Turbine) เพอผลตไฟฟา นอกจากนชวมวลยงสามารถน ามาหมก (Fermentation) ดวยแบคทเรยในสภาวะไรอากาศ ท าใหไดกาซชวภาพ (Biogas) ซงมกาซมเทนเปนองคประกอบเปนสวนใหญ สามารถน าไปใชเปนเชอเพลงส าหรบเครองยนตในการผลตไฟฟา ในความเปนจรงนน ชวมวลมคณสมบตในการเปนเชอเพลงทดและใหคาพลงงานความรอนในระดบทสามารถน าไปใชประโยชนได (กรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน, 2554: 1) เนองจากชวมวลจะประกอบไปดวยธาตคารบอน ไฮโดรเจน ออกซเจน ก ามะถน และไนโตรเจน ซงชวมวลสามารถเปลยนรปเปนพลงงานไดนน เพราะในขนตอนการเจรญเตบโตนน พชใชคารบอนไดออกไซด และน า เปลยนพลงงานจากแสงอาทตยโดยผานกระบวนการสงเคราะหแสง ไดออกมาเปนแปงและน าตาล แลวเกบกกไวในสวนตางๆของพช ดงนน เมอน าพชมาเปนเชอเพลงเรากจะไดเปนพลงงานออกมาในรปของพลงงานความรอน ไอน า หรอผลตเปนกระแสไฟฟา ซง

ชนด ผลผลต (ตน) วสดเหลอใช ปรมาณวสดเหลอใช (ตน)

คาความรอน (MJ/kg)

ศกยภาพพลงงาน TJ พนตน

เทยบเทาน ามนดบ

(ktoe) ไมยางพารา 3,090,280 กง/กาน 312,118.28 14.98 4,675.53 110.68 มะพราว

1,380,980 กาน 628,990.82 15.40 9,686.46 229.30

กาบ 464,250.95 16.23 7,545.79 178.36 กะลา 128,936.58 17.93 2,311.83 54.73 ถวเหลอง 190,480 ตน/เปลอก/ใบ 170,383.17 19.44 3,312.35 78.41 รวมทงหมด 145,883,073 59,539,905.20 504,339.40 11,938.67

9

การน าชวมวลมาใชใหเกดประโยชนเหลานนอกจากจะลดการสญเสยเงนตราตางประเทศในการน าเขาเชอเพลงและสรางรายไดใหกบคนในทองถนแลว หากมการใชชวมวลโดยเทคโนโลยทเหมาะสมกจะไมกอใหเกดมลพษตอสงแวดลอมและสภาวะเรอนกระจก เนองจากการปลกพชทดแทนท าใหไมเกดกาซคารบอนไดออกไซดเพมเตมและท าใหเกดการหมนเวยนของกาซคารบอนไดออกไซด รวมทงการพฒนาโครงการชวมวลจะสามารถเสรมสรางความเขมแขงและการมสวนรวมของชมชนไดอกดวย (กรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน, ม.ป.ป. ค: 4-5) แหลงก าเนดพลงงานชวมวลในประเทศไทยนน จากการศกษาของมลนธพลงงานเพอสงแวดลอม (2549) สามารถจ าแนกประเภทของแหลงก าเนดพลงงานชวมวลไดทงหมด 7 ประเภท ไดแก 2.1.1 ขาวเปลอก ขาวเปนพชเพอการบรโภค ใชเวลาเพาะปลกประมาณ 3-4 เดอน เปนพชทมพนทเพาะปลกมากทสดของประเทศ ชวมวลทไดจากขาวเปลอกนนจะประกอบดวยแกลบ ซงเปน ชวมวลทมความชนต าและมขนาดเลก เมอเผาแกลบจะไดขเถาซงสามารถน าไปใชผสมกบดนเพอเพาะปลก และมองคประกอบของซลกาไดออกไซดทคอนขางสง ซงเปนทตองการของตางประเทศ แตขอเสยของการน าแกลบมาเปนเชอเพลง คอ มปรมาณขเถาสง (ประมาณรอยละ 16-18) และมน าหนกเบา (น าหนกของแกลบเทากบ 123 กโลกรมตอลกบาศกเมตร) นอกจากแกลบแลว ยงมตอซงและฟางขาวซงใหพลงงานความรอนได แตหากน ามาใชในการผลตกระแสไฟฟา จะมความคมคาคอนขางต า ดงภาพท 2.2

10

ภาพท 2.2 แกลบจากขาวเปลอก แหลงทมา: องคการบรหารสวนต าบลนาทม อ าเภอทงฝน จงหวดอดรธาน, 2554. 2.1.2 ออย ออยเปนพชลมลกใชระยะเวลาในการใหผลผลตประมาณ 1 ป และมชวงฤดเกบเกยวในชวง 4-5 เดอน ออยมพนทเพาะปลกเกอบทกภาคยกเวนภาคใต ชวมวลจากออยทสามารถน ามาใหพลงงานความรอน ไดแก ชานออย ดงปรากฏในภาพท 2.3 ซงเปนผลผลตทไดจากการน าออยสดไปผลตเปนน าตาล นอกจากชานออยแลว ยงมใบออยและยอดออยทสามารถน ามาผลตพลงงานชวมวลได ภาพท 2.3 ชานออย แหลงทมา: อรรคเดช ฤกษพบลย และส านกงานกองทนสนบสนนการวจย, ม.ป.ป.

11

2.1.3 ยางพารา ไมยางพาราเปนไมยนตนขนาดใหญ และเปนพชเศรษฐกจทมความส าคญของประเทศ ไมยางพาราเมอมอายประมาณ 25-30 ป จะใหผลผลตลดลง จงตองโคนทงและปลกใหม และตองใชเวลาในการเพาะปลกนานถง 6-7 ป จงจะสามารถเรมใหผลผลตไดอกครง ดงนน เศษไมยางพาราทสามารถน ามาผลตเปนพลงงานชวมวลไดอยางเหมาะสม คอ ปลายไมทมขนาดเสนผาศนยกลางนอยกวา 6 นว นอกจากปลายไมยางพาราแลว ยงมสวนทเปนปกไมและขเลอยจากไมยางพารา โดยเฉพาะปกไมยางพารานนสามารถน ามาใชเปนเชอเพลงไดเปนอยางด เนองจากมขนาดเลกและมความชนต า ส าหรบตอไมและรากไมยางพารานน สามารถใหพลงงานความรอนได แตตองเพมขนตอนในการแปรรปใหตอไมและรากไมมขนาดทเลกลง ดงภาพท 2.4 ภาพท 2.4 เศษไมยางพารา แหลงทมา: มหาวทยาลยวลยลกษณ, ม.ป.ป. 2.1.4 ปาลมน ามน ปาลมน ามนเปนพชเศรษฐกจ เพราะใชในการผลตน ามนปาลมซงใชในการประกอบอาหาร หากน าผลผลตจากปาลมเขาสกระบวนการสกดน ามนปาลมแบบมาตรฐาน จะมวสดทสามารถใหพลงงานความรอน ไดแก ใยปาลม กะลาปาลมซงเปนทตองการของโรงงานทใชความรอนเนองจากมคาความรอนสง สวนทะลายปาลมเปลาทเหลอจากกระบวนการสกดน ามนปาลมดบนนไมนยมน ามาใชเพอใหความรอน เนองจากมสารอลคาไลนคอนขางมาก เมอเผาทอณหภมสงกวา 800 องศาเซลเซยส ขเถาของทะลายปาลมจะหลอมละลายเขาไปตดเครองยนตหรอหมอ

12

ไอน า ส าหรบล าตนของปาลมนน เกษตรกรจะท าการโคนตนปาลมทมอายมากกวา 25 ปขนไป เนองจากล าตนจะมความสงมากจนไมสามารถมองเหนไดวาผลปาลมนนสามารถเกบเกยวไดหรอไม แตเนอไมของตนปาลมทมเสยนคอนขางมาก เกษตรกรจงนยมโคนล าตนใหยอยสลายเพอเปนป ยบ ารงดนแทน ส าหรบสวนประกอบของผลปาลมนน ดงปรากฏในภาพท 2.5 ภาพท 2.5 สวนประกอบของผลปาลมน ามน แหลงทมา: ธระ เอกสมทราเมษฐ, ชยรตน นลนนท, ธระพงศ จนทรนยม, ประกจ ทองค า

และวรรณา เลยววารณ, 2546: 19. 2.1.5 มนส าปะหลง มนส าปะหลงเปนพชลมลก ใชระยะเวลาในการใหผลผลตประมาณ 8-13 เดอน เศษวสดทสามารถน ามาใชในการผลตพลงงานชวมวล คอ เหงาและล าตน ดงภาพท 2.6 ซงเหงาและล าตนของมนส าปะหลง 3.4 ลานตน สามารถใหพลงงานความรอนเทยบเทาน ามนเตา 450 ลตร (มลนธพลงงานเพอสงแวดลอม, 2549: 44) เนองจากสวนประกอบอนๆ เชน กากมน เปลอกมนส าปะหลง มการน าไปใชประโยชนอยางอน เชน น าไปใชเพอการเลยงสตว หรอผสมในดนเพอเพาะปลก

13

ภาพท 2.6 เหงามนส าปะหลง แหลงทมา: บรษท อเอมกรป จ ากด, ม.ป.ป. 2.1.6 ขาวโพด ขาวโพดเปนพชลมลก ใชระยะเวลาในการใหผลผลตเชนเดยวกบขาว หรอประมาณ 3-4 เดอน พนทเพาะปลกจะอยบรเวณภาคเหนอ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอตอนลางและภาคกลาง โดยเฉพาะในพนทภาคตะวนออกเฉยงเหนอจะมการปลกขาวโพดสลบกบมนส าปะหลง เศษวสดจากขาวโพดทสามารถน ามาผลตเปนพลงงานชวมวล ไดแก ซงขาวโพด ดงปรากฏในภาพท 2.7 ซงน าไปใชในการอบขาวโพดในไซโลขาวโพด หรอเผาเปนถานอดแทง ภาพท 2.7 ซงขาวโพด แหลงทมา: บรษท อเอมกรป จ ากด, ม.ป.ป.

14

2.1.7 ไมยคาลปตส ไมยคาลปตส (ดงภาพท 2.8) เปนไมพนเมองของประเทศออสเตรเลย แตชนดทปลกในประเทศไทยมากทสด คอ พนธคามาดเลนซส (Camaldulensis) เปนไมททนตอความแหงแลงไดด ใชเวลาในการปลก 4 ป ใหผลผลตประมาณ 10-17 ตนตอไร ปจจบน การปลกไมยคาลปตสนนมงเนนไปทการผลตกระดาษและไมอด เศษวสดเหลอใชทสามารถผลตพลงงานชวมวลได ประกอบดวย เปลอกไมยคาลปตสทมความชนสงถงรอยละ 60 จงตองเอาไปผสมกบแกลบเพอลดความชนลง นอกจากน ในกระบวนการผลตกระดาษจากไมยคาลปตสยงมสารน ามนด า ทสามารถใชแทนน ามนเตาไดเปนอยางด ภาพท 2.8 ตนยคาลปตส แหลงทมา: กรมพฒนาทดน, 2550. 2.2 เทคโนโลยพลงงานชวมวลในระดบครวเรอนและชมชน เทคโนโลยพลงงานชวมวลทมการสงเสรมใหมการใชในระดบครวเรอนและในระดบชมชนนนประกอบไปดวย เตาหงตมประสทธภาพสง (เตาซปเปอรองโล) คอ เตาองโลทถกปรบปรงรปทรง โดยใชหลกการทางวชาการเขามาท าใหมรปรางทเพรยว สวยงาม และทนทานมากขน จดไฟตดไดเรว ไมมควนและแกสพษทเปนอนตรายตอผใช ท าใหการหงตมอาหารสกเรว เกบความรอนไดนาน สามารถวางขนาดของหมอหรอภาชนะไดถง 9 ขนาด และทส าคญคอ ประหยดฟนและถานไมไดถงรอยละ 15-20 (ส านกวชาการพลงงานภาค 4, ม.ป.ป. : 35-37 ) ดงปรากฏในภาพท 2.9 ส าหรบ

15

ความแตกตางระหวางเตาซปเปอรองโล และเตาองโลธรรมดานน ดงปรากฏขอมลในตารางท 2.2 และตารางท 2.3 ภาพท 2.9 เตาหงตมประสทธภาพสง หรอเตาซปเปอรองโล แหลงทมา: โรงงานเตาทอง ราชบร, ม.ป.ป. ตารางท 2.2 เปรยบเทยบความแตกตางระหวางเตาองโลทองตลาด และเตาหงตมประสทธภาพ

สง (ซปเปอรองโล)

เตาองโลทองตลาด เตาหงตมประสทธภาพสง (ซปเปอรองโล) 1) รปแบบถายทอดมาแตโบราณ 1) ออกแบบถกตองตามหลกวชาการ 2) เทอะทะ 2) รปรางเพรยว เคลอนยายไดสะดวก 3) วางหมอไดนอยขนาด (1-2 ขนาดเทานน) 3) วางหมอไดถง 9 ขนาด (ตงแตเบอร 16-32) 4) เสาเตาสงและขอบเตาเวามาก 4) เสาเตาสงกวาขอบเตาเลกนอย และขอบเตาเสมอ

กนโดยรอบ 5) สญเสยความรอนมาก 5) สญเสยความรอนนอย 6) ชองบรรจถานใหญ จงตองบรรจถานมากกวาความจ าเปน

6) ชองบรรจถานเลก บรรจถานได 400-500 กรม สามารถประกอบอาหารได 1 มอ

7) รงผงบาง ช ารดงาย 7) รงผงหนา และทนทาน 8) รรงผงใหญ ดดอากาศไมด 8) รรงผงเลกและเรยว ดดอากาศไดด

16


เตาองโลทองตลาด เตาหงตมประสทธภาพสง (ซปเปอรองโล) 9) ไมมฉนวนกนความรอน หรอมแตบางไมสามารถเกบความรอนไดนาน

9) มฉนวนกนความรอนทเกบความรอนไดนานกวา

10) ถงเปลอกเตาบาง ผกรอนไดเรว 10) ถงเปลอกเตาหนา ผกรอนไดชา 11) ความรอนต า 500-600 องศาเซลเซยส 11) ความรอนสง 1,000-1,200 องศาเซลเซยส 12) อายการใชงานสน (ประมาณ 1 ป) 12) อายการใชงานยาวนานกวา (ประมาณ 2 ป)

แหลงทมา: ส านกนโยบายและยทธศาสตร ส านกงานปลดกระทรวงพลงงาน, 2550: 31. ตารางท 2.3 เปรยบเทยบประสทธภาพและความประหยด ระหวางเตาองโลตามทองตลาด และ

เตาซปเปอรองโล

ชนดเตา ราคาเตา (บาท)

รอยละของ ประสทธภาพ

จ านวนถานและคาถานตอป ประหยดคาถานตอป กโลกรม บาท กโลกรม บาท

เตาองโลทองตลาด 50-75 21 547.50 2,737.50 - - เตาซปเปอรองโล 150-200 29 396.50 1.982.50 151 755

แหลงทมา: ส านกวชาการพลงงานภาค 4, ม.ป.ป.: 37. หมายเหต: ฐานการคดราคาของถาน เทากบ 5 บาทตอกโลกรม

นอกจากเตาซปเปอรองโลแลว ยงมเตาเศรษฐกจซงเปนเตาหงตมชนดหนงทประยกตมาจากเตาองโลและเตาฟนทมใชกนอยโดยทวไปในชนบท สามารถใชไดทงฟนและถาน โดยเปนเตาทมการพฒนามาจากวทยาลยเทคนคนครราชสมา (กรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน, 2554:51) โดยหลกการท างานของเตาชนดน จะเรมจากการจดเตาในหองเผาไหมแลวใสเ ชอเพลงลงไปในชองเตมเชอเพลง ซงมตะแกรงวางเอยงลาดไปกบความยาวของตวเตารองรบอย และตะแกรงสามารถปรบขยบขนลงได เพอปอนใหเชอเพลงไหลลงไปในหองเผาไหมส าหรบเพมอตราการไหลของเชอเพลงไดตามความตองการ การเผาไหมทตอเนองระหวางเชอเพลงผสมกบอากาศท าใหไดพลงงานในรปของความรอนสงไปยงภาชนะหงตม ส าหรบเขมาควนนนจะไหลไปตามทอ

17

ปลองควน เตาชนดนจะประหยดเชอเพลงในการหงตมอาหาร โดยสามารถน าวสดเหลอใชทางการเกษตร เชน เศษหญา ฟางขาว ใบไม แกลบ ฯลฯ มาเปนเชอเพลงไดทนท ประหยดเวลาในการประกอบอาหารอยางนอย 1-2 ชวโมง ภาชนะทใชกบเตาชนดนจะไมมคราบเขมาเนองจากเขมาควนตางๆทเกดจากการเผาไหมไดระบายออกทางปลองระบายเขมาควน และใหความรอนทสงกวาเตาถานไมโดยทวไป(ส านกวชาการพลงงานภาค 4, ม.ป.ป.: 53) รวมทงเตาหงตมทประหยดพลงงานอกชนดหนง คอ เตาแกสชวมวล ซงเปนเตาทออกแบบขน เพอใชส าหรบการหงตมอาหารในครวเรอนโดยใชชวมวลเปนเชอเพลง มหลกการท างานคอ เตาชนดนจะผลตแกสเชอเพลงจากชวมวล หรอทเรยกวา Gasifier แบบอากาศไหลขน ซงเปนการเผาไหมในทจ ากดปรมาณอากาศ ท าใหเกดความรอนบางสวน โดยความรอนเหลานจะไปเรงปฏกรยาตอเนองอนๆ ใหเปลยนเชอเพลงแขงกลายเปนแกสเชอเพลง เชน คารบอนมอนนอกไซด ไฮโดรเจน และมเทน เปนตน (กรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน, ม.ป.ป. ค: 7) เตาแกสชวมวลนน นอกจากจะสามารถใชภายในครวเรอนไดแลว ยงสามารถน ามาประกอบกบเครองยนตเพอใชทางการเกษตร เชน การใชเตาชวมวลส าหรบเครองยนตสบน า หรอในบางพนท ไดมการน าวสดเหลอใช ไดแก ปบ และทอสบน าเกา มาประกอบเปนเตาชวมวลทเรยกวา “เตาชวมวลปบ” (ส านกงานพลงงานจงหวดอางทอง, ม.ป.ป.) ลกษณะของเตาเศรษฐกจและเตาชวมวล รวมทงเตาชวมวลปบนน ดงปรากฏในภาพท 2.10-2.11 ภาพท 2.10 เตาเศรษฐกจ แหลงทมา: บรษท มาช คอนซลแตนท จ ากด (มหาชน), 2551.

18

ก) ข) ภาพท 2.11 ก) เตาชวมวล ข) เตาชวมวลแบบปบ แหลงทมา: บรษท มาช คอนซลแตนท จ ากด (มหาชน), 2551.

ส านกงานพลงงานจงหวดอางทอง, 2549. เตาอกชนดหนงทออกแบบมาเพอใหสามารถใชพลงงานชวมวลไดอยางมประสทธภาพ นนคอ เตาปงยางประสทธภาพสง สบเนองจากทางกรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงานไดมการศกษามาวา เตาปงยางแบบเกาทมการเปดฝาโลงนนมการสญเสยพลงงานความรอนคอนขางมาก จงไดมการพฒนาเตาปงยางประหยดพลงงาน โดยน าถงน ามน 200 ลตรมาผาครงวางตามแนวนอน มฝาของถงอกซกหนงพบลงมาได โดยมองคประกอบของเตาทงหมด 4 สวนดวยกนคอ (ส านกวชาการพลงงานภาค 4, ม.ป.ป : 148-149) 1) สวนทหนง เปนฝาครอบทท าขนมาเพอครอบปดสวนทใชส าหรบเปดหนาเตายางเหนอตะแกรงยางเพอเกบกกความรอนไวใชงานกอนทจะปลอยออกไป ฝาครอบดงกลาวสามารถท าไดโดยการผาถงขนาด 200 ลตรตามแนวยาวแลวท าการตดบานพบเพอใหสามารถเปดปดได 2) สวนทสอง เปนชองหนาตางเลกๆ ตดอยกบฝาครอบเตา เพอใหสามารถยนมอเขาไปพลกอาหารโดยไมจ าเปนตองยกฝาครอบเตาเพอลดการระบายออกของความรอน 3) สวนทสาม เปนปลองควนใชส าหรบระบายไอเสยออกมาจากเตายาง 4) สวนสดทาย เปนชนตวถงของเตายางซงออกแบบมาใหม 3 ชน เพอลดความรอนทจะสญเสยออกทางหนาผวเตา โดยตวเตาสรางมาจากถงเหลก 200 ลตรผาครงซอนกน โดยมฉนวนกนความรอนหมระหวางกลาง

19

ลกษณะของเตาปงยางประสทธภาพสงนน ดงปรากฏในภาพท 2.12

ภาพท 2.12 เตาปงยางประสทธภาพสง ในชมชนทเปนชมชนชนบท ยงพบการใชถานเพอการหงตมอาหารอยบาง ซงการใชถานถอวาเปนสงทดกวาการใชเชอเพลงชวมวล เชน พวกไมเนอแขง เนองจากไมมควนไม และยงมประโยชนในการดดซบกลนอบเนองจากถานไมจะมรพรนจ านวนมาก ท าใหสารระเหยตางๆ ตดเขาไปอยขางใน และยงเปนเชอเพลงหมนเวยนเนองจากสามารถปลกไมทดแทนได ในอดต การเผาถานจะใชวธการเผาทเรยกวา “เตาหลมผ” โดยจะขดดนเปนหลมลกประมาณ 30 เซนตเมตร จากนนเอาไมไปวางอยางไมเปนระเบยบ แลวใชดน แกลบ ฟางขาวเพอคลมกลบแลวท าการเผาวสดเหลานนอยดานบน จากนนจะใชน าดบ ถานไมทไดจงมคณภาพต า และไดปรมาณของถานไมทนอย และยงกอใหเกดควนจากการเผาถานไมเปนจ านวนมาก (ส านกนโยบายและยทธศาสตร ส านกปลดกระทรวงพลงงาน, 2550: 41) ปจจบน ไดมการพฒนาใหเตาเผาถานสามารถผลตถานไมไดอยางมประสทธภาพ โดยใชถงขนาด 200 ลตร ซงสามารถสรางไดเอง มทงแบบนอน (ดงปรากฏในภาพท 2.13) ตอมาไดมการพฒนาจนเปนเตาเผาถาน 200 ลตร แบบตง (ดงปรากฏในภาพท 2.14) ซงสามารถเคลอนยายไดสะดวกยงขน และมประสทธภาพในการเผาถานไมไดดกวาเดมและมราคาถก เตาทงสองชนดน สามารถใหผลพลอยไดนอกจากถานไมแลว ยงไดน าสมควนไมซงเปนสารสกดจากธรรมชาต เปนมตรตอสงแวดลอม และสามารถเอาไปใชในการปราบศตรพชไดเปนอยางด

20

ภาพท 2.13 เตาเผาถานไมขนาด 200 ลตร แบบนอน ภาพท 2.14 เตาเผาถานไมขนาด 200 ลตร แบบตง เชอเพลงชวมวลอกรปแบบหนง ทไดมการพฒนาเพอคนหาเชอเพลงชนดใหม ทดแทนไมจ าพวกเนอแขง คอ “แทงเชอเพลงเขยว” โดยการน าวชพชสดตางๆ เชน โคกกระสน โสน หญายาง ผกตบชวา หญาคา และหญาขบขจร มาผลตเปนเชอเพลงเขยว รวมทงการน าวสดเหลอใชมาท าเปนเชอเพลงอดแทง เชน ฟางขาว ซงขาวโพด แกลบ กากออย เปลอกถว ขยมะพราว และใบไม

21

แหง เปนตน (กรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน, ม.ป.ป. ง:189-194) ดงปรากฏในภาพท 2.15 ภาพท 2.15 แทงเชอเพลงเขยว แหลงทมา: บรษท ไทยซม จ ากด, ม.ป.ป. การท าเชอเพลงเขยว หรอเชอเพลงอดแทงนน สามารถใชเครองมอเพอท าใหเกดการอดแนนของตววสดทน ามาท าเปนเชอเพลงเขยวหรอเชอเพลงอดแทงได ส าหรบเครองมอทใชในการอดแทงเชอเพลงชนดนจะประกอบดวย เครองอดแทงเชอเพลงชวมวลชนดทใชแรงคนเปนตนก าลงในการสงอด มกระบอกอดเปนแบบลกสบ และเครองอดเชอเพลงแทงแบบอดเยนซงจะใชสกรเปนตวอด มมอเตอรหรอเครองยนตเปนตวตนก าลงในการสงแรงอดใหกบเกลยวหรอสกร และมกระบอกอดเปนตวอดวสดใหผานอปกรณส าหรบขนรปใหวสดทไดเปนแทง (กรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน, ม.ป.ป. ค: 19-23) ดงปรากฏในภาพท 2.16-2.17

22

ภาพท 2.16 เครองอดเชอเพลงแทงชนดใชแรงคน แหลงทมา: ส านกถายทอดและเผยแพรเทคโนโลย กรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษ

พลงงาน, ม.ป.ป. ภาพท 2.17 เครองอดเชอเพลงแทงแบบอดเยน แหลงทมา: กรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน. ม.ป.ป. ค: 21. จากการส ารวจภาคครวเรอนและชมชนทมการผลตพลงงานหมนเวยนจากพลงงานชวมวล โดยวสาขา ภจนดา (2555: 88-90) สามารถอธบายไดวา กระบวนการในการผลตพลงงานหมนเวยนจากชวมวลนน มอยดวยกน 3 รปแบบ คอ รปแบบแรกเปนการน ามาใชเพอใหความรอนโดยตรง รปแบบทสอง จะตองน าเชอเพลงชวมวลไปเผาใหเกดเปนถานไม แลวจงน าถานไมมาใชประโยชน และรปแบบสดทาย คอ การเตมชวมวลเพอใหเกดการเผาไหม ซงปกตการเผาไหมนนจะไดเปนกาซคารบอนไดออกไซดและน า รวมทงไดกาซอนๆ เชน คารบอนมอนอกไซด ไฮโดรเจน มเทน ซงกาซเหลานสามารถจดตดไฟได เมออากาศไปผสมกบกาซทเกดขน จงสามารถตดเปนเปลวไฟและใหพลงงานความรอนออกมา ดงภาพท 2.18

23

ภาพท 2.18 กระบวนการน าชวมวลมาใชประโยชนภายในครวเรอนและชมชน

แหลงทมา: วสาขา ภจนดา, 2555: 90.

24

นอกจากการน าชวมวลมาใชในการเผาไหมโดยตรง หรอการแปรสภาพใหสามารถใชงานไดงายมากขน เชน ถานไม หรอเชอเพลงอดแทงแลว ชวมวลเหลานสามารถใหพลงงานความรอนในรปของกาซชวมวล หรอกาซเชอเพลงสงเคราะห (Synthetic Gas หรอ Syngas) ไดจากการใชเทคโนโลยในการผลตกาซชวมวล เทคโนโลยนถกคดคนเปนครงแรกโดยวศวกรชาวสกอตแลนด ทชอ เมอรดอก โดยไดทดลองการผลตเชอเพลงสงเคราะหจากถานหนปนไดส าเรจเปนครงแรก เมอป พ.ศ. 2335 (สถาบนวจยวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงประเทศไทย, 2551: 136) เทคโนโลยการผลตกาซชวมวลนน เปนการแตกตวของสารประกอบไฮโดรคารบอนในสภาวะทมการควบคมปรมาณออกซเจนสดสวนทต ากวาคาทท าใหเกดการเผาไหมทสมบรณ จงท าใหไดกาซเปนองคประกอบหลก เชน คารบอนมอนอกไซด ไฮโดรเจน และมเทน เทคโนโลยการผลตกาซชวมวลโดยวธการแกสซฟเคชน (Gasification) เปนกระบวนการเปลยนสถานะของชวมวลซงมธาตคารบอนและไฮโดรเจนเปนองคประกอบ จากเชอเพลงแขงใหเปนกาซเชอเพลง โดยอาศยปฏกรยาเชงอณหเคม (Thermochemistry) ท าปฏกรยารวมกบอากาศ ออกซเจน หรอไอน า ภายในเครองผลตกาซเชอเพลงซงประกอบไปดวยกระบวนการยอย 4 กระบวนการ คอ อบแหง (Drying) ไพโรไลซส (Pyrolysis) เผาไหม (Combustion) และรดกชน (Reduction) เมอผานกระบวนการเหลานแลวจะไดเปนกาซเชอเพลงสงเคราะห ไดแก 1) กาซทสามารถจดตดไฟได ประกอบดวย กาซคารบอนมอนอไซด กาซไฮโดรเจน กาซมเทน 2) กาซออกซเจน 3) กาซคารบอนไดออกไซด 4) กาซไนโตรเจน นอกจากน ยงมฝ นเบาและน ามนดน (Tar) เปนผลผลตจากการเผาไหมดวยวธแกสซเคชนอกดวย (ส านกงานนวตกรรมแหงชาต (องคกรมหาชน), 2555: 4-5) ปจจบนเทคโนโลยแกสซฟเคชน เปนเทคโนโลยทเหมาะสมส าหรบการผลตไฟฟาพลงงานชวมวลขนาดเลกทมก าลงการผลตไมเกน 1 เมกะวตต (มลนธพลงงานเพอสงแวดลอม, 2549: 63) โดยกระบวนการผลตไฟฟาดวยวธการแกสซฟเคชน สามารถอธบายไดดงภาพท 2.19

25

ภาพท 2.19 การผลตไฟฟาดวยวธการแกสซฟเคชน แหลงทมา: ส านกงานนวตกรรมแหงชาต (องคกรมหาชน), 2555: 4-5.

ชวมวล การขนสงชวมวล การเตรยมชวมวล

เตา Gasifyer การท าความสะอาดกาซชวมวล น ากาซชวมวลทไดมาผลตไฟฟา

26

2.3 ผลกระทบสงแวดลอมจากการใชพลงงานชวมวล ถงแมวาการใชพลงงานชวมวลจะเปนพลงงานหมนเวยนทมความเหมาะสมคอนขางมาก เนองจากประเทศไทยเปนประเทศเกษตรกรรมซงมผลผลตทางการเกษตรหลากหลายชนด ไมวาจะเปน ขาว ขาวโพด ออย มนส าปะหลง ยางพารา เปนตน (กรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน, ม.ป.ป.ง.:1) นอกจากน การใชพลงงานชวมวลทดแทนพลงงานฟอสซลยงเปนการลดการปลดปลอยกาซคารบอนไดออกไซดออกสชนบรรยากาศ (สถาบนวจยวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงประเทศไทย. 2551: 56) เนองจากการใชพลงงานชวมวลนน ถอเปนสวนหนงของ วฏจกรคารบอนซงมการหมนเวยนคารบอนโดยเรมการตรงคารบอนไดออกไซดของพชในกระบวนการสงเคราะหแสง เพอเกบสะสมเปนคารโบไฮเดรตแลวถายทอดไปยงหวงโซอาหาร ซงพชชวมวลเหลานสามารถปลกหมนเวยนไดอยางตอเนอง (Saez, Linares and Leal, 1998 cited in Carneiro and Ferreira, 2012:18) นอกจากน ยงมผลการศกษาทอธบายไดวา ปรมาณคารบอนทเกดจากการเผาชวมวลเปนเวลา 80 ป จงจะปลดปลอยกาซคารบอนไดออกไซดในชนบรรยากาศของโลกอยางชาๆ เพยงรอยละ 13 เทานน (Miranda and Hale, 2001 cited in Carneiro and Ferreira, 2012:18) หรอแมแตการศกษาของ Egbendewe-Mondazozo, Swinton, Izaurralde, Manowitz and Zhang (2011: 4636-4647) ทไดท าการศกษาการพฒนาการใชประโยชนของพชไรเพอเปนพลงงานชวมวลทางตอนใตของมลรฐมชแกน ประเทศสหรฐอเมรกา พบวา การน าเศษวสดเหลอใชจากพชทมเซลลลโลสเ ปนจ านวนมาก (Cellulosic Crops) มาผลตเปนพลงงานชวมวลนน จะกอใหเกดผลกระทบตอสงแวดลอมทนอยกวาการท าไรเลอนลอยเปนอยางมาก เพราะลดการชะลางพงทลายของหนาดนรวมทงลดการชะลางของสารอาหารทอยในดนไดอกทางหนงดวย รวมทงการผลตพลงงานจากชวมวลโดยวธการ Gasification ซง Moreno and Dufour (2012:1-7) ไดท าการประเมนวฏจกรชวต (Life cycle Assessment: LCA) ของการน าชวมวลมาผลตเปนกาซไฮโดรเจน 1 ลกบาศกเมตร โดยวธการ Gasification พบวา ตลอดทงวฏจกรชวตของกระบวนการผลตดงกลาวกอใหเกดกาซคารบอนไดออกไซดโดยเฉลยประมาณ 0.5 กโลกรม กาซซลเฟอรไดออกไซดทกอใหเกดภาวะฝนกรดนอยกวา 0.001 กโลกรม และฟอสเฟตทกอใหปรากฏการณยโทรฟเคชน (Eutrophication) นอยกวา 0.005 กโลกรม ประกอบกบพลงงานชวมวลนนเปนพลงงานทไมมซลเฟอรและมพนธะไนโตรเจนทนอยกวาถานหนเปนอยางมาก ซงท าใหมปรมาณของซลเฟอรออกไซด (SOx) นอยกวาพลงงานฟอสซลทวไป (Phoochinda ,2011: 214; Carneiro and Ferreira, 2012:18) นอกจากน

27

การใชพลงงานชวมวลยงชวยลดภาระในการก าจด และกอใหเกดการสรางงานรวมทงการหมนเวยนรายไดในชมชนไดถง 7 เทา (มลนธพลงงานเพอสงแวดลอม, 2549: 3) แตอยางไรกตาม ชวมวลนนกอาจจะมผลกระทบทางดานลบ ไมวาจะเปน การเกบรกษาและการขนสงทมความยากล าบาก และมความเสยงสงในการจดหาหรอรวบรวมชวมวลทตองการใหใชไดอยางตอเนองตลอดทงป เพราะชวมวลบางประเภท เชน กากออย ซงขาวโพด จะมเพยงบางฤดกาลเทานน อกทงชวมวลทกประเภทจะตองมพนทในการจดเกบในปรมาณมาก ยกตวอยางเชน หากตองการความรอนทเทากน ถาใชเชอเพลงจากชวมวลอาจตองใชปรมาณทมากกวาน ามนเตา และยงเกดการหกหลนหรอการฟ งกระจายของฝ นละออง ในขณะทมการขนสงเชอเพลงชวมวลเพอผลตเปนพลงงาน (วสาขา ภจนดา, 2554: 170) นอกจากน ราคาไฟฟาทรบซอจากภาครฐนนยงไมสามารถดงดดใหเกดการผลตพลงงานไฟฟาจากชวมวลไดอยางเตมท (กรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน, ม.ป.ป.ง:13) สอดคลองกบผลศกษาของ Caserini, Livio, Giugliano, Grosso and Rigamonti (2010:474-482) ไดกลาววา การน าชวมวลมาใชเพอเปนพลงงานนน อาจกอใหเกดผลกระทบทางดานสงแวดลอมจากการเกดฝ นละอองจากการขนสงชวมวลซงอาจเพมสงถง 8,100 ตนตอป สารอนทรยระเหยงายบางชนด และสารโพลอะโรมาตกไฮโดรคารบอน (Poly Aromatic Hydrocarbon: PAH) และจากการศกษาของ Perilhona , Alkadeea, Descombesa and Lacoura (2012:165-176) พบวา เมอน าชวมวลประเภทไมเนอแขง 681 กรม เพอมาผลตกระแสไฟฟา จะกอใหเกดกาซคารบอนไดออกไซดจากการเผาไม 674 กรม จากการขนสง 2,951 กรม และจากการชวยในการผลตกระแสไฟฟา 2,295 กรม กอใหเกดกาซคารบอนมอนอกไซด 0.848 กรม กาซไนโตรเจนไดออกไซด 1.697 กรม ซลเซอรไดออกไซด 0.79 กรม และฝ นละออง 0.509 กรม นอกจากนยงกอใหเกดการสญเสยความรอนไปอก 1 เมกะจล ดงปรากฏในภาพท 2.20

28

ภาพท 2.20 การประเมนวฏจกรชวต (Life Cycle Assessment: LCA) การผลตไฟฟาจากพลงงานชวมวลประเภทไมเนอแขง

แหลงทมา: Perilhona , Alkadeea, Descombesa and Lacoura ,2012: 170. เชนเดยวกบ Keirstead, Samsatli, Pantaleo and Shah (2012:306-316) ทไดอธบายถงการใชพลงงานชวมวลทดแทนพลงงานฟอสซล โดยเฉพาะการน าพลงงานชวมวลเขามาใชในเขตชมชนเมองของประเทศสหราชอาณาจกร ซงแมวาการสงเสรมการใชพลงงานชวมวลในชมชนเมองจะเปนแนวทางทดในการสงเสรมการพงพาพลงงานจากศนยกลาง มาเปนการพงพาพลงงานจากแหลงผลตพลงงานชวมวลทมอยในชมชน แลวจงน าพลงงานชวมวลทสามารถผลตไดในชมชนเขามาผลตเปนพลงงานใหกบชมชนเมอง ซงเปนแนวทางทลงทนต า มผลกระทบตอสงแวดลอมนอยกวาเมอเปรยบเทยบกบพลงงานฟอสซล และท าใหพนทรกรางวางเปลาน ามาพฒนาใหเปนแหลงผลตพลงงานชวมวล แตการด าเนนการดงกลาวจะตองค านงถงผลกระทบในดานอนๆ ทอาจจะตามมา ไดแก ความสามารถในการเกบกกชวมวลและการท าความสะอาดชวมวลหรอบ าบดเบองตน มลพษทอาจจะเกดขนจากกระบวนการผลตพลงงานโดยใชชวมวล และกระบวนการในการขนสงชวมวลเพอผลตพลงงาน ยงไปกวานน ในประเทศสาธารณรฐประชาชนจน การน าพลงงานชวมวลมาผลตกระแสไฟฟานน ยงคงพบปญหาทงในสวนทเปนจดออนและอปสรรคทส าคญตอการผลตพลงงานไฟฟาจากแหลงพลงงานชวมวล โดยจดออนของการน าพลงงานชวมวลมาใชในการผลตกระแสไฟฟานน คอ ราคาของชวมวลทมแนวโนมทเพมสงขน คาใชจายในการ

29

กอสรางโรงงานผลตกระแสไฟฟาทมราคาคอนขางสง การไมมงบประมาณหรอชองทางในการสนบสนนใหใชพลงงานชวมวลในการผลตกระแสไฟฟา และระยะหางระหวางวตถดบกบโรงไฟฟาทมระยะทางคอนขางหางไกลอยางมาก ขณะเดยวกน อปสรรคทส าคญของการน าพลงงานชวมวลมาใชในการผลตกระแสไฟฟาของประเทศสาธารณรฐประชาชนจนนน ไดแก ขาดนโยบายการสงเสรมใหมการใชพลงงานหมนเวยนภายในประเทศ และขาดความรวมมอระหวางภาคสวนทเกยวของกบผผลตพลงงานหมนเวยนทมความสามารถในการน าชวมวลมาผลตเปนกระแสไฟฟา (Zhao and Yan ,2012: 53-60) อกทงการตดชวมวลนน อาจกอใหเกดการละลายของธาตโลหะหนกสสงแวดลอม โดยเฉพาะธาตเมอรควรไดอกดวย (Laudon et al. 2011 cited in Pedroli, Elbersen, Frederiksen, Grandin,Heikkila, Krogh, Izakovicova, Johansen, Meiresonne and Spijker, 2012:1-14) อยางไรกตาม ผลกระทบตอสงแวดลอมจากการใชพลงงานชวมวลนนอาจจะไมไดมเพยงแค ผลกระทบตอสงแวดลอมซงเปนผลกระทบทางตรงทเกดจากการเผาไหมชวมวลเพอใหพลงงาน แตยงเกดผลกระทบทางออมในการผลตพลงงานชวมวลทเกดจากการใชพลงงานฟอสซลเพอเรมตนหรอด าเนนการในการผลตพลงงานชวมวลอกดวย (Tabata and Okuda, 2012: 945) ยกตวอยางเชน หากมการผลตพลงงานชวมวลโดยจะตองใชน ามนเตาในการเผาไหมชวมวล ผลกระทบทางตรงทเกดขน คอ มลพษจากการเผาไหมชวมวล สวนผลกระทบทางออม คอ มลพษทอาจจะเกดขนตอสงแวดลอมจากการใชน ามนเตา ในทท าการของเมอง Gifu ประเทศญป นนน ไดมการน าชวมวลโดยน าไมพาเลทมาใชเพอใหพลงงานความรอนทดแทนพลงงานฟอสซล การด าเนนการดงกลาวนอกจากจะชวยลดการปลดปลอยกาซเรอนกระจกไดถงรอยละ 70 แลว ซงถาหากลดผลกระทบทางออมจากการใชพลงงานชวมวลดวยไมพาเลทไดแลว จะสามารถลดผลกระทบทางออมจากการใชไมพาเลทไดถง 14,060 ตนเทยบเทาปรมาณของกาซคารบอนไดออกไซด (Tabata and Okuda, 2012: 944-951) ในความเปนจรงแลว ความตองการในการใชพลงงานชวมวลมแนวโนมทจะเพมสงขน โดยในกลมประเทศสหภาพยโรปไดมการคาดการณความตองการใชพลงงานชวมวลเปนพลงงานพนฐานวา มแนวโนมทจะเพมสงขนกวารอยละ 60 ในป ค.ศ. 2020 ดงนน การวางนโยบายในการใชพลงงานชวมวลเพอใหเกดความสมดล และความสอดคลองกบมาตรการในการลดภาวะโลกรอนทก าลงเปนวกฤตการณของโลกอย ณ ขณะน จงเปนสงทจะตองด าเนนการอยางเรงดวน (Kautto, Arasto, Sijm and Peck, 2012:117-127) แมวาการวางนโยบายดงกลาวอาจจะมความยงยากและซบซอน เพราะจะตองน าผ มสวนไดสวนเสยจากหลายภาคสวนเพอมารวมกนวเคราะหความ

30

เสยงและผลกระทบทอาจจะเกดขนจากการใชพลงงานชวมวล (Upham, Riesch,Tomei and Thornley, 2012: 510-518) แตการด าเนนการทางดานนโยบายพลงงานชวมวลทดนน นอกจากจะชวยลดปรมาณของเสยทออกสสงแวดลอมไดแลว ยงกอใหเกดการประหยดคาใชจายในดานพลงงานไดอยางมประสทธภาพ (Keirstead et al., 2012:306-316) และในปจจบนไดมเทคโนโลยทคอนขางหลากหลายเพอรองรบการเผาไหมพลงงานชวมวลไมใหกอมลพษหรอผลกระทบตอสงแวดลอม (Carneiro et al., 2012: 20) และหากตองการรกษาความสมดลและความหลากหลายของระบบนเวศแลวนน Pedroli et al. (2012:1-14) ไดแนะน าวา ควรปลกชวมวลประเภทไมยนตนมากทสด เพราะนอกจากจะชวยรกษาสมดลและความหลากหลายทางระบบนเวศแลว ยงเปนการรกษาความอดมสมบรณของพนดนจากการยอยสลายใบไมของพชชวมวลทเปนไมยนตน และชวยใหพนทวางเปลามมลคาเพมจากการปลกชวมวลประเภทไมยนตนไดอกทางหนงดวย ส าหรบการผลตไฟฟาจากพลงงานชวมวล ควรมการด าเนนมาตรการเพอปองกนผลกระทบทางดานสงแวดลอม ในเบองตน ซงมรายละเอยดดงตอไปน (วสาขา ภจนดา, 2554: 91-93) 1) วตถดบในการผลตไฟฟา (เชอเพลงชวมวล) นนเปนวตถดบทางการเกษตรเปนหลก ซงมอย 2 ลกษณะ คอ เศษชวมวลทอยในพนททแปรรป เชน โรงสขาว โรงงานผลตน าตาลทราย โรงงานแปงมนส าปะหลง และเศษชวมวลทไมไดถกรวบรวมหรออยตามพนทเพาะปลก เชน เศษไมและปลายไม ดงนนวตถดบจงควรอยใกลโรงไฟฟาเพอความสะดวกในการขนสงและการเกบรกษา เพราะเชอเพลงชวมวลจะมปญหาดานความชนอยางมากและการฟ งของฝ นละอองจากชวมวลนนๆ ซงแกไขไดโดยการฉดละอองน าเลกและตดตงตาขายสงรอบกองวตถดบ และทส าคญวตถดบตองมปรมาณทเพยงพอและเหมาะสมกบก าลงการผลตทตองการ โดยควรมการท าสญญากบแหลงขายทแนนอนและมแหลงส ารองของวตถดบ การน าวตถดบไปใชตองเปน First-in และ First-out วตถดบควรมคณภาพทด เชน ความชนทเหมาะสม คอไมสงจนเกนไป ส าหรบกรณเศษไมควรมความชนไมเกนรอยละ 30 ถามความชนสงจะตองน ามาตากใหแหงหรอเกบไวในโรงเกบสกพกหนงความชนจะลดลงโดยธรรมชาต และควรยอยใหมขนาดเลกเพอการเผาไหมทสมบรณ ไมควรมฝ นทปะปนกบชวมวลจ านวนมาก เชน แกลบควรมการตรวจวดเศษหรอฝ นทปะปนมาดวย ส าหรบน าทจะน ามาใชในหมอตมไอน า (Boiler) จะตองผานการบ าบดโดยการก าจดสงเจอปนเพอปองกนการเกดตะกรนและการกดกรอนของทอน า ตะกรนเกดจากความกระดาง (แคลเซยมและแมกนเซยมไออน) และปรมาณซลกาในน า ซงซลกาสามารถละลายในน ารอนได

31

ดกวาน าเยน ดงนนถาอณหภมสงมากปญหาของตะกรนจะรนแรงขน โดยตะกรนจะไปเกาะตดใบพดของกงหนไอน าและคอนเดนเซอร การกดกรอนสวนใหญจะเกดเพราะน ามสภาพเปนกรด มกาซละลายในน าและมออกซเจนอย การบ าบดน าเพอก าจดสงเจอปนสามารถท าไดหลายวธ เชน การเตมสารเคม เชน สารสม Polyaluminum Chloride เพอรวมตะกอนและท าใหตะกอนแยกออกมา การตดตง Deaerator และ Oxygen Scavenger ถาอณหภมและความดนของไอน ายงสง น าจะตองมคณภาพสงขน รายละเอยดคามาตรฐานของน าในหมอตมไอน าทความดนไอตางๆดงตารางท 2.5 ตารางท 2.5 คามาตรฐานของน าในหมอตมไอน าทความดนไอตางๆ

(Steam pressure) (Bar) a

Silica (ppm as SiO2)

Total alkalinity* (ppm as CaCO3)

Hardness (ppm as CaCO3)

Conductance (micromhos/cm)

0-22 150 700 0 7000 22-32 90 600 0 6000 32-42 40 500 0 5000 42-52 30 400 0 4000 52-63 20 300 0 3000 63-70 8 200 0 2000 70-110 2 0* * 0 150

110-140 1 0* * 0 100 แหลงทมา: American Boiler Manufacturer Association, n.d. อางถงใน มลนธพลงงานเพอ

สงแวดลอม, 2551 หมายเหต: * Alkalinity not to exceed 10% of specific conductance

** Minimum level of OH alkalinity in boilers below 70 bar (a) must be individually specified with regards to silica solubility.

32

2) การขนสงวตถดบ วตถดบควรอยใกลโรงไฟฟาเพอความสะดวกในการขนสงแลวนน ในการขนสงควรมผาคลมรถบรรทกกนการหลนของวตถดบและฝ นละอองฟ ง รถบรรทกวตถดบควรมการตรวจสภาพอยางสม าเสมอเพอปองกนการกอมลพษกบแหลงชมชน ควรมการบนทกขอมลการขนสง เชน ปรมาณน ามนดเซลทใช ปรมาณวตถดบ ระยะทางการขนสงและควรมระบบตดตามการขนสง 3) การเกบวตถดบ วตถดบควรอยในโรงเกบทมหลงคาคลมแบบใสจะไดอาศยแสงธรรมชาตในการลดความชนของวตถดบ และควรมก าแพงปดมดชดเพอปองกนความชนและการฟ งของฝ นละออง และรอบโรงเกบถาอยใกลชมชนควรมผาสแลนกนฝ นฟ งอกชนหนง ควรมการฉดพรมน าใหเปนละอองขนาดเลกบรเวณรอบกองวตถดบ และควรมปายหามสบบหรในบรเวณกองวตถดบ 4) การล าเลยงวตถดบ การล าเลยงวตถดบจากโรงเกบวตถดบเขาเตาเผาโดยใชรถตกควรใชเชอเพลงทสะอาด และควรใชสายพานล าเลยงทเปนระบบปด ถาเปนระบบเปดจะตองมการปองกนการตกหลนของวตถดบและการฟ งกระจายของฝ นละออง ผปฏบตงานและผ ทอยใกลเคยงจะตองใสอปกรณปองกนฝ น 5) การเผาไหม ควรใชหองเผาไหมทมประสทธภาพสง เชน การเผาไหมในระบบฟลอดไดซเบด (บรณะศกด มาดหมาย, 2552: 63 – 65) ซงสามารถเผาไหมไดสมบรณและไมทงคราบน ามนดน (Tar) 6) การผลตไฟฟา ความรอนทไดจากการเผาไหมจะน าไปใชในการท าใหน าในหมอไอน าเดอดกลายเปนไอเพอน าไปหมนกงหนไอน า (Turbine) และเครองก าเนดไฟฟา (Generator) ซงน าทเขาหมอไอน าจะตองท าการปรบสภาพใหมความเหมาะสม 7) การบ าบดมลพษ ในการเผาไหม มลพษทส าคญ คอ มลพษทางอากาศ ซงโดยทวๆไปจะพบฝ นละออง กาซซลเฟอรไดออกไซด กาซออกไซดของไนโตรเจน จงตองมการบ าบดโดยใชอปกรณบ าบดมลพษทางอากาศ เชน Cyclone, Electrostatic Precipitation (ESP) , Wet Scrubber โดยมลพษทางอากาศทถกบ าบดแลวจะตองเปนไปตามคามาตรฐานของกรมโรงงานอตสาหกรรมและกรมควบคมมลพษซงตองมการตรวจวดคณภาพอากาศจากปลองอยางสม าเสมอตามประกาศกระทรวงอตสาหกรรม เรอง ก าหนดคาปรมาณของสารเจอปนในอากาศทระบายออกจากโรงงานผลต สง หรอจ าหนายพลงงานไฟฟา พ.ศ. 2547 (กรมโรงงานอตสาหกรรม, 2552) หรอใชระบบตดตามตรวจสอบอยางตอเนองทปลอง (Continuous Emission Monitoring

33

System: CEMS) ส าหรบมลพษทางน า เชน น าเสยจะตองผานระบบบ าบดตอไป เชน บอผง บอเตมอากาศ และน ามาใชประโยชนถาไมมสารอนตรายตกคาง ส าหรบตะกอนสามารถน ากลบมาใชประโยชนไดอาจตองท าการบ าบดอยางถกวธหากพบวามความเปนพษ 8) การน าของเสยไปใชประโยชน ของเสยหรอผลพลอยไดจากการเผาไหม เชน ขเถา จะตองพจารณาวาเปนวตถอนตรายหรอไม ถาเปนวตถอนตรายจะตองแจงการน าไปก าจดตามขนตอนของทางกรมโรงงานอตสาหกรรม ถาไมเปนวตถอนตรายจะตองระบถงการน าไปใชประโยชน เชน ท าอฐ ส าหรบของเสยหรอผลพลอยไดนนๆ จะตองท าการเกบไวในททเหมาะสมเพอปองกนการฟ งกระจายและรกษาคณภาพ 9) อนๆ เชน มลพษทางเสยง ควรมอปกรณปองกนสวนบคคล เชน Ear plug, Ear mug ส าหรบพนกงานทท างานใกลแหลงหรออปกรณทมเสยงดง เชน Boiler, Generator การใชตนไมยนตนรอบโรงไฟฟาเพอปองกนฝ นละออง เสยงและกลนสภายนอกชมชน เชน ไมทรงสง ไมพมทรงปานกลาง การน าชวมวลมาผลตเปนกระแสไฟฟานน ควรมการพจารณาผลกระทบสงแวดลอม ซงมขอเสนอแนะเพอการเปรยบเทยบผลกระทบสงแวดลอมของการผลตไฟฟาจากพลงงานหมนเวยนแตละประเภท ประกอบดวย (วสาขา ภจนดา, 2554: 206-207) 1) วตถดบ ไดแก การไดมาซงวตถดบ ความเพยงพอของวตถดบ แหลงส ารองของวตถดบ ระยะทางขนสงถงโรงไฟฟา และคณภาพของวตถดบ 2) การผลตไฟฟา ไดแก ขนตอนการผลตไฟฟา 3) โรงไฟฟา ไดแก การตงอยใกลชมชน การบรหารจดการ 4) การก าจดของเสยหรอการน าของเสยไปใชประโยชน ไดแก การน าไปใชประโยชนของของเสย 5) ความตองการของชมชน ไดแก การดแลชมชน ขอรองเรยน 6) เทคโนโลยทมอย ไดแก บคลากรและความเชยวชาญ การพงเทคโนโลยตางประเทศ ส าหรบรายละเอยดของประเดนการประเมน ตวชวด ดงปรากฏในตารางท 2.6

34

ตารางท 2.6 ประเดนการเปรยบเทยบผลกระทบสงแวดลอมของการผลตไฟฟาโดยใชพลงงาน

หมนเวยน

ประเดน ตวชวด รายละเอยด วตถดบ การไดมาซงวตถดบ - ทรพยากรทมอยแลวหรอเศษเหลอทง

- ทรพยากรทตองจดหา ความเพยงพอของ วตถดบ

- เพยงพอ - ไมเพยงพอ

แหลงส ารองวตถดบ - มแหลงส ารองทแนนอนหรอมสญญาซอขาย - มแหลงส ารองทไมแนนอนหรอไมมสญญาซอขาย - ไมมแหลงส ารอง

ระยะทางการขนสงถงโรงไฟฟา

- อยในบรเวณโรงไฟฟาหรอบรเวณใกลเคยงไมเกนรศม 5 กโลเมตร - อยนอกบรเวณโรงไฟฟาและตองน าเขาจากแหลงอนเกนรศม 5 กโลเมตร

คณภาพของวตถดบ - ไมตองปรบปรงคณภาพ - ตองปรบปรงคณภาพ

35


ประเดน ตวชวด รายละเอยด การผลตไฟฟา ขนตอนการผลตไฟฟา - งายและไมตองอาศยผ เชยวชาญทางเทคนค

- ยากและตองพงพาผเชยวชาญทางเทคนค โรงไฟฟา การตงของโรงไฟฟา - ชมชนไดรบประโยชนและไมสรางผลกระทบใหชมชน

- ชมชนไดรบผลประโยชนแตไดสรางผลกระทบใหชมชน - ชมชนไมไดรบประโยชนและไดสรางผลกระทบใหชมชน

การบรหารจดการ - สามารถควบคมและจดการเองได - ไมสามารถควบคมและจดการเองได

การก าจดของเสยหรอการน าของเสยไปใชประโยชน

การก าจดของเสย - ไมตองมการก าจดของเสยทเกดจากการผลต - ตองมการก าจดของเสยทเกดจากการผลต

การน าของเสยไปใชประโยชน

- ของเสยทเกดขนสามารถน าไปใชประโยชนได - ของเสยทเกดขนไมสามารถน าไปใชประโยชนได

ความตองการของชมชน

การดแลชมชน - ไมตองดแลชมชนโดยรอบเพราะเปนพลงงานทสะอาด - ตองดแลชมชนโดยรอบเพราะเปนพลงงานทตองก าจดมลพษ

ขอรองเรยน - ไมมขอรองเรยน - มขอรองเรยน

เทคโนโลยทมอย บคลากรและความเชยวชาญ

- มบคลากรดแลและบคลากรมความเชยวชาญ - มบคลากรดแล แตบคลากรไมมความเชยวชาญ - ไมมบคลากรดแล และบคลากรไมมความเชยวชาญ

การพงพาเทคโนโลยตางประเทศ

- ไมตองพงพาเทคโนโลยตางประเทศ - ตองพงพาเทคโนโลยตางประเทศ

แหลงทมา: วสาขา ภจนดา, 2554: 206-207.

36

2.4 ผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทน กอนทจะมการด าเนนกจกรรมหรอโครงการตางๆเพอใหเกดประโยชนตอสาธารณชนนน ควรมการประเมน หรอการศกษาความเปนไดของโครงการหรอกจกรรมตางๆทจะด าเนนการอยางรอบดาน วากจกรรมหรอโครงการทมการด าเนนการอยนนไมกอใหเกดความเสยหายตอสวนรวม และกอใหเกดประโยชนตอสวนรวมอยางแทจรง ซง Skillern et.al. (2007 อางถงใน สชาต เอกไพฑรย, 2554: 61-79) ไดกลาววา ผประกอบการควรทจะสนใจในการสรางคณคาทางสงคมและไมถกเบยงเบนดวยก าไรสวนเกน มการประยกตใชหลกการของผประกอบการธรกจใหเขากบสงคม เชน การสรางนวตกรรม ความมประสทธภาพ การควบคมตนทน หรอการสรางราย ได เปนตน นอกจากน กจกรรมของผประกอบการทดจะตอง 1) ขยายขดความสามารถและคงรกษาเครอขายและพนธมตรของกจการ 2) พฒนาความสามารถในการบรหารจดการความตองการของผ มสวนไดสวนเสยโดยรวม 3) พฒนาความสามารถในการท างานรวมมอกบกจการไมแสวงหาก าไรสงสดอนๆ และ 4) รกษาทรพยากรสงแวดลอม และใชประโยชนจากกลไกในการวางแผนกลยทธใหองคกรมความเจรญเตบโตและยงยน โดยเครองมอในการวดหรอประเมนเพอชวยในการตดสนใจวาจะด าเนนโครงการหรอกจกรรมตางๆหรอไม หนงในวธการเพอชวยในการตดสนใจด าเนนโครงการ คอ การวด “ผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทน” ผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทน (Social Return on Investment) เปนกรอบแนวคดในการวดคาและค านวณมลคาผลตอบแทน ทมความหมายกวางกวาคาทางการเงน แตยงค านงถงคาทางสงคม และคาทางสงแวดลอม ซงผลตอบแทนทางสงคมสามารถบอกแนวทางเพอชวยลดความไมเสมอภาค ลดการท าลายสงแวดลอม และสามารถพฒนาคณภาพชวตได ซงเปนอตราสวนระหวางมลคาปจจบนสทธของผลประโยชน และมลคาปจจบนสทธของตนทน ยกตวอยางเชน ถาหากคาผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทนเทากบ 1.50 บาท หมายความวา ทกการลงทน 1 บาท จะสามารถสรางผลประโยชนกลบคนสชมชนได 1.50 บาท และผลประโยชนทสงคมไดรบ จะถกกลบไปลงทนในทองถนและหมนเวยนเชนนอยางตอเนองตอไปในอนาคต โดยองคประกอบของการวดผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทนนน ดงปรากฏในภาพท 2.21

37

ภาพท 2.21 องคประกอบของผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทน แหลงทมา: Brooks, 2008 อางถงใน สชาต เอกไพฑรย, 2554: 61-79. การหาผลตอบแทนทางดานสงคมจากการลงทนนน จะนยมใชในกลมของนกลงทนเพอสงคม เชน มลนธตางๆ เพอเปรยบเทยบทางเลอกและประเมนผลตอบแทนจากการลงทนหรอการกศลทด าเนนการ นอกจากน กลมบรษทกสามารถใชการหาผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทน เพอประเมนผลและวดความคบหนาของการด าเนนการดานกจการเพอสงคม หรอการด าเนนธรกจเพอความยงยน และมผลตอการตดสนใจด าเนนโครงการทลงทนนอยทใหประสทธภาพสงสด หรอแมแตในกลมผ มสวนไดเสย เชน ผบรโภค ชาวบาน องคกรพฒนาเอกชน กสามารถใชการหาผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทน เพอสะทอนขอมลวา ตนเองจะไดรบประโยชนจากโครงการดงกลาวมากนอยเพยงใด และโครงการเหลานใหผลตอบแทนทางดานสงคมและสงแวดลอมอยางไรบาง (สฤณ อาชวานนทกล, 2554:3) ส าหรบขนตอนในการด าเนนการวดผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทนนน มรายละเอยดดงตอไปน (Carbinet Office, 2009)

มลคาเปาหมายทางสงคม

ตนทนการประหยด

จากการท าประโยชนเพอสงคม

มลคาทางธรกจ

ผลตอบแทนทางการเงน

จากการท าประโยชนเพอสงคม

มลคาผสม

ผลรวมของมลคาทางธรกจ และมลคาทางสงคมของกจการ

38

1) ก าหนดขอบเขตทจะใชในการวดผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทน และระบผ มสวนไดสวนเสยอยางครอบคลม ซงตวอยางของการก าหนดขอบเขตในการประเมนผลตอบแทนทางดานสงคมจากการลงทนนน ดงปรากฏในตารางท 2.7 ตารางท 2.7 ตวอยางการก าหนดผ มสวนไดสวนเสย เพอวดผลตอบแทนทางดานสงคมจากการ

ลงทน ของโครงการธนาคารป จงหวดชมพร

ผมสวนไดสวนเสยทส าคญ เหตผลในการวเคราะห สมาชก รายไดเพมขนอยางมนยส าคญ จากปรมาณปและ

ขนาดปทเพม รวมทงการลดตนทนคาใชจายส าหรบการประมง

ชาวบานในชมชน (ทไมใชสมาชก) รายไดเพมขนอยางมนยส าคญจากปรมาณปและขนาดปทเพมขน

องคการบรหารสวนต าบล ลดงบประมาณในการด าเนนโครงการสนบสนนประจ าปใหแกหมบาน

กลมชาวบานประมงปมาตางทองถน เกดการพฒนาตอยอดอยางมนยส าคญ จากผลของความส าเรจทเกดขนจากธนาคารป

ผมสวนไดสวนเสยทส าคญอนๆ เหตผลในการวเคราะห ผ รบซอในพนท ลกษณะคนกลางทรบซอสนคาสตวน าทกชนด รายไดท

เพมขน กไปทดแทนสวนทขาดทนจากสตวชนดอน จงมก าไรเพมขนเลกนอยและไมมนยส าคญ

หนวยงานภาครฐ เชน กรมประมง ส านกงานประมงจงหวด ส านกงานประมงอ าเภอ ศนยวจยและพฒนาประมงแหงเอเชยตะวนออกเฉยงใต

ไมมความเปลยนแปลงใดๆ ทส าคญ เพราะเพยงใหการสนบสนนทางดานขอมล และวสดอปกรณเทานน

หนวยงานเอกชน เชน ศนยวจยและพฒนาประมงแหงเอเชยตะวนออกเฉยงใต บรษทเอกชนทใหการสนบสนน

ไมมความเปลยนแปลงใดๆ ทส าคญ เพราะเพยงใหการสนบสนนทางดานการจดการขอมลเทานน

แหลงทมา: สชาต เอกไพฑรย, 2554: 69.

39

2) การสรางแผนทผลกระทบ หรอ Impact Value Chain ซงเปนการระบวามวตถดบ (Input) กจกรรม (Activities) มผลผลต (Output) และอธบายผลลพธ (Outcome) รวมทงผลกระทบทเกดขน ดงตวอยางในตารางท 2.8 ตารางท 2.8 ตวอยางการวเคราะหแผนทผลกระทบ จากผลประกอบกจการของโครงการธนาคาร

ป จงหวดชมพร

เปาหมาย

เปาหมายหลก (อนรกษทรพยากรปมาใหมใชอยางยงยน เพยงพอตอการยงชพ และสามารถประกอบอาชพ

ไดอยางยงยน)

เปาหมายรอง (เปนแหลงเงนทนหมนเวยน

และจดสวสดการภาคประชาชนดวยการออม)

ปจจยน าเขา (Input) การเพมปรมาณและขนาดของป การเปนแหลงเงนทนหมนเวยนในชมชน

กจกรรม (Activity) 1) รบฝากแมปไขอยางนอยวนละ 1 ตว หรอไมต ากวา 30 ตวตอเดอน

1) ก เงนไรดอกเบยจาก อบต. และช าระคนภายในระยะเวลาทก าหนด

2) ปลอยแมปไขลงสกระชง 2) บรหารธรกรรมการเงนออมและเงนกกบสมาชก

3) บงคบใหใชลอบตาหางขนาด 2.5-3 นว (จากเดม ขนาด 1.25 นว)

3) จดหาสวสดการภาคประชาชนใหกบสมาชก

ผลทไดรบ (Output) 1) ในป 2547-2551 แมปรบฝากจากสมาชกจ านวน 26,985 ตว ในป 2552-2553 ไมไดมการรบฝากเนองจากลดบทบาทลง

1) เงนก ไรดอกเบย 100,000 บาทเรมช าระ ป 2548-2552 ระยะเวลา 5 ป ปละ 20,000 บาท

2) แมปไขทปลอยลงสกระชง 29,432 ตว ในชวงป 2547-2551 เนองจากในป 2552-2553 ลดบทบาทการด าเนนการลง

2) เงนออมเรมแรกของกลมมจ านวน 14,050 บาท ตอมาอก 2 ป มเงนก ใหสมาชกในปแรก 69,750 บาท และอก 3 ป ถดมา ไดมการกเพมเพอใชหมนเวยน เฉลยปละ 60,573 บาท

40







ผลทไดรบ (Output) (ตอ) 3) ปทจบไดมขนาดใหญขน จากเดม 8.56 เซนตเมตร เปน 9.06 เซนตเมตร ปเพศเมยจาก 8.71เซนตเมตร เปน 9.00 เซนตเมตร ท าใหน าหนกปเพมขน เฉลยจากเดม 10 กโลกรมตอเทยว เปน 20 กโลกรมตอเทยว

3) ไมมการยนขอใชสวสดการ จากสาเหตทชาวบานไมตองการขนตอนยงยากในการจดการและประเดนความเปนพวกพอง

ผลลพธ (Outcome) 1) รายไดเพมขน เพราะความสามารถในการจบปไดในปรมาณทเพมขนและมขนาดใหญขน 2) ตนทนคาใชจายในการท าประมงลดลง 3) มรายไดจากการแกะเนอปเปนอาชพเสรม 4) ลดความจ าเปนทจะตองออกไปท างานตางถน 5) ลดงบประมาณขอความชวยเหลอจากภาครฐในการน าโครงการอนๆมาด าเนนการ 6) เพมมลคาและผลผลตการสงออกปไปตางประเทศ และรกษาฐานการผลตปภายในประเทศอยางยงยน 7) ลดภาระหนสนครวเรอน 8) มสวสดการประชาชนดวยเงนออม

41








ผลกระทบ Impact

1) รายไดเพมขนจากเดมเฉลย 10,000-15,000 บาท ตอป คดเปนมลคาทงสน 9,919,640 บาท ตลอดอายของโครงการทผานมา (7 ป) 2) ตนทนคาใชจายในการท าประมงลดลงเพราะมแหลงประมงประจ า ไมตองออกไปไกล ซงชวยลดตนทนคาน ามนไดถง 509,038 บาท ตลอดอายของโครงการทผานมา (7 ป) 3) เกดการรวมกลมของสมาชก 4) หนสนครวเรอนลดลง คดเปนเงน 510,000 บาท ตลอด 7 ป 5) มสวสดการ โดยสามารถก เงนในจ านวนไมเกน 2,000 บาท ในกรณจายคารกษาพยาบาลและน าไปซอมเครองมอท าประมงในอตราดอกเบย 0% ซงไมมการใชสวสดการนจงไมสามารถคดมลคาได 6) ครวเรอนนอกกลมสมาชกมรายไดเพมขนจากการประมงปเฉลย 10,000 บาทตอเดอน ขายเปนปสดคดเปนมลคาทเพมขน 26,722,980 บาท ในระยะเวลา 7 ป 7) การแกะเนอปเปนอาชพเสรม มรายไดกโลกรมละ 50 บาท จากปเนอทแกะได คดมลคาเพมจากเดม 151,200 บาท ตลอด 7 ป 8) หนมสาวสนใจท าอาชพประมงดวยรายไดทสามารถเลยงชพได ไมตองเดนทางออกไปท างานในตางจงหวดซงหางไกลจากครอบครว 9) ลดงบประมาณชวยเหลอจากภาครฐ โดยไมไดรบเงนอดหนนในสวนการสงเสรมอาชพเปนเงนทนหมนเวยนภายในหมบาน ตงแตป 2548 คดเปนมลคา 571,429 บาท ตลอด 7 ป 10) กลมประมงตางพนทเขามาดงาน แลวน าไปประยกตปฏบต เกดการเพมมลคาและผลผลตการสงออกปไปตางประเทษ คดเปนมลคา 21,193,570 บาท ตลอด 7 ป

42

3) จดท าตวชวดผลลพธ และตวแทนทางการเงน (Financial Proxy) ทเกดขน ทงในระยะสนและในระยะยาว ดงตวอยางในตารางท 2.9 ตารางท 2.9 ตวชวด และตวแทนทางการเงน เพอวดผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทน ของ

โครงการธนาคารป จงหวดชมพร

ตวชวด ตวแทนทางการเงน 1. รายไดครวเรอนของสมาชก ปรมาณปทเพมขนโดยเฉลยตอเทยว (กโลกรม)

X จ านวนวนทท าประมงตอป X ราคาเนอป (บาท) X จ านวนสมาชก (คน)

2. สวนตางคาน ามนทลดลง จากการไมตองเดนทางไปหาปในระยะทางทไกลๆ

ปรมาณการใชน ามนทลดลงโดยเฉลยตอวน (ลตร) X จ านวนวนทท าประมงตอป X ราคาน ามนตอลตร (บาท) X จ านวนสมาชก (คน)

3. สวนตางราคาของคาลอบทกลมซอใหในราคาขายสง

คาลอบทลดลงโดยเฉลย (บาท) X จ านวนลอบเฉลย (ลก) X จ านวนสมาชก (คน)

4. หนสนครวเรอนของสมาชก หนสนของครวเรอนทลดลง X จ านวนสมาชก (คน)

5. มลคาสวสดการทสมาชกไดรบ (เงนก ไรดอกเบย 2,000 บาท ตอสวสดการ 1 ครง)

สวนตางจากอตราดอกเบยเงนกปกต (เงนกปกต 2,000 บาท) X จ านวนสวสดการทขอมารบ

6. มรายไดเพมขนจากการสามารถจบป ปรมาณปทเพมขนโดยเฉลย (กโลกรม) X ราคาตวป (บาท) X จ านวนครวเรอน

7. มรายไดเพมขนจากการแกะเนอปเปนอาชพเสรม

ปรมาณเนอปทแกะไดโดยเฉลย (กโลกรม) X คาจางตอกโลกรม (บาท) X จ านวนลกจาง (คน)

8. ลดความจ าเปนทจะตองออกไปท างานภายนอกถนทอยอาศย

[เงนรายไดทแบงใหครอบครว-เงนทสงกลบใหครอบครวจากการท างานภายนอกเฉลยตอคนตอป (บาท)] X จ านวนคนหนมสาว (คน)

43


ตวชวด ตวแทนทางการเงน 9. ลดงบประมาณในการชวยเหลอจากทางภาครฐในการน าโครงการอนๆมาด าเนนการ

งบประมาณทตองไปพฒนาชมชน ดานการสงเสรมอาชพเฉลยตอป (บาท) X จ านวนปทมโครงการ (ป)

10. เพมมลคาการสงออกปไปตางประเทศ และรกษาการผลตภายในประเทศอยางยงยน

มลคาผลตภณฑปสงออก เฉพาะประเภทปสด แชแขง นง หรอตมทเพมขน X จ านวนกลมทไปดงานและน าไปใชจนส าเรจ

แหลงทมา: สชาต เอกไพฑรย, 2554: 72. 4) ค านวณผลกระทบ เงนลงทน และผลตอบแทนทงหมดจากการลงทนโครงการดงกลาววามการด าเนนการวาจะเกดผลกระทบอะไรบาง ดงเชนตวอยางการค านวณในตารางท 2.10

44

ตารางท 2.10 การค านวณผลกระทบ เงนลงทน และผลตอบแทนทงหมดจากการลงทนโครงการธนาคารป จงหวดชมพร

ผลลพธ (อธบายความเปลยนแปลง

ไดอยางไร

ผลกระทบ (ค านวณเวลา ตวแทนการเงน)

การค านวณผลตอบแทนทางดานสงคมจากการลงทน (Discount Rate=5.1 %)

ป 2547 (บาท)

ป 2548 (บาท)

ป 2549 (บาท)

ป 2550 (บาท)

ป 2551 (บาท)

ป 2552 (บาท)

ป 2553 (บาท)

1. รายไดเพมขนจากความสามารถจบปไดในปรมาณทเพมขนและขนาดใหญขน

9,916,640 1,256,640 1,448,280 1,727,120 1,728,000 1,612,800 1,310,400 806,400

2. ตนทนคาใชจายในการท าประมงลดลง

2.1) สวนลดตนทนน ามน 509,103 51,173 68,243 88,972 87,464 93,920 69,167 50,278 2.2) สวนลดตนทนลอบ 85,500 22,500 0 25,500 1,500 24,000 0 12,000 3. ลดภาระหนสนในครวเรอน 510,000 75,000 75,000 85,000 90,000 80,000 65,000 40,000 4. สวสดการประชาชนดวยเงนออม

0 0 0 0 0 0 0 0

5. มรายไดเพมขนจากการจบป 26,722,980 3,769,920 4,103,460 4,161,600 3,672,000 3,672,000 3,672,000 3,672,000

6. มรายไดจากการแกะเนอปเปนอาชพเสรม

151,200 21,600 21,600 21,600 21,600 21,600 21,600 21,600

7. ลดความจ าเปนทจะตองไปท างานนอกถนอาศย

2,142,000 2,943,975 2,737,587 2,360,608 3,483,461 3,273,573 3,432,143 2,961,237

45


ผลลพธ (อธบายความเปลยนแปลง

ไดอยางไร

ผลกระทบ (ค านวณเวลา ตวแทนการเงน)

การค านวณผลตอบแทนทางดานสงคมจากการลงทน (Discount Rate=5.1 %)

ป 2547 (บาท)

ป 2548 (บาท)

ป 2549 (บาท)

ป 2550 (บาท)

ป 2551 (บาท)

ป 2552 (บาท)

ป 2553 (บาท)

9. ลดงบประมาณในการชวยเหลอจากภาครฐในการน าโครงการอนๆมาด าเนนการ

576,429 0 142,857 0 357,143 0 0 71,429

10. เพมมลคาและผลผลตการสงออกไปตางประเทศ และรกษาฐานการผลตภายในประเทศอยางยงยน

21,193,570 2,943,975 2,375,578 2,360,608 3,483,461 3,273,573 3,432,143 2,961,237

รวม 61,805,356 8,846,809 8,903,018 8,807,215 9,741,168 9,083,893 8,876,310 7,940,943 Present Value (DCR= 5.1%) 8,446,809 8,470,997 7,973,209 8,395,000 7,444,939 6,921,791 5,891,906

Total Present Value (รวม Present Value ทกป) 53,545,616.14 เงนลงทน 895,148

Net Present Value 52,650,468


46

5) ท าการค านวณคาผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทน โดยน ามลคาปจจบนสทธของผลประโยชนหารดวยมลคาปจจบนสทธของตนทน ดงตวอยางในตารางท 2.11 ซงแสดงใหเหนวา ทกการลงทน 1 บาท สงคมจะไดรบผลตอบแทนจากการด าเนนโครงการดงกลาวเปนจ านวนเงน 58.82 บาท ตารางท 2.11 การค านวณผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทน ของโครงการธนาคารป จงหวด

ชมพร

มลคา มลคาทางการเงน ของผลกระทบ

(บาท) มลคาปจจบน (ผลตอบแทนหรอผลประโยชน)ของธนาคารป 52,650,468

เงนลงทน 895,148 ผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทน 58.82

แหลงทมา: สชาต เอกไพฑรย, 2554: 75. การวดผลตอบแทนทางดานสงคมจากการลงทนนนจะชวยพฒนาธรกจหรอการด าเนนการตางๆ โดยสรางกระบวนการการมสวนรวมในการวางนโยบายและชวยใหเขาใจไดวา ในแตละกจกรรมทด าเนนการไปนน สงคมไดรบผลตอบแทนมากนอยเพยงใด เปนการชวยใหมการจดการทรพยากรไดอยางเหมาะสมกบผลลพธทอาจจะไมไดคาดวาจะเกดขนทงในดานบวกและในดานลบ ชวยแสดงใหเหนถงความส าคญของการด าเนนการรวมกนระหวางองคกรและคนในชมชน ท าใหทราบถงความตองการพนฐานทแทจรงวาการด าเนนการเหลานสอดคลองกบความตองการของคนในชมชนหรอไม ดงนน การวดผลตอบแทนทางดานสงคมจากการลงทน จะท าใหองคกรหรอหนวยงานสามารถด าเนนการไดอยางยงยน เนองจากสามารถสรางแรงจงใจใหกบสงคมไดรบรวาไดรบผลตอบแทนกลบคนไปมากนอยเพยงใด และท าใหสามารถพฒนากจกรรมหรอการด าเนนการใหสามารถสรางผลตอบแทนกบสงคมเพมมากขน (Carbinet Office, 2009) การใชพลงงานชวมวลซงเปนพลงงานหมนเวยนชนดหนงทสามารถกอใหเกดผลตอบแทนทางดานสงคมไดเชนกน เนองจากพลงงานชวมวลนนสามารถสรางรายไดใหกบประชาชนในพนทชนบทไดเปนอยางด ท าใหเกดการสรางงานในภาคเกษตรกรรมมากยงขน ซงลวนแลวแตเปนการกระตนเศรษฐกจพนทชนบทไดเปนอยางมาก (Carneiro and Ferreira, 2012) นอกจากน การ

47

สงเสรมการใชพลงงานชวมวลนน ยงเปนการสงเสรมกลไกการตลาดทางดานสงคมทด เนองจากการใชพลงงานชวมวลนนซงเปนพลงงานทเปนมตรตอสงแวดลอม เพอทดแทนพลงงานฟอสซลซงมมลพษตอสงแวดลอมนน สงผลดตอการเปลยนแปลงทางสงคมทดขนดวย ยกตวอยางเชน คนในชมชนใหความสนใจกบการใชพลงงานชวมวลเพอลดคาใชจายทางดานพลงงาน และตองการใชพลงงานชวมวลทดแทนพลงงานฟอสซล หรอท าใหเกดการขบเคลอนการวางนโยบายในการพฒนาพลงงานชวมวลเพอทดแทนพลงงานฟอสซลในอนาคต (Menegaki, 2012: 30-39) ซงการเปลยนแปลงของสงคมจากการใชพลงงานหมนเวยนทงในระยะสนและในระยะยาวนน สามารถอธบายไดดงตารางท 2.12 ตารางท 2.12 การเปลยนแปลงของสงคมจากการใชพลงงานหมนเวยน ผลตอการเปลยนแปลง

ทางสงคม ระดบบคคล ระดบชมชน/ องคกร ระดบสงคม/ นโยบาย

ระยะสน

(การเปลยนแปลงในการใชพลงงานหมนเวยนทดแทนพลงงานฟอสซลในระดบบคคล)

(การเปลยนแปลงตอความส าคญในการบรหารจดการพลงงานหมนเวยนในระดบชมชน/ องคกร)

(การเปลยนแปลงตอนโยบายการสงเสรมการใชพลงงานหมนเวยน)

ท าใหเกดการผลตพลงงานหมนเวยนเพอใชในระดบบคคลเพมขน

มการน าพลงงานหมนเวยนทผลตไดมาใชภายในชมชนอยางแพรหลาย และสงเสรมใหเกดความตองการตอการใชพลงงานชวมวลเพมมากขน

ท าใหเกดการสนบสนนงบประมาณ หรอสงเสรมภาคธรกจทเกยวของกบพลงงานหมนเวยนอยางกวางขวาง

ระยะยาว

(เปลยนวถชวต สการใชพลงงานหมนเวยน)

(เปลยนแปลงองคกร) (นวตกรรมทางสงคม/ วฒนธรรมทางสงคม)

การใชพลงงานฟอสซลลดลงอยางมาก หรอไมมการใชพลงงานฟอสซลเลย

ชมชนมการจ าหนายพลงงานหมนเวยน ทดแทนพลงงานฟอสซล

พลงงานฟอสซล ถกแทนทดวยพลงงานหมนเวยนอยางสมบรณแบบ

แหลงทมา: Levy and Zaltman, 1975; MaxFadyen et al, 1999 cited in Menegaki, 2012: 32.

48

ในประเทศเยอรมน ไดมการค านวณผลตอบแทนทางดานสงคมจากการลงทน จากโครงการการเพมประสทธภาพดานการใชพลงงานของอาคารตางๆ เพอสงเสรมนโยบายในการลดปรมาณการปลดปลอยกาซคารบอนไดออกไซด ซงไดด าเนนการไประหวางป ค.ศ. 2005-2007 พบวา ในป ค.ศ. 2005 ซงเปนชวงแรกของการด าเนนโครงการนนมคาผลตอบแทนทางดานสงคมคอนขางสงกวาป 2006 และป 2007 โดยการด าเนนการดงกลาวสามารถใหผลตอบแทนทางสงคม 1.16 ยโร ตอการลงทน 1 ยโร เชนเดยวกนกบโครงการทไดรบการสนบสนนจากภาครฐรอยละ 11 (Maximal rent increase) จะมผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทนในการด าเนนโครงการดงกลาวในชวงป 2005 มากทสด โดยพบวา มคาของผลตอบแทนทางดานสงคมจากการลงทน 1.98 ตอการลงทน 1 ยโร (Kuckshinrichs, Kronenberg and Hansen, 2012) ดงปรากฏในภาพท 2.22

ภาพท 2.22 ผลตอบแทนทางดานสงคมจากการลงทน จากโครงการการเพมประสทธภาพดานการใชพลงงานของอาคารตางๆ ของประเทศเยอรมน

แหลงทมา: Adapted by Kuckshinrichs, Kronenberg and Hansen, 2012.

49

2.5 สรปแนวคด ทฤษฎ และงานวจยทเกยวของ จากการทบทวนแนวคด ทฤษฎ และงานวจยทเกยวของของผลกระทบดานสงแวดลอม และผลตอบแทนทางดานสงคมจากการใชพลงงานชวมวลในระดบชมชนและในระดบครวเรอน สามารถสรปไดวา การใชพลงงานชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชนนน จะเปนการน าชวมวลเพอผลตเปนความรอนหรอเปนพลงงานไฟฟา ซงเทคโนโลยในการผลตพลงงานชวมวลนนคอนขางหลากหลาย ตงแตเทคโนโลยทไมมความยงยากและไมซบซอนมาก เชน การใชเตาชวมวล การเผาถานไม ไปจนถงการใชเทคโนโลยทมความซบซอน เชน การผลตพลงงานชวมวลโดยใชเทคโนโลย Gasification ถงแมวาการสงเสรมการใชพลงงานชวมวลในระดบชมชนและในระดบครวเรอนจะเปนการสงเสรมการใชพลงงานหมนเวยน ซงมมลพษตอสงแวดลอมนอยกวาพลงงานฟอสซล และเปนการลดปรมาณกาซเรอนกระจก แตอยางไรกตาม การใชพลงงานชวมวลกยงกอใหเกดผลกระทบเชงลบ เชน กาซไนโตรเจนออกไซด ฝ นละอองทเกดจากการเผาไหม คาใชจายในการขนสงชวมวล เปนตน นอกจากน ยงมผลกระทบทางออมทอาจจะเกดขนจากการใชพลงงานชวมวล เชน มลพษจากการใชพลงงานฟอสซลในการเรมตนกระบวนการผลตพลงงานจากชวมวลไดอกดวย ดงนน ผ มสวนไดสวนเสยกบการใชพลงงานชวมวล จงควรรบทราบถงขอมลทงในดานบวก และดานลบ ของการใชพลงงานชวมวลอยางรอบดาน และควรมการวางแผนในการเพาะปลกชวมวล โดยเฉพาะชวมวลทเปนไมยนตนในพนทรกรางวางเปลาหรอพนททไมไดใชประโยชน เพอสรางสมดลของระบบนเวศ และชวยคนธาตอาหารใหกบพนดน ซงหากการใชพลงงานชวมวลมการประเมนผลตอบแทนทางดานสงคมจากการลงทน เพอใหผ มสวนไดสวนเสยไดรบทราบขอมลทแทจรงวา การลงทนเกยวกบการใชพลงงานชวมวลนน สงคมจะไดรบผลตอบแทนจากการลงทนดงกลาวมากนอยเพยงใด จะเปนการสรางแรงจงใจใหเกดการพฒนาตอการด าเนนการหรอกจกรรมทเกยวของกบการพฒนาพลงงานใหสามารถสรางประโยชนทงตอผลงทน และตอคนในชมชนไดเปนอยางด

บทท 3

วธการศกษา

3.1 กรอบแนวคด การศกษาในครงนเปนการศกษาทงในเชงคณภาพและเชงปรมาณ โดยไดท าการทบทวนวรรณกรรมจากเอกสารและรายงานวจยทเกยวของ สออเลกทรอนกส บทความวชาการทงของไทยและของตางประเทศเกยวกบการใชพลงงานชวมวลและผลตอบแทนทางดานสงคมและผลกระทบทางดานสงแวดลอมของการใชพลงงานชวมวล และท าการสงเคราะหขอมลทไดจากการทบทวนเอกสารดงกลาว ซงเปนการก าหนดกรอบในการประเมนผลตอบแทนทางดานสงคมและผลกระทบทางดานสงแวดลอมอยางคราวๆ เทานน หลงจากสงเคราะหขอมลจากการทบทวนเอกสารแลว ขนตอนตอมาคอ การสมภาษณเชงลกผ เชยวชาญดานพลงงานและหนวยงานทเกยวของ เพอใหทราบถงสถานการณของการใชพลงงานชวมวลในภาพรวมของประเทศ และทราบถงผลตอบแทนทางดานสงคมและผลกระทบทางดานสงแวดลอมทส าคญ รวมทงแนวทางในการลดผลกระทบทางดานสงแวดลอม และสรางผลตอบแทนทางดานสงคม จากการใชพลงงานชวมวลในชมชน แลวจงน าขอมลจากการสมภาษณเชงลกผ เชยวชาญและหนวยงานทเกยวของมาท าการรวบรวม สงเคราะหและประมวลผลรวมกบผลการสงเคราะหในการทบทวนวรรณกรรม เพอใชประโยชนในการลงพนทชมชนทมการใชพลงงานชวมวล ซงขอมลทไดจากการลงพนทชมชนทมการใชพลงงานชวมวล จะน าไปใชในการประเมนผลตอบแทนทางดานสงคมโดยประเมนรวมกบการค านวณผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทน (Social Return On Investment: SROI Index) ในสวนของการประเมนผลกระทบทางดานสงแวดลอม ผศกษาเลอกใชวธการในการลดผลกระทบ เพอใหทราบวา การใชพลงงานชวมวลในชมชนนนจะกอใหเกดผลกระทบทางดานสงแวดลอมอยางไร และผ ศกษาไดน าขอมลจากการประเมนผลตอบแทนทางดานสงคมและผลกระทบทางดานสงแวดลอมจากการใชพลงงานชวมวลในชมชน เพอจดท าขอเสนอแนะการใชพลงงานชวมวลในชมชน เพอสรางผลตอบแทนทางดานสงคมและลดผลกระทบทางดานสงแวดลอมทอาจเกดขนได

51

จากการใชพลงงานชวมวลในชมชน แนวคดของการศกษาในครงนสามารถสรปไดดงปรากฏในภาพท 3.1 ภาพท 3.1 กรอบแนวคด

ทบทวนเอกสารทเกยวของ และสงเคราะหผลตอบแทนทางดานสงคม และผลกระทบดาน

สงแวดลอม จากการใชพลงงานชวมวล

สมภาษณเชงลกผเชยวชาญดานพลงงานชวมวลและหนวยงานทเกยวของ

ลงพนทส ารวจชมชนทมการใชพลงงานชวมวล

- ประเมนผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทน (Social Return On Investment: SRIO Index) - ประเมนผลกระทบดานสงแวดลอมโดยพจารณาจาก 1) การไดมาของวตถดบ 2) การขนสง 3) การจดเกบวตถดบ 4) การผลตพลงงานชวมวล 5) การจดการของเสย

เกบขอมลการใชพลงงานชวมวล 1.ดานกายภาพ - ปรมาณการใชชวมวล - แหลงและการเขาถงชวมวล 2. ดานเศรษฐกจของชมชน - รายได รายจายจากการใชชวมวล 3. ดานสงคม 4. ดานสงแวดลอม - มลพษทางน า - มลพษทางอากาศ - การจดการของเสยและขยะ มลฝอย

ขอเสนอแนะการใชพลงงานชวมวลในชมชน

เพอลดผลกระทบดานสงแวดลอม และสรางผลตอบแทนทางดานสงคม

52

3.2 กลมผใหขอมลส าคญ การศกษานมกลมผใหขอมลส าคญทเปนกลมเปาหมายของการศกษาในครงน มรายละเอยดดงตอไปน 3.2.1 ผเชยวชาญดานพลงงานชวมวลและผแทนของหนวยงานทเกยวของ ไดแก กรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน ส านกงานปลดกระทรวงพลงงาน องคการพฒนาเอกชน ตวแทนภาคเอกชน และตวแทนนกวชาการทเกยวของจ านวน 9 ทาน ไดแก 1) ผแทนจากส านกนโยบายและยทธศาสตร ส านกงานปลดกระทรวงพลงงาน 2) ผแทนจากส านกงานนโยบายและแผนพลงงาน กระทรวงพลงงาน 3) ผแทนจากส านกวจยและคนควาพลงงาน กรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน กระทรวงพลงงาน 4) ผแทนจากมลนธพลงงานเพอสงแวดลอม (มพส.) 5) ผแทนจากสถาบนสงแวดลอมไทย 6) ผแทนจากส านกงานนวตกรรมแหงชาต (องคกรมหาชน) 7) ผแทนจาก บรษทผลตไฟฟาจากพลงงานชวมวลในชมชน 8) นกวชาการ จากโครงการจดท าแนวทางการพสจนผลประโยชนรวมส าหรบโครงการลดกาซเรอนกระจกภาคพลงงาน และการจดการขยะ โดยมหาวทยาลยธรรมศาสตร และองคการบรหารจดการกาซเรอนกระจก (อบก.) 9) นกวชาการ จากคณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคล วทยาเขตธญบร จงหวดปทมธาน 3.2.2 ผน าชมชนหรอผทเกยวของการใชพลงงานชวมวลในชมชน จ านวน 6 แหง ซงครอบคลมรปแบบของการน าชวมวลมาใชประโยชนดงตอไปน (กรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน, ม.ป.ป.ง) 3.2.2.1 การน าชวมวลเพอผลตกระแสไฟฟา จ านวน 2 แหง เนองจากสวนใหญแลวนน โรงไฟฟาพลงงานชวมวลมกจะเปนบรษทเอกชนทมการผลตไฟฟาโดยใชวตถดบทอาจจะไมไดมอยในชมชน ซงพนททท าการศกษาในครงน จงเปนพนททก าลงเรมตนการผลตกระแสไฟฟาจากพลงงานชวมวล โดยอาศยการมสวนรวมจากชมชนอยางแทจรง

53

3.2.2.2 การน าชวมวลเพอผลตพลงงานความรอน เชน การใชเตาชวมวล เตาเผาถาน เตายางไกประสทธภาพสง ซงชมชนหรอครวเรอนเหลานจะมการดดแปลงอปกรณทท าใหสามารถเสรมประสทธภาพการใชพลงงานชวมวลทมอยในระดบครวเรอนและในระดบชมชน และชวยลดการใชปรมาณพลงงานสนเปลองไดเปนอยางด โดยพนทการเกบขอมลนนสามารถสรปไดดงตารางท 3.1 ตารางท 3.1 พนทในการศกษาการผลตพลงงานชวมวลเพอผลตกระแสไฟฟาและความรอน

รปแบบของการน าชวมวลไปใชประโยชน

พนทศกษา หมายเหต

1) ผลตไฟฟา โรงไฟฟาพลงงานชวมวลชมชน ของ บรษท A (นามสมมต)

เปนโรงไฟฟาทมการสรางกระบวนการผลตกระแสไฟฟาจากการสงเสรมการปลกพช ชวมวลในชมชน

โครงการศนยสาธตและพฒนาพลงงานทดแทนแบบครบวงจร ในพนทมลนธชยพฒนา อ าเภอลาดบวหลวง จงหวดพระนครศรอยธยา

เปนโครงการผลตกระแสไฟฟาจากแกลบ ซงไดจากการสขาวในพนทโครงการพระราชด ารและประชาชนในพนท

2) ผลตพลงงานความรอน บานนาย ก. (นามสมมต) ต าบลหนองเพรางาย อ าเภอไทรนอย จงหวดนนทบร

การผลตถานไมจากชวมวลในระดบครวเรอน

องคการบรหารสวนต าบลกระแสบน อ าเภอแกลง จงหวดระยอง

การใชเตาชวมวล (เตา gasifier) และเตาหงตมประสทธภาพสงในระดบครวเรอน

ชมชนต าบลปาเดง อ าเภอแกงกระจาน จงหวดเพชรบร

การผลตถานไม และการใชเตาชวมวล ในระดบชมชน

วสาหกจเตาปงยางประสทธภาพสง ต าบลสนบทบ อ าเภอวงนอย จงหวดพระนครศรอยธยา

การผลตเตาปงยางประสทธภาพสง จนสามารถรวมเปนกลมอาชพเพอสรางรายไดเสรมใหกบคนในชมชน

54

3.3 วธการศกษา การศกษาเรอง ผลกระทบทางดานสงแวดลอม และผลตอบแทนทางดานสงคมจากการใชพลงงานชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชน ผศกษาไดมขนตอนของวธการศกษาเพอใหไดผลการศกษาทครอบคลมและครบถวน โดยมรายละเอยดของวธการศกษาดงตอไปน 3.3.1 ท าการเกบรวบรวมและสงเคราะหขอมลทตยภมจากเอกสารและรายงานวจยทเกยวของ สออเลกทรอนกส บทความวชาการทงของไทยและของตางประเทศเกยวกบการใชพลงงานชวมวลและผลกระทบดานสงแวดลอม และผลตอบแทนทางสงคมของการใชพลงงานชวมวล 3.3.2 ท าการเกบรวบรวมขอมลปฐมภมโดยการสมภาษณเชงลกผ เชยวชาญและผแทนของหนวยงานทเกยวของ รวมทงท าการลงพนทชมชนและครวเรอนทมการใชพลงงานชวมวลทกลกษณะ โดยท าการสมภาษณผน าชมชนและผ ทเกยวของกบการใชพลงงานชวมวลและท าการส ารวจขอมลการใชพลงงานชวมวลในดานผลกระทบดานสงแวดลอม โดยวธการประเมนผลกระทบสงแวดลอมแบบรายการตรวจสอบ (Checklist) (กนกพร สวางแจง, 2545: 83-84) รวมทงการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมจากการก าหนดขอบเขตเบองตน (Bishop, 2000) 3.3.3 น าขอมลทเกบจากชมชนและครวเรอนทมการผลตพลงงานชวมวล มาค านวณผลตอบแทนการลงทนทางสงคม (Social Return on Investment: SROI) และประเมนผลกระทบดานสงแวดลอมโดยการพจารณาตอผลทเกดขนกบคณภาพแหลงน าของพนท คณภาพอากาศของพนท และปรมาณของเสยทเกดขนในพนท 3.3.4 เสนอแนะแนวทางการบรหารจดการพลงงานชวมวลเพอลดผลกระทบทางดานสงแวดลอม และสรางผลตอบแทนทางดานสงคม 3.4 เครองมอเกบรวบรวมขอมล เครองมอเพอการเกบรวบรวมขอมลของการศกษาเรอง ผลกระทบทางดานสงแวดลอม และผลตอบแทนทางดานสงคมจากการใชพลงงานชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชน มรายละเอยดดงตอไปน

55

3.4.1 แบบสมภาษณเชงลกผ เชยวชาญและผ แทนของหนวยงานทเกยวของ ซงจะมประเดนเกยวกบนโยบายการสงเสรมการใชพลงงานชวมวล ความคดเหนตอการใชพลงงานชวมวล ผลกระทบของการใชพลงงานชวมวล และแนวทางการสงเสรมการใชพลงงานชวมวลทเหมาะสม (รายละเอยดดงภาคผนวก ก) 3.4.2 แบบสมภาษณผน าชมชนหรอผ ทเกยวของกบการใชพลงงานชวมวล เปนแบบสมภาษณทมประเดนค าถามในเรองของแหลงทมาของชวมวลทน ามาผลตพลงงาน ปญหาทางดานสงแวดลอมจากการใชพลงงานชวมวล มาตรการของทองถนทเกยวของกบการลดผลกระทบทางดานสงแวดลอมจากการใชพลงงานชวมวล รวมถงปญหา อปสรรค และแนวทางในการแกไขปญหาจากการใชพลงงานชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชน (รายละเอยดดงภาคผนวก ข) 3.4.3 แบบสงเกตการณการผลตพลงงานจากชวมวล เปนเครองมอทใชเพอสงเกตการผลตพลงงานจากชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชนวา มสภาพแวดลอมในการผลตเปนอยางไร มการขนสงและล าเลยงชวมวลอยางไร มการจดการมลพษในการผลตพลงงานจากชวมวลอยางไร (รายละเอยดดงภาคผนวก ค) 3.4.4 แบบประเมนผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทน ซงประกอบดวย มลคาของทรพยากรทลงทนเพอผลตพลงงานชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชน และมลคาหรอผลประโยชนทเกดขนจากการใชพลงงานชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชน (รายละเอยดดงภาคผนวก ง) 3.5 การวเคราะหขอมล การวเคราะหขอมลเชงคณภาพของการศกษาในครงน ผศกษาไดน าผลการสมภาษณเชงลกจากผ เชยวชาญและผน าชมชนมาสรปเชงพรรณนาความ แลวน ามาวเคราะหเชงเนอหา (Content Analysis) แลวท าการจดกลมประเดนผลกระทบดานสงแวดลอม จากนนท าการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมเบองตนจากการใชพลงงานชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชน โดยจ าแนกเปนการใชพลงงานชวมวลเพอผลตพลงงานความรอน และการใชพลงงานชวมวลเพอผลตกระแสไฟฟาดวยการก าหนดขอบเขต (System Boundary)1 ในการวเคราะหตามล าดบขนตอนของการผลตพลงงานชวมวล ประกอบดวย การไดมาของวตถดบ การขนสง การจดเกบ

1 พฒนาขอมลจาก วสาขา ภจนดา, 2554 และ Phoochinda, 2012.

56

วตถดบ การผลตพลงงานชวมวล และการจดการของเสย ซงแตละขนตอนของการผลตพลงงานจากชวมวลจะกอใหเกดผลกระทบทางดานขยะหรอของเสย น าเสย และคณภาพอากาศหรอไม อยางไร ส าหรบขอบเขตของการประเมนผลกระทบสงแวดลอมเบองตน จากการผลตพลงงานจากชวมวลนน ดงปรากฏในภาพท 3.2 ภาพท 3.2 ขอบเขตการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมการผลตพลงงานจากชวมวลในระดบ

ครวเรอนและชมชน หมายเหต: กรณทน าชวมวลมาผลตเปนกระแสไฟฟา จะไมค านงถงผลกระทบของอปกรณทใช

ผลตไฟฟา จากภาพท 3.2 สามารถอธบายถงขอบเขตของการประเมนผลกระทบสงแวดลอมจากการผลตพลงงานจากชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชนของการศกษาในครงนวา ในการประเมนผลกระทบสงแวดลอมนนจะเรมจากขนตอนของการไดมาของวตถดบ ซงหมายถง การจดหาวตถดบวามทมาอยางไร และมการแปรรปวตถดบเพอทจะน ามาใชในการผลตพลงงาน การขนสง หมายถง การน าวตถดบจากแหลงตางๆมาผลตเปนพลงงาน โดยใชพาหนะตางๆ และรวมถงการล าเลยงวตถดบ ในสวนของการจดเกบวตถดบ หมายถง การน าวตถดบทใชในการผลตพลงงานจากชวมวลมาเกบไว และเตรยมวตถดบเพอทจะผลตพลงงาน ส าหรบการผลตพลงงาน

Output การไดมาของวตถดบ

การขนสง

การจดเกบวตถดบ

การผลตพลงงานจากชวมวล

การจดการของเสย

Input

พลงงาน วตถดบ

ขยะ น าเสย มลพษทางอากาศ ปญหาสงแวดลอมอนๆ

57

จากชวมวลนน เปนกระบวนการทน าชวมวลทเกบเอาไวมาผานกระบวนการตางๆ เพอผลตเปนพลงงาน ทงในรปแบบของพลงงานความรอน และพลงงานไฟฟา และการจดการของเสย หมายถง วธการด าเนนการเพอรวบรวม เกบขน ก าจด ใหถกตอง หรอน าของเสยจากการผลตพลงงานจากชวมวลกลบมาใชประโยชนอกครง ส าหรบการวเคราะหหาผลตอบแทนทางดานสงคมจากการลงทนดานพลงงานชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชน ซงเปนการวเคราะหขอมลเชงปรมาณนน มสตรในการค านวณดงน ผลตอบแทนทางดานสงคมจากการลงทน = มลคาเพมทสงคมไดรบจากการลงทน (Social Return on Investment) ตนทนในการลงทนเพอผลตพลงงานจากชวมวล

บทท 4

ผลการศกษา

ผลการศกษาในบทท 4 จะประกอบดวยเนอหาทเกยวของทงหมด 2 สวน โดยสวนแรกเปนผลการสมภาษณเชงลกผ ทมสวนเกยวของกบการสงเสรมการใชพลงงานชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชน และสวนท 2 เปนผลการศกษาจากพนททมการผลตพลงงานชวมวลทงในระดบครวเรอนและในระดบชมชน ซงครอบคลมทงการน าพลงงานชวมวลมาผลตเปนพลงงานความรอน และการน าพลงงานชวมวลมาผลตเปนกระแสไฟฟา ผลการศกษาทงหมด มรายละเอยดดงตอไปน 4.1 ผลการสมภาษณหนวยงานทเกยวของ จากการสมภาษณเชงลก หนวยงานทเกยวของกบการสงเสรมการผลตพลงงานชวมวล ทงในระดบครวเรอนและในระดบชมชน ไดแก 1) หนวยงานภาครฐ ประกอบดวย ส านกนโยบายและยทธศาสตร ส านกงานปลดกระทรวงพลงงาน ส านกงานนโยบายและแผนพลงงาน กระทรวงพลงงาน และส านกวจยและคนควาพลงงาน กรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน กระทรวงพลงงาน 2) หนวยงานทรวมกบภาคสวนทเกยวของ ประกอบดวย มลนธพลงงานเพอสงแวดลอม สถาบนสงแวดลอมไทย และส านกนวตกรรมแหงชาต (องคการมหาชน) 3) ภาคเอกชน ไดแก บรษทผลตไฟฟาจากพลงงานชวมวลในชมชน 4) ตวแทนนกวชาการทางดานพลงงานชวมวล ประกอบดวย ผ เชยวชาญจากคณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบร จงหวดปทมธาน และผ เชยวชาญจากโครงการจดท าแนวทางการพสจนผลประโยชนรวม ส าหรบโครงการลดกาซเรอนกระจกภาคพลงงาน และการจดการขยะ โดยองคการบรหารจดการกาซเรอนกระจก (องคการมหาชน) รวมกบศนยบรการวชาการเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร ซงผลจากการสมภาษณเชงลกหนวยงานทเกยวของนน สามารถวเคราะหเปนประเดนทมความส าคญดงตอไปน

59

4.1.1 สถานการณทวไปของการผลตพลงงานชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชน จากการสรปผลการสมภาษณหนวยงานทเกยวของกบการสงเสรมการผลตพลงงานชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชน สามารถอธบายสาระส าคญไดวา ประเทศไทยนน มปรมาณของชวมวลเพยงพอเพอทจะผลตเปนพลงงานใชในระดบชมชนและระดบครวเรอน เนองจากประเทศไทยมพนทเกษตรกรรมเปนสวนใหญ ประกอบกบมภาคสวนตางๆ ไมวาจะเปน กระทรวงพลงงาน กรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน ส านกงานปลดกระทรวงพลงงาน หนวยงานภาคเอกชน องคกรพฒนาเอกชน (NGOs) เขามาใหความรวมมอเพอสงเสรมและพฒนาเทคโนโลยในการผลตพลงงานชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชน ประกอบกบราคาพลงงานสนเปลอง เชน น ามนเชอเพลง กาซหงตม ทมแนวโนมเพมสงขน ท าใหภาคครวเรอนและชมชนไดใหความสนใจกบการผลตพลงงานชวมวลเพมมากขน ซงสถานการณการผลตและการใชพลงงานชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชนนน ผแทนจากส านกวจยและคนควาพลงงาน กรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน กระทรวงพลงงาน ไดใหขอมลดงตอไปน

“สถานการณโดยทวไปของการน าพลงงานชวมวลมาใชผลตพลงงานในระดบครวเรอนและระดบชมชน โดยอางองขอมลสถตรายงานพลงงานทดแทนของประเทศไทยในชวงป 2554 ทผานมา พบวา มการใชพลงงานจากชวมวลทงสน 13,322 พนตนเทยบเทาน ามนดบ หรอคดเปนสดสวนการใชพลงงานชวมวลอยทรอยละ 51 ของการใชพลงงานทดแทนทงหมด และเมอพจารณาดสดสวนของพลงงานชวมวลท รอยละ100 จะพบวา มการใชในอตสาหกรรมการผลตประมาณรอยละ 50 ในครวเรอนรอยละ 47 และเพอการผลตไฟฟารอยละ 3 ซงชวมวลทถกน ามาใช ไดแก กากออย ขาว ขาวโพดเลยงสตว มนส าปะหลง ปาลมน ามน มะพราว ยางพารา เปนตน ซงการน าพลงงานชวมวลมาใชผลตพลงงานในระดบครวเรอน เราจะนกถง การน าฟนมาใชจดไฟเพอหงตมอาหาร ส าหรบในชมชน จะมการขยายขนาดใหใหญขน เชน การน ามาใชประกอบกจกรรมของวสาหกจชมชน แตในปจจบนการใชพลงงานชวมวลในครวเรอนยงคงมการใชอยบางในชนบท และตามรานอาหาร แตส าหรบชมชนเมองมคอนขางนอยมาก เนองจากยคสมยเปลยนแปลงไป และรปแบบของการใชกาซหงตมมาทดแทนการใชฟน ถาน ไม เพราะมความสะดวกสบายในการใชงานมากกวา”

60

4.1.2 การสงเสรมการผลตพลงงานจากชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชน ในสวนของการสงเสรมการใชพลงงานจากชวมวล โดยเฉพาะอยางยง โรงไฟฟาพลงงาน ชวมวลนน ในอดตทผานมาอาจจะเกดการตอตานจากประชาชนในพนท เพราะโรงไฟฟาพลงงานชวมวลในอดตเปนการเผาไหมตรง เปรยบเสมอนการน าชวมวลไปเผาใหความรอนเพอไปตมน าใหเกดไอน า แลวจงน าไอน าทไดเพอเขาสกระบวนการผลตกระแสไฟฟา ซงการเผาชวมวลของโรงไฟฟาพลงงานชวมวลในอดตทผานมานน กอใหเกดควนและฝ นละอองคอนขางมาก นอกจากน โรงไฟฟาพลงงานชวมวลทมขนาดใหญยงมความตองการเชอเพลงมากขนจงท าใหเกดปญหา ชวมวลขาดแคลน จงเ ปนจดเ รมตนทส านกงานนวตกรรมแหงชาตในการสนบสนนใหผประกอบการหนมาใหความส าคญกบการใชพลงงานชวมวลทมมลพษตอสงแวดลอมนอยทสด การสนบสนนการผลตพลงงานชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชนนน หนวยงานทเกยวของกบการสงเสรมการผลตพลงงานชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชน ไดมการสนบสนนความรในเรองของการผลตพลงงานชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชน การสนบสนนเทคโนโลยในการผลตพลงงานชวมวลทมความเหมาะสมกบบรบทของพนท นอกจากน ยงมการสนบสนนภาคเอกชนหรอผ ทมศกยภาพในการผลตไฟฟาพลงงานจากชวมวลเพอสงเสรมการใชพลงงานชวมวลอยางแพรหลาย ไมวาจะเปนมาตรการสวนเพมราคารบซอไฟฟาจากแหลงพลงงานหมนเวยน ทงในสวนของ Adder Cost และระบบ Feed-in-tariff การรวมกบส านกงานนวตกรรมแหงชาต (องคกรมหาชน) เพอสงเสรมใหภาคเอกชนทมศกยภาพเขารวมโครงการน ารองเพอผลตพลงงานจากชวมวลในระดบชมชน การพฒนาพชชวมวลอยางเชน หญาเนเปย ใหสามารถน ามาใชเปนแหลงพลงงานชวมวลในอนาคต การของบประมาณสนบสนนดานพลงงานชวมวลจากหนวยงานทงจากส านกงานโครงการพฒนาแหงสหประชาชาต (United Nations Development Programme: UNDP) หนวยงานภาครฐ ตลอดจนหนวยงานภาคเอกชน หรอแมแตการสนบสนนเพอใหชมชนสามารถด าเนนการผลตไฟฟาจากแหลงพลงงานชวมวล ภายใตโครงการ Distributed Green Generation ซงมชมชนทจะด าเนนโครงการดงกลาว 10 แหง (ขณะนโครงการดงกลาวยงด าเนนการไมแลวเสรจ) จากผลสมภาษณเชงลกหนวยงานทเกยวของ จะเหนไดวา การสนบสนนเพอใหเกดการผลตพลงงานในระดบครวเรอนและในระดบชมชนนนคอนขางหลากหลาย เพอใหสอดคลองกบนโยบายของประเทศในการใชพลงงานทดแทน ตามแผนการพฒนาพลงงานทดแทนรอยละ 25 ในอก 10 (2554-2564) หรอแผน ADPE (Alternative Energy Development Plan)

61

4.1.3 การบรหารจดการการผลตพลงงานจากชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชน รปแบบการบรหารจดการการผลตพลงงานชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชนนน หากพจารณาของแตละหนวยงานทเกยวของกบการสงเสรมการผลตพลงงานชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชน มกจะเนนการมสวนรวมของประชาชนในพนทเปนสวนใหญ โดยประชาชนในชมชนควรจะตองเขามามสวนรวมในการผลตและการขายพลงงาน ทผลตไดจาก ชวมวลทผลตอยในพนท หรอจะตองรวมคด รวมวางแผนกบหนวยงานทเกยวของเพอรวมกนส ารวจศกยภาพของชวมวลทสามารถผลตไดในพนท รวมด าเนนการผลตพลงงานจากชวมวล และสดทาย คอการรวมกนตดตามและประเมนผลการด าเนนการผลตพลงงานจากชวมวลวามปญหาและอปสรรคอยางไร ประสบความส าเรจมากนอยเพยงใด และจะท าอยางไรเพอใหสามารถด าเนนการผลตพลงงานจากชวมวลไดอยางไมมปญหาและอปสรรคในอนาคต การบรหารจดการเพอการผลตพลงงานชวมวลของหนวยงานทเกยวของ ยกตวอยางเชน มลนธพลงงานเพอสงแวดลอม มกระบวนการในการบรหารจดการการผลตพลงงานจากชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชนดงตอไปน

“คณสมบตของผประกอบการทจะสามารถยนขอเสนอเพอรบการสนบสนนจากโครงการฯ ไดนน จะตองมคณสมบตขนต าดงตอไปน (ส านกงานนวตกรรมแหงชาต และส านกงานนโยบายและแผนพลงงาน , ม.ป.ป.) 1) เปนระบบผลตกาซเชอเพลงสงเคราะหจากชวมวลดวยเทคโนโลย Gasification ทมความสามารถในการรองรบปรมาณชวมวล ไดตงแต 50 กโลกรมชวมวลตอชวโมงขนไป ส าหรบความรอน และตงแต 150 กโลวตตขนไป ส าหรบระบบการผลตไฟฟา 2) มรายละเอยดการจดหาชวมวลและแผนการบรหารจดการชวมวลใหสอดคลองกบระบบการผลตกาซเชอเพลงสงเคราะห ตามแผนงานทรบการสนบสนน 3) มการน ากาซเชอเพลงสงเคราะหทผลตไดไปใชประโยชนในรปแบบพลงงานทดแทนอยางนอยรอยละ 80 ของการคาดการณปรมาณกาซเชอเพลงสงเคราะหทผลตได โดยวดจากปรมาณกาซเชอเพลงทผลตไดเปรยบเทยบกบกาซเชอเพลงทน าไปใช

62

4) ในกรณทจะตองมระบบเกบส ารองกาซเชอเพลงสงเคราะห ผยนขอเสนอตองเสนอรายละเอยดวธการเกบส ารองและปรมาณการเกบส ารองกาซเชอเพลงสงเคราะหใหสอดคลองกบปรมาณทผลตไดและอตราการใชงาน 5) ระบบทจดสรางจะตองมแนวทางในการบรหารจดการของเสยหรอน าทง ใหเปนไปตามมาตรฐานสงแวดลอม 6) การออกแบบระบบผลตกาซเชอเพลงสงเคราะหและกระบวนการน ากาซเชอเพลงสงเคราะหไปใชประโยชนทงในรปแบบความรอนและไฟฟา ตองค านงถงความปลอดภยในการใชงานระบบและอปกรณตางๆทเกยวของ 7) ระยะเวลาทใชในการกอสรางระบบผลตกาซเชอเพลงสงเคราะหและระบบน ากาซเชอเพลงสงเคราะหไปใชประโยชน ตองใชเวลาไมเกน 180 วน ส าหรบระบบผลตความรอน และ 240 วน ส าหรบระบบผลตไฟฟา นบจากวนทลงนามในขอตกลงเขารวมโครงการ 8) ส าหรบระบบผลตไฟฟาทไดจากระบบตองสามารถน ามาใชประโยชนในกจการของผเสนอโครงการหรอขายไฟฟาใหกบการไฟฟานครหลวงหรอการไฟฟาสวนภมภาค 9) ส าหรบระบบผลตไฟฟา ตองมแผนการด าเนนงานชแจงการมสวนรวมของประชาชนทชดเจนและผานการท าประชาพจารณ หรอ ประชามต รวมถงสญญาซอขาย กบการไฟฟานครหลวงหรอการไฟฟาสวนภมภาค กรณทขายไฟฟาใหกบการไฟฟานครหลวงหรอการไฟฟาสวนภมภาค 10) ส าหรบระบบผลตไฟฟา การทดสอบประสทธภาพของระบบตองทดสอบดวยระยะเวลาไมต ากวา 1 ชวโมงทก าลงการผลตทระบไวในขอเสนอโครงการ

63

11) ส าหรบระบบผลตไฟฟา บรษททปรกษาออกแบบระบบ (Technology Provider) ควรจะเสนอชอลกคา (ผประกอบการ) ทงระบบผลตไฟฟาและระบบผลตความรอน จะตองแนบแผนการบรหารจดการชวมวลเพอประกอบการพจารณา”

ทางดานสถาบนสงแวดลอมไทย ซงเปนองคกรพฒนาเอกชนทไดมการสงเสรมใหประชาชนในพนทจงหวดแมฮองสอนในการผลตพลงงานจากชวมวลนน มรปแบบของการบรหารจดการการผลตพลงงานจากชวมวลดงตอไปน

“ในชวงแรกๆ ซงถอวาเปนความทาทายของผด าเนนโครงการ วธการคอ คอยๆเขาไป แลวสาธตใหดวา ถาท าแบบนแลวจะกอใหเกดประโยชนอยางไร โดยในชวงการด าเนนโครงการดงกลาวนน ทางสถาบนสงแวดลอมไทยไดเขาไปพดคยกบพอหลวงซงเปนผน าทางดานจตวญญาณของชาวบานในแตละหมบาน ซงชาวบานในชมชนของจงหวดแมฮองสอนคอนขางเชอมนในตวพอหลวงเปนอยางมาก ดงนน โครงการทจะด าเนนการในพนทดงกลาวจะตองเขาไปคยกบผน าชมชนหรอพอหลวง โดยเลอกชวงเวลาทวางทสด เชน ชวงเยน หรอชวงเวลากลางคน เพอเขาไปพดคยใหเคารวาเราเปนใคร จะมาท าอะไร สภาพทวไปของหมบานเปนอยางไร สงทเหลอจากฤดเกบเกยวเอาใชประโยชนดานอนๆหรอไม หลงจากนนจะมการชชวนใหน าสงเหลอทงทมอยในชมชนวาสามารถผลตพลงงานเพอใชเองในระดบครวเรอนหรอในระดบชมชนได แลวจงด าเนนการสาธตในวนรงขน เพอท าใหชาวบานเขาใจ แลวผน าชมชนกจะเรยกชาวบานมาอบรม ถาครวเรอนไหนใหความสนใจ ทางโครงการกจะเขาไปใหความรเปนรายบานไป”

ภาคเอกชนซงไดจดท าโครงการผลตไฟฟาจากพลงงานชวมวลในชมชนนน ไดมแนวทางในการบรหารจดการการผลตพลงงานชวมวลดงตอไปน

“ส าหรบการจดการดานเชอเพลง บรษทฯจะตองมการก าหนดพนทโดยรอบ เพราะวาจะไดทราบถงคาขนสงในแตละพนท นอกจากน จะตองพจารณาประเภทของเชอเพลง วาแตละชวงมเชอเพลงชนดไหน ม

64

กระบวนการในการก าหนดรบซอเชอเพลงอยางเปนระบบ ตองพจารณาวาในพนทมการขายเชอเพลงเปนอยางไร ซงทางบรษทฯจะไมตงราคาทเปนการแขงขนกบผประกอบการอนๆในพนท เมอไดราคาเชอเพลงทเปนมาตรฐานแลว กจะสามารถตงราคาในการด าเนนการได สวนเชอเพลงชนดอนๆ มระบบการตงราคาโดยอางองราคาคาขนสง โดยอาศยตามกลไกตลาด เชน ถาก าหนดทราคา 400 บาทตอกโลกรม แลวยงไมมชวมวลเขาสกระบวนการผลตกอาจจะตองตงราคาทสงกวาเดม ซงทางบรษทฯไดมการจดท าปายแสดงราคาวาชวมวลแตละประเภทมราคามากนอยเพยงใด นอกจากน ยงมแผนทจะตงตลาดชวมวลในชมชน เชน บรษทฯรบสขาวโพดของชมชนโดยคดราคาเทากบโรงสขาวโพดทวไป แตทางบรษทฯจะขอเกบซงขาวโพด เพอน าไปผลตเปนกระแสไฟฟา ถาเปนชวมวลจ าพวกไมชนดอนๆ ตองมการเซนตรบรองโดยใหผใหญบาน เพอปองกนการน าไมในเขตอทยานแหงชาตหรอในเขตปาสงวนมาขาย กระแสไฟฟาทผลตไดจากพลงงานชวมวลในชมชนนน ทางบรษทฯไมสามารถด าเนนการขายใหกบชมชนไดโดยตรง เพราะวาเปนเรองของกฎหมาย ในอนาคตจะมการเปดซอหนโดยชมชนเขามามสวนรวม แตยงคงจะตองใชระยะเวลาทยาวนานในการใหความ รกบชาวบานในเรองดงกลาว อยางไรกตาม การสรางโรงไฟฟาพลงงานชวมวลชมชนแหงน มการใชแรงงานของคนในพนทเปนสวนใหญ เพอใหคนในชมชนไดม สวนรวมในการด าเ นนการ นอกจากน ทางบรษทฯไดมกระบวนการเพอรบประกนราคารบซอชวมวลชมชน มการจดตงโรงถานอดแทงและโรงอดแทงเชอเพลง มการจดตงตลาดชวมวลของชมชน รวมถงมพนททเราปลกชวมวลอกดวย เพราะฉะนนชมชนจะเขามามสวนรวมในการผลตวตถดบทางดานชวมวลอยางคอยเปนคอยไปและเปนการอยรวมกนระหวางโรงไฟฟาพลงงานชวมวลกบชมชนอยางแทจรง”

ส าหรบองคกรพฒนาเอกชน ไดแก มลนธพลงงานเพอสงแวดลอม ไดมรปแบบในการบรหารจดการพลงงานชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชนทเนนการมสวนรวมของประชาชนในพนท ดงน

65

“ลกษณะของการด าเนนการนนการด าเนนการดงกลาวจะตองโปรงใส สามารถตรวจสอบได มความจรงใจและจรงจงตอการแกไข และทางมลนธ ไดน าหลกการ “Build Own Transfer” อนหมายถง มการผลตพลงงาน ชวมวลของภาคเอกชนแตค านงการมสวนรวมของประชาชนในพนทดวย”

เชนเดยวกบส านกงานนวตกรรมแหงชาต (องคกรมหาชน) ซงไดจดท าโครงการน ารองพลงงานทดแทนจากชวมวลในระดบชมชน ไดอธบายถงรปแบบในการบรหารจดการเพอผลตพลงงานชวมวลในระดบชมชนดงตอไปน

“คณสมบตของผประกอบการทจะขอมการด าเนนการทงในแบบน าความรอนมาใช และการผลตไฟฟานน จะตองมการพจารณาทงในเรองความพรอมของเทคโนโลย การใชประโยชนของพลงงานชวมวลทได รปแบบของการบรหารจดการชวมวล แผนการจดการชมชน เชน การท า Contact Farming สญญาซอขายชวมวลลวงหนา และตองมแผนการรบซอเพอใหชมชนมสวนรวม แตถาหากจะตองควบคมในเรองมลพษนนกจะตองมมาตรการในการปองกนผลกระทบทจะเกดขนจากการผลตพลงงานชวมวล เชน มการตรวจสอบวดประสทธภาพของเชอเพลง คาความรอนทได และคณภาพของสงแวดลอมทเกดขนผานหนวยงานประเมนจากภายนอก ซงการจดสรรงบประมาณในการสนบสนนแตละผประกอบการนน จะมการน ามาค านวณเปนสดสวนของการลงทนซงเปนคามาตรฐานกลางเพอใชในการประมาณคางบประมาณทแตละผประกอบการจะไดรบการสนบสนน (คา Factor) วธการดงกลาวนนจะสามารถก าหนดมาตรฐานของงบประมาณทแตละโครงการจะไดรบไดอยางเหมาะสม”

4.1.4 ผลกระทบจากการผลตพลงงานจากชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชน ผลกระทบจากการผลตพลงงานจากชวมวลทงในระดบครวเรอนและในระดบชมชนนน จากการสมภาษณหนวยงานทเกยวของกบการสงเสรมการผลตพลงงานจากชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชน สามารถสรปไดวา การน าชวมวลมาผลตเปนพลงงาน ไมวาจะเปนการใหความ

66

รอน หรอการน าพลงงานชวมวลมาผลตเปนกระแสไฟฟานน มกเปนผลกระทบในเชงบวกมากกวาเชงลบ เนองจากการน าชวมวลซงเปนเศษวสดเหลอทงมาเปนพลงงาน นอกจากจะชวยประหยดคาใชจายดานพลงงานสนเปลอง เชน น ามนเชอเพลง กาซหงตม ของครวเรอนและชมชนไดแลว การผลตพลงงานชวมวลยงสามารถพฒนาท าใหเกดอาชพหรอรายไดใหกบคนในชมชนไดเปนอยางด เชน การจดตงวสาหกจชมชนผลตพลงงานชวมวล หรอการเผาถานเพอน าผลตภณฑถานไมและน า สมควนไ มจ าหนายสรางรายไดใ หกบครว เ รอน รวมทงยง เ ปนการอน รก ษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เนองจากลดการบกรกพนทปาไมเพอน าชวมวลจากตนไมในพนทปามาผลตเปนพลงงาน นอกจากน ยงลดการเผาไหมชวมวลในทโลงแจง ซงเปนก าจดชวมวลทไมถกตองและกอใหเกดผลกระทบตอสงแวดลอม เชน ควนและฝ นละอองจากการเผาไหมชวมวลในพนทโลงแจงไดเปนอยางด อยางไรกตาม การผลตไฟฟาจากแหลงพลงงานชวมวลนน การมสวนรวมของประชาชนในพนทและภาคการเมองสวนทองถนเปนผลกระทบทางดานสงคมทส าคญตอการจดตงโรงไฟฟาพลงงานชวมวลของชมชน ดงปรากฏในบทสมภาษณของบรษทผลตไฟฟาจากพลงงานชวมวลในชมชน ไดกลาววา

“ทางดานสงคมนน ปจจยทจะเลอกพนทโรงไฟฟาซงเปนปจจยทส าคญทสด คอ เรองการเมองในพนทและการมสวนรวมของคนในชมชน เพราะถาหากชาวบานไมเหนดวย โครงการดงกลาวจะไมสามารถด าเนนการได”

ส าหรบการประเมนผลกระทบจากการใชพลงงานชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชนนน อาจใชการประเมนผลประโยชนรวมทจะเกดขน ทงในดานเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม โดยพจารณาระหวางกอนด าเนนโครงการและหลงด าเนนโครงการ มผลกระทบทดขนทงสามดานหรอไม จากภาพท 4.1 เปนการจ าลองการประเมนผลประโยชนรวมของโครงการลดกาซเรอนกระจกภาคพลงงาน และการจดการขยะ (องคการบรหารจดการกาซเรอนกระจก (องคการมหาชน) และศนยบรการวชาการเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2555) โดยคะแนนจากเกณฑการตดสนทงหมดจะน ามาค านวณเปนคาเฉลยส าหรบแตละมต แลวน าคะแนนเฉลยดงกลาวไปใสในรปสามเหลยมของแตละมตทงในดานเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม เพอพจารณาผลประโยชนรวมกนทจะเกดขนจากการลดกาซเรอนกระจก โดยแบงเสนระดบคะแนนทงหมด 5 ระดบ ซงตรงกลางของรปสามเหลยมจะแสดงการเกด “ ผลขางเคยงรวม” เปนลบ สวนขอบนอกสดจะแสดงการมผลประโยชนรวมมากทสดของโครงการนนๆ

67

ภาพท 4.1 การประเมนผลประโยชนรวมของโครงการลดกาซเรอนกระจกภาคพลงงาน และการ

จดการขยะ แหลงทมา: องคการบรหารจดการกาซเรอนกระจก (องคการมหาชน) และศนยบรการวชาการ

เศรษฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2555. หมายเหต: เสนประหนา หมายถง การลงคะแนนคาเฉลยของทงสามดาน เพอใหขนาดของ

ผลประโยชนรวมระหวางดานเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม 4.1.5 ความส าเรจของการผลตพลงงานชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชน ในสวนของความส าเรจของการสงเสรมการผลตพลงงานชวมวล ทงในระดบครวเรอนและในระดบชมชนนน เมอสรปประเดนจากการสมภาษณเชงลกหนวยงานทเกยวของ พบวา ความส าเรจทเกดขนนน มอยดวยกน 3 ประการหลกคอ 4.5.1.1 ผลกดนใหเรองพลงงานชวมวลกลายเปนวาระทมความส าคญตอชมชน ท าใหชมชนสามารถพงพาพลงงานไดดวยตนเอง 4.5.1.2 มการใชพลงงานชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชนอยางแพรหลาย 4.5.1.3 เกดเปนบทเรยนทมความส าคญในกรณทจะตองน าพลงงานชวมวลไปขยายผลการด าเนนการในพนทอนๆ

สงแวดลอม

เศรษฐกจ สงคม

68

4.1.6 ปญหาและอปสรรคของการผลตไฟฟาพลงงานชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชน ถงแมวาการใชพลงงานชวมวลจะเรมแพรหลายทงในระดบครวเรอนและในระดบชมชน และสงผลกระทบในดานด มากกวาดานลบ แตหนวยงานทเกยวของกบการสงเสรมการผลตพลงงานชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชนไดอธบายถงปญหาทเกดขนจากการใชพลงงานชวมวลวา ปญหาทส าคญมากทสด คอ ชวมวลในประเทศไทยในบางพนทมจ าเพาะเปนบางฤดกาล หรอจ านวนชวมวลทไมสม าเสมอตลอดทงป ตองใชพนทคอนขางมากในการเกบชวมวลเพอผลตเปนพลงงานในปรมาณทมากๆ การขนสงชวมวลทคอนขางหางไกลไมคมคา นอกจากน ยงมปญหาในเรองของความยงยากของระบบการผลตพลงงานชวมวล โดยเฉพาะการผลตพลงงานชวมวลเปนกาซชวมวลหรอเปนไฟฟา อะไหลหรออปกรณบางชนดไมสามารถซอมไดเอง หรอสามารถถอดประกอบเพอเปลยนเฉพาะตวทเสยได ตองท าการเปลยนอะไหลทงชด อปกรณบางชนดเกดการช ารดเนองจากการออกแบบไมมประสทธภาพ บางพนททไดรบอปกรณเพอผลตพลงงานจากชวมวลกไมไดมการด าเนนการอยางตอเนอง เนองจากการเตรยมวตถดบเพอผลตเปนชวมวลคอนขางใชเวลานานกวาการใชกาซหงตม และไมสะดวกรวดเรว ส าหรบการผลตไฟฟาจากพลงงานชวมวลนน ประชาชนในพนทอาจตอตานเนองจากมความกงวลตอผลกระทบทจะเกดขน เชน ฝ น ควน และการลกลอบน าถานหนมาผลตไฟฟาของโรงไฟฟาชวมวลบางแหง ประกอบกบการขออนญาตการตงโรงไฟฟาพลงงานชวมวลนนมความยงยาก เนองจากภาครฐนนไมตองการใหประชาชนไดรบผลกระทบจากสงเหลานน ภาครฐตองการโรงไฟฟาทสะอาด และไมมผลกระทบสงแวดลอม 4.1.7 แนวทางในการปองกนและแกไขปญหาและอปสรรคในการผลตพลงงาน จากชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชน ในอนาคต เพอเปนการปองกนปญหาและอปสรรคจากการผลตพลงงานจากชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชนในอนาคต หนวยงานทเกยวของในเรองดงกลาว จงไดเสนอแนะแนวทางในการแกไขปญหา เพอใหเกดการผลตพลงงานจากชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชนทมประสทธภาพมากยงขน ขอเสนอแนะดงกลาวมรายละเอยดดงตอไปน 4.1.7.1 ควรศกษาศกยภาพของพนททจะผลตพลงงานจากชวมวลอยางรอบคอบเสยกอน วามชวมวลเพยงพอตอการผลตพลงงานหรอไม 4.1.7.2 ควรพฒนาเชอเพลงชวมวลทมากกวาถานไม เพอใหเกดความสะดวกตอการใชงานจรงของครวเรอนและชมชน

69

4.1.7.3 ควรมการพฒนาวธและกระบวนการในการจดเกบชวมวลส าหรบผลตพลงงาน เพอลดขนาดของพนทในการจดเกบชวมวลส าหรบผลตเปนพลงงาน 4.1.7.4 สรางความรวมมอทงหนวยงานภาครฐ หนวยงานภาคเอกชน และประชาชนในพนท ในการผลตพลงงานจากชวมวลอยางมสวนรวม 4.1 .7 .5 ควรค านงถงการบกรกพน ท ท มความส าคญตอทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เชน พนทปาไม หากมการขยายการผลตพลงงานจากชวมวล โดยเฉพาะการผลตไฟฟาจากพลงงานจากชวมวลเพอจ าหนายในระบบสายสง 4.1.7.6 ควรพฒนาและสงเสรมเทคโนโลยการผลตพลงงานจากชวมวลทครวเรอนและชมชนสามารถด าเนนการไดเอง มการบ ารงรกษาทไมยงยาก รวมถงการอบรมเพอสรางชางชมชนเพอดแลระบบการผลตพลงงานชวมวลในพนท 4.1.7.7 ควรมการสรางตนแบบ หรอบทเรยนจากการผลตพลงงานชวมวล ทงในระดบครวเรอนและในระดบชมชน เพอเปนแนวทางส าหรบปองกนปญหาทอาจจะเกดขนจากการผลตพลงงานจากชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชนในอนาคต 4.1.7.8 กรณทมการผลตไฟฟาจากพลงงานชวมวล ควรสรางความเขาใจ และพดคยกบคนในชมชน อยางสม าเสมอ รวมทงสรางความมนใจ โดยการพาคนในชมชนไปดการผลตไฟฟา และจะตองเลอกตวแทนทมาจากทกหมบานเพอไปพดคยถงขอเทจจรง 4.1.7.9 ก าลงในการผลตไฟฟาจากพลงงานชวมวลควรอยทระหวาง 500 กโลวตตถง 1 เมกะวตต เพราะหากมการลงทนมากกวา 500 กโลวตต การคนทนจะใชระยะเวลานานมากกวา 5 ป ซงจะกระทบตอการจงใจใหภาคเอกชนหนมาลงทนทางดานพลงงานหมนเวยนเปนอยางมาก แตถาด าเนนการมากกวา 1 เมกะวตต จะเกดปญหาในเรองของการขาดแคลนวตถดบในการผลตกระแสไฟฟา นอกจากน เชอเพลงชวมวลในการผลตกระแสไฟฟา ควรอย ในรศมไมเกน 50 กโลเมตร และจะตองมทปรกษาในการด าเนนการผลตกระแสไฟฟาจากพลงงานชวมวลเนองจากเทคโนโลยดงกลาวคอนขางมความยงยากเปนอยางมาก 4.1.7.10 ภาครฐควรใหการสนบสนนการผลตพลงงานชวมวลทงในระดบครวเรอนและในระดบชมชนใหมากกวาน

70

4.2 ผลการศกษาพนททมการผลตพลงงานจากชวมวลทงในระดบครวเรอนและในระดบชมชน

ผศกษาไดท าการส ารวจพนททมการผลตจากพลงงานชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชน จ านวน 6 แหง ซงครอบคลมทงการใชพลงงานชวมวลเพอผลตพลงงานความรอนทงในระดบครวเรอนและในระดบชมชน รวมทงการใชพลงงานชวมวลเพอผลตกระแสไฟฟา ผลการศกษาเชงลก จากพนททงหมด 6 แหง มรายละเอยดดงตอไปน 4.2.1 การน าพลงงานชวมวลไปผลตพลงงานความรอน ในระดบครวเรอน ในสวนของการน าพลงงานชวมวล ไปผลตเปนพลงงานความรอนในระดบครวเรอนและในระดบชมชนนน ผ ศกษาไดศกษาเชงลก 2 พนท โดยพนททมการผลตพลงงานชวมวลในระดบครวเรอน ไดแก 1) องคการบรหารสวนต าบลกระแสบน อ าเภอแกลง จงหวดระยอง ซงเปนพนททมการสงเสรมการใชพลงงานชวมวลในระดบครวเรอน โดยการสงเสรมการใชเตาชวมวลและเตาหงตมประสทธภาพสง 2) การผลตถานไม ของนาย ก. 1หม 8 ต าบลหนองเพรางาย อ าเภอไทรนอย จงหวดนนทบร ซงมการผลตถานไมเพอจ าหนายวธการเผากลนน าสมควนไม ท าใหถานไมทไดมความปลอดภยตอผบรโภคเพราะไมมน ามนดน หรอ Tar ตกคาง และยงไดผลพลอยได คอ น าสมควนไม ซงใชในการปราบศตรพชไดเปนอยางด ผลของการศกษาเชงลกในทงสามพนทดงกลาว สามารถอธบายรายละเอยดไดดงตอไปน 4.2.1.1 การสงเสรมการผลตเตาชวมวลและเตาหงตมประสทธภาพสง ขององคการบรหารสวนต าบลกระแสบน อ าเภอแกลง จงหวดระยอง จากการสมภาษณตวแทนคณะกรรมการพลงงานชมชนในพนทองคการบรหารสวนต าบลกระแสบน อ าเภอแกลง จงหวดระยอง ในประเดนของขนตอนการผลตพลงงานชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชนนน พบวา ในพนทองคการบรหารสวนต าบลกระแสบนไดมการสงเสรมการใชพลงงานชวมวลมาตงแตป 2551 ซงเปนชวงเวลาทองคการบรหารสวนต าบลกระแสบนไดเรมด าเนนโครงการแผนพลงงานพลงงานชมชนโดยส านกงานพลงงานจงหวดระยอง ซงเปนจดเปลยนส าคญทท าใหชมชนแหงนไดมความรความเขาใจในเรองของการใชพลงงานหมนเวยนจากแหลงพลงงานชวมวลทมอยภายในชมชน ซงจากการด าเนนโครงการดงกลาว ทางส านกงาน

1 นามสมมต

71

พลงงานจงหวดระยองไดใหการสนบสนนทงในดานความรความเขาใจเกยวกบการประหยดและการอนรกษพลงงาน รวมทงอปกรณเพอการผลตพลงงานชวมวลภายในชมชน ซงประกอบดวย เตาเผาถานแบบตง 200 ลตร เปนเตาส าหรบผลตถานไมเพอการหงตมอาหารภายในครวเรอน โดยการผลตถานไมของเตาเผาถานชนดน จะไดถาน 25 กโลกรม ตอเนอไมแหง 80 กโลกรม แตถาใชไมสดประมาณ 100 กโลกรม จะสามารถผลตถานไมได 30 กโลกรม ซงการผลตถานไมในแตละครงจากเตาเผาถาน 200 ลตรแบบตง นอกจากจะไดถานไมเพอการหงตมอาหารแลว ยงไดน าสมควนไมซงเปนผลตภณฑชวภาพทสามารถใชปองกนแมลงศตรพชและปองกนการเกดเชอราไดเปนอยางด จากการด าเนนการดงกลาว จะเหนไดวา การผลตพลงงานชวมวลโดยใชเตาเผาถาน 200 ลตร แบบตงขององคการบรหารสวนต าบลกระแสบนนนสามารถบรณาการผลลพธทเกดขนระหวาง การเกษตร การผลตพลงงานหมนเวยน และความสอดคลองกบวถชมชน ไดเปนอยางด การเผาถานไมโดยใชเตาเผาถาน 200 ลตรนน ไมไดเนนการเผาถานเพอการสรางรายได แตเนนการเผาถานเกบรกษาชวมวลส าหรบใชภายในครวเรอนเทานน ซงเตาเผาถาน 200 ลตรทชมชนไดรบการสนบสนนอปกรณมานน ทางคณะกรรมการพลงงานชมชนไดมการจดสรรการใชอปกรณโดยการใหทกครวเรอนไดยมหรอไดทดลองใชอปกรณเหลาน เพอใหเกดความเสมอภาคในการเขาถงอปกรณทไดรบการสนบสนนเพอผลตพลงงานจากชวมวล นอกจากการผลตถานโดยใชเตาเผาถาน 200 ลตรแบบตงแลว ในพนทองคการบรหารสวนต าบลกระแสบน อ าเภอแกลง จงหวดระยอง ยงไดมการสงเสรมการใชพลงงานชวมวลในระดบครวเรอน ไดแก การใชเตาหงตมประสทธภาพสง หรอเตาซปเปอรองโล ซงเปนเตาหงตมทมการออกแบบทางดานวศวกรรมศาสตรเพอลดการสญเสยความรอนออกสสงแวดลอมภายนอก เชน มการตดตงฉนวนห มความรอนภายในเตา การออกแบบทรงของเตาใหเปนรปตวว จนถงการออกแบบรงผงใหมขนาดเลกกวาเตาองโลทวไป จงท าใหมการเกบกกความรอนภายในเตา และใหคาพลงงานความรอนภายในเตาชนดนมมากกวาเตาหงตมหรอเตาองโลโดยทว ไป ซงหากใสถานไมในเตาซปเปอรองโลประมาณ 2 กโลกรม จะสามารถใหพลงงานความรอนไดยาวนานกวา 45 นาท ในขณะทเตาองโลทวไปนน จะใหพลงงานความรอนไดเพยง 30 นาท จงสามารถประหยดการใชถานไมไดถงรอยละ 20-30 และสามารถลดคาใชจายในการใชกาซหงตมเพอประกอบอาหารไดถงเดอนละ 250 บาท และยงมปรมาณของควนจากการประกอบอาหารดวยเตาซปเปอรองโลนอยกวาเมอเปรยบเทยบกบเตาองโลโดยทวไป นอกจากเตาหงตมประสทธภาพสงแลว พนทดงกลาวยงมการสงเสรมการใชพลงงานชวมวลจากแกลบ เนองจากในพนทสวนบนขององคการบรหารสวนต าบลกระแสบนเปนพนทเพาะปลกขาว ท าใหมปรมาณแกลบเหลอใชทางการเกษตรเปนจ านวน

72

มาก ประกอบกบการไดรบความรความเขาใจในเรองของการใชเตาชวมวลแกลบจากทางมหาวทยาลยนเรศวร จงหวดพษณโลก จงไดมการน าเทคโนโลยของเตาชวมวลแกลบเ ขามาใชภายในชมชน ดงภาพท 4.2 ซงผลจากการใชเตาชวมวลแกลบดงกลาวนน พบวา สามารถใหพลงงานความรอนไดรวดเรวกวาเตาหงตมประสทธภาพสงหรอเตาซปเปอรองโลถงรอยละ 40 และยงจดตดไฟไดรวดเรวกวา แตเนองจากเปนเทคโนโลยทคอนขางยงยากซบซอน และการใชงานจะตองมการเปดพดลมเพอใหเกดการสนดาปของเชอเพลงจงท าใหชมชนไมสามารถผลตเตาชนดนขนมาเพอใชงานไดเอง แตถอวาเปนอกเทคโนโลยการใชชวมวลทไดรบการตอบรบจากชาวบานในชมชนเปนอยางด ภาพท 4.2 เตาชวมวลแกลบ ขององคการบรหารสวนต าบลกระแสบน อ าเภอแกลง จงหวดระยอง แหลงวตถดบทใชในการผลตพลงงานชวมวลซงสวนใหญเปนการใชพลงงานชวมวลในระดบครวเรอนของพนทองคการบรหารสวนต าบลกระแสบน อ าเภอแกลง จงหวดระยองนน ผแทนคณะกรรมการพลงงานชมชน ไดกลาวถงประเดนดงกลาววา แหลงวตถดบทใชในการผลตพลงงานชวมวลนนจะตองอาศยการวเคราะหขอมลทแทจรงของแตพนท ยกตวอยางเชน พนทในสวนบนของต าบลกระแสบนนน เปนพนทเพาะปลกขาว ดงนน ควรสงเสรมการใชเตาชวมวลแกลบซงมความเหมาะสมมากกวาการสงเสรมการใชเตาเผาถาน 200 ลตร ในขณะทพนททมการเพาะปลกสวนผลไม สวนยางพารา กควรสงเสรมการใชเตาเผาถาน 200 ลตร เนองจากมวตถดบทเออตอการน าไปผลตเปนถานไมมากทสด ดงนน การส ารวจศกยภาพของพนท จงเปนสงทมความจ าเปนมากทสด ตอการสงเสรมการใชพลงงานชวมวลไมวาจะเปนในระดบครวเรอนหรอในระดบชมชน เพราะหากสงเสรมเทคโนโลยผลตพลงงานชวมวลทไมมความสอดคลองตอศกยภาพ

73

ทแทจรงของพนทแลว โอกาสทการผลตพลงงานจากชวมวลจะประสบความส าเรจนน กอาจจะเปนไปไดคอนขางยาก ส าหรบคณภาพของวตถดบทจะใชในการผลตพลงงานจากชวมวลนน ถาหากเปนเศษไมเพอการผลตพลงงานจากชวมวลโดยการเผาถานดวยเตาเผาถาน 200 ลตรนน จะมการน าเศษไมเหลานไปตากแดดเสยกอนเพอลดความชนของเนอไม และท าใหใชเวลาในการเผาถานไมสนลงอกดวย โดยกระบวนการในการเผาถานไมดวยเตาเผาถานแบบตง 200 ลตร คอ ตองตดไมใหไดขนาด 60 เซนตเมตร และใชเวลาเผา 6-8 ชวโมง ไมทมความชนสงหรอยงมความสดทไมไดผานการตากแดดใหแหง จะใชเวลาในการเผาประมาณ 10 ชวโมง แตถาน าไมทมความชนสงไปตากแดดเปนเวลา 24 ชวโมง จะใชเวลาในการเผา 8 ชวโมง ชนดของไมทคนในชมชนนยมน ามาเผาถานนน ไดแก ไมจากตนเงาะ ซงเปนถานไมทใหความรอนไดอยางยาวนานทสด นอกจากนยงมไมไผ ไมแฟบ กะลามะพราว และไมกระถนเทพา ซงไดรบความนยมในการน ามาผลตเปนถานไมภายในครวเรอน เมอพจารณามาตรการในการจดการสงแวดลอมจากการผลตพลงงานชวมวลของพนทองคการบรหารสวนต าบลกระแสบนจากขอมลของตวแทนคณะกรรมการพลงงานชมชนนน พบวา ไมมปญหาในเรองของการขนสงวตถดบแตอยางใด เพราะอปกรณหรอเทคโนโลยในการผลตพลงงานจากชวมวลนนอยใกลเคยงกบแหลงวตถดบซงมอยภายในครวเรอน จงไมตองมการขนสงวตถดบเพอผลตพลงงานชวมวลแตอยางใด ในสวนของการคดแยก การเกบวตถดบ และการล าเลยงวตถดบนน ในกรณทใชไมส าหรบการเผาถานนน จะตองมการตดขนาดของไมใหมขนาดความยาวประมาณ 60 เซนตเมตร เพอใหสามารถบรรจลงในถงส าหรบเผาเปนถานได กระบวนการในการน าชวมวลในพนทเพอผลตเปนพลงงานโดยเฉพาะการผลตเปนถานไมนน ไดมการตอยอดเพอใหไดผลพลอยไดเพมมากขน โดยการผลตน าสมควนไมระหวางการเผาถาน ส าหรบการบ าบดมลพษตางๆทเกดขนจากการใชพลงงานชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชนขององคการบรหารสวนต าบลกระแสบน อ าเภอแกลง จงหวดระยองนน ตวแทนคณะกรรมการพลงงานชมชนไดอธบายเพมเตมวา การผลตพลงงานชวมวลดวยการเผาถานนน สงทจะเกดขนอยางหลกเลยงไมไดเลยกคอ ควนจากการเผาถาน ดงนน นอกจากการผลตน าสมควนไมเพอลดปรมาณควนทเกดขนจากการเผาถานแลว ครวเรอนทมการยมอปกรณเพอผลตพลงงานจากชวมวล โดยเฉพาะอยางยง เตาเผาถาน 200 ลตร จะตองค านงถงผลกระทบในเรองของทศทางลมและกลนทอาจจะเกดขนจากการเผาถานไมไมใหสงผลกระทบตอเพอนบานละแวกใกลเคยงอกดวย อยางไรกตาม การผลตถานไมโดยใชเตาเผาถาน 200 ลตรนน ยงกอใหเกดปรมาณน ามนทารซงมความเปนพษ ดงนน คณะกรรมการพลงงานชมชนจงไดน าน ามนทารเหลาน

74

ไปตากแดดใหแหงแลวน าไปผสมรวมกบป ยคอก หรอป ยเคม เพอลดอตราสดสวนการใชป ยคอกและป ยเคมใหนอยลงจากเดม ส าหรบผลกระทบหลงจากทครวเรอนหรอชมชนไดมการด าเนนการผลตพลงงานจาก ชวมวลนน ตวแทนคณะกรรมการพลงงานชมชนต าบลกระแสบน อ าเภอแกลง จงหวดระยอง ไดใหขอคดเหนในเรองดงกลาววา หากพจารณาถงผลกระทบทางดานสงแวดลอมจากการใชพลงงานชวมวลภายในครวเรอนและชมชนนน ไมกอใหผลกระทบทางดานสงแวดลอมแตอยางใด ส าหรบเรองกลนรบกวนจากการเผาชวมวลนน แมวาจะมบางแตกไดรบผลกระทบไมมากนกเนองจากมตงบานเรอนในลกษณะกระจายตว ประกอบกบการมงเนนการผลตพลงงานจากชวมวลเพอใชภายในครวเรอนหรอภายในชมชนเปนหลก ไมไดเนนการผลตพลงงานจากชวมวลในเชงพานชยหรอเพอจ าหนายสรางรายไดใหกบคนในชมชน นอกจากจะไมกอใหเกดผลกระทบทางดานสงแวดลอมแลว ยงเปนการสรางผลกระทบทดตอสงคม เนองจากการน าเรองของพลงงานจากชวมวลเขามาภายในชมชนแหงน เปนการสรางแรงผลกดนเพอใหคนในชมชนเกดความตระหนกในการลดการใชพลงงานสนเปลองและหนมาใชพลงงานหมนเวยนอยางแพรหลายมากยงขน ในอดตทผานมา ชมชนแหงนไดมการจดนทรรศการเพอเสรมสรางความรความเขาใจดานพลงงานหมนเวยน โดยเฉพาะอยางยงพลงงานชวมวลระหวางภาคเครอขายในอ าเภอเขาชะเมา และอ าเภอบานคาย จงหวดระยอง เพอเปนการสรางความรวมมอทดตอกนในการพฒนาองคความรดานพลงงานหมนเวยนโดยเฉพาะพลงงานชวมวล รวมทงการจดตงศนยการเรยนรดานพลงงานทโรงเรยนในต าบลกระแสบน ท าใหโรงเรยนแหงนไดกลายเปนแหลงกระจายความรความเขาใจดานพลงงานหมนเวยนโดยเฉพาะอยางยงพลงงานชวมวล ตลอดจนเปนแหลงสาธตใหความรในเรองการใชงานอปกรณทเกยวของกบการใชพลงงานหมนเวยนทกชนดใหกบคนในชมชนไดอยางมประสทธภาพ ถงแมวา ณ ขณะน ทางโรงเรยนเองไมไดมการใชงานอปกรณบางอยางกตาม ปญหาและอปสรรคทเกดขนจากการใชพลงงานชวมวลภายในองคการบรหารสวนต าบลกระแสบน อ าเภอแกลง จงหวดระยองนน คณะกรรมการพลงงานชมชนมความตองการทจะสนบสนนการใชพลงงานชวมวลใหเกดความแพรหลายมากยงขน โดยเรมจากการสงเสรมการใชเตาซปเปอรองโลซงเปนเตาหงตมทมการใชพลงงานจากชวมวลอยางมประสทธภาพ แตเนองจากเตาชนดนมราคาคอนขางสงถง 350 บาท เมอเปรยบเทยบกบเตาองโลปกตทมราคาอยทประมาณ 150-200 บาท เตาซปเปอรองโลจงไมไดรบความนยมจากประชาชนในพนทมากนก ดงนน คณะกรรมการพลงงานชมชน จงไดมการจดประชมระดมความคดเหนประชาชนในพนทเพอสอบถามความคดเหนถงความยนดทจะจาย จากมตการประชมดงกลาว ไดขอสรปวา ชาวบานม

75

ความยนดทจะจายเตาซปเปอรองโลในราคา 200 บาท สวนอก 150 บาท ภาคสวนทเกยวของควรใหการสนบสนน แตหลงจากทไดมการเขยนโครงการเพอขอสนบสนนงบประมาณ ปรากฏวาเกดการเปลยนแปลงผบรหารทงในสวนของส านกงานพลงงานจงหวดระยอง และองคการบรหารสวนต าบลกระแสบน อ าเภอแกลง จงหวดระยอง จงท าใหโครงการดงกลาวไมไดรบการตอบรบทงจากในสวนของหนวยงานทเกยวของ รวมทงจากหนวยงานทองถน นอกจากน การพฒนาทางอตสาหกรรมโดยเฉพาะในพนทจงหวดระยองนนมผลกระทบตอความเรงรบในการด าเนนชวต ดงนน พลงงานชวมวลสวนใหญไมสามารถใชงานไดอยางสะดวกและรวดเรวมากกวาพลงงานสนเปลอง รวมทงมขนตอนในการเตรยมวตถดบเพอการผลตพลงงานจากชวมวลทมความยงยาก ดงนน ในยคปจจบนคนในชมชนจงอาจจะมแนวโนมทจะใชพลงงานสนเปลองมากกวาทจะใชพลงงานจากชวมวลทสามารถผลตไดเองภายในครวเรอนหรอภายในชมชน ดงนน ขอเสนอในการผลตพลงงานจากชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชนนน ตวแทนคณะกรรมการพลงงานชมชนจงไดเสนอแนะวา ในอนาคตควรใหประชาชนในพนท ไดมโอกาสในการวางแผนและนโยบายพลงงานชมชนมากกวาเดม ซงเปนการสงเสรมการบรหารจดการนโยบายทางดานพลงงานจาก “ลางไปสบน” แทนการบรหารจดการนโยบายพลงงานจาก “บนสลาง” ซงนโยบายในลกษณะดงกลาวไมไดเปนการสงเสรมบทบาทของคนในพนทในการบรหารจดการพลงงานภายในครวเรอนหรอภายในชมชนอยางแทจรง นอกจากน ควรมการนอมน าหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง และภมปญญาของคนในทองถน เพอใหเกดการประยกตองคความรในการด าเนนการทางดานการจดการพลงงานโดยเฉพาะพลงงานชวมวลไดอยางมประสทธภาพ รวมทงควรมการสงเสรมองคความรในการผลตอปกรณเพอใชรวมกบพลงงาน ชวมวลใหกบคนในชมชน เนองจากชมชนแหงนมวทยาลยการอาชพซงมทงเครองมอและองคความรในเรองการชางเปนอยางมาก แตยงขาดความรความเขาใจในกระบวนการผลตพลงงาน จากชวมวล โดยเฉพาะอยางยง เตาแกสซไฟเออร ทชาวบานเองไมสามารถประกอบไดเอง เนองจากความยงยากของการผลตอปกรณดงกลาว ดงนน ประชาชนในพนทจงอยากใหมการใหความรความเขาใจในการผลตอปกรณสงเสรมการใชพลงงานจากชวมวลใหกบเดกและเยาวชนทเรยนอยในวทยาลยการอาชพดงกลาว ซงหากสงเหลานสามารถเกดขนไดอยางแทจรง จะสามารถขบเคลอนใหการใชพลงงานจากชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชนสามารถด าเนนการไดอยางตอเนองมากกวาทเปนอยในปจจบน

76

4.2.1.2 การผลตถานไม ของนาย ก. หม 8 ต าบลหนองเพรางาย อ าเภอไทรนอย จงหวดนนทบร การผลตพลงงานจากชวมวลเพอใชในระดบครวเรอนหรอในระดบชมชนนน ถงแมวาอาจจะตองประสบกบความลมเหลว ไมส าเรจในชวงแรกๆ แตหากยงมใจรกทจะท า และค านงถงผลประโยชนทจะเกดขนจากการใชพลงงานชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชน สงเหลาน จะเปนกลไกทส าคญในการผลกดนใหเกดการใชพลงงานชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชนอยางกวางขวาง เหมอนดงเชน นาย ก. ผผลตถานไมและน าสมควนไมแหงต าบลหนองเพรางาย อ าเภอไทรนอย จงหวดนนทบร ซงถานไมและน าสมควนไมของนาย ก. ไดรบการตอบรบเปนอยางดจากชาวบานในละแวกใกลเคยง ขนตอนในการผลตถานไมของนาย ก.นน เรมจากการรวบรวมชวมวลซงเปนเศษไมจากการตดแตงกงไมของหมบานจดสรรหรอสถานททตองการจะขายเศษไมทไมไดใชประโยชน โดยรบซอในราคาตนละ 900 บาท เศษไมทไดมานนจะตองมาตดใหไดขนาด และผงแดดเพอไลความชนจากนนท าการบรรจเศษไมเขาเตาเผา โดยเตาเผาทใชนน เปนเตาเผาแบบนอนทท ามาจากเตาเผาถาน 200 ลตร ดงภาพท 4.3 และภาพท 4.4 ซงสามารถบรรจเศษไมไดประมาณ 56 กโลกรม จากนนท าการเผาโดยการควบคมปรมาณอากาศใหเขาไหลเวยนนอยทสด ซงเปนขนตอนการเผาไมเพอใหไดถาน โดยการเผาแบบไพโรไลซส (Pyrolysis) เรมจากท าการจดไฟหนาเตา ความรอนจะกระจายเขาสตวเตาเพอไลความชนและอากาศเยนทอยภายในเตา การเผาถานในระยะแรกควนทไดออกมาจะมกลนเหมนเนองจากเปนกลนกรดทอยภายในตวไม จากนนคอยๆใสเชอเพลงไปเรอยๆ จนปากปลองควนมอณหภมประมาณ 70 องศาเซลเซยส ซงภายในเตาเผามอณหภมประมาณ 200-250 องศาเซลเซยส

77

ภาพท 4.3 ลกษณะดานหนาของเตาเผาถาน 200 ลตรแบบนอน ภาพท 4.4 การบรรจเศษไม เพอเผาท าถานไมดวยเตาเผาถาน 200 ลตรแบบนอน เมอเผาไปไดสกประมาณ 2-3 ชวโมง หรอทอณหภมของปากปลองและภายในเตาประมาณ 80-85 และ 300-400 องศาเซลเซยส ตามล าดบ ควนขาวทออกมาจากปลองจะกลายเปนควนสเทา เปนชวงเวลาทไมก าลงจะกลายเปนถาน และเปนชวงทสารระเหยทอยในเนอเศษไมหรอชวมวลถกขบออกมา ซงเหมาะสมกบการเกบน าสมควนไมมากทสด โดยน าสมควนไม

78

นนสามารถเกบไดโดยอาศยการถายเทความรอนออกจากปลองดกควนทเปนทอไมไผขนาดความยาว 6 เมตร ดงปรากฏในภาพท 4.5 ไอสารระเหยจากปลองดกควนทมอณหภมสงจะถกถายเทความรอนออกไปสอากาศภายนอก และควบแนนกลายเปนน าสมควนไมตอไป การเกบน าสมควนไมนน หากเกบในอณหภมทต ากวาทก าหนด (อณหภมของปากปลองประมาณ 80-85 องศาเซลเซยส และอณหภมภายในเตาประมาณ 300-400 องศาเซลเซยส) จะไดสารประกอบทมคณประโยชนนอยมาก แตถาเกบในอณหภมของเตาเผาเกน 427 องศาเซลเซยส น าสมควนไมทไดจะมสารกอมะเรงปะปนออกมาดวย ซงกอใหเกดโทษตอรางกาย ในการเผาถาน 1 เตา จะไดน าสมควนไมในปรมาณ 5 ลตร ภาพท 4.5 ทอไมไผเพอเกบรวบรวมน าสมควนไม

79

น าสมควนไมทไดจากการเผาถานจะตองไปผานกระบวนการในการท าความสะอาดและตกตะกอนเสยกอน โดยน าน าสมควนไมมาจ านวน 200 ลตร ผสมกบไขแดง 1 กโลกรม ขาวหมาก 1 ลก ยาคลท 1 ขวด น าผง 1 กโลกรม แลวใสเศษถานทลางท าความสะอาดลงไปเพอดดซบสงสกปรกทลอยอยในน าสมควนไม ดงปรากฏในภาพท 4.6 ทงไวประมาณ 3 เดอน น าสมควนไมจะเกดการตกตะกอนเปนชนของน ามน ชนของน าสมควนไม และชนของน ามนทาร การน ามาใชงานนนจะตองใชสายยางในการดดเอาชนของน าสมควนไม ซงเปนชนทสองเพอน าไปใชประโยชนทางการเกษตร เชน การขบไลแมลงศตรพช หรอการปองกนเหบหมด ยงและแมลงตางๆในการปศสตว เปนตน (ส านกงานพลงงานจงหวดนนทบร, ม.ป.ป. ก) ดงภาพท 4.7 ภาพท 4.6 การดดซบสงสกปรกในน าสมควนไมดวยเศษถานไม ภาพท 4.7 น าสมควนไมพรอมใชงาน

80

หลงจากการเผาถานเพอใหไดน าสมควนไมแลว จะเปนขนตอนในการท าถานไมใหบรสทธโดยท าการเปดหนาเตาใหอากาศเขาท าปฏกรยาอณหภมภายในเตาประมาณ 400-500 องศาเซลเซยส หรออณหภมจากปากปลองประมาณ 100-120 องศาเซลเซยส เพอก าจดสารตกคาง (สารกอมะเรง) ควนจากการเผาถานจะเปลยนจากสเทาเปนสน าเงน ทงไวประมาณ 2-3 ชวโมงใหสงเกตควนจากการเผาถานเปนควนใส ซงแสดงวาเชอเพลงไดกลายไปเปนถานไมบรสทธ จงใชดนเหนยวปดรอยรว รอยตอตางๆ จากนนทงไวประมาณ 1 ชวโมง จงปดปากปลองควนใหสนท กระบวนการในการเผาทงหมดจะใชเวลาประมาณ 10-24 ชวโมง แลวจงเปดเตาเพอท าถานไมใหเยน แลวจงบรรจใสกระสอบหรอถงเพอใชงานหรอน าไปจ าหนายตอไป (ส านกงานพลงงานจงหวดนนทบร, ม.ป.ป. ข) คาใชจายในการกอสรางหรอด าเนนการผลตเตาเผาถานนน อยทประมาณ 2,000 บาทตอป ผลกระทบทางดานสงแวดลอมจากการเผาถานไมของนาย ก.นน นาย ก. ไดกลาววา การด าเนนการดงกลาวไมมผลกระทบตอชมชนรอบขาง เนองจากพนทเผาเปนพนทโลงแจงในบรเวณทองทงนาซงมอากาศถายเทไดอยางสะดวก ดงภาพท 4.8 ควนทเกดจากการเผาไหมนนกมการควบแนนเปนน าสมควนไม ส าหรบเศษถานทเหลอจากการเผาไหมกน าไปใชเพอเปนเชอเพลงในการจดเตาเพอผลตถานไมในครงตอไป รวมทงขเถาทไดจากการเผาไหมเพอท าถานและน าสมควนไม ดงภาพท 4.9 กสามารถน าไปใชในการปรบปรงคณภาพของดน หรอไปใชในการผลตเปนสบไดเปนอยางด การเผาถานไมของนาย ก. นน เปนการน าของเสยจากการตดแตงกงไมของชมชนมาสรางผลผลตใหเกดประโยชน ซงถานไมทผลตไดนน สามารถบรรจขายไดในราคากโลกรมละ 10 บาท นอกจากนน าสมควนไมทไดมานน สามารถจ าหนายไดในราคาลตรละ 100 บาท ซงผลตภณฑถานไมจากการเผาถานดงกลาว พบวา ลดปรมาณการใชถานไมไดถงรอยละ 50 ส าหรบการใชน าสมควนไมในการเกษตรนน พบวา สามารถลดคาใชจายในการซอสารเคมปราบศตรพชไดถงรอยละ 50 และยงเปนการลดการใชสารเคมทางการเกษตรซงมความเปนพษตอสงแวดลอมในปรมาณทสงมาก

81

ภาพท 4.8 สถานทผลตถานและน าสมควนไม ภาพท 4.9 ขเถาจากการเผาไหมเพอท าถานและน าสมควนไม ปญหาและอปสรรคในการด าเนนการเผาถานดวยเตาเผาถานของนาย ก.นน ในชวงแรกๆ จะพบปญหาคอนขางมาก เชน เผาไปแลวไมไดเปนถาน หรอไมสามารถควบแนนน าสมควนไมไดเลย จงตองอาศยความมใจรกทอยากจะท าใหประสบผลส าเรจ เมอท าประสบความส าเรจแลวจงใชการประชาสมพนธผลการด าเนนการแบบ “ปากตอปาก” อกปญหาหนงทคอนขางส าคญ คอ การขยายผลไปสชมชนหรอเพอนบานขางเคยง เนองจากประชาชนในพนทเปนชมชนเมอง ท าใหขาดความรวมมอหรอความสนใจในการทจะพฒนาหรอขยายผลการใชพลงงานชวมวล และกลายเปนปญหาทส าคญตอการขยายผลการใชพลงงานชวมวลของคนในพนทแหงนเปนอยางมาก ดงนน หากมการพฒนากระบวนการการมสวนรวมของประชาชนในพนทตอการใชพลงงานชวมวล

82

ในระดบครวเรอนและในระดบชมชนอยางตอเนองแลว ต าบลแหงนอาจสามารถพฒนา ใหกลายเปนตนแบบของการใชพลงงานชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชนไดอยางยงยนในอนาคตอยางแนนอน 4.2.2 การน าพลงงานชวมวลไปผลตพลงงานความรอน ในระดบชมชน

ส าหรบพนททมการผลตพลงงานชวมวลในระดบชมชนนน ประกอบดวย 1) พนทต าบล ปาเดง อ าเภอแกงกระจาน จงหวดเพชรบร ซงเปนพนททมการใชเตาชวมวลและเตากาซชวมวล หรอ เตา Gasifier ภายในชมชน และมระบบในการจดการเตาเผาถานเพอใหเกดประโยชนสงสดในชมชน และ 2) วสาหกจเตาปงยางประสทธภาพสง ชมชนบานคลองสบตน หม 3 ต าบลสนบทบ อ าเภอวงนอย จงหวดพระนครศรอยธยา ซงเปนกลมวสาหกจผลตเตาปงยางประสทธภาพสงใหกบกระทรวงพลงงาน ผลการศกษาในพนทดงกลาว มรายละเอยดดงตอไปน

4.2.2.1 เตาชวมวล และเตากาซชวมวล (Gasifier) ต าบลปาเดง อ าเภอแกงกระจาน จงหวดเพชรบร ชมชนต าบลปาเดง อ าเภอแกงกระจาน จงหวดเพชรบร เปนต าบลหนงทไดใหความส าคญกบการผลตพลงงานหมนเวยนจากชวมวลทมอยภายในชมชน เนองจากเปนแหลงวตถดบทสามารถหาไดงายในทองถน ประกอบกบมหมบานบางสวนทอยภายในเขตอทยานแหงชาตแกงกระจาน จงไมสามารถทจะใชพลงงานไฟฟาไดตามปกต เนองจากพนททเปนเขตอทยานแหงชาตจะตองไมมการตดตงเสาสงกระแสไฟฟา ท าใหชาวบานในต าบลแหงน ไดพฒนาพลงงานชวมวลขนอกขนหนง เพอใหสามารถน ามาผลตเปนกระแสไฟฟาส าหรบใชในระดบครวเรอนได การผลตพลงงานชวมวลของชมชนแหงนจงมความนาสนใจ เพราะถงแมวาจะมความยากล าบากในการตดตอประสานงาน แตกสามารถด าเนนการในการบรหารจดการพลงงานชวมวลทมอยภายในชมชนไดอยางมประสทธภาพ จดเรมตนของการผลตพลงงานชวมวลในชมชนนน หวหนาคณะบคคลเครอขายตามรอยพอ ต าบลปาเดง อ าเภอแกงกระจาน จงหวดเพชรบร ไดกลาวถงทมาของการผลตพลงงานชวมวลของต าบลปาเดงวา แตเดมนนตนเองไดเคยท างานทองคกรพฒนาเอกชนทางดานสงแวดลอม และท างานทสถาบนสงแวดลอมไทยซงมกจะเขาไปท ากจกรรมกบชาวบานอยเปนประจ า หลงจากนน ในป 2551 ตนเองไดยายมาอยทต าบลปาเดงเปนการถาวร และเมอไดท าการพดคยกบชาวบานในพนท พบวา ชาวบานในต าบลปาเดงสวนใหญประกอบอาชพเกษตรกรรม จงไดเรมมการพดคยในเ รองของการนอมน าหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงมาประยกตใช ทางด านผ แทน

83

คณะกรรมการชมชนของต าบลปาเดง ไดอธบายเพมเตมถงความจ าเปนทคนในชมชนจะตองมการพงพาพลงงานดวยตนเองวา

“เนองจากชมชนทนมาอยผดทผดทาง ตรงทวา เปนชมชนทไรสาธารณปโภค เพราะเราอยในเขตจ ากดของพนทอทยาน จะขอไฟฟาไมไดเลย เพราะในพนทอทยานนนหามปกเสาพาดสาย คนในชมชนกเลยคดวาจะท าอยางไรใหสามารถด าเนนการได”

หลงจากทไดมการพดคยถงการนอมน าหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงมาประยกตใช และเหนถงความจ าเปนทชมชนจะตองด าเนนการพงพาพลงงานของชมชน ท าใหเรมมการขบเคลอนในการผลตพลงงานอยางเปนรปธรรม โดยเรมจากการทดลองผลตกาซชวภาพ เนองจากพนทดงกลาวเปนพนททมการสงเสรมการเลยงโคนม จงมแหลงวตถดบทสามารถน ามาใชในการผลตกาซชวภาพได ดงภาพท 4.10 การส ารวจการผลตเตาหงตมประสทธภาพสง โดยยอมลงทนซอเตาหงตมประสทธภาพสงจากพนทอนเพอน ามาผาพจารณาวามสวนประกอบในการผลตอยางไรบาง นอกจากน ยงไดเขารวมการอบรมการผลตเตาชวมวล ณ ศนยบานดอนผงแดด ซงการด าเนนการดงกลาวคอนขางไดรบการตอบรบทดจากคนในชมชน เนองจากเตาหงตมประสทธภาพสงทผลตไดในชมชนนนใชปรมาณถานไมนอยกวาเตาหงตมโดยทวไป และหลงจากทประสบความส าเรจในการสงเสรมและผลตเตาหงตมประสทธภาพสงแลว กไดมการผลตเตาชวมวลซงใชแกลบเปนฉนวนกนความรอนเพอใชภายในชมชน ดงปรากฏในภาพท 4.11 ภาพท 4.10 การผลตกาซชวภาพของต าบลปาเดง อ าเภอแกงกระจาน จงหวดเพชรบร

84

ภาพท 4.11 เตาชวมวลแกลบของต าบลปาเดง อ าเภอแกงกระจาน จงหวดเพชรบร พนทต าบลปาเดง เปนพนทเกษตรกรรมเปนสวนใหญ จงท าใหมเศษวสดเหลอใชทางการเกษตรเปนจ านวนมาก โดยเฉพาะแกนขาวโพด ซงมจ านวนมากถง 10 ตนตอป ท าใหไมมปญหาในการขนสงวตถดบเพอผลตพลงงานภายในชมชนมากนก คณะกรรมการภายในชมชนต าบลปาเดง จงไดท าการผลตเตาเผาถานขนาด 200 ลตรขน ซงเตาเผาถานจะมอปกรณส าหรบดกจบน าสมควนไมออกมาส าหรบน าไปใชในการก าจดแมลงศตรพชประมาณ 1-2 ลตรตอการเผา 1 ครง เตาเผาถาน 200 ลตร ทผลตไดในชมชนนน คณะกรรมการชมชนไดมขอก าหนดตกลงวา หากน าเตาเผาถานไปใชประโยชนจะตองมการเผาถานเพอมาคนใหกบสวนกลางจ านวน 1 กระสอบ เพอเปนหลกฐานแสดงใหเหนวา ไดน าเตาเผาถาน 200 ลตรไปใชประโยชนอยางแทจรง ส าหรบถานไมทเปนของสวนกลางนน ทางคณะกรรมการชมชนจะน าไปจ าหนายในราคากระสอบละ 100 บาท เพอน ามาใชเปนงบประมาณในการพฒนาพลงงานหมนเวยนและสวสดการของคนในชมชนตอไป โดยคณะกรรมการชมชน จะมการประชมกบชาวบานทกเดอน และมการระดมทนเพอน าไปใชในการด าเนนการผลตพลงงานในชมชนตามความสมครใจ รวมทงมการขอสนบสนนงบประมาณจากหนวยงานตางๆทเกยวของอกดวย นอกจากน ต าบลปาเดง ยงไดไปเขาศกษาดงานการผลตกาซชวมวลจากถานไม ณ มลนธค าแสด จงหวดกาญจนบร และไดทดลองผลตเครองผลตกาซชวมวลจากถานไม ซงก าลงมการพฒนาเพอใหสามารถใชงานไดกบเครองก าเนดพลงงานไฟฟาในระดบครวเรอนตอไป ดงปรากฏในภาพท 4.12

85

ภาพท 4.12 เครองผลตกาซชวมวลจากถานไม ส าหรบผลกระทบทางดานสงแวดลอมจากการผลตพลงงานชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชนของต าบลปาเดง อ าเภอแกงกระจาน จงหวดเพชรบร นน หวหนาคณะบคคลเครอขายตามรอยพอ และผแทนคณะกรรมการชมชนต าบลปาเดง ไดใหความคดเหนสอดคลองวา การผลตพลงงานชวมวลในต าบลปาเดง ซงเปนการผลตพลงงานชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชนนน มผลกระทบตอสงแวดลอมนอยมาก เนองจากเปนการผลตพลงงานทมขนาดเลกมาก จงไมมผลกระทบในประเดนดงกลาว นอกจากน ถานไมทผลตไดนนมความสะอาดพอสมควร เนองจากเปนการเผาถานเพอผลตน าสมควนไม ซงจะท าใหถานไมทไดไมมน ามนดน หรอ น ามนทาร ซงมความปลอดภยตอผบรโภคมากกวาถานไมโดยทวไปเมอน าไปประกอบอาหาร ควนทเกดขนจากการเผาถานไมนนอาจจะมจ านวนมากแตเปนเฉพาะเพยงชวงแรกของการเผาไหมเทานน ปญหาทเกดขนของการผลตพลงงานชวมวลในพนทต าบลปาเดงนน หวหนาคณะบคคลเครอขายตามรอยพอ ต าบลปาเดง ไดอธบายวา เรองงบประมาณในการด าเนนการนนไมไดเปนปญหาหลกของการผลตพลงงานจากชวมวลในชมชนแหงน เนองจากชาวบานมการออมเงนเพอเปนสวสดการของคนในชมชน รวมทงชาวบานทใหความส าคญกบการผลตพลงงานดวยตนเอง จะมการสมทบทนเพมเขามา เพราะเหนตรงกนวา เรองการพงพาพลงงานดวยตนเองนนเปนสงทจ าเปนอยางยงในชมชนแหงน แตสงทเปนปญหาของชมชนแหงนคอ ทศนคตของคนรอบขางทอาจจะมองวา การผลตพลงงานดวยตนเองนน ยงไมใชเรองทจ าเปน และเปนเรองทประหลาดใน

86

ชมชนแหงน สวนปญหาทส าคญรองลงมา ไดแก ปญหาทางดานเทคนคในการผลตพลงงาน ชวมวล ดงค าพดของหวหนาคณะบคคลเครอขายตามรอยพอ ต าบลปาเดง ทไดกลาววา

“ปญหาทเกดขน คอ ความไมเขาใจ คนอนเคาหาวาบา คนอนอาจจะมองวาไรสาระ ปญหาอกอยาง คอ ปญหาทางดานเทคนค เวลามปญหากตองมาตามกนเพอการแกไขปญหา ดงนนเรองคนเปนสงส าคญ”

จากประเดนปญหาดงกลาว ผ แทนคณะกรรมการชมชนต าบลปาเดงจงไดกลาวถงแนวทางในการแกไขปญหาดงกลาววา ตองอาศยการพดคยและการเรยนรของคนในชมชนอยางตอเนอง อาศยการลองผดลองถก รวมกนทดลอง รวมกนเรยนร เพอใหทกคนเหนวา แหลงวตถดบทมอยในชมชนนน สามารถน ามาผลตเปนพลงงานหมนเวยนไดจรง ถงแมวา ในชวงแรกๆของการทดลองผลตพลงงานเหลานอาจจะไมไดประสบความส าเรจเพราะยงไมมประสบการณในการด าเนนการมากนก ท าใหเกดขอผดพลาดโดยเฉพาะขอผดพลาดทางดานเทคนค แตเมอท าการปรบปรงและแกไขใหสามารถใชงานไดอยางเหมาะสมกบบรบทของชมชนแลวนน ท าใหคนในชมชนใหความส าคญและใหความสนใจกบการผลตพลงงานหมนเวยน ทงในสวนของพลงงาน ชวมวล และพลงงานกาซชวภาพเปนอยางมาก ดงนน การผลตพลงงานจากชวมวล หรอพลงงานหมนเวยนชนดอนๆภายในชมชน จงตองอาศยการมสวนรวมของคนในชมชนอยางยง จะตองท าอยางไรใหคนในชมชนเกดความอยากร อยากลองท า เพอใหเกดกระบวนการในการเรยนรการผลตพลงงานภายในชมชนรวมกน ซงการสนบสนนอปกรณเพยงอยางเดยว โดยไมไดใหชาวบานเขามามสวนรวมนน มโอกาสเปนไปไดสงทโครงการดงกลาวอาจจะไมประสบความส าเรจ นอกจากน ควรมการตดตามและประเมนผลอยางตอเนอง เพอใหเกดการพฒนาการด าเนนการผลตพลงงานชวมวลภายในชมชนใหเกดประสทธภาพและประสทธผลสงสดตอไป 4.2.2.2 วสาหกจเตาปงยางประสทธภาพสง ชมชนบานคลองสบตน หม 3 ต าบลสนบทบ อ าเภอวงนอย จงหวดพระนครศรอยธยา ชมชนบานคลองสบตน ตงอย ทหม ท 3 ต าบลสนบทบ อ าเภอวงนอย จงหวดพระนครศรอยธยา ชมชนแหงนไดมการสงเสรมการใชพลงงานทางเลอกโดยเฉพาะพลงงานชวมวล ซงไดแก ถานไม เนองจากชมชนแหงนประกอบอาชพเกษตรกรรมคอนขางมาก จงมเศษวสดเหลอ

87

ใชทางการเกษตรทสามารถน ามาผลตเปนพลงงานได ประกอบกบการไดรบการสนบสนนจากหนวยงานทเกยวของ ท าใหมการพฒนานวตกรรมเพอการใชพลงงานชวมวลอยางมประสทธภาพและสามารถลดคาใชจายดานพลงงานภายในชมชนไดเปนอยางด จากการสอบถาม โดยผ ใหญบานชมชนบานคลอง 10 ถงความเปนมาของการผลตพลงงานหมนเวยนเพอใชเองในชมชน ทางผ ใหญบานหม 3 ไดเลาใหฟงวา ในอดตทผานมา ประชาชนในชมชนแหงนมคาใชจายทางดานพลงงานทคอนขางมาก โดยในแตละปชมชนแหงน ตองเสยคาใชจายทางดานพลงงาน เชน คาใชจายในการซอน ามนดเซลเพอการเกษตร ปละประมาณ 33 ลานบาท หรอเมอคดเฉลยตอครวเรอนอยทประมาณ 180,000 บาทตอครวเรอนตอป และเมอคดเฉลยตอคนในพนท มคาเทากบ 30,000 บาทตอคนตอป ซงคาใชจายดานพลงงานเหลานถอวาสงเปนอนดบท 2 รองจากคาใชจายเพอการครองชพ ประกอบกบมหนวยงานทเกยวของคอ กระทรวงพลงงาน ไดเขามาด าเนนการจดท าแผนพลงงานชมชนเมอป 2553 ท าใหชมชนแหงนเกดความตระหนกวา การลดคาใชจายทางดานพลงงาน ถอวาเปนสงทส าคญทสดทชมชนสามารถด าเนนการได ทางผ น าชมชนจงไดพดคยกนวาจะน าเทค โนโลยใดในการจดการพลงงานชมชน จากนนจงไดท าการทดลองใชเตาซปเปอรองโล เตาเผาถาน 200 ลตร เตาปงยางประสทธภาพสง ตอบพลงงานแสงอาทตย และเตาชวมวล ผลปรากฏวา ทางชมชนไดพดคยกนแลววา เทคโนโลยพลงงานทเหมาะสมกบชมชนมากทสดคอ ตอบพลงงานแสงอาทตย เตาปงยางประสทธภาพสง เตาซปเปอรองโล และเตาเผาถาน 200 ลตร ซงตอมาทางชมชนแหงนมการพฒนาอปกรณทเกยวของกบพลงงานชวมวล คอ เตาปงยางประสทธภาพสง จนกลายเปนแหลงผลตเตาปงยางประสทธภาพสงเพอสงใหกบทางกระทรวงพลงงานอยางตอเนอง รวมทงก าลงจะมการด าเนนการปนเตาซปเปอรองโล ซงจะเรมหลงจากการฟนฟพนทหลงน าทวมใหญป 2554 เสรจสนลง

88

ส าหรบวธการในการผลตอปกรณทใชพลงงานชวมวลในชมชนบานคลองสบตน ต าบลสนบทบแหงน ทางผวจยไดท าการสมภาษณเจาะลกถงการท าเตาปงยางประสทธภาพสง ซงเปนอปกรณทสรางชอเสยงใหกบชมชนแหงนเปนอยางมาก กระบวนการด าเนนการของการท า เตาปงยางประสทธภาพสงนน ทางผ ใหญบานหม 3 ไดเลาถงกระบวนการในการด าเนนการดงกลาวใหฟงวา เนองจากในชมชนมโรงงานอตสาหกรรมเปนจ านวนมาก บางโรงงานมขยะจ าพวกถง 200 ลตรทตองทงกวาวนละ 100 ใบ ดงนน เพอเปนการสรางความรบผดชอบตอสงคมของโรงงานเหลาน จงไดมการท าความรวมมอกนระหวางโรงงานและชมชน เพอน าถง 200 ลตรมาผลตเปนเตาปงยางประสทธภาพสงโดยไมตองเสยคาใชจายในการขนสงถงไปยงพนทผลตซงอยในชมชน ตวแทนกลมผลตเตาปงยางประสทธภาพสงในพนทชมชนบานคลอง 10 ไดอธบายถงขนตอนในการด าเนนการหลงจากทไดถง 200 ลตร จากโรงงานอตสาหกรรมมาแลววา จะตองมาท าการอบดวยกาบมะพราวภายในถง เพอไลความชนและปองกนการเกดสนม เนองจากดานในของเตาไมสามารถทจะทาสไดเพราะสเหลานอาจเปนอนตรายตอสขภาพเมอถกความรอนแลวสมผสกบอาหาร จากนนท าการผาถงออกตามแนวยาว ฝาดานบนตดบานพบเพอใหสามารถเปดปดไดอยางสะดวกและตดปลองระบายอากาศ สวนดานลางใหตดลวดทเปนสแตนเลส เนองจากจะกระจายความรอนไดเปนอยางดและไมท าใหอาหารตดทตวลวดส าหรบปงยาง ดานขางทงสองจะเปนชองส าหรบใสถานซงมรในการระบายขเถาออกจากเตา ดงปรากฏในภาพท 4.13 และภาพท 4.14 นอกจากนแลว ทางชมชนบานคลอง 10 ยงไดมการสงเสรมการใชพลงงานชวมวล โดยเฉพาะการใชถานไมทดแทนการใชพลงงานเชอเพลงชนดอน โดยมการใชเตาเผาถาน 200 ลตรทงแบบตงและแบบนอน และการอบรมเพอสรางความรความเขาใจในการผลตเตาซปเปอรองโล จนปจจบน ทกครวเรอนของชมชนแหงน มการใชเตาซปเปอรองโลกนอยางแพรหลาย

89

ภาพท 4.13 ดานนอกของเตาปงยางประสทธภาพสง ชมชนบานคลอง 10 ต าบลสนบทบ ภาพท 4.14 ดานในของเตาปงยางประสทธภาพสง ชมชนบานคลองสบตน ต าบลสนบทบ

ชองใสถาน

สแตนเลดส าหรบวางอาหารเพอปง/ยาง

ฝาดานใน

รระบายอากาศและควน

ฝาส าหรบเปดเพอดอาหารในขณะปง/ยาง

ปลองระบายอากาศ

รระบายขเถา

ฝาดานบนสามารถเปดเพอใสอาหารในการปง/ยาง

90

การผลตพลงงานจากชวมวล เพอใชในชมชนบานคลองสบตน ต าบลสนบทบ ไดรบการสนบสนนจากภาคสวนตา งๆ ท เ กยว ของ ท ง ในสวนของส านกงานพลงงานจงหวดพระนครศรอยธยา ทไดสนบสนนความรความเขาใจในการเลอกใชเทคโนโลยทางดานพลงงานทมความเหมาะสมกบบรบทของชมชน รวมทงการประสานกบหนวยงานทประสบความส าเรจดานพลงงานชมชนเพอมาถายทอดความรความเขาใจใหกบชมชนแหงน นอกจากน ทางชมชนยงไดรบการสนบสนนอปกรณทเปนวตถดบในการผลต เชน ถง 200 ลตร จากภาคเอกชนทอยในบรเวณใกลเคยง ซงผลผลตหรอผลตภณฑทชมชนไดผลตขนมานน ไดมการพฒนาและตอยอดเพอใหสามารถสรางรายไดใหกบชมชนไดอยางตอเนอง โดยเฉพาะการผลตเตาปงยาง ซงไดมการพฒนาใหสามารถใชถานในปรมาณทนอยลง ไมกอใหเกดควน และท าใหอาหารสกโดยไมตองกลบดานของอาหาร ซงสงประดษฐน ทางกระทรวงพลงงานไดมการรบซออยางสม าเสมอ ประมาณเดอนละ 30 ชด และไดกลายมาเปนศนยกลางเพอผลตเตาปงยางประหยดพลงงานใหกบกระทรวงพลงงาน ดงภาพท 4.15 ภาพท 4.15 ศนยกลางแหลงผลตเตาอเนกประสงคประหยดพลงงาน (เตาปงยาง) ของหมบาน

คลองสบตน ต าบลสนบทบ อ าเภอวงนอย จงหวดพระนครศรอยธยา ความส าเรจอกดานหนงทนาสนใจคอ ชมชนแหงน ไดมการจดตงศนยเรยนรทางดานพลงงาน ภายในชมชน ซงมการจดแสดงนวตกรรมการประหยดพลงงานและการใชพลงงานทดแทน และเปนศนยรวมของการถายทอดหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงไปใชในชวตประจ าวนของคนใน

91

ชมชน โดยเฉพาะการน าไปประยกตใชกบการจดการดานพลงงานภายในชมชน โดยมนายทว ทรพยเจรญ เปนผ รบผดชอบในเรองของการเผยแพรและการสงเสรมการผลตพลงงานภายในชมชน ดงภาพท 4.16เพอใหเกดการลดคาใชจายดานพลงงานโดยการผลตพลงงานใชเอง ภาพท 4.16 คณะกรรมการบรหารศนยการบรหารและถายทอดเทคโนโลยการเกษตรประจ าต าบล

สนบทบ ปญหาและอปสรรคทส าคญในการผลตพลงงานชมชนนน ทางผ ใหญบานหม 3 ต าบลสนบทบไดกลาววา ปญหาทส าคญทสดในขณะน จะเปนเรองของเยาวชนหรอคนรนใหมในพนท ไมคอยใหความสนใจกบการประหยดพลงงานหรอการผลตพลงงานทดแทนเทาทควร เนองจากพวกเขายงคงยดตดกบความสะดวกสบายในการใชพลงงานในปจจบน ดงนน แนวทางในการแกไขปญหาดงกลาว ทางผ ใหญบานหม 10 ต าบลสนบทบ ไดแนะน าวา จะตองมการสรางจตส านกและความรแกเยาวชนในการประหยดพลงงานและความส าคญของการผลตพลงงานเพอใชกนเองภายในชมชน

92

ผลกระทบทเกดขนจากการผลตพลงงานจากชวมวลเพอใชในชมชนนน ทางผ ใหญบานหม 3 ต าบลสนบทบไดใหขอมลเกยวกบประเดนดงกลาววา สามารถลดคาใชจายทางดานพลงงานในแตละครวเรอนไดเปนอยางด เนองจากมการผลตถานไมเพอใชกนเองภายในครวเรอน โดยสามารถลดคาใชจายไดถง 150 บาทตอเดอน ผลจากการด าเนนการดงกลาว ท าใหชาวบานใหความส าคญกบการผลตพลงงานเพอใชเองในครวเรอนจนกลายเปนสวนหนงของชวตประจ าวนไปแลว ส าหรบตวแทนประชาชนชมชนบานคลองสบตน ไดกลาวเสรมในประเดนดงกลาววา นอกจากจะท าใหเกดการลดการใชพลงงานจากภายนอกแลว ยงสามารถสรางรายไดใหกบตนเองและสรางชอเสยงใหกบชมชนจากการทกระทรวงพลงงานจะมารบซอเตาปงยางประหยดพลงงานทกเดอน รวมทงยงสรางความสามคคใหกบคนในชมชนไดเปนอยางด 4.2.3 การน าพลงงานชวมวลไปผลตกระแสไฟฟา ในระดบชมชน ในสวนของการน าพลงงานชวมวล ไปผลตเปนพลงงานไฟฟาในระดบชมชนนน ผศกษาไดศกษาเชงลก 2 พนท ไดแก 1) ศนยสาธตและพฒนาพลงงานชวมวลแบบครบวงจร มลนธชยพฒนา อ าเภอลาดบวหลวง จงหวดพระนครศรอยธยา ซงมการผลตกระแสไฟฟาจากพลงงาน ชวมวลโดยใชแกลบจากการสขาว และ 2) โรงไฟฟาพลงงานชวมวลของบรษท A (นามสมมต) ซงเปนโรงไฟฟาพลงงานชวมวลจากไมกระถน ผลของการศกษาในพนทดงกลาว สามารถอธบายรายละเอยดไดดงตอไปน 4.2.3.1 ศนยสาธตและพฒนาพลงงานชวมวลแบบครบวงจร มลนธชยพฒนา อ าเภอ ลาดบวหลวง จงหวดพระนครศรอยธยา ศนยสาธตและพฒนาพลงงานชวมวลแบบครบวงจร มลนธชยพฒนา อ าเภอลาดบวหลวง จงหวดพระนครศรอยธยา ไดจดตงขน เพอเปนการพฒนาผลตภณฑจากแปลงนาในโครงการสงเสรมการท านาทมความปลอดภยตอสารพษ ซงชวมวลทเหลอจากกระบวนการผลต เชน แกลบ ฟางขาว ทางศนยฯแหงนไดมการน ามาพฒนาตอยอด โดยชวมวลทไดเหลานมาผลตกระแสไฟฟาและใชในการอบไลความชนในขาวเปลอก ซงศนยสาธตและพฒนาพลงงานชวมวลแบบครบวงจร มลนธชยพฒนา ถอไดวาเปนโรงสขาวแหงหนง ทไมมการปลอยของเสยออกจากสงแวดลอม เนองจากของเสยจากขนตอนอนๆสามารถน าไปเปนวตถดบตงตนใหกบกระบวนการผลตอนๆได หรอทเรยกวา Zero Waste จากการสอบถามผแทนศนยสาธตและพฒนาพลงงานชวมวลแบบครบวงจร มลนธชยพฒนา ถงจดเรมตนในการกอตงศนยดงกลาวน เนองจากในอดตนน เกษตรกรผท านาในพนทแหง

93

นคอนขางประสบกบความล าบาก ทางมลนธชยพฒนาจงไดเลงเหนถงความส าคญและไดรวมกบกระทรวงพลงงาน และภาคเอกชน ในการพฒนาเทคโนโลยเพอใหสามารถใชประโยชนจากขาวไดอยางเตมประสทธภาพทงในดานของการเปนพชอาหารหลก และการน าสวนทเหลอใชกระบวนการผลตหรอแปรรปขาวเพอสรางผลพลอยได หรอผลตภณฑอนทสามารถสรางมลคาเพมและลดปรมาณของเสยทจะปลดปลอยออกสสงแวดลอม โดยแหลงทมาของวตถดบนน ผแทนศนยสาธตและพฒนาพลงงานชวมวลแบบครบวงจร มลนธชยพฒนา ไดกลาวถงประเดนดงกลาววา โดยสวนใหญ วตถดบจะเปนขาวเปลอกทมาจากแปลงนาของเกษตรกรทไดรบการสงเสรมการท านาแบบปลอดสารพษซงอยภายในละแวกใกลเคยงรวมทงในพนทจงหวดสพรรณบร และ ลพบร และไดรบการรบรองคณภาพจากหนวยงานทเกยวของจ านวน 15 ราย ขาวเปลอกเหลานมคาใชจายในการขนสงเพยงตนละ 30 บาทเทานน จากเดมทจะตองมคาใชจายในการขนสงขาวเปลอกมายงโรงสกวาตนละ 300 บาท ซงขาวเปลอกทไดนนจะตองผานกระบวนการในการท าความสะอาด เชน ฝ นและสงสกปรกออกไปกอน เพอเขาสกระบวนการตอไปคอการอบขาวเปลอกใหแหง โดยใชเครองอบทอณหภม 70 องศาเซลเซยส ดงภาพท 4.17 เมออบไลความชนออกจากเมลดขาวเปนทเรยบรอยแลว ขาวเปลอกเหลานจะถกจดเกบในไซโล ซงจะมพดลมระบายอากาศเพอใหความตางของอณหภมระหวางภายในและภายนอกไมเกน 7 องศาเซลเซยส เพอปองกนไมใหขาวเกดการแตกหกขณะขดส และท าใหเมลดขาวไมเหลองจนเกนไป

94

ภาพท 4.17 ไซโลเกบขาวเปลอกของศนยสาธตและพฒนาพลงงานชวมวลแบบครบวงจร มลนธชยพฒนา อ าเภอลาดบวหลวง จงหวดพระนครศรอยธยา

95

เมอท าความสะอาดขาวเปลอกและเกบไวในไซโลเปนทเรยบรอยแลว ขนตอนทจะตองด าเนนการตอไปคอ การลางท าความสะอาด และการสขาวเพอผลตเปนผลตภณฑขาวส าหรบการจดจ าหนาย ซงขนตอนในการสขาวนนจะตองผานชดกะเทาะเปลอกขาว ดงภาพท 4.18 เพอใหไดเปนแกลบและตวขาวตนหรอเปนขาวกลอง ส าหรบแกลบทเกดจากการกระเทาะเปลอกขาวจะน าไปเกบไวเพอผลตไฟฟาตอไป ภาพท 4.18 เครองกะเทาะเปลอกขาว นอกจากนนแลว ขาวทผานการกะเทาะเปลอกเรยบรอยแลวจะเรยกวา ขาวตน หลงจากนนจะตองน าขาวตนมาฝดเพอเอาเศษหนและสงเจอปนออก เพราะถาหากเศษหนเขาไปในขนตอนตอไปคอ การขดขาว 1 และขดขาว 2 เศษหนเหลานอาจกอใหเกดความเสยหายเปนอยางมากตอเครองขดขาว ขาวตนทผานการกะเทาะเปลอกแลวทมน าหนกประมาณ 5.5 กรมซงถอวาเปนขาวตนเมดเตม ขาวตนเหลานสามารถจ าหนายเปนขาวกลองไดทนท แตถาตองการท าใหเปนขาวขาวกจะตองน าขาวตนเหลานมาขดสอกครงดวยเครองขดขาว 1 และ 2 ดงภาพท 4.19 ส าหรบขาวตนทมการหกรวม หรอมน าหนกนอยกวา 5.5 กรม ชาวบานในละแวกนจะนยมซอไปบรโภค เนองจากมราคาคอนขางถก ขาวขาวทผานการขดสแลว จะน าไปบรรจเพอน าไปจ าหนายในโครงการของมลนธชยพฒนาตอไป ส าหรบร าขาวทไดจากการขดสขาว จะเขาสเครองบบน ามนร า เพอน าไปผลตเปนน ามนร าขาวบรสทธ ดงภาพท 4.20

96

ภาพท 4.19 เครองขดขาว ภาพท 4.20 เครองบบน ามนร า การขดสขาวเปลอกในแตละครง จะไดแกลบจากขาวเปลอกเหลานเปนจ านวนมาก ซงแกลบเหลานสามารถใหพลงงานความรอนเพอผลตกระแสไฟฟาไดเปนอยางด ดงนน ศนยสาธตและพฒนาพลงงานชวมวลแบบครบวงจร มลนธชยพฒนา อ าเภอลาดบวหลวง จงหวดพระนครศรอยธยา จงไดมการน าแกลบจากการขดสขาวเปลอกเหลาน เพอผลตไฟฟาขนาด 200 กโลวตต ดงแสดงในภาพท 4.21ซงเทคโนโลยทศนยฯไดรวมพฒนากบภาคเอกชน เพอใหสามารถเผาชวมวลไดอยางมประสทธภาพ โดยการแยกหองเผาออกเปนทงหมด 3 หองเผาไหม (Three State combustions)

97

ภาพท 4.21 กระบวนการผลตไฟฟาจากแกลบของศนยสาธตและพฒนาพลงงานชวมวลแบบ

ครบวงจร มลนธชยพฒนา อ าเภอลาดบวหลวง จงหวดพระนครศรอยธยา กระบวนการในการผลตพลงงานไฟฟาของศนยสาธตและพฒนาพลงงานชวมวลแบบครบวงจร เรมจากการน าแกลบปรมาณ 200-250 กโลกรม เขาสกระบวนการเผาไหมทงหมด 4 ขนตอนโดยเรมจากการไลความชนทอณหภม 300-400 องศาเซลเซยส จากนนจะเขาสการเผาไหมแบบ Pyrolysis ทอณหภม 800-900 องศาเซลเซยส หลงจากนนเขาสการเผาไหมแบบ Oxidation ซงมอณหภมสงกวา 900 องศาเซลเซยส กาซทไดจากการเผาไหมแบบ Oxidation จะท าปฏกรยากบคารบอน (ถาน) ใน Reduction Zone ซงจะไดกาซจากชวมวลทสามารถจดตดไฟและใหพลงงานความรอนไดเปนอยางด เหตผลทมการแยกการเผาไหมออกเปน 4 ขนตอนนน เนองจาก หากมการเผาไหมชวมวลในหองเผาไหมเพยงหองเดยวทมอณหภมต ามากเกนไป อาจเกดฝ นละอองจากการเผาไหมหรอกอใหเกดน ามนทารซงจะเขาไปอดตนในระบบการท างานของเครองยนตจนท าใหเกดความช ารดเสยหายตอเครองยนต ในขณะเดยวกนหากเผาไหมชวมวลในอณหภมทสงมากเกนไปในหองเผาไหมเพยงหองเดยว ชวมวลเหลานจะหลอมละลายกลายเปนผลกของแขงซงกอใหเกด

ชดผลตกาซชวมวล ชดลดอณหภมกาซ

เครองก าเนดไฟฟา

98

การอดตนไดเชนเดยวกน กาซชวมวลเหลานจะผานการท าความสะอาดดวยน า ซงจะดกจบทงขเถาและสงสกปรกทปนเปอนมากบกาซชวมวลในกระบวนการผลต ดงภาพท 4.22 ดงนนน าทผานการท าความสะอาดกาซชวมวลจงมสภาพคอนขางเปนดาง ทางศนยฯ ไมไดมการบ าบดน าเสยจากการท าความสะอาดกาซชวมวลแตอยางใด เนองจากไมไดสงผลกระทบตอสงแวดลอม นอกจากน น าท าความสะอาดกาซชวมวลซงมคณสมบตเปนดาง ยงสามารถน าไปใชในพนทเพาะปลกทมสภาพเปนดนเปรยว และในอนาคตก าลงมการพฒนาสบซงท ามาจากน าทงจากการท าความสะอาดกาซชวมวลอกดวย หลงจากทกาซชวมวลเหลานไดผานกระบวนการท าความสะอาดเปนทเรยบรอยแลว กาซชวมวลเหลานจะเขาไปสเครองก าเนดไฟฟาเพอผลตไฟฟา รวมทงใชในการอบไลความชนใหกบขาวเปลอกตอไป โดยสรปแลว กระบวนการผลตไฟฟาจากชวมวลของศนยสาธตและพฒนาพลงงานชวมวลแบบครบวงจร มลนธชยพฒนา อ าเภอลาดบวหลวง จงหวดพระนครศรอยธยา จะสามารถผลตพลงงานไฟฟาไดถง 200-250 กโลวตตชวโมง ตอแกลบทไดจากการขดสขาว 1 ตน แตเนองจากศนยฯ แหงนมการใชไฟฟาเพยง 170 กโลวตตเทานน ท าใหมกระแสไฟฟาสวนทเหลอจากการผลตเพอจ าหนายใหกบการไฟฟาสวนภมภาค ปจจบน ไดท าการผลตกระแสไฟฟาเพอสงขายใหกบการไฟฟาสวนภมภาคเปนหลก ภาพท 4.22 จดรวบรวมน าเสยจากการลดอณหภมและท าความสะอาดกาซชวมวล

99

ในดานของผลกระทบทางดานสงแวดลอมจากการสงเสรมการผลตพลงงานหมนเวยนจากแกลบของศนยสาธตและพฒนาพลงงานชวมวลแบบครบวงจร มลนธชยพฒนา อ าเภอลาดบวหลวง จงหวดพระนครศรอยธยา ผแทนศนยฯ ไดใหขอมลวา การด าเนนการดงกลาวไมมผลกระทบตอแหลงน าผวดนแตอยางใด เพราะวาน าทงทไดนนมการตรวจวดใหไดตามมาตรฐานน าทงของกรมโรงงานอตสาหกรรม และไมไดมการแยงทรพยากรน าของเกษตรกร เนองจากใชน าในกระบวนการผลตโดยการขดเจาะบอบาดาลขนมาใชภายในศนยฯ โดยเฉพาะ ส าหรบมลพษทางอากาศ เชน ฝ นละออง ควนจากการเผาไหม หรอกลนรบกวนนน พบวา ไมมปญหาดงกลาวเนองจากเปนระบบการเผาไหมแบบปด และมการแยกหองเผาไหมออกอยางชดเจน และมระบบในการท าความสะอาดกาซชวมวลอยางมประสทธภาพ ในสวนของของเสยทเกดขนจากการผลตพลงงานกาซชวมวลจากแกลบของผ แทนศนยสาธตและพฒนาพลงงานชวมวลแบบครบวงจร มลนธชยพฒนาแหงน ผแทนไดอธบายวา ของเสยดงกลาวมการน าไปใชประโยชนอยางครบวงจร เชน ขเถาจากการเผาไหม ไดมการสงไปเพอเปนสวนประกอบในการผลตป ย และอาจมการตอยอดเพอน าขเถาเหลานไปใชในกระบวนการผลตกระดาษทราย สทาบาน เนองจากมองคประกอบของซลกาอยเปนจ านวนมาก ขอเสนอแนะในการผลตพลงงานจากแหลงชวมวล จากทศนะของผแทนศนยสาธตและพฒนาพลงงานชวมวลแบบครบวงจร มลน ธชยพฒนา อ า เภอลาดบวหลวง จงหวดพระนครศรอยธยา ไดใหขอเสนอแนะวา การสงเสรมการผลตพลงงานจากชวมวลนนถอวาใหประโยชนคอนขางมากและเหมาะสมกบประเทศไทยมากทสด เนองจากใหพลงงานไดมากกวาพลงงานแสงอาทตย เพราะชวมวลจะมการเกบพลงงานจากการสงเคราะหแสง มาเกบไวในรปของของแขงทสามารถใหพลงงานได ส าหรบประเดนเรองพชอาหารและพชพลงงาน จรงๆแลวไมควรคดอยางสดโตงวา การสงเสรมการเพาะปลกชวมวลจะท าใหพชอาหารขาดแคลน แตควรน าสวนทเหลอใชจากพชอาหารมาผลตเปนพลงงาน เชน ขาวตองปลกไวเพอการบรโภค แตสวนทเหลอทไมสามารถบรโภคได เชน แกลบ ตอซง กควรน ามาผลตเปนพลงงาน ในปจจบนความอยรอดของเกษตรกรเปนปจจยส าคญทท าใหเกดการสงเสรมเกษตรกรรมเชงเดยวจนกอใหเกดปญหาการขาดแคลนพชอาหาร ดงนน จงควรสงเสรมใหเกษตรกรซงเปนผผลตตนทางหนมาใหความส าคญตอการสงเสรมการเพาะปลกพชอาหารแบบผสมผสาน แลวน าสวนทเหลอใชมากอใหเกดประโยชน เพอปองกนการเพาะปลกพชพลงงานจนท าใหพชอาหารเกดภาวะขาดแคลนในอนาคต พลงงานชวมวลควรจะเปนขนาดเลกแตกระจายในพนทตางๆ และควรมการบรหารจดการพชเกษตรจ าแนกแตละชนด เชน กลมเกษตรกรผ เพาะปลกขาว กลมเกษตรกรผ เพาะปลกปาลมน ามน ไมใชเอามา

100

ผสมรวมกนเหมอนในปจจบนซงท าใหการแกไขปญหาเปนไปอยางยากล าบาก ขณะเดยวกน ควรมการสรางแรงจงใจการสรางมลคาเพม ไมวาจะเปน การสงเสรมใหน าของเสยจากวสดเหลอใชทางการเกษตรมาผลตเปนพลงงานชวมวล เพราะนอกจากจะเปนการรกษาสภาพแวดลอมทดโดยเกษตรกรซงเปนผ กอมลพษทตนทางแลว ยงเปนการสนบสนนการผลตพลงงานทเปนมตรตอสงแวดลอมและมความเปนไปไดทจะประสบความส าเรจมากทสด เพราะมวตถดบหลกจากการประกอบอาชพเกษตรกรรมซงเปนอาชพหลกของประชาชนสวนใหญไดอกทางหนงดวย 4.2.3.2 โรงไฟฟาพลงงานชวมวลของบรษท A2 โรงไฟฟาชวมวลของบรษท A ตงอยทจงหวดลพบร โรงไฟฟาชวมวลแหงน เกดจากด ารของ เจาอาวาสวดแหงหนงในจงหวดลพบรซงด ารงต าแหนงเปนประธานทปรกษามลนธซงดแลผ ปวยใหมสขภาพทดขน จากการสมภาษณทานเจาอาวาส ทานมความตองการทจะสรางงานใหกบผ ปวยในมลนธทยงแขงแรง และ เปนกจกรรมทรองรบอนาคตเดกก าพราของมลนธ มการสรางกจกรรมทเปนการลงทนทยงยนในหลายดาน ในการสรางโรงไฟฟา แรกเรม ทานมองถงการใชขยะเปนวตถดบ ซงมมากมายจนเปนปญหาทยอนกลบมาสชมชน มการศกษาการผลตพลงงานไฟฟาจากแสงอาทตย ซงตองใชเงนลงทนทสง ถงแมวาจะมผลตอบแทนทางเศรษฐกจทคมคา แตกไมสามารถตอบโจทยททานตงไว คอ เรองของการสรางงาน ดงนน ทานเจาอาวาสจงไดพจารณาถงพลงงานจากชวมวล เนองจากศกยภาพในการผลตชวมวลภายในประเทศทคอนขางมาก และชาวบานทวไปไมสนใจทจะน ามาใชประโยชน การน าชวมวลมาผลตกระแสไฟฟาจงไดประโยชนสองตอ คอ 1) ลดการเผาทงซงท าใหเกดการสญเปลาและกอใหเกดมลพษ 2) การไดพลงงานไฟฟา เมอทานไดตดสนใจเลอกการผลตกระแสไฟฟาจากชวมวล ทานกไดพจารณาถงวตถดบทจะน ามาใช ทานพบวาจงหวดลพบรมชวมวลทเหลอจากการเกษตรอยมาก ไมวาจะเปน ออย ขาวโพด หรอแกลบ ทกอยางสามารถน ามาใชได แตในเรองของการจดการวตถดบทน ามาใชตองมความแนนอนทงทางดานคณภาพและปรมาณ สามารถผลตกระแสไฟฟาไดอยางตอเนอง ทานจงมแนวคดทจะลงทนดานวตถดบทมความยงยนและเปนประโยชนกบชาวบาน ทานไดศกษาพชโตเรวหลายชนด เชน ยคาลปตส กระถนณรงค กระถนเทพา มาจนถงกระถนพนธทารมบา (Taramba) ซงทานมองเหนถงความเปนไปไดและคมคาตอการลงทน จงไดตดสนใจน าเขาจากประเทศออสเตรเลยเพอน ามาปลกในพนทของโครงการ เมอเหนวามความคมคาจงสงเสรมใหชาวบานปลก กระถนยกษพนธ


101

ทารมบา เพอน ามาใชเปนวตถดบ โดยมผ สนบสนนทส าคญคอธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณทอนมตวงเงนก ถง 200 ลานบาท โดยมอบใหทางวดพระบาทน าพเปนผดแล กระถนทปลกจะมการประกนราคารบซอทแนนอน ในราคา 700 บาทตอตน ราคาดงกลาวเปนราคาทเกษตรกรทเขารวมโครงการพอใจ เกษตรกรทกคนทเปนหนเปนสนกบธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณสามารถปลดหนสนไดภายใน 5 ป และมคณภาพชวตทดขน เนองจากการปลกกระถนใชเงนลงทนต า ใชระยะเวลาปลกประมาณ 14 เดอนกใหผลผลตถง 6 ตนตอไร และจะเพมปรมาณอก 2-3 ตน ในการตดครงตอไป คอ ทกๆ 8 เดอน และยงสามารถใหผลผลตอยางตอเนอง เกษตรกรจงสามารถตดขายไดทกป เกษตรกรทเขารวมโครงการจะไดรบความชวยเหลอในรปของเครดต คอ ไดรบเงนสวนหนงไปกอนโดยแบงจายใหเปนรายเดอน เมอถงรอบตด เกษตรกรกจะไดเงนสวนทเหลอ จงท าใหเกษตรกรมรายไดทกเดอนไมจ าเปนตองก เงนนอกระบบในการลงทนและการด ารงชวตขณะทยงไมสามารถเกบเกยวผลผลตได อยางเชน เกษตรกรทปลกกระถนและคาดวาจะมรายได 100,000 บาท กอนตดกจะไดรบเงนเพอน าไปใชกอน 50,000 บาท โดยแบงจายเปนรายเดอน เมอถงก าหนดตดกระถน อาจไดรบเงนมากกวาทคาดไว คอประมาณ 120,000 บาท กจะไดรบอก 70,000 บาท ซงเปนสวนตางหลงจากหกเงนทรบไปกอน เปนตน นอกจากทกลาวมา ทางบรษทยงไดวางแผนจดการวตถดบ โดยมการค านวณพนทการปลกเพอใหเพยงพอตอการปอนโรงงานซงตองใชเฉลยถง 100 ตนตอวน กระถนยกษทถกขนสงมาถงโรงงาน จะถกน ามาตดใหมขนาดเลกและน ามาตากแหงเพอลดความชน ดงภาพท 4.23 และภาพท 4.24 การขนสงและการด าเนนงานทงหมดอยภายใตการด าเนนงานของบรษท ซงจากการสอบถามเรองวตถดบในการผลตพลงงานพบวามเพยงพอและไมมปญหาใดๆ ทางบรษทมความพรอมตอการผลตอยางตอเนอง

102

ภาพท 4.23 ไมกระถนยกษ ส าหรบผลตกระแสไฟฟาของบรษท A ภาพท 4.24 เครองตดไมกระถนยกษ เพอผลตกระแสไฟฟาจากชวมวล ทางดานการกอสรางโรงงาน พบวามปญหาทางดานเทคนคคอนขางมาก เนองจากเปนองคความรใหมทมการใชในประเทศไทยไดไมนาน ทานไดอธบายวาการผลตกระแสไฟฟาจากพลงงานชวมวลของบรษท A ใชกระบวนการแกสซฟแคชน (Gasification Process) นนคอ การน าวตถดบคอ ตนกระถนยกษมาเผาใหเกดกาซ และน ากาซเหลานนไปเปนเชอเพลงส าหรบเครองยนตผลตกระแสไฟฟา การผลตกระแสไฟฟาดวยกระบวนการดงกลาวจะมความซบซอนมากกวาการผลตกระแสไฟฟาดวยไอน า (Steam turbine) ดงภาพท 4.25 ในการกอสรางโรงงาน

103

ใชทมวศวกรจากประเทศญป น รวมกบทมวศวกรจากประเทศอนเดยซงมความเชยวชาญในการผลตพลงงานจากชวมวลเปนทปรกษาและทมวศวกรไทยของทางบรษทเขารวม โดยเปาหมายแรกในการด าเนนงานคอ สามารถตดตงเครองผลตไฟฟาขนาด 1.8 เมกะวตต โดยใชเครองยนตผลตกระแสไฟฟาขนาด 900 กโลวตต จ านวน 2 เครอง ทางบรษทไดท าสญญากบการไฟฟาทจะผลตกระแสไฟฟาขายใหการไฟฟาฝายผลตท 1.5 เมกะวตต สวนทเหลอจะน าไปใชในโครงการ สาธารณกศลของวด แตภายหลงจากการกอสรางพบวา แกสทเกดขนเ มอน ามาใชผลตกระแสไฟฟามคณภาพทไมดพอเทากบเชอเพลงทมคณภาพสง สามารถผลตไฟฟาไดเพยง รอยละ 70 จาก ทคาดการณเทานน จงท าใหผลตกระแสไฟฟาไมเปนไปตามเปาหมายทวางไว คอสามารถผลตไดเพยง 1.3 เมกะวตตเทานน ซงไมเปนไปตามขอตกลงททางบรษทท าไวกบผกอสราง และไมเพยงพอทจะขายใหกบการไฟฟาฝายผลตตามสญญา ทางผกอสรางจงไดหาทางออกโดยตดตงเครองผลตกระแสไฟฟาขนาด 900 กโลวตต อกหนงตว ท าใหความสามารถผลตกระแสไฟฟาของบรษท A ในปจจบนจงสงสดอยทประมาณ 2 เมกะวตต ดงภาพท 4.26 ภาพท 4.25 เตาปฏกรยาในการผลตกาซชวมวลจากไมกระถนยกษ เพอผลตกระแสไฟฟา ของ

บรษท A (นามสมมต)

104

ภาพท 4.26 เครองผลตไฟฟาจากพลงงานกาซชวมวล ของบรษท A (นามสมมต) ดานการจดการสงแวดลอมทเกดขนจากการผลตพลงงาน ทานเจาอาวาสไดกลาวถงประเดนดงกลาววา มความตองการทจะชวยสรางพลงงานไฟฟาทสะอาดและเปนมตรกบสงแวดลอม ทางบรษทจงใหความส าคญกบการด าเนนงานเพอไมใหเกดผลกระทบตอสงแวดลอมตงแตขนตอน การตดตนกระถน ทางบรษทมการควบคมดแลตงแตการตดและการขนสง มการน ากระถนทตดไดมาใชงานทกสวน สวนล าตนน าไปใชเปนวตถดบในการผลตพลงงาน สวนกงออนและใบมการเกบรวบรวมแลวน าไปขายเปนอาหารสตว จากการสมภาษณผจดการโรงงานในสวนของการผลต ล าตนกระถนทถกตดมาจะถกยอยใหมขนาดเลก และน าไปตากแดดเพอลดความชน กอนน าเขาสเตาอบไม ในขนตอนดงกลาวไมมของเสยเกดขนแตอยางใด ในการผลตพลงงานโดยใชกระบวนการแกสซฟเคชนจะมอากาศเสยปลอยออกสสงแวดลอมนอยมาก ชวมวลจะถกเปลยนใหเปนกาซ กาซทเกดขนจะถกน าไปท าความสะอาดเพอแยกฝ นและเถาออกจากกาซ กอนทจะสงเขาสเครองผลตกระแสไฟฟา โดยเทคโนโลยทน ามาใชในการแยกฝ นและเถา คอ ไซโคลนและหอดกดวยน า โดยน าทใชจะน าไปผานตวกรองและน ากลบมาใชใหมโดยไมมการปลอยออกสสงแวดลอม ดานการน าของเสยทเกดจากการผลตไปใชประโยชน พบวา โรงไฟฟา ชวมวลทใชไมกระถนยกษเปนวตถดบในการผลตกระแสไฟฟาเฉลยประมาณ 100 ตนตอวน จะมสวนทเปนขเถาเหลอออกมาทกวนประมาณรอยละ 5 หรอประมาณ 2.5 ตน โดยจะน าสวนนมาแปรรปเปนถานกมมนต (Activated Carbon) เพอใชในการบ าบดน าเสยในโรงงานและสวนหนงกน ามาขนรปใชเปนถานหงตมซงสรางงานและรายไดใหกบบรษท อกดวย ดงนนการผลต

105

กระแสไฟฟาจากชวมวลของ บรษท A จงไมมผลกระทบตอการใชประโยชนจากทรพยากร ธรรมชาตของประชาชนและไมกอมลพษตอสงแวดลอมแตอยางใด เมอสอบถามถงปญหาและอปสรรคในการด าเนนงานพบวา บรษทมความพรอมในการด าเนนงานในทกดาน แตในปจจบนยงไมสามารถด าเนนการได เนองจากยงไมไดรบใบอนญาตประกอบกจการโรงงาน (รง. 4) จากกรมโรงงานอตสาหกรรม กระทรวงอตสาหกรรม ซงการด าเนนงานในขนตอนการอนญาตของหนวยงานภาครฐนนคอนขางลาชา ท าใหเกดความเสยหาย เนองจากทางบรษทตองรบซอวตถดบจากเกษตรกรตามทไดตกลงกนไวในราคาประกน หากการกอสรางตองก เงนหรอใชเครดตทมดอกเบยกถอวาเปนภาระอยางมาก แตอยางไรกตาม ทานเจาอาวาสกลาววา ไมกระถนทไดท าการเพาะปลกไปแลวนน ไดน าไปใหกบผ ทตองการ กงออนและใบกระถนจะถกขายใหกบโรงงานอาหารสตว จากทตดตนกระถนวนละ 50-60 ตน ใน 1 เดอน กจะสามารถขายกงออนและใบกระถนไดถง 100 ตน สรางรายไดอยางนอย 130,000 บาทตอเดอน (มลนธพลงงานเพอสงแวดลอม, 2554) เมอรวมกบการขายไม พบวาสรางรายได 2-3 ลานบาทตอเดอน จากปญหาทเกดขนท าใหพบองคความรใหม วาการปลกกระถนแลวขายใบและไมนน มรายไดดกวาผลก าไรจากการท าโรงไฟฟาชวมวล และยงพบวาอาหารสตวนบวนยงแพงขนท าใหมองเหนทางและโอกาสทดในการพฒนาระบบการท าอาหารสตว นอกจากนนยงพบแนวทางพฒนาผลตภณฑอนๆ จากไมกระถนรวมถงความรดานการตลาด แตอยางไรกตามทาน เจาคณกยงมเจตนารมณทจะผลตกระแสไฟฟาจากโรงงานชวมวลตอไป โดยไมไดหวงผลก าไร แตใหเปนทรองรบงานของผ ปวย และชวยเหลอเกษตรกรเพอท าใหเศรษฐกจชมชนดขน ทานเจาอาวาสใหขอเสนอแนะในการผลตพลงงานจากชวมวล วาทกองคกรปกครองสวนทองถนควรมการผลตกระแสไฟฟาจากพลงงานชวมวล ซงทานมองวามความเปนไปไดเนองจากแตละทองถนกมพนทของตนเองจ านวนมากและมชวมวลทมากเกนพอ งบประมาณทใชกไมตองใชเงนของทองถน แตเปนเงนก ในอตราดอกเบยต าและใหโรงไฟฟาสรางรายไดเพอเลยงตนเอง ซงการด าเนนการดงกลาวเปนการสรางความมนคงดานพลงงานใหกบชมชน แตภาครฐควรมความจรงใจและจรงจงตอการด าเนนงาน ทานยงเสนอใหภาครฐควรมหนวยงานทรบผดชอบในเรองพลงงานชวมวลโดยเฉพาะ รวมถงลดการพงพาจากตางประเทศ ในเรองของอะไหลและการซอมบ ารง เทคโนโลยทน ามาใชควรเลอกเทคโนโลยทมความซบซอนนอย ชมชนหรอทองถนสามารถด าเนนงานไดดวยตนเอง

บทท 5

ผลกระทบดานสงแวดลอม และผลตอบแทนทางดานสงคม

จากการลงทน ของการผลตพลงงานจากชวมวล ในระดบครวเรอนและในระดบชมชน

การศกษาเอกสารทเกยวของ และผลการศกษาทงในสวนของผ ทมสวนเกยวของกบการสงเสรมการใชพลงงานชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชน และผลจากการศกษาจากพนททมการใชพลงงานชวมวลทงในระดบครวเรอนและในระดบชมชน ซงครอบคลมทงการน าพลงงานชวมวลมาผลตเปนพลงงานความรอน และการน าพลงงานชวมวลมาผลตเปนกระแสไฟฟา ผศกษาไดวเคราะหผลกระทบทางดานสงแวดลอม และผลตอบแทนทางดานสงคมจากการลงทน ของการผลตพลงงานจากชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชน โดยผลการวเคราะหดงกลาวมรายละเอยดดงตอไปน 5.1 ผลกระทบสงแวดลอมในการใชพลงงานชวมวล จากเอกสารทเกยวของ จากการศกษาเอกสารทเกยวของ สามารถอธบายไดวา การน าชวมวลเพอผลตเปนพลงงานหมนเวยน ส าหรบการใหพลงงานความรอน และการผลตกระแสไฟฟา ถงแมวาจะเปนแนวทางทดในการแสวงหาแหลงพลงงานชนดใหมเพอทดแทนพลงงานฟอสซลทอาจจะหมดไปจากโลกภายในประมาณอกไมถง 200 ป ส าหรบถานหน 60 ป ส าหรบกาซธรรมชาต และ 40 ปขางหนาส าหรบน ามน นอกจากน การปลกทดแทนพชชวมวลยงเปนวธการในการหมนเวยนกาซคารบอน ไดออกไซดใหอยในภาวะทสมดล (กรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน, 2554: 1) แตจากการศกษาผลกระทบทางดานสงแวดลอมจากงานวจยทเกยวของ แสดงใหเหนวา ชวมวลนนอาจกอใหเกดผลกระทบตอสงแวดลอมไดเชนกน ยกตวอยางเชน Moreno and Dufour (2012:1-7) ไดท าการประเมนวฎจกรชวต (Life cycle Assessment: LCA) ของการน าชวมวลมาผลตเปนกาซไฮโดรเจน 1 ลกบาศกเมตร โดยวธการ Gasification พบวา ตลอดทงวฎจกรชวตของ

107

กระบวนการผลตดงกลาวกอใหเกดกาซคารบอนไดออกไซดโดยเฉลยประมาณ 0.5 กโลกรม กาซซลเฟอรไดออกไซดทกอใหเกดภาวะฝนกรดนอยกวา 0.001 กโลกรม และฟอสเฟตทกอใหเกดปรากฎการณยโทรฟเคชน (Eutrophication) นอยกวา 0.005 กโลกรม และ Caserini, Livio, Giugliano, Grosso and Rigamonti (2010:474-482) ไดกลาววา การน าชวมวลมาใชเพอเปนพลงงานนน อาจกอใหเกดผลกระทบทางดานสงแวดลอมทเกดจากฝ นละอองซงมาจากการขนสง ชวมวลซงอาจเพมสงถง 8,100 ตนตอป เชนเดยวกบ Perilhona , Alkadeea, Descombesa and Lacoura (2012:165-176) ไดท าการศกษาวฎจกรชวตของโรงไฟฟาพลงงานชวมวล พบวา เมอน าชวมวลประเภทไมเนอแขง 681 กรม จะกอใหเกดกาซคารบอนไดออกไซดจากการเผาไม 674 กรม จากการขนสง 2,951 กรม และจากการผลตกระแสไฟฟา 2,295 กรม กอใหเกดกาซคารบอนมอนอกไซด 0.848 กรม กาซไนโตรเจนไดออกไซด 1.697 กรม กาซซลเซอรไดออกไซด 0.79 กรม และฝ นละออง 0.509 กรม นอกจากนยงกอใหเกดการสญเสยความรอนไปอก 1 เมกะจล อกทงการตดชวมวลนน อาจกอใหเกดการละลายของธาตโลหะหนกสสงแวดลอม โดยเฉพาะปรอทไดอกดวย (Laudon et al. 2011 cited in Pedroli, Elbersen, Frederiksen, Grandin, Heikkila, Krogh, Izakovicova, Johansen, Meiresonne and Spijker, 2012:1-14) การใชพลงงานชวมวลในระดบครวเรอนเพอการประกอบอาหารนน สามารถกอใหเกดผลกระทบ โดยเฉพาะอยางยง ผลกระทบทางดานสขภาพ โดยเฉพาะควนจากการเผาไหมชวมวลซงเกดจากการเผาไหมทไมสมบรณ และการเผาไหมสารจ าพวกกรดอนทรยในชวมวล จะกอใหเกดสารทชอวา โพลไซคลกอะโรมาตก ไฮโดรคารบอน (Polycyclic Aromatic Hydrocabons: PAHs) (Forbes, 2012: 445-456) ซงเปนสารกอมะเรงในสงมชวต (Grimmer,1983; Varanasi et al.,1985; Costantiono et al, 1995; Kalina et al, 1998; Oanh et al, 1999 อางถงใน จตรลดา มประสทธ, 2553: 4) นอกจากน การเผาชวมวล เชน การเผาถานไม เปนการเผาโดยวธการใชอากาศทนอย หรอทเรยกวา การเผาแบบไพโรไรซส (Pyrolysis) ซงผลทไดนอกจากถานไมแลว ยงมกาซคารบอนมอนอกไซด กาซคารบอนไดออกไซด กาซมเทน และกาซไฮโดรเจน ออกมาจากการเผาถานดวยกระบวนการดงกลาว (Saidur, Abdelaziz, Demirbas, Hossain, and Mekhilef, 2011: 2262-2289) เชนเดยวกบการน าชวมวลมาผานกระบวนการโดยการเผาแบบ แกสซฟเคชน (Gasification) ซงนอกจากพลงงานความรอนทไดจากการเผาไหมทคาความรอนสงสด ประมาณ 300-400 บทย แตสงทไดจากการเผาไหมโดยวธการดงกลาวนน ไดแก กาซไฮโดรเจน (รอยละ 30-40) กาซคารบอนมอนอกไซด (รอยละ20-30) กาซมเทน (รอยละ 10-15) กาซคารบอนไดออกไซด (รอยละ 15-20) กาซเอททลน (รอยละ 1) กาซไนโตรเจน (รอยละ 1) สวน

108

ทเหลอเปนน า (รอยละ 6) (Saidur et al, 2011: 2262-2289) ส าหรบการน าพลงงานชวมวลมาผลตเปนพลงงานไฟฟานน จากการศกษาของ Curci, Cinque, Tuccella, Visconti, Verdecchia, Larlori, and Rizi (2013: 248-255) ไดกลาววา ผลกระทบทางลบจากการน าชวมวลมาผลตเปนพลงงานไฟฟา ไดแก กาซคารบอนไดออกไซด กาซคารบอนมอนอกไซด กาซมเทน และสารประกอบอนทรยระเหยงาย (Volatile Organic Acid: VOCs) ในรศม 1.5 กโลเมตร อาจมปรมาณของมลสารเหลานเพมสงขนถงรอยละ 10-50 โดยเฉพาะอยางยงในชวงฤดรอน หรอมปรมาณมลสารเทยบเทากบการผลตไฟฟาจากโรงไฟฟาถานหน จากทกลาวมาทงหมดน สามารถสรปไดวา การใชพลงงานชวมวลเพอผลตพลงงานความรอนและพลงงานไฟฟา ในระดบครวเรอนและในระดบชมชนนน มการปลดปลอยกาซคารบอนไดออกไซด กาซคารบอนมอนอกไซด กาซมเทน และกาซซลเฟอรไดออกไซด นอกจากน การเผาไหมชวมวลเพอผลตพลงงานความรอนและพลงงานไฟฟา จะมการปลดปลอยกาซไนโตรเจนไดออกไซด กาซไฮโดรเจน กาซไนโตรเจน กาซเอททลน ฝ นละออง และโพลไซคลกอะโรมาตกไฮโดรคารบอน เมอพจารณาขอมลจากตารางท 5.1 เปนการเปรยบเทยบผลกระทบสงแวดลอมของการผลตไฟฟาโดยพลงงานหมนเวยนชนดตางๆ โดยวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมจากพลงงานชวมวล กบพลงงานหมนเวยนชนดอนๆ ไดแก พลงงานลม พลงงานแสงอาทตย พลงงานน า และพลงงานกาซชวภาพ จากขอมลดงกลาวแสดงใหเหนวาการใชพลงงานลมและแสงอาทตยในการผลตไฟฟาจะมผลกระทบตอสงแวดลอมนอยทสด และผลกระทบทเกดขนมเพยงมลพษทางเสยงของเครองผลตไฟฟา ซงมนยส าคญนอยมาก พลงงานน ามผลกระทบตอสงแวดลอมในชวงการไดมาซงวตถดบเพราะจะตองมการกนไมใหขยะและเศษตะกอนตางๆเขามาในระบบจงมปญหาดานขยะ และมปญหามลพษทางเสยงจากเครองผลตไฟฟา ส าหรบการน าพลงงานชวมวลและขยะมาใชในการผลตไฟฟาจะมผลกระทบตอสงแวดลอมมากเมอเทยบกบพลงงานหมนเวยนอน เพราะขนตอนในการผลตไฟฟาจะมขนตอนมากกวาและแตละขนตอนกมผลกระทบตอสงแวดลอม เชน มลพษทางอากาศ มลพษทางน า มลพษทางเสยง

109

ตารางท 5.1 การเปรยบเทยบผลกระทบสงแวดลอมของการผลตไฟฟาโดยพลงงานหมนเวยน

พลงงาน การไดมาของ

วตถดบ การขนสงวตถดบ

การจดเกบวตถดบ

การผลตไฟฟา การจดการของเสย

ชวมวล

ขยะ - เผาไหม - ฝงกลบ

กาซชวภาพ

ความรอนใตพภพ น า ลม แสงอาทตย

แหลงทมา: วสาขา ภจนดา, 2554: 209-210. ถงแมวาการสงเสรมการผลตไฟฟาโดยใชพลงงานหมนเวยน โดยเฉพาะอยางยง การผลตไฟฟาจากพลงงานชวมวล จะเปนการสงเสรมการผลตไฟฟาจากพลงงานหมนเวยนทสะอาดกวาพลงงานฟอสซลอยางมาก ประกอบกบการผลตไฟฟาจากชวมวลยงเปนการสนบสนนการใชพลงงานทสะอาด และสงเสรมการใชทรพยากรทมอยแลวอยางค มคา รวมทงลดการน าเขาพลงงานจากตางประเทศ นอกจากน ภาครฐเองกมการสนบสนนการผลตไฟฟาโดยพลงงานหมนเวยนอยแลวในรปแบบตางๆ เชน การให Adder cost เพอการสนบสนนผลตไฟฟาโดยพลงงานหมนเวยน แตการน าพลงงานหมนเวยนบางชนดมาผลตไฟฟาจะมผลกระทบตอสงแวดลอมบาง ซงการน าพลงงานหมนเวยนมาผลตไฟฟาจะตองค านงถงประเดนดงตอไปน 1) การไดมาซงวตถดบ เชน ความเพยงพอของวตถดบ แหลงส ารองวตถดบ การขนสงวตถดบ คณภาพวตถดบ 2) การผลตไฟฟา เชน ขนตอนการผลตไฟฟา 3) โรงไฟฟา เชน ทตงของโรงไฟฟา การบรหารจดการ 4) การก าจดของเสยหรอการน าของเสยไปใชประโยชน เชน มลพษทางน า มลพษทางอากาศ มลพษทางเสยง 5) ความตองการของชมชน เชน การดแลชมชน ขอรองเรยน 6) เทคโนโลยทมอย เชน บคลากรและความเชยวชาญ การพงเทคโนโลยตางประเทศ ดงนน มาตรการดานการจดการสงแวดลอมทเหมาะสมของการผลตไฟฟาโดยพลงงานหมนเวยนชนด

110

ตางๆ รวมทงโรงไฟฟาทใชพลงงานจากชวมวล ควรมรายละเอยดดงน (วสาขา ภจนดา, 2554: 209-212) 5.1.1 มาตรการเชงการบรหารจดการ 5.1.1.1 มาตรการการจดหาวตถดบ วตถดบ (พลงงาน) ควรอยใกลโรงไฟฟา มปรมาณทเพยงพอ มแหลงส ารองทแนนอน มการคดแยกสงปนเปอนหรอเจอปนออกเพอการผลตไฟฟาทมประสทธภาพ และวตถดบมคณภาพและมความเหมาะสมทสามารถน าไปใชไดเลยโดยไมตองผานขนตอนตางๆ 5.1.1.2 มาตรการการขนสง การขนสงควรใชเชอเพลงทสะอาด มการคลมวตถดบโดยใชผาสแลนและการปองกนการตกหลนของวตถดบ มการบนทกการขนสงและระยะทางทใช มระบบตดตามและตรวจสอบการขนสง (GPS) มหนวยงานรบเรองราวรองเรยนจากชมชน 5.1.1.3 มาตรการการจดเกบวตถดบ ควรมโรงเกบทมประตปดมดชดและมการกนบรเวณระหวางชมชนกบโรงเกบในระยะทเหมาะสมตามทกฎหมายระบ ควรมการพจารณาระยะเวลาทเหมาะสมในการเกบวตถดบ สภาวะในการเกบวตถดบทเหมาะสม เชน ความชน 5.1.1.4 มาตรการการล าเลยงวตถดบ ควรใชสายพานระบบปดและถาใชสายพานระบบเปด ควรมการปองกนการตกหลนของวตถดบ ส าหรบผล าเลยงควรใสอปกรณปองกน 5.1.1.5 มาตรการการผลตไฟฟา ควรเลอกใชเทคโนโลยทมประสทธภาพ มระบบเผาไหมทสมบรณส าหรบวตถดบทตองเผาไหม มระบบบ าบดมลพษทเหมาะสม 5.1.1.6 มาตรการการก าจดของเสยและการน าของเสยไปใชประโยชน ควรมระบบบ าบดมลพษทมประสทธภาพ มการก าจดของเสยอยางถกวธ มการรายงานแกหนวยงานทเกยวของถาเปนของเสยอนตราย มการน าของเสยไปใชประโยชนอยางถกตอง 5.1.2 มาตรการเชงนโยบาย 5.1.2.1 เรงออกมาตรฐานการปลดปลอยมลพษและมาตรการการจดการสงแวดลอมส าหรบโรงไฟฟาขนาดเลกมาก (VSPP: Very Small Power Plant) และขนาดเลก (SPP: Small Power Plant) 5.1.2.2 โรงไฟฟาทมก าลงการผลตนอยกวา 1 เมกะวตตนน ปจจบนไมมมาตรการบงคบในการจดการสงแวดลอมและไมตองขออนญาตการผลตไฟฟา แตควรตองมการเสนอมาตรการการจดการสงแวดลอมซงหนวยงานทเกยวของจะตองตดตามและตรวจสอบ เชน หนวยงานทองถน

111

5.1.2.3 ผลการวเคราะหมาตรการและมาตรฐานทเกยวของกบการจดการสงแวดลอมในปจจบน พบวามแตมาตรฐานการปลดปลอยมลพษทางอากาศและมลพษทางน าส าหรบเชอเพลงชวมวลและกาซชวภาพเทานน ซงพลงงานหมนเวยนอนๆทไดท าการส า รวจมากมปญหาสงแวดลอม เชน พลงงานขยะ จงควรมการออกมาตรการใหครอบคลมทกพลงงานหมนเวยนทมผลกระทบตอสงแวดลอม 5.1.2.4 มาตรการและมาตรฐานการจดการสงแวดลอมในปจจบนเปนการแกปญหาทปลายเหตเกอบทงหมดโดยพจารณาแคมลพษทปลดปลอยเทานน จงควรวเคราะหทงวงจรชวตผลตภณฑ โดยสรปแลวนน มาตรการในการลดผลกระทบทางดานสงแวดลอมจากการผลตไฟฟาโดยใชพลงงานชวมวล สามารถสรปไดดงภาพท 5.1

112

ภาพท 5.1 มาตรการการจดการสงแวดลอมของการผลตไฟฟาโดยใชชวมวล แหลงทมา: วสาขา ภจนดา, 2554: 93.

- ระบบบ าบดฝ น SO2, NOx เชน Wet-Scrubber, Cyclone, ESP - ระบบบ าบดน าเสยตามคามาตรฐาน - ระบบบ าบดกากตะกอน

วตถดบ

การขนสงวตถดบ

- ใกลโรงไฟฟา - ปรมาณเพยงพอ - มแหลงส ารอง - คณภาพด

- ผาคลมกนหลนและฝ น - รถขนสงตรวจสภาพ - ระบบการขนสง

การเกบวตถดบ - ลานกองมหลงคาและประตปดมดชด - มผาสแลนสงรอบลานกองปองกนการฟ งกระจายสภายนอก

การล าเลยงวตถดบ

- รถตกใชเชอเพลงทสะอาด - สายพานล าเลยงระบบปด - อปกรณปองกนสวนบคคล (PPE)

การเผาไหม - หองเผาไหมประสทธภาพสง - ลดน ามนดน (tar)

การบ าบดมลพษ

หมอตมไอน า (Boiler)

น า Demineralization Deionization

ไฟฟา

วสดเหลอใช (By-product)

- อนตราย ตองระบวธก าจดและแจงใหหนวยงานทเกยวของทราบ - ไมอนตราย ตองบอกวธการใชประโยชน

การก าจดสงเจอปน

กากตะกอน

น า

113

5.1.3 การพจารณาความเหมาะสมและความเปนไปได กอนการด าเนนโครงการผลตไฟฟาจากพลงงานชวมวล เพอเปนการปองกนผลกระทบทางดานสงแวดลอมจากโครงการทเกยวของกบการผลตพลงงานจากชวมวลภายในประเทศ เชน โรงไฟฟาพลงงานชวมวล หรอโรงงานผลตไอน าจากพลงงานชวมวล จงควรมการพจารณาถงความเหมาะสมและความเปนไปไดในการด าเนนการ ทงทางดานเทคนค งบประมาณ และผลกระทบตอสงแวดลอมจากการผลตพลงงานจากชวมวล ซงจะเปนแนวทางหนงเพอลดและปองกนผลกระทบดงกลาวในระยะยาว ส าหรบรายละเอยดในการพจารณาความเหมาะสมและความเปนไปไดของโครงการผลตพลงงานจากชวมวลนน มรายละเอยดในการพจารณาดงตอไปน (กรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน,2554:49-50) 5.1.3.1 บรบทหรอรายละเอยดทเกยวของกบการด าเนนการ เชน การพจารณาคดเลอกสถานทตงโรงไฟฟาควรอยใกลกบแหลงชวมวลและจดเชอมโยงเขาระบบไฟฟาหรอสถานยอยของการไฟฟาฝายผลตแหงประเทศไทย (กฟผ.) สถานทตงโครงการผลตพลงงานชวมวลควรอยหางจากชมชนเพอลดผลกระทบระหวางการกอสรางและในชวงของการด าเนนการผลตไฟฟา และควรมการจดผงพนทด าเนนการทชดเจน 5.1.3.2 ปรมาณชวมวล เนองจากชวมวลเปนเชอเพลงทมความส าคญตอการผลตกระแสไฟฟา หรอผลตพลงงานความรอน ดงนน กอนทจะเรมด าเนนโครงการจงมความจ าเปนทจะตองศกษาปรมาณของชวมวลอยางละเอยด วามปรมาณชวมวลในพนทเพยงพอตลอดระยะเวลาในการด าเนนการหรอไม ซงรวมถงราคาและคาขนสง ในกรณทชวมวลมาจากแหลงอนๆจะตองพจารณาดานความเสยงของราคาชวมวล เพราะชวมวลเปนผลผลตการเกษตร จงท าให ราคามการเปลยนแปลงไดตามอปสงค-อปทาน และฤดกาลของผลผลต ท าใหปรมาณของชวมวลไมสม าเสมอตลอดทงป ดงนน ควรมการส ารองปรมาณชวมวลในชวงฤดเกบเกยวผลผลตเพอน าชวมวลเหลานมาใชในชวงนอกฤดกาลเกบเกยว หรอการหาชวมวลชนดอนๆ เขามาเสรมหรอทดแทนเชอเพลงหลก รวมทงการจดท าสญญากนระหวางนกลงทนกบเจาของเชอเพลงชวมวลเพอชวยในการจดหาเชอเพลงชวมวล โดยอตราการบรโภคชวมวลส าหรบการผลตไฟฟาขนาด 1 เมกะวตตนน ดงปรากฏในตารางท 5.2

114

ตารางท 5.2 อตราการบรโภคชวมวลในการผลตไฟฟาขนาด 1 เมกะวตต

ประเภทชวมวล ตน ตอป ตอเมกะวตต แกลบ 9,600 ฟางขาว 10,500

ล าตนขาวโพด 13,200 ซงขาวโพด 13,500 ชานออย 17,600

เศษไมยางพารา (สด) 19.700 เหงามนส าปะหลง (สด) 23,600

แหลงทมา: กรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน, 2554: 49. หมายเหต: คดทประสทธภาพของโรงไฟฟาทรอยละ 20 5.1.3.3 เทคโนโลยการผลต เชน การพจารณาเทคโนโลยในการผลต ก าลงการผลตทเหมาะสม ระบบการผลตไฟฟา ระบบการผลตไอน า การใชเครองจกรและอปกรณทมประสทธภาพขอก าหนดเบองตนของอปกรณ เปนตน 5.1.3.4 แหลงน า เนองจากมความจ าเปนในการใชน าในระบบการผลตพลงงาน ทงในรปแบบของน าปอนเขาเปนวตถดบของระบบ และน าส าหรบการหลอเยน จงตองมการศกษาวามแหลงน าอยภายในโครงการหรอไม ปรมาณน าทจะใชเพอผลตพลงงานจะสงผลกระทบตอแหลงน าในละแวกใกลเคยงอยางไร มแผนในการวเคราะหคณภาพน า และแผนการในการสงน าดบหรอไม โดยการผลตไฟฟาจากพลงงานชวมวล 1 เมกะวตต จะใชน าปรมาณ 120 ลกบาศกเมตรตอวน 5.1.3.5 การจดการของเสยทเกดขน จะตองมระบบในการรวบรวมและก าจดหรอบ าบดอยางเหมาะสม รวมทงแนวทางในการระบายน าทงจากสถานทผลตพลงงานจากชวมวล 5.1.3.6 การก าจดขเถา พจารณาวธการเคลอนยาย การเกบ และการก าจดจากบรเวณโครงการ โดยจะตองไมมผลกระทบตอสงแวดลอม ซงขเถาแกลบนนจะมปรมาณรอยละ 16 โดยน าหนก 5.1.3.7 มลสารทปลอยออกมา โดยเฉพาะอยางยง โรงไฟฟาพลงงานชวมวลซงจดเปนโรงงานทจะตองควบคมมลสารทเกดขนจากการด าเนนการผลตกระแสไฟฟา ใหอยใน เกณฑมาตรฐาน ตามประกาศกระทรวงอตสาหกรรม เรอง ก าหนดคาปรมาณของสารเจอปนในอากาศท

115

ระบายออกจากโรงงาน พ.ศ. 2549 (ราชกจจานเบกษา, 2549) ซงรายละเอยดของประกาศฉบบดงกลาวน ปรากฏในภาคผนวก ฉ 5.1.4 คณะกรรมการไตรภาค นอกจากการพจารณาความเหมาะสมและความเปนไปได ในการจดตงโครงการผลตพลงงานจากชวมวลแลว ในการจดตงโรงไฟฟาจากพลงงานชวมวลขนาดเลกของประเทศไทย (Small Power Plant: SPP) ไดก าหนดใหมการจดตงคณะกรรมการทเรยกวา “คณะกรรมการไตรภาค” ซงประกอบดวย ผ แทนจากหนวยงานของรฐในระดบทองถน ผ แทนชมชน และผ แทนจากผประกอบการโรงไฟฟาพลงงานชวมวลขนาดเลก ในสดสวนทเทากน เพอท าหนาทเปนองคกรของชมชนในการตดตามและประเมนผลการด าเนนการของโรงไฟฟาพลงงานชวมวลขนาดเลก ไมใหมผลกระทบตอชมชน ทงทางดานสงคม และสงแวดลอม นอกจากนยงมการแตงตง “ผทรงคณวฒดานการประเมนผลกระทบสงแวดลอมและสงคม” เปนทปรกษา และใหม “อาสาสมครผตรวจผลกระทบสงแวดลอมและสงคม” ซงเปนคนในทองถน เพอทจะรายงานเหตการณทพบเหนตอทประชมคณะกรรมการไตรภาค โรงไฟฟาพลงงานชวมวลขนาดเลกจะตองมการจดท ารายงานผลการด าเนนงานดานสงแวดลอมและสงคม ขอมลทจะตองมในรายงานฉบบดงกลาว ประกอบดวย ความเขมขนของมลภาวะทเกดขนจากการผลต คณภาพอากาศในรศม 10 กโลเมตรจากพนทตงโรงไฟฟา คณภาพน าทง คณภาพน าใตดน อปกรณของกระบวนการผลต แผนผงการผลตและกระบวนการในการผลตไฟฟา การวเคราะหประสทธภาพดานพลงงาน การวเคราะหปรมาณความพรอมของเชอเพลงกบปรมาณไฟฟาทผลตได และมาตรการลดผลกระทบสงแวดลอม เปนตน โดยขนตอนในการจดตงคณะกรรมการไตรภาค และการรายงานผลกระทบสงแวดลอมและสงคมนน สามารถสรปไดดงภาพท 5.2 และภาพท 5.3

116

ภาพท 5.2 การจดตงคณะกรรมการไตรภาค ของโรงไฟฟาพลงงานชวมวลขนาดเลก แหลงทมา: ส านกงานนโยบายและแผนพลงงาน กระทรวงพลงงาน, ม.ป.ป.: 11. ภาพท 5.3 ขนตอนในการจดท ารายงานผลการด าเนนการดานสงแวดลอมและสงคม ของ

โรงไฟฟาชวมวลขนาดเลก แหลงทมา: ส านกงานนโยบายและแผนพลงงาน กระทรวงพลงงาน, ม.ป.ป.: 11.

รศม 10 กโลเมตร โรงไฟฟา ชมชน

ขอมลดานเทคนค ขอมลดานสงคม

ทปรกษาอสระ ดชนวดดานเทคนค ดชนดานสงคมและชมชน

รายงานผลการด าเนนงานดานสงแวดลอมและสงคม

งง

การจดตงไตรภาค

คณะท างานชมชน

การท างานของทปรกษาอสระ

1. ประสานงานกบผวาราชการจงหวด 2. คดเลอกรายชอจากผแทนชมชน 3. ผวาราชการจงหวดลงนาม 4. จดประชม

1. อาสาสมคร 2. ทปรกษา/ ผทรงคณวฒ

จดจางโดย ส านกงานนโยบายและแผนพลงงาน (สนพ)

117

5.2 การประเมนผลกระทบดานสงแวดลอมเบองตน ของการผลตพลงงานจากชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชน ผลกระทบทางดานสงแวดลอม จากการผลตพลงงานจากชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชนนน ทง 6 แหง (ซงปรากฏในบทท 4) หากพจารณาจากภาพท 5.4 ซงแสดงใหเหนถงการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมจากการใชพลงงานชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชนเพอผลตพลงงานความรอน จะเหนไดวา กระบวนการในการใชพลงงานชวมวลในระดบครวเรอนและระดบชมชนเพอการผลตพลงงานความรอนนน คอนขางมผลกระทบทางดานสงแวดลอมในปรมาณทนอยมาก เนองจากแหลงชวมวลทน ามาผลตเปนพลงงานนนมแหลงก าเนดทไมไดหางจากครวเรอนหรอชมชนมากนก จงท าใหขนตอนในการขนสงชวมวลเพอมาแปรรปเปนพลงงานความรอนสามารถด าเนนการโดยไมตองใชพลงงานใดๆเลย ยกเวนแตกรณทมการแสวงหาชวมวลเพมเตมจากพนทใกลเคยง กอาจจะใชยานพาหนะขนาดเลก เชน รถจกรยานยนตสามลอ รถเขน หรอรถกระบะบรรทก 4 ลอ ในการขนสงวตถดบเทานน นอกจากน ในขนตอนการเตรยมชวมวลกอนจะน าไปผลตเปนพลงงานนน ลวนแตอาศยแรงงานในการเตรยมชวมวลใหมขนาดทเหมาะสมตอการเผาไหมใหความรอน ซงเครองมอทใชในการเตรยมชวมวลนนไมไดเปนเครองมอทยงยากแตอยางใด จงท าใหมปรมาณของขเลอยหรอเศษชวมวลในปรมาณทคอนขางนอย แตขนตอนทส าคญซงกอใหเกดผลกระทบจากการใชพลงงานชวมวลเพอผลตพลงงานความรอน คอ การเผาไหมชวมวลเพอใหความรอน ไมวาจะเปนการเผาเศษชวมวลเพอผลตถาน หรอการใชเตาหงตมประสทธภาพสง การใชเตากาซชวมวล (เตา Gasifyer) หรอแมแตเตาชวมวลกตาม ผลกระทบทจะเกดขนอยางหลกเลยงไมได คอ เรองกลนและควนจากการเผาไหม โดยเฉพาะอยางยงการเผาชวมวลเพอผลตถานไมนนจะกอใหเกดควนและกลนรบกวนเปนอยางมาก แตหากเปนการเผาถานโดยผลตน าสมควนไม ควนจากการเผาไหมชวมวลจะถกกลนตวกลายเปนน าสมควนไม ซงนอกจากจะเปนกระบวนการชวยลดปญหาควนและกลนจากการเผาไหมแลว ยงสามารถผลตเปนน าสมควนไมเพอใชในการเกษตร ส าหรบกระบวนการในการจดการของเสยทเกดจากการใชพลงงานชวมวลเพอผลตเปนพลงงานความรอนนน ซงไดแก ขเถาทไดจากการเผาไหม หรอกากน ามนดน (Tar) ทไดจากการผลตน าสมควนไมในการเผาถานไม ของเสยเหลานจะน าไปใชประโยชนอยางอน เชน การน าไปปรบปรงคณภาพดน ตอไป

118

ภาพท 5.4 ผลกระทบทางดานสงแวดลอมจากการใชพลงงานชวมวลในระดบครวเรอนและใน

ระดบชมชน เพอใหพลงงานความรอน หมายเหต : 1 เกดผลกระทบนอยมาก เนองจากในบางพนทสามารถหาเศษชวมวลทมอยภายใน

ครวเรอนและภายในชมชนได 2 หากมการเผาชวมวล เพอผลตน าสมควนไม ผลกระทบเหลานจะเกดขนไดนอย หรอแทบไมเกดขนเลย

วตถดบ


การเตรยมชวมวล

การเผาชวมวลเพอใหความรอน

การจดการของเสย

พลงงาน ชวมวล

พลงงาน

ชวมวล

ชวมวล

แสงแดด

แรงงาน

ฝ นละออง1 CO1 NOx1 SO21

เศษชวมวล1

ขเลอย1

พลงงาน ควน 2

กลน 2

ฝ นละอองจากการเผาไหม 2

ขเถา

กากน ามนดน ขเถา

กากน ามนดน

119

ในสวนของการน าพลงงานชวมวลเพอผลตไฟฟาในระดบชมชน เมอวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมทจะเกดขน ดงปรากฏในภาพท 5.5 จะเหนไดวา ในขนตอนการขนสงชวมวลอาจจะมการใชยานพาหนะทมขนาดใหญกวารถบรรทก 4 ลอ เชน รถบรรทก 6 ลอ เนองจาก ชวมวลทใชในการผลตพลงงานไฟฟานนใชชวมวลในการผลตทคอนขางมาก ยกตวอยางเชน แกลบ 1 ตน จะสามารถผลตพลงงานไฟฟาได 200-250 กโลวตตเทานน ดงนน การขนสงชวมวลจงมความจ าเปนทจะตองใชยานพาหนะทมขนาดใหญเพอใหสามารถบรรทกชวมวลในปรมาณทมากๆ หรอตองมสถานทในการส ารองวตถดบ การเตรยมชวมวลในการผลตพลงงานไฟฟาจะตองใชความรอนในการอบชวมวลใหมความชนต า รวมทงหากเปนชวมวลทมขนาดใหญ เชน ไมกระถน จ าเปนตองมการตดยอยใหเศษชวมวลมขนาดเลกลง ดงนน ผลกระทบทอาจจะเกดขนในขนตอนดงกลาว คอ ฝ น และเศษชวมวลหรอขเลอยจากการเตรยมชวมวล การผลตกระแสไฟฟาชมชนโดยใชชวมวลนน เมอมการเตรยมชวมวลใหมความชนทไดตามมาตรฐานทก าหนดแลว ขนตอนตอไป คอ การเผาชวมวลเพอใหไดกาซชวมวล ซงเปนการเผาไหมทจะตองอาศยความรความเชยวชาญในการเผาชวมวล เพราะหากการเผาโดยใชอณหภมทต าเกนไปอาจจะเกดการสลายตวของน ามนดน หรอ Tar ทจะเขาไปอดตนเครองจกรท าใหเกดความช ารดเสยหายตอเครองยนตผลตไฟฟา แตถาหากเผาในอณหภมทสงมากเกนไป ชวมวลบางชนดจะมสารอลคาไลนคอนขางมาก เมอเผาทอณหภมสงกวา 800 องศาเซลเซยส ขเถาของ ชวมวลหลอมละลายเขาไปตดเครองยนตหรอหมอไอน า (มลนธพลงงานเพอสงแวดลอม, 2549) กอใหเกดความเสยหายตอเครองจกรเปนอยางมาก เมอท าการเผาชวมวลเพอผลตกาซซงจะน าไปใชในการผลตกระแสไฟฟาแลว ของเสยทเกดขนจากกระบวนการดงกลาวนอกจากกาซ คอ ขเถา และอาจจะเกดกาซไนโตรเจนออกไซดและกาซซลเฟอรไดออกไซด หลงจากการเผาชวมวลจนไดกาซชวมวลเปนทเรยบรอยแลว กาซเหลานจะมฝ นละออง ขเถา กาซไฮโดรเจนซลไฟด รวมทงสงสกปรกตกคาง จงตองผานการท าความสะอาดดวยน าเพอดกจบกาซไฮโดรเจนซลไฟดและขเถา รวมทงตองมการดกจบฝ นดวยอปกรณดกจบฝ น เชน ไซโคลน ซงท าใหมขเถา น าเสยทมฤทธเปนดางจากการปนเปอนขเถา รวมทงฝ นละอองจากการดกจบไซโคลน กาซชวมวลทผานการท าความสะอาดจะเขาสเครองก าเนดไฟฟา สวนของเสยจากการผลตไฟฟาโดยใชพลงงานชวมวล ไดแก น าเสยทเปนดาง จะเขาสกระบวนการในการบ าบดใหถกตอง หรอน าไปใชประโยชนอยางอน เชน น าไปใชในการแกไขปญหาดนเปรยว เชนเดยวกนกบขเถาทไดจากการเผาชวมวล จะน าไปใชประโยชน เชน น าไปใชในการปรบปรงคณภาพดน การผลตถานกมมนต เปนตน

120

ภาพท 5.5 ผลกระทบทางดานสงแวดลอมจากการใชพลงงานชวมวลในระดบชมชน เพอใชใน

การผลตกระแสไฟฟา

วตถดบ


การเตรยมชวมวล

การเผาชวมวล

การท าความสะอาด

กาซชวมวล

พลงงาน ชวมวล

พลงงาน

ชวมวล

ชวมวล

พลงงาน

เครองจกร

ฝ นละออง CO NOx SO2

เศษชวมวล ขเลอย

ไอรอน

พลงงาน ขเถา

กาซชวมวล

SOx, NOx, H2S

กาซชวมวล น า

อปกรณดกจบฝ น

ขเถา

ฝ นทตดในใสกรอง

น าทมฤทธเปนดาง

กาซชวมวลบรสทธ

การบ าบด/ ใชประโยชนจากของเสย

ขเถา

น าทมฤทธเปนดาง

ผสมกบป ย

ถานกมมนต

น าทงทผานการบ าบดแลว

121

5.3 การประเมนผลตอบแทนทางดานสงคมจากการลงทน ในการประเมนผลตอบแทนทางดานสงคมจากการลงทน (Social Return on Investment: SROI) ผศกษาไดท าการประเมนผลตอบแทนดงกลาว โดยสะทอนตนทนในการลงทนทางดานการผลตพลงงานจากชวมวล ทงในระดบชมชนและในระดบครวเรอน และการใชพลงงานชวมวลในการผลตกระแสไฟฟา และครอบคลมผลประโยชนทงทางดานเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม ส าหรบรายละเอยดของการประเมนผลตอบแทนทางดานสงคมจากการลงทน สามารถอธบายไดดงตอไปน 5.3.1 ผลตอบแทนจากการผลตพลงงานจากชวมวลเพอผลตพลงงานความรอน ในระดบครวเรอน จากการประเมนผลตอบแทนทางดานสงคมจากการลงทน ของพนทศกษาทมการใชพลงงานชวมวลในระดบครวเรอน ซงไดแก องคการบรหารสวนต าบลกระแสบน อ าเภอแกลง จงหวดระยอง ทมการสงเสรมการใชพลงงานชวมวล โดยการสงเสรมการใชเตาหงตมประสทธภาพสงซงเปนจดเดนของพนทแหงน สวนอกแหงหนงคอ การผลตถานไมและน าสมควนไม ของนาย ก 1 ผลจากการค านวณดงกลาว พบวา มคาของผลตอบแทนทางดานสงคมจากการลงทน มากกวา 1 หมายความวา ทกการลงทนทเกยวของกบการผลตและการใชพลงงานชวมวลในระดบครวเรอนนน จะมก าไรหรอผลตอบแทนกลบคนมามากกวา 1 เนองจากการลงทนเพอการผลตพลงงาน ชวมวลนน สามารถลดคาใชจายทางดานพลงงานสนเปลอง โดยเฉพาะคาใชจายในการประกอบอาหารของประชาชนในพนทเปนหลก นอกจากน ยงมผลพลอยไดจากการผลตพลงงานจาก ชวมวล เชน น าสมควนไม ทสามารถน าไปจ าหนายเพอสรางมลคาเพมใหกบผ ผลตอกดวย ทางดานสงคมนน การผลตพลงงานจากชวมวลในระดบครวเรอนจะท าใหประชาชนในพนทตระหนกถงการใชพลงงานจากชวมวลเพอทดแทนพลงงานสนเปลอง ซงเปนพลงงานทใชหมดไปในอนาคต รวมทงยงสามารถสรางเครอขายในดานการผลตพลงงานชวมวล ไมวาจะเปน วทยากรในการสาธตพลงงานจากชวมวลในชมชน หรอศนยการเรยนรทางดานพลงงานชวมวลในชมชน ส าหรบผลประโยชนทางดานสงแวดลอม นอกจากชวยลดปรมาณขยะจ าพวกเศษไม เศษวสดเหลอใชทางการเกษตร โดยการน ามาผลตเปนพลงงานแลว ยงสามารถลดการใชพลงงานสนเปลอง เชน น ามน ไดอกทางหนงดวย ผลของการวเคราะหผลตอบแทนทางดานสงคมจากการ


122

ลงทน จากขององคการบรหารสวนต าบลกระแสบน อ าเภอแกลง จงหวดระยอง และผลตอบแทนทางดานสงคมจากการลงทนจากการผลตถานไมของนาย ก. ดงปรากฏในภาพท 5.6 และภาพท 5.7

123

ภาพท 5.6 ผลตอบแทนทางดานสงคมจากการลงทน จากการใชพลงงานชวมวลในระดบครวเรอนของต าบลกระแสบน อ าเภอแกลง จงหวดระยอง หมายเหต: * อายของโครงการวางแผนพลงงานชมชน มการด าเนนโครงการเปนระยะเวลา 5 ป

** ส านกงานนโยบายและแผนพลงงาน กระทรวงพลงงาน, 2555. *** วสาขา ภจนดา, 2555ก. ****ประสทธภาพในการเผาถานจากเตาเผาถาน 200 ลตร เทากบรอยละ 22 ***** เปนการอธบายใหเหนถงผลประโยชน โดยไมไดระบคา และอางองจาก มลนธพลงงานเพอสงแวดลอม, 2549.

ภาครฐสนบสนนงบประมาณในการสงเสรมการใชเตาหงตมประสทธภาพสง เปนจ านวนเงน 200 บาทตอครวเรอน อายของโครงการ 5 ป* คดเปนเงน 40 บาทตอป

ประชาชนในพนทสนบสนนงบประมาณในการจดซอเตาหงตมประสทธภาพสง 150 บาทตอครวเรอ อายโครงการ 5 ป* คดเปนเงนทงสน -30 บาท

คาไมปละ 2.4 ตน โดยราคาไมอยทตนละ 1,400 บาท น ามาใชเปนวตถดบในการผลต เปนจ านวนเงนทงสน 3,360 บาทตอป

งบประมาณในการจดซอเตาเผาถาน 200 ลตร จ านวน 1 เตา ราคาเตาละ 3,500 บาทตอป อายโครงการ 5 ป* คดเปนเงนทงสน 700 บาทตอป

ผลประโยชนทางดานเศรษฐกจ 1) ลดคาใชจายกาซหงตมจากการใชเตาหงตมประสทธภาพสงไดถงรอยละ 50 โดยราคาของกาซหงตม อยท 287 บาท ** โดยปกตชาวบานจะใชกาซหงตม 1 ถงสามารถใชงานไดนาน 2 เดอน*** ดงนน ชาวบานจะมคาใชจายกาซเดอนละ 143.50 บาท เมอมการใชเตาหงตมประสทธภาพสง จะสามารถลดคากาซหงตม เหลอเดอนละ 71.75 บาท ดงนนสามารถลดคาใชได (71.75 บาท X 12 เดอน) เปนเงนทงสน 861 บาท 2) ปรมาณถานทผลตไดจ านวน 528 กโลกรมตอป จากเตาเผาถาน 200 ลตร**** ซงราคาถานไมในพนทราคาประมาณ 10 บาท (528 กโลกรมตอป X10บาท) คดเปนจ านวนเงนทงสน 5,280 บาทตอป

การใชพลงงานชวมวลของต าบลกระแสบน

อ าเภอแกลง

จงหวดระยอง

ผลประโยชนทางดานสงคม***** ท าใหเกดวทยากรหรออาสาสมครทางทางดานพลงงาน หมบานละ 1 คน ม 10 หมบาน เพอเผยแพรความรทางดานพลงงานชวมวลใหกบประชาชนในชมชน

ผลประโยชนทางดานสงแวดลอม***** 1) สามารถลดปรมาณขยะจากการน าเศษไมมาผลตเปนพลงงาน 2) ลดการใชพลงงานสนเปลอง ไดแก กาซหงตม (LPG) จากเดมเดอนละ 143.50 บาท เปนเดอนละ 71.75 บาท 3) มการปลดปลอยก ามะถน ไมเกนรอยละ 0.2 ซงนอยกวาน ามนเตาและถานหน จงไมกอใหเกดปญหาฝนกรด 4) ลดปรมาณกาซคารบอนไดออกไซดไดสงสดถงรอยละ 25-30

SROI = 6,141/6,110= 1.01

คาถานไม 1,980 บาทตอป

124

ภาพท 5.7 ผลตอบแทนทางดานสงคมจากการลงทน จากการใชพลงงานชวมวลในระดบครวเรอนของนาย ก. (นามสมมต) หมายเหต: * กรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน, ม.ป.ป. ง.: 36.

** จากราคาไขไกทมราคาถกทสด ขอมล ณ วนท 1 กนยายน 2556 (ตลาดกลางสนคาเกษตรแหงประเทศไทย, 2556) *** ประสทธภาพในการเผาถานจากเตาเผาถาน 200 ลตร เทากบรอยละ 22 **** เปนการอธบายใหเหนถงผลประโยชน โดยไมไดระบคา และอางองจาก มลนธพลงงานเพอสงแวดลอม, 2549. ***** เปนการคดบนพนฐานงานวจยของเกษตรกรในต าบลชอนไพร อ าเภอเมอง จงหวดเพชรบรณ ทมการเพาะปลกพชทงหมด ไดแก ขาวโพด ขาว ถวเขยว ผก หอม และกระเทยม

ไดรบการสนบสนนถง 200 ลตร จากหนวยงานทเกยวของ จ านวน 6 ถง ถงละ 700 บาท* คดเปนเงนทงสน 4,200 บาทตอป

คากอสรางอาคารในการผลตและคาบ ารงรกษาตลอด คดเปนเงนทงสน 10,000 บาทตอป

คาเศษไมทใช 6.72 ตน ตอป ตนละ 900 บาท คดเปนเงนทงสน 6,050 บาทตอป

ไขไกส าหรบผสมน าสมควนไม 14 ฟองตอเดอน (ใชเฉพาะไขแดง) ไขไกราคาฟองละ 3.30 บาท** (14 ฟองXเผาถาน10 เดอนตอปX3.30 บาท) คดเปนเงนทงสน 462 บาทตอป

ผลประโยชนทางดานเศรษฐกจ 1) ไดถานไม 1,478.40 กโลกรมตอป*** ขายราคากโลกรมละ 20 บาท คดเปนเงนทงสน 29,568 บาทตอป 2) ไดน าสมควนไม เพอใชในการเกษตรกรรมสงสด 20 ลตร ตอเดอน ขายไดราคาลตรละ 100 บาท (20 ลตร X 12 เดอนX 100 บาท) คดเปนเงนทงสน 24,000 บาทตอป

การผลตถานไม

ของนาย ก. (นามสมมต)

ผลประโยชนทางดานสงคม 1) ท าใหเกดวทยากรในชมชนเพอเผยแพรความรในเรองการผลตถานไมจากเตาเผาถาน 200 ลตร จ านวน 1 คน คดคาแรงขนต า ทวนละ 300 บาท ท างาน 20 วนตอเดอน (ไมนบวนเสาร-อาทตย) (300 บาท X 20 วน X 12 เดอน) คดเปนเงนทงสน 72,000 บาทตอป 2) สรางเครอขายระหวางชมชน ในการเรยนรการผลตถานไมจากเตาเผาถาน 200 ลตร แบบนอน ****

ผลประโยชนทางดานสงแวดลอม**** 1) ลดการใชพลงงานสนเปลอง โดยลดการใชกาซหงตมไดถงรอยละ 50 2) ลดการใชสารเคมไดถงรอยละ 50 เนองจากมการน าน าสมควนไม มาใชทดแทนสารปราบศตรพช โดยเฉพาะอยางยง แมลงและเชอรา ซงขอมลจากงานวจยของ ศศธร แทนทอง, ภาณสทธ มงคง และ เรวต รตนวชย (2555:21-34) ไดกลาววา ภาคเกษตรกรรมมรายไดเฉลย 57,411.83 บาทตอครวเรอนตอป แตมคาใชจายในการซอสารปราบศตรพชรอยละ 24.39 ดงนน เกษตรกรจงมคาใชจายสารปราบศตรพช 14,002.75 บาทตอครวเรอนตอป เมอมการใชน าสมควนไม คาใชจะลดลงเหลอ 7,001.37 บาทตอครวเรอนตอป*****

SROI = 132,569.37/20,712 = 6.40

125

5.3.2 ผลตอบแทนจากการผลตพลงงานชวมวลเพอผลตพลงงานความรอน ในระดบชมชน จากการสงเสรมการผลตพลงงานจากชวมวลเพอใหพลงงานความรอนในระดบชมชนนน เมอพจารณาทงในพนทของต าบลปาเดง อ าเภอแกงกระจาน จงหวดเพชรบร ซงมการสงเสรมใหประชาชนในพนทใชพลงงานชวมวลโดยการผลตเตาชวมวล และการผลตถานไมจากเตาเผาถาน 200 ลตร แตเมอมการเผาถานไมแลวจะตองคนใหกบสวนกลาง 1 กระสอบ และชมชนจะน าถานไมทไดจากสวนกลางไปจ าหนายในราคากระสอบละ 100 บาท เพอน ารายไดดงกลาวไปใชในการพฒนาพลงงานหมนเวยนชนดอนๆของชมชน สวนอกแหงหนง คอ วสาหกจเตาปงยางประสทธภาพสง ชมชนบานคลองสบตน หม 3 ต าบลสนบทบ อ า เภอวง นอย จงหวดพระนครศรอยธยา ซงไดมการรวมกลมของคนในชมชนเพอผลตเตาปงยางประสทธภาพสงใหกบกระทรวงพลงงาน เปนการสรางรายไดใหกบคนในชมชนไดเปนอยางด ทงสองพนทศกษาจะเหนไดวา คาของผลตอบแทนทางดานสงคมจากการลงทนจะอยท 0.45-4 ซงจะเหนไดวาเมอมการผลตพลงงานจากชวมวลเพอเกดรายไดภายในชมชน จะมผลตอบแทนกลบคนสสงคมอยางเปนรปธรรมและชดเจน มากกวาการใชพลงงานชวมวลเพอผลตพลงงานความรอนในระดบครวเรอน ถงแมวาต าบลปาเดง อ าเภอแกงกระจาน จงหวดเพชรบร จะมคาผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทนการผลตพลงงานจากชวมวลไมถง 1 แตมรายไดกลบคนสชมชนจากการจ าหนายถานไมทไดจากสวนกลาง ปละ 168,000 บาท ในขณะทวสาหกจเตาปงยางประสทธภาพสง ชมชนบานคลองสบตน หม 3 ต าบลสนบทบ อ าเภอวงนอย จงหวดพระนครศรอยธยา มก าไรกลบคนสกลมวสาหกจ ปละ 169,200 บาท ส าหรบผลตอบแทนทางดานสงแวดลอมนน นอกจากทจะเปนการสงเสรมการใชพลงงานชวมวล ทดแทนพลงงานสนเปลองแลว ยงเปนการน าเศษวสดเหลอใช เชน ถง 200 ลตร หรอถงอะลมเนยม มากอใหเกดประโยชนสงสดกบชมชน ผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทนของต าบลปาเดง อ าเภอแกงกระจาน จงหวดเพชรบร และ วสาหกจเตาปงยางประสทธภาพสง ชมชนบานคลองสบตน หม 3 ต าบลสนบทบ อ าเภอวงนอย จงหวดพระนครศรอยธยา สามารถอธบายไดดงภาพท 5.8 และภาพท 5.9

126

ภาพท 5.8 ผลตอบแทนทางดานสงคมจากการลงทน จากการใชพลงงานชวมวลในระดบชมชนของ ต าบลปาเดง

อ าเภอแกงกระจาน จงหวดเพชรบร หมายเหต: * กรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน, ม.ป.ป. ง.: 29.

** ใชอายของโครงการวางแผนพลงงานชมชน ทมการด าเนนโครงการเปนระยะเวลา 5 ป มาเปนฐานในการค านวณ *** ส านกงานเกษตรจงหวดเพชรบร, 2556: 4. **** ส านกงานนโยบายและแผนพลงงาน กระทรวงพลงงาน, 2555 ***** วสาขา ภจนดา, 2555ก. ****** เปนการอธบายใหเหนถงผลประโยชน โดยไมไดระบคา และอางองจาก มลนธพลงงานเพอสงแวดลอม, 2549.

SROI = 2,138,829/4,797,400= 0.45

ผลตเตาเผาถาน 200 ลตร แบบตง จ านวน 35 เตา ตนทนในการผลตอยท 500 บาท (ไมคดคาแรงเพราะชมชนรวมมอจดท ากนเอง) เปนเงนทงสน 17,500 บาท อายโครงการ 5 ป** คดเปนเงน 3,500 บาทตอป

คาใชจายในการผลตเตาถานผลตกาซ ชวมวล 15,000 บาทตอป

คาใชจายในการผลตเตาชวมวล ราคา 600 บาท สมมตใหแจกหมดทกครวเรอน จ านวน 2,289 ครวเรอน*** เปนเงนทงสน 1,373,400 บาท อายโครงการ 5 ป** คดเปนเงนทงสน 246,680 บาทตอป

ผลประโยชนทางดานเศรษฐกจ 1) ลดคาใชจายกาซหงตมจากการใชเตาหงตมประสทธภาพสงไดถงรอยละ 50 โดยราคาของกาซหงตม อยท 287 บาท **** โดยปกตชาวบานจะใชกาซหงตม 1 ถงสามารถใชงานไดนาน 2 เดอน***** ดงนน ชาวบานจะมคาใชจายกาซเดอนละ 143.50 บาท เมอมการใชเตาหงตมประสทธภาพสง จะสามารถลดคาใชกาซหงตม เหลอเดอนละ 71.75 บาท ซงมการสนบสนนจ านวนเตาทงสน 2,289 เตา ดงนนสามารถลดคาใชได หากทกครวเรอนมการใชเตาชวมวล จะสามารถประหยดคาใชจาย (71.75 บาทX 2,289 เตา X 12 เดอน) ไดถง 1,970,829 บาทตอป

ผลประโยชนทางดานสงคม 1) ท าใหเกดการเผยแพรความรในเรองของการใชพลงงานชวมวลในชมชนอยางแพรหลาย 2) ท าใหเกดเครอขายในการผลตพลงงานชวมวลรวมกนในชมชน 3) ถานทผลตไดกระสอบแรกจะตองคนใหสวนกลาง สมมตวาเตาเผาถาน 200 ลตร จ านวน 35 เตา มการเผาถานทกเดอน แตละเดอนมถานไมทไดจากการเผาจ านวนสงสด 80 กโลกรม กโลกรมละ 5 บาท* (80 กโลกรมX 5 บาทX 35 เตา X 12 เดอน) คดเปนมลคาทงสน 168,000 บาทตอป

ผลประโยชนทางดานสงแวดลอม****** 1) ลดการใชพลงงานสนเปลอง ไดแก กาซหงตม (LPG) จากเดมเดอนละ 143.50 บาท เปนเดอนละ 71.75 บาท 2) ลดปรมาณขยะมลฝอย เพราะเปนการน าเศษวสดเหลอใชในพนท เชน เศษไม ซงขาวโพด มาท าใหเกดประโยชนโดยการผลตเปนพลงงาน 3) ลดการเผาท าลายชวมวลเหลอทง 4) ลดปรมาณกาซคารบอนไดออกไซดไดสงสดถงรอยละ 25-30

การใชพลงงานชวมวล

ของต าบลปาเดง

อ าเภอแกงกระจาน

จงหวดเพชรบร

คาถานไม 1,980 บาทตอป * สมมตวาใชทกครวเรอน จ านวน 2,289 ครวเรอน คดเปนจ านวนเงน (1,980 บาท ตอป X 2,289 เตา) 4,532,220 บาทตอป

127

ภาพท 5.9 ผลตอบแทนทางดานสงคมจากการลงทน จากการใชพลงงานชวมวลในระดบชมชนของวสาหกจเตาปงยาง

ประสทธภาพสง ชมชนบานคลองสบตน หม 3 ต าบลสนบทบ อ าเภอวงนอย จงหวดพระนครศรอยธยา หมายเหต: * กรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน, ม.ป.ป. ง.: 61-64.

** เตาปงยางประสทธภาพสงมตนทนในการผลต 2,330 บาท จ าหนายในราคา 2,800 บาท จงมก าไรสทธ 470 บาท *** เปนการอธบายใหเหนถงผลประโยชน โดยไมไดระบคา และอางองจาก มลนธพลงงานเพอสงแวดลอม, 2549.

SROI = 3,675,600/838,880 = 4.38

คาใชจายในการผลตเตาปงยางประสทธภาพสง อยท 2,330 บาท * โดยมการสงการผลตอยท 30 เตาตอเดอน (2,330 บาทX 12 เดอนX 30 เตา) คดเปนเงนทงสน 838,880 บาทตอป

ผลประโยชนทางดานเศรษฐกจ 1) ประหยดคาถานไมเพอใชในการปงยางไดปละ 7,740 บาท* ตอเตาปงยางประสทธภาพสง 1 เตา (7,740 บาทXผลตได 30 เตาตอเดอน X12 เดอน) คดเปนเงนทงสน 2,786,400 บาทตอป

ผลประโยชนทางดานสงคม 1) ท าใหกลมมก าไรจากการผลตเตาปงยางประสทธภาพสง จ านวน 30 เตาตอเดอนอยท 470 บาท** ดงนน ทางกลมจะมก าไรเพอปนผลใหกบสมาชกเปนจ านวนทงสน (470บาท X 30 เตา X 12 เดอน) 169,200 บาทตอป 2) ท าใหเกดเครอขายในการผลตพลงงานชวมวลรวมกนในชมชน และเปนการสรางอาชพใหกบคนในชมชน โดยมคณะกรรมการทงหมด 10 คน คดคาแรงขนต าวนละ 300 บาท ท างาน 20 วนตอเดอน (10คน X 300 บาทX 20 วนX 12 เดอน) คดเปนเงนทงสน 720,000 บาทตอป

ผลประโยชนทางดานสงแวดลอม**** 1) สงเสรมใหเกดการใชพลงงานชวมวลทดแทนกาซหงตม 2) ลดปรมาณขยะมลฝอย เพราะเปนการน าเศษวสดเหลอ อนไดแก ถง 200 ลตร มาใชใหเกดประโยชนสงสด 3) ลดการเผาท าลายชวมวลเหลอทง 4) ลดการใชปรมาณถานไม จากเดมปละประมาณ 1,560 กโลกรมตอป เปน 1,290 กโลกรมตอป

วสาหกจเตาปงยางประสทธภาพสง ชมชนบานคลองสบตน หม 3 ต าบลสนบทบ อ าเภอวงนอย จงหวดพระนครศรอยธยา

128

5.3.3 ผลตอบแทนจากการผลตพลงงานชวมวลเพอผลตกระแสไฟฟา ในระดบชมชน การน าชวมวลมาผลตเปนพลงงานไฟฟานน เปนการลงทนทคอนขางสงมาก เนองจากเทคโนโลยดงกลาวเปนเทคโนโลยซงสลบซบซอนและตองใชผ ทมความรความเชยวชาญทางดานวศวกรรม เทคโนโลยทใชในการน าพลงงานชวมวลมาผลตเปนกระแสไฟฟาของพนทของศนยสาธตและพฒนาพลงงานชวมวลแบบครบวงจร มลนธชยพฒนา อ าเภอลาดบวหลวง จงหวดพระนครศรอยธยา และโรงไฟฟาพลงงานชวมวลของ บรษท A2 เปนเทคโนโลยการเผาแบบ แกสซฟเคชน ซงเปนการเผาชวมวลเพอใหไดกาซเชอเพลงสงเคราะห หรอ Synthetic Gas ในการสนดาปภายในเครองยนตเพอผลตพลงงานไฟฟา จากการประเมนผลตอบแทนทางดานสงคมจากการลงทนของโรงไฟฟาพลงงานชวมวลทงสองแหง พบวา ผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทนนนคอนขางนอยกวาการน าพลงงานชวมวลมาผลตเปนพลงงานความรอนทงในระดบชมชนและในระดบครวเรอน ทงน เนองดวยคาใชจายทางดานบคลากร และเครองจกรตางๆทเกยวของซงเปนเทคโนโลยทมราคาสง จงท าใหตนทนในการผลตมราคาทสงมากเมอเปรยบเทยบกบผลตอบแทนทไดจากการลงทนดงกลาว แตอยางไรกตาม ผลพลอยไดจากการน าพลงงานชวมวลไปผลตเปนกระแสไฟฟา ไดแก ขเถา สามารถน าไปแปรรปเปนถานกมมนต หรอน าไปจ าหนายเพอสรางมลคาเพมไดถงปละ 21,600,000 บาท หรอแมแตน าเสยทเกดจากการท าความสะอาดกาซชวมวลจากการเผาไหม ซงมคณสมบตเปนดางออนๆ กน าไปใชในการปรบปรงพนททมสภาพปญหาดนเปรยว หรอพฒนาเพอผลตเปนผลตภณฑซกลาง เชน สบ น ายาเอนกประสงค ไดในอนาคต นอกจากน การจดตงโรงไฟฟาพลงงานชวมวลในระดบชมชน ยงเปนการสรางการมสวนรวมของประชาชน เพอจดสรรพนทหรอทรพยากรทเหมาะสมตอการผลตพลงงานไฟฟาจากแหลงชวมวลทมอยในทองถน ส าหรบผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทน ของศนยสาธตและพฒนาพลงงาน ชวมวลแบบครบวงจร มลนธชยพฒนา อ าเภอลาดบวหลวง จงหวดพระนครศรอยธยา และโรงไฟฟาพลงงานชวมวล ของบรษท A ดงภาพท 5.10 และภาพท 5.11


129

ภาพท 5.10 ผลตอบแทนทางดานสงคมจากการลงทน จากการใชพลงงานชวมวลในระดบชมชนเพอผลตกระแสไฟฟา ของศนยสาธตและ

พฒนาพลงงานชวมวลแบบครบวงจร มลนธชยพฒนา อ าเภอลาดบวหลวง จงหวดพระนครศรอยธยา หมายเหต: *มลนธพลงงานเพอสงแวดลอม, 2554.

** การไฟฟาฝายผลตแหงประเทศไทย, 2556. *** ปกตจะมขเถาออกจากระบบรอยละ 18 (มลนธพลงงานเพอสงแวดลอม, 2549: 19) และแกลบทใชในการผลตไฟฟาตกเฉลยปละ 2,400 ตน ดงนน จงมปรมาณของขเถาเทากบ 432 ตน หรอ 432,000 กโลกรม

SROI = 32,244,480/18,076,000 = 1.78

ตนทนแกลบในการผลตกระแสไฟฟา 200 ตนตอเดอน ตนละ 500 บาท* (200 ตนX12 เดอนX 500 บาท) คดเปนเงนทงสน 1,200,000บาท ตอป

คาจางบคลากรในการดแลระบบทงหมด 8 ราย คดเบองตนทคาแรงขนต า วนละ 300 บาท ท างานทกวน (8 ราย X 300 บาท X 365 วน) คดเปนเงนทงสน 876,000 บาทตอป

ชด Gasifier เพอผลตพลงงานไฟฟาจากพลงงานชวมวล 16,000,000 บาท

ผลประโยชนทางดานเศรษฐกจ 1) รายไดจากการขายไฟฟาจากพลงงานชวมวลในราคา 3.30 บาทหนวย (คดจากการขายแบบ Non-Firm ซงรวมคา Adder Cost แลว) ** โดยเครองก าเนดไฟฟาพลงงานชวมวล มก าลงการผลตไมเกน200 กโลวตต เดนเครอง 28 วนตอเดอน วนละ 8 ชวโมง คดเปนรายไดทงสน (200 กโลวตตX 8ขวโมงX 28 วนX 12 เดอนX3.30 บาท) คดเปนเงนโดยประมาณ 1,774,080 บาทตอป

ศนยสาธตและพฒนาพลงงานชวมวล แบบครบวงจร มลนธชยพฒนา

อ าเภอลาดบวหลวง จงหวดพระนครศรอยธยา

ผลประโยชนทางดานสงคม 1) มการขยายผลไปสการจดตงโรงไฟฟาชวมวลจากแกลบทจงหวดอดรธาน มก าลงการผลต 1 เมกะวตต สมมตวามการด าเนนการเหมอนกนกบท ศนยสาธตและพฒนาพลงงานชวมวลแบบครบวงจร มลนธชยพฒนา อ าเภอลาดบวหลวง จงหวดพระนครศรอยธยา ซงเดนเครอง 28 วนตอเดอน วนละ 8 ชวโมง คดเปนมลคาโดยประมาณ (1,000 กโลวตต X 28 วนX 8 ชวโมง X 12 เดอนX 3.30 บาท) คดเปนมลคาโดยประมาณ 8,870,400 บาทตอป

ผลประโยชนทางดานสงแวดลอม 1) เสรมสรางความมนคงทางดานพลงงาน 2) ลดการใชเชอเพลงจากแหลงพลงงานสนเปลองเพอใชในการผลตพลงงานไฟฟา 3) ผลพลอยได สามารถน าไปใชประโยชนอยางอนๆได เชน การน าขเถาไปผลตเปนซลกา กโลกรมละ 50 บาท มปรมาณของขเถา 432,000 กโลกรม*** คดเปนเงนทงสน (432,000 กโลกรมX 50บาท) 21,600,000 บาท หรอน าจากการท าความสะอาดกาซชวมวล ซงมคณสมบตเปนดาง สามารถน าไปปรบสภาพดนทมปญหาดนเปรยวได 3) ลดการเผาท าลายชวมวลเหลอทง

130

ภาพท 5.11 ผลตอบแทนทางดานสงคมจากการลงทน จากการใชพลงงานชวมวลในระดบชมชนเพอผลตกระแสไฟฟา ของบรษท A

(นามสมมต) หมายเหต: * มลนธพลงงานเพอสงแวดลอม, 2554.

** การไฟฟาฝายผลตแหงประเทศไทย, 2556. *** เนองจากบรษท A ยงไมไดมการด าเนนการผลตไฟฟาจากพลงงานชวมวล ดงนน การค านวณผลตอบแทนดงกลาวจงใชกรณเทยบเคยงจาก ศนยสาธตและพฒนาพลงงานชวมวลแบบครบวงจร มลนธชยพฒนา อ าเภอลาดบวหลวง จงหวดพระนครศรอยธยา เปนฐานในการค านวณ **** เปนการอธบายใหเหนถงผลประโยชน โดยไมไดระบคา และอางองจาก มลนธพลงงานเพอสงแวดลอม, 2549.

SROI = 58,571,520/225,500,000 = 0.26***

คาใชจายในการซอไมกระถน 100 ตนตอวน หรอ 36,500 ตนตอป โดยราคาไมกระถนราคาอยทตนละ 1,400 บาท* (36,500 ตนX 1,400 บาท) คดเปนเงนทงสน 25,550,000 บาทตอป

ผลประโยชนทางดานเศรษฐกจ 1) ก าลงการไฟฟาไดประมาณ 1300 กโลวตต โดยอางองราคาการขายไฟฟาทผลตไดจากพลงงานหมนเวยน ตามระบบ Adder Cost ทรบซออยทหนวยละ 3.30 บาท** และสมมตวามการด าเนนการในการผลตไฟฟาเชนเดยวกบศนยสาธตและพฒนาพลงงานชวมวลแบบครบวงจร มลนธชยพฒนา อ าเภอลาดบวหลวง จงหวดพระนครศรอยธยา*** (1,300 กโลวตต X 8 ชวโมงX 28 วนX 12 เดอน X 3.30 บาท) คดเปนเงนทงสน 11,531,520 บาทตอป

ผลประโยชนทางดานสงคม **** 1) เปนการสรางรายไดใหกบคนในชมชน และสรางอาชพใหกบคนในชมชน ไมเกน 140,000 บาท ตอการปลกไมกระถน 100 ตน คดเปนรายไดทอาจจะเกดขนในอนาคต ประมาณ (กระถนตนละ 1,400 บาท* X 100 ตน X 28 วน X 12 เดอน) 47,040,000 บาทตอป 2) สรางการมสวนรวมของประชาชน ในการจดสรรทรพยากรเพอการผลตกระแสไฟฟาในชมชน

ผลประโยชนทางดานสงแวดลอม**** 1) ลดการใชพลงงานสนเปลอง 2) ลดการใชเชอเพลงจากแหลงพลงงานสนเปลองเพอใชในการผลตพลงงานไฟฟา 3) ผลพลอยไดจากการผลตไฟฟา เชน ขเถาจากการเผาไหม สามารถน าไปสรางประโยชนอยางอนได เชน น าไปแปรรปเปนถานกมมนตเพอบ าบดคณภาพอากาศและคณภาพน า 4) ลดการเผาท าลายชวมวลเหลอทง

การผลตไฟฟาจากพลงงานชวมวล ของบรษท A (นามสมมต)

คาใชจายในลงทนเครองจกรและอปกรณในการผลตไฟฟาพลงงานชวมวล 200,000,000 บาท

131

5.4 ภาพรวมของผลกระทบดานสงแวดลอม และผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทน จากการผลตพลงงานจากชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชน โดยสรปแลว เมอพจารณาเปรยบเทยบผลกระทบจากการใชพลงงานชวมวลทงในสวนของการผลตพลงงานความรอน และการน าชวมวลมาผลตเปนพลงงานไฟฟา โดยเรมจากการเลอกวตถดบในการผลตพลงงานชวมวลนน ถาเปนการน าพลงงานชวมวลเพอใชในการผลตพลงงานความรอนในระดบครวเรอนหรอในระดบชมชน วตถดบทน ามาผลตนนเปนเศษวสดเหลอใชทหาไดงาย อยภายในครวเรอนหรอชมชน เชน เศษวสดเหลอใชทางการเกษตร เศษไมจากการตดแตงกง แตกตางจากวตถดบทจะน ามาผลตเปนพลงงานไฟฟา ทมการใชปรมาณของชวมวลคอนขางมาก หรอจะตองมการสงเสรมในการเพาะปลกชวมวลเพอปองกนการขาดแคลนชวมวลส าหรบผลตกระแสไฟฟา นอกจากจ านวนวตถดบทใชตางกนแลว การขนสงชวมวลเพอน ามาผลตพลงงานของการผลตพลงงานความรอนในระดบครวเรอนและในระดบชมชน ยงแตกตางจากการน าพลงงานชวมวลเพอผลตกระแสไฟฟา โดยการน าชวมวลเพอผลตพลงงานความรอนในระดบครวเรอนและในระดบชมชนนน ไมจ าเปนตองมยานพาหนะขนาดใหญในการขนสง เนองจากอยใกลแหลงชวมวล แตหากเปนการน าพลงงานชวมวลเพอผลตพลงงานไฟฟานน จ าเปนตองใชยานพาหนะขนาดใหญในการขนสงชวมวลเพอน ามาผลตไฟฟา เนองจากปรมาณชวมวลทใชมปรมาณทคอนขางมาก ส าหรบการเตรยมชวมวลเพอน ามาผลตเปนพลงงานไฟฟานนจะตองใชอปกรณและเครองมอในการท าใหชนสวนของชวมวลมขนาดเลกลงและจะตองอบใหแหงเพอเพมประสทธภาพในการใหพลงงานความรอน แตกตางจากการน าชวมวลไปใชเพอผลตพลงงานความรอนในระดบครวเรอนและชมชน ทไมจ าเปนตองมการอบแหงหรอใชเครองจกรขนาดใหญในการตดทอน สามารถใชแรงงานคนเปนหลกในการแปรรปชวมวลใหมขนาดทเลกลง รวมทงสามารถใชพลงงานแสงอาทตยเพออบแหงชวมวลโดยไมตองผานการอบแหงดวยเครองจกร ในสวนของการเผาไหมชวมวลเพอผลตพลงงานนน หากเปนการเผาไหมชวมวลเพอผลตพลงงานความรอน จะเปนการน าพลงงานความรอนหรอกาซชวมวลมาใชประโยชนโดยตรง เชน การประกอบอาหารในครวเรอน ซงไมจ าเปนทจะตองมผ เชยวชาญควบคมการผลตพลงงาน ชวมวลเพอใหความรอน แตหากเปนการผลตพลงงานจากชวมวลเพอผลตกระแสไฟฟานน จะตองมผ เชยวชาญหรอใชเครองจกรทมความยงยากสลบซบซอนในการเผาไหมชวมวลเพอใหไดกาซ ชวมวลส าหรบผลตกระแสไฟฟา ของเสยจากการเผาไหมชวมวล ไมวาจะเปนการเผาไหมเพอใหพลงงานความรอนในครวเรอนหรอชมชน หรอการผลตกระแสไฟฟา ลวนแลวแตกอใหเกดขเถาซง

132

เปนของเสยสดทายจากการด าเนนการดงกลาว แตขเถาเหลานสามารถน ากลบไปใชประโยชนได โดยการน าไปใชในการปรบปรงคณภาพของดน ส าหรบของเสยจากการใชพลงงานชวมวลเพอผลตกระแสไฟฟาจะมน าเสยจากการท าความสะอาดกาซชวมวลเพมเขามาอกดวย หากน าเสยเหลานมคามาตรฐานน าทงเกนกวาทกฎหมายก าหนด กมความจ าเปนทจะตองมระบบบ าบดน าเสยกอนน าน าเสยทผานการบ าบดไปใชประโยชนอนๆ หรอปลอยลงสแหลงน าสาธารณะตอไป ส าหรบผลตอบแทนทางดานสงคมจากการลงทน พบวา มผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทนมากกวา 1 หรอกลาวไดอกนยหนงวา การลงทนทางดานพลงงานชวมวล 1 หนวย สงคมจะไดรบผลตอบแทนกลบมาจากการด าเนนการดงกลาวมากกวา 1 หนวย แตการน าพลงงานชวมวลมาผลตเปนพลงงานความรอนในระดบชมชนและในระดบครวเรอนนน จะมผลตอบแทนทางดานสงคมจากการลงทนทคอนขางสงกวา เนองจากตนทนในการผลตกระแสไฟฟาจากพลงงานชวมวลนนใชงบประมาณทคอนขางมาก และตองการการดแลรกษาระบบการผลตไฟฟาโดยผ ทมความช านาญเฉพาะทางเทานน แตกตางจากการน าพลงงานชวมวลมาใชในการผลตพลงงานความรอน ซงเปนเทคโนโลยทไมยงยากซบซอน ประชาชนในพนทสามารถด าเนนการบรหารจดการไดงายและสะดวกมากกวา และสามารถพฒนาจนเปนกลมอาชพในชมชน หรอใชเปนเครองมอเพอสรางการพฒนาชมชนไดคอนขางด จากทไดกลาวมาทงหมดน การเปรยบเทยบผลกระทบสงแวดลอม และผลตอบแทนทางดานสงคมจากการลงทน ของการใชพลงงานชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชน สามารถสรปขอมลได ดงตารางท 5.3

133

ตารางท 5.3 การการเปรยบเทยบผลกระทบสงแวดลอมจากการใชพลงงานชวมวลในระดบ

ครวเรอนและในระดบชมชน

กระบวนการผลตพลงงาน ชวมวลในระดบครวเรอนและใน

ระดบชมชน

รปแบบของการใชประโยชนพลงงานชวมวล

เพอผลตพลงงานความรอน เพอผลตไฟฟา

วตถดบ ไมจ ากดปรมาณของชวมวล และสามารถใชชวมวลทอยในบรเวณชมชนหรอครวเรอน เชน เศษไมจากการแตงกง เพอผลตพลงงานชวมวล

ใชปรมาณของชวมวลคอนขางมาก ขนอยกบชนดของชวมวลและประสทธภาพของเครองก าเนดไฟฟา เชน ก าลงการผลตไฟฟาท 200-250 กโลวตต ตองใชแกลบ 0.20-0.25 ตนตอชวโมง

การขนสงและการจดเกบ ไมจ าเปนตองมรถบรรทกขนาดใหญในการขนสง และไมจ าเปนตองมสถานทส ารองชวมวลไวใชในปรมาณมากๆ

จ าเปนทจะตองใชบรรทกตงแต 6 ลอขนไป เพอบรรทกชวมวลในการผลตกระแสไฟฟา เพราะใชชวมวลในปรมาณทมากกวา และตองมสถานทในการส ารอง ชวมวลจ านวนมาก

การเตรยมชวมวล ใชแรงงานคนเปนหลก และใชแสงแดดในการไลความชนออกจากชวมวล

มการใชเครองมอเพอปรบปรงคณภาพของชวมวลใหดขน เชน เครองอบไลความชน

การเผาชวมวล น าความรอนจากการเผาไหม ชวมวลหรอกาซชวมวล มาใชประโยชนโดยตรง ซงชาวบานสามารถด าเนนการไดเอง

ตองอาศยผ เชยวชาญในการควบคม เพราะมความซบซอนในการเผาไหม เชน ตองมการเผาไหมทอณหภมตางกน เพอลดมลพษและน ามนดบ ซงมผลตอความเสยหายของเครองก าเนดไฟฟา รวมทงมการใชน าเพอท าความสะอาดกาซชวมวลทไดใหมความบรสทธมากขน

134


กระบวนการผลตพลงงาน ชวมวลในระดบครวเรอนและใน

ระดบชมชน

รปแบบของการใชประโยชนพลงงานชวมวล

เพอผลตพลงงานความรอน เพอผลตไฟฟา

การจดการของเสย เนนการจดการของเสย โดยการน ามาใชประโยชน เชน การน าขเถามาปรบปรงคณภาพดน ซงของเสยสวนใหญ คอ ขเถาจากการเผาไหม

ของเสยทเปนขเถาจะน าไปใชประโยชน เชน การปรบปรงคณภาพดน สวนน าทใชในการท าความสะอาดกาซชวมวล หากมความสกปรกเกนกวาทมาตรฐานก าหนด จ าเปนอยางยงทจะตองมระบบบ าบดกอนระบายลงสสงแวดลอม

ผลตอบแทนทางดานสงคม จากการลงทน

ผลตอบแทนทางดานสงคมจากการลงทนอยระหวาง 0.45-6.40 (ลงทน 1 หนวย สงคมไดผลตอบแทนกลบคนประมาณ 0.45-6.40 หนวย)

ผลตอบแทนทางดานสงคมจากการลงทนอยระหวาง 0.26-1.78 (ลงทน 1 หนวย สงคมไดผลตอบแทนกลบคนประมาณ 0.26-1.78 หนวย)

บทท 6

สรป อภปรายผล และเสนอแนะ

การศกษานมวตถประสงคเพอศกษาผลกระทบทางดานสงแวดลอมและผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทนการใชพลงงานชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชน โดยท าการศกษาการใชพลงงานชวมวลทงในดานพลงงานไฟฟาและดานพลงงานความรอนในระดบชมชนและระดบครวเรอน เพอน าไปสการหาแนวทางการใชพลงงานชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชน เพอใหมผลตอบแทนทางสงคมสง และมผลกระทบตอสงแวดลอมนอยทสด ท าการเกบรวบรวมขอมลการใชพลงงานชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชนในประเดนดานกายภาพ เชน ปรมาณชวมวล แหลงและการเขาถงชวมวล ดานเศรษฐกจของชมชน เชน รายไดจากการผลตพลงงานจากชวมวล รายจายดานพลงงานทลดลง ดานสงคม เชน การรวมกลมของชมชน การสรางอาชพ และดานสงแวดลอม เชน มลพษทางอากาศ แลวท าการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมเบองตนตามกรอบการวเคราะหการไดมาของวตถดบ การขนสง การจดเกบวตถดบ การผลตพลงงานชวมวล และการจดการของเสย ท าการวเคราะหผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทน (Social Return on Investment: SROI) ไดแก ผลประโยชนทางดานเศรษฐกจ ดานสงคม และดานสงแวดลอม ทงนไดท าการสมภาษณผ เชยวชาญดานพลงงานชวมวลและผ แทนของหนวยงานทเกยวของ ทงภาครฐ ภาคเอกชน และองคกรพฒนาเอกชน การศกษาในพนท 6 แหง ไดแก 1) พนทผลตไฟฟา คอ โรงไฟฟาพลงงานชวมวลชมชน โรงไฟฟาของโครงการศนยสาธตและพฒนาพลงงานทดแทน และ 2) พนทผลตพลงงานความรอน คอ ครวเรอนเผาถาน ครวเรอนใชเตาแกสซไฟเออร ชมชนปาเดงเผาถาน วสาหกจชมชนสนบทบเตาปงยางประสทธภาพสง 6.1 สรปและอภปรายผลการศกษา 6.1.1 ภาพรวมของการผลตพลงงานจากชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชน การผลตพลงงานจากชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชนนน ประเทศไทยมปรมาณของชวมวลอยางเพยงพอจากการประเมนของผ เชยวชาญและจากหนวยงานทเกยวของ เนองจาก

136

ประเทศไทยมการท าการเกษตรเปนสวนใหญ แตมปญหาดานการรวบรวมชวมวลและคณภาพของชวมวล เชน ความชน ปรมาณสงเจอปน ปญหาชวมวลในประเทศไทยในบางพนทมจ าเพาะเปนบางฤดกาล ปญหาการขนสงชวมวลในพนทหางไกล อยางไรกดไดมหนวยงานทใหการสนบสนนทงหนวยงานภาครฐและภาคเอกชน ในดานความรความเขาใจ ดานเทคนค และดานการรวมกลมของชมชน เพอสงเสรมใหมการใชพลงงานชวมวลอยางแพรหลาย และสงเสรมการใชพลงงานชวมวลใหมความเหมาะสมกบบรบทของพนท นอกจากน ภาครฐเองไดมการจดท าแผนพลงงานชมชนพงตนเองใหกบชมชนตางๆในประเทศไทยกวา 700 ชมชน ซงไดมการสนบสนนการใชพลงงานชวมวลเกอบทกชมชน ยงมมาตรการการสนบสนนสวนเพมราคารบซอไฟฟาจากพลงงานชวมวลในรปของ Adder cost กรณผลตไฟฟานอยกวา 1 เมกะวตต มสวนเพม 0.50 สตางคตอหนวย และผลตไฟฟามากกวา 1 เมกะวตต มสวนเพม 0.30 สตางคตอหนวย ส าหรบการผลตไฟฟาจากพลงงานชวมวลใน 3 จงหวดชายแดนภาคใตและ 4 อ าเภอในจงหวดสงขลา มสวนเพม 1 บาทตอหนวย และยงมการปรบเปนระบบ Feed-in-tariff เพอใหการสนบสนนการผลตพลงงานจากพลงงานหมนเวยนมประสทธภาพมากขน นอกจากนมการสงเสรมใหภาคเอกชนเขารวมโครงการน ารองเพอผลตพลงงานจากชวมวลในระดบชมชน มการพฒนาพชพลงงานใหสามารถน ามาใชเปนแหลงพลงงานชวมวล และทส าคญในแผนการพฒนาพลงงานทดแทน 10 ป (2554-2564) ไดก าหนดใหมการผลตพลงงานจากชวมวล 3,630 เมกะวตต (กรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน, ม.ป.ป.ก.: 7) ส าหรบดานการบรหารจดการการผลตพลงงานจากชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชน การมสวนรวมของประชาชนในพนทมความส าคญมาก โดยประชาชนในชมชนควรจะตองเขามามสวนรวมในการผลตและการขายพลงงานทผลตจากชวมวล โดยควรมการรวมคด รวมวางแผนกบหนวยงานทเกยวของเพอรวมกนส ารวจปรมาณและประเภทของชวมวลทสามารถน ามาผลตไดในพนท รวมคดถงการน าไปผลตพลงงานหรอใชประโยชนซงอาจเปนพลงงานความรอนหรอพลงงานไฟฟา อยางไรจงจะเหมาะสม มการรวมประเมนผลกระทบทางบวกและทางลบทงดานเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอมของการผลตหรอใชพลงงานจากชวมวล และเมอมการผลตหรอใชพลงงานจากชวมวล ควรมการตดตามและประเมนผลเพอหาปญหาและอปสรรค รวมถงความส าเรจทเกดขน ซงมบางหนวยงานทสนบสนนการบรหารจดการการผลตพลงงานจากชวมวลโดยมเกณฑ เชน มแผนการบรหารจดการชวมวล มแนวทางการบรหารจดการสงแวดลอมตามมาตรฐาน และทส าคญตองมการมสวนรวมของประชาชนทชดเจน

137

และจากการลงพนทศกษาการผลตพลงงานความรอนและไฟฟาจากชวมวล 6 แหง ในระดบครวเรอนและในระดบชมชน เพอประเมนผลกระทบทางดานสงแวดลอมและผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทนนน ในการประเมนผลกระทบดานสงแวดลอมมกรอบการประเมนพจารณาจากสงน าเขา (Input) เชน พลงงาน และวตถดบ กระบวนการ (Process) ไดแก การไดมาของวตถดบ การขนสง การจดเกบวตถดบ การผลตพลงงานจากชวมวล และการจดการของเสย และสงน าออก (Output) เชน ขยะ น าเสย มลพษทางอากาศ และปญหาสงแวดลอมอนๆ พบวา ผลกระทบดานสงแวดลอมจากการใชพลงงานชวมวลผลตความรอนคอนขางนอยเมอเทยบกบการน ามาผลตพลงงานไฟฟา เพราะการน ามาผลตความรอน วตถดบมกใชในปรมาณทไมมากและมกอยในแหลงชมชนซงสามารถหาไดงาย โดยไมตองขนสงในระยะทางไกล ในการผลตในรปพลงงานความรอนในชมชนและครวเรอนนนจะเปนการเผาถานไม เตาเผาถาน เตาปงยาง ซงจะมขนตอนนอยกวาการน าพลงงานชวมวลมาผลตไฟฟา กรรมวธกไมยงยาก โดยสรปผลกระทบสงแวดลอมทน าชวมวลมาผลตพลงงาน เชน ฝ นละออง เศษชวมวลขนาดเลก ควน กลน ขเถา และน ามนดน ส าหรบการน าชวมวลมาผลตไฟฟานน จะตองใชชวมวลจ านวนมากซงบางชมชนกมปรมาณไมเพยงพอจงจ าเปนตองมการขนสงจากแหลงภายนอก และยงมขนตอนในการเกบชวมวลจ านวนมากทอาจสรางผลกระทบตอสงแวดลอมกบชมชนโดยรอบ ในการผลตพลงงานไฟฟายงมขนตอนทตองล าเลยงชวมวล การเผาไหมชวมวล การท าความสะอาดกาซชวมวล ซงมการสรางผลกระทบสงแวดลอมมากกวาการน าชวมวลมาผลตพลงงานความรอน โดยผลกระทบสงแวดลอมทเกดขน เชน ฝ นละออง เศษชวมวล ควน ขเถา น ามนดน น าเสยทมฤทธเปนดาง กาซตางๆ เชน กาซซลเฟอรไดออกไซด กาซไนโตรเจนออกไซด กาซไนโตรเจน ในการศกษานไดพยายามศกษาความเปนไปไดในการน าชวมวลมาผลตพลงงานในรปแบบตางๆ ในระดบชมชนและระดบครวเรอน ซงโดยทวไปจะพบในการผลตไฟฟา ผลตถานอดแทง ผลตเตาเผาถาน เตาปงยางประสทธภาพสง ผลกระทบดานสงแวดลอมทไดท าการประเมนจงเปนดงเชนทกลาวมา 6.1.2 ผลกระทบจากการผลตพลงงานจากชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชน ผลกระทบจากการด าเนนการผลตพลงงานจากชวมวลทงพลงงานความรอนและพลงงานไฟฟาในระดบครวเรอนและในระดบชมชนนนจะมผลกระทบในเชงบวกมากกวาเชงลบ โดยจ าแนกเปนผลกระทบในดานตางๆ ดงตอไปน

138

6.1.2.1 ผลกระทบทางดานเศรษฐกจ การน าชวมวลซงเปนเศษวสดเหลอทงมาเปนพลงงาน (Waste to Energy) จะชวยในการประหยดคาใชจายดานพลงงานสนเปลอง เชน น ามนเชอเพลงและกาซหงตม ดงจะเหนไดจากการสงเสรมการใชเตาหงตมประสทธภาพสงขององคการบรหารสวนต าบลกระแสบน อ าเภอแกลง จงหวดระยอง ทสามารถลดคากาซหงตมไดถงเดอนละ 250 บาท ท าใหเกดการสรางอาชพจากการผลตพลงงานจากชวมวล จากการสนบสนนการใชเตาหงตมประสทธภาพสง จ านวน 150 เตา คดเปนมลคาของคากาซหงตมทสามารถลดไดทงชมชนเปนจ านวนเงน 450,000 บาท นอกจากนแลวยงกอใหเกดการรวมกลมเปนวสาหกจชมชน เกดรายไดใหกบชมชน ดงตวอยางเชนการรวมกลมของวสาหกจชมชนบานคลองสบตน หม 3 ต าบลสนบทบ อ าเภอวงนอย จงหวดพระนคร ศรอยธยา ทมการรวมกลมของคนในชมชนเพอผลตเตาปงยางประสทธภาพสงและมรายไดจากการจ าหนายเตาปงยางถงปละ 169,200 บาท รวมทงรายไดบางสวนจากการผลตพลงงานชวมวลในระดบชมชน ยงสามารถน าไปเปนสวสดการใหกบคนในชมชนไดอกดวย ดงเชนกรณของชมชนต าบลปาเดง อ าเภอแกงกระจาน จงหวดเพชรบร ทมการสนบสนนใหผ ทไดรบเตาเผาถานจ านวนทงสน 35 เตา จะตองน าถานไมมามอบใหกบสวนกลางจ านวน 1 กระสอบ ซงถานไมสวนกลางน จะจ าหนายในราคากระสอบละ 100 บาท จงท าใหชมชนแหงน มรายไดเพอใชเปนสวสดการของชมชนปละ 168,000 บาท 6.1.2.2 ผลกระทบทางดานสงคม การผลตพลงงานจากชวมวลทงในระดบครวเรอนและในระดบชมชน จะกอใหเกดวทยากรหรอชางชมชน ทมความรความเชยวชาญในเรองของการผลตพลงงานจากชวมวล เชน กรณของการผลตถานไมของนาย ก. (นามสมมต) ซงปจจบนไดรบการพฒนาใหเปนแหลงเรยนรทางดานพลงงานชวมวลของชมชน หรอการผลตไฟฟาจากพลงงานชวมวลของศนยสาธตและพฒนาพลงงานชวมวลแบบครบวงจร มลนธชยพฒนา อ าเภอลาดบวหลวง จงหวดพระนครศรอยธยา ซงไดมการขยายผลเพอจดตงโรงไฟฟาพลงงานชวมวลจากแกลบขนาด 1 เมกะวตต ทจงหวดอดรธาน หรอในกรณของโรงไฟฟาพลงงานชวมวลของบรษท A (นามสมมต) จงหวดลพบร ไดมการสงเสรมใหประชาชนเขามามสวนรวมในการจดหาทรพยากรชวมวลเ พอใชในการผลตกระแสไฟฟา

139

6.1.2.3 ผลกระทบทางดานสงแวดลอม ถงแมวา การผลตพลงงานจากชวมวลจะยงคงมผลกระทบสงแวดลอมทางดานลบ เนองจากการผลตพลงงานจากชวมวลกอใหเกดกาซคารบอนไดออกไซด กาซคารบอนมอนอกไซด กาซไนโตรเจนไดออกไซด กาซซลเฟอรไดออกไซด ฝ นละออง ฟอสเฟต สอดคลองกบการศกษาของ Perilhona et al (2012: 165-176) ไดท าการศกษาวฎจกรชวตของโรงไฟฟาพลงงานชวมวล พบวา เมอน าชวมวลประเภทไมเนอแขง 681 กรม เพอผลตไฟฟา 2 เมกะวตต จะกอใหเกดกาซคารบอนไดออกไซดจากการเผาไหม 674 กรม จากการขนสง 2,951 กรม และจากการผลตไฟฟา 2,295 กรม นอกจากน ควนจากการเผาไหมชวมวลซงเกดจากการเผาไหมทไมสมบรณ และการเผาไหมสารจ าพวกกรดอนทรยในชวมวล จะกอใหเกดสารทชอวา โพลไซคลกอะโรมาตก ไฮโดรคารบอน (Polycyclic Aromatic Hydrocabons: PAHs) (Forbes, 2012: 445-456) ซงเปนสารกอมะเรงในสงมชวต (Grimmer,1983; Varanasi et al.,1985; Costantiono et al, 1995; Kalina et al, 1998; Oanh et al, 1999 อางถงใน จตรลดา มประสทธ, 2553: 4) ส าหรบการเผา ชวมวลเพอผลตถานไม เปนการเผาโดยวธการใชอากาศทนอย หรอทเรยกวา การเผาแบบไพโรไรซส (Pyrolysis) การเผาไหมในลกษณะดงกลาวจะกอใหเกดกาซคารบอนมอนอกไซด กาซคารบอนไดออกไซด กาซมเทน และกาซไฮโดรเจน เชนเดยวกบการน าชวมวลมาผานกระบวนการโดยการเผาแบบแกสซฟเคชน (Gasification) ไดแก กาซไฮโดรเจน (รอยละ 30-40) กาซคารบอนมอนอกไซด (รอยละ20-30) กาซมเทน (รอยละ 10-15) กาซคารบอนไดออกไซด (รอยละ 15-20) กาซเอททลน (รอยละ 1) กาซไนโตรเจน (รอยละ 1) สวนทเหลอเปนน า (รอยละ 6) (Saidur et al, 2011: 2262-2289) แตการน าชวมวลซงเปนเศษวสดเหลอทงมาเปนพลงงาน จะชวยลดผลกระทบตอสงแวดลอมทงดานขยะ ดานมลพษทางอากาศ เชน ควน ฝ นละออง และดานน าเสย ซงเกดจากการใชพลงงานสนเปลอง การเผาเศษเหลอทงทางการเกษตรในทโลงแจง นอกจากน ผลพลอยไดจากการผลตพลงงานจากชวมวล เชน การเผาถานไมของนาย ก. (นามสมมต) จะมผลพลอยไดเปนน าสมควนไม ซงสามารถใชทดแทนสารเคมปราบศตรพชไดเปนอยางด หรอจากการผลตกระแสไฟฟาของศนยสาธตและพฒนาพลงงานชวมวลแบบครบวงจร มลนธชยพฒนา อ าเภอลาดบวหลวง จงหวดพระนครศรอยธยา จะมน าทงทมคณสมบตเปนดาง หรอทเรยกวา น าดาง ซงน าดางเหลานสามารถน าไปใชในการปรบปรงสภาพของดนทมปญหาดนเปรยวไดเปนอยางด ซงจากการสอบถามพนททเปนกรณศกษาทง 6 พนท พบวา การผลตพลงงานจากชวมวลเพอผลตพลงงานความรอน เชน การเผาถานไม การใชเตาประสทธภาพสง เตาชวมวล หรอเตาปงยางประสทธภาพสง นน ผลกระทบทางดานสงแวดลอมแทบจะไมมเลย อาจจะมในเรองของควนจาก

140

การเผาไหมบาง แตจะตองดทศทางลมในการเผาไหม ส าหรบผลกระทบทางดานสงแวดลอมจากการผลตพลงงานชวมวลเพอการผลตกระแสไฟฟานน ผประกอบการตองมการตดตงอปกรณเพอการบ าบดมลพษ เชน อปกรณดกฝ น ระบบบ าบดน าเสย เพอลดและบรรเทาผลกระทบทางดานสงแวดลอมทอาจจะเกดขนจากการผลตพลงงานไฟฟาจากชวมวล 6.1.3 ผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทน ในสวนของผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทนในระดบครวเรอนจากการผลตพลงงานจากชวมวลนน ถาเปนการเผาถาน จะมผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทนคอนขางสงเมอเทยบกบการใชพลงงานชวมวลดวยการใชเตาหงตมประสทธภาพสงในระดบครวเรอน และการผลตพลงงานจากชวมวลในระดบชมชน คอ เตาถาน เตาผลตกาซชวมวล เตาปงยาง ทงนเพราะเปนการผลตระดบทใหญกวาผลตอบแทนยงไมชดเจนเมอเทยบกบในระดบครวเรอนทสามารถประเมนไดงายและไมตองใชการมสวนรวมของคนในชมชน นอกจากนยงมผลพลอยไดทสามารถน ามาจ าหนายสรางมลคาเพมได เชน เมอเผาถานจะเกดน าสมควนไม ซงน าสมควนไมสามารถน าไปจ าหนายใหกบเกษตรกรไดอกทางหนงดวย และเมอเทยบกบผลตอบแทนทางสงคมจากการผลตพลงงานไฟฟาจากชวมวลนนจะมในระดบชมชนเทานน ซงมผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทนคอนขางนอย เพราะมคาใชจายในการผลตไฟฟาทสงมากเมอเทยบกบผลประโยชนทางเศรษฐกจ คอ การทขายไฟฟา ผลประโยชนทางสงคม คอ การขยายผล ผลประโยชนทางสงแวดลอม คอ การลดการใชเชอเพลง แตยงมมลพษทตองบ าบดอยบาง โดยสรปผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทนจากการผลตพลงงานความรอนอยระหวาง 0.45-6.40 ในขณะทผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทนจากการผลตไฟฟาอยระหวาง 0.26-1.78 และหากมการตอยอดการผลตพลงงานจากชวมวลเพอสรางรายได พบวา มคาของผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทนทสงกวาการใชพลงงานจากชวมวลโดยไมมการน าไปตอยอดเปนอาชพเสรมรายได 6.2 การผลตพลงงานชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชนเพอความยงยน ความยง ยนในการใชพลงงานชวมวลเพอการผลตพลงงานความรอนและการผลตกระแสไฟฟา ถอวามความจ าเปนอยางยง เพราะการสงเสรมการใชพลงงานชวมวลซง มศกยภาพมาก เนองจากประเทศไทยมแหลงชวมวลเปนจ านวนมาก แตในบางกรณพบวาการผลตพลงงาน

141

จากชวมวลไมประสบความส าเรจ และตองยตการด าเนนการไปในทสด เนองมาจากการไมใหความส าคญในระดบนโยบาย ผน าชมชนและประชาชนในชมชนยงไมเหนถงความส าคญของการผลตพลงงานจากแหลงพลงงานหมนเวยน การขาดการสนบสนนอยางถกตองทงในดานงบประมาณ วสดและอปกรณ ความรความเขาใจทแทจรง การขาดความตระหนกและจตส านกดานการขาดแคลนพลงงานและการใชพลงงานอยางสนเปลองซงน ามาสการขาดการมสวนรวมของภาคประชาชน และทส าคญการเลอกเทคโนโลยในการผลตพลงงานจากชวมวลทไมเหมาะสมกบชมชนอยางแทจรง (วสาขา ภจนดา, 2555ข: 75-87) ดวยเหตน ผศกษาจงไดท าการวเคราะหความยงยนของการผลตพลงงานชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชน โดยน าแนวคดการพฒนาความยงยนของแหลงพลงงานหมนเวยนในทวปเอเชยและแปซฟก ในชวงหลงจากป ค.ศ. 2000 ของ Sovacool (2013: 393-403) มาใชในการวเคราะหมตของความยงยนจากการผลตพลงงานชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชน ผลการวเคราะหดงกลาว มรายละเอยดดงตอไปน 6.2.1 บทบาทของผมสวนรวม การผลตพลงงานจากชวมวลเพอไปสความยงยนนน ผ มสวนรวมจะตองมาจากหลายภาคสวนทเกยวของ ไมวาจะเปนหนวยงานภาครฐ หนวยงานภาคเอกชน ตลอดจนประชาชนในพนท ซงจากผลการศกษาในครงน แสดงใหเหนวา การผลตพลงงานจากชวมวลในประเทศไทยนน มหลายภาคสวนทเขามาสนบสนนใหเกดการผลตพลงงานจากชวมวล ไมวาจะเปนกระทรวงพลงงาน กรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน ส านกงานปลดกระทรวงพลงงาน หนวยงานภาคเอกชน องคกรพฒนาเอกชน (NGOs) นอกจากนแลว การสงเสรมการผลตพลงงานชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชน หนวยงานเหลานจะสงเสรมใหเกดการมสวนรวมของประชาชนในพนทเปนสวนใหญ โดยประชาชนในชมชนควรจะตองเขามามสวนรวมในการผลตและการขายพลงงานจากชวมวลทผลตอยในพนท หรอจะตองรวมคด รวมวางแผนกบหนวยงานทเกยวของเพอรวมกนส ารวจศกยภาพของชวมวลทสามารถผลตไดในพนท รวมด าเนนการผลตพลงงานจากชวมวล และสดทาย คอการรวมกนตดตามและประเมนผลการด าเนนการผลตพลงงานจากชวมวล เพอไปสเปาหมายเดยวกนคอ การสงเสรมการผลตพลงงานจากชวมวลอยางยงยน

142

6.2.2 เปาหมายของการผลตพลงงานจากชวมวล เปาหมายของการผลตพลงงานจากชวมวลเพอกอใหเกดความยงยนนน เพอใหเกดความยงยนของสงคมและสงแวดลอม เมอพจารณาจากผลกระทบทางดานสงแวดลอมจากการผลตพลงงานชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชน พบวา การผลตพลงงานจากชวมวลเพอผลตพลงงานความรอนนนมผลกระทบทางดานสงแวดลอมคอนขางนอย เพราะเปนการน าเศษวสดเหลอใช เชน เศษไม ตอซง มาผลตเปนพลงงาน และลดการเผาไหมชวมวลในทโลงแจงซงจะกอใหเกดผลกระทบทางดานสงแวดลอม เชนเดยวกนกบการน าชวมวลมาผลตเปนพลงงานไฟฟา ซงท าใหเกดการพงพาพลงงานทเปนมตรตอสงแวดลอมมากกวาการพงพาพลงงานสนเปลองเพยงอยางเดยว ส าหรบมตความยงยนทางดานสงคม หมายถง การพฒนาคนและสงคมใหเชอมโยงกบการพฒนาเศรษฐกจ ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมไดอยางสมดล โดยพฒนาใหมประสทธภาพสงขน ปรบตวรเทาทนการเปลยนแปลง มจตส านกและวถชวตทเกอกลตอธรรมชาต มสทธและโอกาสทจะไดรบการจดสรรทรพยากรและผลประโยชนจากการพฒนา และคมครองอยางทวถงและเปนธรรม พงพาตนเองไดอยางมนคง มระบบการจดการทางสงคมทสรางการมสวนรวมจากทกฝาย รวมทงมการน าทนทางสงคมทมอยหลากหลายมาใชอยางเหมาะสม เพอสรางสงคมไทยใหเปนสงคมทมคณภาพ มการเรยนรตลอดชวต และมความสมานฉนทเอออาทร (การนคมอตสาหกรรมแหงประเทศไทย, 2555) ดงนน การผลตพลงงานจากชวมวลในระดบชมชนและระดบครวเรอนนน สามารถสงเสรมความยงยนทางดานสงคมไดเปนอยางด ซงจะเหนไดจากการผลตพลงงานจากชวมวลในระดบชมชนของต าบลปาเดง อ าเภอแกงกระจาน จงหวดเพชรบร และวสาหกจเตาปงยางประสทธภาพสงชมชนบานคลอง 10 ตน หม 3 ต าบลสนบทบ อ าเภอวงนอย จงหวดพระนครศรอยธยา ทมการรวมกลมกนเพอผลตพลงงานจากชวมวล เพอน าทรพยากรชวมวลหรอวสดเหลอใชทมอยในทองถนมาผลตเปนพลงงานโดยอาศยการมสวนรวมจากประชาชนในชมชน นอกจากน ยงเปนแหลงเรยนรดานพลงงานทท าใหคนในชมชนหรอสงคมเกดความตระหนกตอการใชพลงงานจากชวมวลซงเปนพลงงานหมนเวยนทเปนมตรตอสงแวดลอม 6.2.3 ประเดนส าคญของการใชพลงงานชวมวลเพอความยงยน ประเดนส าคญของการใชพลงงานชวมวลอยางยงยน คอ จะตองกอใหเกดการบรการทางดานพลงงาน จากการศกษาในครงนจะเหนไดวา การผลตพลงงานชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชนนน มเฉพาะการใหบรการเพอการสนบสนนการจดสรางอปกรณส าหรบผลตพลงงานจากชวมวล เชน องคความร เงนทนสนบสนน แตความยงยากในการบ ารงรกษา

143

โดยเฉพาะการผลตพลงงานชวมวลเปนกาซชวมวลหรอเปนไฟฟานน อะไหลหรออปกรณบางชนดไมสามารถซอมเองได หรอสามารถถอดประกอบเพอเปลยนเฉพาะตวทเสยได ตองท าการเปลยนอะไหลทงชด อปกรณบางชนดเกดการช ารดเนองจากการออกแบบไมมประสทธภาพ บางพนททไดรบอปกรณเพอผลตพลงงานจากชวมวลกไมไดมการด าเนนการอยางตอเนอง เนองจากการเตรยมวตถดบเพอผลตเปนชวมวลคอนขางใชเวลานานกวาการใชกาซหงตม และไมสะดวกรวดเรว ดงนน สงทควรสนบสนนตอไปในอนาคต คอ การสรางทมหรอบคลากรทสามารถซอมแซมอปกรณทเกยวของกบการผลตพลงงานจากชวมวลไดดวยตนเองภายในชมชน หรอการพฒนาอปกรณส าหรบการผลตพลงงานจากชวมวลใหสามารถถอดเปลยนเฉพาะอะไหลทช ารดได ประเดนส าคญล าดบทสองทชวยสงเสรมใหเกดการผลตพลงงานจากชวมวลอยางยงยน คอ การสรางรายได ซงจากการสมภาษณหนวยงานทเกยวของ พบวา การผลตพลงงานจากชวมวลสามารถพฒนาท าใหเกดอาชพหรอรายไดใหกบคนในชมชนไดเปนอยางด เชน การจดตงวสาหกจชมชนผลตพลงงานชวมวล หรอการเผาถานเพอน าผลตภณฑถานไมและน าสมควนไมจ าหนายสรางรายไดใหกบครวเรอน สอดคลองกบผลการศกษาการผลตพลงงานจากชวมวลเพอผลตพลงงานความรอนและพลงงานไฟฟาในระดบครวเรอนและในระดบชมชนนน พบวา สามารถสรางรายไดใหกบครวเรอนหรอใหกบชมชนไดมากกวาปละ 40,000 บาท สงเหลานแสดงใหเหนวา การผลตพลงงานจากชวมวลชวยใหเกดการสรางรายไดอยางแทจรง ประเดนส าคญล าดบทสาม คอ ตอบสนองตอความตองการทงในระดบนโยบายและในระดบชมชน ซงในสวนของการตอบสนองตอความตองการในระดบนโยบายนน ถอวาเปนทนาพอใจ เพราะชวมวลยงเปนพลงงานหมนเวยนทใชทดแทนพลงงานสนเปลองมากทสดกวารอยละ 50 แตการสงเสรมใหชมชนมการผลตพลงงานไฟฟาจากชวมวลในชมชน หรอโครงการ Distrubuted Green Generation (DGG) ยงเปนสงทชมชนไมสามารถด าเนนการไดเองอยางครบวงจร เพราะการผลตไฟฟาจากชวมวลเปนการลงทนทคอนขางสง ประกอบกบเทคโนโลยในการผลตพลงงานจากชวมวลทมความยงยากซบซอน และการขออนญาตในการจดตงโรงไฟฟาชมชนมกระบวนการในการขออนญาตทยงยาก สอดคลองกบความคดเหนในการผลตพลงงานไฟฟาจากชวมวลของบรษท A (นามสมมต) ทวา งบประมาณทใชในการจดตงโรงไฟฟาควรใชเงนของทองถน แตเปนเงนก ในอตราดอกเบยต าและใหโรงไฟฟาสรางรายไดเพอเลยงตนเอง ซงการด าเนนการดงกลาวเปนการสรางความมนคงดานพลงงานใหกบชมชน แตภาครฐควรมความจรงใจและจรงจงตอการด าเนนงาน นอกจากน ภาครฐควรมหนวยงานทรบผดชอบในเรองพลงงานชวมวลโดยเฉพาะ

144

รวมถงลดการพงพาจากตางประเทศ ในเรองของอะไหลและการซอมบ ารง เทคโนโลยทน ามาใชควรเลอกเทคโนโลยทมความซบซอนนอย ชมชนหรอทองถนสามารถด าเนนงานไดดวยตนเอง ส าหรบการตอบสนองตอความตองการของคนในชมชนนน จากการศกษาครงนแสดงใหเหนวา ครวเรอนหรอชมชนทมการใชพลงงานชวมวลทดแทนพลงงานสนเปลองนน สามารถลดคาใชจายพลงงานสนเปลองโดยเฉพาะกาซหงตมไดถงรอยละ 50 หรอสามารถลดการสนเปลองของชวมวล เชน จากเดมใชถานไมในการปงยางปละ 1,560 กโลกรม เหลอเปนปละ 1,290 กโลกรม แตสงทนาสนใจคอ การใชพลงงานจากชวมวลยงพบเหนไดบอยในพนททอยทางชนบทเทานน เพราะผลจากการสมภาษณหนวยงานทเกยวของไดกลาวถงการใชพลงงานชวมวลในชมชนเมองวาอาจเปนเรองทเปนไปไดยาก เนองดวยการใชเชอเพลงชวมวลจะตองใชเวลาในการเตรยมวสดใหแหง การจดตดทอาจจะใชเวลานาน และไมสะดวกสบายเทากบเชอเพลงสนเปลอง เชนเดยวกบความคดเหนของนาย ก. (นามสมมต) ทตองการจะขยายผลการสงเสรมการผลตพลงงานชวมวลโดยการเผาถานไม แตไมสามารถด าเนนการได เนองจากประชาชนในพนทเปนชมชนเมอง ท าใหขาดความรวมมอหรอความสนใจในการทจะพฒนาหรอขยายผลการใชพลงงานชวมวล และกลายเปนปญหาทส าคญตอการขยายผลการใชพลงงานชวมวลของคนในพนทแหง น เปนอยางมาก 6.2.4 ความมเสถยรภาพในการใชพลงงานชวมวล อปกรณในการผลตพลงงานชวมวลทใหพลงงานความรอนโดยการเผาไหมชวมวลโดยตรง เชน เตาหงตมประสทธภาพสง เตาเผาถาน 200 ลตร เตาปงยางประสทธภาพสง หรอเตาชวมวลนน เปนเทคโนโลยทไดรบการสนบสนนและพฒนาตอยอดโดยหนวยงานภาครฐมาเปนระยะเวลานาน ซงเปนการปรบปรงแกไขใหอปกรณเหลานสามารถใชงานไดนานขนหรอลดอตราการสนเปลองพลงงานชวมวล เชนเดยวกบอปกรณทใชในการผลตไฟฟาจากชวมวล แตสงทเปนปญหาตอการใชพลงงานชวมวลคอ ความเสถยรภาพของวตถดบ เนองจากชวมวลในประเทศไทยนนจะมเปนตามฤดกาลเกบเกยวเทานน หากไมมการวางแผนในการใชชวมวลทรอบคอบ อาจจะประสบปญหาการขาดแคลนชวมวลในการผลตพลงงาน โดยเฉพาะอยางยงการน าชวมวลมาผลตเปนพลงงานไฟฟา ซงมความตองการปรมาณชวมวลทคอนขางมาก 6.2.5 การสรางความเปนเจาของตอการผลตพลงงานชวมวล สงทจะชวยสรางความเปนเจาของในการผลตพลงงานจากชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชนนน คอ มการแบงปนผลประโยชนจากการผลตพลงงานจากชวมวล และการไดรบ

145

ผลประโยชนของชมชนหรอสงคมจากการผลตพลงงานจากชวมวล จากการศกษาในครงนจะเหนไดวา ชมชนสามารถน าเรองการผลตพลงงานจากชวมวลเพอสรางผลประโยชนรวมกนของคนในชมชนได ดงเชนกรณตวอยางของพนทต าบลปาเดง อ าเภอแกงกระจาน จงหวดเพชรบร ทมการใหคนในชมชนทน าเตาเผาถานไปใช จะตองเผาถานมาคนสวนกลาง 1 กระสอบ เพอน าไปจ าหนายกระสอบละ 100 บาท ส าหรบเปนกองทนในการพฒนาชมชน หรอวสาหกจชมชนเตาปงยางประสทธภาพสงชมชนบานคลองสบตน ต าบลสนบทบ อ าเภอวงนอย จงหวดพระนครศรอยธยา ทมการรวมกลมของคนในชมชนเพอผลตเตาปงยางประสทธภาพสง และมการแบงปนก าไรใหกบสมาชกเพอเปนรายไดเสรม นอกจากน การน าชวมวลมาผลตเปนพลงงานไฟฟา ยงเปนการสงเสรมใหประชาชนในพนทไดเขามามสวนรวมในการจ าหนายชวมวลใหกบโรงไฟฟาชวมวลในชมชน ซงเปนการสรางรายไดซงกนและกน ระหวางผประกอบการผลตกระแสไฟฟาจากพลงงานชวมวล และประชาชนในพนท นอกจากน การจดตงโรงไฟฟาพลงงานชวมวลจะ ตองมคณะกรรมการไตรภาคซงมภาคประชาชนในพนทเขารวมเปนคณะกรรมการเพอตดตามและตรวจสอบการด าเนนการ และจากผลการค านวณผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทน พบวา ผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทนจากการน าชวมวลมาผลตเปนพลงงานความรอนอยระหวาง 0.45-6 ในขณะทผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทนจากการผลตกระแสไฟฟาจากชวมวลอยระหวาง 0.25-1.78 แตอยางไรกตาม หากมการผลตพลงงานชวมวลในระดบครวเรอนนน ผลตอบแทนสวนมากมกจะอยทครวเรอนทผลตพลงงานชวมวลเทานน สวนชมชนหรออาจจะไดรบผลประโยชนบาง ยกตวอยางเชน ครวเรอนทมการใชพลงงานชวมวลไดรบคดเลอกเปนวทยากรดานพลงงานชมชน ซงเปนเพยงผถายทอดใหความรเทานน จากทไดกลาวมาทงหมดน ผลการวเคราะหความยงยนในการผลตพลงงานชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชน สามารถสรปไดดงตารางท 6.1

146

ตารางท 6.1 ความยงยนในการผลตพลงงานชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชน

มตของความยงยน จดเดน จดดอย 1) บทบาทของผมสวนรวม 1.1) มการสงเสรมการมสวนรวมใน

การผลตพลงงานชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชนจากหนวยงานภาครฐ หนวยงานภาคเอกชน ตลอดจนประชาชนในพนท

1.2 ) สงเสรมใหเกดการมสวนรวมของประชาชนในพนทเขามามสวนรวมในการผลตและการขายพลงงานจากชวมวล รวมคด รวมวางแผนกบหนวยงานทเกยวของเพอรวมกนส ารวจศกยภาพของ ชวมวล ทสามารถผลตไดในพนท และรวมด าเนนการผลตพลงงานจากชวมวล รวมทงรวมกนตดตามและประเมนผลการด าเนนการผลตพลงงานจากชวมวล

2) เปาหมายของการผลตพลงงานจากชวมวล (ความยงยนทางดานสงคมและสงแวดลอม)

2.1) มผลกระทบตอสงแวดลอมนอย เนองจากลดการเผาชวมวลในทโลงแจง และลดปรมาณของชวมวลเหลอทง และสงเสรมการใชพลงงานจากแหลงพลงงานหมนเวยนทเปนมตรตอสงแวดลอม

2.2) เกดความตระหนกรวมกนของคนในชมชนตอการใชพลงงานจากชวมวลซงเปนพลงงานหมนเวยนทเปนมตรตอสงแวดลอม

147


มตของความยงยน จดเดน จดดอย 3) ประเดนส าคญของการใชพลงงานชวมวลเพอความยงยน (การบรการดานพลงงาน, การสรางรายได, ตอบสนองความตองการในระดบนโยบาย, ตอบสนองตอความตองการในระดบทองถน)

3.1) มแหลงในการใหองคความร และงบประมาณในการผลตอปกรณเพอการผลตพลงงานชวมวล

3.1) ยงขาดหนวยบรการในการซอมแซมบ ารงรกษาอปกรณผลตพลงงานชวมวล

3.2) สามารถสรางรายไดใหกบชมชนไดมากกวา 100,000 บาทตอป

3.2) บางกจกรรมไมสามารถตอบสนองตอการสงเสรมการผลตพลงงานชวมวลได เนองจากความยงยากในการขออนญาต เชน การขออนญาตจดตงโรงไฟฟาพลงงานชวมวล

3.3) ลดคาใชจายดานพลงงาน โดยเฉพาะคากาซหงตม

3.3) ไมสะดวกในการใชงาน โดยเฉพาะในชมชนเมอง

4) ความเสถยรภาพในการผลตพลงงานชวมวล

4.1) อปกรณในการผลตพลงงานชวมวลมประสทธภาพในการใชงานเปนทนาพอใจ เพราะมการพฒนาตอยอดจากอปกรณชนดเดม

4.1) แหลงวตถดบในการผลตพลงงานชวมวลมความไมแนนอนตามฤดกาลเกบเกยว

5) การสรางความเปนเจาของตอการผลตพลงงานชวมวล (กระจายผลตอบแทนและผลประโยชนสชมชน)

5.1) การผลตพลงงานชวมวลสามารถสรางผลตอบแทนและผลประโยชนใหกบชมชนไดเปนอยางด

5.1) ชมชนอาจจะไมไดรบผลตอบแทนและผลประโยชนของชมชน หากสงเสรมใหมการผลตพลงงานชวมวลระดบครวเรอนเพยงอยางเดยว

148

6.3 แนวทางการผลตพลงงานจากชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชนในอนาคต การสงเสรมการผลตพลงงานชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชนไมวาจะเปนการน าชวมวลมาผลตเปนพลงงานความรอน หรอการน าชวมวลมาผลตเปนกระแสไฟฟานน เปนแนวทางหนงทสงเสรมการพงพาพลงงานดวยตนเองและยงเปนการสรางความมนคงทางพลงงาน (Rea and Bradley, 2012: 6497-6506) แตจากการวเคราะหความยงยนของการผลตพลงงานชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชน พบวา ยงมจดดอยบางประการทสงผลตอความยงยนในการผลตพลงงานจากชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชน ดงนน แนวทางในอนาคตตอการพฒนาการผลตพลงงานจากชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชนของประเทศไทย ควรมการด าเนนการดงตอไปน 6.3.1 ค านงถงศกยภาพของการผลตพลงงานชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชน จากการวเคราะหจดออนในเรองของความเสถยรภาพทางดานวตถดบส าหรบการผล ตพลงงานจากชวมวลนน พบวา ยงมความไมแนนอนคอนขางสงเพราะขนอยกบฤดกาลเกบเกยว โดยเฉพาะอยางยงการน าชวมวลมาผลตเปนพลงงานไฟฟานน มความตองการชวมวลในปรมาณทคอนขางมากกวาการผลตพลงงานจากชวมวลในระดบครวเรอนซงมความตองการชวมวลในปรมาณนอย ดงนน กอนการผลตพลงงานชวมวลทงในระดบครวเรอนและในระดบชมชน ควรมการประเมนศกยภาพพลงงานชวมวลตามบรบทของพนทโดยรวมกบหนวยงานสนบสนนซงมความรและความเขาใจในดานเทคนคและดานชมชน ในดานกายภาพ เชน ปรมาณ ประเภทของชวมวล การจดเกบชวมวล การขนสงชวมวล ในดานสงคม เชน การรวมกลมของประชาชนในชมชน การสรางอาชพในชมชน การเกดวสาหกจชมชน เพอประเมนความเหมาะสมในการน ามาผลตไฟฟาหรอพลงงานความรอน รวมทงการเลอกใชวธการผลตทเหมาะสมกบชมชน ไมยงยาก บ ารงรกษาไดงาย สามารถท าไดเองโดยไมตองพงผ เชยวชาญ

149

6.3.2 พฒนากระบวนการผลตพลงงานชวมวลใหมประสทธภาพ การผลตพลงงานชวมวลโดยเฉพาะการน าชวมวลมาผลตเปนกระแสไฟฟา จะประสบปญหากบเรองการขนสงเปนอยางมาก เนองจากชวมวลมน าหนกเบา คาใชจายในการขนสงชวมวลแตละครงจงมมลคาทคอนขางสง (มลนธพลงงานเพอสงแวดลอม, 2549: 85) ประกอบกบการขนสง ชวมวลนนกอใหเกดปญหาทางดานสงแวดลอมโดยเฉพาะฝ นละอองจากการขนสง (Caserini et al, 2010:474-482) ประกอบกบความไมมนใจของประชาชนในพนทตอผลกระทบทอาจจะเกดขนจากการผลตไฟฟาจากพลงงานชวมวล ดงนน กอนทจะมการผลตไฟฟาจากชวมวลในพนท ควรสรางความเขาใจกบชมชน โดยใหขอมลขาวสารสม าเสมอและนาเชอถอ โดยอาจมการพาไปศกษา ดงาน เพอสรางความมนใจใหกบคนในชมชน รวมทงในอนาคตควรมการพฒนาวธและกระบวนการในการผลตพลงงานจากชวมวล เชน การขนสงชวมวลทไมสรางมลพษใหกบชมชน การจดเกบชวมวลเพอลดพนททใชและรกษาคณภาพของชวมวล รวมทงควรมการเกบรวบรวมขอมลการผลตพลงงานจากชวมวลในดานผลทางดานเศรษฐกจทเกดขน ตงแตการลงทน รายได รายจาย ดานผลกระทบดานสงแวดลอมทสามารถประเมนมาเปนคามลพษเมอเทยบกบคามาตรฐานตางๆ ซงจะชวยสงเสรมการใชพลงงานจากชวมวลมากขน ส าหรบการสงเสรมการใชพลงงานในระดบครวเรอนนน ในชมชนชนบทสามารถหาวตถดบในการผลตพลงงานชวมวลไมยงยาก แตส าหรบชมชนเมอง การใชพลงงานจากชวมวล อาจเปนเรองทยงยากและเสยเวลา เนองจากตองมขนตอนในการเตรยมชวมวลและในบางชมชนเมองเองกไมมแหลงชวมวลเปนของตนเอง ดงนน จงควรมการพฒนาชวมวลใหความรอนทสามารถใชงานไดอยางสะดวกในชมชนชนบท ยกตวอยางเชน การสกดน ามนจากพชชวมวลโดยวธการ Vacuum Pyrolysis (Patel, Bandyopadhyay and Ganesh, 2011:1535-1542) หรอการพฒนาชวมวลใหมคาความรอนทสงแตไมกอใหเกดปญหาเรองควนจากการเผาไหม สงเหลานจะเปนการสงเสรมใหชมชนเมองสามารถเขาถงการใชพลงงานจากชวมวลมากยงขน 6.3.3 พฒนาการใหบรการทเกยวของทางดานการผลตพลงงานจากชวมวล การด าเนนการผลตพลงงานจากชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชน อาจไมประสบความส าเรจหากอปกรณทใชในการผลตพลงงานจากชวมวลเกดการช ารดและไมสามารถซอมแซมได ดงนน ควรมการจดตงหนวยบรการหรอระบบในการซอมแซมและบ ารงรกษาอปกรณทเกยวของกบการผลตพลงงานจากชวมวลในชมชน โดยใหชมชนจดตงทมงานหรอคณะท างานเพอการบ ารงรกษาอปกรณดงกลาว เพอใหอปกรณทเกยวของกบการผลตพลงงานจากชวมวลสามารถใชงานไดอยางตอเนอง

150

ส าหรบชมชนทมความสนใจทจะผลตไฟฟาจากชวมวล แตยงขาดองคความรในเรองดงกลาว ในอนาคต ผ ทมสวนเกยวของควรสงเสรมใหมการจดตงคณะทปรกษาในกรณทจะมการผลตไฟฟาจากชวมวลในชมชน โดยเปนจดตงเปนคณะท างานจากหนวยงานภาครฐ หนวยงานภาคเอกชน และองคกรพฒนาเอกชน เพอใหค าแนะน าหรอใหความชวยเหลอ ซงจะน าไปสการเรยนรและเปรยบเสมอนเปนพเลยงในการใหค าแนะน า ส าหรบการผลตไฟฟาจากพลงงานชวมวล 6.3.4 สงเสรมการสรางผลประโยชนตอสวนรวมจากการผลตพลงงานจากชวมวล การสงเสรมการผลตพลงงานจากชวมวลในระดบครวเรอนมสวนส าคญอยางยงตอการลดคาใชจายดานพลงงานในครวเรอน รวมทงยงสามารถสรางอาชพใหกบครอบครว เชน การเผาถานไม ส าหรบการผลตพลงงานในระดบชมชนนนสามารถตอยอดเปนกลมวสาหกจชมชนทางดานพลงงาน ท าใหเกดการสรางรายได และสามารถพฒนาเปนแหลงเรยนรเกยวกบการผลตพลงงานจากชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชน ดงนน หากพนทใดๆทมการแนวคดทจะด าเนนการผลตพลงงานจากชวมวล ควรสนบสนนใหเกดการสรางกลไกการมสวนรวมทงในระดบครวเรอนและในระดบชมชนเพอสรางผลประโยชนรวมกนทางสงคม ยกตวอยางเชน ควรใหครวเรอนทมการใชอปกรณในการผลตพลงงานชวมวล ใหความรวมมอเปนวทยากรเพอสาธตการผลตพลงงานจากชวมวล หรอจดตงเปนสหกรณผ ใชอปกรณผลตพลงงานชวมวล โดยงบประมาณจากการด าเนนการของสหกรณจะน ามาใชเพอการซอมแซมอปกรณใหมสภาพดอยเสมอกอนเปนล าดบแรก ทเหลอจงคอยน าไปใชเพอการสาธารณประโยชนของชมชนตอไป 6.3.5 มการจดการทรพยากรเพอการผลตพลงงานจากชวมวลอยางเปนระบบ จากทไดกลาวมาขางตนแลววา การผลตพลงงานจากชวมวลอาจเกดปญหาการขาดแคลนทรพยากรเพอการผลตพลงงานจากชวมวล เนองจากวตถดบในการผลตพลงงานชวมวลบางชนดขนอยกบฤดกาลในการเกบเกยวผลผลต รวมทงอาจมความเสยงทประชาชนจะหนไปเพาะปลกพชชวมวลมากกวาการเพาะปลกพชอาหาร สงผลตอการขาดแคลนพชอาหารในอนาคต ดงนน ควรสงเสรมการปลกพชชวมวลเพอน ามาผลตพลงงานในพนทรกรางวางเปลา หรอพนททไมไดใชประโยชน เชน การปลกตนไมบรเวณคนนา นอกจากน ควรมการจดท าฐานขอมลแหลง ชวมวลในชมชนวามอะไรบาง มฤดกาลเกบเกยวในชวงใด เพอใชเปนขอมลประกอบการตดสนใจในการเลอกผลตชวมวลในชมชนไดอยางถกตอง และลดปญหาการขาดแคลนชวมวลของชมชนหากชมชนใดทยงมทรพยากรปาไมอยภายในชมชน กควรสงเสรมใหมการจดตงระบบปาชมชน ม

151

คณะกรรมการดแลพนทปาไมของชมชนอยางชดเจน เพอปองกนการบกรกท าลายแหลงทรพยากรปาไมในชมชนส าหรบน ามาผลตเปนพลงงานชวมวลอกทางหนงดวย

6.4 ขอเสนอแนะ 6.3.1 การน างานวจยไปใชประโยชน การประเมนผลกระทบดานสงแวดลอมถงแมวาเปนการประเมนเบองตนเทานน สามารถใชเพอสรางความเขาใจใหกบชมชนเกยวกบผลกระทบจากการผลตพลงงานจากชวมวลซงมทงทางบวกและทางลบ และกรณศกษาทศกษา 6 พนทสามารถใชเปนตนแบบการผลตพลงงานจากชวมวลได เพราะครอบคลมการน าพลงงานชวมวลมาใชประโยชนในรปแบบตางๆ และเปนตนแบบทประสบความส าเรจ การประเมนผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทนมประโยชนอยางมาก ซงจะท าใหเหนภาพผลตอบแทนทเกดขนในเชงปรมาณอยางชดเจน โดยพจารณา 3 ดาน คอ ผลประโยชนทางเศรษฐกจ ผลประโยชนทางสงคม และผลประโยชนทางสงแวดลอม ทง 3 ดานนจะมความเกยวของกบการสนบสนนการผลตพลงงานจากชวมวลอยางยงยนได 6.3.2 การศกษาในอนาคต การศกษานไดศกษาผลกระทบดานสงแวดลอมของการผลตพลงงานจากชวมวลในดานพลงงานความรอนและไฟฟา โดยครอบคลมตงแตการเผาถาน การใชเตา Gasifier การปนเตาปงยาง การผลตเตากาซชวมวล และการผลตไฟฟา แตเปนการประเมนผลกระทบสงแวดลอมเบองตนเทานน ซงควรมการเกบรวบรวมขอมลเชงปรมาณเพอมาค านวณผลกระทบตอสงแวดลอมทสามารถเทยบกบคามาตรฐานได เชน กาซคารบอนไดออกไซด ส าหรบการประเมนผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทนนนยงบางขอมลซงไมสามารถมาค านวณเปนตวเลขได เชน การสรางเครอขาย การรวมกลม

บรรณานกรม

กนกพร สวางแจง. 2545. การประเมนผลกระทบสงแวดลอม. กรงเทพมหานคร: โรงพมพไทย

วฒนาพานช. กรกต พมทะวงศ. 2546. พลงงานชวมวลกบการพฒนาอยางยงยน. วารสารสถาบนราชภฎ

อตรดตถ. 3: 1-7. กรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน. 2554. คมอการพฒนาและการลงทน

พลงงานทดแทน: พลงงานชวมวล. กรงเทพมหานคร: เอเบล คอนซลแตนท. กรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน.ม.ป.ป. ก. แผนพฒนาพลงงานทดแทนและ

พลงงานทางเลอก 25% ใน10 ป (พ.ศ. 2555-2564). คนวนท 4 ตลาคม 2555 จาก http://www.dede.go.th/dede/images/stories/aedp25.pdf.

กรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน. ม.ป.ป. ข. ศกยภาพชวมวลในประเทศไทยป

2552. คนวนท 5 ตลาคม 2555 จาก http://www.dede.go.th/dede/index.php? option=com_content&view=article&id=130:2010-05-07-08-10-57&catid=58& Itemid=68

กรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน. ม.ป.ป. ค. พพ. พลงงานพอเพยง. กรงเทพมหานคร: กรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน.

กรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน. ม.ป.ป. ง. พลงงานชวมวล. กรงเทพมหานคร: ส านกถานทอดและเผยแพรเทคโนโลย กรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน.

คณะกรรมการนโยบายพลงงานแหงชาต. 2556. มตคณะกรรมการนโยบายพลงงานแหงชาต

ครงท 1/2556 (ครงท 144). คนวนท 3 กนยายน 2556 จาก http://www.eppo.go.th/ nepc/kpc/kpc-144.htm#5

เครอขายคนไมเอาถานหน. 2549. พลงงานสะอาดของไทย. คนวนท 18 มนาคม 2549 จากhttp://www.stopcoal.org/ www/clean/index.asp

จนทนา อนทปญญา. 2552. การประเมนผลกระทบสงแวดลอม. กรงเทพมหานคร: สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร.

153

จตรลดา มประสทธ. 2553. องคประกอบและสดสวนของโพลไซคลกอะโรมาตกไฮโดรคารบอน (PAHs) ใน PM 10 จากแหลงปลดปลอยตางประเภทในจงหวดสงขลา. วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต (การจดการสงแวดลอม) มหาวทยาลยสงขลานครนทร.

ตลาดกลางสนคาเกษตรแหงประเทศไทย. 2556. ราคาขายสงสนคา. คนวนท 1 กนยายน 2556 จาก http://www.talaadthai.com/price/default.php?gettid=8&maxdate

ธระ เอกสมทราเมษฐ, ชยรตน นลนนท, ธระพงศ จนทรนยม, ประกจ ทองค า และวรรณา เลยววารณ. 2546. คมอปาลมน ามนและการจดการสวน. สงขลา: คณะทรพยากร ธรรมชาต มหาวทยาลยสงขลานครนทร.

บรษท ไทยซม จ ากด. ม.ป.ป. เครองจกรอดเชอเพลงเขยว Wood Pellet. คนวนท 13 กมภาพนธ 2555 จาก http://charcoal.snmcenter.com/charcoalthai/charcoal%20 woodpellet.php

บรษท บรษท มาช คอนซลแตนท จ ากด (มหาชน). 2551. ดทางเลอกพลงงาน ในนทรรศการพลงงานทางเลอก WAESE 2009. คนวนท 13 กมภาพนธ 2555 จาก http:// www.mashu.co.th/focus7.php

บรษท อเอมกรป จ ากด. ม.ป.ป. มาตรการพลงงานทดแทน : การผลตพลงงานจากชวมวล. คนวนท 16 สงหาคม 2556 จาก http://www.em-group.co.th/Technology_Biomass. Html

ประกาศกระทรวงอตสาหกรรม เรอง ก าหนดคาปรมาณของสารเจอปนในอากาศทระบายออกจากโรงงาน พ.ศ. 2549. ราชกจจานเบกษา. ฉบบกฤษฎกา 123, ตอนพเศษ 125(ง): 7-11.

มหาวทยาลยวลยลกษณ. ม.ป.ป. โอเอสแอลจากเศษเหลอไมยางพารา. คนวนท 16 สงหาคม 2556 จาก http://webhost.wu.ac.th/woodscience/2004/wood_osl.html

มลนธพลงงานเพอสงแวดลอม. 2549. ชวมวล. กรงเทพมหานคร: คว พรนท แมเนจเมนท. มลนธพลงงานเพอสงแวดลอม. 2554. ราคาพลงงานชวมวล. คนวนท 30 สงหาคม 2556 จาก

http://www.efe.or.th/efe-book.php?task=25 โรงงานเตาทอง ราชบร. ม.ป.ป. . ซเปอรองโล เตาประหยดถาน คครวแมบานไทย. คนวนท

13 กมภาพนธ 2555 จาก http://www.taothong.com/another2.html#top วชย รปข าด. 2552. เอกสารประกอบการเรยนการสอน เรองการประเมนผลกระทบทาง

สงคม. กรงเทพมหานคร: .

154

. 2552. . . 14 (3):56-57. วสาขา ภจนดา. 2554. มาตรการการจดการสงแวดลอมโรงไฟฟาพลงงานหมนเวยน.

รายงานวจย เสนอตอคณะพฒนาสงคมและสงแวดลอม สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร.

วสาขา ภจนดา. 2555ก. การบรหารจดการพลงงานหมนเวยน เพอผลตพลงงานใชในระดบชมชนและระดบครวเรอน. รายงานวจย เสนอตอ ส านกวจย สถาบนบณฑตพฒน บรหารศาสตร.

วสาขา ภจนดา. 2555ข. แนวทางการวางแผนพลงงานชมชนอยางยงยนของประเทศไทย. วารสารการจดการสงแวดลอม. 8(2): 75-87.

ศศธร แทนทอง, ภาณสทธ มงคง และ เรวต รตนวชย. 2555. การวจยแบบมสวนรวมเพอส ารวจการใชสารเคมในการเกษตรของเกษตรกรต าบลชอนไพร อ าเภอเมอง จงหวดเพชรบรณ. ราชภฏเพชรบรณสาร. 14(1): 21-34.

สถาบนวจยวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงประเทศไทย. 2551. เราไมงอน ามน. กรงเทพมหานคร: ฐานการพมพ.

สฤณ อาชวานนทกล. 2554. ผลตอบแทนทางสงคม กบการพฒนาโครงการ. คนวนท 16 กนยายน 2556 จาก http://www.csrdiwnetwork.com/files/download/SROI-Community_Compatibility%20Mode.pdf

ส านกงานเกษตรจงหวดเพชรบร. 2556. โครงการพฒนาชมชนต าบลปาเดงอ าเภอแกง

กระจาน จงหวดเพชรบร. คนวนท 1 กนยายน 2556 จาก www.phetchaburi.doae.

go.th/.../Plan%2056-58/kang/.../Padeng.doc‎ ส านกงานนโยบายและแผนพลงงาน กระทรวงพลงงาน. ม.ป.ป. การด าเนนการโครงการ

สงเสรมผผลตไฟฟารายเลกทใชพลงงานหมนเวยน. กรงเทพมหานคร: ส านกงานนโยบายและแผนพลงงาน.

ส านกงานพลงงานจงหวดนนทบร. ม.ป.ป. ก. น าสมควนไม. นนทบร: ส านกงานพลงงานจงหวดนนทบร

ส านกงานพลงงานจงหวดนนทบร. ม.ป.ป. ข. การผลตถานจากเตาเผาถาน 200 ลตร. นนทบร: ส านกงานพลงงานจงหวดนนทบร

155

ส านกงานพลงงานจงหวดอางทอง. 2549. เตาปบชวมวล. คนวนท 13 กมภาพนธ 2555 จาก http://angthong.energy.go.th/index.php?option=com_content&view=article&id=19:2010-11-02-08-51-47&catid=16:2009-06-16-14-49-38&Itemid=42

ส านกถายทอดและเผยแพรเทคโนโลย กรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน. ม.ป.ป. ก. เครองอดแทงเชอเพลง (แบบใชแรงคน). คนวนท 13 กมภาพนธ 2555 จาก http://www2.dede.go.th/bett/Techno/RHumanFuelPressure.jpg

ส านกนโยบายและยทธศาสตร ส านกปลดกระทรวงพลงงาน. 2550. รวมเทคโนโลยพลงงานชมชน. นนทบร: ลายเสน ครเอชน.

ส านกวชาการพลงงานภาค 4. ม.ป.ป. คมอการสรางอปกรณเทคโนโลยพลงงานทดแทน. ราชบร: ส านกวชาการพลงงานภาค 4.

สชาต เอกไพฑรย. 2554. การศกษาการประเมนผลดวยเครองมอวดผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทน : กรณศกษาธนาคารปจงหวดชมพร. วารสารบรหารธรกจ คณะ

พาณชยศาสตรและการบญช มหาวทยาลยธรรมศาสตร. 34(131): 61-79. องคการบรหารจดการกาซเรอนกระจก (องคการมหาชน) และศนยบรการวชาการเศรษฐศาสตร

มหาวทยาลยธรรมศาสตร. 2555. โครงการจดท าแนวทางการพสจนผลประโยชนรวมส าหรบโครงการลดกาซเรอนกระจกภาคพลงงาน และการจดการขยะ. เอกสารประกอบการสมมนากลมเฉพาะครงท 2 ณ หองดอนเมอง 1 โรงแรมอมาร ดอนเมอง กรงเทพมหานคร

องคการบรหารสวนต าบลนาทม อ าเภอทงฝน จงหวดอดรธาน. 2554. ผลผลตทางการเกษตร. คนวนท 26 กรกฎาคม 2556 จาก http://nathom.go.th/default.php?modules= otop3&view_id=136

อรรคเดช ฤกษพบลย และส านกงานกองทนสนบสนนการวจย. ม.ป.ป. เถาชานออยและเถาปาลมน ามน. คนวนท 9 สงหาคม 2556 จาก http://www.kmutt.ac.th/organization/ mecmat/concrete/sites/default/files/03เถาชานออยและเถาปาลมน ามน.pdf

Bishop, P.L. 2000. Pollution Prevention: Fundamentals and Practice. Singapore: McGrawHill.

Carbinet Office. 2009. A guide to Social Return on Investment. Retrieved June 12, 2012 from ttp://www.neweconomics.org/sites/neweconomics.org/files/ A_guide_to _Social_Return_on_Investment_1.pdf

156

Caserini,S., Livio,S., Giugliano,M., Grosso,M. and Rigamonti,L. 2010. LCA of domestic and centralized biomass combustion: The case of Lombardy (Italy). Biomass

and Bioenergy. 34(4): 474–482. Curci, G., Cinque, G., Tuccella, P., Visconti,G., Verdecchia, M., Iarlori, M. and Rizi, V.

2012. Modelling air quality impact of a biomass energy power plant in a mountain valley in Central Italy. Atmospheric Environment. 62(December): 248-255.

Energy for Environment Foundation. 2549. Characteristics of Biomass. คนวนท 27 เมษายน 2552 จาก http://www.efe.or.th

Forbes, P.B.C. 2012. Particle emission from household fire in South Africa. WIT

Transactions on Ecology and the Environment. 157: 445-456. Global Environmental Centre Foundation. 2011. Waste Management Technology in

Japan. Retrieved April 4, 2013 from http://www.gec.jp/waste/data/waste_C-1.html

Kopeliovich, D. n.d. Combustion, pyrolysis and gasification of scrap tires. Retrieved April 4, 2013 from http://www.substech.com/dokuwiki/doku.php?id=combustion _pyrolysis_and_gasification_of_scrap_tires

Moreno, J and Dufour, J. 2012. Life cycle assessment of hydrogen production from biomass gasification: Evaluation of different Spanish feed stocks. International

Journal of Hydrogen Energy. 38(18):7616-7622. Patel, R.N.,Bandyopadhyay, S. and Ganesh, A. 2011. Extraction of cardanol and phenol

from bio-oils obtained through vacuum pyrolysis of biomass using supercritical fluid extraction. Energy. 36 (3) :1535-1542.

Perilhon,C., Alkadee,D., Descombes,G. and Lacour,S. 2012. Life cycle assessment applied to electricity generation from renewable biomass. Energy Pocedia. 18:165-176.

Phoochinda,W. 2012. Initial assessment of air pollution from electricity generation using renewable energy and management in Thailand. WIT Transactions on Ecology

and The Environment. 157:211-222.

157

Rae, C and Bradley, F. 2012. Energy autonomy in sustainable communities: A review of key issues. Renewable and Sustainable Energy Reviews. 16 (9): 6497–6506.

Saidur, R., Abdelaziz, E.A., Demirbas, A., Hossain, M.S., & Mekhilef, S. 2011. A review on biomass as a fuel for boiler. Renewable and Sustainable Energy

Reviews.15(5), 2262-2289. Sovacool, B. K. 2013. A qualitative factor analysis of renewable energy and Sustainable

Energy for All (SE4ALL)in the Asia-Pacific. Energy Policy. 59(August): 393-403. Tsamba, A.J. n.d. Biomass Gassification for Sustainable Development. Retrieved April

4, 2013 from http://www.exergy.se/goran/hig/re/01/biomass/ US. EPA. 2006. Compilation of Emission Factors. Retrieved March 18, 2006 from

http://www.epa.gov/oms/ap42.htm. Zhen-yu Zhao,Z.Y. and Yan,Y. 2012. Assessment of the biomass power generation

industry in China. Renewable Energy. 37(1):53-60.

ภาคผนวก

ภาคผนวก ก.

แนวค าถามประกอบการสมภาษณ ผเชยวชาญดานพลงงานชวมวล

159

แนวค าถามประกอบการสมภาษณผเชยวชาญดานพลงงานชวมวล

1. สถานการณโดยทวไปของการน าพลงงานชวมวลมาใชผลตพลงงานในระดบครวเรอนและ

ระดบชมชน เชน ปรมาณและประเภทของพลงงานชวมวล เปนอยางไร

2. การสนบสนนในดานมาตรการและนโยบาย รวมทงโครงการหรอกจกรรมทเกยวของในการ

ผลตพลงงานโดยใชชวมวล เปนอยางไรบาง

3. มกระบวนการการบรหารจดการพลงงานชวมวลเพอผลตพลงงานหรอใชในระดบครวเรอน

และระดบชมชน เชน การวางแผน การผลต การตดตามและประเมนผลหรอไม อยางไร

4. ผลกระทบทางดานเศรษฐกจ ดานสงคม และดานสงแวดลอมของการใชพลงงานชวมวลใน

ระดบชมชนและระดบครวเรอนเปนอยางไร

5. มปญหาและอปสรรค รวมทงความส าเรจของการน าพลงงานชวมวลมาใชผลตพลงงานใน

ระดบครวเรอนและระดบชมชน อยางไรบาง

6. ขอเสนอแนะในการพฒนาการผลตพลงงานโดยใชพลงงานชวมวลในระดบชมชนและระดบ

ครวเรอนในอนาคต

ภาคผนวก ข.

แบบสมภาษณชมชน/ ครวเรอน ทมการผลตพลงงานชวมวล

161

แบบสมภาษณชมชน/ ครวเรอนทมการผลตพลงงานชวมวล ผใหสมภาษณ__________________________________________________________ ต าแหนง_______________________________________________________________ วนและเวลา________________________สถานท______________________________ ค าถามประกอบการสมภาษณ 1. ชมชน/ ครวเรอนของทานมขนตอนการผลตพลงงานจากแหลงพลงงานชวมวลอยางไร และมผใหการสนบสนนหรอไม อยางไรบาง _______________________________________________________________________________ _____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 2. แหลงทมาของวตถดบ คณภาพของวตถดบ เชน ความชน และความเพยงพอของวตถดบเปนอยางไร และมปญหาอปสรรคเกยวกบวตถดบทน ามาผลตพลงงานชวมวลเปนอยางไรบาง _____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________ 3. ชมชน/ ครวเรอนของทานมนโยบายและมาตรการในการจดการสงแวดลอมทเกดจากการผลตพลงงานจากแหลงชวมวลอยางไรบางในแตละขนตอน 3.1 การขนสงวตถดบ______________________________________________________ _______________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________ 3.2 การคดแยก การเกบวตถดบ และการล าเลยง________________________________ _______________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________ 3.3 การผลตพลงงาน______________________________________________________ _______________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________

162

3.3 การบ าบดมลพษตางๆทเกดขน เชน ฝ นละอองจากการเผาไหม ควนไฟทเกดขนจากการเผาไหม_____________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________

3.5 ความปลอดภยของผใชงาน______________________________________________ _______________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________

3.6 การน าของเสยทเกดจากการผลตไปใชประโยชน_____________________________ _______________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________

3.7 ขนตอนอนๆ__________________________________________________________ _______________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________ 4. ผลกระทบหลงจากทครวเรอน/ชมชนของทานไดมการด าเนนการผลตพลงงานจากแหลงชวมวล เปนอยางไรบาง (โปรดท าเครองหมาย ลงในชองวาง)

รายการผลกระทบ ระยะกอสราง ระยะด าเนนการ ระบขอมล

เพมเตมจากการสมภาษณ

ใช ไมใช ไมทราบ ใช ไมใช ไมทราบ

1. แหลงน าในชมชนมการไหลเวยนทเปลยนทศทาง

2. แหลงน าผวดน ในชมชน เชน แมน า ล าคลอง เกดการเนาเสย หรอสงมชวตในแหลงน าลดลงหลงจากทมการใชพลงงานชวมวล

3. ปรมาณของแหลงน าในชมชนมไมเพยงพอ เนองจากมการผลตพลงานชวมวลในชมชน

163

รายการผลกระทบ ระยะกอสราง ระยะด าเนนการ ระบขอมล

เพมเตมจากการสมภาษณ

ใช ไมใช ไมทราบ ใช ไมใช ไมทราบ

4. แหลงน าใตดนในชมชน เชน น าบาดาล ไมสามารถใชงานได เนองจากการผลตพลงงานชวมวลในชมชน

5. มปรมาณควนไฟจากการเผาไหมเปนจ านวนมากจากการใชพลงงานชวมวล

6. มปรมาณฝ นละอองเปนจ านวนมากจากการใชพลงงานชวมวลในชมชน

7. มคนในครอบครว มอาการเจบปวย อนเนองจากการใชพลงงานชวมวล เชน ไดรบควนไฟจนเกดการระคายเคองทางระบบทางเดนหายใจ

8. มกลนเหมนจนไปรบกวนเพอนบานจากการใชพลงงานชวมวล

9. ปรมาณขยะ/ ของเสย มเพมมากขน เมอมการใชพลงงานชวมวล

10. ขยะทเกดขนจากการใชพลงงานชวมวล ยงไมมวธการเพอน าไปก าจด หรอน าไปใชประโยชนอยางอน

164

และมผลกระทบดานอนๆ หรอไม (โปรดระบ)___________________________________________ ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 5. ปญหาและอปสรรคในการด าเนนการผลตพลงงานจากแหลงพลงงานชวมวลในระดบครวเรอน/ชมชน เปนอยางไร ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 6. ขอเสนอแนะในการผลตพลงงานจากแหลงพลงงานชวมวล ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ ขอขอบพระคณอยางยง

ภาคผนวก ค.

แบบสงเกตการณการผลตพลงงานชวมวล

166

แบบสงเกตการณการผลตพลงงานชวมวล

สถานทผลตพลงงานชวมวล_______________________________________________________ ทตง__________________________________________________________________________ ผสงเกตการณ______________________วนและเวลา__________________________________

รายการ สงทพบเหน สภาพแวดลอมทวไป

- ภายในพนททมการผลตพลงงานชวมวล - โดยรอบชมชน

การขนสงวตถดบ

การล าเลยงและการเกบวตถดบ

การผลตพลงงานชวมวล

การบ าบดมลพษ - ควนพษ - ขเถา - เศษชวมวลทตกหลน

การจดการเศษวสดเหลอใช

การใชพลงงานชวมวล อนๆ

หมายเหต_______________________________________________________________________ _____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

ภาคผนวก ง.

แบบประเมนผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทน (Social Return on Investment: SROI Index)

168

แบบประเมนผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทน (Social Return on Investment: SROI Index)

ค าชแจง แบบประเมนผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทน ใชในการประเมนการใชพลงงานชวมวลในรปแบบตางๆ โดยผ มสวนไดสวนเสยทจะท าการประเมนนนจะครอบคลมทงในระดบครวเรอน ระดบชมชน และในระดบสงคม (ดงภาพท 1) เพอใหเหนภาพรวมของการลงทนในดานพลงงานชวมวลวา เมอมการลงทนทางดานพลงงานชวมวลไปแลว สงคมจะไดรบผลตอบแทนจากการลงทนมากนอยเพยงใด ภาพท 1 ผ มสวนไดสวนเสยในการประเมนผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทน การค านวณผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทนนน สามารถหาไดจากอตราสวนระหวางผลประโยชนทไดรบทงหมดกบมลคาการลงทนของโครงการสงเสรมการใชพลงงานชวมวล ซงการประเมนผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทนในครงน ผลประโยชนไดรบนนสามารถแบงออกเปนสองสวนคอ ผลผลต (Output) หมายถง ผลทไดตามวตถประสงคหรอเปาหมายของโครงการสงเสรมใหภาคครวเรอนและชมชนมการใชพลงงานชวมวล ส าหรบผลลพธ (Outcome) นนหมายถงผลตอบแทนจากการสงเสรมการใชพลงงานชวมวลในชมชนทนอกเหนอจากเปาหมายหรอวตถประสงคของโครงการทไดวางไว

ครวเรอน

(ตนเอง)

ชมชน

สงคม ขยายผลไปส ขยายผลไปส

เรมจากจดเลกๆ

และผลประโยชนทเกดขนกบตนเอง

ขยายผลไปสหลายครวเรอนในระดบชมชน

ขยายผลจากระดบชมชน สสงคมทมการใชพลงงานชวมวล

169

การลงทน

ผมสวนเกยวของกบการลงทน

ทรพยากรทลงทน รวม

(บาท/ป) งบประมาณ

(บาท) ทรพยากรมนษย (เวลา, ก าลงคน)

ทรพยากรทางดานสงแวดลอม

(ดน,ตนไม, น า)

ทรพยากรอนๆ

รวมงบประมาณในการลงทนทงสน

170

ผลประโยชนทไดรบ

ผลผลต ผลลพธ รวม

(บาท/ป) การประหยดพลงงาน การสรางรายได การรวมกลมของชมชน ผลลพธอนๆ ผลทเกดขนในระดบครวเรอน (ตนเอง) 1. ตวผลตภณฑทได เชน เตาเผาถาน 200 ลตร

2. การจดหาพลงงานชวมวล ( มการปลก / จดหาชวมวลจากแหลงอนเพมเตมหรอไม)

171



(บาท/ป) การประหยดพลงงาน การสรางรายได การรวมกลมของชมชน ผลลพธอนๆ ผลทเกดขนในระดบชมชน (หมบาน) 1. ตวผลตภณฑทได เชน เตาเผาถาน 200 ลตร

2. การจดหาพลงงานชวมวล (มการปลก/ จดหาชวมวลจากแหลงอนเพมเตมหรอไม)

3. การมวทยากรดานพลงงาน ชวมวล

4. การจดตงศนยเรยนรทางดานพลงงานชวมวล

5. การมชางทางดานพลงงานชวมวลประจ าชมชน

6. การรวมกลมกนเพอผลตหรอแบงปนพลงงานชวมวลในชมชน

172



(บาท/ป) การประหยดพลงงาน การสรางรายได การรวมกลมของชมชน ผลลพธอนๆ ผลทเกดขนในระดบสงคม (มากกวา 1 ชมชนขนไป) 1. ตวผลตภณฑทได เชน เตาเผาถาน 200 ลตร

2. การจดหาพลงงานชวมวล (มการปลก/ จดหาชวมวลจากแหลงอนเพมเตมหรอไม)

3. การมวทยากรดานพลงงาน ชวมวล

4. การจดตงศนยเรยนรทางดานพลงงานชวมวล

5. การมชางทางดานพลงงานชวมวลระหวางชมชน

6. การรวมกลมกนเพอผลตหรอแบงปนพลงงานชวมวลในชมชน

7. การพฒนาและตอยอดเทคโนโลยการผลตพลงงานชวมวล

ภาคผนวก จ.

ผลการสมภาษณหนวยงานทเกยวของ

174

ผลการสมภาษณหนวยงานทเกยวของ จ.1 ส านกนโยบายและยทธศาสตร ส านกงานปลดประทรวงพลงงาน จากการสมภาษณผแทนส านกนโยบายและยทธศาสตร ส านกงานปลดประทรวงพลงงาน ถงสถานการณโดยทวไปของการใชพลงงานชวมวลทงในระดบครวเรอนและในระดบชมชน นน ทางส านกฯ ไดมการจดท าโครงการ “วางแผนพลงงานชมชน” ซงเปนโครงการทสงเสรมใหชมชนมการผลตพลงงานดวยตนเอง จากวสดทมอยในทองถนและใชเทคโนโลยทงาย ไมยงยากจนเกน ยกตวอยางเชน การสงเสรมการเผาถานดวยเตาเผา 200 ลตร หรอการสงเสรมการใชเตาหงตมประสทธภาพสง เปนตน นอกจากโครงการทไดกลาวไปแลวขางตน ทางส านกฯยงมโครงการ วสาหกจ 82 แหง เฉลมพระเกยรต พระบาทสมเดจพระเจาอยหวฯ ซงไดด าเนนการมาตงแตป 2553 เปนตนมา กจกรรมของโครงการดงกลาวเปนการรวมกลมกนเพอใหชมชนมการผลตอปกรณในการใชพลงงานชวมวล เพอรองรบความตองการของประชาชนในพนททมความตองการในการใชอปกรณเพอการประหยดพลงงาน เชน เตาซปเปอรองโล เตาชวมวล เตาแกสแกลบ และเตาเศรษฐกจ ซงสวนใหญจะเปนอปกรณทใชในระดบครวเรอน นอกจากนยงเปนการสรางฐานอาชพทางดานพลงงานหมนเวยนใหกบคนในชมชนไดอกทางหนงดวย ส าหรบโครงการตอไปททางส านกฯ ก าลงจะด าเนนการ คอ โครงการกองทนพลงงานชมชน โดยถอดแบบจาก ESCO Fund ประกอบกบโครงการหนงต าบลหนงเมกะวตต เพอสงเสรมใหชมชนรวมผลตพลงงานกบภาคเอกชนโดยการผลตไฟฟาในขนาดเลก โดยอาจจะมทนเรมตนในการด าเนนโครงการไมเกน 2 ลานบาท หรอเปนการหาแหลงก ยมทมดอกเบยต า (Soft loan) เพอใหภาคเอกชนสามารถน าไปด าเนนการในการพฒนาพลงงานหมนเวยนเพอผลตเปนกระแสไฟฟา นอกจากน ทางส านกฯจะมการด าเนนโครงการเพอยกระดบระดบแผนพลงงานชมชน ใหมประสทธภาพในการด าเนนการมากยงขน ซงโครงการดงกลาวนจะเปนการเสรมศกยภาพเพอการวางแผนพลงงานชมชนสามารถขบเคลอนไปไดอยางตอเนอง การสนบสนนในดานตางๆของส านกนโยบายและยทธศาสตร ส านกปลดกระทรวงพลงงาน จะเนนการสงเสรมทางดานองคความรในระดบครวเรอนมากกวา เพราะวาเมอพจารณาจากหนวยงานแลว ทางส านกฯไมไดมความรหรอความเชยวชาญในเรองของเทคโนโลยมากนก หรอในบางกรณจะมการจดท าเปนกรณศกษาเพอใหไดผลการศกษาหรอรายงานวจยมาแลว ส าหรบสรรหาแหลงทนมาเพอมารวมกนขบเคลอนใหผลการศกษาและการวจยจากพนทกรณศกษา ประสบความส าเรจมากยงขน

175

การสงเสรมการบรหารจดการพลงงานชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชนโดยส านกนโยบายและยทธศาสตร ส านกงานปลดกระทรวงพลงงานนน เนองจากโดยสวนใหญแลววตถดบของพลงงานชวมวลในระดบครวเรอนหรอในระดบชมชนจะมตามฤดกาล จงท าใหเชอเพลงชวมวลทมอยในชมชนนนขาดความสม าเสมอ ฉะนน กระบวนการในบรหารจดการทส านกนโยบายและยทธศาสตร ส านกงานปลดกระทรวงพลงงาน ใหความส าคญเปนอยางมากโดยเฉพาะในชวงของการด าเนนการ คอ ในชวงเวลาทชมชนหรอครวเรอนไมมชวมวล จะท าอยางไรเพอใหสามารถหมนเวยนพลงงานชวมวลใหสามารถด าเนนการไดอยางตอเนอง อาจจะตองปลกทดแทนพลงงานชวมวลในพนทเพมเตมหรอไม หรอรวมมอกนในการกระจายวตถดบ เพอใหเปนเครอขายทางดานพลงงานชวมวลในชมชน รวมทงกระจายผลผลตใหกบชมชนไดหรอไม ขณะเดยวกนหนวยงานภาครฐไดมการสนบสนนใหภาคเอกชนเขามามบทบาทในการพฒนาพลงงานชวมวลมากขนกวาในอดตทผาน ซงในขณะนทางส านกงานนโยบายและแผนพลงงาน (สนพ.) รวมกบส านกงานนวตกรรมแหงชาต ในการจดท าการสงเสรมการใชพลงงานชวมวลในชมชน โดยภาครฐสนบสนนเพยงรอยละ 10 ทเหลออกรอยละ 90 เปนของภาคเอกชน จากมมมองของตวแทนส านกนโยบายและยทธศาสตร ส านกงานปลดกระทรวงพลงงาน ถงรปแบบของการบรหารจดการพลงงานชวมวลในรปแบบเฉพาะ เชน สหกรณแลว ณ ขณะนยงไมมแนวคดทจะพฒนารปแบบของการบรหารจดการพลงงานชวมวลในแบบอนๆ เพราะครวเรอนหรอชมชนอาจไมไดรบผลประโยชนหรอผลตอบแทนอยางแทจรง อยางเชนทต าบลนาชมเหด ซงมแหลงน าในการผลตพลงงานน าโดยกรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงานไดสนบสนนการผลตเขอนและสงมอบใหองคการบรหารสวนต าบลเปนผดแล ซงไดท าการสงมอบใหกบกลมสหกรณในพนทเปนผบรหารจดการ หลกการดงกลาวจะเปนรปแบบหนงทงบประมาณจะเขาถงชมชนได เพราะจะเปนแรงจงใจใหชมชนด าเนนการตอไป ผแทนส านกนโยบายและยทธศาสตร ส านกงานปลดกระทรวงพลงงานไดใหขอคดเหนทนาสนใจวา ผลกระทบทจะเกดขนเมอมการใชพลงงานชวมวลในระดบครวเรอนหรอในระดบชมชนนน สามารถจ าแนกออกไดเปนผลกระทบทางบวก และผลกระทบทางลบ โดยผลกระทบทางบวกทเกดขนกบชมชนหรอครวเรอนทมการใชพลงงานชวมวล คอ 1) ครวเรอนหรอชมชนจะเหนคณคาของสงทครวเรอนหรอชมชนมอยแลว เศษไมเหลานซงเปนวสดเหลอใชสามารถเกบเอาไปท าพลงงานไดและไมใชของเหลอทงอกตอไป 2) ชมชนและครวเรอนนนมการบรหารจดการพลงงานภายในชมชน นอกจากนยงชวยใหครวเรอนหรอชมชนสามารถประหยดคาใชจายดานพลงงานไดเปนอยางด ซงหากมการลอยตวดานราคาพลงงานในอนาคต ชมชนและครวเรอนเหลานจะ

176

สามารถพงพาตนเองดานพลงงานทมอยภายในชมชนและครวเรอนไดอยางมประสทธภาพ แตในขณะเดยวกน ผลกระทบทางลบจากการใชพลงงานชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชน อาจจะมเรองการรองเรยนทางดานสงแวดลอม เชน 1) การเผาชวมวลเพอผลตเปนถานอยางไมเปนเวลาโดยใชเตาเผาถานทไมใชค าแนะน าของหนวยงานทเกยวของ เชน การใชเตาหลมผในการเผาถานตลอดทงวน เพอน าถานเหลานไปจ าหนาย ท าใหเกดมลพษทางดานควนจากการเผาถานรบกวนตลอดเวลา จากการสงเสรมใหภาคครวเรอนและชมชนมการใชพลงงานชวมวลเพอทดแทนพลงงานสนเปลอง ผ แทนส านกนโยบายและยทธศาสตร ส านกปลดกระทรวงพลงงาน ไดอธบายวา ความส าเรจทเกดขนนน มทงในระดบครวเรอนและในระดบชมชน ซงในบางพนทไดน าเอาเรองการใชพลงงานชวมวลมาเปนวาระส าคญในการพฒนาชมชนใหสามารถพงพาตนเองดานพลงงานได บางชมชนไดน าเอาเรองของพลงงานชวมวลเพอตอยอดกลายเปนวสาหกจชมชน ซงนอกจากจะเปนการสงเสรมการใชพลงงานชวมวลอยางแพรหลายแลว ยงเปนการสรางรายไดใหกบชมชนไดอกทางหนงดวย ยกตวอยางเชน การจดท าวสาหกจชมชนปนเตาซปเปอรองโล โดยเมอมรายไดเขากบกลมวสาหกจแลวจะมการปนผลในรปแบบของสหกรณเพอกระจายผลก าไรใหเกดความเสมอภาคและยตธรรม ส าหรบปญหาและอปสรรคทเกดขนจากการสงเสรมการใชพลงงานชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชนนน ทางผแทนส านกนโยบายและยทธศาสตร ส านกงานปลกระทรวงพลงงานไดกลาวถงประเดนดงกลาววา ปญหาโดยมากทเกดจากการใชพลงงานชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชน คอ การจดสรรเทคโนโลยในการผลตพลงงานชวมวลในพนททไมเหมาะสม เชน เปนพนทชมชนเมองซงมปรมาณชวมวลในปรมาณทไมสงมากเทากบชมชนชนบท ท าใหการน าเทคโนโลยดงกลาวเพอด าเนนการในพนทจงไมประสบความส าเรจมากนก และมผลกระทบตอการใหความส าคญของการใชพลงงานชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชนเปนอยางมาก นอกจากน ในบางพนทประสบกบความยงยากในการใชงานพลงงานชวมวล รวมทงตองมการเตรยมเชอเพลงชวมวลทคอนขางยงยาก การบ ารงรกษาทซบซอน อะไหลทเสยจากอปกรณในการผลตพลงงานชวมวลกไมสามารถถอดเปลยนเปนรายชนได เมออปกรณเหลาน เกดการช ารดจงตองซอมาทงอปกรณ โดยทชมชนเองกไมมการซอมแซมตอแตอยางใด เนองจากชมชนหรอครวเรอนนนตางรอคอยการสนบสนนจากภาครฐเทานนซงเปนวธการในการแกไขปญหาทไมถกตอง ดงนน แนวทางในการแกไขปญหาทจะเกดขนจากการสงเสรมใหภาคครวเรอนและชมชนใชพลงงานชวมวลทส าคญทสด คอ ตองมการสรางเงอนไขกอนทจะสงเสรมใหมการใชพลงงานชวมวลในระดบครวเรอนหรอในระดบชมชน เชน ถาไมมการดแลรกษาอปกรณผลต

177

พลงงานชวมวลซงไดรบการสนบสนนจากหนวยงานทเกยวของ หนวยงานเหลานสามารถน าอปกรณดงกลาวออกจากชมชนไดเนองจากคนในชมชนไมมความตองการอกตอไป หรออาจจะตองมการรวมกนลงทน รวมกนประกอบอปกรณ และรวมลงมอท า เพอใหคนในชมชนไดเขามามสวนรวมในความเปนเจาของโครงการอยางแทจรง ส าหรบขอเสนอแนะของการพฒนาการผลตพลงงานโดยใชพลงงานชวมวลในระดบชมชนและระดบครวเรอนในอนาคตนน ทางผ แทนส านกนโยบายและยทธศาสตร ส านกงานปลดกระทรวงพลงงานไดเสนอแนะวา ขอเสนอแนะนน การใชชวมวลเพอใหเกดความยงยนในการด าเนนการ ควรสงเสรมกจกรรมการใชพลงงานชวมวล โดยมวตถประสงคดงตอไปน

1) ใชในระดบครวเรอน ใชแทนพลงงานสนเปลอง เชน กาซหงตม น ามน 2) พฒนาเปนวสาหกจชมชน เชน กลมแปรรปผลผลตทางการเกษตรเพอผลต

พลงงานชวมวล 3) สามารถพฒนาจนเปนกลมผลตพลงงานไฟฟา หรอเตรยมวตถดบเพอขาย

ใหกบการผลตไฟฟา ขณะเดยวกน ชมชนและครวเรอนเอง จะตองรวามศกยภาพของชวมวลมากนอยเพยงใด และมแหลงจดเกบวตถดบใหสามารถเกบกกไดอยางยาวนานหรอไม มความเหมาะสมหรอไมหากจะมการใชพลงงานชวมวล แลวจะมวธการบรหารจดการอยางไรใหเหมาะสมกบบรบทของพนทมากทสด จ.2 ส านกงานนโยบายและแผนพลงงาน กระทรวงพลงงาน จากการสมภาษณผ แทนส านกงานนโยบายและแผนพลงงาน กระทรวงพลงงาน ถงสถานการณโดยทวไปของการน าพลงงานชวมวลมาใชผลตพลงงานในระดบครวเรอนและระดบชมชนนน ผแทนส านกงานนโยบายและแผนพลงงาน ไดกลาวถงสถานการณดงกลาววา โดยทวไปแลว การสงเสรมการใชพลงงานชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชนนนจะมกรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน และส านกนโยบายและยทธศาสตร ส านกปลดกระทรวงพลงงานเปนหนวยงานหลกในการสงเสรมการใชพลงงานชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชน แตส าหรบส านกงานนโยบายและแผนพลงงาน กระทรวงพลงงานนน จะมการสนบสนนในรปแบบของเปนโครงการในการวจยและพฒนากระบวนการของการน าชวมวลทมอยมาเผาในสภาวะทมออกซเจนนอยในระบบปด หรอทเรยกวา Gasification ซงโครงการนไดรบการสนบสนนจากกองทนเพอการสงเสรมการอนรกษพลงงาน และส านกงานนวตกรรมแหงชาต (องคกรมหาชน)

178

การสนบสนนในดานมาตรการและนโยบาย รวมทงโครงการหรอกจกรรมทเกยวของในการผลตพลงงานโดยใชชวมวล ผแทนส านกงานนโยบายและแผนพลงงาน กระทรวงพลงงาน ไดใหขอมลทนาสนใจวา การสนบสนนการใชพลงงานชวมวลในระดบครวเรอนนน สงทกระทรวงพลงงานไดใหการสงเสรมและสนบสนนมาโดยตลอด คอ การน าเทคโนโลยทมความเหมาะสมทสดกบบรบทและความตองการของครวเรอน เนองจากในพนทครวเรอนทอยในเขตชนบทมกจะมการใชพลงงานชวมวลในชวตประจ าวน เชน การใชเตาเผาถาน ดงนน การเสนอเทคโนโลยทเหมาะสมจงเปนการสนบสนนทมความเหมาะสมมากทสด ยกตวอยางเชน การสนบสนนการใชเตา Gasifier ขนาดเลกทใชในระดบครวเรอน ส าหรบการสงเสรมการใชพลงงานชวมวลในระดบชมชนนน จะมแนวทางในการสงเสรมทแตกตางกน กลาวคอ วธการในการสงเสรมการใชพลงงานชวมวลในระดบชมชนนนอาจจะอาศยกลไกการตลาด ตองมการลงทนจากชมชนหรออาจจะเปนเอกชนเปนผลงทน เพราะถาชมชนหรอหมบานเปนเจาของเทคโนโลยพลงงานชวมวลแลว โอกาสทจะบรหารจดการใหประสบความส าเรจอาจเปนไปไดคอนขางยากโดยเฉพาะอยางยงในกรณทใชเทคโนโลยทมความซบซอน ส าหรบโครงการน ารองเพอผลตพลงงานทดแทน จากชวมวลในระดบชมชนนน เปนโครงการทส านกงานนโยบายและแผนพลงงานรวมกบส านกงานนวตกรรมแหงชาต โครงการดงกลาวนเนนสนบสนนผประกอบการในการน าพลงงานชวมวลเพอผลตในเชงความรอน และผลตกระแสไฟฟา แตยงไมไดสนบสนนใหกบชมชนเพยงแตโครงการน ไดใหชมชนเขามามสวนรวมในการรวบรวมเชอเพลง เพอน าไปจ าหนายใหกบผประกอบการในพนท การสาธตเทคโนโลยพลงงานชวมวลใหกบภาคครวเรอนและชมชนไดมความตนตวในการใชพลงงานชวมวลมากขนนน จะสามารถลดคาใชจายดานพลงงานและเชอเพลง แตการใชพลงงานชวมวลนน อาจกอใหเกด Tar หรอน ามนดนทมอยในชวมวลตามธรรมชาต จงไดมการพฒนาเทคโนโลยตอยอดเพอใหสามารถลดน ามนดน โดยการเผาแบบ Synthesis Natural Gas ซงเปนการเผาเปนอณหภมสงๆ ซงใชออกซเจนในเผาชวมวลในปรมาณทนอยกวาปกต โดยใชอณหภมในการเผาประมาณ 600-1000 องศาเซลเซยส กระบวนการการบรหารจดการพลงงานชวมวลเพอผลตพลงงานหรอใชในระดบครวเรอนและชมชนนน ผแทนส านกงานนโยบายและแผนพลงงาน กระทรวงพลงงาน ไดใหขอมลในประเดนดงกลาววา ครวเรอนและชมชนสามารถมสวนรวมในการบรหารจดการพลงงานชวมวลไดนน คนในชมชนจะเปนผ มสวนรวมในการรวบรวมและขายชวมวล เพอใหภาคเอกชนนนจะเปนผลงทน เทคโนโลยในการน าพลงงานชวมวลมาใชประโยชนในรปแบบของ Gasification ซงมมลพษทนอยกวาการเผาชวมวลโดยทวไป นอกจากน กระทรวงพลงงานไดมนโยบาย District Green

179

Generation เปนการน าเทคโนโลยในการผลตพลงงานจากแหลงพลงงานทดแทนโดยชมชนเอง โดยกรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงานไดรบงบประมาณในการจดตงประมาณเพอจดตงโรงไฟฟาพลงงานหมนเวยน 10 แหงซงคนในชมชนเปนเจาของอยางแทจรง บรหารจดการกนเองภายในชมชน แตโครงการดงกลาวยงด าเนนการไมแลวเสรจ และอยในชวงระหวางการด าเนนโครงการ ในสวนการใชชวมวลส าหรบผผลตภาคเอกชน นน ผประกอบการเอกชนจะตองมการประเมนวาชวมวลทน ามาใชในการผลตพลงงานจะตองมาจากภายในชมชนเปนหลก เพอใหเกดความคมทน ในปจจบนผประกอบการเอกชนทผลตไฟฟาจากพลงงานชวมวลยงคงขายไฟฟาใหกบการไฟฟาฝายผลตแหงประเทศไทยเปนหลก สวนการทจะใหผลตไฟฟาแลวน าไฟฟาทผลตไดมาขายใหกบชมชนในราคาทถกลงนนคงไมสามารถทจะเปนไปได เนองจากการมรปแบบของกองทนพฒนาไฟฟาอยแลว นอกจากนโยบาย District Green Generation แลว ยงมการสงเสรมการปลกไมโตเรว เพอน ามาใชในการเผาไหมเพอใหพลงงานโดยตรง และมพชอกหลายชนด เชน หญาเนเปยในการผลตพลงงานกาซชวภาพ ถาอายเยอะม fiber เยอะ กสามารถทจะน ามาผลตเปนพลงงานความรอน ทางดานการตดตามประเมนผลโครงการจากการสงเสรมการใชพลงงานชวมวลนน ในกรณของโครงการน ารองเพอผลตพลงงานทดแทนจากชวมวลในระดบชมชน โดยสวนใหญตองมการประเมนจากคณะกรรมการกองทนสงเสรมการอนรกษพลงงาน และมคณะอนกรรมการทจดสรรงบประมาณ และคณะอนกรรมการตดตามและประเมนผล รวมทงหนวยงานอนๆทเกยวของ (Third Party) และภาคประชาชนในพนทด าเนนโครงการเปนผ รวมประเมนผลการด าเนนการดวย โดยประเมนผลกระทบตามตวชวดหรอเกณฑการประเมนทวางไว ซงการสรางอาชพใหกบคนในชมชนไดมากนอยเพยงใดนน ถอเปนอกตวชวดทมความส าคญในการด าเนนโครงการ เพราะโครงการนตองการใหเกดการมสวนรวมของคนในชมชนในบรหารจดการพลงงานชวมวลรวมกน จนถงปจจบนนโครงการทเกยวของกบพลงงานชวมวลนนยงไมปรากฎรปแบบทชมชนเปนเจาของอยางแทจรง โครงการทชมชนเปนเจาของนน มกเปนพลงงานหมนเวยนทผลตไดจากกาซชวภาพเปนสวนใหญ เชน ทสหกรณนคมปาลมทาแซะ เปนตน เมอพจารณาถงปญหาและอปสรรคทเกดขนจากการใชพลงงานชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชนนน ผแทนส านกงานนโยบายและแผนพลงงาน กระทรวงพลงงาน ไดกลาวถงปญหาและอปสรรคทส าคญวา ถงแมวาประเทศไทยจะมศกยภาพในภาพรวมของพลงงานชวมวลมากเพยงใด แตปรมาณของชวมวลทมอยนนอาจจะมปรมาณทคงทตลอดป เนองจากชวมวลนนมปรมาณทขนอยกบฤดกาล รวมทงยงตองอาศยการขนสงจากพนทมาสโรงงานผลตพลงงานจาก

180

แหลงพลงงานชวมวลอกดวย ซงมผลการศกษาจากหนวยงานทเกยวของพบวา ถาหากจะตองการจดตงแหลงผลตพลงงานชวมวลเชน โรงไฟฟาพลงงานชวมวล ผประกอบการเอกชนควรจดตงโรงไฟฟาใหมก าลงการผลตอยระหวาง 500 กโลวตต ถง 1 เมกะวตต ซงเปนขนาดทเหมาะสมตอการบรหารจดการวตถดบชวมวลในพนทไดอยางมประสทธภาพมากทสด นอกจากปญหาในเรองการขาดแคลนเชอเพลงแลว อกปญหาหนงทมความส าคญในการน าพลงงานชวมวลมาใชประโยชน คอ การบกรกพนทปาเพอเอามาผลตเปนพลงงานชวมวล ดงนน ควรมการเกบวตถดบใหสามารถใชไดตลอดทงป ซงในปจจบนน โรงไฟฟาพลงงานชวมวลแทบทกโรงไดมพนทในการปลกไมโตเรว หรอในอนาคตอาจจะตองท าพนทส าหรบการรวบรวมวตถดบเพอการผลตพลงงานชวมวล แตอาจจะเกดปญหาไดเนองจากกลไกการตลาดอาจเปนอปสรรคตอการด าเนนการดงกลาวได นอกจากน การพฒนาเชอเพลงทดแทนกเปนอกปญหาหนงทมความส าคญเปนอยางมากตอการพฒนาพลงงานชวมวล ดงนน ในอนาคต ควรมการพฒนาเชอเพลงจากชวมวลทมากกวาถาน เพอใหขายใหกบภาคชมชนหรออตสาหกรรมในการใหความรอน หรอการผลตไฟฟา ส าหรบสายสงไฟฟาทจะรองรบไฟฟาพลงงานชวมวลขนาดเลกนน เนองจากไมไดมการออกแบบใหรองรบกบสายสงไฟฟาขนาดเลกได จงควรพฒนาสายสงไฟฟาใหสามารถรองรบการขายไฟฟาจากโรงไฟฟาขนาดเลกใหมากขน ความส าเรจทเกดขนจากการด าเนนจากการสงเสรมการใชพลงงานชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชน ทางผแทนส านกงานนโยบายและแผนพลงงาน กระทรวงพลงงานไดกลาวถงประเดนดงกลาววา การสงเสรมใหภาคครวเรอนไดใชพลงงานชวมวลนน ท าใหเกดการใชพลงงานชวมวลทดแทนพลงงานสนเปลองอยางแพรหลาย เชน การใชถานไมทดแทนกาซหงตม ส าหรบในสวนของภาคเอกชนทไดรบการสนบสนนจากภาครฐในการผลตพลงงานจากวตถดบชวมวลนน ปจจบนไดรบการสนบสนนจากภาครฐทงในสวนของ Adder cost และทนสนบสนนการลงทนอนๆ รวมทงนโยบายสงเสรมใหผประกอบการผลตไฟฟาจากแหลงพลงงานชวมวลขายไฟฟาในระบบ Feed in Tariff คอ ใหขายไฟฟาในอตราเบองตนซงมราคาถก แตวาขายไดนานกวา เพราะ Adder Cost จะขายไดเฉพาะตามระยะเวลาทก าหนดเทานน ผแทนส านกงานนโยบายและแผนพลงงาน กระทรวงพลงงาน ไดกลาวสรปทงทายถงการสงเสรมการใชพลงงานชวมวลทงในระดบครวเรอนและในระดบชมชนวา พลงงานชวมวลนน เปนพลงงานทกอใหเกดผลกระทบตอครวเรอนและชมชนอยางแทจรง เพราะพลงงานชวมวลเปนพลงงานทตองอาศยการบรหารจดการและการมสวนรวมของคนในชมชนเพอการจดสรรพลงงานชวมวลใหเพยงพอตอความตองการ แตในขณะเดยวกน หากมการใชพลงงานชวมวลโดย

181

ปราศจากความรอบรอยางถกตอง กอาจจะกอใหเกดผลกระทบโดยเฉพาะในเรองของสงแวดลอม เชน ควน ฝ นละออง ดงนน การใชพลงงานชวมวลจงตองอยบนพนฐานของความรและความเขาใจทถกตอง เพอลดผลกระทบตอสงแวดลอมทอาจจะเกดขนจากการใชพลงงานชวมวล จ.3 ส านกวจยและคนควาพลงงาน กรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน กระทรวงพลงงาน จากการสมภาษณผ อ านวยการส านกวจยและคนควาพลงงาน กระทรวงพลงงานถงสถานการณโดยทวไปของการน าพลงงานชวมวลมาใชผลตพลงงานในระดบครวเรอนและระดบชมชน โดยอางองขอมลสถตรายงานพลงงานทดแทนของประเทศไทยในชวงป 2554 ทผานมา พบวา มการใชพลงงานจากชวมวลทงสน 13,322 พนตนเทยบเทาน ามนดบ (KTOE) หากคดสดสวนการใชพลงงานทดแทนทงหมดของไทยเปนรอยละ 100 จะมสดสวนการใชพลงงานชวมวลอยทรอยละ 51 และเมอพจารณาดสดสวนของพลงงานชวมวลท รอยละ100 จะพบวา มการใชในอตสาหกรรมการผลตประมาณรอยละ 50 ในครวเรอนรอยละ 47 และเพอการผลตไฟฟารอยละ 3 ซงชวมวลทถกน ามาใช ไดแก กากออย ขาว ขาวโพดเลยงสตว มนส าปะหลง ปาลมน ามน มะพราว ยางพารา เปนตน ซงการน าพลงงานชวมวลมาใชผลตพลงงานในระดบครวเรอน เราจะนกถง การน าฟนมาใชจดไฟเพอหงตมอาหาร ส าหรบในชมชน จะมการขยายขนาดใหใหญขน เชน การน ามาใชประกอบกจกรรมของวสาหกจชมชน แตในปจจบนการใชพลงงานชวมวลในครวเรอนยงคงมการใชอยบางในชนบท และตามรานอาหาร แตส าหรบชมชนเมองมคอนขางนอยมาก เนองยคสมยเปลยนแปลงไป และรปแบบของการใชกาซหงตมมาทดแทนการใชฟน ถาน ไม เพราะมความสะดวกสบายในการใชงานมากกวา ในสวนของการใชพลงงานชวมวลในชมชน ซงในปจจบน กระทรวงพลงงานไดมการสงเสรมในการใชพลงงานระดบชมชน ซงมหลาย ๆ แหงทมความเขมแขงของชมชน ไดมการรวมกลมกนจดตงวสาหกจชมชน และด าเนนการผลต และใชพลงงานชวมวล เชน การท าถานอดแทงจากแกลบ การท าถานจากซงขาวโพด ดนพร กะลามะพราว การผลตกาซชวภาพจากมลสตวทเลยงกนในชมชน แลวน ากาซทไดมาใชส าหรบการหงตม การพฒนาเตาเผาถานขนาดตางๆ ในสวนของการสนบสนนในดานมาตรการและนโยบาย รวมทงโครงการหรอกจกร รมทเกยวของในการผลตพลงงานโดยใชพลงงานชวมวลนน ผ อ านวยการส านกวจยและคนควาพลงงาน กระทรวงพลงงานไดกลาววา ภาครฐไดมการก าหนดแผนพฒนาพลงงานทดแทน 10 ป โดยไดก าหนดแนวทางและทศทางการพฒนาพลงงานชวมวล ไดแก

182

1) การสงเสรมการลงทนในระดบชมชน ทผานมามาตรการการสงเสรมการลงทนในโรงงานไฟฟาชวมวลจะมงเนนการลงทนจากภาคเอกชน ยงไมลงลกถงระดบการลงทนในชมชน แตในอนาคตทศทางการพฒนาจะมงเนนใหชมชนมสวนรวม โดยสามารถเขารวมลงทนเปนเจาของ สถานผลตพลงงานชมชน ทมขนาดเลก และกระจายตวอยทวไป หรอทเรยกวา Distributed Green Generation DGG โดยมการตงเปาสงเสรมการลงทนทครอบคลมถงการผลตพลงงานทดแทนทงพลงงานไฟฟาและพลงงานความรอนเพอทดแทนการใชเชอเพลงฟอสซลแบบครบวงจร เพอใชเองในชมชนและสวนทเหลอขายใหกบการไฟฟา โดยสงเสรมใหเกดการรวมลงทนจากภาครฐทจะชวยกระต นชมชนใหเกดความสนใจทจะพฒนาและใชพลงงานทดแทนในชวตประจ าวน โดยเลงเหนประโยชนและไดรบผลตอบแทนทคมคาจากการลงทนในลกษณะเชงธรกจ 2) การปรบปรงประสทธภาพของโรงไฟฟาชวมวลทมอยเดม จดใหมมาตรการสงเสรมพเศษ เชน มาตรการเงนกดอกเบยต าใหโรงไฟฟาชวมวลทผลตไฟฟาอยในปจจบน ลงทน ปรบปรง ประสทธภาพหมอไอน า ซงจะท าใหผลตไฟฟาไดมากขน แมวาจะใชเชอเพลงชวมวลในปรมาณเทาเดม 3) การสงเสรมดานการวจยพฒนา สงเสรมใหมการศกษาวจย คนควาเทคโนโลยใหมๆ ทมประสทธภาพสง การวจยเพอการทดสอบคณสมบตของเชอเพลงแทง (Biomass Pallets) รวมถงการวจยอยางครบวงจรเรมตงแต การเพาะปลก การเพมผลผลต การจดเกบ และการแปรรป 4) การบรหารจดการเชอเพลงชวมวลใหสอดคลองเพยงพอกบความตองการใช เพอปองกนปญหาการขาดแคลนเชอเพลงชวมวล และปญหาการแยงชงเชอเพลงชวมวลอนสงผลใหราคาชวมวลเพมสงขน โดยพจารณาแนวทางการแกไขปญหาขาดแคลนเชอเพลงประเภทไมโตเรวส าหรบท าความรอนและการผลตไฟฟา ดวยการก าหนดพนทสงเสรม หรอ Promotion Zone เพอใชส าหรบวางแผนใหเกดความสมดลระหวางอปสงคและอปทานของวตถดบส าหรบใชเปนพลงงานทดแทน การก าหนดพนทในการสงเสรมทใชพลงงานทดแทน การจดท าแผนทแหลงพลงงานชวมวล การสงเสรมปลกพชโตเรวเพอเปนเชอเพลงอยางยงยนตลอดไป 5) พจารณาปรบปรงมาตรการจงใจเพมเตมทเหมาะสมส าหรบแตละกลมเปาหมาย อาท มาตรการ Renewable Heat Incentive (RIH) ซงอาจรวมถงมาตรการดานการลดหยอนภาษการประกนรายได หรอการสนบสนนการลงทนบางสวนเบองตน 6) การพฒนาตลาดชวมวลอดแทง หรอเชอเพลงแทงตะเกยบ (Pallet) เพอสงเสรมใหมระบบผลตชวมวลอดแทง หรอเชอเพลงแทงตะเกยบ ใหกระจายตวอยตามทองทตางๆ (Regional

183

Node) รวมทงสงเสรมใหมแนวทางการก าหนดราคา และมมาตรฐานการก าหนดคาความรอน เพอพฒนาใหมตลาดและแรงดงดดผผลตใหมปรมาณเพมขน รวมทงสงเสรมใหโรงงานอตสาหกรรมและโรงไฟฟาเดมทมอย (ทงโรงไฟฟาชวมวล และโรงไฟฟาถานหน) รบซอเชอเพลงแทงตะเกยบมาใชเปนเชอเพลงรวม 7) การพฒนาระบบฐานขอมลเพอสนบสนนการพฒนาและสงเสรมชวมวล เพอส ารวจและตดตามประเมนผลกระบวนการใชพลงงานในโรงงานอตสาหกรรมอยางมประสทธภาเพอน าไปสการจดระบบขอมลศกยภาพในการน าชวมวลมาใชในภาคอตสาหกรรมรวมทง การประเมนปรมาณชวมวลเพอมาใชในภาคอตสาหกรรมรวมทง การประเมนปรมาณชวมวลจากพชตางๆ โดยใชระบบภมศาสตรสารสนเทศ เชน ภาพถายทางอากาศ เปนตน กระบวนการการบรหารจดการพลงงานชวมวลเพอผลตพลงงานหรอใชในระดบครวเรอนและระดบชมชน เชน การวางแผน การผลต การตดตามและประเมนผล ผอ านวยการส านกงานวจยและคนควาพลงงาน กระทรวงพลงงาน ไดอธบายวา ภาครฐไดมการวางแผนการด าเนนงานเพอผลตพลงงานหรอใชในระดบครวเรอน โดยมการส ารวจการใชพลงงานชวมวลในปจจบน การก าหนดและออกแบบเพอเพมประสทธภาพการใชพลงงานชวมวล เชน การพฒนาเตาองโล ทเรยกวา เตามหาเศรษฐ เปนตน เพอสงเสรมใหประชาชนในทองถนตาง ๆ น าไปใชทดแทนเตาองโลแบบเดม หลงจากนน ไดมการตดตามประเมนผลการใชงาน เพอจะเกบขอมลในสวนทมขอมลและในสวนทมขอบกพรองมาปรบปรงตอไป ในดานของการบรหารจดการพลงงานชวมวลเพอผลตพลงงานหรอใชระดบชมชน ไดมการส ารวจศกยภาพของทองถนทวประเทศ และมการก าหนดแผนการพฒนาพลงงานระดบชมชนแตละแหง ตามศกยภาพพลงงานของทองถน ประกอบการพจารณาการมสวนรวมของชมชน ความเขมแขงของชมชน หลงจากนนทางกรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงานจะท าหนาทเปน Facilitator หรอ Match Maker ประสานงานหาพนธมตร ผ รวมลงทนโรงไฟฟาชวมวลระดบชมชนในพนททมศกยภาพในล าดบตนๆ ควบคกบการจดตงวสาหกจเพอจดการเชอเพลงชวมวลชมชนดวย ซงจะท าใหโรงไฟฟาชวมวลในชมชน สามารถด าเนนการไดอยางยงยน มเชอเพลงเพยงพอ มการปนผลก าไรคนสชมชน ชมชนมสวนรวมเปนเจาของโรงไฟฟา ทงน ในการหาพนธมตรผ รวมลงทน ภาครฐจะด าเนนการตามนโยบายตางๆ เพอสนบสนนใหเกดโรงไฟฟาชวมวลขนาดเลกทคอนขางจะมความคมทนต า ใหสามารถเกดความคมทนเปนทยอม 1 เมกกะวตต โดยภาครฐตงเปารวมไวไมต ากวา 1,000 เมกกะวตต สวนการตดตามประเมนผลโรงไฟฟาระดบชมชนนน ภาครฐมแผนงานทจะฝกอบรมบคลากรใหเกดความช านาญและมความรลกซงในระบบโรงไฟฟาชมชน รวมทงการบรหารจดการรวมกบชมชน

184

และมการถายทอดตอๆไปยงรนอนๆ เพอทจะมเจาหนาทคอยดแลการด าเนนงานโรงไฟฟาชมชนไดครอบคลมทกแหง ผลกระทบทางดานเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม ของการใชพลงงานชวมวลในระดบชมชนและระดบครวเรอน นน ผ อ านวยการส านกวจยและคนควาพลงงาน ไดใหขอมลเกยวผลกระทบจากการใชพลงงานชวมวลในดานตางๆ ซงมรายละเอยดดงตอไปน - เศรษฐกจชมชนจะเจรญเตบโต เนองจากชวมวลมาเปนเชอเพลง สามารถลดตนทนการผลต และชวยพฒนาอตสาหกรรมตอเนองในทองถน จะเปนการชวยสรางงานในพนทนนๆ และกอใหเกดรายไดกบชมชนผานทางภาษทองท - เกษตรกรจะมรายไดเพมขน เนองจากสามารถขายไดทงผลผลตการเกษตร และเศษวสดการเกษตรทเหลอทง น ากลบมาขายได - เปนเชอเพลงทางเลอกใหมทใชทดแทนเชอเพลงประเภทฟอสซล ในการผลตพลงงานทเปนมตรตอสงแวดลอม - ความมนคงในการผลตพลงงานของประเทศจะเพมขนเนองจากผลผลตและเศษวสดเหลอทงจากการเกษตรมมากพอมาใชทดแทนเชอเพลงฟอสซลทใชในปจจบน เมอพจารณาปญหาและอปสรรค รวมทงความส าเรจของการน าพลงงานชวมวลมาใชผลตพลงงานในระดบครวเรอนและระดบชมชน ทางผ อ านวยการส านกวจยและคนควาพลงงาน กระทรวงพลงงาน ไดกลาวถงปญหาทส าคญวา พลงงานชวมวลมการเกบรกษาและการขนสงทยาก และมความเสยงสงในการจดหา หรอรวบรวมปรมาณทตองการใชใหคงทตลอดป เพราะชวมวลบางประเภท เชน กากออย มจ ากดเพยงบางเดอน อกทงชวมวลทกประเภทตางตองการพนทในการเกบรกษาขนาดใหญกวาเชอเพลงฟอสซล เชน หามกตองการปรมาณความรอนทเทากน จะตองใชแกลบในปรมาณทมากกวาน ามนเตา เปนตน ดงนนการพฒนาระบบวธการจดเกบและขนสงจงมความส าคญและมความจ าเปนมาก นอกจากน ราคาไฟฟาทรฐบาลรบซอมาจากโรงไฟฟาชวมวล หรอทเรยกวา ผผลตรายเลกนนยงไมดงดดใจในการลงทนมากนก เรองนสามารถจดการไดดวยการรณรงคใหภาคเอกชนเขามามสวนรวมในการผลตไฟฟา ดวยราคารบซอทดงดดใหนาลงทนมากขน โดยใชหลกการค านวณตนทนทางสงคมเขาไปในราคารบซอไฟฟาดวย และสรางระบบประกนราคาชวมวล เพอลดความเสยงของการขาดแคลนชวมวลในบางฤดใหลดลง ไมจ าเปนเสมอไปทประเทศจะตองพงพาเทคโนโลยพลงงานลมหรอพลงงานแสงอาทตย ทยงคงมตนทนตอหนวยสง หรอการสรางโรงไฟฟาพลงความรอนจากถานหนแหงใหมทปลอยมลพษในระดบสง ในปจจบนพลงงานจากชวมวลทประเทศมเหลอใชมากนน สามารถน ามาใชเปนพลงงาน

185

ความรอนและผลตไฟฟาได ดวยราคาทไมสงจนเกนไปนก สงผลกระทบตอสงแวดลอมต ามาก และยงสามารถเสรมรายไดใหแกเกษตรกรในทองถนไดอกดวย ดงนน ทางผอ านวยการส านกวจยและคนควาพลงงาน กระทรวงพลงงาน จงไดมขอเสนอแนะในการพฒนาการผลตพลงงานโดยใชพลงงานชวมวลในระดบชมชนและระดบครวเรอนในอนาคตวา ในการพฒนาการผลตและใชพลงงานชวมวลระดบชมชน จ าเปนตองอาศยภาคสวนตางๆ เชน ภาครฐ ผก าหนดนโยบายตางๆ ทสนบสนนสงเสรมใหโครงการเกดขน ภาคเอกชน ผ ทจะเขามาลงทนกอสรางโรงไฟฟา และภาคประชาชนทเขามามสวนรวมทงการด าเนนงาน การเปนเจาของในโรงไฟฟาชมชน ดงนน หากฝายใด ฝายหนงไมใหความรวมมอหรอเกดความไมเขาใจกน จะกอใหเกดผลรายตามมาได ดงนน จ าเปนอยางยงทจะตองมการสรางความรความเขาใจ สรางพนธมตร เครอขาย จนเกดเปนความรวมมอนขนมาไดอยางยงยน จ.4 มลนธพลงงานเพอสงแวดลอม จากการสมภาษณผ เชยวชาญดานพลงงานชวมวลของมลนธพลงงานเพอสงแวดลอม (มพส.) ในประเดนของสถานการณโดยทวไปของการใชพลงงานชวมวลเพอมาผลตเปนพลงงานทงในระดบครวเรอนและในระดบชมชนนน ในอดตทางมลนธไดท าการสงเสรมการน าพลงงานชวมวลเพอมาผลตเปนกระแสไฟฟาใหกบโรงไฟฟาทมก าลงการผลตไมเกน 10 เมกะวตต เปนสวนใหญ ซงเปนการสรางการใชพลงงานชวมวลซงเปนพลงงานหมนเวยนทมอยในทองถนมากอใหเกดประโยชนโดยผลตไฟฟาเพอจ าหนายใหกบการไฟฟาสวนภมภาค แตถงจะมการผลตไฟฟาจากแหลงพลงงานชวมวลโดยโรงไฟฟาเหลานกตาม ยงมบางพนททมยงคงไมไดน าชวมวลมาใชใหเกดประโยชนไดอยางเตมท เชน ในพนททมความหางไกลและไมคมคากบการขนสงชวมวลเพอผลตไฟฟา ประกอบกบการน าพลงงานชวมวลทมอยในชมชนนนไปใชในการผลตกระแสไฟฟากอาจจะไมไดตอบสนองตอการสรางการมสวนรวมของประชาชนในพนทอยางชดเจนมากนก ดวยเหตน ทางมลนธพลงงานเพอสงแวดลอม จงไดมแนวคดในการเสนอแนวทางเพอการบรหารจดการเชอเพลงชวมวลในชมชน เพอใหเกดประสทธภาพในใชพลงงานชวมวลในชมชนไดอยางคมคา และกอใหเกดผลประโยชนทแทจรงในระดบชมชน โดยในอนาคต ทางมลนธพลงงานเพอสงแวดลอม มแนวคดทจะด าเนนการใหเกดโรงไฟฟาพลงงานชวมวลขนาดเลก (ขนาดไมเกน 1 เมกะวตต) และใหชมชนไดเขามามบทบาทในการจดหาเชอเพลงชวมวลและด าเนนการผลตพลงงานชวมวลทได เพอตอยอดน าไปใชประโยชนใหกบสวนอนๆทมอยในชมชน เชน วสาหกจชมชน เปนตน

186

กระบวนการในน าพลงงานชวมวลมาผลตเปนพลงงานนน สามารถแบงออกเปน 2 ประเภทหลกๆ คอ 1) การน าชวมวลเพอมาผลตเปนกระแสไฟฟา โดยมรปแบบในการผลตสองรปแบบ คอ แบบท 1 เปนการน าชวมวลไปกอใหเกดความรอน เพอน าความรอนทไดไปตมไอน า ไอน าเหลาน จะมสวนส าคญตอการผลตกระแสไฟฟา และแบบท 2 เปนการน าเชอเพลงชวมวลเพอกอใหเกดพลงงานความรอนในลกษณะการเผาไหมในสภาวะไรอบอากาศ หรอทเรยกวา Gasification การเผาชวมวลในสภาวะอบอากาศจะไดแกสซงเมอน าแกสเหลานไปท าความสะอาดแลวจะท าใหเปนแกสทมความบรสทธและสามารถน ามาผลตเปนกระแสไฟฟาไดอยางมประสทธภาพ การผลตไฟฟาจากพลงงานชวมวลโดยใชเทคโนโลย Gasification นนเหมาะสมกบโรงไฟฟาชวมวลทมขนาดไมใหญมาก นอกจากกระบวนการการน าชวมวลมาผลตเปนพลงงานไฟฟาแลว ชวมวลในหลายพนทไดถกน ามาแปรรปเพอใหสามารถใชงานไดอยางยาวนานขน เชน การท าเชอเพลงอดแทง หรอการผลตถานไม ซงเชอเพลงเหลานมกจะมการน าไปใชในภาคครวเรอนเสยเปนสวนใหญ 2) การน าพลงงานชวมวลเพอใชในการใหพลงงานความรอน ลกษณะของการน าพลงงานชวมวลเพอใชในการใหพลงงานความรอนนน จะมลกษณะคลายกบการใชพลงงานความรอนจากแหลงพลงงานสนเปลอง ยกตวอยางเชน การใชพลงงานชวมวลจ าพวก ถานไม ฟน ทดแทนการใชกาซหงตมในการประกอบอาหาร การสบน าในพนททางการเกษตรดวย Gasifier เปนตน ในสวนของการสนบสนนในดานของมาตรการ และนโยบายรวมทงโครงการหรอกจกรรมทเกยวของนน ทางมลนธพลงงานเพอสงแวดลอม ไดมโครงการเพอการสงเสรมการผลตไฟฟาจากพลงงานชวมวลอยแลวตงแตเรมกอตงมลนธ เพยงแตในอดตจะเนนการสนบสนนการผลตไฟฟาในระดบใหญ ซงไดรบการสนบสนนงบประมาณจากทงของส านกงานโครงการพฒนาแหงสหประชาชาต (United Nations Development Programme: UNDP) หนวยงานภาครฐ และหนวยงานภาคเอกชน เพอใหมการรวมลงทนในการกอสรางโรงไฟฟาพลงงานชวมวล โดยลกษณะของการด าเนนการนนการด าเนนการดงกลาวจะตองโปรงใส สามารถตรวจสอบได มความจรงใจและจรงจงตอการแกไขทางมลนธฯ ไดน าหลกการ “Build Own Transfer” อนหมายถง มการผลตพลงงานชวมวลของภาคเอกชนแตค านงการมสวนรวมของประชาชนในพนทดวย ซง ปญหาระหวางการผลตไฟฟาจากพลงงานชวมวล ส าหรบโรงไฟฟาพลงงานชวมวลในระดบชมชนนน ทางมลนธพลงงานเพอสงแวดลอม ไดกลาววา ณ ขนาดนโรงไฟฟาทมขนาดเลกซงมก าลงการผลตไมถง 1 เมกะวตต อาจมศกยภาพทชมชนจะสามารถด าเนนการได แตในขณะนยงไมมการด าเนนการอยางเปนรปธรรมแตอยางใด อยางไรกตาม การกอสรางโรงไฟฟาพลงงานชวมวลระดบ

187

ชมชนกมโอกาสทจะเปนไปไดคอนขางสง เนองจากโรงไฟฟาพลงงานชวมวลทมก าลงการผลตขนาดใหญนนอาจไมไดรบการยอมรบหรอเกดการตอตานจากประชาชนในพนท ดงนน โรงไฟฟาพลงงานชวมวลขนาดเลกจงเปนทางเลอกหนงของการผลตพลงงานหมนเวยนทสนบสนนใหประชาชนในพนทไดเขาไปมสวนรวมอยางจร งจง ส าหรบการผลตพลงงานชวมวลในระดบครวเรอน เชน การผลตถานไม หรอการแปรรปเชอเพลงชวมวลส าหรบครวเรอนนน ทางมลนธฯ ไมไดสนบสนนแตอยางใด แตไดมการสนบสนนใหความร ความเขาใจ รวมทงรวมกบหนวยงานทเกยวของ ในการพฒนาอปกรณหรอเทคโนโลยเพอใหเกดการใชพลงงานชวมวลไดอยางมประสทธภาพ เชน การออกแบบเตานงเมยงประสทธภาพสงของบานปาเหมยง ต าบลแจซอน อ าเภอเมองปาน จงหวดล าปาง เปนตน แนวทางในการบรหารจดการพลงงานชวมวลเพอใชผลตพลงงานในระดบครวเรอนและในระดบชมชนนน ทางมลนธพลงงานเพอสงแวดลอมไดมการศกษาศกยภาพของพลงงานชวมวลในประเทศไทย โดยค านวณจากฐานขอมลของส านกงานเศรษฐกจการเกษตรเพอพจารณาผลผลตของชวมวลทเกดขน จากนนท าการประเมนศกยภาพในรายจงหวดและรายอ าเภอ เพอน าไปเปรยบเทยบกบขอมลการใชพลงงานชวมวลวา มศกยภาพของชวมวลทเหลออยทงหมดเทาใด ซงในขณะน ทางมลนธพลงงานเพอสงแวดลอม ไดมการจดท าแนวทางในการบรหารจดการชวมวล และก าลงเสนอตอกรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงานเปนผพจารณา นอกจากการศกษาศกยภาพของชวมวลภายในประเทศแลว ทางมลนธพลงงานเพอสงแวดลอมไดเลงเหนวา การสรางความเปนเจาของโครงการของภาคประชาชนนน มสวนส าคญในการผลกดนใหเกดการบรหารจดการพลงงานชวมวลอยางยงยน กระบวนการในการสรางความเปนเจาของใหกบประชาชนในพนท คอ การใหประชาชนในพนทรวมสมทบทนในการกอสรางหรอจดท าโครงการดวย แทนทจะรอคอยแตเพยงการสนบสนนจากหนวยงานทเกยวของเพยงอยางเดยว และหนวยงานทเกยวของควรใหการสนบสนนในดานความรและคอยเปนทปรกษาใหกบประชาชนในพนทเพอใหเกดการด าเนนการโดยประชาชนในพนทอยางแทจรง อกประการหนงททางมลนธพลงงานเพอสงแวดลอมไดใหความส าคญตอการบรหารจดการพลงงานชวมวลโดยเฉพาะอยางยงในระดบชมชน คอ การน าพลงงานชวมวลเพอกอใหเกดการตอยอดในการใชประโยชนหรอสรางมลคาเพมใหกบชมชน ยกตวอยางเชน การใชพลงงานชวมวลเพอลดคาใชจายดานพลงงานของวสาหกจชมชน หรอการสนบสนนใหเกดการแปรรปชวมวลในชมชนเพอจ าหนายใหกบโรงไฟฟาพลงงานชวมวลในชมชน เปนตน ส าหรบกระบวนการในการคดเลอกพนทเพอเขารวมโครงการดานพลงงานชวมวลนน ทางมลนธฯจะมการพจารณาทงในสวนของศกยภาพทจะสามารถผลตชวมวล

188

ไดอยางเพยงพอ และการมสวนรวมของประชาชนวามระดบการมสวนรวมมากนอยเพยงใด โดยน าขอมลจากการส ารวจศกยภาพพลงงานชวมวลของแตละทองถนมาประกอบกบขอมลท ไดจากพฒนากรชมชนซงจะมการใชเกณฑ “หมบานเศรษฐกจพอเพยง” เปนตวชวด หากหมบานใดทอยในเกณฑหมบานเศรษฐกจพอเพยงในระดบด และมศกยภาพของพลงงานชวมวลทเพยงพอ หมบานนนกจะไดรบการสงเสรมโครงการจากทางมลนธฯเปนอนดบแรก เนองจากแนวโนมทจะประสบความส าเรจในการด าเนนการมความเปนไปไดคอนขางสง จากทกลาวมาทงหมด ทางมลนธพลงงานเพอสงแวดลอมไดกลาวโดยสรปวา การบรหารจดการพลงงานชวมวลในระดบชมชนจะประสบความส าเรจไดหรอไมนน ขนอยกบปจจยทส าคญสองประการ คอ 1) ความเพยงพอของปรมาณชวมวล และ 2) การมสวนรวมของประชาชนในพนท ผลกระทบทเกดขนจากการน าพลงงานชวมวลมาใชเพอผลตพลงงานในระดบครวเรอนและในระดบชมชนนน ผ เชยวชาญจากมลนธพลงงานเพอสงแวดลอมไดกลาววา การน าพลงงาน ชวมวลมาใชเพอผลตพลงงานมทงผลกระทบทเปนทงทางบวก และผลกระทบทเปนในทางลบ โดยผลกระทบทางบวกของการน าพลงงานชวมวลมาใชเพอผลตเปนพลงงานส าหรบครวเรอนและชมชนนน ในดานเศรษฐกจนน ชวมวลทมอยในชมชนจะสามารถสรางรายไดทเพมขนจากการน าเศษวสดเหลอใชทดแทนในครวเรอนหรอในชมชน นอกจากนยงกอใหเกดอาชพและวสาหกจชมชน โดยมกลมการจดหาเชอเพลงชวมวลเพมเตม นอกจากผลกระทบดานบวกทางดานเศรษฐกจแลว ยงกอใหเกดผลกระทบดานบวกทางดานสงคมและสงแวดลอม เชน ฟางขาวซงในอดตมกจะมการก าจดฟางขาวโดยวธการเผาในไรนา เมอมการผลตพลงงานชวมวล เกษตรกรกจะน าฟางขาวมาใชประโยชน ซงชวยลดการเผาในทโลงแจงเพอใหเผาในทระบบปด ส าหรบผลกระทบทางลบนน จะเปนเรองของการน าน าเสยไปบ าบดซงน าเสยเหลานเกดจากการท าความสะอาดกาซในกระบวนการ Gasification รวมทงอาจจะเกดเรองของเสยงดงในระหวางกระบวนการด าเนนการ และหากกระบวนการเผาไหมไมสมบรณ อาจกอใหเกดน ามนทาร (Tar) น ามนเหลานจะเขาไปขดขวางประสทธภาพในการด าเนนการผลตพลงงานชวมวลใหลดนอยลงไปจากเดม ในสวนของความส าเรจทเกดขนจากการน าพลงงานชวมวลไปใชในระดบครวเรอนและในระดบชมชนนน จากทศนะของผ เชยวชาญมลนธพลงงานเพอสงแวดลอม กลาววา กระบวนการสงเสรมใหเกดการใชพลงงานชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชนนน กอใหเกดการสรางศกยภาพทางดานพลงงานชวมวลใหกบชมชน และสรางกระบวนการในการเรยนรเพอน าพลงงานชวมวลมาผลตเปนพลงงานหมนเวยน นอกจากน ชมชนยงไดมโอกาสเพอเขามามสวนรวมหรอรวมเปนเจาของในการผลตพลงงานชวมวลเพอชมชน ชวยสรางกระบวนการในการเขาถง

189

ทรพยากรชวมวลทอยภายในครวเรอนหรอชมชนใหสามารถน ามาผลตพลงงานไดอยางมประสทธภาพ รวมทงมการสรางการจดการพลงงานชวมวล โดยการจดท าฐานขอมลเพอใหทราบถงสถานการณทางดานชวมวลทเกยวของ แต ณ ขณะน ยงไมไดมตนแบบของการน าพลงงานชวมวลทมอยในชมชนเพอผลตกระแสไฟฟาโดยไมมภาคเอกชนเปนผด าเนนการ เพราะฉะนน ในอนาคตจงอยากใหมการพฒนาตนแบบของโรงไฟฟาพลงงานชวมวลทมการด าเนนการโดยชมชนเปนเจาของอยางแทจรง เพอแสดงใหเหนวา ประชาชนในพนทสามารถด าเนนการบรหารจดการพลงงานชวมวลทมอยภายในชมชนไดอยางมประสทธภาพและยงยน มากกวาการรอคอยการจดสรรงบประมาณเพอการกอตงโรงไฟฟาพลงงานชวมวลจากหนวยงานทเกยวของแตเพยงฝายเดยว ขอเสนอแนะในการน าพลงงานชวมวลเพอผลตพลงงานใชในระดบครวเรอนและในระดบชมชนนน ผ เชยวชาญจากมลนธพลงงานเพอสงแวดลอมไดใหขอเสนอแนะวา การพฒนาปรมาณของพลงงานชวมวลนน อาจมแนวโนมทจะสงเสรมการเพาะปลกพชพลงงานเพมมากขน แตพชพลงงานอาจจะไปแยงพนทของพชอาหาร ซงจะกอใหเกดปญหาการขาดแคลนพชอาหารเนองจากการสงเสรมใหปลกพชพลงงานมากเกนไป ดงนน ควรสงเสรมใหมการน าเศษวสดทเหลอใช เชน วสดเหลอใชทางการเกษตร มาใชใหเกดประโยชนสงสดเสยกอน หรออาจจะเปนเศษวชพชทมอยทองถน ซงเปนรกษาสมดลของพนทเพาะปลกพชอาหาร และพนทของพชพลงงาน รวมทงควรมการพจารณาความรวมมอของพนทกอนด าเนนโครงการทางดานพลงงานชวมวลวามศกยภาพชวมวลทเพยงพอหรอไม และมระดบของการมสวนรวมในการด าเนนโครงการมากนอยเพยงใด เพราะเปนปจจยทมความส าคญอยางยงตอความส าเรจของการด าเนนการทางดานพลงงานชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชนตอไปในอนาคตอกดวย จ.5 ส านกนวตกรรมแหงชาต (องคการมหาชน) จากการสมภาษณผจดการโครงการน ารองเพอผลตพลงงานทดแทนจากพลงงานในระดบชมชน ของส านกนวตกรรมแหงชาต (องคการมหาชน) ถงจดเรมตนของการสนบสนนโครงการดงกลาวนน เนองจากส านกนวตกรรมแหงชาต มพนธกจหลกในการสงเสรม สนบสนน และด าเนนการพฒนานวตกรรมของประเทศ รวมทงสรางความตนตวทางดานนวตกรรมทงในผประกอบการ อตสาหกรรม ระดบองคกร และประชาชนทวไป (ส านกงานนวตกรรมแหงชาต, ม.ป.ป.) ประกอบกบประเทศไทยตองพงพาการน าเขาพลงงานจากตางประเทศเปนหลก ซงจากการก าหนดยทธศาสตรหลกของการพฒนาพลงงานของประเทศไทย เชน ยทธศาสตรการใช

190

พลงงานอยางมประสทธภาพ ยทธศาสตรการพฒนาพลงงานทดแทน ยทธศาสตรการสรางความมนคงทางดานพลงงาน และการก าหนดแผนพฒนาพลงงานทดแทนและพลงงานทางเลอกรอยละ 25 ในอก 10 ปขางหนาของกระทรวงพลงงาน ส านกงานนวตกรรมแหงชาต จงไดรวมกบส านกงานนโยบายและแผนพลงงาน กระทรวงพลงงาน ภายใตบนทกขอตกลงความรวมมอการพฒนาและสงเสรมผประกอบการดานพลงงานทดแทนของไทย เพอด าเนน “โครงการน ารองเพอผลตพลงงานทดแทนจากชวมวลในระดบชมชน” โดยมวตถประสงคเพอสนบสนนการผลตพลงงานจากชวมวลดวยเทคโนโลยแกสซฟเคชน เพอใหเกดการชวยเหลอทางดานการลงทนกบผประกอบการ เปนการสรางแรงจงใจใหผประกอบการอตสาหกรรมขนาดกลางและขนาดยอมหนมาใชพลงงานจากแหลงพลงงานชวมวลอยางกวางขวาง (ส านกงานนวตกรรมแหงชาต และส านกงานนโยบายและแผนพลงงาน กระทรวงพลงงาน, 2555) ในอดต การสงเสรมการใชพลงงานจากชวมวล โดยเฉพาะอยางยงโรงไฟฟาพลงงานชวมวลอาจจะเกดการตอตานจากประชาชนในพนทได เพราะโรงไฟฟาพลงงานชวมวลในอดตเปนการเผาไหมตรง เปรยบเสมอนการน าชวมวลไปเผาใหความรอนเพอไปตมน าใหเกดไอน า แลวจงน าไอน าทไดเพอเขาสกระบวนการผลตกระแสไฟฟา ซงการเผาชวมวลของโรงไฟฟาพลงงานชวมวลในอดตทผานมานน กอให เกดควนและฝ นละอองคอนขางมาก นอกจากน โรงไฟฟาพลงงานชวมวลทมขนาดใหญยงมความตองการเชอเพลงมากขนจงท าใหมปญหาชวมวลขาดแคลน จงเปนจดเรมตนทส านกงานนวตกรรมแหงชาตในการสนบสนนใหผประกอบการหนมาใหความส าคญกบการใชพลงงานชวมวลทมมลพษตอสงแวดลอมนอยทสด เทคโนโลยทใชเดมเปนแบบเผาไหมชวมวลนนเปนการเผาไหมโดยตรงจงมการใชปรมาณออกซเจนในการเผาไหมคอนขางมาก ควนทไดออกมากคอคารบอนไดออกไซดซงเปนกาซเฉอย ไมตดไฟ และยงเปนกาซเรอนกระจกทกอใหเกดภาวะโลกรอนอกดวย ดวยเหตน จงไดมการน าเทคโนโลยในการเผาไหมชวมวลโดยการใชออกซเจนในปรมาณทนอยลงจากเดม หรอทเรยกวา Gasification เพอใหเกดปฏกรยาในเตาเผาไหมชวมวล ซงจะเปลยนสภาพชวมวลจากของแขงใหกลายเปนกาซ และใชระบบ Thermo Clacking ดวยอณหภม 600 องศาเซลเซยสขนไป ท าใหเกดเปนกาซคารบอนมอนนอกไซดทมคณสมบตตดไฟได รวมทงไฮโดรเจน และมเทน ซงเปนคณสมบตของกาซทตดไปได เมอไดกาซเหลานแลวจะตองมระบบการลดอณหภมของกาซ เพอลดอณหภมของกาซใหนอยลง หลงจากนนจงเขาสกระบวนการตอไปวาจะน าไปใชประโยชนในดานใดบาง ถาเปนในกรณของการผลตไฟฟาจะตองมการก าจดน ามนดนหรอ Tar ใหหมดเสยกอน เพอปองกนการขดของของเครองผลตกระแสไฟฟาหรอเครอง Generator แตถาน าไปใชในเรองการใหพลงงานความรอน กาซทไดจากการเผาดวยกระบวนการ Gasification จะมคาความรอนต า

191

กวากาซหงตมโดยทวไป 4 เทา จงตองใชปรมาณของกาซจากชวมวลทผลตไดในปรมาณทมากขนกวาเดม เชน การขยายหวเผาใหใหญขน แตไมจ าเปนตองขจดน ามนดนหรอ Tar ใหสะอาดหมดจด เพราะ น ามนดนหรอ Tar เหลานมคณสมบตทตดไฟอยแลว จงชวยใหเพมอณหภมใหมากขน เหมาะสมกบอตสาหกรรมทไมไดมความประณตของผลตภณฑมากนก เชน การน ากาซจากพลงงานชวมวลในการเผาขนรป Biscuit กอนการเผาเคลอบจรงซงลดคาใชจายทางดานเชอเพลงในการประกอบธรกจเซรามกใหกบผประกอบการเปนอยางมาก การบรหารจดการของโครงการน ารองเพอพลงงานทดแทนจากชวมวลในระดบชมชน ผจดการแหงส านกงานนวตกรรมแหงชาตไดใหขอมลทนาสนใจวา ตอนคดเลอกผประกอบการกอนการด าเนนโครงการกจะมการเปดรบสมคร โดยคณสมบตของผประกอบการทจะสามารถยนขอเสนอเพอรบการสนบสนนจากโครงการฯ ไดนน จะตองมคณสมบตขนต าดงตอไปน (ส านกงานนวตกรรมแหงชาต และส านกงานนโยบายและแผนพลงงาน , ม.ป.ป.) 1) เปนระบบผลตกาซเชอเพลงสงเคราะหจากชวมวลดวยเทคโนโลย Gasification ทมความสามารถในการรองรบปรมาณชวมวล ไดตงแต 50 กโลกรมชวมวลตอชวโมงขนไป ส าหรบความรอน และตงแต 150 กโลวตตขนไป ส าหรบระบบการผลตไฟฟา 2) มรายละเอยดการจดหาชวมวลและแผนการบรหารจดการชวมวลใหสอดคลองกบระบบการผลตกาซเชอเพลงสงเคราะห ตามแผนงานทรบการสนบสนน 3) มการน ากาซเชอเพลงสงเคราะหทผลตไดไปใชประโยชนในรปแบบพลงงานทดแทนอยางนอยรอยละ 80 ของการคาดการณปรมาณกาซเชอเพลงสงเคราะหทผลตได โดยวดจากปรมาณกาซเชอเพลงทผลตไดเปรยบเทยบกบกาซเชอเพลงทน าไปใช 4) ในกรณทจะตองมระบบเกบส ารองกาซเชอเพลงสงเคราะห ผ ยนขอเสนอตองเสนอรายละเอยดวธการเกบส ารองและปรมาณการเกบส ารองกาซเชอเพลงสงเคราะหใหสอดคลองกบปรมาณทผลตไดและอตราการใชงาน 5) ระบบทจดสรางจะตองมแนวทางในการบรหารจดการของเสยหรอน าทง ใหเปนไปตามมาตรฐานสงแวดลอม 6) การออกแบบระบบผลตกาซเชอเพลงสงเคราะหและกระบวนการน ากาซเชอเพลงสงเคราะหไปใชประโยชนทงในรปแบบความรอนและไฟฟา ตองค านงถงความปลอดภยในการใชงานระบบและอปกรณตางๆทเกยวของ

192

7) ระยะเวลาทใชในการกอสรางระบบผลตกาซเชอเพลงสงเคราะหและระบบน ากาซเชอเพลงสงเคราะหไปใชประโยชน ตองใชเวลาไมเกน 180 วน ส าหรบระบบผลตความรอน และ 240 วน ส าหรบระบบผลตไฟฟา นบจากวนทลงนามในขอตกลงเขารวมโครงการ 8) ส าหรบระบบผลตไฟฟาทไดจากระบบตองสามารถน ามาใชประโยชนในกจการของผเสนอโครงการหรอขายไฟฟาใหกบการไฟฟานครหลวงหรอการไฟฟาสวนภมภาค 9) ส าหรบระบบผลตไฟฟา ตองมแผนการด าเนนงานชแจงการมสวนรวมของประชาชนทชดเจนและผานการท าประชาพจารณ หรอ ประชามต รวมถงสญญาซอขาย กบการไฟฟานครหลวงหรอการไฟฟาสวนภมภาค กรณทขายไฟฟาใหกบการไฟฟานครหลวงหรอการไฟฟาสวนภมภาค 10) ส าหรบะบบผลตไฟฟา การทดสอบประสทธภาพของระบบตองทดสอบดวยระยะเวลาไมต ากวา 1 ชวโมงทก าลงการผลตทระบไวในขอเสนอโครงการ 11) ส าหรบระบบผลตไฟฟา บรษททปรกษาออกแบบระบบ (Technology Provider) ควรจะเสนอชอลกคา (ผ ประกอบการ) ทงระบบผลตไฟฟาและระบบผลตความรอน จะตองแนบแผนการบรหารจดการชวมวลเพอประกอบการพจารณา จะเหนไดวาทง 11 ขอ ของคณสมบตของผประกอบการทจะขอมการด าเนนการทงในแบบน าความรอนมาใช และการผลตไฟฟานน จะตองมการพจารณาทงในเรองความพรอมของเทคโนโลย การใชประโยชนของพลงงานชวมวลทได รปแบบของการบรหารจดการชวมวล แผนการจดการชมชน เชนการท า Contact Farming สญญาซอขายชวมวลลวงหนา และตองมแผนการรบซอเพอใหชมชนมสวนรวม แตถาหากจะตองควบคมในเรองมลพษนนกจะตองมมาตรการในการปองกนผลกระทบทจะเกดขนจากการผลตพลงงานชวมวล เชน มการตรวจสอบวดประสทธภาพของเชอเพลง คาความรอนทได และคณภาพของสงแวดลอมทเกดขนผานหนวยงานประเมนจากภายนอก ซงการจดสรรงบประมาณในการสนบสนนแตละผ ประกอบการนน จะมการน ามาค านวณเปนสดสวนของการลงทนซงเปนคามาตรฐานกลางเพอใชในการประมาณคางบประมาณทแตละผประกอบการจะไดรบการสนบสนน (คา Factor) วธการดงกลาวนนจะสามารถก าหนดมาตรฐานของงบประมาณทแตละโครงการจะไดรบไดอยางเหมาะสม ในสวนของการตดตามและประเมนผลนน ขณะนบางพนท ไดมการประเมนผลการด าเนนโครงการเปนทเรยบรอยแลว ความส าเรจของการสงเสรมการใชพลงงานชวมวลจากโครงการน ารองเพอผลตพลงงานทดแทนจากชวมวลในระดบชมชน ผ จดการส านกงานนวตกรรมแหงชาตไดกลาวถงประเดนดงกลาววา ในบางพนทของการด าเนนโครงการถงแมวาจะไมประสบความส าเรจ แตกถอวาเปน

193

บทเรยนใหกบโครงการอนๆ ในการพฒนาและตอยอดพลงงานชวมวลระดบชมชน ในบางพนทด าเนนโครงการไดมแนวคดในการพฒนาตอยอดเพอใหสามารถใชพลงงานชวมวลไดอยางมประสทธภาพมากขน เชน การพฒนาเทคโนโลยในการท าใหไอน าอณหภมสงเพอเพมปรมาณกาซไฮโดรเจนและมเทน ซงชวยเพมความรอนใหกบกาซเชอเพลงจากชวมวล (Syngas) ทผลตไดถง 1,000 องศาเซลเซยส และสามารถใชทดแทนเชอเพลงในการเคลอบผลตภณฑเซรามกสคณภาพสงไดเปนอยางด รวมทงการพฒนากระบวนการในการผลตถานกมมนต ควบคไปกบการผลตกาซเชอเพลงจากชวมวล ของบางพนทอกดวย แตอยางไรกตาม ยงมบางโครงการทไมประสบความส าเรจ เนองจาก การออกแบบระบบทอาจจะไมมความเหมาะสม เชน การพบน ามนดนในปรมาณมาก น ามนดนเหลานจะเขาไปอดตนและขดขวางประสทธภาพการท างานของเครองจกรทผลตพลงงานชวมวล ประกอบกบทอสงกาซเชอเพลงจากชวมวล ทคอนขางไกล ระบบท าความสะอาดกาซเชอเพลงจากชวมวลทไมเพยงพอ ท าใหน ามนดนเกดการควบแนนแลวกลดประสทธภาพในการผลตกาซชมวล ดงนน ในอนาคตทางส านกงานนวตกรรมแหง ชาต จงมตนแบบของการด าเนนการโครงการดานการสงเสรมพลงงานชวมวลวาจะตองด าเนนการอยางไรบางจงจะประสบความส าเรจ นอกจากอปสรรคทกลาวมาขางตนแลว การใชเทคโนโลย gasification เพอผลตกาซเชอเพลงจากชวมวล เนองจากคาความรอนทไดนนต ากวากาซ LPG ถง4 เทา หรอใหคาความรอนไดเพยง 800 องศาเซลเซยสเทานน จงอาจจะไมเหมาะสมกบโรงงานหรออตสาหกรรมทใชคาความรอนสงๆ เชน โรงงานเซรามก แตในอนาคตอาจมการพฒนากระบวนการด าเนนการผลตกาซเชอเพลงจากชวมวล ใหสามารถใหความรอนไดมากกวา 1,000 องศาเซลเซยสกเปนได ในสวนของการประเมนของการด าเนนโครงการ เนองจากบางโครงการอาจไดรบผลกระทบจากวกฤตการณน าทวมเมอป 2554 ทผานมา จงท าใหผลการด าเนนการอาจมความลาชาไปบาง แตทกโครงการจะตองมการประเมนผลจากผทรงคณวฒภายนอก และการวเคราะหความเสถยรรวมทงประสทธภาพของการด าเนนการดงกลาว ภายใตสภาวะการเดนระบบอยางตอเนอง 24 ชวโมง เปนระยะเวลา 30 วน ขอเสนอแนะในการผลตพลงงานชวมวลในระดบครวเรอนหรอในระดบชมชนนน ผ จดการโครงการน ารองเพอผลตพลงงานทดแทนจากพลงงานชวมวล ส านกงานนวตกรรมแหงชาต ไดกลาวถงกรณทจะมการน าพลงงานชวมวลเพอมาผลตเปนกระแสไฟฟา ก าลงในการผลตควรอยทระหวาง 500 กโลวตตถง 1 เมกะวตต เพราะหากมการลงทนมากกวา 500 กโลวตต การคนทนจะใชระยะเวลานานมากกวา 5 ป ซงจะกระทบตอการจงใจใหภาคเอกชนหนมาลงทนทางดานพลงงานหมนเวยนเปนอยางมาก แตถาด าเนนการมากกวา 1 เมกะวตต จะเกดปญหาในเรองของ

194

การขาดแคลนวตถดบในการผลตกระแสไฟฟา นอกจากน เ ชอเพลงชวมวลในการผลตกระแสไฟฟา ควรอยรศมไมเกน 50 กโลเมตร และจะตองมทปรกษาในการด าเนนการผลตกระแสไฟฟาจากพลงงานชวมวลเนองจากเทคโนโลยดงกลาวคอนขางมความยงยากเปนอยางมาก จ.6 สถาบนสงแวดลอมไทย จากการสมภาษณผ แทนสถาบนสงแวดลอมไทย ถงสถานการณโดยทวไปของการน าพลงงานชวมวลมาใชผลตพลงงานในระดบครวเรอนและระดบชมชนนน ผแทนสถาบนสงแวดลอมไทย ไดกลาวถงประเดนดงกลาว สถาบนสงแวดลอมไดเรมเขามามบทบาทในการสงเสรมใหภาคครวเรอนและชมชนมการใชพลงงานหมนเวยน โดยเฉพาะพลงงานชวมวลมากยงขน เนองจากสถานการณราคาน ามนทเพมสงขนเปนอยางมาก ท าใหทางสถาบนสงแวดลอมไทยไดเลงเหนความส าคญของปญหาดงกลาว ซงการด าเนนการของสถาบนสงแวดลอมไทยนนไดรวมกบชมชนมาประมาณ 10 ป เพอสงเสรมใหชมชนมการพงพาตนเองในทกๆดาน ไมวาจะเปนดานพลงงาน สงแวดลอม โดยเรมจากการระเบดจากขางใน เพราะจะเปนการขบเคลอนทจะสงกวาจากการสนบสนนจากทางภาครฐเพยงอยางเดยวเทานน ในสวนของการการสนบสนนในดานมาตรการและนโยบาย รวมทงโครงการหรอกจกรรมทเกยวของในการผลตพลงงานโดยใชชวมวล ทางผ แทนสถาบนสงแวดลอมไทยไดใหขอมลวา โครงการทท า คอ โครงการสงเสรมพลงงานทางเลอกในจงหวดแมฮองสอน ซงไดรบทนสนบสนนจาก United Nations Development Programme (UNDP) และกองทนสงแวดลอมโลก โดยไมไดอาศยพลงงานชวมวลอยางเดยว แตเปนการใชพลงงานหมนเวยนจากพลงงานน า และพลงงานแสงอาทตย เนองจากพนทสวนใหญเปนพนทปาอนรกษ ดงนน จะท าอยางไรใหคนใชพลงงานไดโดยไมรกล าในพน ทปาไมอนรกษ ในพน ทแมฮองสอนมการประกอบอาชพเกษตรกรรมคอนขางมาก เชน ขาวโพด ถว จงไดคยเรองชวมวลเปนหลก แตประชาชนสวนใหญในพนทด าเนนโครงการเปนชนเผา ไมไดใชภาษาภาคกลางในการสอสาร ดงนน การปรบเปลยนความเชอในการใชพลงงานชวมวลนนเปนเรองทคอนขางยากมาก แตโครงการนกสามารถด าเนนการตอไปได และไดมการวจยในเรองของการน าใบไมทมอยในพนทเพอมาอดเปนแทง ซงลดการใชฟนในปา โครงการดงกลาวเรมตนเมอประมาณป 2554 โดยมระยะเวลาในการด าเนนการทงสน 5 ป และจดกจกรรมทเกยวของกบการสงเสรมการใชพลงงานชวมวลซงเปนหนงในพลงงานหมนเวยนทงจงหวดแมฮองสอน โดยสถาบนสงแวดลอมไดรบการสนบสนนจากหนวยงานอนๆทเกยวของ

195

เพอใหเกดความรวมมอกนในการด าเนนการดานพลงงานชวมวล เนองจากสถาบนสงแวดลอมนนไมไดมความเชยวชาญในเรองพลงงานมากนก จงตองอาศยผ รผ เชยวชาญในเรองอนๆดวย กระบวนการในการบรหารจดการเพอใหภาคครวเรอนและชมชนมการใชพลงงานชวมวลอยางแพรหลายนน ทางผแทนสถาบนสงแวดลอมไทยไดอธบายเพมเตมวา ในชวงแรกๆ ซงถอวาเปนความทาทายของผด าเนนโครงการ วธการคอ คอยๆเขาไป แลวสาธตใหดวา ถาท าแบบนแลวจะกอใหเกดประโยชนอยางไร โดยในชวงการด าเนนโครงการดงกลาวนน ทางสถาบนสงแวดลอมไทยไดเขาไปพดคยกบพอหลวงซงเปนผน าทางดานจตวญญาณของชาวบานในแตละหมบาน ซงชาวบานในชมชนของจงหวดแมฮองสอนคอนขางเชอมนในตวพอหลวงเปนอยางมาก ดงนน โครงการทจะด าเนนการในพนทดงกลาวจะตองเขาไปคยกบผน าชมชนหรอพอหลวง โดยเลอกชวงเวลาทวางทสด เชน ชวงเยน หรอชวงเวลากลางคน เพอเขาไปพดคยใหเคารวาเราเปนใคร จะมาท าอะไร สภาพทวไปของหมบานเปนอยางไร สงทเหลอจากฤดเกบเกยวเอาใชประโยชนดานอนๆหรอไม หลงจากนนจะมการชชวนใหน าสงเหลอทงทมอยในชมชนวาสามารถผลตพลงงานเพอใชเองในระดบครวเรอนหรอในระดบชมชนได แลวจงด าเนนการสาธตในวนรงขน เพอท าใหชาวบานเขาใจ แลวผน าชมชนกจะเรยกชาวบานมาอบรม ถาครวเรอนไหนใหความสนใจ ทางโครงการกจะเขาไปใหความรเปนรายบานไป ในสวนของแผนพลงงานชมชน ทกจงหวดจะมพลงงานจงหวดเปนผ ด าเนนการหลกอยแลว ทางสถาบนสงแวดลอมไทยจงตองคยกบผอ านวยการส านกงานพลงงานจงหวด เพอสงเสรมการเปนภาคเครอขาย ในการขยายโครงการดงกลาวใหสามารถด าเนนการไดอยางมประสทธภาพมากขน ส าหรบการตดตามและประเมนผล จะมผ แทนจาก UNDP เปนผตรวจสอบ รวมกบ คณะท างานดานยทธศาสตรโดยผ วาราชการจงหวดแมฮองสอนเปนหวหนาคณะ ซงจะตองมการรายงานผลใหคณะกรรมการทราบทกปวาผลการด าเนนการเปนอยางไร มแผนในการด าเนนการอยางไรในปตอมา รวมทงมคณะอนกรรมการยทธศาสตร โดยผอ านวยการส านกงานพลงงานจงหวดเปนประธานคณะอนกรรมการ โดยมการประชมทกๆ 2 เดอน เพอใหค าแนะน า ขอเสนอแนะ ในการด าเนนโครงการนอกดวย ผลกระทบทเกดขนจากการสงเสรมการใชพลงงานชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชน ผแทนสถาบนสงแวดลอมไทยนน ไดใหขอคดเหนทนาสนใจวา ผลกระทบดานเศรษฐกจ คอ ชวยลดรายจายในระดบครวเรอน ลดคาใชจายทางดานพลงงาน ในสวนของผลกระทบทางดานสงคม สงทเกดขนคอ ท าใหเกดการรวมกลมของคนในชมชน โดยใชกจกรรมโครงการเปนตวด าเนนเรอง เพอใหเกดปฏสมพนธทดของคนในชมชน ซงเปนการสรางความสมพนธทดของคนในชมชน และผลกระทบทางดานสงแวดลอมนน ท าใหเกดการหวงแหนทรพยากรในพนท ไมเขาไปบกรก

196

ทรพยากรเพอน ามาผลตเปนพลงงาน นอกจากนยงเปนการสรางองคความรในเรองของสงแวดลอมจะเกดขนกบเดกและเยาวชนในพนท โดยการด าเนนโครงการนนจะมการชกชวนใหเดกและเยาวชนในพนทเปนผ เขามาด าเนนโครงการ โดยมงหวงวาเดกทมแนวคด ทดทางดานสงแวดลอม จะกลายปนผ ใหญทดขนในอนาคต ในสวนของผลกระทบทางลบ จากการด าเนนโครงการดงกลาวนนยงไมพบแตอยางใด ทงนอาจเปนเพราะลกษณะของคนในจงหวดแมฮองสอนเปนคนทมวถชวตทมการพงพาอาศย มการรกษาในเรองของปาไม และมวฒนธรรมทเออตอการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม จงท าใหเปนพนททมความสามารถในการพฒนาพลงงานทมความเหมาะสมตอบรบทภายในภาคครวเรอนและชมชนไดเปนอยางด ปญหาและอปสรรคในการด าเนนโครงการเพอการสงเสรมการใชพลงงานชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชนภายในจงหวดแมฮองสอนนน ผ แทนสถาบนสงแวดลอมไดใหรายละเอยดถงประเดนดงกลาววา ปญหาทเกดขนจากการด าเนนโครงการดงกลาวนน จะเปนเรองของการสอสารเนองจากประชาชนในพนทด าเนนโครงการไมไดใชภาษากลางในการสอสารเพราะเปนประชากรทมเชอสายชาวเขาเผาตางๆ จงตองอาศยผ รภาษาทองถนในการสอสาร ประกอบกบฤดกาลทมสภาพแปรปรวน ซงมผลตอการเขาพนทเปนอยางมาก เนองจากสภาพเสนทางการคมนาคมทคอนขางล าบาก จงท าใหการขนสงวตถดบเพอผลตเปนพลงงานชวมวลในระดบชมชนอาจไมประสบผลส าเรจ เนองจากตองเสยคาใชจายในการขนสงวตถดบคอนขางสงมาก ดงนน กระบวนการในการด าเนนโครงการสงเสรมการใชพลงงานชวมวลในระยะเรมแรก จงเนนทการสงเสรมในระดบครวเรอนเปนหลก ขอเสนอแนะในการพฒนาการผลตพลงงานโดยใชพลงงานชวมวลในระดบชมชนและระดบครวเรอนในอนาคต ผแทนสถาบนสงแวดลอมไทยไดใหขอเสนอแนะวา การสนบสนนโรงไฟฟา ชวมวลอาจจะไมไดกอใหเกดผลดตอชมชน เพราะอาจจะเพมอตราเสยงในการบกรกพนท สมมตวาถาคนในชมชนอยากขายไฟฟาใหไดมากกวาเดมแลวจะบกรกพนทเพมเตมหรอไม พลงงานชวมวลนนหากจะใชกควรจะตองใหอยางถกตอง บางครงหนวยงานภาครฐใหอปกรณทเกยว ของกบพลงงานชวมวล แตไมไดสอนวธการใชใหกบคนในชมชนวาใชอยางไรใหถกตอง ดงนน การใหความรนนเปนสงทภาครฐหรอหนวยงานทเกยวของขาดหายไป ซงการมอบอปกรณเหลานควรมหนวยงานทชวยสนบสนนดวย เชน สถานศกษาในพนท เนองจากเปนกลมคนทใหความรกบชมชนได หรออยางนอยกควรจะมการสอนหรอใหเอกสารประกอบการใชงานอปกรณเหลาน เพราะอปกรณผลตพลงงานชวมวลสวนใหญคอนขางมวธการใชงานทยงยาก ดงนน การใหความรความเขาใจทถกตองเหมาะสมกบเทคโนโลยจงเปนสงทเหมาะสมกบการสงเสรมการใชพลงงานชวมวล

197

นอกจากน เทคโนโลยในการผลตพลงงานชวมวลควรเปนเทคโนโลยทงาย ไมซบซอน ประกอบงาย เขาใจไดงาย ชางทมอยในชมชนสามารถด าเนนการได จะเปนเทคโนโลยทมความยงยนมากกวาการน าเขาเทคโนโลยจากภายนอก ถาชมชนใชเทคโนโลยทมความไกลเกนตว เมออปกรณเหลาน เกดความเสยหายกไมอยากทจะซอมแซมเพราะไมสามารถด าเนนการไดเอง ซงสงผลตอความยงยนของโครงการเปนอยางมาก แตถาเปนเทคโนโลยชวมวลทมอยในพนท ชาวบานจะสามารถซอมแซมไดเอง การพฒนาชางทอยในทองถนเอง เชน ชางทอยในพนท สามารถแกะ ซอม สราง อปกรณเหลานไดเอง ชาวบานสามารถรบ ารงรกษาไดเอง ซงสามารถพฒนาทกษะวชาชพทเปนชางภายในชมชนไดอกทางหนงดวย การด าเนนโครงการทเกยวของกบพลงงานหมนเวยนหรอพลงงานทดแทนนน หากสายสงไฟฟาสามารถเขาถงภายในชมชนได โอกาสทจะประสบความส าเรจอาจจะไมสงเทากบชมชนทยงไมมสายสงไฟฟา เนองจากไมเกดแรงจงใจในการด าเนนการ แตแทจรงแลว ในทกๆบานควรจะมพลงงานทางเลอกอยในบานของตวเอง เชน การตดโซลารเซลลภายในครวเรอน ซงอาจจะเปนไปไดยากเนองจากราคาและการบ ารงรกษาทยงยาก แตทายทสดแลว แนวทางดงกลาวกควรจะมการผลกดนอยางเปนรปธรรม เพอลดการพงพาพลงงานสนเปลอง รวมทงจะตองมการใหความรทางดานการผลตพลงงานหมนเวยนในระดบครวเรอนและในระดบชมชนอยางมากพอ ดกวาทองคความรในดานดงกลาวมไมเพยงพอซงจะสงผลกระทบตอความยงยนในการด าเนนโครงการสงเสรมการใชพลงงานหมนเวยน โดยเฉพาะ พลงงานชวมวลเปนอยางมาก จ.7 บรษทผลตไฟฟาจากพลงงานชวมวลในชมชน A (นามสมมต) จากการสมภาษณผ จดการบรษทผลตไฟฟาจากพลงงานชวมวลในชมชน ในประเดนของสถานการณโดยทวไปของการน าพลงงานชวมวลมาใชผลตพลงงานในระดบครวเรอนและระดบชมชนนน ทางผจดการบรษทดงกลาวไดอธบายวา ทผานมานนชวมวลสวนใหญทจะแบงออกไดเปนสองกลม กลมแรกเปนเจาของเชอเพลง เปนอตสาหกรรมการเกษตรทมพนท เชน ออย โรงสขาว อกกลมหนงคอ ซอชวมวลจากพนทในชมชนมาเพอผลตกระแสไฟฟา ซงการเลอกพลงงานชวมวลทมความเหมาะสมและสามารถด าเนนการไดอยางมประสทธภาพนน กตองเลอกในสงทมในชมชน และความถนดของผ ทด าเนนการผลตพลงงานชวมวลเองดวย ส าหรบสถานการณชวมวลในปจจบน แทจรงแลวมศกยภาพเพยงพอ แตการใชงานอาจจะมปญหา ประการแรกคอ การขนสง เพราะชวมวลจะมการกระจาย ประการทสอง คอ ราคาทผนแปรของชวมวล เชน โรงไฟฟาพลงงานแกลบตอนนมปญหาในดานราคาเชอเพลงแกลบซงมราคาสงมาก และปญหาสดทาย คอ ความ

198

สม าเสมอของเชอเพลง เพราะชวมวลบางชนดจะตองมการเกบเกยวตามฤดกาล ดงนน การน าชวมวลเพอมาผลตเปนพลงงาน โดยเฉพาะการผลตพลงงานไฟฟาในพนทจะตองพจารณาวา วตถดบทมอยในชมชนเปนอยางไร มปรมาณทเพยงพอหรอไม ถาผผลตเปนเจาของเชอเพลง กสามารถท าไดตามคณสมบตของเชอเพลง แตถาผผลตไมไดเปนเจาของเชอเพลง ควรตงโรงไฟฟาพลงงานชวมวลขนาดเลก เพอใหเหมาะสมกบเชอเพลงทเราสามารถรวบรวมได การสนบสนนในดานมาตรการและนโยบาย รวมทงโครงการหรอกจกรรมทเกยวของในการผลตพลงงานโดยใชชวมวล ในมมมองของเจาของบรษทผผลตไฟฟาจากพลงงานชวมวลในชมชน ไดกลาวถงประเดนดงกลาววา การด าเนนการผลตไฟฟาจากชวมวลในชมชนของบรษทนน ไดรบงบประมาณในการสนบสนนในการผลตโรงไฟฟาพลงงานชวมวลชมชน โดยมหลกเกณฑททางภาครฐหรอหนวยงานทเกยวของก าหนด เงอนไขของการพจารณาใหทน การรบฟงความคดเหน การยอมรบของคนในชมชน แลวเมอมการใหทนสนบสนนจะตองมการใหคณะกรรมการไตรภาคเปนผ รบทราบ เมอมการรองเรยนจะตองมกลไกในการด าเนนการอยางไร ส าหรบนโยบายตางๆชวยสนบสนนในการตดตงโรงไฟฟาพลงงานชวมวล เชน Adder Cost หรอ Feed-in-Tariff นน ผจดการบรษทฯ เหนดวยตอการสนบสนนดงกลาว แตโรงไฟฟาขนาดเลกจะมการด าเนนการทคอนขางควบคมยาก และการขออนญาตมความซบซอนเปนอยางมาก ส าหรบชวมวลมการใช 3 รปแบบ ไดแก 1) ใชผลตไฟฟา 2) น าไปเผาเปน gas แลวน า gas มาผลตเปนความรอน 3) น าไปเผาเพอใหผลตความรอน ส าหรบการสงเสรมพลงงานชวมวลในครวเรอน ถอวามสถานะทอยตวเพราะยงคงมการใชกนอยางแพรหลายเนองจากเรองทคอนขางใกลตว แตอปกรณทใชในการผลตพลงงานชวมวลในระดบครวเรอน เชน เตาซปเปอรองโล ปญหาทพบมากทสด คอ อปกรณมราคาแพง หาซอยาก และบางพนทนนไมเหมาะสมกบการใชงานของครวเรอนอยางแทจรง รปแบบในการบรหารจดการพลงงานชวมวลในระดบชมชนเพอน ามาผลตไฟฟาของบรษทแหงน ทางผ จดการบรษทฯ ไดใหขอมลทนาสนใจวา ส าหรบการจดการดานเชอเพลง บรษทฯจะตองมการก าหนดพนทโดยรอบ เพราะวาจะไดทราบถงคาขนสงในแตละพนท นอกจากน จะตองพจารณาประเภทของเชอเพลง วาแตละชวงมเชอเพลงชนดไหน มกระบวนการในการก าหนดรบซอเชอเพลงอยางเปนระบบ ตองพจารณาวาในพนทมการขายเชอเพลงเปนอยางไร ซงทางบรษทฯจะไมตงราคาทเปนการแขงขนกบผประกอบการอนๆในพนท เมอไดราคาเชอเพลงทเปนมาตรฐานแลว กจะสามารถตงราคาในการด าเนนการได สวนเชอเพลงชนดอนๆ มระบบการตงราคาโดยอางองราคาคาขนสง โดยอาศยตามกลไกตลาด เชน ถาก าหนดทราคา 400 บาทตอ

199

กโลกรม แลวยงไมมชวมวลเขาสกระบวนการผลตกอาจจะตองตงราคาทสงกวาเดม ซงทางบรษทฯไดมการจดท าปายแสดงราคาวาชวมวลแตละประเภทมราคามากนอยเพยงใด นอกจากน ยงมแผนทจะตงตลาดชวมวลในชมชน เชน บรษทฯรบสขาวโพดของชมชนโดยคดราคาเทากบโรงสขาวโพดทวไป แตทางบรษทฯจะขอเกบซงขาวโพด เพอน าไปผลตเปนกระแสไฟฟา ถาเปนชวมวลจ าพวกไมชนดอนๆตองมการเซนตรบรองโดยใหผ ใหญบาน เพอปองกนการน าไมในเขตอทยานแหงชาตหรอในเขตปาสงวนปามาขาย กระแสไฟฟาทผลตไดจากพลงงานชวมวลในชมชนนน ทางบรษทฯไมสามารถด าเนนการขายใหกบชมชนไดโดยตรง เพราะวาเปนเรองของกฎหมาย ในอนาคตจะมการเปดซอหนโดยชมชนเขามามสวนรวม แตยงคงจะตองใชระยะเวลาทยาวนานในการใหความรกบชาวบานในเรองดงกลาว อยางไรกตาม การสรางโรงไฟฟาพลงงานชวมวลชมชนแหงน มการใชแรงงานของคนในพนทเปนสวนใหญ เพอใหคนในชมชนไดมสวนรวมในการด าเนนการ นอกจากน ทางบรษทฯไดมกระบวนการเพอรบประกนราคารบซอชวมวลชมชน มการจดตงโรงถานอดแทงและโรงอดแทงเชอเพลง มการจดตงตลาดชวมวลของชมชน รวมถงมพนททเราปลกชวมวลอกดวย เพราะฉะนนชมชนจะเขามามสวนรวมในการผลตวตถดบทางดานชวมวลอยางคอยเปนคอยไปและเปนการอยรวมกนระหวางโรงไฟฟาพลงงานชวมวลกบชมชนอยางแทจรง เนองจากกระบวนการในการผลตไฟฟาจากพลงงานชวมวลของบรษทแหงน เปนระบบ gasification โดยจะเปนการเผาอบอากาศในอณหภมสงกวา 1,000 องศาเซลเซยส แลวจะไดถานเปนผลพลอยได และแกสมเทน ซงจะตองน าแกสมเทนทไดไปท าความสะอาดดวยระบบ Cleaning เพอใหสามารถเขาเครองยนตได โดยมคาความรอนประมาณ 4-5 เมกะจล ในกระบวนการผลตนนจะมปรมาณของน าสมควนไม ซงจะท าใหอากาศทออกมามความสะอาด สวนน ามนทารกจะมคนมารบซอได ส าหรบน าเสยจากระบบท าความสะอาดกจะมระบบบ าบดน าเสยบ าบดกอนปลอยออกสแหลงน าสาธารณะ ทางดานสงคมนน ปจจยทจะเลอกพนทโรงไฟฟาซงเปนปจจยทส าคญทสด คอ เรองการเมองในพนทและการมสวนรวมของคนในชมชน เพราะถาหากชาวบานไมเหนดวย โครงการดงกลาวจะไมสามารถด าเนนการได นอกจากน จะตองใหมการยอมรบของคนในพนทซงใชกระบวนการดงตอไปน 1) การสรางความเขาใจ และพดคยกบคนในชมชน อยางสม าเสมอ 2) สรางความมนใจ โดยการพาคนในชมชนเพอใหไปเหนของจรง 3) เลอกตวแทนทมาจากทกหมบานเพอไปพดคยถงขอเทจจรง

200

ผลกระทบทางดานเศรษฐกจ ดานสงคม และดานสงแวดลอมของการใชพลงงานชวมวลในระดบชมชนและระดบครวเรอน ผ จดการบรษทแหงนไดกลาวถงผลกระทบทจะเกดขนวา ดานเศรษฐกจ ชมชนผ ผลตชวมวลใหกบโรงไฟฟากมรายไดในการจ าหนายชวมวลใหกบชมชน ใหชมชนรวมปลกชวมวล เศษไมหวไรปลายนากสามารถด าเนนการขายได สงทชมชนกงวลมกจะเปนเรองของสงแวดลอม ดงนน ทางบรษทฯจงมการชแจงท าความเขาใจกบคนในชมชนวาผลกระทบทางดานสงแวดลอมจากการผลตไฟฟาโดยพลงงานชวมวลในชมชนนนเปนอยางไร ในเรองของปญหาและอปสรรคจากการผลตไฟฟาพลงงานชวมวลของโรงไฟฟาชมชนแหงน ผจดการบรษทไดกลาววา ปญหาทพบมกเปนเรองทนเปนสวนใหญ เพราะตองลงทนสงมาก และยงมความเสยงตอศกยภาพของพนททอาจจะไมสามารถหาเชอเพลงไดอยางเพยงพอ และความสามารถของบคลากรในการดแลระบบการผลต แตอยางไรกตาม ปญหาเหลานเปนเพยงปญหาทไมมผลกระทบตอการด าเนนโครงการมากนก แตปญหาหลกๆทมผลตอความส าเรจของโครงการ คอ การสนบสนนของคนในพนทด าเนนการผลตไฟฟาจากพลงงานชวมวล เนองจากกอนทจะมการจดตงโรงไฟฟาพลงงานชวมวล จะตองมการท าประชาคมหมบานวาคนในพนทใหการยอมรบหรอไม หากประชาชนในพนทไมใหการยอมรบ โครงการโรงไฟฟาพลงงานชวมวลกจะไมสามารถด าเนนการไดอกตอไป ดงนน การสรางความเขาใจทถกตองเกยวกบการผลตไฟฟาพลงงานชวมวล การใหเปดโอกาสใหประชาชนในพนทไดสอบถามถงขอเทจจรงในการด าเนนการผลตไฟฟาจากพลงงานชวมวล และการใหประชาชนในพนทเขามาตรวจสอบมลพษทเกดขนจากการด าเนนการจรง เปนแนวทางทส าคญอยางมาก ตอการเปลยนทศนคตของประชาชนตอโรงไฟฟาพลงงานชวมวลในแงลบ ขอเสนอแนะในการพฒนาพลงงานชวมวลเพอใชในระดบครวเรอนและในระดบชมชนนน ทางผจดการบรษทผลตไฟฟาพลงงานชวมวลชมชนไดใหขอเสนอแนะวา ในอนาคตควรมการสรางตนแบบในการใหชมชนไดเรยนรเรองของการผลตไฟฟาจากพลงงานชวมวล โดยบรณาการระหวางภาครฐ ประชาชน และเอกชน และพฒนาเทคโนโลยใหชาวบานสามารถด าเนนการไดไมยงยาก สวนภาครฐควรใหการสนบสนนหรอเปนพเลยงเพอใหภาคเอกชนหรอผประกอบการดานพลงงานชวมวลสามารถด าเนนการได เชน การสนบสนน Adder Cost หรอ การสนบสนน Feed-in-Tariff

201

จ.8 ผเชยวชาญจากคณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบร จงหวดปทมธาน ผ เชยวชาญจากคณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบร จงหวดปทมธาน ไดกลาวถงสถานการณโดยทวไปของการน าพลงงานชวมวลมาใชผลตพลงงานในระดบครวเรอนและระดบชมชน วาในปจจบนวตถดบทจะน ามาผลตพลงงานชวมวลนนมปรมาณเพยงพอ เชน พชทปลกเพอใชเปนพลงงานทดแทน (ไมยคาลปตส กระถนยกษ กระถนณรงค ฯลฯ) และมบางสวนทเปนของเหลอ เชน ซงขาวโพด เหงามนส าปะหลง เศษไมยาง กะลาปาลม แกลบ ฯลฯ ส าหรบการผลตพลงงานชวมวลใชในระดบชมชน และระดบครวเรอนนนมนอย สวนใหญจะใชแกส LPG เนองจากประสทธภาพของพลงงานชวมวลนนยงไมเทาเทยมกบ แกส LPG ตองใชเวลาในการหงตมมากกวา ท าใหเสยเวลา และใหความรอนนอยกวาดวยจงไมเปนทนยมใชกนในระดบชมชนและระดบครวเรอน อกทงตองมการเรยนรในการจดเตา และราคาเตากแพง เมอเทยบกบถงแกส LPG ราคาพนกวาบาท เตาแกส ราคา 500-600 บาท สวนเตาชวมวลราคาหมนกวาบาท ซงหาซอไดยากไมมใครรบท า ดงนนสถานการณของพลงงานชวมวลนน วตถดบมมากมาย แตการน าไปใชยงมนอยมาก ยกเวนการน าไปผลตกระแสไฟฟาของโรงงานใหญๆ จะผลตไดเกน 10 แมกกะวตต สามารถขายไฟฟาไดเงนหลายรอยลานบาท และในคายทหาร กองทพอากาศจะเปนเตาขนาดใหญ ใชหงขาวเลยงคนไดประมาณ 70 คน ใชเวลา 45 นาท ซงมการสาธตการใชงานเมอเปรยบเทยบกบการใชแกส LPG จะใชเวลาใกลเคยงกน แตลดคาใชจายลงจาก 2 ใน 3 ของการใชแกส LPG การเรมตนใชนนตองมคาใชจายในการซอชดเตาประมาณ 400,000-500,000 บาท ซงวตถดบกจะเปนเศษไมยอยๆ การใชพลงงานชวมวลแบบนเปนการลงทนทคมคา แตในครวเรอนจะไมคมคา สถานการณพลงงานชวมวลทงประเทศถงแมวาจะยงไมชดเจน แตกเรมมการสนบสนนการใชพลงงานชวมวลบาง แตยงไมเปนทนยมกนมาก เมอดจากแผนของกระทรวงพลงงาน มการใชพลงงานชวมวลไมกเปอรเซนต เปนพลงงานทดแทนไมถง รอยละ 10 ซงเปนพลงงานชวมวลรอยละ 2-3 เทานน ปจจบนพลงงานชวมวลม 2 แบบ คอ แบบผลตกระแสไฟฟา กบผลตความรอน ซงการผลตไฟฟาจะม 2 เทคโนโลย คอ แกสซฟเคชน (Gasification) และ สตมบอยเลอร (Steam boiler) คอ โรงจกรพลงไอน า จะตองน าพลงงานชวมวลมาสบ แลวน าไปเผาในเตาเพอตมน าใหไดไอน าและน าไปผลตกระแสไฟฟา อกกลมคอการผลตความรอนซงอาจจะเผาตรง โดยเอาเขาเตาเผาและไดแกสออกมา และเผาแกสกจะใหความรอน ซงหลกๆ พลงงานชวมวลทใชกจะม 2 แบบ แตวธของ

202

ชาวบาน คอ การเผาถาน ซงถานจากการเผาไมเปนชนๆ จะไดถานออกมา ถานทไดสวนใหญน าไปขาย และผลพลอยไดคอน าสมควนไม สวนปรมาณวตถดบมมากมาย ในดานการสนบสนนในดานมาตรการและนโยบาย รวมทงโครงการหรอกจกรรมทเกยวของในการผลตพลงงานโดยใชพลงงานชวมวลนน ผ เชยวชาญจากคณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบร จงหวดปทมธาน ไดใหขอคดเหนเกยวกบประเดนดงกลาววา ประเทศไทยไดมมาตรการและนโยบายสนบสนนบางแตยงไมไดผลเทาทควร กระทรวงพลงงานมโครงการตางๆ เขาไปในชมชนแนะน าวธการใช แตไมไดผลไมมการน าไปใชอยางจรงจง ในระดบใหญทผลตกระแสไฟฟากมการชวยเหลอบาง แตยงไมดงดดใจเพราะภาครฐใหคา Adder ต า คดเปน 0.50บาทตอหนงหนวยไฟฟา แตถาเกน 1 เมกะวตต ขนไปจะได 0.30 บาท ในขณะทโซลาเซลล ได 6 - 7 บาท ขยะ 3.50 บาท ซงเปนปรมาณทต า ดานของการใชพลงงานชวมวลในครวเรอนนนเปนไปไดยาก แตถาในโรงงานขนาดเลก เชน โรงงานอบล าใยจะใช LPG ถงใหญประมาณวนละ 5 -10 ถง ซงตองชวยใหเกดการใชพลงงานชวมวล เพราะลดคาใชจายไดมาก ประมาณรอยละ70 ลดตนทนได 2 ใน และทผานมามการสนบสนนจากกระทรวงพลง งาน สวทช. สนช. ใหการสนบสนนเฉพาะตวตนแบบ โดยใหการสนบสนนรอยละ 25-30 และตวตอไปไมใหการสนบสนน เนองจากเหตผลคอจะตองม Innovation ทสงกวาน ขณะนมกจกรรมทเกยวของกบการใชพลงงานชวมวล คอ กระทรวงพลงงานสนบสนนโรงไฟฟาชวมวล ซงเปนโครงการน ารอง แยกเปน 2 ประเภท คอ ไฟฟาและความรอน ใหการสนบสนนโรงไฟฟาทงหมด 4 โรง มขนาดก าลงการผลต 250 KW ทง 4 โรงนคดเลอกมาจาก 17 บรษท มโรงทเสรจแลว 1 โรงมการสงมอบไปประมาณ 11 เดอน ปจจบนมการเดนเครองอยตลอด แตกมปญหาบาง และไดขายไฟฟาไปแลว โรงงานตงอยท อ.พนมสารคาม จ.ฉะเชงเทรา มาตรการของภาครฐควรใหการสนบสนนโรงแรกไปแลว และควรสนบสนนโรงตอไปดวย ไมควรปลอยปละละเลย เพราะจะท าใหกลบไปใชพลงงานฟอสซลเหมอนเดม ส าหรบกระบวนการการบรหารจดการพลงงานชวมวลเพอผลตพลงงานหรอใชในระดบครวเรอนและระดบชมชน เชน การวางแผน การผลต การตดตามและประเมนผล ผ เชยวชาญจากคณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบร จงหวดปทมธาน ไดอธบายเพมเตมวา ทางกระทรวงพลงงานกมแผนออกมาเปนระยะๆ ในลกษณะวาปจจบนมวตถดบอะไรบางในแตภมภาคในแตละฤดกาล ท าออกมาในรปแบบของปฏทนชวมวล คอ การท าขอมลเปนสถตวาแตละภาคมวตถดบอะไรบางในรอบ 12 เดอน แบงออกเปนฤดกาล ฤดกาลไหนมวตถดบอะไร แตยงไมคอยมการ Update ขอมลใหทนสมย

203

ส าหรบผลกระทบทางดานเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม ของการใชพลงงานชวมวลในระดบชมชนและระดบครวเรอนนน ถามการผลตกระแสไฟฟา กมผลกระทบตอสงแวดลอม เพราะเครองมอ เครองจกรยงไมดพอ ตองมการซอมแซมตลอด เมอมการเดนเครองกจะมการปลอยควน และมฝ นละอองออกสสงแวดลอมอยางแนนอนไมวาจะมวธการปองกนอยางดทสด กยงมฝ นละอองออกมา แตในการแกไขปญหา กคอการใหการสนบสนนคาใชจายของชาวบานรอบๆ บรเวณโรงไฟฟา ท าใหชาวบานมความพงพอใจ ดานสงคมไมคอยมปญหา ในเรองของฝ นควน ทางโรงไฟฟาจะปลอยออกมาแตจะไมเกดคามาตรฐานทก าหนดไว ความรอนมการแกปญหาโดยการใชน าหลอเยนแลวคอยปลอยทง ดานน าเสยกมบาง เพราะบางทกมการปลอยปละละเลย เพราะเหนวาเปนทโลงซงตอนสรางมขนาดเลก พอผลตจรงกเกดการ Overload ท าใหมปญหาน าเนาเสยบางแตกไมมากนก ปญหาและอปสรรค รวมทงความส าเรจของการน าพลงงานชวมวลมาใชผลตพลงงานในระดบครวเรอนและระดบชมชน นน ผ เชยวชาญจากคณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบร จงหวดปทมธาน ไดกลาวถงปญหาและอปสรรคจากการใชพลงงานชวมวล โดยมรายละเอยดดงตอไปน 1) การใชพลงงานชวมวลในระดบครวเรอนมความลาชา ตองใชเวลาในการท าอาหารนาน ท าใหเสยเวลาและใหความรอนต า มประสทธภาพนอยกวาแกส LPG 2) เตาชวมวลมราคาแพง และหาซอไดยาก 3) ปญหาชมชนตอตานการตงโรงไฟฟา ใหเหตผลเรองมลพษและสงแวดลอม และไมรบฟงเหตผลและวธการแกไข 4) การขออนญาตการตงโรงไฟฟามความยงยาก ตองผานองคกร 7 องคกร แตละองคกรมความยงยาก เนองจากภาครฐนนไมตองการใชประชาชนไดรบผลกระทบจากสงเหลานน ภาครฐตองการโรงไฟฟาทสะอาด ไมมผลกระทบสงแวดลอม ซงความส าเรจของการน าพลงงานชวมวลไปใชสวนใหญเปนการผลตไฟฟา ของโรงผลตไฟฟาขนาดใหญทจะสามารถท าไดอยางตอเนอง ส าหรบระดบชมชนและครวเรอนนนเปนไปไดยาก ซงถาใหองคการบรหารสวนทองถนเขามาบรหารจดการกเปนไปไดยากเชนกน จะเกดปญหาเรองของงบประมาณ และบคลากรไมเพยงพอ ในสวนของขอเสนอแนะในการพฒนาการผลตพลงงานโดยใชพลงงานชวมวลในระดบชมชนและระดบครวเรอนในอนาคต ผ เชยวชาญจากคณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยเทคโนโลยราช

204

มงคลธญบร จงหวดปทมธาน ไดเสนอแนะการพฒนาการผลตพลงงานชวมวลในระดบครวเรอนและในระดบชมชน ดงมรายละเอยดดงตอไปน 1) รฐบาลตองใหเงนชวยเหลอใหมากกวาน และตองชวยเหลอทกโรงงาน และสนบสนนโรงงานทใช แกส LPG ใหมาใชพลงงานชวมวล 2) ควรเพมคา Adderใหกบโรงผลตไฟฟา 3) ควรจดบรการศนยชวมวล เพอรายงานปรมาณชวมวลทเหลอ ณ ปจจบน แบบออนไลน 4) จดโซนนงปรมาณชวมวล และพรอมสนบสนนเมลดพนธเพอใหประชาชนปลก โดยการกระจายทวประเทศ โดยเฉพาะบรเวณทมความพรอมและมศกยภาพสง 5) ภาครฐตองมความชดเจนและถกตอง การประกาศโครงการตางๆ ตองค านง พนจพเคราะหแลววาถกตองและเหมาะสมจรงๆ 6) การประเมนตนแบบจะตองประเมนผลจากความพงพอใจของการใชงานจรง จากการจายคาตอบแทนผ ทใชพลงงานชวมวลทดแทนการใชกาซ LPG เชน ธรกจอบแหงล าใย การกลนกฤษณา การตมยา (มลนธไทยกรณา) การใชน าสมควนไมในยางพารา จ.9 ผเชยวชาญจากนกวจยโครงการจดท าแนวทางการพสจนผลประโยชนรวม ส าหรบโครงการลดกาซเรอนกระจกภาคพลงงาน และการจดการขยะ โดยองคการบรหารจดการกาซเรอนกระจก (องคการมหาชน) และศนยบรการวชาการเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร (องคการบรหารจดการกาซเรอนกระจก (องคการมหาชน) และศนยบรการวชาการเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2555) เมอวนศกรท 21 ธนวาคม 2555 นกวจยโครงการจดท าแนวทางการพสจนผลประโยชนรวม ส าหรบโครงการลดกาซเรอนกระจกภาคพลงงาน และการจดการขยะ โดยองคการบรหารจดการกาซเรอนกระจก (องคการมหาชน) และศนยบรการวชาการเศรษฐศาสตร มหาวทยาลย ธรรมศาสตร ไดมการจดสมมนากลมเฉพาะครงท 2 เพอพจารณาดชนชวดในการไดรบผลประโยชนรวม (Co-Benefit) ของโครงการลดกาซเรอนกระจกในภาคพลงงาน และการจดการขยะ ซงการน าพลงงานชวมวลมาผลตเปนพลงงานนน สามารถเขาขายของโครงการกลไกการพฒนาทสะอาด เนองจากมการน าชวมวลมาใชทดแทนพลงงานสนเปลอง (กรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน, 2554: 71) ซงหลกเกณฑเบองตนในการพจารณาผลประโยชนรวมนน จะเรมจากการเกบขอมลตามตวชวดในมตตางๆ ดงตอไปน

205

1) ตวชวดทางดานสงแวดลอม มการพจารณาเกยวกบ - มลพษทางดานอากาศ เชน การปลดปลอยกาซซลเฟอรไดออกไซด ฝ นละออง สารอนทรยระเหยงาย ไนโตรเจน กลน - มลพษทางดานน า พจารณาครอบคลมทงคณภาพของแหลงน าวาดชนชวดความสกปรกของแหลงน า เชน คา BOD COD คาโลหะหนก คาความขน มากนอยเพยงใด และยงครอบคลมวา การด าเนนโครงการทางดานชวมวลนน มผลกระทบตอปรมาณแหลงน าและการใชประโยชนทางดานทรพยากรน ามากนอยเพยงใด - มลพษทางดน เชน การปนเปอนของสารเคมหรอโลหะหนกในดน ความเปนกรดเปนดาง การพงทลายของดน การใชประโยชนของพนท - ผลกระทบทางดานการจดการขยะมลฝอย เชน อตราสวนของของเสยทจะเกดขนตอพนทตอประชากร อตราการน าของเสยกลบไปใชใหม - มลพษทางเสยงจากการด าเนนโครงการเพอผลตพลงงานชวมวล 2) ตวชวดทางดานเศรษฐศาสตร มการพจารณาเกยวกบ - ผลตภณฑมวลรวมของทงประเทศ - การเปลยนแปลงสภาพทางเศรษฐกจของพนททมการด าเนนโครงการทางดานพลงงานชวมวลเพอลดการปลดปลอยกาซเรอนกระจก - การประหยดพลงงาน และความมนคงทางดานพลงงาน เมอมการด าเนนโครงการทางดานพลงงานชวมวลเพอลดการปลดปลอยกาซเรอนกระจก - การลงทนเพอการพฒนาเทคโนโลยในการผลตพลงงานชวมวล เมอมการด าเนนโครงการทางดานพลงงานชวมวลเพอลดการปลดปลอยกาซเรอนกระจก 3) ตวชวดทางดานสงคม มการพจารณาเกยวกบการสรางงานภายในพนท ภาวะความปลอดภยในการท างาน ผลประโยชนทางดานสขภาพ สวสดการทางดานสงคม และพฒนาการทางดานสงคม เชน กระบวนการการมสวนรวมของคนในชมชน ทงกอนและหลงด าเนนโครงการทางดานพลงงานชวมวลเพอลดการปลดปลอยกาซเรอนกระจก ในแตละตวชวดนน สามารถสรปเกณฑในการใหคะแนนทงหมด 5 เกณฑการตดสน คอ 2 คะแนน หมายถง โครงการดงกลาวไมกอใหเกดความเสยหายตอสงแวดลอม เศรษฐกจ และสงคม และมแนวโนมทมการเปลยนแปลงทดขนมาก เมอเปรยบเทยบกบกอนด าเนนโครงการ 1 คะแนน หมายถง โครงการดงกลาวไมกอใหเกดความเสยหายตอสงแวดลอม เศรษฐกจ และสงคม และมแนวโนมการเปลยนแปลงทดขน เมอเปรยบเทยบกบกอนด าเนนโครงการ

206

0 คะแนน หมายถง โครงการดงกลาวไมมผลกระทบใดๆเลยตอสงแวดลอม เศรษฐกจ และสงคม -1 คะแนน หมายถง โครงการดงกลาวกอใหเกดความเสยหายตอสงแวดลอม เศรษฐกจ และสงคม เมอเปรยบเทยบกบกอนด าเนนโครงการ แตสามารถปองกนหรอแกไขปญหาดงกลาวได -2 คะแนน หมายถง โครงการดงกลาวกอใหเกดความเสยหายตอสงแวดลอม เศรษฐกจ และสงคม เมอเปรยบเทยบกบกอนด าเนนโครงการ และไมสามารถปองกนหรอแกไขปญหาดงกลาวได คะแนนจากเกณฑการตดสนทงหมดจะน ามาค านวณเปนคาเฉลยส าหรบแตละมต แลวน าคะแนนเฉลยดงกลาวไปใสในรปสามเหลยมของแตละมตทงในดานเศรษฐกจ ส งคม และสงแวดลอม เพอพจารณาผลประโยชนรวมกนทจะเกดขนจากการลดกาซเรอนกระจก โดยแบงเสนระดบคะแนนทงหมด 5 ระดบ ซงตรงกลางของรปสามเหลยมจะแสดงการเกด “ ผลขางเคยงรวม” เปนลบ สวนขอบนอกสดจะแสดงการมผลประโยชนรวมมากทสดของโครงการนนๆ ดงภาพท จ.1 ภาพท จ.1 การประเมนผลประโยชนรวมของโครงการลดกาซเรอนกระจกภาคพลงงาน และการ

จดการขยะ แหลงทมา: องคการบรหารจดการกาซเรอนกระจก (องคการมหาชน) และศนยบรการวชาการ

เศรษฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2555. หมายเหต: เสนประหนา หมายถง การลงคะแนนคาเฉลยของทงสามดาน เพอใหขนาดของ

ผลประโยชนรวม

สงแวดลอม

เศรษฐกจ สงคม

ภาคผนวก ฉ.

ประกาศกระทรวงอตสาหกรรม เรอง ก าหนดคาปรมาณ ของสารเจอปนในอากาศทระบายออกจากโรงงาน

พ.ศ. 2549

ø÷Üîü Ý÷ - nidalibrary1.nida.ac.th/res1/researchfull-1/b181740.pdf · ø÷Üîü Ý÷...

Documents