ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΠΑΡΑΛΙΜΝΙΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2019-2020

Σχολικό εγχειρίδιο: Νεοελληνική Γλώσσα Α΄ Γυμνασίου, σελ. 63-65

                                 

 

1

ΕΝΟΤΗΤΑ 4. ΤΑ ΜΕΡΗ ΤΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ

ΟΝΟΜΑΤΙΚΗ ΚΑΙ ΡΗΜΑΤΙΚΗ ΦΡΑΣΗ

Σε κάθε κείμενο κύριο συστατικό – βασική μονάδα αποτελεί η πρόταση. Κάθε πρόταση συγκροτείται από λέξεις και εκφράζει ένα ακέραιο και αυτοτελές νόημα. Η πρόταση αποτελείται από δύο βασικά μέρη. Στο ένα μέρος κεντρική λέξη είναι το ουσιαστικό, ενώ στο άλλο μέρος το ρήμα. Έτσι, το ένα μέρος λέγεται ονοματική φράση (ΟΦ), ενώ το άλλο ρηματική φράση (ΡΦ).

Ονοματική φράση (ΟΦ): είναι η φράση – το λεκτικό σύνολο που έχει ως κεντρικό πυρήνα ένα ουσιαστικό ή ένα ουσιαστικό μαζί με τα συμπληρώματά του (άρθρο, επίθετο, αριθμητικό, αντωνυμία κ.ά.). Η ονοματική φράση δεν περιέχει ρήμα.

π.χ. Οι μαθητές διαβάζουν. ή Οι επιμελείς μαθητές διαβάζουν. ΟΦ ΟΦΟι ονοματικές φράσεις χρησιμοποιούνται κυρίως σε τίτλους κεφαλαίων, βιβλίων, εφημερίδων και περιοδικών ή διαφημιστικά κείμενα.

Ρηματική φράση (ΡΦ): είναι η φράση – το λεκτικό σύνολο που έχει ως κεντρικό πυρήνα το ρήμα. Μπορεί να περιλαμβάνει μόνο ένα ρήμα ή το ρήμα συνοδευόμενο από προσδιορισμούς και συμπληρώματα (αντικείμενο, κατηγορούμενο, επιρρήματα κ.ά.). π.χ. Ο Γιάννης κάνει ποδήλατο. Εγώ παίζω.

ΡΦ ΡΦ

Αρκετές φορές η Ρηματική Φράση μπορεί να περιλαμβάνει και μια Ονοματική Φράση.

ΟΦ

                                                                                        π.χ. Το Υπουργείο Υγείας συνέταξε διατροφικές οδηγίες.

ΟΦ ΡΦ

ΡΗΜΑΤΙΚΗ ΦΡΑΣΗ

ΟΝΟΜΑΤΙΚΗ ΦΡΑΣΗ

ΠΡΟΤΑΣΗ

Οι μορφές της Ονοματικής Φράσης

π.χ. Η παπαρούνα άνθισε.

π.χ. Η κόκκινη παπαρούνα άνθισε.

Οι λειτουργίες της Ονοματικής Φράσης:

Η Ονοματική Φράση έχει πολλές λειτουργίες στην πρόταση. Συγκεκριμένα, μπορεί να λειτουργήσει ως:

Υποκείμενο του ρήματος: δηλώνει το πρόσωπο ή πράγμα για το οποίο γίνεται λόγος στη φράση. Ρωτούμε ποιος ενεργεί ή δέχεται μια ενέργεια ή βρίσκεται σε μια κατάσταση.π.χ. Πολλοί γονείς δε διαφωνούν.  

Αντικείμενο, δηλαδή το πρόσωπο ή το πράγμα στο οποίο μεταφέρεται η ενέργεια του υποκειμένου ενός ρήματος.

π.χ. Τα παιδιά τρώνε τσιπς.

Κατηγορούμενο (του υποκειμένου)

π.χ. Το ένα στα δέκα Ελληνόπουλα είναι παχύσαρκο.

Συμπλήρωμα πρόθεσης (ύστερα από πρόθεση σε πτώση αιτιατική ή γενική)

π.χ. Να τρώτε με τη συντροφιά προσφιλών προσώπων.

Πολλά παιδιά στην Ελλάδα δε συνηθίζουν να τρώνε πρωινό.

Συμπλήρωμα ουσιαστικού (= άλλης ονοματικής φράσης) σε πτώση γενική

π.χ. Περιεργάζομαι την παράταξη των γλυκισμάτων.

Η κατανάλωση τυριού είναι υψηλή.

2

α. Απλή: Περιλαμβάνει άρθρο + ουσιαστικό. β. Διευρυμένη: Περιλαμβάνει άρθρο + επίθετο + ουσιαστικό.Η διευρυμένη μορφή της ονοματικής φράσης μπορεί να περιέχει οποιοδήποτε άλλο μέρος του λόγου που μπορεί να λειτουργήσει ως συμπλήρωμα ή προσδιορισμός του ουσιαστικού (π.χ. αριθμητικό, επίθετο ή και ολόκληρη πρόταση).

ΟΝΟΜΑΤΙΚΗ ΦΡΑΣΗ

Μετατροπή μιας ρηματικής φράσης σε ονοματική

Μετατροπή μιας ονοματικής φράσης σε ρηματική

3

π.χ. Καλλιέργεια βιολογικών προϊόντων

Καλλιεργούνται βιολογικά προϊόντα.

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

1. Να χωρίσετε τις ονοματικές (ΟΦ) από τις ρηματικές φράσεις (ΡΦ).

Αυξήθηκε η τιμή του ψωμιού.

Το βιβλίο παρουσιάστηκε στο κοινό.

Το έργο του συγγραφέα ολοκληρώθηκε.

Το καλό πρωινό ελέγχει την πείνα όλη μέρα.

Ματαιώθηκε ο αγώνας λόγω βροχής.

Έγινε η παρουσίαση του νέου βιβλίου.

Λύνεται το πρόβλημα της ηχορύπανσης.

Παρατηρήθηκε αύξηση της κατανάλωσης αλκοόλ στους νέους.

Η κατανάλωση μεγάλης ποσότητας νερού αποτρέπει την πολυφαγία.

Το κάπνισμα βλάπτει σοβαρά την υγεία.

2. Να γράψετε τη λειτουργία των υπογραμμισμένων ονοματικών φράσεων.

α) Αυξήθηκε η τιμή της βενζίνης. ____________________________________________________

β) Παρατάθηκε η εξεταστική περίοδος. _______________________________________________

γ) Η συναυλία που διοργανώσαμε ήταν εξαιρετική. ______________________________________

δ) Ο συγγραφέας παρουσίασε το καινούριο του βιβλίο στο κοινό. __________________________

ε) Αυτό το φάρμακο θεραπεύει το κρυολόγημα. ________________________________________

στ) Τα κρέατα περιέχουν θρεπτικά συστατικά. __________________________________________

ζ) Τα κρούσματα της παχυσαρκίας στη χώρα μας είναι πάρα πολλά. ________________________

η) Οι βιταμίνες προσφέρουν πολύτιμα συστατικά στα ερυθρά αιμοσφαίρια του αίματος.

______________________________ ___________________________________

θ) Οι γονείς πρέπει να δείξουν μεγαλύτερο ενδιαφέρον για τη διατροφή των παιδιών τους.

___________________________________

3. Να μετατρέψετε τις ονοματικές φράσεις σε ρηματικές φράσεις.

α) Ματαίωση της παράστασης λόγω βροχής.

_______________________________________________

β) Αναγνώριση του λογοτεχνικού του έργου από όλους.

_______________________________________________

γ) Ολοκλήρωση της καταγραφής των παλιών βιβλίων.

_______________________________________________

4. Να μετατρέψετε τις ρηματικές φράσεις σε ονοματικές φράσεις.

4

Για να μετατρέψουμε μια ονοματική φράση σε

Ρηματικήμετατρέπουμε το ουσιαστικό

που είναι σε ονομαστική πτώση σε ρήμα.

i. Συλλέγω τις αποδείξεις.

__________________________________________

ii. Αποστέλλω προσκλήσεις στους καλεσμένους.

__________________________________________

iii. Οι θερμίδες κάηκαν.

__________________________________________

iv. Απαγορεύεται η κυκλοφορία.

__________________________________________

5. Να υπογραμμίσετε τις ονοματικές φράσεις που βρίσκονται μέσα σε ρηματικές.

Οι μαθητές διαβάζουν την Ιστορία.

Ο Γιάννης πρέπει να καθαρίσει το δωμάτιό του!

Η Μαρία θα ετοιμάσει την τσάντα της.

Όλοι πλένουμε καθημερινά τα δόντια μας.

6. Στις προτάσεις που ακολουθούν να χωρίσετε τις ονοματικές και τις ρηματικές τους φράσεις.

Για κάθε ονοματική φράση να γράψετε το γράμμα Δ αν είναι διευρυμένη και το γράμμα Α αν

είναι απλή.

1. Οι τουρίστες απολαμβάνουν τα ελληνικά φαγητά. ____________________

2. Το πλούσιο βραδινό φαγητό είναι επικίνδυνο για την υγεία. ____________________

3. Πολλοί έφηβοι δεν συνηθίζουν να τρώνε πρωινό. ___________________

4. Επιφανείς διαιτολόγοι προτείνουν τη μεσογειακή δίαιτα. ___________________

5. Κάθε εκδήλωση της ελληνικής ζωής είναι αδιάσπαστα δεμένη με το ελληνικό τραπέζι.

___________________

7. Στις παρακάτω προτάσεις να υπογραμμίσετε την ονοματική φράση και να κυκλώσετε την

κεντρική της λέξη.

1. Οι οδηγίες αυτές αποσκοπούν στο να παρουσιαστεί ένα διατροφικό πρότυπο.

2. Το 56% των μαθητών τρώει τουλάχιστον μία φορά την ημέρα τσιπς.

3. Αυτός κάνει για δέκα.

4. Η μέχρι τώρα προσπάθεια δεν απέδωσε καρπούς.

5

8. Να υπογραμμίσετε το ονοματικό μέρος που υπάρχει μέσα στο ρηματικό μέρος των παρακάτω

προτάσεων.

1. Η υποδειγματική διατροφή αποτελεί τον τελικό στόχο.

2. Οι επισκέπτες έφεραν ένα νόστιμο γλυκό.

3. Οι άνθρωποι δεν εφαρμόζουν πάντα τους κανόνες καλής διατροφής.

4. Το κρασί καταναλώνεται σε μετρημένες ποσότητες από τους ενήλικες.

5. Το καλό πρωινό ελέγχει την πείνα όλη την ημέρα.

9. Να μετατρέψετε τις πιο κάτω ΟΦ (ονοματικές φράσεις) από απλές σε διευρυμένες.

i. Τα παιδιά είναι υγιή. _____________________________________________________________

ii. Τα λουλούδια ανθίζουν. ___________________________________________________________

iii. Η Μαρία διορίστηκε διευθύντρια. ___________________________________________________

iv. Οι μαθητές είναι άριστοι. __________________________________________________________

v. Τα παιδιά παίζουν στην αυλή. ______________________________________________________

10. Να μετατρέψετε τις πιο κάτω ΟΦ (ονοματικές φράσεις) από διευρυμένες σε απλές.

(α) Όλοι οι αθλητές τρέφονται υγιεινά. _________________________________________________

(β) Οι υγιείς άνθρωποι ξεκινούν τη μέρα τους με πρωινό. __________________________________

(γ) Οι μαθητές της κ. Μίνας μελετούν την πυραμίδα της Μεσογειακής διατροφής.

______________________________________________________________________________

ΑΝ ΕΧΕΤΕ ΑΠΟΡΙΕΣ, ΜΠΟΡΕΙΤΕ ΝΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΕΙΤΕ ΜΕ ΤΙΣ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΕΣ ΣΑΣ. Στέλλα Γεωργίου andreas . stella @ cytanet . com . cy Μαρία Σωτηρίου sotirioumaria @ hotmail . com Χριστίνα Κουμή - Ρουσιά koumi _ christina @ yahoo . com Ελένη Δημοπούλου dimopoulou _ el @ yahoo . gr Στέλλα Καραντώνη stella _ karantoni @ hotmail . com Χριστίνα Γεωργίου christinalatin @ gmail . com

6

Σήμερα μάθαμε για την Ονοματική και τη Ρηματική Φράση!