Мојот живот после...

Мојот живот после ампутација

МОЈОТ ЖИВОТ ПОСЛЕ АМПУТАЦИЈА

Po~ituvan ~itatelu,

Moèbi ovaa bro{ura ti dojde vo race, to~no vo momentot koga se soo~uva{ so soznanieto deka gubitokot na tvoite ekstremiteti e nenadoknadliv. Imaj na um deka hirurzite morale da gi `rtvuvaat, za da ti go spasat ìvotot.Navikata da se dviì{, da odi{ na rabota da gi posetuva{ saka-nite lu|e i mesta, sega prestanuva.

I {to ponatamu?Medicinata i tehnologijata ovozmoùvaat brzo ispravuva-we i dvièwe. Materijalite koi ni se dostapni, tehni~kite re{enija koi gi imame na raspolagawe, modernata rehabili-taciska metoda, nudat mo`nost za obnovuvawe na dvièweto bez pote{kotii, bolki i nekoi ograni~uvawa. Stru~en tim raboti okolu tebe na toa {to pobrgu i poefektivno da tiovozmoì aktivni dvièwa i da gi prilagodi dvièwata natvoite potrebi za ìveewe.

A {to e so tvoeto znaewe?Ti stanuva{ navigator koj treba da upravuva so naprava koja ti go nadomestuva izgubeniot del od teloto. Navigacijata vo ovoj slu~aj ne e misla, tuku proces so cel da se vospostavat novi rutinski dvièwa. Toa zna~i deka posle vospostavuvaweto na rutinskite dvièwa, nema da ima{ potreba da se koncentrira{ na dvièweto. Site dvièwa }e se obavuvat bez razmisluvawe na ona{to se slu~uva so protezata, odnosno }e se obavuvat rutinski. Ako toj proces ne se odviva pravilno, dvièweto }e bide "ne{koluvano", naporno i zabeleìtelno. Ve}e i samiot si zaklu~il deka ne moè{ da se potpre{ samo na znaeweto na stru~niot tim. Potrebno e tvoe znaewe, u~estvuvawe i razbirawe na se {to ti se slu~uva.Ti si ~len na stru~niot tim za rehabilitacija, ti si toj koj ostanuva so svojata proteza, i so svoite dvièwa, koga site }e se oddale~ime i }e te ostavime so tvoite naviki i tvoite potrebi. Zatoa slu{aj i u~i! Prifati ja novata zada~a so strast. Nastojuvaj da ne si im naporen na lu|eto okolu tebe, bidejki tie sakaat tebe da ti bide dobro. Potrebata da razbere{ toa {to se slu~uva i ona {to moè da se slu~i, be{e motiv za pi{uvawe na ova kniga. Knigata ti e posvetena tebe so namera da te donese do misla deka ~ekori{ so zdrava noga.

"@ivotot prodolùva ponatamu"Prim. Dr. Ivan Husi}

3

4

[TO E TOA AMPUTACIJA?

Nov po~etok .

Amputacija e otstranuvawe na zabole-niot ili povredeniot del od teloto,

so cel da se spasi ìvotot na pacien-tot. Pri~inite se naj~esto bolesti na perifernite krvni sadovi ili povre-di, a ne{to poretko tumori i vrodeni malformacii. Se otstranuva bolniot del na ekstremitetot za toa {to ne se upotrebuva ili e opasen za organizmot.

tosecorp idarop nesapo edib ad eòMna raspa|awe na tkivoto koe go true or-ganizmot, zaradi tumorot koj se zakanuva da se pro{iri ili zaradi povredata. Se otstranuva popre~no, odnosno se pravi rez niz site strukturi na tkivata. Ampu-tacijata opfa}a otstranuvawe na koà, potko`no tkivo, muskuli, ligamenti, nervi i koski. Ostanuva ~kunkata so prese~eni strukturi. Muskulite ima-at po~etok, no ne i zavr{etok, krvnite sadovi zavr{uvaat slepo, a nervite ne nosat pove}e informacii od delot koj e pogoden. ^kunkata e bolna, redovno ote~ena, a tkivoto ne podnesuva priti-sok.Otokot na tkivoto se namaluva, za-visno od postoperativnoto le~ewe. Zadolìtelna e kompresivnata tera-pija so elasti~en zavoj ili terapija so kompresivna navlaka za ~kunka koja e mnogu podobra od zavojot. So ve`bi se pottiknuva rabotata na muskulaturata i cirkulacijata vo ~kunkata, bolkata postepeno se smaluva, a ~kunkata se podgotvuva za optovaruvawe. ^kunkata treba da bide osposobena da go prifa-ti leì{teto i silite koi teìnata na teloto gi prenesuva na podlogata.

Kolku toa vo prvite denovi izgle-da neizvodlivo, samiot organizam mnogu brzo se prilagoduva i so toa go ovozmoùva optovaruvaweto.

Bolniot po~nuva so nov na~in na dvièwe, pa u~i na koj na~in so ~kun-kata da ja upravuva protezata i da ja

prenesuva teìnata na podlogata.

Amputacijata ne e kraj tuku nov po~etok!

5

] e zabeleìte deka ~kunkata posle ope-racijata e ote~ena, ranata usporeno za-

zdravuva, bolkata e jaka taka da e ograni~en prostorot za dvièwe.Toa e o~ekuvano, so ogled na toa deka amputacijata zna~i pre-sekuvawe na tkivoto na koàta i muskulite, o{tetuvawe i krvarewe. Bi trebalo {to po-skoro da se zapo~ne so kompresivna terapi-ja na ~kunkata, zatoa {to taka se namaluva otokot, tonusot na muskulite na ~kunkata se naviknuvaat na postojan pritisok vo kon-

VO BOLNI^KI KREVETPravilnata nega na ranata posle operacijata e zadolìtelna, za da se izbeg-nat komplikaciite za vreme na zazdravuvawe na ranata, kako {to se infekciite. Zazdravuvaweto na ranite se pod nadzor na oddelenskata medicinska sestra.

bandaìrawe

Principot na bandaìrawe e sleden: najjaka e kompresijata na vrvot na ~kunkata, a poslaba e nagore. Na toj na~in se spre~uva zastoj na cirkulacijata vo ~kunkata. So ranata kompresijska terapija se postignuva:

- smaluvawe na otokot, - tonizacija na muskulot, - naviknuvawe na ~kunkata na pritisok vo kontaktnoto leì{te, - oblikuvawe na ~kunkata za idnoto leì{te.

6

Jaknewe na gornite ekstremiteti e neophodno za da se podgotvite za aktivnosta transfer (krevet-koli~ka, koli~ka-kada) i ostanatite dnevni aktivnosti. Tegovite i gumenite lenti se pomagala koi se koristat vo tek na tie ve`bi. Podigaj}i gi tegovite ili razvlekuvaj}i gi trakite vo razli~ni nasoki, zajaknuvate razli~na grupa na muskuli. Ovie ve`bi gi pravite postepeno, napreduvaj}i od poluleè~ka, sede~ka, do stoe~ka polo`ba.

taktnoto leì{te. Za kompresija se koristi elasti~en zavoj ili kompresivna navlaka. Fizioterapevtot }e ve nau~i kako pravilno da ja bandaìrate ~kunkata.

Edukacijata e va`naTreba da pra{ate i da nau~ite se za va{ata novonastanata situacija. Za po~etok vi ja nu-dime ovaa bro{ura.

[to }e rabotite so fizioterapevtot?Fizijatarot i fizioterapevtot vi planiraat programa na ve`bi, vo zavisnost od va{ata klini~ka sostojba. Fizioterapevtot }e vi gi pokaè ve`bite koi treba da gi rabotite i kako pravilno da gi ve`bate. ]e po~nete so ve`bi za pravilno di{ewe, pa izometri~ni ve`bi, potoa ve`bi za istegnu-vawe i zajaknuvawe na gornite ekstremiteti na teloto i zdravata noga.Ve`bi vo krevetot, sedewe i trening trans-fer, vo pove}eto slu~ai po~nuva prvite de-novi po operacijata. Ako imate potkolena am-putacija, vo tekot na sedeweto pod ~kunkata treba da se stavi klizna plo~a ili nekakva ramna i cvrsta podloga, kako kolenoto bi bilo ispruèno. Izbegnuvajte go dolgotraj-noto sedewe za da go namalite rizikot od pojava na kontraktura.Trening transferot moè da se izveduva na pove}e na~ini i podrazbira prefrluvawe od krevet vo invalidska koli~ka i obratno ili na pomo{no stol~e ili na toaletnata

{kolka.Fizioterapevtot pritoa vi go pridrùva kole-noto na zdravata noga i cvrsto go drì va{eto sedalo. Na toj na~in }e vi pomogne da se prefrlite na sakanoto mesto. Pa-cientite so dvostranata amputacija moàt da go izvr{uvaat transferotnapred-nazad.

Ramnoteà i koordinacijaVe`bi so rotacii na teloto i prefrluvawe na predmeti od edno na drugo mesto, ja zgo-lemuva stabilnosta na teloto. Tegot so koj ve`bate moè da go prefrlite od svojata desna kon svojata leva strana, pritoa roti-rajki go teloto. [to e predmetot podaleku odvas, taa ve`ba e pote{ka da se napravi.

tavudevzi es akpot an ewavadod os etibèVod poluleè~ka ili sede~ka polo`ba. Tie ja zgolemuvaat stabilnosta na teloto i ko-ordinacijata.Topkata moè da se frli preku rame ili pod rakata. Fizioterapevtot moè namerno da ja frli topkata podaleku od vas za na toj na~in dodatno da ja ve`bate sostojbata na ramnoteà.

Treba {to pobrgu da sepo~ne so bandaìrawe na ~kunkata. Ako bolkata e poma-la, ve}e vtoriot ili tretiot den posle operacijata. Bandaàta treba da se trgne za vreme na spieweto, a zavisno od vrstata na amputacijata i pove}e pati vo tekot na denot. Vo doma{ni uslo-vi bandaìraweto na ~kunkata }e ja izvr{uvate sami pa razmislete za koristewe na kompresivni navlaki so razli~na cvrsti-na, koi dejstvuvaat kako elasti~niot zavoj, no nivnata upotreba e dosta poednostavna. Va{ata rabota se sostoi od navlekuvawe i vadewe na kompresivnata navlaka, koga treba i kol-ku treba, a lekarot }e go odredi po~etokot na bandaìraweto i negovoto traewe.

7

Ve`bi za istegnuvawe spre~uvaat skratuvawe na tetivite. Rabo-tete gi poleka, so kontrolirani dvièwa. Kaj nadkolenata amputacija, ve`bajte eksten-zija na kolkot, a kaj potkolenata ekstenzija na kolenoto. Ako leìte na stomak, zdravoto stapalo spu{tete go na pod, ispruète gi racete vo laktovite i zategnete gi muskulitena kolkot t.e. fleksorite na stranata na koja e izvr{ena amputacijata. Edna od ve`bite za grbot gi

Skoro se moète da rabotite sami, a so ve`bite za di{ewe, zategnuvawe na muskulite na racete i teloto, obratite vnimanie i na slednoto:

Ve`bite za iste-gawe na musku-lite na zadniot del na nadkole-nicata moète da gi rabotite vo leè~ka i sede~ka polo`ba kako e prikaàno na slikata.

Nastojuvavajte del od vremeto vo krevetot da go pominete leèjki na stomak, taka da postojano gi istegate tetivite i mu-skulite koi go svitkuva-at kolkot.

Ako leìte na grb, kolko-vite treba da bidat vo neutralna polo`ba. Do-deka leìte ne stavajte golema pernica pome|u nozete ili pod grbot.

Ve`bite za istegnuvawe na kvadricepsot (muskul od prednata strana na nadkolenicata) moète da gi rabotite leèjki na stomak ili grb.

Pozicionirawe: Vnimavajte na polo`bata na svoeto telo vo tekot na leèweto.Kolkovite i kolenata moraat da bidat ispruèni. Drète gi nozete stisnati edna do druga. Pravilnata polo`ba na kolenskiot zglob kaj podkolenata, a vo kolkot kaj nadkole-nata amputacija, mnogu e va`no za spre~uvawe na kontrakturi.

"Fantomska bolka" e bolka na amputira-niot del od teloto. Le~eweto e kompleksno, naj~esto medikamentozno ili se sproveduva so elektroterapija. Va`no e {to pobrzo da se stavi proteza.

pravite taka da ~kunkata ja pritiskate na podlogata ili ja prefrluvate preku rabot na krevetot, a kolenoto na zdravata noga go pribliùvate kon gradite. Terapevtot ili ~len od familijata moè da vi pomogne kako {to e prikaàno na slikata.

8

V o toa }e uspeeme ako muskulite na race-te, teloto i zdravata noga se dovolno

jaki da moète da go sovladate odeweto so pomagaloto {ande et{u aotaZ .eweìvd az ja naglasuvame va`nosta za ve`bawe za jak-newe na muskulite vo bolni~kiot krevet, no i vo tek na vertikalizacijata i ponatamo{nata rehabilitacija. Ponekoga{ }e bidete kole-blivi dali da po~nete so dvièwe ili da ostanete vo krevet. Ne dozvoluvajte da osta-nete vo krevet. Ostanuvaweto vo krevet go namaluva va{iot po~eten rehabilitacionen potencijal. Se u{te ste svesni za amputira-niot del od nogata, kako odeweto e avtoma-tsko dvièwe, ~estopati so nogata koja ja nemate }e probate da napravite ~ekor i da se potprete na nea. Toa e i vo edno naj~esta pri~ina za pa|awe. Vo tek na vertikaliza-cijata i ve`baweto za koristewe na {ta-ki ili odalki, moè da se slu~i nesre}a, a vam i na fizioterapevtot e da napravite se {to moète kako bi gi dovele na minimumrizikot od padot i povredite.Prvo, morate da nau~ite pravilno da gi ko-ristete {takite ili odalkata. So nivna upotreba se podobruva va{ata ramnoteà i se zgolemuva povr{inata na optovaruvawe, bidejki se rasteretuva va{ata zdrava noga. Za da toa se postigne, pomagaloto mora da bide so visina koja odgovara. Kako da se odredi? [takite se postavuvaat 15 sm pred i strani~no od prstite na stapaloto. Laktot se svitkuva pod agol od 30 stepeni, ra~niot zglob svitkajte go {to pove}e moète koga so dlankata }e se potprete na {takata. Odalkata stavetete ja 25 sm pred sebe, ispravete se i svitkajte gi laktite za 20 stepeni. Koga ~ekorite, {takite treba da bidat vo vidno pole. Mo`nosta od pa|awe e pogolema ako {takite se dràt pokraj teloto. Podpazuvni {taki ne smeat da se koristat! Tie predizvikuvaat hroni~no o{tetuvawa na nervite vo podra~jeto na pazuvite kade e najgolem pritisokot na potpi-raweto. Vo slu~aj na pa|awe, tie vas potpolno ve imobiliziraat, ne moète da gi odfrlite, nitu

Prvite ~ekoriSo vertikalizacijata (ispravuvawe) treba da se po~ne {to pobrgu, idealno bi bilo vtoriot den po operacijata.

da se potprete na racete, {to pa|aweto go pravat nepotrebno te{ko.

9

C elta na kineziterapijata e da se odrì dijapazonot na dvièwata vo zglobovite

i da se zajaknat muskulite na ~kunkata, dru-gata noga, teloto i gornite ekstremiteti, koi }e vi trebat za dvièwe so pomo{ na prote-zata. Jakneweto na tie muskuli se postiga so raznovidni ve`bi za jaknewe na muskulatu-rata, a osobeno e va`na grupata na gluteal-nite i aduktornite muskuli kaj nadkolenata amputacija. Potrebno e da se osposobite za samostoen od so pomo{ na {taki ili odalka.

Vo tek na ve`baweto treba da se pridrùvate kon slednite pravila.

Morate:• da imate soglasnost na lekarot za po- ~etok na ve`bite, posebno koga stanuva zbor za podigawe na tegovi.• da se po~ne so ve`bawe so lesen intenzi-tet i postepeno da se zgolemuva.• da se kontrolirat dvièwata i da se izbe-gnuvaat spontanite dvièwa.• da se namalat ili prekinat ve`bite koi predizvikuvaat ostra bolka.• ako bolkata i ~uvstvoto na nelagodnost ne

PREDPROTETI^KA REHABILITACIJAPretproteti~kata rehabilitacija e vo vremeto od zavr{uvaweto na zarasnu-vawe na ranata do imedijatnata protezata, a nejzina cel e da ve podgotvi {to podobro za upotreba na protezata

pominat za nekolku dena treba da se razgle-da dali brojot na ve`bite i nivnata teìna e adekvatna.• brojot na ve`bite i teìnata na istite se

zgolemuva, koga tie }e stanat prelesni.

Izometri~ki ili stati~ki ve`biZa vreme na izveduva-weto na izometri~kite ve`bi, kontrakcijata na muskulot e bez zna~itelni promeni po dolìna ili vo polo`bata na zglo-bot. Idealno bi bilo, izometri~kata kon-trakcija protiv silata otporot da trae najmalku {est sekundi. Na slikata e prikaàna ve`bata za gluteusite. Pacientot ovie ve`bi moè da gi raboti posle prviot ili vtoriot den po operacijata.

10

Aktivni ve`bi:

Jaknewe na abduktorite na kolkot moè da se postigne so koristewe na gumeni lenti, koi pacientot gi zatega odvojuvaj}i ja ~kunka-ta od zdravata noga.

Ekstenzija na kolkot. Pacientot leì na grb so krpa pod ~kunkata. Turkaj}i ja ~kunkata kon podlogata, odnosno krpatapacientot ja podiga karlicata od podlogata. Ve`bata za ekstenzorite na kolkot moè da se izvede i leèj}i na stomak.

Pozicionirawe. Pacientot so nadkolena amputacija ne smee da leì so pernicata po-megu nozete ili pod grbot. Toa moè da bide pri~initel za fleksorna ili abduktorna kontraktura na kolkot. Fleksorite treba da se istegnuvaat, a ekstenzorite da se zajaknu-vaat.

Istegnuvawe na fleksorite i jaknewe na ekstenzorite. Muskulite koi pomagaat za svitkuvaweto, se pojaki od onie koi go ispra-vaat kolenoto. Posledica e kontraktura na kolenoto koja moè da go ote`ne odeweto so protezata. Ova ednostavna ve`ba treba da se raboti pove}e pati vo denot.

11

Ve`bite za jaknewe na muskulite na telo-to i racete, prodolète da gi rabotite kako {to e objasneto pogore.

Most. Pacientot leì na grb, zdravoto kole-no e vo fleksija od 90 stepeni. So stapaloto cvrsto se potpira na podot, pritoa podigaj}i gi kolkovite. Celta e kontrakcija na eksten-zorite na kolkot na zdravata noga. ^kunkata treba da se potkrenuva se dodeka dvata kol-ka ne bidat vo ista ramnina.

Zavisno od naprednuvaweto na pacientot se voveduvaat i ve`bi so postepeno opte-retuvawe. Opteretuvaweto se postignuva so tegovi ili fizioterapevtot so svoite race pravi otpor so {to ja ote`nuva samata ve`ba.

Bidej}i ~kunkata ja prezema ulogata na stapalo i stanuva optovaren del na telo-to, koàta treba da se prilagodi na novo-nastanati funkcionalni pobaruvawa.Toa se postignuva:

• Masaà so losion bez miris, za smalu-vawe na iritacijata na koàta.

• Masaà so triewe so {to se postignuva prevencija vo zarasnuvawe na struk-turnoto fibrozno tkivo.

• Triewe i pot~uknuvawe koi pomagaat koàta da se zacvrsti, da se smali nej-zinata ~ustvitelnost i da se ublaàt fantomskite bolki.

^kunkata moè ne`no da se trie ili pot~uknuva so ~ista krpa. Vo po~etokot treba da se koristi meka pamu~na tkaeni-na, a postapno da se pominuva na pogrubi materijali.Vo ova faza pacientot treba da go istre-nira stabilnoto dvièwe so pomo{ na {taki ili odalka i da stane nezavisen vo sekojdnevnite aktivnosti. Zadolìtelno treba da se prodolì so upotreba na kompresivnite navlaki ili bandaìrawe koe e po~nato u{te vo bolni~kiot krevet.

12

Koj ostvaruva pravo na pomagalo?Pravo na pomagalo ostvaruva lice, nositel na zdrastveno osiguruvawe vo RM.

Na {to se osigurenikot ima pravo?Na: • Protezi za race i noze • Ortopedski sredstva - ortozi• Invalidski koli~ki• Ortopedski ~evli• Ortopedski vlo{ki• Elasti~ni ~orapi• Pomo{ni pomagala (bandaèrski sredstva)• O~ni pomagala• Slu{ni pomagala• Pomagala za ovozmoùvawe na glasen

govor• Zabnoproteti~ki sredstva• Popravki na pomagalata• Rezervni delovi

KAKO DO PROTEZA?

Kako izgleda procesot od amputacija do aplikacija?Lekarot ja postavuva indikacijata i prepi{uva potvrda za odredeno pomagalo. Zavisno od tipot na pomagaloto potvrdata moè da ja prepi{e ortoped, fizijatar, hi-rurg ili mati~en lekar.Dobienata potvrda ja zaveruvate vo podra~nata edinica na Fondot za zdrastve-no osiguruvawe vo rok od 30 dena od denot na izdavawe na potvrdata.Vo rok od 30 dena od denot na zaverkata tre-ba da se podigne pomagaloto ili da se otvori nalog za izrabotka na istoto vo Centarot za ortotika i protetika "Slavej"

Potvrda za potreba od ortopedsko pomagalo e dokument vrz osnova na koj FZO vi dodeluva pomagalo

13

V remetraeweto na rehabilitaciite e razli~no zavisi od mnogu faktori, vo prv red od samite vas. Otpu{taweto od bolnica se planira petiot den posle amputacijata. Koga }e

po~nete so odredeni aktivnosti, }e zavisi od va{ata proteti~ka nabavka , silata, motiva-cijata i drugite osobini.Vo idealni uslovi ne bi trebalo da ja napu{tite bolnicata dodeka ne po~nete samostojno da gi obavuvate sekojdnevnite aktivnosti i ve`bi koi vi se isplanirani. Edukacija-ta na familijata za zgriùvawe i neguvawe okolu vas e zna~aen faktor vo ranata proteti~ka rehabilitacija. Protezata ja nosite vo va{iot dom, toga{ koga samostojno }e moète da ja postavite i izvadite. Toa e fazata na naviknuvawe na nosewe na protezata. Iako ne moète potpolno i sigurno da stoite na protezata, taa moè da vi posluì za pole-sen transfer.Napredokot na medicinata i tehnikata dovedoa do toa, da so dene{noto znaewe i materi-jalite moème da ja postigneme zadadenata cel za bezbolno optovaruvawe na ~kunkata i nezabeleìtelno dvièwe so protezata. Ima{ ~ustvo deka protezata e srasnata so nogata.

Leì{teto mora da osigura dobra cirkulacija, bez razlika na optovaruvaweto. Modernoto leì{te isklu~ivo vo poln kontakt anatomski e prilagodeno. Nadkolenoto leì{te so nadol`no ovalen oblik so tuber na sedalnata koska e vlezeno vo leì{teto. Ostanatite formi na leì{teto se zastareni i tehnikata gi napu{ta zaradi {tetnite nus pojavi i poslabi funkcionalni rezultati. Posle izrabotkata leì{teto treba da se izbalansira. Leì{teto mora da se povrze so funkcionalnite i prostornite kom-ponenti. Funkcionalnite komponenti se stapalata i zglobovite, a strukturnite delovi me|usebno gi povrzuvaat. Samo malata gre{ka vo prostornata orientacija moè negativno da deluva na funkcijata na protezata. Samo harmonija na vrvni delovi pravilno uramnoteèni i pravilno povrza-ni so teloto osiguruva maksimalna mo`na vrednost na aplikacija. Toa e i pretpo-stavka za procesot na rehabilitacija, ~ija krajna cel e postignuvawe rutina vo dvièwe, zna~i odewe bez razmisluvawe na ~ekorite.

MOJATA PROTEZA

Treba da ~ekorite kon celta bez razmisluvawe za samite dvièwa

Ve potsetuvame:• Leì{teto na protezata e spojot na ~kunkata so protezata. Leì{teto treba potpolno

da ja opfati ~kunkata i da gi prenese silite na konstrukcijata na protezata i podlogata.

• Protezata se odnesuva kako paralizirana noga, nema pogon (dvièwe), zna~i nema muskuli. ^kunkata so preostanatite muskuli e nejzin pogon.

• Silite koi nastanuvaat pri odeweto moàt pove}ekratno da gi nadminat tie koi nastanuvaat so potpirawe i moàt da predizvikat o{tetuvawe na ~kunkata. Za da moè ~kunkata da se nosi so golemite optovaruvawa, morame da go stisneme i donekade i deformirame vo oblik koj dozvoluva napregawe bez bolka i o{tetuvawe na tkivoto.

XPrimer na zastareno popre~no ovalno leì{te

Nadol`noovalno i ASC leì{te po vaè~kite propisi i nivo vo strukata.

14

sostavot na klasifikacijata na komponentite na Otto Bock

Primer: Proizvodot namenet na site teìnski kategorii, dodeka mobilnosta e ograni~ena samo na prviot i vtoriot stepen.

Proizvodot namenet do 100kgr., a mobilnost samo za tret i ~etvrt stepen.

Na gornata polovina se ~etiri poliwa od koe sekoe od niv go ozna~uva stepenot na mobilnost:

1. Dvièwe vo zatvoren prostor2. Ograni~eno dvièwe vo nadvore{en prostor3. Neograni~eno dvièwe vo nadvore{en prostor4. Neograni~eno dvièwe vo nadvore{en prostor so posebno visoki barawa.

Mobis ® oznakata se naoga na sekoja funkcionalna komponenta na Otto BockKrugot Mobis ® podelen e na dve polovini.

Na dolnata polovina se naogaat ~etiri poliwa od koi sekoe od niv ja ozna~uva do-zvolenata teìna na pacientot. Na primer, ako se ozna~eni prvite tri poliwa, zna~i maksimalnata dozvolena teìna na pacien-tot e 125kg.

15

[ koloto za odewe obi~no se izvr{uva vo sala so razboj, so skalila i kosini. Ta-

kvite sali imaat ogledala po y idovite za da gi voo~ile gre{kite i polesno da gi ispra-vite. Fazite vo {koloto za odewe ne smeete da gi preskoknuvate. Koga }e ja sovladate ednata faza, pominuvate na drugata. êsto-pati èlbata za {to pobrza rehabilitacija ve vodi kon pogre{no nau~en obrazec na odewe, koj te{ko se ispravuva. Se po~nuva so ve`bite: Stanuvawe, stoewe i sednuvawe so proteza.Stol~eto ili invalidskata koli~ka vo koja sedite se postavuvaat vo razbojot. Pri sta-nuvaweto najmnogu teìna prezemaat racete i zdravata noga. Ra~kite na razbojot }e go opfatite so dlankite, teloto navalete go napred, potprete se na racete i stanete pot-pirajki se na zdravata noga.

[kolo za odeweStoej}i ispraveno stapalata se postavuvaat edno do drugo i zategnete gi muskulite na ~kunkata i karlicata. Teìnata na teloto rasporedete ja vo raspon 50:50 na protezata i zdravata noga. Koga sakate da sednete, ce-lata postapka povtorete ja sprotivno.

Prodolùvame so ve`bite za ramnoteà vo vnatre{nosta na razbojot. Drète se za ra~kite na razbojot i prefrlajte ja teìnata od edna noga na druga odrùvajki pritoa ramnoteà. So ovaa ve`ba se u~ite da ja pre-frluvate teìnata i da ja naviknuvate ~kun-kata na opteretuvawe. Obrnete vnimanie na pravilnoto di{ewe i ispraveno stoewe.

Najprvo ve`bajte vo razbojot pr idrùvaj}i se so ispruèni dlanki na ra~kite, po-toa drèjki se so edna raka i na kraj bez pridrùvawe.

[koloto za odewe e del od proteti~kata faza za rehabilitacija, koja se raboti pod kontrola na lekar i fizioterapevt. Celta e vo celost da se sovlada upotrebata na protezata. So ova sakame da vi dademe moèn primer vo procesot na {koloto za odewe.Toa podrazbira:• samostojno stavawe i vadewe na protezata.• samostojni aktivnosti vo sekojdnevniot ìvot• vra}awe kon sportot i hobite

16

Koga so uspeh }e gi vladeete ovie ve`bi, }e po~nete so ~ekorewe vnatre vo razbojot. Vo tek na odeweto izbegnuvajte go kru`noto dvièwe i zafrluvawe na nogata od kolkot. êkorot so zdravata noga i ~ekorot so protezata treba da bidat podednakvo dolgi.

Slednata faza se ve`bite za is~ekor. Potprete se na proteti~koto stapalo, prvo so petata, a posle so celo stapalo. Celta e da nau~ite da ja zadrìte polo`bata na teloto, da ja prenesete teìnata vo faza na potpirawe, taka da go zapoznaete svoeto proteti~ko stapalo.Vo prodolènie na rehabilitacijata treba da se izve`ba strani~noto odewe. Zastanete strani~no vo razbojot so po{iroko rastojanie pome|u stapalata i drète se za rakofatot. Teìnata na teloto prefrlete ja na zdravata noga, dignete ja protezata i napravete strani~en ~ekor. Zastanete so celata povr{ina na proteti~koto stapalo i prenesete ja teìnata na protezata. Protezata mora da zastane paralelno so zdravata noga. Za vreme na ve`bite ne smeete da gledate vo protezata, so cel da nau~ite

atazetorp an atabòlop etarilortnok aj advo prostorot.

Prodolète da ja prefrluvate teìnata so dvièwa napred nazad, vo po~etokot so mali,a potoa so pogolemi dvièwa.

Ve`bata za ramnoteà i koordinacija ja rabotime so potpirawe na stol~eto vnatre vo razbojot. So zdravata noga poleka za~ekoruvate na stol~eto, a potoa se vra}ate nazad. Na po~etokot }e se drìte so dvete race, dodeka ne bidete potpolno sigurni deka ve`bata ja rabotite bez da se drìte.16

17

Slednata faza e izleguvawe od razbojot i odewe so pomo{ na {taka ili odalka zavis-no od va{ite mo`nosti. Fizioterapevtot }e ja ispita va{ata ramnoteà, taka што dode-ka vie stoite }e ve podturnuva, a vie treba da go odrìte po~etnata polo`ba. So ova ve`ba ja podobruvate stabilnosta na telo-to.Po ve`bite za odewe po ramna podloga nadvor od razbojot, po~nete gi ve`bite za ~ekorewe po skalilata. Pokraj skalata se dviìte so zdravata noga , a po niv se ka~uvate so pro-tezata, a potoa i ja pridruùvate zdravata noga. Istoto pravilo vaì za ka~uvawe na kosinata i sleguvawe po nea.

Pre~kite koi se pred vas, pominuvajte gi so zdravata noga i silna fleksija vo kolkot na stranata na protezata. Ako pre~kata e strani~no od vas, zastanete do nea, prefr-lete ja zdravata noga, a potoa protezata.

18

Pri pagawe, probajte da ja prefrlite teìnata na zdravata noga , ublaùvajki go pa|aweto so racete kolku e toa mo`no i pre-frlete se na zdravata noga. Postojat nekol-ku metodi na ispravuvawe posle pa|aweto. Zdravata noga se postavuva napred vo visina na gradniot ko{, so stapaloto pricvrsteno za podot. Ako vo blizina imate stabilna potpora, pomognete si so race.

Ako vozite avtomobil, pedalite za gas i ko~nica treba da bidat {to e mo`no po-blisku do zdravata noga. Ra~ni komandi se neophodni za pacienti so obostrana amputa-cija na dolnite ekstremiteti.

Napomena: Problemi so koàta moàt da se pojavat kaj bolestite na perifernite krvni sadovi, dijabetes, psorijaza, bulo-zna epidermoliza. Poradi ovie dijagnozi na licata vo po~etnata faza na treningot za odewe, im se prepora~uva da ja nosat protezata po 15 min. ^kunkata e ~ustvi-telna i treba da se vnimava da ne ~ustvu-va bolka na pritisok. Posebno vnimavajte ako ima promena na ~uvstvitelnosta na ~kunkata i ako ima pre~ki vo cirkulaci-jata.

Predmetite podignuvajte gi taka {to pro-tezata e pozadi zdravata noga na koe e teì{teto na celoto telo. Vo vakva polo`ba izbegnuvajte svitkuvawe na proteti~koto ko-leno koe moè da dovede do nestabilnost.

Za onie koi se zanimavaat so sport {ko-loto za odewe prodolùva so u~ewe na specifi~ni tehniki zaedno so fiziotera-pevt i sportski trener.

19

Nega na ^kunkataPosle vadeweto na koncite od operativniot zafat, ~istata ~kunka e isklu~ivo va{a obvrska! Sekojdnevno mijte ja vo mlaka voda so malku antiseptik ili blag sapun.

^kunkata potoa dobro da se izmie so ~ista voda, za da ostatocite od sapunot ili antiseptikot ne ja iziritiraat koàta. ^kunkata e prepora~livo da se neguva nave~er.

Ednakvo e va`no ~isteweto na leì{teto na protezata.

Mijte ja isto kako i ~kun-kata, a ostatokot od sa-pun trgnete go so vla`na

krpa i ~ista voda. Vnimavajte leì{teto da bide suvo, pred navlekuvaweto.

20

Sekojdnevno po vadeweto mijte gi navlakite za ~kunkata, za da tkaeninata ne ja vpie os-tanatata pot. Posle pereweto vo topla voda i blaga sapunica, ostavete gi da se isu{at, a vo dolniot del moète da stavite top~e za tenis za podobro oblikuvawe.

DERMA PREVENT• Ja {titi koàta od drazbi• Ja pokriva koàta so za{titen sloj• Spre~uva kontakt so nadvore{nite alergeni• Ja pravi koàta elasti~na i meka• Go spre~uva poteweto i neprijatnite mirisi ispu{taj}i aktivni sosotojki

DERMA REPAIR• Ja navlaùva i stimulira regeneracija na suvata i iritirana koà• Ja podobruva cirkulacijata na koàta, go zabrzuva zazdravuvaweto i go pottiknuva funkcioniraweto na koàta• Deluva antibakteriski• Gi namaluva posledicite od golemi napregawa

DERMA CLEAN• Ja ~isti koàta ne`no i bez nadraznuvawe,• Ph e netralen,• Deluva antibakteriski

Na istiot na~in odrùvajte go i elasti~niot zavoj. Su{ete go na ramna podloga, bez da se izloì na sonce ili na radijator, za da ne se izgubi elasti~nosta. Ako se pridrùvate kon ovie upatstva moète mirno da se posve-tite na sekojdnevnite obvrski.

N a 22 godi{na vozrast kako voza~ na tovar-no vozilo, doìveav soobra}ajna nesre}a i

vedna{ mi be{e amputirana levata noga,11sm na nadkolenicata. Se razbudiv posle lekarskiot operativen za-fatat ... {ok. Ne moèv da poveruvam, da se sovzemam, da se pomiram so novata sostojba vo koja se nao|av. Srceto }e mi prepukne{e, vo glavata te{kite misli mi se roea, probuvav da se sredam, da ne mislem na toa, no ~ustvata me pobeduvaa, bor-bata vo mene be{e golema, sfativ deka ne sum sposoben nitu do prozor da odam, da skoknam i ìvotot da si go odzemam. Po 24 ~asovna bor-ba so mislite, so samiot sebe, vo mojot um se vrte{e samo edno pra{awe! - [to ponatamu?Se setiv na eden moj porane{en kom{ija, koj be{e so natkolena proteza i rabote{e kako avtomehani~ar vo uslovi koga nitu ima{e do-bar alat za rabota, nitu uslovi za rabota, a sepak dobro funkcionira{e.Razmisluvav, zo{to da ne probam da gi ista-knuvam moite ~ove~ki sposobnosti bez ogled na situacijata vo koja se nao|av. Najkratkiot pat be{e so fizikalna terapija i aplikacija na proteza.Od toj den navamu moàm da kaàm deka toga{niot dvaeset~etiri~asoven pekol od mo-jot ìvot poleka premina vo dostoen, normalen ìvot.Mi be{e aplicirana nadkolena skeletna pro-teza so drveno leì{te vo Centarot za orto-tika i protetika Slavej Skopje. Uspe{no ja pri-fativ i se osposobiv da ja koristam kako del od sebe. Rabotam vo Zavodot za fizikalna me-dicina i rehabilitacija Skopje kako odgovoren za tehni~koto odrùvawe, vo celost i bespre-korno gi ispolnuvam moite rabotni zada~i.Za nepolni dve godini se oèniv i semejstvoto mi se zgolemi so dve prekrasni }er}i.Vo Centarot za ortotika i protetika Slavej vo me|uvreme mi be{e aplicirano hidrauli~no ko-leno proizvodstvo na OTTO BOCK, koe spored negovite specifikacii ima sli~no dvièwe kako prirodnoto koleno. Razmisluvajki niz se {to pominav vo toj pe-riod od mojot ìvot i deka drugi lu|e moàt da go doìveat istoto, se vklu~iv vo rabotata na nevladinite invalidski organizacii da so mojot primer na hrabrost i gordost pridonesam na licata so invaliditet za ostvaruvawe na nivnite prava.Od 1966 god sum aktiven presedatel na Zdruènieto na telesni invalidi na grad Skopje.1998-2002 sum presedatel na Sojuzot

VANÔ KARANFILOV:

na telesni invalidi na R. Makedonija i denes sum presedatel na Zdruènieto na telesni in-validi na grad Skopje. Od 1995 godina aktivno se zanimavam so strela{tvo,kade pokraj mnogu-brojnite me|unarodni trofei,medali od Evrop-

tonofalp verpod og avtsnevrp ikstevS i iksvo sportot osvojuvajki srebren medal na para-olimpijadata vo Atina 2004 godina i bev pro-glasen za sportist na godinata na R.Makedonija i u{te desetina drugi sportski zaslugi. Denes sum stipendist so doìvoten nadomest od vla-data na R.Makedonija.Se pra{uvam dali ima ~ovek {to ke doìvee vakva ili sli~na sudbina, a ne }e posaka da pokaè pred sebe i drugite deka ìvotot treba da prodolì da se ìvee!

21

G ubitokot na ekstremitet ne e lesno, iako leka-rot predvreme }e vi ja soop{ti sostojbata, so toa

treba da se soo~ime. No koga zad sebe go imate svoeto semejstvo, prijatelite, stru~niot tim na lekari i fizioterapevti koi dràt ~ekor so vas, se e nekako polesno. Mojot pat od amputacijata do zazdravuvawe be{e teòk. Nekolku pati pomisliv deka nema da uspeam, razmisluvav da se otkaàm, no moeto semej-stvo i èlbata za ìvot, me teraa napred.Se smestiv vo bolnica na 2-ri oktomvri 2008 god.so dijagnoza aneurizma na aortata. Na po~etokot ne ~ustvuvav strav, mislejki deka ne e ni{to stra{no. Posle ~etiri dena bev operiran i kako mi be{e kaàno, na samata operacija do{lo do komplikacii. Ne me pokoleba taa vest, bidejki posle operacijata se ~ustvuvav dobro. Me|utoa na 18-ti oktomvri ot-kriena mi e tromboza, a na 10 noemvri, lekarite se odlu~ija za nadkolena amputacija na levata noga. Toga{ doìveav {ok, bidejki vo bolnicata dojdov za-radi aneurizma na aortata, a ostanav bez edna noga. No tuka ne be{e krajot na komplikaciite. Posle ope-rativniot zafat i prestojot na intenzivna nega dojde do bolni~ka infekcija so bakterijata MRSA. Pola od organite mi bea zafateni, no so golema sre}a i golem trud na medicinskiot personal po~nav brgu da zazdra-vuvam i psihi~ki da se oporavuvam. Taka bev spremen da odam ponatamu. Dr. Erdeljac mi go prepora~a Dr. Ivan Husi} vo Otto Bock za da mi ja napravat prvata proteza. Toga{ mislev deka ne e taka ednostavno. Se soo~iv so odredeni komplikacii vo HZZO, no ne gubev entuzijazam i definitivno gi dobiv potreb-nite potvrdi za izrabotka na proteza. Bidej}i imav doìveano dva infarkta, prvo otidov kaj kardiolog za da mi potvrdi dali sum sposoben za nosewe na pro-teza. Posle pozitivniot odgovor vo Otto Bock mi ze-maa merka, i vtoriot den ja probav prvata proteza,a stalnata ja dobiv na 30ti april 2009 god. Posle dobi-vaweto na protezata po~nav so edukacija vo {kolo za odewe kade {to brgu napreduvav. So sopstven trud, pozitivno razmisluvawe i golema pomo{ od @eqka, koja me vode{e niz edukacija na odewe, uspeav. Moram da priznaam deka site po malku bea iznenadeni kako tolku brgu uspeav da zastanam na noze i po~nav nor-malno da odam. Na site koi bea do mene im se zablago-daruvam na verbata i podr{kata. @elbta da imam noga i voljata za ìvot mi go donesoa uspehot, pa taka denes bez problem se rekreiram, rabotam okolu ku}a- ta, uìvam vo koseweto treva, berba na plodovitei druèwe so moeto semejstvo. Fakt e deka stilot na ìvotot mi se smeni. Vo po~etokot mi be{e ~udno so mojata nova noga, no nabrgu se priviknav na redovni ve`bi i nega na ~kunkata i ne dozvoluvam toa da me pokoleba. Sre}en sum {to sum ìv i uìvam vo sekoj den.

JOSIP PAHANI]:

22

23

Скопјеул. Васил Ѓоргов бр. 45T: ++ 389 2 3217 633, Ф: ++ 389 2 3247 199; [email protected]

ул. Ленинградска бр. 61Т: ++ 389 2 3211 808, М: 077 44 32 68

Тетовоул. Маршал Тито, комплекс Базар, локал 8Т/Ф: ++ 389 44 338 208, М: 070 27 65 06

Гостиварул. Мајор Чеде Филиповски бр. 254Т/Ф: ++ 389 42 211 353, М: 078 27 65 12

ОхридСпецијална болница за ортопедија и трауматологија „Свети Еразмо” - ОхридУл. Гоце Делчев ббТ/Ф: ++ 389 46 272 717, М: 078 27 65 09

Кумановоул. 11 Октомври бр. 1, влез 1/13Т/Ф: ++ 389 31 425 150, М: 078 27 65 23

ШтипКеј Маршал Тито бр. 57Т/Ф: ++ 389 32 384 344, М: 078 27 65 13

Кочаниул Димитар Влахов бр. 98Т/Ф: ++ 389 33 271 071, М: 078 27 65 24

Струмицаул. Братство единство, зграда 1, влез 1Т/Ф: ++ 389 34 330 737, М: 078 27 65 11

БитолаДимитирие Туцовиќ бр. 55Т/Ф: ++ 389 47 231 560, М: 078 27 65 77

ПрилепКеј 9 Септември бр. 42Т/Ф: ++ 389 48 415 405, М: 078 27 65 21

Кавадарциул. ЈНА бр 13Т/Ф: ++ 389 43 415 552, М: 078 27 65 19

Велесул. Шефки Сали бр. 1Т/Ф: ++ 389 43 214 881, М: 078 27 65 22

Кичевоул. Борис Кидрич бр. 1/4Т/Ф: ++ 389 45 214 881, М: 078 27 65 27

ЦЕНТАР ЗА ОРТОТИКА И ПРОТЕТИКА - СЛАВЕЈ

Центар за ортотика и протетика СЛАВЕЈ ад СкопјеУл. Васил Ѓоргов 45, 1000 Скопје

Т: +389 2 321 7633 | Ф: +389 2 324 [email protected] | www.slavej.com.mk

Мојот живот после...

Documents