ဧျပလ ၂၀၁၆ခႏစ

ျမနမာႏငငတြငေျမယာအခြငအေရးႏင စပလဥးသည ကားမျဖစတညမႈႈ ရေထာင:

ဥပေဒေရးရာအေထာကအကျပသမား၏ ေလလာမမရရလာသည ေတြ႔ရခက ျမနမာျပညသျပညသားမား၏ ေျမအခြငအေရးျပျပငေျပာငးလေဖာေဆာငမႈ ႏင ဇနနဝါရလ ၂၀၁၆ တြငထြကရထားေသာအမးသားေျမအသးခမႈမႈဝါဒအသစလကေတြ႔အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကေရး လပငနးစဥမားအတြကNamatiအဖြ႔မယခမဝါဒအကဥးခပအားျမနမာျပညသျပညသားမား၏ကယေတြ႔ အျဖစအပကမားအားအေျခခ၍ေရးသားျခငးျဖစသည။ Namati အဖြ႔ ႏင တြဖကလပေဆာငေနေသာ မတဖကအဖြ႔အစညးမားသည ျမနမာႏငငတြင မတငးေနထငၾကကနေသာ ေတာငသလယသမားမား၏ ေျမအခြငအေရးႏငပတသက၍ရပရြာလထအေျချပဥပေဒအေထာကအကျပသမားခန႔အပျခငးနညးလမး ျဖငကညပပးေပးပါသည။ရပရြာလထအေျချပဥပေဒေရးရာအေထာကအကျပသမားအားေျမအခြငအေရး မားႏငစပလဥးသညျပနာအမးမးကေတာငသလယသမားမားႏငအတတကြလကတြကာေျဖရငးႏင ရနအလ႔ငာသကဆငရာဥပေဒမား၊ရပရြာေဆြးေႏြးပြမား၊ေစစပညႏႈငးေရးႏင ၾကားဝငျဖနေျဖေရးဆငရာ စြမးရည မားက ေလကင သငၾကားေပးထားပါသည။ အဆပါ ျပနာရပတစခစ ေျဖရငးမႈလပငနးစဥ၏ တစတတ ပငးအျဖစ အခကအလကမားစြာက မတတမးတငထားၿပး ဥပေဒေဘာငအတြငး လကေတြ႔တြင မညသ႔ လပေဆာငသငသညက ေဖာျပထားပါသည။ ဤမဝါဒေဖာျပခက အကဥးခပတြင ေလလာမႈ အခကအလကမားအားထညသြငးေရးသားထားပါသည။အေလးထားေရြးခယအပစဖြ႔ျခငးႏငဥပေဒ အေထာကအကျပသမားႏငအမႈသညမားအားေတြ႔ဆေမးျမနးျခငးသညအရညအေသြးျပညဝေသာ ထငျမငယဆခက ႏင အေသးစတေလလာမႈက ပပးမႈျဖစေစပါသည။ Namatiအဖြ႔မျမနမာအစးရ၏အသစထြကရထားေသာအမးသားေျမအသးခမႈ မႈဝါဒ အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကေရးလမးစဥမားတြငေျမအသးခမႈစမခန႔ခြမႈႏငေျမယာပငဆငမႈအခြငအေရးတြငအမးသမးမား ပါဝငမႈပမေပၚေပါကလာေစရနအၾကျပေရးသားတငျပျခငးျဖစသည။ထ႔အျပငရပရြာလထအေျချပဥပေဒ ေရးရာအေထာကအကျပသမားထားရျခငးပစအားစတဝငစားေသာအရပဘကအဖြ႔အစညးမားႏင အမးသမး ရပရြာလထအေျချပ ဥပေဒေရးရာ အေထာကအကျပသမား တငးျပညတြင ပမေပၚေပါကကာ အမးသမးမားစြမးေဆာငမႈျမငတငေပးႏငရနဤမဝါဒအကဥးခပအား အၾကျပေရးသားျပစျခငးျဖစသည။

2

၁. ဥပေဒသညဘကလကမႈမရပါ။ သ႔ေသာ ဥပေဒအားလကနာ ကငသးတာဝနထမးေဆာငေနသည အမႈထမးမား အမားစသည အမးသားမား ျဖစေနပါသည။

ဥပေဒအရ…

လယယာေျမဥပေဒသည ေျမယာႏငပစၥညးပငဆငမႈတ႔ႏင စပလဥးသညအေၾကာငးအရာမားတြင ကား၊မ

ခြျခားမႈ မရပါ။

၂၀၁၂ လယယာေျမဥပေဒ၊ အခနး ၂၊ အပဒ ၆တြင

“ျမ ႔နယလယယာေျမစမခန႔ခြမႈအဖြ႔သည ဤဥပေဒ အာဏာတညသညေန႔ရကတြင တညရေနေသာ လယယာေျမမားႏင စပလဥး၍ ေအာကပါလပဂၢလ သ႔မဟတ အဖြ႔အစညးအား သကဆငရာ ခရင လယယာေျမစမခန႔ခြမႈအဖြ႔၏ သေဘာတညခကျဖင ျမ႔နယဥးစးဌာနရးတြင သတမတခကမားႏငအည မတပတငေၾကးေပးေဆာငေစ၍ မတပတငျပး လယယာေျမလပပငခြငျပလကမတ ထတေပးရမည- (က)လပဂၢလျဖစပါက-(၁)လယယာေျမကအသးျပခြငရရထားေသာထအမေထာငစသညေတာငသ လယသမားအမေထာငသားစ သ႔မဟတ အမေထာငသားစဝင ျဖစရမည။” ဟေဖာျပပါရပါသည။

အထကပါေဖာျပခကတြင အမေထာငဥးစးအား အမေထာငစဝငထက ပမဥးစားေပးျခငးရသညကမေတြ႔ရ

သကသ႔ သတမတထားသည ကား၊ မ ကမ ေပးရမညဟလညး ေဖာျပ ထားျခငးမရပါ။ ထးတမး စဥလာအရ

အမေထာငဥးစးျဖစသ အမးသားကသာ ေျမယာမတပတငရန ညႊနၾကားသညအခါ အဆပါအခကသည

ဥပေဒ၏ေဖာျပခကႏင ကကညမႈမရသညကေတြ႔ရသည။ မၾကာခဏ ၾကားေနရသည ကစၥရပတစခမာ

အဆပါ လပငနးစဥ၏ တစတတပငးအျဖစ ျဖညစြကရေသာပစမားတြင အမေထာငဥးစးကသာလင

ျဖညစြကရမညဟေဖာျပထားသညဟဆပါသည။၎အခကသညမမနကနပါ။အဘယေၾကာငဆေသာလ

ကမတထးရနေနရာလြတေအာကတြင“ေလာကထားသ၏အမည”ဟသာေဖာျပထားရသညကေတြ႔ရရပါ

သည။

၂၀၁၆ ဇနန၀ါရလတြင ျမနမာဘာသာျဖင ထတျပနထားေသာ အမးသား ေျမအသးခမႈ မဝါဒ၏ အပငး ၉ တြင အမးသားႏင အမးသမးမား၏ တနးတညမ အခြငအေရးမားက ေဖာျပထားပါသည။ ပဒမ ၇၅ တြင “အမးသားေျမဥပေဒသစျပ႒ာနးရာတြငေျမလပပငခြငႏငေျမစမခန႔ခြမႈတ႔ႏငစပလဥး၍ အမးသားႏင အမးသမးမားသညေအာကပါအခြငေရးမားက တနးတရရေစရန ျပ႒ာနးရမည - (က) ေျမကတစဥးတညး အမညေပါကထားရခြင၊ ပးတြအမညေပါကထားရခြငနင ပစၥညးဥစၥာပငဆငခြင၊;…(ဂ) ေျမလပပငခြငႏင ေျမစမခန႔ခြမႈဆငရာ အေမြဆကခခြင၊ (ဃ)ခငပြနး သ႔မဟတ ဇနးကြယလြနသညအခါ တြငျဖစေစ၊ ပစၥညးခြေဝရာတြငျဖစေစ၊လငမယားကြာရငးရာတြငျဖစေစ၊ေျမလပပငခြငႏငေျမစမခန႔ခြမႈကဆကခခြင၊ (င)တငရငးသားလမးစမား၏ရးရာဓေလထးတမးစဥလာကငသးမႈႏငစနစမားအပါအဝငႏငငသား အားလး၏ေျမလပပငခြင၊ေျမလႊေျပာငးမႈႏငဆကခမႈအခြငအေရးမားဆငရာအျငငးပြားမႈမားကဆးျဖတရာတြင ပါဝငေဆာငရြကႏငခြငႏင လအဖြ႔အစညးက ကယစားျပပငခြင၊” အားေဖာျပထားပါသည။ ထ႔အျပင

3

ပဒမ ၇၆တြင “အထကအပဒ၇၅ပါ အခြငအေရးတ႔က ရရခစားႏငရန ေဆာငရြကႏငေရးအတြက ရပမရပဖမား၊အရပဘကလမႈအဖြ႔အစညးႏငအျခားအဖြ႔အစညးမားကအကအညေပးႏငရနေဆာငရြက ေပးရမည။” ဟေဖာျပထားပါသည။ အမးသားေျမအသးခမႈေကာငစသညေျမယာအသးခမႈေကာမတမားကျပညနယႏငတငးတစခစတငးတြင ဖြ႔စညးမညျဖစရာ၎တြငအမးသမးအဖြ႔ဝငမားပါဝငရမညဟအမးသားေျမအသးခမႈမဝါဒက အတညအလငးေဖာျပထားပါသည။ထညသြငးေဖာျပထားျခငးျဖငအမနတကယအေကာငအထညေဖာ ပါဝငေဆာငရြကႏငေရးအတြက မေသခာေသးေသာလညး အဆပါအခကသည လအပေသာထားရရမည အေၾကာငးအရာျဖစျပး ေကာငးမြနေသာ ေျခလမးတစချဖစလာမညဟ ယဆပါသည။ အမးသား ေျမအသးခမႈမဝါဒ ပဒမ ၆၂ တြငရငးလငးစြာ ေဖာျပထားသညမာ- “ထကသငေသာ တဆပေခါငးခြနမားက ျပနလညသးသပ၍ ျပငဆငျခငးႏင ေကာကချခငးျပႏင ေရးအတြက - (ဃ)ေျမအသးခသ၏ အမေထာငဖကက မတပတငမတတမးတြင စာရငးျဖညသြငးျခငး၊ အေမြဆကချခငး သ႔မဟတ လကရမတပတငထားသည ေျမအသးျပသ၏ မသားစဝငတစဥးဥး သ႔ ေပးကမးျခငးျပ၍ ေျမအသးခမႈအခြငအေရး လႊေျပာငးရာတြင ထကသငေသာတဆပေခါငးခြန ကငးလြတခြငျပႏငသည လပထးလပနညးမားကျပငဆငႏငေရးအတြကသကဆငရာဝနၾကးဌာနမား ႏင ညႏႈငးေဆာငရြကရမည၊” ေဖာျပပါ အမးသားဥပေဒမားႏင မဝါဒမားအျပင ျမနမာႏငငသည အမးသမးမားအား ပစမးစျဖင

ခြျခားဆကဆမႈမားကပေပာကေစေရးဆငရာကလသမဂၢသေဘာတစာခပ(CEDAW)ကလကမတ

ေရးထးထားသညႏငငျဖစပါသည။ထေၾကာငျမနမာအစးရအေနျဖင၎၏တငးေဒသၾကးမားႏင

ျပညနယမားအားလးတြငအမးသမးမားအားခြျခားဆကဆမႈမားကငးစငပေပာကေစရနတကၾကြစြာ

အေကာငအထညေဖာေဆာငရန တာဝနရပါသည။ CEDAW ပါပဒမ ၁၆ တြင အေမြဆကခပငခြငႏင ပစၥညးပငဆငခြငႏင ပတသက၍ မသားစႏင ေနအမတြငး အမးသမးမား အေပၚခြျခားဆကဆမႈ ပေပာကေစရန အစးရ၏တာဝနျဖစသညဟ အေသးစတေဖာျပထားပါသည။

ျမနမာႏငငတြင အမေထာငဥးစး အဓကအပခပေသာဝါဒ ဆကလကအားေကာငးေနျခငး …

အမးသမးမားသည အမေထာငစအတြငး၊ လ႔အဖြ႔အစညးအတြငး ႏင အစးရအဖြ႔အစညးမားအတြငးတြင

အမးသားအမားစ ၾကးစးေနေသာစနစ ေအာကတြင ေျမအခြငအေရးမား ေတာငးဆေနရပါသည။ မတလ

၂၀၁၆တြင ေဖာျပထားေသာ အစးရဌာနမားအတြငးေနရာရယထားမႈ အေနအထားက ျခငသးသပပါက

ဆးျဖတခကခသည အဖြ႔အစညးမားအတြငး အမးသမးမား၏ကယစားျပမႈသည နမကေနေၾကာငး

ေတြ႔ရရပါသည။

4

အစးရအဆင႔ ရာထး အမးသမးစစေပါငး

အမးသားအဆင ဝနၾကးမား1 ၅.၀၀%

လႊတေတာကယစားလယမား ၉.၇၀%

ျပညနယႏင႔ တငးေဒသႀကး ဝနႀကးမား ၂.၃၇%

လႊတေတာကယစားလယမား ၁၂.၈၀%

ျမ႕နယ အပခပေရးမးမား ၀.၀၀%

ရပကြက/ေကးရြာအပစ အပခပေရးမးမား2 ၀.၂၅%

အေထြေထြအပခပေရးဥးစးဌာန ျပနတမးဝငအရာရ ၁၁.၀၀%

ျပနတမးဝငမဟတ ေသာအရာရ ၃၅.၀၀%

ေဒသႏရအဆငတြင အစးရရာထးမား၌ အမးသမးမားပါဝငမႈမရျခငးသည အေလးအနကထားသငသည အခကျဖစပါသည။ ျမနမာႏငင ရ ျမ႕နယ ေပါငး ၃၃၀ တြင ျမ႕နယအမးသမးအပခပေရးမး တစဥးမပင မရပါ။ ေကးရြာအပစ/ရပကြကအပခပေရးမး3 စစေပါငး ၁၆၇၈၅ ဥးအနက အမးသမးဥးေရသည ၄၂ ဥးသာရပါသည။

လပငနးအရဆးျဖတခကခမတသညရာထးေနရာမားတြငအမးသမးမားမပါဝငျခငးသညေျမာကျမားစြာ ေသာျပနာအမးမးျဖစေပၚေစႏငသည။ကလသမဂၢဖြ႔ျဖးမႈအစအစဥ(UNDP)ကမၾကာေသးမကေရးသားထားေသာ “အမးသမးမားႏင ေဒသအတြငးေခါငးေဆာငမႈ”4 တြင ေဒသခအမးသားမားႏင အမးသမးေခါငးေဆာငမားသည၎တ႔၏အလပအေပၚအဓကထားလပေဆာငမႈမားကြျပားျခငးအား ေဖာျပထားပါသည။အမးသမးေကးရြာအပစ/ရပကြကအပခပေရးမးမားသညျပနာေျဖရငးျခငး တာဝနဝတရားႏင ဖြ႔ျဖးတးတကေရး အတြက အာရစကခနတြင အမးသား ေကးရြာအပစ/ရပကြက အပခပေရးမးမားသည ျငမးခမးေရးႏင လျခေရးအပငးတြင တာဝနယ၍ အဓက အာရစကၾကပါသည။ အဆပါရာထးအမားစတြငအမးသားမားကေနရာယထားျခငးအားျခငသးသပရေသာ ဖြ႔ျဖးတးတကေရးႏင 1ေဒၚခငစနးရသညပညာေရးဝနၾကးဌာန၊သပၸႏင နညးပညာဝနၾကးဌာန ႏင လမႈဖလေရးႏင ျပနလညေနရာခထားေရးဝနၾကးဌာန

၏ ဝနၾကးတာဝနယထားသည။ 2ေဖာျပပါ ကနးဂဏနးမားသည ၂၀၁၂-၂၀၁၃ တြငေရြးခယထားေသာ အေရအတြကျဖစသည။ ဒတယအၾကမ ရပကြက၊ေကးရြာအပစ အပခပေရးမးေရြးခယျခငးအား ဇနနဝါရ ၂၀၁၆ တြင ေရြးခယရနယာထားသည။ သ႔ေသာ အေၾကာငးအမးမးေၾကာင မတလ ၂၀၁၆ လကနပငးအထ အခနတးျမင ေရႊ႔ဆငးေရြးခယမညျဖစသည။ 3ရပကြက၊ေကးရြာအပစ အပခပေရးမႈးမားမာ အမေထာငဥးစးမားမတစဆငေရြးခယတငေျမာကပါသည။ (မားေသာအားျဖင အမးသားမားျဖစသည။) ၎တ႔သည အေထြေထြအပခပေရးဥးစးဌာန၏ ပပးေထာကပမႈက ရရျပး ျမ ႔နယအပခပေရးမးမ ထတပယမႈ ခရႏငသည။ 4 Emilie Röelle, UNDP Myanmar 2015, Women and Local Leadership.

5

ျပနာေျဖရငးျခငးအပၚ အာရထားမႈေလာကျပး ျငမးခမးေရးႏင လျခေရးအပငးတြငသာ အဓကထား လပေဆာငႏငသညကေတြ႔ႏငသည။ အဆပါမညမမႈအခကသည ေျမယာအခြငအေရး အပါအဝင အျခားကစၥရပမားေျဖရငးေဆာငရြကရာတြငအစးရႏငရပရြာျပညသလထၾကားတြင အဓကဝငေရာက ေႏာကယကမႈ ႏင အခကအချဖစေစႏငပါသည။ ေကးရြာအပစ၊ ရပကြကအပခပ ေရးမးမားသည ေျမမတပတငျခငးႏငအျခားေသာေျမယာႏငသကဆငသညအေၾကာငးကစၥမားတြင ျမ႕နယအာဏာပင မားအားကညပပးေပးသမားျဖစၾကပါသည။အေထြေထြအပခပေရးဥးစးဌာနအတြငးလပေဆာငေနေသာက႑ၾကး ရစခအနက ေျမယာစမခန႔ခြမႈတြင အမးသားအဆငမ သည ေဒသႏရအဆငတငေအာင ဝနထမးမားခန႔အပရာတြင အမးသားမားသာ အေလးထားခန႔အပလက ရသည။

လ႔အဖြ႔အစညးတငး၏ ဆးျဖတခကခမတမႈအပငးတြင ကား၊မ တနးတညမမႈ ရရျခငးသည အမးသား၊

အမးသမးမား၏ လအပခကမားႏင အေတြ႕အၾက အမးမးက ေအာငျမငေစရန ေဖာေဆာငေပးရသည

မႈဝါဒေဖာေဆာငေရးတြင အလြနအေရးပါေသာ အခနးက႑ တြငပါဝငသည။ အစးရအဖြ႔အစညးမားတြင

အမးသမးမား ဟနျပ ပါဝငျခငးသည အမးသမးမား၏ အကးစးပြားက အမနအကန ကယစားျပသည

ဟမဆႏငပါ။ ဥပမာ-အႏၵယမ သေတသနစာတမးတစခအရ အစးရရာထးမားတြင အစးရအရာရမား၏

ကားမျဖစတညမႈသညထဝနထမးမား၏ျပညသအေပၚဝနေဆာငမႈေပးမႈအပငးတြငသကေရာကမႈ

ရပါသည။ ဥပမာ ဆရလင ဥးေဆာငသမားသည ၎တ႔၏ ကားမျဖစတညမႈ၏ လအပခကမားႏင

တကရကသကဆင သည အေၾကာငးအရာမားတြင ပမအေလးထားေျဖရငးေဆာငရြကၾကပါသည။ 5

ျမနမာႏငငတြင လဥးေရ၏ ၇၀%သည မမအသကေမြးဝမးေကာငးမႈဘဝအတြက စကပးေရးအေပၚတြင

မခေနရေသာေၾကာငအမးသမးမားသညေျမပငဆငသမားႏငေျမစမခန႔ခြေရးတြငဆးျဖတခကခမတသ

မား အျဖစ အခြငအေရးတနးတညမရရသငပါသည။

၂. လကရေျမယာမတပတငျခငးလပငနးစဥသည ဥပေဒပါ ေျမယာပငဆငမႈ အခြငအေရး မမတမႈအား ျဖစေစျခငး ျမနမာႏငငတြင Namati အဖြ႔၏ ေဒသခေတာငသလယသမားမား ေျမယာႏငပတသကေသာ အခြငအေရးအျပညအဝ ရရေစေရး စမကနးတြင ေလလာေတြ႔ရေသာ အခကအလကမားအရ အမးသမးအမႈသညမားႏင အမးသား အမႈသညမား ၎တ႔၏ ေျမႏငပတသကေသာ အခြငအေရးမား အား ေတာငးဆရာတြင တညေသာ အခကအလက ႏင အေတြ႔အၾကမား ေတြ႔ရရသည။

အမႈမား၏ ၇%တြငအမးသမးအမႈသညမားႏင အမးသားအမႈသညမားသည တရားမဝငေငြေၾကးမား

ေပးေနရပါသည။

5 Raghabendra Chattopadhyay and Esther Duflo, Econometrica 2004, Women as Policy Makers: Evidence from a Randomized Policy Experiment in India.

6

အမးသမးအမႈသညမားႏငအမးသားအမႈသညမားသညတညေသာအမႈအမးအစားမားအား

မားေသာအားျဖင တညေသာႏႈနးထားျဖင ေလာကထားၾကပါသည။ လယယာေျမ မတပတငျခငး

(အမးသမးမား၇၉%၊အမးသားမား၈၂%)၊ ေျမလြတ၊ေျမလပ၊ေျမရငးမတပတငျခငး (အမးသမး၊

အမးသား၊ႏစမးစလး ၉%)၊ ေျမယာ သမးဆညးမႈက ျပနလညေျဖရငးျခငး (အမးသမးမား

၇%၊အမးသားမား ၄%)

အမးသမးအမႈသညမားႏငအမးသားအမႈသညမားသညအမႈမားအားဆကလကမလပေဆာငလ

ေသာႏႈနးထား အတတရေၾကာငးေတြ႔ရရသည (၅.၇%)။ ဆလခက - အမႈမား၏ ၅.၇% တြင

အမႈသညမားသည(အမးသမး၊အမးသားႏစမးစလး) အမႈမျပးခင ဥပေဒေရးရာအေထာကအကျပသ

၏ ဖနးေခၚဆမႈက ျပနလညေျဖၾကားျခငးမရေတာပါ။

အမးသမးအမႈသညမားႏငအမးသားအမႈသညမားသညအစးရရးမားသ႔ေနာကဆကတြ

သြားေရာကမႈ ပမးမ အၾကမေရအားျဖင သးၾကမရပါသည။

သ႔ရာတြင အျခားထးျခားေသာ ကြျပားျခားနားမႈမားစြာ ရပါသည။ အထငရားဆးအခကမာ အမးသမးမား

ႏင အမးသားမား အေနျဖင ေျမယာမတပတငရန အကအညေတာငးခသည ႏႈနးသည ကြာျခားပါသည။

ဥပေဒအေထာကအကျပသထတြင ေျမယာမတပတငရန အကအညေတာငးခရာတြင ၈၀% သည

အမးသားအမႈသညမားျဖစသည။ အဆပါအရညအေသြးပငးဆငရာသကေသခခကမားအရျမနမာႏငင

တြင အမးသားမားသညသာ ေျမအခြငအေရးက အမားဆးဆပကငထားသမားအျဖစေတြ႔ရရပါသည။

အမးသား အမႈသညမား၏ ၈၇% သည အမေထာငသညမားျဖစျပး အဆပါ အမးသားမားကပင

လကရအမေထာငစအတြငးတရားဝငပငဆငမႈအေထာကအထားလကဝယကငေဆာငရရသမား

ျဖစသည။ အဖြ႔၏ရညမနးခကထားလပေဆာငေနေသာေဒသမားတြင ပမးမအားျဖင အမႈအမးအစား

အားလးတြင အမးသားမားသည အမးသမးမားထက ပမေသာ ေျမဧကအား ေတာငးဆၾကသည

အမးသား

အမးသမး

ပးတြ

လယယာေျမမတပတငျခငး

၄%

၁၆%

၈၀%

7

(ပမးမအားျဖင တစဧကပမသည)။6 အထကေဖာျပပါ အခကအလကမားအရ လကရကငသးေနေသာ

ေျမယာမတပတငျခငးလပငနးစဥမားတြင ေျမယာအခြငအေရးႏငပတသကသည ကား၊မ မညမစြာပါဝငမႈ

အေျမာကအမားျဖစေစႏငသည။အဆပါအခကသညျမနမာႏငင၏ဒမကေရစလမးေၾကာငးသ႔ဥးတညေန

ေသာ လပငနးစဥတြင အမးသမးမားအတြက ဥပေဒေရးရာအခြငအေရး ရရမႈ ႏင ေတာငးဆမႈမားတြင

ျပငးထနဆးဝါးေသာ ေရရညေနာကဆကတြသကေရာကမႈမား ျဖစေပၚေစႏငသည။

၃. ပးတြ ေျမယာမတပတငျခငးအား တရားဝငေလာကထား

ႏငေသာလညး လကေတြ႔တြင လကနာကငသး လပေဆာငမႈ

နညးပါးျခငး

လယယာေျမဥပေဒ၂၀၁၂တြငလယယာေျမပးတြအမညေပါကမတပတငျခငးအားမတားျမစထားေသာ လညး ေတာငသအမားစသည အမေထာငဥးစးသာလင (မားေသာအားျဖင အမးသားမား) ေျမယာ မတပတငႏငသညဟ ထငျမငေနၾကပါသည။ ၂၀၁၆ ဇနနဝါရ တြင ထတျပနေသာ အမးသား ေျမအသးခမႈမဝါဒတြငသာပးတြေျမယာမတပတငျခငးအားခြငျပသညအေၾကာငးကရငးလငးစြာေဖာျပထား ပါသည။ယေန႔အထNamatiမလပေဆာငေနေသာလယယာေျမမတပတငျခငးအမႈစစေပါငး၏ အနညးငယ ေသာ၄%တြငသာပးတြေျမယာမတပတငျခငးအားေတြ႔ရရပါသည။ျပးခသညႏစအတြငးပးတြေျမယာမတပတငျခငး အမႈမားအား ေလာကထားသညေန႔မ စ၍ လကရအထ ရကေပါငး ၃၃၀ ခန႔အထတင ၾကာျမငေနျပးတစဥးခငးေျမယာမတပတငျခငးအမႈမားအားလကရအထရကေပါငး ၂၃၅ ခန႔ၾကာျမငေန ေသာေၾကာငလပေဆာငေပးေနေသာသကဆငရာအစးရအဖြ႔အစညးမားအတြငးတြငပးတြေျမယာမတပ တငျခငး လပငနးစဥအား ေသခာစြာနားမလညဘ ရႈပေထြးေတြေဝေနသညဟ ယဆရပါသည။ ထ႔အျပင ပးတြေျမယာမတပတင ေလာကထားမႈမား အနကမ အမႈ ၂ မႈသာလင ပစ-၇ (လယယာေျမလပပငခြငျပ လကမတ)ကေအာငျမငစြာရရချပးကနရေသာပးတြအမညေပါကေလာကထားမႈမားမာတစဥးတညး ေျမယာမတပတငျခငးရာေပါငးမားစြာေအာငျမငသကသ႔လပေဆာငမႈပငးတြငျမနဆနမႈမရဘေစာငစား ေနရဆျဖစပါသည။

6 Namati အဖြ႔သည ပခးတငး၊ဧရာဝတတငး၊ကယားျပညနယ၊မေကြးတငး၊မြနျပညနယ၊စစကငးတငး ႏင ရမးျပညနယတ႔တြင စမကနးလပငနးမားလပေဆာငျပး အခကအလကမား ေကာကယပါသည။ မြနျပညနယရ အမးသမးမားသည အမႈတစခခငးစတြင ေျမဧက ေလာကထားသည ပမာဏသည ျမငမားသည။ သ႔ေသာ ေလာကထားေသာ အေရအတြကနညးပါးျခငးေၾကာင အဆပါ အေရအတြကအား ခနလပထားခသည။

8

အဆပါေျမယာမတပတငျခငးႏစမးအားႏႈငးယဥၾကညရာပးတြေျမယာမတပတငျခငး ေလာကထားမႈမား

အတြက ပမးမ၁၄.၆ ဧကျဖစျပး တစဥးခငးေျမယာမတပတငျခငးေလာကထားမႈသည ပမးမ ၇.၃

ဧကျဖစပါသည။7ေယဘယအားျဖငအမးသမးမား၏မတေသာတရားဝငေျမယာ ပငဆငမႈအခြငအေရး

ရရမႈသညပနးမအားျဖင၎တ႔၏အမေထာငဥးစးလငေယာက ၤားမားႏငတနးတေျမယာပငဆငမႈ ရရျခငး

ႏင တငးတာႏငသည။8

7 အဆပါကနးဂဏနးမားသည နညးပါးလြနးသည တငးတာမႈ ပမာဏကြာဟခကေၾကာင အနညးငယကြလြမႈျဖစႏငသည။ ေဖာျပေသာ ဧကပမာဏသည Namati အဖြ႔ထသ႔ အမႈတြပတသမးမ ရရျခငးျဖစသည။ ပးတြ မတပတငျခငးအမားစသည ေဆာငရြကဆျဖစေသာေၾကာင ရရေသာ အခကအလကစစစေဖာျပခကအေပၚ ကန႔သတေသာသတမတခက ရသည။ သ႔ေသာလညး တစဥးခငးအမႈ၊ ပးတြ မတပတငျခငး အမႈအမးအစားသည ဆငတျပး ၁၀ ရာခငႏႈနးေသာ ဖြငလစထားေသာ အမႈ အခကအလကမားပါဝငသည။ 8 ေလာကထားႏငမႈ ပမာဏ ကန႔သတခကရသညအတြက အမေထာငသည အမးသမးအမညျဖင မတပတငမႈ၏ တစခေသာ အေၾကာငးျပခကမာ မသားစအေနျဖင ေခးေငြေလာကထားရရမႈ အေရအတြက ပမရရေစရန အတြကျဖစသညဟ ေတြ႔ရရသည။ မသားစဝငမား၏ တစဥးခငးစ သးျခားအမညမားျဖင မတပတငပါက ၎ေခးေငြ ကန႔သတခကက ေကာလႊားႏငသည။

မတစြာပးေပါငးေဆာငရြကသမား

ေဒၚတငၾကညႏင ဥးေပါတ႔၏ လကထပမႈသည ထးျခားလသည။ ၎တ႔၏ ပထမ အမေထာငဖကမားသည ဆးပါးသြားၾကျပး ထအမေထာငဖကကယစႏင ရရလာေသာသားသမးမားအား ကယတငေကၽြးေမြးေစာငေရာက ကာ အငးေလးကနအနး ေညာငေရႊျမ႕ျပငတြငေနထငပါသည။ ၎တ႔တြင လကထပ စာခပမရပါ။ လကထပျပးေသာလညး သတ႔အသကအရြယအရ လကထပစာခပ မလအပဟ ယဆထားပါသည။ လငမယားႏစဥးစလး ပငပငပနးပနး အလပလပျပး ေျမ ၃ ဧကက ဝယယခပါသည။ ေျမကမတပတငရမညဟ ၾကားသေသာအခါ သတ႔ႏစဥးစလးႏင ၎တ႔၏ သားသမးမားအတြက မတေစရန မညသ႔ မတပတငရမညဟသည ရႈပေထြးသည ေဆြးေႏြးမႈက စတငခပါသည။ လကထပျပးေနာကပငးတြင သတ႔၏သားသမးမားသည တစေယာကႏင တစေယာကရနျဖစေနၾကသျဖင ေဒၚတငၾကညႏင ဥးေပါတ႔သည အမခြေနရနဆးျဖတခ ျပး ဆကလကေပါငးသငးျမ ေပါငးသငးကာ အတတကြလယလပခၾကပါသည။ သတ႔ ႏစဥးအနက တစဥးေသဆးသြားသညအခါ ႏစဘကစလးမသားသမးမား ထေျမက ရရ ခစားႏငရန လလားပါသည။ ထ႔ေၾကာင လယယာေျမလပပငခြငျပ ႈလကမတေပၚတြင သတ႔ႏစဥး စလး၏ အမညက ထညေပးရန အစးရအားေတာငးဆခရာ ၂၀၁၃ ခႏစတြင ပထမ ဆး ပးတြလပပငခြငျပလကမတ ရရေရးတြငNamati မ ပါ၀ငကညခပါသည။ လပပငခြငျပလကမတက မညသညအမတြငထားသနညးဟ ေမးျမနးသညအခါ ႏစဥးသား ရယေမာကာ “လပပငခြငျပလကမတက ႏစအမအလညကထားပါတယ။ ဒါမလညး ပျပးမတမာေပါ။

9

၄.ေျမသမးမႈမားသညအမးသမးမားအားတစမႈထးျခားစြာ

ထခကနစနာေစျပးသမးယထားေသာေျမအတြကေလာေၾကး

(သ႔)ေျမျပနလညေပးအပျခငးသညအမးသားမားအား အခြငသာ

ေစသည။

အမးသမးအမႈသညမား၏ ၁၅%ေကာသည ေျမပငဆငမႈ အေထာကအထားမား မရၾကပါ။ အမးသား

အမႈသညမားတြင ၅%9 သာပငဆငမႈအေထာကအထားမားမရသညကေတြ႔ရပါသည။ အဆပါ

အမးသမးအမႈသညမား၏ပငဆငမႈအေထာကအထားမရမႈေၾကာငေျမသမးမႈမားသ႔ ေျမယာအျငငးပြား

မႈဆငရာ (မမအမနးခငး၊ မသားစဝငမားႏငပတသက၍ စသညျဖင) ကစၥရပမားေျဖရငးရာတြင

မားစြာထခကနစနာမႈမားျဖစေပၚေစႏငေသာေၾကာငပငဆငမႈအေထာကအထားမား လကဝယပငဆင

ရရထားမႈက အဆပါျပနာမားအား ေျဖရငးေဆာငရြကရာတြင မားစြာ အေထာကအကျဖစေစႏငသည။

ျမနမာႏငငသည တပမေတာ၏ အပခပမႈလကေအာကတြင ရာစႏစတစဝကအၾကာ ကေရာက

ခရေသာေၾကာင ေတာငသလယသမား မသားစမားမ ေျမယာႏငပတသကေသာ အမႈကစၥရပမား

ေျမာကျမားစြာျဖစေပၚခသညက ေတြ႔ရရသည (ျမနမာႏငငမ ၂ ႏစၾကာျပးေနာက သမးဆညးခေျမယာမား ျပနလညစြန႔လညေပးျခငး တးတကမႈျဖစစဥ ၊ Namati, ဒဇငဘာ ၂၀၁၅က ရႈပါ)။ ေျမယာမားအားရယ၊

သမးဆညးရာတြင လပငနးစဥသကသကမတမတ သ႔ ေလာေၾကးေငြစနစတက ေပးျခငးမရေသာေၾကာင

စးပြားေရး ႏင စတပငးဆငရာအရ ေတာငသလယသမားမားအေပၚတြင မားစြာ ထခကနစနာမႈမား ရသည။

အထးသျဖငအမးသမးေတာငသလယသမားမားသညမမမသားစ၏ေျမတရားဝငပငဆငမႈအေထာက

အထား ရသညျဖစေစ၊ မရသညျဖစေစ တစမႈထးျခားေသာ ထခကမႈမား ရသညက ေတြ႔ရသည။

ရမးျပညနယႏင ဧရာဝတတငးေဒသၾကးတြငျပလပခေသာ ေတြ႔ဆေမးျမနးမႈမားတြင အမးသမး လယယာ

အလပသမားမား၏ေန႕စဥလပအားခသည၃၀၀၀ကပျဖစေသာလညးအမးသားမားအတြကမ ၄၀၀၀ကပ

ျဖစေၾကာငးေဖာျပေတြ႕ရခရသည။ေျမဆးရးသြားေသာမသားစဝငမားသည ေန႔စားအလပသမား မားအျဖစ

လပကငရနသာေရြးခယစရာရျပးအမးသမးမသားစဝငမားသညမမတ၏အျခားေသာအမမႈကစၥမားက

လပေဆာငေပးေနမႈမားေလာကသြားသညကေတြ႔ရသည။ထကသ႔ ေျပာငးလမႈမားသည မသားစအတြငး

ဆးျဖတခကခမတမႈ အပငးတြင တနညးအားျဖင သကေရာကမႈရသညက ေတြ႔ရသည။ ဧရာဝတတငး

ေဒသၾကးတြငဘလပေျမ စကရမ သမးယသြားသျဖင ေျမဆးရးသြားသ အမးသမးတစဥး၏

9 တစခါတစရ ေျမခြန ေျပစာမားသည ျပးခေသာႏစမားကျဖစသည။ ေဖာျပခကသည အစးရမ ေတာငသလယသမားမား၏ အခြငအေရးအား အသအမတျပျပး ဆးျဖတခကမားခမတကာ သးသန႔ ေျမယာကြကမားလပေဆာငေပးျခငးျဖင ေျမယာအျငငးပြားမႈမားအား ေျဖရငးႏငသည။

10

ေျပာျပခကအရမသားစဝငေလးဥးအားဆနၾကမးျဖငတစရကလငထမငး၂နပစားေသာကေကြးေမြးရနေငြ

ကပ၃၀၀၀ကနကေၾကာငးထတေဖာေျပာၾကားခသည။ခငပြနးျဖစသ၏ေန႔စားလပအားခမရလင မသားစ

အာဟာရျပညဝစြာစားေသာကရနပငမလေလာကဘ မမတ႔ သားသမးမားအား ေကာငးသ႔ပ႔ႏငရန

ပ၍ပငမျဖစႏငေပ။ ၎တ႕၏ ေျမေပၚမ ဖယရားျခငး ခရသညအခနကစျပး မသားစဝငမားသည ျမ႕ႏင

အလြနေဝးကြာေသာအရပသ႕ေျပာငးေရႊ႕ခရျပးအကယ၍သ႔တြငခငပြနးမရပါကသားသမးမားအားမႈလ

တနးေကာငးသ႔သြားႏငရနခရးစရတအပဝငေငြမားအားျဖစႏငသညနညးျဖငရာေဖြျပးေကာလႊား၍မရႏင

ေသာအခကအခအကပအတညးမားၾကားတြင ေရာကရေနမညျဖစသည ဟေျပာၾကားခသည။

မသားစ သ႔မဟတ အမးသမးတစဥးသည ၎၏ ေျမယာဆးရႈးမႈျဖစေပၚေသာအခါ အမးသမး ေန႔စား

လယယာလပသားမားျဖစႏငျပးထအမးသမးမား၏လျခေရးအပငးတြငစနေခၚမႈအသစတစရပျဖစ

ႏငသည။ ရမး ျပညနယရ အငးေလးကနအနးတြင တညရသည ရြာသာႏင နနးသ ေကးရြာအပစမားတြင

အမေျခ ၁၅၈အမေထာငစ၏ ေျမဧကစစေပါငး ၂၀၀၀ ခန႔အား အစးရမ ၁၉၉၈ ခႏစတြင သမးယချပး

ကမၸဏတစခသ႔ ျပနလညခေပးခသည။ ၂၀၀၃ခနစမစျပး အဆပါကမၸဏမ အျခားေျမဧကမားစြန႔လႊတျပး

ေျမဧက၃၀၀ခန႔အားအသးျပျခငးတစစတစရာမရဘဆကလကသမးပကထားခပါသည။ ၎ကမၸဏသည

ေနာကဆးတြင အစားထးလယယာေျမအခ႕က ေပးအပရန အစးရႏင သေဘာတညခေသာလညး

အဆပါအစားထးေပးအပေသာေျမမားသညအရညအေသြးအလြနနမကျပးစကပးလပကငစားေသာကရန

မျဖစႏငေသာေၾကာငအမးသမးမားသညမမတ႔အားေပးအပေသာ အစားထးေျမေပၚတြင လပကင၍မရဘ

ေန႔စားအလပသမားမားအျဖစအနးအနားရေကးရြာမားသ႔သြားေရာကလပကငေနရပါသည။အမးသမးမား

သညမမတ႔အမႏငသြားလာရလြယကေသာကယပငလယေျမေပၚတြငလပကငရမညအစား အနးအနားရ

ေကးရြာမားသ႔အဖြ႔လကစေပါငးသြားေရာက၍ ေန႔စားအလပအား လပကငေနရပါသည။ မားေသာအားျဖင

ေျမသမးမႈအမားစတြငေတာငသလယသမားအေျမာကအျမားပါဝငပတသကေနၾကသည။အစးရမေျမ

ျပနလညေပးအပျခငး(သ႔မဟတ)ေလာေၾကးေငြေပးအပျခငးလပငနးစဥမားတြငေတာငးဆသမားထသ႔

ျပနလညေပးအပရာတြငလပေဆာငမႈအဆငဆငသညအသမးခရေသာေတာငသမားၾကားတြငညႏႈငးမႈ

မား လအပသည။ အကယ၍ ေျမပငဆငမႈအေထာကအထားအား အမးသမးမားတြင မရ၍ မျပႏငပါက

ေျမာကျမားစြာေသာ နစနာဆးရးမႈမား ကေရာကႏငသည။

11

၅. ေျမႏငပတသက၍ လကနာကငသးေနမႈသည တငးရငးသား

လမးအလကကြျပားသည။အခ ႔လကနာကငသးမႈသည

မၾကာခငကထြကရထားေသာအမးသားေျမအသးခမႈမႈဝါဒ

ပါအခကမားအား ခးေဖာကမႈမားေတြ႔ရရသည။

Namatiအဖြ႔မေလလာေတြ႔ရခကမားအရခငပြနးကြယလြနျပးေသာအမးသမးမားႏငအမေထာငကြ

အမးသမးမားသည ေျမယာပငဆငမႈ ရာခငႏႈနးအားျဖင အျခားေသာ အမေထာငရအမးသမးမားထက

ပမပငဆငၾကသည။သ႔ေသာလညးတငးရငးသားလမးစအလကပငဆငခြငသညကြျပားျခားနားသညက

ေတြ႔ရသည။10 အဖြ႔၏ေလလာေတြ႔ရခကမားႏငဥးစားေပး အပစအဖြ႔လကေမးျမနးခကမားမ မတညေသာ

လမးစအလက ပငဆငမႈ ကြျပားျခားနားမႈမားအား ေတြ႔ရႏငသည။

ဗမာ : ဗမာယဥေကးမႈတြင မဘပငဆငမႈအား သားသမးမားအားလးက ညတညမခြေဝေပးသည။ မမ၏

အမေထာငဖကေသဆးသြားေသာကနရစခေသာအမေထာငဖကမပငဆငမႈအား ရပငခြငရသည။ ထကသ

ညတညမပငဆငခြငရမႈသညဗမာအမးသမးမားအေနျဖငႏစဥးအမညေပါကပးတြေျမယာမတပတငျခငး

အားအျခားေသာတငးရငးသားလမးစမားထကစတဝငစားမႈေလာကသညအေၾကာငးအရာျဖစႏငေၾကာငး

ေတြ႔ဆေမးျမနးမႈမားအရေတြ႔ရရသည။အဆပါအမေထာငရအမးသမးမားထငရားရငးလငးစြာအေလးထား

စတဝငစားသညမာေျမယာမတပတငျခငးသညမမတ႔၏သားသမးမားေနာငေရးအတြကျဖစျပး မမေသဆး

သြားချပး ခငပြနးျဖစသမေနာကအမေထာငျပခေသာ မမသားသမးမားေျမယာပငဆငမႈ အေမြဆကခခြင

ရရန ေသခာေစလေသာေၾကာငျဖစသည။

ခငး :ခငးယဥေကးမႈသညအမးသားၾကးစးမႈဝါဒကလကနာကငသးျပးအမးသမးမားသည ေျမပငဆငခြင

မရပါ။အဆပါအခကသညေျမအသးခမႈမႈဝါဒအားအလြနအမငးခးေဖာကမႈျဖစျပး၎သည အမးသားေျမ

အသးခမႈမႈဝါဒအသစႏငအမးသမးမားအားပစမးစျဖငခြျခားဆကဆမႈမားကပေပာကေစေရးဆငရာ

ကလသမဂၢသေဘာတစာခပ(CEDAW)ေအာကတြငျမနမာႏငင၏ကတကဝတျပထားျခငးမားက

ခးေဖာကမႈ ျဖစသည။ ျပညနယႏင တငးအသးသးရ Namti၏ ရညမနးခကေဒသ ေကးရြာအပစမားတြင

အမးသမးအပစမားအားေမးျမနးခကမားအရခငးမးႏြယစအမးသမးမားသညအျခားအမးသမးအပစ

မားႏငမတညဘကြျပားျခားနားသညကေတြ႔ရသည။အထးသျဖငခငပြနးေသဆးျပးေသာအမေထာငမ

10 For further discussions, see: Transnational Institute, Linking Women and Land in Myanmar, 2016; USAID Country Profile, Burma: Property Rights and Resource Governance; UNICEF, Child Focused Local Social Plan, Chin State 2014; Gender Equality Network, Towards Gender Equality in the National Land Use Policy, 2014.

12

အမးသမးမားသည၎ခငပြနး၏ပငဆငမႈေျမယာအားလပပငခြငမရေတာဘ၎ခငပြနး၏အမးေတာ

စပသအမးသားမားသာပငဆငအေမြဆကခခြငရသည။အမေထာငေရးအေျခအေနမညသ႔ပငျဖစေစကာမႈ

ေမးျမနးမႈမားအရအမးသမးမားသညအဆပါလကနာကငသးမႈအားေျပာငးလလမႈဆႏၵျပငးျပလကရ

သည။အဘယေၾကာငဆေသာ၎တ႔၏ခငပြနးမားသညအႏၵယႏငငနယစပသ႔ေရႊ႔ေျပာငးလပသားမား

အျဖစသြားေရာကလပကငၾကျပး အမးသမးမားသည အဓကလယသမားမားအျဖစ လယယာလပငနးက

လပေဆာငေနရေသာေၾကာင ျဖစသည။11

ကယား:ကယားယဥေကးမႈတြငသားသမးမားအမေထာငၾကျပးေသာအခါတနးတညမ အေမြေပးၾကသည။

ပးတြႏစဥး အမညေပါကမတပတငျခငးသည စတဝငစားဖြယ စဥးစားသငသညအေၾကာငးအရာျဖစသည။

Namati၏ရညမနးခကေဒသဟပါရြာတြင ပးတြႏစဥးအမညေပါကမတပတငျခငးအမႈစစေပါငး ၈မႈရသည။

အဆပါေျမယာေလာကထားမႈမားသညအမးသမးမားမမတ႔၏မဘမားထမအေမြဆကခရရေသာ ေျမမား

ျဖစၾကျပး၎တ႔၏ခငပြနးအမညမားကပါ ထညသြငးေလာကထားလေသာေၾကာငဟ သရရသည။ အဆပါ

ပးတြႏစဥးအမညေပါကေလာကထားမႈသညမသားစတြငးဆးျဖတပငခြငႏငပတသက၍ေျပာငးလမႈ

တစစတစရာမေတြ႔ရရဘအေထာကအထားပငဆငမႈႏငဂဏသကၡာပငးဆငရာႏငပမဆကႏြယေနသညက

ေတြ႔ရသည။ဟပါရြာမမဂမာက“အစကေတာတစဥးတညးေျမမတပတငျခငးကကၽြနမနာမညႏင

အမညေပါကေလာကထားဖ႔စဥးစားခတယ။ ဘာေၾကာငလဆေတာ ဒေျမက ကၽြနမမဘေတြအေမြေပးခတ

ေျမျဖစေနလ႔ပါ။ဒါေပမယလညးကၽြနမခငပြနးစတမေကာငးျဖစမာစးတယ။ဒါေၾကာငသ႔နာမညပါပးတြ

ေလာကထားလကပါတယ။သ႔တစေယာကတညးနာမညန႔ေတာမေလာကေစခငပါဘး။ဘာလ႔လဆေတာ

ေယာက ၤားေတြက အရမးထနးခပခငတယ။အလပအမားစကကၽြနမႏငသအတတလပကငရေပမ သကပ

မားေသာအားျဖင ဆးျဖတခကခတယ။” ဟေျပာၾကားခသည။

11 ခငးလမးတစမးတညးမဟတဘ အျခားတငးရငးသားမးႏြယစမား သည အမးသားဥးစားေပးအပခပမႈ အေမြပငဆငခြငအား ကငသးသည။ Hilary Faxon, The Praxis of Axis: Gender in Myanmar’s National Land Use Policy 2015 ကရႈပါ။ USAID၏ “Many upland ethnic minorities practice strict patrilineal inheritance,” စာမကႏာ ၁၁ တြင ရမးျပညနယ အခ ႔ေကးရြာမားတြင ဗဒၶဘာသာကးကြယေသာ ပေလာငလမး အမေထာငကြ အမးသမးသညပငဆငမႈအားလးစြန႔လႊတရသည။ထ႔အျပငအမးသာမားသညမဘထမတစဥးတညးအေမြဆကခခြင ႏငအဆပါပငဆငမႈမားအားလပကငဆးျဖတခြင၊အေမြေပးခြငအားလးရရသည။ပငဆငမႈသညလငေယာကၤား ေသဆးပါက သားျဖစသရရျပး သမးျဖစပါက အဆပါ လငေယာကၤား၏ အကေတာစပသအား ေပးအပသည။ (WLB 2008),” စာမကႏာ ၁၇.

13

၆.အမးသမးမား ေျမအခြငအေရး ႏငပတသက၍ ကာကြယ

ေတာငးဆမႈမား ျပလပေသာအခါ ပမထေရာကစြာ လပကင

ေျပာဆႏငၾကျခငး

ေျမႏငပတသကသညအခြငအေရးမားေတာငးဆသညအခါရပရြာအတြငးအမးသမးမား၏အခနးက႑

သည ရပေထြးမႈရသညကေတြ႔ရသည။ ၂၀၁၄ ႏင ၂၀၁၅ ခႏစအတြငး Namati၏ရပရြာေဆြးေႏြးပြ

အခကအလကစစတမးမားအရရပရြာအေျချပဥပေဒအေထာကအကျပသမားမကငးပျပလပေသာ

ေဆြးေႏြးပြမားသ႔ ေတာငသလယသမားစစေပါငး ၁၀၃၃၃ ဥးတကေရာကခသည။ ၂၀၁၅ ခႏစတြင

တကေရာကသစစေပါငး၏ သးပတစပခန႔ေသာ အမးသမးမားသာ တကေရာကခသည။ တကေရာကသ

အမးသမးမားသညေဟာေျပာပ႔ခသညရပရြာအေျချပဥပေဒအေထာကအကျပသသည အမးသားျဖစေစ၊

အမးသမးျဖစေစတကေရာကေလရျပးေဆြးေႏြးပြျပလပသညအခနမားသညလညးမတညေသာအခနမား

တြငျပလပေလရသည။မညသ႔ပငဆေစကာမႈရပရြာအေျချပဥပေဒအေထာကအကျပသမား၊အမးသမး

အမႈသညမား၊အမေထာငစတြငးအမႈအတြကအမးသမးမသားစဝငထမအကအညရယေနရေသာ

အမးသားအမႈသညမားအားေတြ႔ဆေမးျမနးခကမားအရ အားလး တစခနကခယထားသညမာ အမးသမး

မားသညအစးရဌာနမားႏငေျပာဆဆကဆရာတြငျဖစေစ၊အမႈအတြကေျပာဆရာတြငျဖစေစ၊

ေနာကဆကတြအမႈအေျခအေနမားအားလကပါေဆာငရြကရာတြငျဖစေစအမးသားမားထကပမေျပာဆ

လပကငႏငၾကသည ကေတြ႔ရရသည။

14

ေတြ႔ဆေမးျမနးမႈအားေျဖၾကားသမားသညအဘယေၾကာငအမးသမးမားေျပာဆဆကဆေရးတြင

(မားေသာအားျဖငဗမာဘာသာစကား - အခ႔အတြက မခငဘာသာစကားမဟတ) ပမေကာငးမြနရသညမာ

အစးရအရာရမား၏အမးသမးမားအေပၚသနားညာတာမႈ၊ကညလမႈမားသညအမးသားမားအေပၚထား

ရမႈႏငကြျပားျခားနားေသာေၾကာငဟေတြ႔ရရသည။အဆပါအခကသညကၽြႏပတ႔၏ရပရြာအေျချပ

ဥပေဒအေထာကအကျပသမား၏ေကာကယထားေသာအခကအလကမားႏငကကညမႈရသညက

ေတြ႔ရသည။အမးသမးအမႈသညမားတြငပမးမအားျဖငလကရေဆာငရြကေပးေနေသာအမႈမားအား

ေျဖရငးႏငမႈတြငရကေပါငး၁၁၀သာၾကာျမငျပးအမးသားအမႈသညမားတြင၁၄၅ရကၾကာျမငသညကေတြ႔ရ

“သမက ကြနေတာထက ပမေျပာဆႏငတယ” ဥးျမငေဆြသည ရမးျပညနယ ေအးသာယာျမ႔သစတြင ေျမစစေပါငး ၆ ဧကက ထြနယကစကပးေနသ ျဖစျပး ၎ေျမက ကမၸဏမ ၁၉၉၉ခႏစတြင သမးယခပါသည။ ၂၀၀၈ခႏစတြင အဆပါေျမအား ကမၸဏမ ျပနလညေပးအပခေသာလညး ဥးျမငေဆြ ထသ႔မေရာကရခပ ေကးရြာအပခပေရးမးမ မတရားသမးယျပး အျခားလယသမားတစဥးအား ေရာငးခခသည။ ဥးျမငေဆြ၏သမး မရရမးသည အစးရမ ေျမမားျပနေပးေနေၾကာငး [ေျမယာစစမးေရးေကာမတ]အား ဂာနယတြင ဖတရႈျပးေနာက သမမသားစ၏ လယယာေျမက ဥပေဒအတြငး ျပနလညရရႏငေအာင ၾကးစားၾကညရန စတအားထကသန ခသည။ လြနခေသာ ၂ႏစအတြငး မရရမးသည ၎အမႈအတြက ၾကးပမးေဆာငရြကချပး အစးရရးဌာနမားသ႔ ၁၂ၾကမထကမနညး သြားေရာကချပး ေနျပညေတာသ႔အထပင တငၾကားလႊာမားေပးပ႔ခသည။ လြနခေသာ ႏစႏစမ စတင၍ အၾကမးအားျဖင သမ၏ ဖခငအမႈအတြက တစလလင အနညးဆး တစရက သ႔မဟတ ႏစရက အခနေပးခရသည။ သမ၏ အျခားေသာေမာငႏစမမားသည ေန႔စားအလပသမားမားျဖစေသာေၾကာင ဖခင၏အမႈက လကပါကညေပးႏငျခငးမရၾကေပ။ မရရမးသာလင ဖခငက တစဥးတညး ကညေပးႏငသျဖစသည။ အစပငးတြင ေကးရြာအပခပေရးမးမ မရရမးအား လကရအမႈကစၥက ေမေဖာကေစလျပး ေဆြးေႏြးညႏႈငးမႈမား ျပလပခသည။ ထသ႔ ေမေဖာကေပးရန ေငြသနးငါးဆယျဖင ကမးလမးခပါသည (ထေဒသတြင ေျမတစဧကက သနး၅၀ျဖင ေရာငးခပါသည)။ လကရ ေဆာငရြကေနေသာလယသမားမလညး ထအမႈက ေမေဖာကေစလျပး “ဒအမႈကဆကလကမလပေဆာငသင” ဟသမကေျပာၾကားခပါသည။ ၎က ေနျပညေတာရ ျပညေထာငစၾကခငေရးနင ဖြ ႔ျဖးေရးပါတ မ တာဝနရသထသ႔ မမဘကတြငရပတညေပးရန လာဘေငြေပးအပျပးျဖစသည”ဟလညး ေျပာၾကားခပါသည။ မၾကာေသးမကပင အမႈအတြကလကခေဆာငရြကေပးေနေသာ အစးရရးမ သမႏင သမဖခငအတအကြအမႈလကပါ ေဆာငရြကျခငးအား တားျမစလကသည။ “သက ကြနေတာထက ပမေျပာဆေဆာငရြကႏငတယ။ သမးက အမႈႏင ပတသကျပး ေျပာဆသငတာေတြကလညး ေျပာျပေပးပါတယ။ ကၽြနေတာမားေျပာမတာ၊ေမေနတာေတြလ အမနျပနျပင သတေပးေျပာေပးတယ။ သမးက ကြနေတာက ကညတာက သတ႔က မလလားပါဘး”ဟ ဖခငျဖစသက ေျပာၾကားခသည။ မရရမး၊ ဥးျမငေဆြႏင ၎တ႔ႏင အတတကြကညေပးေနေသာ ဥပေဒ အေထာကအကျပ သတ႔က အဆပါအခကဟတမနေၾကာငး ေျပာဆခသည။ ယခတြင မရရမးသည ရးသ႔သြားေရာကေတြ႔ဆမႈတငးအား ဖခင ႏငအတ ဆကလကလကပါေပးေသာလညးရးခနးအတြငးသ႔အသက၆၆ႏစအရြယလယသမားဖခငၾကးႏငအတသြားေရာကခြင မရေတာပ ခနးမတစေနရာတြင ေစာငေရာကလကပါေပးေနရ ဆျဖစသည။

15

သည။ အမးသမးမားသညဥပေဒအေထာကအကျပသႏင အစးရရးမားသ႔ ထပမသြားေရာကရေသာ

အၾကမအေရအတြကတြငလညး အမးသားမားထက နညးသညကေတြ႔ရသည။

၇.အမးသမးရပရြာအေျချပဥပေဒအေထာကအကျပသမား သညအငအားၾကးေသာအေထာကကေပးႏငသမားျဖစႏငျပး အဖြ႔အစညးမားအေနျဖင၎တ႔ရငဆငေနရသညကြျပားျခားနား ေသာစနေခၚမႈမားက ေျဖရငးေပးရန လအပပါသည။

Namatiသညရပရြာအေျချပဥပေဒအေထာကအကျပပစကလကနာကငသးေဆာငရြကေနေသာအဖြ႔ျဖစ

သည။ ဥပေဒေရးရာအေထာကအကျပသ တစဥးစသည ၎တ႔ လပေဆာငေနေသာ ရညမနးခကထားရာ

ေဒသတြင ေနထငေနသမားျဖစျပးမမ၏ေနအမမ ခရးအားျဖင၂-၃ နာရအတြငး သြားလာလပကငႏငေသာ

ေဒသမားအားကညေပးႏငသျဖစရမည။ဥပေဒေရးရာအေထာကအကျပသမားသညမမတာဝနယလပကင

ေနေသာရညမနးခကေဒသမားသ႔ တစလလင ၂ ၾကမ (သ႔) ၃ ၾကမ (သြားေရာကႏငမႈေပၚမႈတည၍)

ရပရြာေဆြးေႏြးပြမားပ႔ခႏငျပးမမအမႈသညမားအားေျမယာႏငပတသကေသာအမႈမားအားေတြ႔ဆေမးျမနး

ျခငးႏငေနာကဆကတြလပေဆာငရမညအမႈမားအားအမႈသညႏငအတတကြသကဆငရာအစးရရးမားသ႔

လကပါကညေဆာငရြကႏငသျဖစရမည။

Namati ဥပေဒေရးရာအေထာကအကျပသ ကား၊မ ရာခငႏႈနး

၃၀% ကား

မ ၇၀%

16

အဆပါဥပေဒေရးရာအေထာကအကျပသမား၏ လပေဆာငမႈတာဝနမားမ အမးသမးဥပေဒ

ေရးရာအေထာကအကျပသမားအတြက ေပၚေပါကလာေသာ စနေခၚမႈႏစရပ

ပထမစနေခၚမႈတစရပမာျမနမာႏငငရအမေထာငစမားအတြငးအမးသမးမား၏တာဝနယရသညအခနး

က႑ျဖစသည။ စစကငတငးရ (၁၈-၂၆ ႏစအတြငးရ) အမးသမး ဥပေဒေရးရာ အေထာကအကျပသမား

ႏင ေမးျမနးခကမားအရ “ကြနမတ႔ အမေထာငျပလကရင အမးသမး ဥပေဒေရးရာအေထာကအကျပသ

လပႏငမာမဟတေတာဘး။ အမေထာငမႈအတြက တာဝနေတြပမားလာေတာမာ” ဟဆသည။ အဖြ႔တြင

အမးသမးဥပေဒေရးရာအေထာကအကျပသမား(၂၀ႏစေနာကပငး-၄၀ႏစအေစာပငးအတြငးရ) တာဝန

ထမးေဆာငေနၾကျပးအဆပါအမးသမးအမားစသညငယရြယၾကျပးအမေထာငမရသ၊ သားသမးမရသမား

ျဖစၾကသည။စတဝငစားဖြယေတြ႔ရရခကမာNamatiအဖြ႔မျမနမာႏငငတြငလပေဆာငခေသာလပငနးစဥ

သကတမးတစေလာက အမးသားဥပေဒေရးရာအေထာကအကျပသမား အလပမထြကႏႈနးသည ၂၀%

ျဖစျပး အမးသမးဥပေဒေရးရာအေထာကအကျပသမားမာမႈ ၄% သာလငရ ေၾကာငးေတြ႔ရရသည။ >၆၀

ဒတယေတြ႔ရရသညစနေခၚမႈမာလျခေရးပငးဆငရာႏငပတသကသညစနေခၚမႈျဖစသည။အမးသမးဥပေဒ

ေရးရာအေထာကအကျပသအမားစသညအမႈသညမားရရာေဝးလေသာအမႈျဖစပြားရာေဒသမား သ႔သြား

ေရာကရာတြငလျခေရးပငးဆငရာအခကအခမားစြာေတြ႔ရရသည။အမးသမးမားသညသြားလာရမည

ေနရာေပၚမႈတည၍ေျခလငျဖစေစ၊ေမာေတာဆငကယျဖငျဖစေစ၊ေလျဖငျဖစေစ၊ ေမာေတာကားျဖငျဖစေစ

စသညျဖငအမးမးေသာသယယပ႔ေဆာငေရးအမးအစားမားအသးျပရပါသည။အေရးေပၚအမႈကစၥ

အတြကခရးသြားေရာကရနလအပပါကတစဥးတညးပငသြားေရာကရမႈမားရပါသည။သ႔ေသာလညး

၂၀%

၀% ၁၉-၂၅

ဥပေဒေရးရာအေထာကအကျပသမား၏ ကား၊မ အသကအရြယ

၁၀၀%

၆၀%

၄၀%

ကား

မ

၈၀%

၂၆-၃၀

၃၁-၃၉

၄၀-၄၉

၅၀-၅၉

>၆၀

၁၉-၂၅

17

အမးသမးမားအေနျဖင အျခားတြဖကလပကငေသာအမးသမးေရးရာအေထာကအကျပငယမား(သ႔)

အမးသားေဆြမးမားႏင သြားေရာကလၾကပါသည။ Namatiအဖြ႔၏ ဥပေဒေရးရာအေထာကအကျပ

အေကာငထညေဖာမႈတြငဥပေဒေရးရာအေထာကအကျပသမားအားေထာကပေပးသအျခားလကေထာက

မားထားရေလမရၾကပါ။ထ႔ေၾကာငတစခါတစရတြငမမ၏ေမာင၊အစက(သ႔မဟတ)ခငပြနးတ႔မ၎တ႔

အလပအားခနမားတြငခရးသြားလာရာတြငအေဖၚအျဖစလကလပ႔ေဆာငအေဖာျပေပးၾကပါသည။

သ႔ေသာလညးအဆပါကညမႈသညေရရညတြငမျဖစႏငဘထကသ႔အခနအားျဖင၊လအားျဖငလကပါ

ကညမႈအားအသအမတျပရန Namati အဖြ႔ႏင မတဖက အဖြ႔အစညး မားအေနျဖင ေငြေၾကးေထာကပရန

မျဖစႏငပါ။ကညလကပါေပးသေဆြမးမေတာစပသတစစမးအမးသားမားႏငဥပေဒေရးရာအေထာက

အကျပသအမးသမးမားအတခရးသြားျခငးသညလညးယဥေကးမႈအရအမားအျမငတြငအတတြသြား

ရနမသငေတာဟယဆထားသည။ထ႔ေၾကာငအမးသမးဥပေဒအေထာကအကျပသအမားစသည သတ႔၏

လစာအျပညခစားခြငတစဥးတညးလပကငျခငးအစားအျခားအမးသမးကညေထာကပသႏငမမလစာ

ဝငေငြအား မေဝခစား၍ အတတလပကငလစတ ပမမားျပားသညက ေတြ႔ရသည။

အဆပါစနေခၚမႈမားရေသာလညးအမးသမးဥပေဒအေထာကအကျပသမားသညအမးသမးစြမးေဆာင ရညျမငတငမႈႏငအမးသမးမားသမားရးကေျမယာအခြငအေရးမားပမရရႏငခြငအတြကၾကးပမးမႈမားတြင အားေကာငးေသာ ပါဝငအားျဖညေပးသမားျဖစပါသည။

ပးတြႏစဥးအမညေပါကလယယာေျမမတပတငျခငးေလာကထားမႈေအာငျမငျပးခေသာအမႈ၂မႈတြငည အစကႏစေယာက၏ေလာကထားမႈႏငယခငအမေထာငဖကမားေသဆးျပးဒတယအၾကမေျမာက လကထပထားေသာ ဇနးေမာငႏ ႏစဥးတ႔၏ အမႈမားက ျခငသးသပပါက ထေလာကထားစဥတြင အဖြ႔၏ ဥပေဒေရးရာ အေထာကအကျပသသည ျမ႔နယ လယယာေျမ စမခန႔ခြေရးေကာမတ ၏ အဖြ႔ဝငျဖစသည။ ဇနးေမာငႏႏစဥး၏အမႈသည၎တ႔ကယတငႏစဥးပးတြေလာကထားရနအၾကရျပးတငျပေလာကထား ျခငးျဖစသည။သ႔ေသာလညးပခးတငး၊စစကငးတငးႏငရမးျပညနယတ႔တြငကနရေနေသာပးတြ ေလာကထားမႈစစေပါငး ၉၃ မႈသည အမးသမးဥပေဒေရးရာအေထာကအကျပသမားမအမားဆး တာဝနယေဆာငရြကေပးေနပါသည။အမးသမးဥပေဒေရးရာအေထာကအကျပသအမားစယၾကညယဆထားသညမာျမနမာႏငငတြင အမးသမးအခြင အေရး လႈပရားမႈႏင ပတသက၍ အလြနပငအားနညးေနျပး ပးတြေျမယာမတပတငေလာကထားျခငးသည အမးသမးမား ေျမယာႏင ပတသက၍ တနညးအားျဖင ရပငခြငျမငတငေဆာငရြကေပးရနရညရြယျပးအဆပါအခကအားအမးသမးဥပေဒေရးရာအေထာကအက ျပသမားကအားသြနခြနစကအေကာငထညေဖာ၍အမးသမးအမႈသညမားအားပးတြေျမယာမတပတင ေလာကထားရန တကတြနးႏႈးေဆာေနဆျဖစသည။

18

အမးသမးအမႈသညအမားစသညအမးသမးဥပေဒအေထာကအကျပသမားႏငတငပငေဆြးေႏြးမႈမား

သညပမပြငလငးမႈရၾကျပးအဆပါဥပေဒအေထာကအကျပသမားသညအမးသမးမားတြငျမငေနက

မဟတသညလပငနးတာဝနမားထမးေဆာငေနေသာေၾကာငအမးသမးထမလညးမမအခြငအေရး

ေတာငးဆရာတြင ပမေျပာဆမႈ အားပေကာငးလာသညက ေတြ႔ရသည။

အစအဖြ႔သစေတာ

သးႏ၊ေျမႏင

အေဆာကအအပကစးမႈ

တစဥးျခငးေျမယာမတပတငျခငး

ပးတြေျမယာမတပတငျခငး

သစေတာအမႈ

ေျမသမးမႈ

ေျမယာအျငငးပြားမႈ

အျခား

ေျမလြတ၊ေျမလပ၊ေျမရငး

ေကးရြာဘေျမ

၁%

အမးသမးဥပေဒအေထာကအကျပ သမား၏ အမႈအေျခအေန

၂၂%

၈%

၁%

၀% ၂%

၁% ၆၅%

“အမႈမတငခငကဆရင အျပငထြကဖ႕ေၾကာကတယ။ အခေတာ ကၽြနမက ေခါငးေဆာငျဖစေနျပ”

ေဒၚျမသနးသည အသက၆၀ အရြယမဆးမျဖစျပး မခငအၾကးႏင သားသမးေလးဥး ႏငအတ စစကငးတငး ကေလးျမ႕ အနးတြင ေနထငပါသည။ သမပငဆငေသာ

ေျမသည အျခားေသာ အမေထာငစ ၂၉ စ၏ ေျမမားႏငအတ ၁၉၉၆ခႏစတြင တပမေတာမ သမးယျခငးခလကရပါသည။ ဥပေဒအေထာကအကျပသ

မျမငျမငစန၏ အကအညျဖင (၂၀၁၄ ခႏစတြင) ေဒၚျမသနး ႏင အျခားအမႈသညမားသည မမတ႔၏ ေျမယာအခြငအေရးက ေလလာခၾကျပး ပငဆငမႈ ေျမယာမား

ျပနလညရရလာေစရန စတငၾကးပမးအားထတခၾကပါသည။ ဥးေရႊမနး ကေလးသ႔ လာေရာကစဥအတြငး ေဒၚျမသနးသည အမားကယစား အမႈျဖစစဥက

ရပရြာခနးမတြင ရငးလငးတငျပခပါသည။ ဥးေရြႊမနးႏင လႊတေတာကယစား လယဥးတငလႈငတ႔မ တကေရာကချပး အဆပါ ေျမမားကျပနေပးမညဟ

ကတျပခၾကပါသည။

သ႔ေသာ အဆပါအမႈသည ထးျခားမႈတစစတစရာမရပါ။ ေနာကဆး ဇြနလ ၂၀၁၅ ခႏစတြင အမႈသညမားက တပမေတာႏင ေတြ႕ဆရန ဖတၾကားခပါသည။

အဆပါေျမမားအား ျပနေပးမညမဟတေၾကာငး၊ ကေလးျမ႕ႏငနးျပး တနဖးျမငတကေနသည ေျမမားအတြက ေလာေၾကးေပးမညမဟတေၾကာငး ေဒၚျမသနးက

အသေပးေျပာၾကားခပါသည။

အဆပါ အမႈသညမျပးျပတေသးေသာလညး ေဒၚျမသနးအေနျဖင သမလပခသညအလပက မားစြာဂဏယေၾကာငး၊ အဆပါအမႈေၾကာင ရပရြာအတြငး

ေခါငးေဆာငတစဥးျဖစလာျပ ျဖစေၾကာငးေျပာၾကားခပါသည။ “အမႈမတငခငက ကၽြနမက ေခါငးေဆာငမဟတပါဘး။ အျပငသြားရမာလညးေၾကာကတယ။

အခေျမယာအမႈတြင ဝငေရာကေဆာငရြကလကေတာ အမးသမးဥပေဒေရးရာအေထာကအကျပသမ ေျမယာအခြငအေရးႏင ပတသက၍ သငၾကားျခငးႏင အစးရ

အရာရမားႏင ေျပာဆဆကဆမႈမား ေတြ႔ရေသာေၾကာင ကၽြနမတ႔လမနးမသားေတြလညး ဒလမးလပေဆာငႏငတယဆတာ ေတြ႔လကရတယ”

၁%

၈၀%

၀%

၁၁% ၂%

၀%

အမးသားဥပေဒအေထာကအကျပ သမား၏ အမႈအေျခအေန

၂% ၀%

၄%

19

၈. အစးရထသ႔ အၾကျပခကမား ၁။အစးရမ ရပရြာလထမားႏင အမားဆး ဆကဆေဆာငရြကမႈမားေပးေနေသာ အစးရရးမားအတြငး

မမဝနထမးမားအားသငတနးမားပ႔ချခငးနငအမးသမးအခြငေရးမားျမငတငေပးျခငး အသပညာသငတနး

ေပးပ႔ျခငး အထးသျဖင ျမ ႔နယ၊ေကးရြာ အပခပေရးမးမားမ (အမးသားႏင အမသမး မား ပးတြေျမယာ

မတပတငျခငးရပငခြငမား၊ေလာကထားပငခြငမားေျပာၾကားျခငး)မားေဆာငရြကေပးသငပါသည။

အမးသားေျမအသးခမႈမဝါဒသညပးတြေျမယာပငဆငခြငႏင၎၏အခြငအေရးကအသအမတျပ

ထညသြငးေဖာျပထားပါသည။လယေျမမတပတငျခငးအကဥပေဒသညအဆပါအေၾကာငးအရာႏင

စပလဥးျပးေသခာရငးလငးစြာေဖာျပထားျခငးမေတြ႔ရပါ။အခ႕ေသာျမ႕နယေျမယာစမခန႔ခြေရးအဖြ႕

အစညးမားသညအခ႔ေသာပးတြေျမယာမတပတငျခငးအားေအာငျမငစြာေလာကထားလကခရရျပး ၉၈%

ႏႈနးေသာကနရေနေသာပးတြမတပတငျခငးအား ေျဖရငးေဆာငရြကေနဆပငရေသးသည။ ပ႔ခသငသည

သငတနးတြငပးတြေျမယာမတပတငျခငးလပငနးစဥအားဌာနတငးရေျမယာစမခန႔ခြသအရာရမားအားလး

ထသ႔ ေျပာၾကားပ႔ခေပးရနလအပသည။

၂။အမးသားေျမအသးခမႈမ၀ါဒႏငCEDAWႏငစပလဥး၍သႏၷ႒နမားခမတထနးသမးမႈနညးလမးတစခအ

ျဖစဥပေဒေရးရာအသပညာေပးေရးလႈေဆာမႈမားကအစးရအေနျဖငရနပေငြ ေထာကပေပးသငပါသည။

ျမနမာအစးရသညတငးရငးသားလမးစ ၁၃၅ မးရသညဟ အသအမတျပ ထားျပး လမးတစမးစ၏

ယဥေကးမႈမားႏငဓေလထးတမးမားကလညးအသအမတျပသည။အမးသမးမားႏင အမးသားမားသည

တညေသာေျမယာအသးျပခြငႏင စမခန႔ခြခြင ရရရမည ဟသည အမးသားေျမအသးခမႈမဝါဒ အခနး ၉

ပါအခကက အစးရအေနျဖင ခငခငမာမာ အသအ မတျပ ေလးစားရပါမည။ CEDAW အဖြ႕ဝငႏငင

ျဖစသညအားေလာစြာ ျမနမာအစးရအေနျဖငမသားစႏင အမတြငးေနထငမႈဘဝအပါအဝင ျပညနယႏင

တငးေဒသၾကးမားအားလးတြငအမးသမးမားအားခြျခားဆကဆမႈကပေပာကေစေရးအတြကတကၾကြ

ေသာအဆငမားလပေဆာငရနတာဝနရပါသည။Namati၏အေတြ႕အၾကမားအရျမနမာႏငငရ အမးသမး

မား၏ေျမယာအခြငအေရးႏငစပလဥးသည မဝါဒ ျပဌာနးမႈမား ႏင လကေတြ႔အေကာငအထည

ေဖာေဆာငမႈမားၾကားတြင ၾကးမားေသာကြာဟမႈရေနပါသည။ ဥပမာ - အပဒ ၇၅ (က) တြင ေျမက တစဥးတညး အမညေပါကထားရခြင၊ ပးတြအမညေပါကထားရခြင ႏင ပစၥညးဥစၥာပငဆငခြင ႏင အပဒ ၇၅

(င) တြင ေျမလပပငခြငႏင ေျမ စမခန႔ခြမႈဆငရာ အေမြဆကခခြင စသညျဖငေဖာျပပါရပါသည။

စာဖတျခငးစြမးရညႏငအျခားဥပေဒအသပညာမရဘထခကနစနာေသာအပစအဖြ႔မားမဥပေဒ

အေထာကအပကးကား၍ေျပာဆရမႈမားတြငစနေခၚမႈတစချဖစႏငေစသည။Namatiအဖြ႔၏အေတြ႕အၾက

အရအမးသမးမားသညပးတြေျမယာမတပတငျခငးေလာကထားႏငေၾကာငးသရလာသညအခါစတဝငစား

စြာေလာကထားလၾကသည။အမးသမးဥပေဒေရးရာအေထာကအကျပသမားထမပမျမငမားေသာ ပးတြ

ေလာကထားမႈႏႈနးမားအရထသ႔ေလာကထားမႈႏႈနးျမငတကလာမႈသညဥပေဒအေထာကအကျပသမား

က ဥးစားေပးေဆာငရြကေနသည ရပရြာပညာေပးေဆြးေႏြးမႈမားေၾကာငဟ ထငျမငယဆႏငသည။

20

၃။အမးသားေျမအသးခမႈေကာငစ၏နညးပညာဆငရာအၾကေပးအဖြ႕ႏငျပညနယႏင တငးေဒသၾကးမားရ

ေျမယာ အသးခမႈေကာမတမားတြင အမးသမးအဖြ႕ဝငမားပါဝငခြငအား သကမတေနရာ ေပးသငပါမည။

ျမနမာႏငငက လကမတေရးထးသေဘာတညထားသည ၁၉၉၅ Beijing Framework for Action အရ

ဆးျဖတခကခမတသည ရာထးမား၏ ၃၀%သည အမးသမးမားအတြက ျဖစရပါမည။ လကရတြင

ေကးရြာအပစ/ရပကြကအပခပေရးမး၁၆၇၅၈ဥးအနက၄၂ဥးသာလင(၁%ေအာက)အမးသမးမားျဖစၾက

ပါသည။ေကးရြာအပစ/ရပကြကလယယာေျမစမခန႔ခြမႈေကာမတသညေျမယာမတပတငရနေလာကထား

သထမပစ-၁ကလကခေပးမညပထမဆးအဖြ႕အစညးျဖစကာထ႕ေနာကအဆပါေလာကထားမႈကျမ႕နယ

လယယာေျမစမခန႔ခြမႈေကာမတထသ႔ေပးပ႔တငျပပါမည။ေျမယာစမခန႔ခြမႈအဖြ႕အစညးမားတြင

အမးသမးမားပမပါဝငလာပါကအမးသမးမားအတြကေျမယာအခြငအေရးမားပမရရေစရနကည

ေပးႏငမညျဖစပါသည။

၄။သမးဆညးေျမမားျပနလညေပးအပသညအခါအမးသမးမား၏ေျမယာအခြငအေရးကအစးရက

အသအမတျပေလးစားေပးရမည။ ဥပမာ- မမတ႔၏အမညျဖင ပစ ၇(လယယာေျမလပပငခြငျပလကမတ)

လကဝယရသမားအားေျမျပနေပးရာတြငအစးရ ရးအေနျဖင ေျမလကခသအား မမ၏ အမညတငမဟတပ

(အမေထာငဖကအမည(သ႔)အျခားသ)၏အမညကလညးေျမႏငသကဆငသညလကမတတြင ထညသြငး

ႏငေၾကာငး အသေပးေျပာၾကားရပါမည။ ပစ ၇ မရေသာ ေျမေတာငးဆသမားအတြကမ ပစ ၁

(လယယာေျမလပပငခြငေလာကလႊာ) ေလာကထားသည အခနတြင ဇနး၊ ခငပြနး (သ႔ အျခားသ)

အမညက ပးတြထညသြငးထားႏငေၾကာငး အစးရအရာရမားက အသေပးရပါမည။

၅။ဥပေဒေရးရာအေထာကအကျပသမားသည ျပညသမားအား ထေရာကသညနညးလမးျဖင ရပရြာ

လထမား၏ စြမးေဆာငမႈမားအား ျမငတငေပးႏငသညသမားျဖစသညက အစးရမ အသအမတျပ

သငပါသည။၂၀၁၆ အမးသားေျမအသးခမႈ မဝါဒ အပငး ၆၊ အပဒ ၄၁(ဃ) တြင “ေျမႏငသကဆငသည အျငငးပြားမႈမားက ေျဖရငးရာတြင အရပဘကလမႈအဖြ႔အစညးမားအား ဥပေဒေရးရာ အကအညေပးခြင ျပျခငး ႏင လအပသည သတငးအခကအလကမား ရယသးစြခြငျပျခငး” ဟေဖာျပထားပါသည။ Namati

၏အေတြ႕အၾကမားအရဥပေဒအေထာကအကေပးေရးလပငနးစဥသညေျမယာအမႈမားတြငဥပေဒ

အေထာကအပမားထေရာကစြာရရေစေရးႏငအမးသမးဥပေဒေရးရာအေထာကအကျပသမား

ခန႔အပျခငး မတဆင ျမနမာႏငငရ အမးသမးအား စြမးေဆာငရညျမငတငေပးမႈက တကရက (သ႔)

သြယဝကေသာနညးလမးျဖင အေကာငအထညေဖာေဆာငရနျဖစသည။

၆။အမးသားေျမအသးခမႈမဝါဒသစမအဆျပသညျပညတြငးေျမယာအသးျပမႈအစအစဥေရးဆြေရး အတြကအားလးပါဝငေဆာငရြကႏငေသာလပငနးစဥသညကားမတနးတညမမႈရေသာစညးမဥးဥပေဒသ မားက ေဒသစညးမဥးမားတြင ထညသြငးႏငမည အခြငအေရးေကာငးျဖစပါသည။ ေဒသယဥေကးမႈႏင ေနာကခအေျခအေနအရကားမတနးတညမမႈကအေကာငးဆးထညသြငးအေကာငအထည ေဖာႏငေစရန ခရငေျမအသးခမႈေကာမတမားက စြမးရညျမငတငေပးရပါမည။ အစးရအေနျဖင ျပညတြငးေျမအသးခမႈ

21

အစအစဥမားကခမတကငသးျခငးမျပခငအမးသားေျမအသးခမႈမဝါဒသစတြငေဖာျပထားေသာ ကားမျပ႒နးခကမားႏင ကကညမႈရေစရန ၾကတငညႏႈငးေဆာငရြကမႈမား လပေဆာငရပါမည။

၉. အရပဘကလမႈအဖြ႔အစညးမားထသ႔ အၾကျပခကမား

၁။ဥပေဒေရးရာအေထာကအကေပးေရးအစအစဥမားအေကာငအထညေဖာရနအစပးေနသည အဖြ႔အစညးမားအေနျဖငအမးသမးဥပေဒေရးရာအေထာကအကျပသမားအား တကၾကြစြာ ခန႔အပထားရ ရန ႏငထအမးသမးမားအတြက သငေတာေသာလပငနးခြငဖနတးေပးျခငး။ Namati၏ အေတြ႔အၾကအရ ဥပမာ - အမးသမး ဥပေဒ အေထာကအကျပသအခငးခငး အတလကတြေဆာငရြကေစျခငးျဖင ရပရြာမ အမးသမး ဥပေဒ အေထာကအကျပသမား ၾကေတြ႕ေနရသည လျခေရးျပနာႏင ယဥေကးမႈအရ ထငျမငယဆမႈမားကေကာလႊားႏငမညျဖစပါသည။မသားစႏငအတေနအမးသမးမားအားပမပါဝင လပကငႏငရန အခနပငးအလပမားကလညးဖနတးထားရသငပါသည။

၂။လကေတြ႕အလပျဖစေသာ၊လကေတြ႕အလပမျဖစေသးေသာတထြငဖနတးမႈအားေကာငးေသာ လပထး

လပနညးမားမေဝရန။ဥပေဒအေထာကအကျပသမား၏အခနးက႑သညျမနမာႏငငတြင ရငးႏးကၽြမးဝင

မႈမရေသးပါ။ဥပေဒေရးရာစြမးေဆာငမႈႏငတရားမတမႈရရေရးဝနေဆာငမႈမားေပးေနသညအဖြ႕အစညးမား

သည ႏငငအတြငး မားျပားလာလကရပါသည။ ျပညတြငးစမခန႔ခြမႈႏင တရားမတ မႈ ရရေရးက႑တ႔တြင

အမးသမးမားအား ေခါငးေဆာငမားအျဖစ ပါဝငေစရနအလ႔ငာ လကေတြ႔ ေဆာငရြကေနသမားအေနျဖင

မညသညတ႔ကလပငနးခြငႏငသငေတာျပးမညသညတ႔ကသငေတာမႈမရဟသညအခကကအေတြ႕အၾက

က အေျချပျပး မေဝေပးရန ကၽြႏပတ႔အဖြ႔မ တကတြနးလပါသည။

၃။ျမနမာႏငငတြငအမးသမးမား၏ေျမယာအခြငအေရးႏငစပလဥးသည ဥပေဒေရးရာ အေျခအေနမားက

အေလးေပးျပး အမးသမးအမႈသညမားကဝနေဆာငမႈေပးႏငရန ၾကးစားေဆာငရြကပါ။ ျမနမာႏငငရ

ေကးလကေနျပညသမားသည ေျမယာအခြငအေရးအပါအဝင ဥပေဒေရးရာ အသပညာမား မသရၾကပါ။

ဥပေဒအသပညာမရဘထခကနစနာေသာအပစအဖြ႔မားမဥပေဒအေထာကအပကးကား၍ ေျပာဆရမႈမား

တြင စနေခၚမႈတစချဖစႏငေစသည။ အမးသမးမားသည ခြငျပႏငမႈႏင ျဖစႏငေခက သရလာသညအခါ

ေျမယာပးတြမတပတငျခငးကခငပြနးသညႏငအတလပေဆာငရနၾကးစားလာၾကျပးသတ႔ကယတင

အတြက ေရာ၊ ၎တ႔၏ သားသမးမားအတြကပါ ေျမအသးျပခြငက ထနးသမးတတ လာပါသည။

22

၁၀. နညးလမး

ဤအကဥးခပျပစမႈအတြကေကာကယထားေသာအေရအတြကအေျချပအခကအလကမားသည

Namatiဥပေဒေရးရာအေထာကအကျပသမားကြနယကမဥပေဒေရးရာအေထာကအကျပသမား၏

ေျမယာႏငပတသကသညအမႈမားအားကညလပေဆာငမႈမားအား၂၀၁၃ခႏစၾသဂတႏင၂၀၁၆

ဇနနဝါရလၾကားတြငေကာကယချခငးျဖစသည။ Namatiမ လပေဆာငေနသည ရညမနးခက ျပညနယႏင

တငးေဒသၾကးတစခစရသတမတျမ႕နယမားတြငဥပေဒအေထာကအကျပသမားကထားရျပးအမႈသညမာ

းကေတာငးဆလာပါကအျခားေဒသရအမႈမားလကပါေဆာငရြကေပးပါသည။ထ႕ေၾကာငယခအခကအလ

ကမားသညတစႏငငလးအတငးအတာကလႊမးျခႏငျခငးမရပါ။ျမနမာႏငငတြငျဖစပြားေနေသာအမးသမး

မားႏင ဆကစပေနသည ေျမယာအခြငအေရးမားအားလးက ကယစားျပသည (သ႔)

အားလးပါဝငသညဟမဆႏငပါ။သ႔ရာတြငျမနမာဥပေဒမားကလကနာကငသးေနသမားအတြကျမငသာမႈ

တစခရေစရနေဖာျပျခငးျဖစျပးေျမယာအမႈေပါငး၃၀၀၀ေကာမရရလာေသာအရညအေသြးႏငအေရအတြ

ကကအေျချပထားေသာအခကအလကမားပါဝငပါသည။ဤအကဥးခပျပစမႈအတြကအခကအလကမား

ျပညျပညစစပါဝင ႏငရန ကနဥးကတညးက အမႈေပါငး ၂၃၁၅ က ေလလာခပါသည။ အမႈတစမႈစအတြက

ဥပေဒအေထာက အကျပသမားက အခကအလက ေျခာကဒါဇငေကာက မတတမးတငခၾကပါသည။

ရပရြာအေျချပ ဥပေဒအေထာကအကျပသမားအျဖစ အခနျပည တာဝနထမးေဆာငေနစဥ

အမႈတစမႈခငးစတငးအားအရညအေသြးဆငရာအခကအလကမားေကာကချခငး၊ပါဝငပတသကေနေသာ

ရပရြာျပညသမားႏင ဗရကေရစ လပငနးစဥ ကလညးသတျပလပေဆာငခပါသည။

အမးသမးဥပေဒအေထာကအကျပသမားကေတြ႔ဆေမးျမနးျပးခငးျပညနယ၊ရမးျပညနယႏငစစကငး

တငးတ႕တြငအမးသမးအမႈသညမားႏငဥးစားေပးအဖြ႔မားအားေမးျမနးျခငးျပလပခပါသည။ျဖစႏငလင

အဆပါ အမးသမးအဖြ႔မားအား အမးသားမားမပါဝငေစဘ ေမးခြနးမားေမးျမနးခပါသည။ အခ႔ေမးျမနးမႈ

ထကဝကခန႔တြငNamatiမဘာသာျပနသဝနထမးအမးသားတစဥးသာလငပါဝငပါသည။အခ႔ေမးျမနးမႈ

မားတြင အနညးဆး အမးသားတစဥးပါဝငျပး ထသအား ေမးျမနးမႈအားဝငေရာကေႏာကယက ျခငးမျပ

ရနေျပာၾကားခသည။ သ႔ေသာလညး ဝငေရာကေျပာဆမႈအခ႔ျပလပသညက ေတြ႔ရရျပး အခ႔အခက

မားတြငအမးသမးမား၏ေလယေလသမးေျပာဆမႈမားအားနားမလညမညစး၍ဝငေရာကေျပာၾကားျခငး

ျဖစသည။

23

၁၁. Namati

Namati သည ဥပေဒေရးရာ စြမးေဆာငရညျမငတငျခငးက အေလးထားသည အျပညျပညဆငရာ NGO

တစချဖစပါသည။ ကမၻာလဥးေရအနက ၄ ဘလယသည ဥပေဒ၏ ကာကြယေစာငေရာကမႈျပငပတြင

ေနထငရသညျဖစရာNamatiအေနျဖငဥပေဒကျပညသမား၏လကအတြငးထညေပးရနရညရြယပါသည။

Namatiသညရပရြာအေျချပေရ႔ေနမဟတေသာဥပေဒအေထာကအကျပသမားဟေခၚသညေအာကေျခ

ဥပေဒအၾကေပးမႈဆငရာလႈပရားမႈအစအစဥကတညေဆာကလကရျပးအဆပါရပရြာအေျချပ

ဥပေဒအေထာကအကျပသမားကဥပေဒႏငလကေတြ႔ဘဝကတတားသဖြယေပါငးကးေပးကာရပရြာ

ျပညသမားႏငလကတြပးေပါငးေဆာငရြကပါသည။ေျမယာႏငပတဝနးကငကေစာငေရာကေပးရန၊

ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈမား ပမေကာငးမြနလာေစရန ႏင ႏငငသားအခြငအေရးက ရရလျခေစရန စသည

အေျခခအခြငအေရးမားက ရရႏငရန Namati သည ႏငင ရစႏငငတြင အမႈသည ၄၀,၀၀၀ေကာႏငအတ

ပးေပါငးေဆာငရြကလကရပါသည။ Namati အေနျဖင အဆပါ ေအာကေျခအေတြ႔အၾကမားမတဆင

ဥပေဒႏငဥပေဒကအသးျပမညအဖြ႔အစညးမား၏အၾကးစားဖြ႔စညးပျပျပငေျပာငးလမႈက ရာေဖြသြားပါမည။

Namatiသည ၂၀၁၃ ခႏစ အေစာပငးတြင ျမနမာႏငငတြင အစအစဥတစခ ခမတျပး ေျမယာအခြငအေရး

(မတပတငျခငး၊ အမးအစားျပနလညခြျခားျခငးႏင ေျမယာသမးယမႈမား) က သးျခားအေလးအနကထား

လပေဆာငပါသည။ ၂၀၁၃ ခႏစ ၾသဂတလ မ ၂၀၁၅ ခႏစ ေအာကတဘာလအတြငးတြင ျမနမာႏငငမ

အစးရမဟတေသာ အဖြ႕အစညးတစချဖစသည ႏငငသား ႏင ႏငငေရးအခြငအေရး လပရားေဆာငရြကမႈ

အဖြ႔ ႏင ပးေပါငးကာ ျပညနယႏင တငးေဒသၾကး ခနစခ ျဖစသည ပခး၊ ဧရာဝတ၊ ကယား၊ မေကြး၊ မြန၊

စစကငးႏငရမးျပညနယရေတာငသလယသမားမားကအကအညေပးေနသညဥပေဒအေထာကအကျပသ

၃၀ဥးပါဝငသညကြနယကက သငတနးပ႔ခ ပပးေပးခပါသည။ ထမအစျပကာ ဥပေဒအေထာကအကျပသ

၉၁ဥးပါဝငသည ကြနယကျဖစလာျပး အထကခငးတြငးလငယကြနရက, သလြငသစၥာ, ေတာငသဖြ႔ျဖးေရး

သငတနးေကာငး,မေဝကရဏာ,လ႔အခြငအေရးေစာငၾကညကာကြယေရးအဖြ႔ စသည ေဒသခအဖြ႔အစညး

၅ခႏငပးေပါငးခတဆကထားကာေျမယာမ႑ငအဖြ႔ႏင လညး အစးရထသ႔ အသေပးေတာငးဆမႈမားအား

လကတြ လပကငလကရပါသည။

24

၁၂. ေကးဇးတငလႊာ

Namati၏ ျမနမာႏငငဆငရာ Program Officer ျဖစသ Caitlin J. Pierce ႏင Namati၏ ျမနမာႏငငဆငရာ

Program Associate ျဖစသ နန႔သသဥး တ႕က ဤအကဥးခပတငျပခကက သေတသနျပျပး

ေရးသားခပါသည။ စာေရးသမားက caitlinpierce@namati.org ႏင nantthithioo@namati.org တ႕တြင

ဆကသြယႏငပါ သည။ ဥးေဆာငအယဒတာအျဖစ Mr. Vivek Meru က ေဆာငရြကချပး အျခား

Namatiအဖြ႕ဝငမားျဖစသ ညညေထြး၊ Mr.Tim Millar၊ ႏင Ms. Laura Goodwin တ႕သညလညး

အခကအလကမားစစေဆးျခငးႏင တညးျဖတျခငးတ႕တြင ပါဝငကညေဆာငရြကခပါသည။

အခကအလကမားေပးကာ ၎တ႕၏ မဆတမနစေသာလပေဆာငခကျဖင ေျမယာ အခြငအေရးမားက ေတာငးဆရာတြင ျမနမာရပရြာလထမားက ေထာကပေပးသည ေအာကပါ ဥပေဒေရးရာ အေထာကအကျပသမားကလညး ေကးဇးတငအပပါသည - ဝငးစႏၵာေထြး၊ မငခငမာရ၊ ေမာေမာစနး၊ မဥး၊ ရရဝငး၊ မငနလာေအး၊ ေမသဇငဖး၊ ဇငထားႏမ၊ ခငျမငေအး၊ ခမးျငမးေအး၊ ေမရႈငးဟန၊ ျမငျမငစန၊ ေမာအနးေမ၊ နနးမာလာသနး၊ ေအာငျမတစး၊ ထြနးထြနးျမင ႏင ေနာကဆးတြင ေခါဒါ ခငးရြာတြင ေနထငေသာ ဆမ ၏ ဧညဝတပငာေသာ အမရငအျဖစလကခေဆာငရြကေပးမႈႏင သမ၏ ရပရြာတြင ၾကေတြ႔ေနရေသာ စနေခၚမႈမားအတြက အတယစထားထကေသာ စတအားထကသနမႈႏင ေခါငးေဆာငမႈအတြက ေကးဇးတငအပပါသည။