Od solidarności do subsydiarności:

źródła, wartości i praktyczne wyzwania

Czym jest solidarność?

W jaki sposób przejawia się ona w życiu mojej

organizacji?

SOLIDARNOŚĆ JAKO WARTOŚĆ

ŻYCIA PUBLICZNEGO Jowita Radzińska

… jest gorąca

Solidarność – co to jest?

• wartość;

• cnota;

• zasada życia

społecznego;

• więź;

• wspólnota wartości,

przekonań lub

interesów;

• łączy ludzi po linii

artykulacji wartości

i/lub realizacji interesu;

• …

Solidarność – czy jest?

• Deklaracja czy

działanie?

• Środkiem czy celem

działań?

• dobrowolna?

• wzajemna?

• interesowna?

Solidarność krok po

kroku

zobacz brak

zrozum wartości

przyjmij postawę

zarządzaj kryzysem i konfliktami

zadbaj o dobro wspólne

Etos solidarności

otwartość zaufanie

chęć działanie na rzecz dobra wspólnego

nadzieja odwaga dialog

równość

odpowiedzialność

Co daje zakorzenienie

działań w wartościach?

trwałość i skuteczność

• ludzie chętniej i bardziej konsekwentnie realizują cele, z którymi ideowo się utożsamiają;

tworzenie więzi

• przyczynia się do większego zaangażowania obywateli, powstawania wspólnoty i wzrostu kapitału społecznego;

• wychodzi ponad partykularny interes ich pojedynczych wykonawców;

cnoty obywatelskie

• sprawia, że ludzie nabywają pożądanych nawyków obywatelskich;

• warunkuje działanie solidarne, które służy dobru wspólnemu;

osobista satysfakcja

• gwarantuje zadowolenie z realizacji celów;

• daje poczucie spełanienia i przynależności;

OD SOLIDARYZMU

DO SOLIDARNOŚCI I „SOLIDARNOŚCI”

Łukasz Małecki-Tepicht

Solidaryzm i subsydiarność w katolickiej nauce społecznej (KNS)

Leon XIII, Rerum novarum

nie powinno państwo

pochłaniać i słusznej

samodzielności pozbawiać ani

jednostki, ani rodziny.

Sprawiedliwe jest, aby jedno i

drugie miało swobodę działania

dopóty, dopóki to dzieje się bez

niczyjej szkody

Pius XI, Quadragesimo anno

jak nie wolno jednostkom

wydzierać i na społeczeństwo

przenosić tego, co mogą

wykonać z własnej inicjatywy

i własnymi siłami,

podobnie niesprawiedliwością,

szkodą społeczną i zakłóceniem

porządku jest zabierać

mniejszym i niższym

społecznościom te zadania,

które mogą spełnić, i

przekazywać je społecznościom

większym i wyższym

Subsydiarność

Gaudium et spes

Rządzący niech baczą,

by nie stawiać przeszkód

społecznościom rodzinnym,

związkom społecznym i

kulturalnym, zarządom i

instytucjom pośrednim, i niech

nie pozbawiają ich legalnej i

pożytecznej działalności, ale

raczej niech starają się chętnie i

ustawicznie je popierać

Sobór Watykański II

Obywatele natomiast, czy to

poszczególni, czy zrzeszeni,

niech wystrzegają się zarówno

udzielania zbyt wielkich

uprawnień władzy

państwowej, jak też

domagania się od nich

natarczywie nadzwyczajnych

wygód i korzyści, aby dzięki

temu umniejszyć ciężar

obowiązków spoczywających

na jednostkach, rodzinach

i zrzeszeniach społecznych.

Solidaryzm i subsydiarność w nauczaniu Soboru Watykańskiego II

Sobór Watykański II, (…) kieruje bez wahania swe słowa (…) do wszystkich ludzi

Jan XXIII, Mater et magistra

Współdziałanie

winno polegać na

obopólnym i zgodnym wysiłku,

przy czym zadania, powierzone

każdej ze stron, powinny jak

najbardziej odpowiadać

wymaganiom dobra wspólnego,

stosownie do zmiennych

warunków historycznych i

obyczajowych.

Jan Paweł II, Redemtor hominis

Szeroko rozumiana zasada

solidarności musi tu być

natchnieniem dla skutecznego

poszukiwania właściwych

instytucji oraz właściwych

mechanizmów.

Solidarność

Jan Paweł II

Praktykowanie solidarności

wewnątrz każdego

społeczeństwa posiada wartość

wtedy, gdy jego członkowie

uznają się wzajemnie za osoby.

Ci, którzy posiadają większe

znaczenie dysponując większymi

zasobami dóbr i usług, winni

poczuwać się do

odpowiedzialności za słabszych i

być gotowi do dzielenia z nimi

tego, co posiadają.

Sollicitudo rei socialis

Słabsi ze swej strony,

postępując w tym samym

duchu solidarności, nie

powinni przyjmować postawy

czysto biernej lub niszczącej

tkankę społeczną, ale

dopominając się o swoje

słuszne prawa, winni również

dawać swój należny wkład

w dobro wspólne.

Solidarność w nauczaniu Jana Pawła II

„Samorządna Rzeczpospolita” - Program I Krajowego Zjazdu Delegatów, 7 X 1981 Recepcja KNS w „Solidarności”

• Autentyczny samorząd pracowniczy będzie podstawą samorządnej Rzeczypospolitej

Teza 20

• Samodzielne prawnie, organizacyjnie i majątkowo samorządy terytorialne muszą być rzeczywistą reprezentacją społeczności lokalnej

Teza 21

Obrady toczone były w trzech

głównych zespołach.

Obradowano w dziesięciu podzespołach w tym

ds. stowarzyszeń i samorządu

terytorialnego.

Obradowano również w kilku grupach

roboczych, w tym ds. samorządu terytorialnego,

ds. stowarzyszeń

Okrągły Stół – strona opozycyjno-solidarnościowa

Przedstawiciele strony opozycyjno-

solidarnościowej m.in.:

Stanisław Stomma (TP, KIK),

Krzysztof Kozłowski (TP),

Tadeusz Mazowiecki (Pax, KIK, Więź),

Aleksander Hall (wsp. TP),

Adam Strzembosz (wykł. KUL),

Stanisława Grabska (absolwentka

teologii KUL, doktor teologii, KIK)

KNS - Inspiracje czy źródło? – pierwsze ustawy Sejmu X kad.

Ustawy 1989-1990

Ustawa Prawo o

stowarzyszeniach 7 kwietnia 1989 r.

Ustawa o zmianie ustawy o

związkach zawodowych

7 kwietnia 1989 r.

Ustawa o samorządzie terytorialnym 8 marca 1990 r.

KNS – Inspiracje czy źródło? – nowa Konstytucja 1997

Preambuła:

„ustanawiamy Konstytucję

Rzeczypospolitej Polskiej

jako prawa podstawowe dla

państwa oparte na (…)

pomocniczości umacniającej

uprawnienia obywateli i ich

wspólnot. Wszystkich, którzy

(…) Konstytucję będą

stosowali, wzywamy, aby

czynili to, dbając o

zachowanie przyrodzonej

godności człowieka, jego

prawa do wolności i

obowiązku solidarności z

innymi, a poszanowanie tych

zasad mieli za niewzruszoną

podstawę Rzeczypospolitej

Polskiej.

Art. 20.

Społeczna gospodarka rynkowa

oparta na wolności działalności

gospodarczej, własności

prywatnej oraz solidarności,

dialogu i współpracy partnerów

społecznych stanowi podstawę

ustroju gospodarczego

Rzeczypospolitej Polskiej.

KNS – Inspiracje czy źródło? – nowa Konstytucja 1997

Art. 164. ust. 3

Gmina wykonuje wszystkie

zadania samorządu

terytorialnego nie zastrzeżone

dla innych jednostek samorządu

terytorialnego.

Art. 163.

Samorząd terytorialny

wykonuje zadania publiczne nie

zastrzeżone przez Konstytucję

lub ustawy dla organów innych

władz publicznych.

Richard Feynman o encyklice Pacem in terris

• "Uważam encyklikę Jana XXIII, którą przeczytałem, za jedno z

największych wydarzeń naszych czasów i wielki krok w przyszłość. Nie

potrafiłbym znaleźć lepszego sposobu wyrażenia moich poglądów na

sprawy moralne, na obowiązki i odpowiedzialność ludzkości, na

stosunki pomiędzy ludźmi, niż jest to zrobione w tej encyklice. Nie

podzielam pewnych motywacji, stojących za niektórymi ideami,

wyprowadzonymi od Boga. Osobiście nie uważam, by niektóre z tych idei

były w wyraźny sposób naturalną konsekwencją idei głoszonych przez

wcześniejszych papieży. Z tym się nie zgadzam, ale nie będę tego

wyśmiewał ani nie będę się spierał. Podzielam papieskie poglądy na

sprawę odpowiedzialności i obowiązków ludzi. Uznaję tę encyklikę za

początek, być może, nowego okresu, w którym zapomnimy o teoriach

wyjaśniających, dlaczego w coś wierzymy, jeżeli tylko, w końcu,

zgodzimy się w sprawie tego, co należy czynić."

amerykański fizyk i laureat Nagrody Nobla

KNS – adresowana „do wszystkich ludzi dobrej woli”

Subsydiarność i solidarność w działaniu

– Caritas Internationalis i Caritas Polska

Marta Titaniec

Benedykt XVI

Subsydiarność jest nade wszystko pomocą dla osoby

poprzez autonomię ciał pośredniczących. Owa pomoc jest udzielana, gdy osoba oraz podmioty społeczne nie radzą

sobie same i ma zawsze na celu emancypację, ponieważ

sprzyja wolności i partycypacji poprzez branie na siebie odpowiedzialności.

Pomocniczość szanuje godność osoby, w

której widzi podmiot zawsze zdolny do tego,

by dać coś innym.

Pomocniczość stanowi najskuteczniejsze

antidotum na każdą formę paternalistycznej

opiekuńczości, ponieważ uznaje we

wzajemności wewnętrzną cechę

istoty ludzkiej.

Caritas in Veritate

Subsydiarność i solidarność

Benedykt XVI Caritas in Veritate

a solidarność bez pomocniczości przeradza się

w opiekuńczość poniżającą

potrzebującego człowieka.

ponieważ pomocniczość

bez solidarności prowadzi do

partykularyzmu społecznego,

Zasada pomocniczości musi być ściśle powiązana z

zasadą solidarności, i na

odwrót,

Subsydiarność i solidarność

• Caritas opiera swoją

tożsamość na przykazaniu

miłości Boga i bliźniego.

• wezwanie do pochylania się

nad ludzką niedolą, która —

jak przypomina Papież

Franciszek - polega dzisiaj

nie tylko na nędzy

materialnej, ale również

moralnej i duchowej.

• Caritas należy bowiem do

natury Kościoła, reprezentuje

całą wspólnotę wiernych i ma

zasięg ogólnoświatowy.

• Caritas Polska, jako instytucją

charytatywna Konferencji Episkopatu

Polski, (reaktywowana w 1990)

• należy do Caritas Europa oraz do

Caritas Internationalis, nadzorowanym

przez Papieską Radę Cor Unum

• Caritas Polska współdziała z 44 Caritas

diecezjalnymi, (autonomicznymi

strukturami).

• Wspiera je w wykonywaniu zadań

związanych z bezpośrednią pomocą

potrzebującym i pełni rolę

koordynującą, z zachowaniem zasady

pomocniczości.

Caritas Internationalis i Caritas Polska

• POLSKA: • DZIECI I MŁODZIEŻ

• OSOBY STARSZE

• RODZINA

• NIEPEŁNOSPRAWNI

• BEZDOMNI

• IMIGRANCI, UCHODŹCY

• ZAGRANICA: • POMOC DORAŹNA

• POMOC ROZWOJOWA

• POMOC POLONII

• Projekty zagraniczne

dziś: • Indie i Sri Lanka

• Haiti

• Syria

• Filipiny

• Gruzja

• Białoruś

• Ukraina

Obszary i zakres działania Caritas Polska