OCUK EDEBYATINDA TRLER

OCUK TYATROSU

Yrd. Do. Dr. Ali DONBAY

Orhan Sabanc

A. Tiyatro B. Okul Tiyatrosu ve z Tiyatro C. ocuk Tiyatrosu D. Trkiyede ocuk Tiyatrosunun Geliimi E. Batda ocuk Tiyatrosunun Geliimi F. ocuk Edebiyat ve Trke retimi G. ocuk Tiyatrosu Metni ncelemesi

TYATRO

TDK Szlkte tiyatro, (2005: 1986); 1. Dram, komedi, vodvil vb. edebiyat trlerinin oynand yer. 2. Bu trleri izleyiciler nnde sahnede oynayan grup. 3. Oyun yazma sanat. 4.Sahnelenmek iin yazlm oyunlarn tm. olarak aklanmtr.

allara (2005)gre tiyatro: oyun, oyuncu, sahne tasarm, sahne giysisi, sahne teknii, sahneleme gibi, her biri bal bana sanatsal bir etkinlik alan olan elerden olumu bileken bir sanattr.

Tiyatro sanat yknmeden (taklit) domutur, insann oyun oynama isteinden kaynaklanmtr.

Oyun, insann doasnda vardr; ilk insanlarn yaam, doay renmek iin yaptklar ilk etkinliktir.

Nutku (1998), insann oyunla olan ilikisini u szlerle aklamaktadr; "nsanolu doutan homo ludens'dir, yani oynayan insandr. lkel insann evresini tanmas, renmesi, bilgi edinmesi ve sanat oyunla balamtr. Uygarlk gelitike homo ludens'e bir yenisi, homo sapiens, yani dnen insan eklenmitir.Bu evrelere sanayi devrimi ile birlikte homo faber, yani alan (emeki) insan eklenmitir. Oynayan, dnen ve emeki insan sentezi bir tamamlama, bir sonutur."

Bugn tiyatro dendiinde de ilk azda akla, Avrupa kaynakl bu seyirlik sanatn ad gelir. Bat tiyatrosu; sunu ekli ve kurgusu dolaysyla dramatiktir. Yani kaynan yaanan hayattan alr ve gerilim salayan atma unsurlarn kurgusunda beraberinde tar.

Batda, Eski Yunan Medeniyetinden itibaren

yazl belgelere dayanarak gelimesini srdren bu dramatik kurgulu sanatn, Trk toplumuyla tam olarak tanmas ancak, Tanzimat yllarnda gerekleir. (Tre,2009)

Trk tiyatrosunun geleneksel diyebileceimiz tpk Avrupa tiyatrosu gibi dramatik zellik gsteren fakat sunu biimi farkl olan oyunlar da vardr. Kaynan ky oyunlarndan ve glge oyunundan alan bu oyunlar; dikkatli incelendiinde, Bat tiyatrosunun bugn gelimi kollar olarak Modern Tiyatro adyla takdim edilen bir ksm oyunlarnn teknik ve sosyal argmanlarna sahip ok zengin ierikli oyunlar olduu grlr.(Tre,2009)

Ky Orta oyunlar Meddahlk Kuklaclk

Karagz Orta oyunu

OKUL TYATROSU

ocuk,tiyatro dnyasna iki yoldan girer.

ocuun, oyuncusu olduu tiyatro yoluyla Bu, okul tiyatrosudur.(ocuun yapt tiyatro)

Seyircisi ocuk olan tiyatro yoluyla Bu ocuk tiyatrosudur. (ocua yaplan tiyatro)

OKUL TYATROSU (PYES) Okul Tiyatrosu, 0-5 ya

grubundan balayarak 12 yana kadar uzman retmenlerle yaplan drama almalardr.

Msamere: ereve sahne iinde, ocuklarn ocuklar iin dzenledikleri gsteri veya erceve sahne iinde ocuklarn yetikinler nnde dzenledikleri gsteriye msamere denmektedir.

OKUL TYATROSU (PYES)

Eitim tarihimizde Okul Tiyatrosu dncesi, ilk kez 1908de, kinci Merutiyetin ilanndan sonra gndeme gelmitir.

1915 ylnda, Maarif-i Umumiye Nezareti (MEB) okullarda sahne almalar yaplmas iin "Mekteb Temsillerinin Usul-i Tedrisi" bal ile bir ynetmelik karmtr.

Okullardaki sahne dersinin bir "terbiye-i tarihiye ve edebiye dersi" olduunu belirtmitir.

Bu ynetmelik her ne kadar olumlu bir adm saylabilirse de Osmal mparatorluu'nun Birinci Dnya Sava'na girmesi, yenilmesi, ekonomik, siyasal ve toplumsal kargaa iine dmesi bu ynetmeliin Osmanl'da tam olarak uygulamaya sokulmasn engellemitir. (Nutku,1998 )

smayl Hakk Baltacolu ve z Tiyatro

Cumhuriyet'in ilanndan sonra 1930'lu yllardan balayarak ocuk tiyatrosunun nemi ska gndeme gelmitir.Okul tiyatrosu ve uygulama yntemleri zerine dnenlerin banda nl eitim bilimci smayl Hakk Baltacolu gelmektedir.

ztiyatro, tiyatroyu tiyatro yapan tzn, yani z niteliklerin dikkate alnmasyla ortaya kacak ilevsel tiyatrodur.

Baltacolu'nun "ztiyatro" dedii tezi ve bu tezini uygulama alannda deneyii II.Merutiyet'ten sonra balamtr.

Tiyatronun insan kiiliini gelitirici zelliini daha o yllarda anlayan Baltacolu, ocuklarn yaratc gcn gelitirmede ve onlar toplumsallatrmada dramann ve sahne almalarnn ne kadar nemli olduunu grm ve eitsel drama zerindeki tezini gelitirmitir.

Cumhuriyetten sonra okullarda dramatizasyon almalarna nem verilerek ulusal bayramlar iin dzenlenen trenlerde ve belirli haftalarda piyeslerin oynanmas bir gelenek haline gelmitir.

Bata Reat Nuri Gntekin ve Mahmut Yesari olmak zere birok yazar okul piyesi yazmlardr.

MEB tarafndan Cihan Edebiyatndan Tercmeler ad altnda 1927-28 yllarnda karlan kk okul kitaplar arasnda Karel apek, Corneille, Shakespeare ve Horas'tan yaplan birka eviri piyes hazrlanmtr.

Mahmut Yesari'nin Has Bahe, Tavsiye Mektuplar, Deliler Hekimi, Yufka Yrek Osman, Bir Sukut-i Hayal, Hayrlhalef, Soyunlan Hrsz, Asri Hlyalar, Kazma Kuyuyu adl piyesleri 1928 ylnda "Mektep Temsilleri" ad altnda yaymlanmtr. (Ouzkan,20)

SunanSunum NotlarBir Sukut-i Hayal

Milli Eitim Bakanl 1933'te Cumhuriyetin onuncu yl dolaysyla bir dizi piyes daha yaymlamtr. Bu dizide u eserler vardr.

Vergi Hrsz(R.Nuri) Destan (Galip Nait) Yaman (V.M.Kocatrk) Gavur mam (Burhan Cahit

Morkaya) Kzl alayan, Bir Yuvann arks

(N.S.Banarl) Tarih Uyand Burla Aar Sonyguncular Bir Zabitin On Be Gn ve

Sakarya

Okul Tiyatrolar Sahnelenirken Dikkat Edilecek Hususlar

1. 10 yan stndeki ocuklarla oyun sahnelenebilir.

2. ocuklarn ilgisini eken, yalarna uygun dnyalarn yanstan, oynayabilecekleri bir oyun seilmelidir.

3. karakter oyunculuu gerektiren oyunlar deil, ibirliini gerektiren yaln olarak kurgulanm oyunlar seilmelidir

4. szden ok harekete dayal, dans ve mziin bulutuu oyunlar ocuk iin uygundur.(Oyun Seimi)

5. Metin hangi trde olursa olsun gereklere gnderme yapmal, ocuklarn dzeylerine uygun olmaldr.

6. Melodram tr oyunlar ocuklar iin uygun deildir.

pirolu, (1997)'na gre oyun didaktik olmamal, otoriter bir bak yanstmamaldr.

7.ocuklar rollerini hemen ezberlemeye zorlanmamaldr.

8.Okuma provalarnda oyundaki ilikiler, atmalar, davran biimleri vb. zerinde durulur: Oyunun iletisi, kurgusu akla kavuturulur.

9.Metin iyice tanndktan sonra, ocuklarn yetenek ve becerilerine gre grev,rol dalm yaplmaldr. (Nas, 2004)

10. ocuun doalama yapmasna da izin verilmeli, bylece kendi anlatm dilini bulmas kolaylar.

11. Sahne ve dekor deiimi seyirci nnde, mzik eliinde gerekleebilir. Dolaysyla perde gerekmez.

12. Oyunlar bir saatten uzun srmemesi gerekir.

OCUK TYATROSU

OCUK TYATROSU ocuk Tiyatrosu, Uluslararas ocuk ve Genlik Tiyatrolar Birlii'ne (ASSITEJ) gre, profesyonellerin (yazar, oyuncu, ynetmen vb.) ocuk seyircileri iin yaptklar tiyatrodur. Wolfgang Schneider'e gre,"ocuklar iin tiyatro dendii zaman, dilleve jestle, kostmlerle ve maskelerle, dekorlarla ve aksesuarlarla birlikte tiyatro trnn aralarn kullanan ve yaklak 14 yana kadar seyirciye seslenen sahne gsterimleri anlalmaldr. ocuk tiyatrosu, tpk ocuk dinleyiciler iin profesyonel besteciler tarafndan bestelenmi mzikler gibi sanattr."

Hasan Erkek'e gre ocuk tiyatrosu, "ocuklarn almlama zellikleri gz nne alnarak, uzman sanatlar tarafndan, onlar iin oluturulmu olan, sanatlam drama" olarak tanmlamaktadr.

OCUK TYATROSU

Profesyonel sanatlarn byk tiyatrolarda, ok sayda seyirci nnde oynadklar , ocuklar iin hazrlanan byk yapmlar (ocuk Tiyatrosu)

Bu tiyatronun amac 12 yanda ve stnde bulunan, erginlik andaki ocuklarn estetik gereksinimlerini karlamak ve onlar sanat yoluyla yaama hazrlamaktr.

DNYA'DA OCUK TYATROSU ocua ynelik oyunlar ilk olarak

in, Hindistan ve Java'da; 13.yzylda ngiltere, Almanya ve Fransa'da yaplan ocuk Piskopos enlikleri'nde oynanmtr.

1558 1584 yllar arasnda ngilterede, yetikinlere ynelik oyunlar, yalnz ocuk oyunculardan kurulu topluluklar tarafndan oynanm ve topluluklar Master of Children adl yneticiler tarafndan ynetilmitir.

.

Amerika Birleik Devletlerinde ilk ocuk tiyatrosu rnekleri

XIX. yzyln ikinci yarsnda grlmektedir. 1875-90 yllar arasnda Tom Sawyer , Little Lord Fauntleroy ve The Princeand The Pauper gibi ocuk oyunlar sahneye konmutur.

XX. yzylda ocuk tiyatrosu konusunda en verimli almalarn yapld lke Sovyetler Birlii olmutur. Devrimden sonra eitici ve etkileyici niteliinden tr ocuk tiyatrosu almalarna byk nem verilen Sovyet Birliinde ilk ocuk tiyatrosu, 1921 ylnda, Natalia Satzn nderliinde Moskova da kurulmutur. Bu giriimi, 23 ubat 1922de Aleksandr Briantsevin ynetiminde perdelerini aan Leningrad ocuk Tiyatrosu izlemitir.

DNYA'DA OCUK TYATROSU

TRKYE'DE OCUK TYATROSU

Trkiye'de ilk ocuk tiyatrosu, stanbul Belediyesi ehir Tiyatrosu'nda, Muhsin Erturul'un nderliinde 1935-1936 dneminde kurulmutur.

Ayn yl " ocuk Tiyatrosu" adl bir dergi yaymlanmtr.

lk ocuk oyunu 1935 ylnda Muhsin Erturul'un istei zerine M.Kemal Kk'n yazd ve ynettii "ocuklara lk Tiyatro Dersi" adl oyundur.

Bu oyun ocuklara tiyatro adabn reten bir eitici oyun olarak kaleme alnmtr.

Devlet Tiyatrolar'nda sahnelenen ilk ocuk oyunu 31 Ocak 1948 tarihinde Kk Tiyatro'da sergilenen Mmtaz Zeki Takn'n yazm olduu, mziklerini Fehmi Ege'nin hazrlam olduu ve Nzhet enbay'n sahneye koymu olduu "Altn Bilezik"tir. Tatbikat Sahnesi ise ayn dnemde "Bykbabann Pireleri" adl oyunu sahneye koymutur

Kemal Kk,Mmtaz Zeki Takn,Ekrem Reit Rey, Ferih Egemen, H.Fahri Ozansoy gibi ilk akla gelen isimler ocuk oyunlar yazm,lhan Usmanba,Cemal Reit Rey, Fehmi Ege de ocuk oyunlarnn yeni bestelerini yapmlard