Ochrona własności intelektualnej w szkolnictwie wyższym

Politechnika Łódzka, 22 czerwca 2012 r.

dr Alicja AdamczakPrezes Urzędu Patentowego RP

2

Własność intelektualna

Ochrona własności

intelektualnej

Prawa własności przemysłowej

ochrona tajemnicy

przedsiębiorcy(know how)

- ochrona dóbr osobistych- prawo do firmy- prawo do bazy danych- prawo do nowych odmian roślin

Prawa autorskie i prawa pokrewne

3

Systemy ochrony własności

przemysłowej

Krajowe

Urząd Patentowy RP

i inne urzędy krajowe

przedmioty własności

przemysłowej chronione w

danym państwie

Międzyna-rodowy

Biuro Międzynarodowe Światowej Organizacji Własności

Intelektualnej (WIPO) + urzędy krajowe

• wynalazki

• znaki towarowe• wzory

przemysłowe• oznaczenia geograficzne

Regionalne(w Europie)

Europejski Urząd

Patentowy

• tylko wynalazki

• 38 państw członkowskich (wszystkie UE oraz 11 innych

państw europejskich)

Urząd Harmonizacj

i Rynku Wewnętrznego (OHIM)

•znaki towarowe UE

• wzory UE• jednolity skutek

rejestracji na terenie

wszystkich państw

członkowskich UE

4

Własność przemysłowa

PRZEDMIOT WŁASNOŚCI

PRZEMYSŁOWEJPRAWO WYŁĄCZNE OKRES OCHRONY

(w latach)wynalazek patent 20 *

wzór użytkowy prawo ochronne 10

topografie układów scalonych

prawo z rejestracji 10

wzór przemysłowy prawo z rejestracji 25

znak towarowy prawo ochronne10

(możliwość przedłużania)

oznaczenie geograficzne

prawo z rejestracji bezterminowo*produkty lecznicze oraz produkty ochrony roślin - dodatkowe prawo ochronne (SPC) –

maksymalnie do 5 lat

5

Ochrona własności przemysłowej.Najważniejsze korzyści

wzmacnia pozycję na rynku i przewagę konkurencyjną oraz stanowi zachętę do innowacyjności i kreatywności

stanowi istotny składnik majątku, w tym zwiększa dochody i umożliwia zwrot nakładów inwestycyjnych

ułatwia komercjalizację i transfer technologii (umowy o przeniesieniu praw; umowy licencyjne)

podnosi prestiż, kształtuje atrakcyjny wizerunek

zwiększa pewność obrotu, zmniejszając ryzyko naruszeń oraz ułatwia dochodzenie roszczeń wobec nieuczciwych konkurentów

6

Znaczenie własności intelektualnej w innowacyjnej gospodarce

„Własność intelektualna stała się równie ważna, jak własność materialna. Czasy, gdy (nie aż tak dawno) uczeni z Berkeley, odkrywcy technologii nuklearnego rezonansu magnetycznego, zadowolili się uznaniem, pozostawiając całe profity General Electric Corporation – należą do przeszłości.”

H. Etzkowitz, A. Webster, Science as Intellectual Property.

7

Znaczenie ochrony własności intelektualnej w edukacji

świadomość konieczności ochrony rezultatów twórczości oraz możliwości uzyskiwania korzyści

bezpieczne i legalne korzystanie z cudzych praw własności intelektualnej

efektywne wykorzystywanie informacji patentowej

zarządzanie własnością intelektualną, w tym kształtowania strategii rozwoju O

CHRO

NA W

ŁASN

OŚC

I

INTE

LEKTU

ALNEJ

SPRZY

JA IN

NOW

ACYJN

OŚC

I

I KREA

TYW

NOŚC

I

8

Statystyka

46%

31%

23%

Zgłoszenia wynalazków w latach 2007 - 2011

Szkoły wyższe i inne placówki naukowe

Podmioty gospodarcze

Osoby fizyczne

6881

4564

3415

Zgłoszenia wynalazków w latach 2007 - 2011

Szkoły wyższe i inne placówki naukowe

Podmioty gospodarcze

Osoby fizyczne

9

Statystyka

55%26%

19%

Udzielone patenty w latach 2007 - 2011

Szkoły wyższe i inne placówki naukowe

Podmioty gospodarcze

Osoby fizyczne

43682092

1476

Udzielone patenty w latach 2007 - 2011

Szkoły wyższe i inne placówki naukowe

Podmioty gospodarcze

Osoby fizyczne

10

662729 770

1034

1260

344 331432

529 565

26 28 42 41 72

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

2007 2008 2009 2010 2011

Zgłoszenia wynalazków w latach 2007 - 2011

Szkoły wyższe

Instytuty badawcze

Pozostałe jednostki badawczo - rozwojowe

Statystyka

11

500

424459 450

755

332 337 311275

378

20 35 37 25 30

0

100

200

300

400

500

600

700

800

2007 2008 2009 2010 2011

Udzielone patenty w latach 2007 - 2011

Szkoły wyższe

Instytuty badawcze

Pozostałe jednostki badawczo - rozwojowe

Statystyka

12

108108114120134

195213217223

268281288294

394582

0 100 200 300 400 500 600 700

INSTYTUT TECHNOLOGII EKSPLOATACJ-PAŃSTWOWY INSTYTUT BADAWCZYPRZEMYSŁOWY INSTYTUT AUTOMATYKI I POMIARÓW PIAP

UNIWERSYTET TECHNOLOGICZNO-PRZYRODNICZY IM. JANA I JĘDRZEJA …INSTYTUT TELE-I RADIOTECHNICZNY

INSTYTUT CIĘŻKIEJ SYNTEZY ORGANICZNEJ BLACHOWNIAPOLITECHNIKA LUBELSKA

UNIWERSYTET PRZYRODNICZY WE WROCŁAWIUPOLITECHNIKA GDAŃSKA

POLITECHNIKA WARSZAWSKAZACHODNIOPOMORSKI UNIWERSYTET TECHNOLOGICZNY W SZCZECINIE

POLITECHNIKA ŚLĄSKA (Gliwice)POLITECHNIKA ŁÓDZKA

POLITECHNIKA POZNAŃSKAAKADEMIA GÓRNICZO-HUTNICZA IM. STANISŁAWA STASZICA W KRAKOWIE

POLITECHNIKA WROCŁAWSKA

15 podmiotów, które w latach 2007 - 2011 dokonały największej liczby zgłoszeń wynalazków

Statystyka

13

727274788488

110112

139140144

197209

256434

0 50 100 150 200 250 300 350 400 450 500

POLITECHNIKA LUBELSKAINSTYTUT TECHNOLOGII ELEKTRONOWEJ

INSTYTUT NAFTY I GAZUPOLITECHNIKA POZNAŃSKA

POLITECHNIKA GDAŃSKAINSTYTUT TELE-I RADIOTECHNICZNY

INSTYTUT CIĘŻKIEJ SYNTEZY ORGANICZNEJ BLACHOWNIAINSTYTUT CHEMII PRZEMYSŁOWEJ IM. PROF. IGNACEGO MOŚCICKIEGO

POLITECHNIKA ŚLĄSKA (Gliwice)UNIWERSYTET PRZYRODNICZY WE WROCŁAWIU

ZACHODNIOPOMORSKI UNIWERSYTET TECHNOLOGICZNY W SZCZECINIEPOLITECHNIKA ŁÓDZKA

POLITECHNIKA WARSZAWSKAAKADEMIA GÓRNICZO-HUTNICZA IM. STANISŁAWA STASZICA W KRAKOWIE

POLITECHNIKA WROCŁAWSKA

15 podmiotów, które w latach 2007 - 2011 uzyskały najwięcej patentów

Statystyka

Podmiot praw własności intelektualnej

twórca współtwórcy

uprawnieni w przypadku twórczości pracowniczej

Podmiot praw autorskich – współautorstwo

Współautor – osoba, której wkład w powstanie utworu jest możliwy do oznaczenia i ma charakter indywidualny i twórczy.

Współautorstwo zachodzi, gdy wkłady poszczególnych współpracujących ze sobą autorów tworzą jedno dzieło.

Każdy ze współautorów posiada samodzielne autorskie prawa osobiste.

Współautorom przysługują wspólne prawa majątkowe.

Podmiot praw autorskich – twórczość pracownicza

Pracodawca, którego pracownik stworzył utwór w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy, nabywa z chwilą przyjęcia utworu autorskie prawa majątkowe w granicach wynikających z celu umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron.

Autor i pracodawca mogą w umowie o pracę inaczej określić zasady przysługiwania im autorskich praw majątkowych.

Podmiot praw autorskich – naukowa twórczość pracowniczaInstytucji naukowej przysługuje pierwszeństwo opublikowania utworu naukowego pracownika, który stworzył ten utwór w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy.

Prawo pierwszeństwa opublikowania wygasa, jeżeli w ciągu 6 m-cy od dostarczenia utworu nie zawarto z twórcą umowy o wydanie utworu albo jeżeli w okresie 2 lat od daty jego przyjęcia utwór nie został opublikowany.

Instytucja naukowa może, bez odrębnego wynagrodzenia, korzystać

z materiału naukowego zawartego w takim utworze oraz udostępniać ten utwór osobom trzecim, jeżeli to wynika z uzgodnionego przeznaczenia utworu lub zostało postanowione w umowie.

Podmiot praw autorskich programu komputerowego – twórczość pracownicza

Prawa majątkowe do programu komputerowego stworzonego przez pracownika w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy przysługują pracodawcy, o ile umowa nie stanowi inaczej.

Podmiot praw autorskich - pierwszeństwo publikacji prac dyplomowych

Uczelni przysługuje pierwszeństwo opublikowania pracy dyplomowej studenta.

Jeżeli uczelnia nie opublikowała pracy dyplomowej w ciągu 6 miesięcy od jej obrony, student, który ją przygotował, może ją opublikować, chyba że praca dyplomowa jest częścią utworu zbiorowego.

Współtwórczość przedmiotów własności przemysłowej

Współtwórca – wyłącznie osoba, której udział w dokonaniu wynalazku lub innego przedmiotu własności przemysłowej miał charakter twórczy.

Współtwórcom przysługują wspólnie uprawnienia twórcy.

Twórczość pracownicza - prawa własności przemysłowej

Prawo do uzyskania praw własności przemysłowej przysługuje przedsiębiorcy, jeżeli wynalazek, wzór użytkowy lub wzór przemysłowy został dokonany w wyniku wykonywania przez twórcę obowiązków ze stosunku pracy albo z realizacji innej umowy.

Twórca i przedsiębiorca mogą ustalić inną zasadę np. powstanie wspólnego prawa.

Dokonanie wynalazku przy pomocy przedsiębiorcy

W razie dokonania wynalazku, wzoru użytkowego albo wzoru przemysłowego przez twórcę przy pomocy przedsiębiorcy, przedsiębiorca ten może korzystać z niego we własnym zakresie.

22

23

Własność intelektualna w jednostkach naukowych (uczelniach) w nowych przepisach

Transfer technologii i zarządzanie własnością intelektualną

Ocena jednostek naukowych i nauczycieli akademickich

Zagadnienia ochrony własności intelektualnej w procesie kształcenia w uczelni

24

Transfer technologii i zarządzanie własnością intelektualną

„uczelnia może na podstawie umowy utworzyć centrum naukowe” z innymi placówkami naukowymi, w tym także zagranicznymi; umowa o utworzeniu centrum określa m.in.: własność „praw autorskich i praw pokrewnych oraz praw własności przemysłowej, a także podział środków uzyskanych w wyniku komercjalizacji badań” (art. 31 ust. 1 i 3 pkt 1 ustawy PSW)

„Uczelnia … tworzy spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółkę akcyjną, zwaną spółką celową” (art. 86a ustawy PSW)

25

Spółka celowa (art. 86a-86b ustawy PSW ) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością lub

spółka akcyjna Tworzy ją rektor za zgodą senatu lub innego

organu kolegialnego uczelni Cel: komercjalizacja wyników badań naukowych i

prac rozwojowych Do zadań spółki należy w szczególności:

obejmowanie udziałów w spółkach kapitałowych, które powstają w celu wdrożenia wyników badań naukowych lub prac rozwojowych prowadzonych w uczelni

na podstawie odrębnej umowy – zarządzanie prawami własności przemysłowej w zakresie jej komercjalizacji

26

Spółka celowa (art. 86a-86b ustawy PSW) Uczelnia przekazuje spółce w formie aportu

wyniki badań naukowych i prac rozwojowych, w szczególności prawa własności przemysłowej

Spółkę celową może utworzyć kilka uczelni publicznych albo kilka uczelni niepublicznych

Dywidenda wypłacana przez spółkę ma być przeznaczona na działalność statutową uczelni

27

Uczelniany Regulamin zarządzania (art. 86c ustawy PSW) Przyjmowany uchwałą senatu (w przypadku

uczelni niepublicznych przez organ wskazany w statucie)

Dotyczy: zarządzania prawami własności intelektualnej

(prawami autorskimi i prawami pokrewnymi oraz prawami własności przemysłowej)

zasad komercjalizacji wyników badań naukowych i prac rozwojowych

28

Uczelniany Regulamin zarządzania (art. 86c ustawy PSW)

Określa: Prawa i obowiązki uczelni, pracowników oraz

studentów i doktorantów w zakresie ochrony i korzystania z praw autorskich i praw pokrewnych oraz praw własności przemysłowej;

Zasady wynagradzania twórców; Zasady i procedury komercjalizacji wyników

badań naukowych i prac rozwojowych; Zasady korzystania z majątku uczelni

wykorzystywanego do komercjalizacji wyników badań naukowych i prac rozwojowych oraz świadczenia usług naukowo-badawczych;

29

Rzecznik patentowy (art. 4 ust. 4 ustawy o rzecznikach patentowych)

Zatrudniony w uczelni rzecznik patentowy ma zajmować samodzielne stanowisko podległe bezpośrednio kierownikowi jednostki organizacyjnej. Jeżeli jednostka organizacyjna zatrudnia dwóch lub więcej rzeczników patentowych, jednemu z nich należy powierzyć koordynację świadczonej przez nich pracy w tej jednostce.

Obecnie:

rzecznicy patentowi

34w uczelniach

43w instytutach

naukowych

30

Prawa własności przemysłowej w wyniku B+R Uprawnienie do uzyskania praw własności

przemysłowej dotyczące wynalazku, wzoru użytkowego lub wzoru przemysłowego dokonanego w ramach prac lub zadań finansowanych przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego (zgodnie z ustawą o zasadach finansowania nauki) przysługuje podmiotowi, któremu przyznano środki finansowe na naukę.

Umowa między Ministrem a tym podmiotem albo decyzja o przyznaniu środków finansowych może inaczej określić kwestię tych uprawnień.

31

Ocena jednostek naukowych

Kompleksowa ocena jakości działalności naukowej lub badawczo-rozwojowej jednostek naukowych przeprowadzana jest, nie rzadziej niż co 4 lata, przez powołany przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego Komitet Ewaluacji Jednostek Naukowych.

projekt z dn. 27.10.2011 rozporządzenia MNiSW w sprawie kryteriów i trybu przyznawania kategorii naukowej jednostkom naukowym

32

Parametry dot. ochrony własności przemysłowej

Patent na wynalazek udzielony przez Urząd Patentowy RP lub udzielony za granicą na rzecz ocenianej jednostki naukowej, której pracownikiem jest twórca patentu - 25 pkt oraz w przypadku wdrożenia wynalazku do stosowania dodatkowe 25 pkt, przy czym punktowane jest tylko jedno wdrożenie wynalazku.

Patent na wynalazek udzielony za granicą lub udzielony przez UP na rzecz podmiotu innego niż oceniana jednostka naukowa, której pracownikiem jest twórca patentu - 15 pkt

Prawo ochronne na wzór użytkowy lub prawo z rejestracji wzoru przemysłowego udzielone przez UP lub udzielone za granicą - 10 pkt oraz w przypadku zastosowania wzoru dodatkowe 10 pkt, przy czym punktowane jest tylko jedno wdrożenie wynalazku.

Przysługujące prawo autorskie do utworu z zakresu architektury, urbanistyki lub wzornictwa przemysłowego - przy czym punktowane jest tylko jedno skorzystanie z prawa autorskiego - 10 pkt

33

Ocena nauczycieli akademickich

„wszyscy nauczyciele akademiccy podlegają okresowej ocenie, w szczególności w zakresie … przestrzegania prawa autorskiego i praw pokrewnych, a także prawa własności przemysłowej” (art. 132 ust. 1 ustawy PSW)

34

Zagadnienia ochrony własności intelektualnej w procesie kształcenia w uczelni

Dotychczas standardy kształcenia dla poszczególnych kierunków studiów - obecnie Krajowe Ramy Kwalifikacji

Studia podyplomowe dla przyszłych wykładowców zagadnień ochrony własności intelektualnej Uniwersytet Warszawski i Uniwersytet Marii Curie Skłodowskiej

Ranking szkół wyższych dziennika „Rzeczpospolita” i fundacji „Perspektywy”- parametr INNOWACYJNOŚĆ

35

Programy

„Patent Plus”

„Kreator innowacyjności”

w

Narodowym Centrum Badań i Rozwoju

Dziękuję za uwagę