ocena cyklu Życia life cycle assessment lca · normy iso dotyczące oceny cyklu życia norma/...
TRANSCRIPT
mgr inż. Jolanta BaranPolitechnika Śląska w Gliwicach;
Wydział Organizacji i Zarządzania
Stowarzyszenie„POLSKI RUCH CZYSTSZEJ PRODUKCJI”UM, Gliwice 29 maj 2006UM, Gliwice 29 maj 2006
OCENA CYKLU OCENA CYKLU ŻŻYCIA YCIA LIFE CYCLE ASSESSMENT LCALIFE CYCLE ASSESSMENT LCA
część II
SZKOLENIE 2Projektu:Propagowanie wzorców produkcji i konsumpcji sprzyjających promocji zasad trwałego i zrównoważonego rozwoju.
Struktura prezentacjiStruktura prezentacjiCo to jest LCA?Przykład wyników oceny cyklu życia uzyskanych dla ekspresu do kawy przy zastosowaniu programu SimaProZastosowanie LCAEtykietowanie środowiskowe I typuEtykiety i deklaracje środowiskowe III typu
Definicja Definicja oceny cyklu oceny cyklu żżyciaycia
LCA jest jedną z kilku technik zarządzania środowiskiem służącą do badania aspektów środowiskowych i potencjalnych wpływów na środowisko w całym okresie życia wyrobu (tj. „od kołyski do grobu”) począwszy od pozyskania surowców przez produkcję, użytkowanie, aż do likwidacji.
wg PN-EN ISO 14040:2000, Zarządzanie Środowiskowe – Ocena cyklu życia – Zasady i struktura, Polski Komitet Normalizacyjny, Warszawa wrzesień 2000
Kompleksowe ujKompleksowe ujęęcie wpcie wpłływu ywu produktu na produktu na śśrodowisko w LCArodowisko w LCA
Wydobycie surowców
Przetwarzanie surowców
Wytwarzanie produktu
Dystrybucja i użytkowanie
produktu
Utylizacja odpadów
MATERIAŁ LUB ENERGIA WEJŚCIOWA
MATERIAŁ LUB ENERGIA WYJŚCIOWA
Zużycie zasobów środowiska naturalnego
Oddziaływanie na środowisko poprzez szkodliwe emisje
Recykling
System wyrobu
Środowisko naturalne
Źródło: Opracowano na podstawie: Ryszko Adam, Ocena cyklu życia jako narzędzie wspomagające rozwój produktu W: Organizacja i Zarządzanie Zeszyt Piętnasty, Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej, Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, Gliwice 2003.
Normy Normy ISOISO dotyczdotycząące ce oceny cyklu oceny cyklu żżyciaycia
Norma/dokument ISO Tytuł Polska Norma lub inny
dokument Tytuł
ISO 14040:1997Environmental management – Life cycle assessment – Principles and framework (w trakcie nowelizacji)
PN-EN ISO 14040:2000Zarządzanie środowiskowe –Ocena cyklu życia – Zasady i struktura
ISO 14041:1998
Environmental management – Life cycle assessment – Goal and scope definition and inventory analysis (w trakcie nowelizacji)
PN-EN ISO 14041:2002
Zarządzanie środowiskowe –Ocena cyklu życia – Określeniecelu i zakresu oraz analizazbioru
ISO 14042:2000Environmental management – Life cycle assessment – Life cycle impact assessment (w trakcienowelizacji)
PN-EN ISO 14042:2002Zarządzanie środowiskowe –Ocena cyklu życia – Ocenawpływu cyklu życia
ISO 14043:2000Environmental management – Life cycle assessment – Life cycle interprtation (w trakcie nowelizacji)
PN-EN ISO 14043:2002Zarządzanie środowiskowe –Ocena cyklu życia –Interpretacja cyklu życia
ISO/TR 14047:2003Environmental management – Life impact cycle assessment –Examples of application of ISO 14042
Pr PKN-ISO/TR 14047Zarządzanie środowiskowe –Ocena wpływu cyklu życia –Przykłady stosowania ISO 14042
ISO/TS 14048:2002Environmental management – Life cycle assessment – Data documentation format
Polska wersja specyfikacjidostępna w PKN
Zarządzanie środowiskowe –Ocena cyklu życia – Format dokumentowania danych
ISO/TR 14049:2000
Environmental management – Life cycle assessment – Examples of application of ISO 14041 to goal and scope definition and inventory analysis
Polska wersja raportudostępna w PKN
Zarządzanie środowiskowe –Ocena cyklu życia – Przykładystosowania ISO 14041 do określania celu i zakresu orazanalizy zbioru
Fazy Fazy oceny cyklu oceny cyklu żżyciaycia
Określenie celu i zakresu
Analiza zbioru
Ocena wpływu
Interpretacja
Struktura oceny cyklu życia
LCA LCA -- narznarzęędzia informatycznedzia informatyczne
ECO-it: Eco-Indicator Tool for environmentally friendly design - PRéConsultants, Holandia EDIP - Environmental design of industrial products – EPA, DaniaEIOLCA - Economic Input-Output LCA at Carnegie Mellon University, USA GaBi 4.2, NiemcyIDEMAT - Delft University Clean Technology Institute InterductEnvironmental Product Development, HolandiaKCL-ECO 3.0 - KCL LCA software, FinlandiaLCAiT - CIT EkoLogik, Szwecja
SimaPro 7 for Windows - PRé Consultants, HolandiaUmberto - An advanced software tool for Life Cycle Assessment -Institut für Umweltinformatik, Niemcy
Ocena cyklu Ocena cyklu żżycia ycia ekspresu do kawyekspresu do kawy
Ekspres do kawy – model Sima – składa się z następujących części:
obudowa – polipropylen PP,około 15 mniejszych części głównie wykonanych ze stali, plastiku i miedzi (przewody),główny przewód (miedź i PVC) do podłączenia ekspresu do prądu 230 V,szklany dzbanek z uchwytem wykonanym z polipropylenu PP.
Zastosowanie LCAZastosowanie LCA
rozwój i doskonalenie wyrobu, planowanie strategiczne, marketing etc. eko-projektowanie wyrobów,komunikowanie się B2B, B2C –etykietowanie środowiskowe oraz deklaracje środowiskowe produktu
- Environmental Product Declaration EPD
Zintegrowana Polityka Zintegrowana Polityka Produktowa ZPPProduktowa ZPP
Inicjatywa Komisji Europejskiej i krajów członkowskich UEStrategia wdrażania w Polsce ZPP została przyjęta 25 lutego 2005 roku przez Komitet Europejski Rady Ministrów RPJest to polityka oparta na instrumentach stosowanych w ramach wdrażania systemu zarządzania środowiskowego
Zasady Zintegrowanej Zasady Zintegrowanej Polityki ProduktowejPolityki Produktowej
Myślenie w kategoriach cyklu życiaWspółdziałanie z rynkiemZaangażowanie uczestnikówKontynuowanie poprawyZróżnicowanie instrumentów polityki
MyMyśślenie w kategoriachlenie w kategoriachcyklu cyklu żżyciaycia
Udostępnianie informacji i narzędzi interpretacyjnych dotyczących myślenia w kategoriach cyklu życiaSystemy zarządzania środowiskowegoWymagania wobec projektowania produktu
Standardy Standardy ekoznakowaniaekoznakowania wg ISOwg ISO
Etykietowanie środowiskowe I typuznaki potwierdzające zgodność z kryterium ekologicznym,
przyznawane przez niezależne instytucje przy uwzględnieniu oceny wielokryterialnej
Etykietowanie środowiskowe II typuznaki informacyjne stosowane przez przedsiębiorstwa na
podstawie własnych standardów ekologicznych
Deklaracje środowiskowe III typuinformacje ilościowe oparte na wynikach LCA
Etykietowanie Etykietowanie śśrodowiskowe rodowiskowe I typuI typu
Zgodnie z ISO 14024 program etykietowania środowiskowego I typu jest oparty na wielokryterialnej ocenie trzeciej strony, udzielającej zezwolenia na umieszczanie na wyrobach etykiet środowiskowych, wskazujących na środowiskową preferencjęoznakowanego wyrobu w ramach kategorii wyrobów wynikającej z analizy cyklu życia.
Matryca wyboru kryteriMatryca wyboru kryterióów w śśrodowiskowych wyroburodowiskowych wyrobu
Etapy cyklu życia
Środowiskowe wskaźniki zbiorów wejść i wyjść
Energia (odnawialna/
nieodnawialna)
Zasoby naturalne(odnawialne/
nieodnawialne)
Emisja doInne
wody powietrza gleby
Pozyskiwanie surowców
Produkcja
Dystrybucja
Stosowanie
Likwidacja
MargerytkaMargerytkaEuropejski znak ekologiczny zwany margerytką.Oznaczenie stosowane w UE, Norwegii, Lichtensteinie, Islandii.Wyroby z europejskim znakiem ekologicznym, wskazują, że są mniej szkodliwe dla środowiska niż podobne wyroby w ciągu całego cyklu życia wyrobu, ponieważ spełniają opublikowane kryteria środowiskowe uzgodnione przez państwa członkowskie UE w porozumieniu z zainteresowanymi stronami (w tym z przedstawicielami przemysłu, konsumentów, organizacji środowiskowych, handlu i władz publicznych). Stosowana jest metodologia oceny cyklu życia wyrobu. W Polsce wnioski w sprawie zezwolenia na stosowanie etykiety składa się do Polskiego Centrum Badań i Certyfikacji PCBC w Warszawie.
MargerytkaMargerytkaKryteria techniczne opracowane i przyjęte przez EUEB (European UnionEco-labelling Board) obejmująnastępujące grupy wyrobów:usługi hotelarskie, usługi kempingowe, produkty z bibuły, obuwie, materiały włókiennicze, detergenty pralnicze, detergenty do ręcznego zmywania naczyń, uniwersalne środki czyszczące, materace, papier do kopiowania i papier graficzny, pralki, odkurzacze, telewizory, żarówki, chłodziarki, zmywarki do naczyń, komputery osobiste, komputery przenośne, podłoża uprawowe, farby i lakiery, twarde pokrycia podłogowe, smary.
Margerytka Margerytka -- przykprzykłładadMargerytka na obuwiu oznacza:• zminimalizowanie ryzyka reakcji alergicznej na niektóre substancje• ograniczone zanieczyszczenie wody i powietrza podczas produkcji• sprzedaż wyrobu w opakowaniach podlegających recyklingowi• wyrób co najmniej tak trwały, jak konwencjonalne buty
Margerytka na środkach czyszczących oznacza:• wyrób na ograniczony wpływ na środowisko wodne • nie zawiera pewnych niebezpiecznych substancji • ma ograniczony wpływ na rozwój alg w wodzie • w większości podlega biodegradacji • wykorzystuje mniej opakowania • zawiera informacje nt. prawidłowego korzystania ze środowiska
GRUPA WYROBÓW PRODUCENT LUB IMPORTER WYRÓB/MODEL DATA WYDANIA
CERTYFIKAT WAŻNY
JEDNOSTKA KOMPETENTNA
NUMER CERTYFIKATU
Ekologiczne środki ulepszania gleby i podłoży uprawowych
Xero Flor w Polsce Sp. z o.o. Leszno Dolne 35a 67-321 Leszno Górne
Mata Wegetacyjna Podłoże uprawowe ze środkiem ulepszającym glebę
01.02.2005 31.01.2008 PCBC S.A.PL/ECO/003/1434/001/05/PC
Uniwersalne środki czyszczące oraz środki czyszczące przeznaczone do urządzeń sanitarnych
Przedsiębiorstwo Wielobranżowe OKTIMA Sp. z o.o.ul. Ołowiana 1285-461 Bydgoszcz
Dawid-Czyścik III 09.11.2005 08.11.2008 PCBC S.A.PL/ECO/020/1434/002/05/BS
Uniwersalne środki czyszczące oraz środki czyszczące przeznaczone do urządzeń sanitarnych
Przedsiębiorstwo Wielobranżowe OKTIMA Sp. z o.o.ul. Ołowiana 1285-461 Bydgoszcz
Goliat - Czyścik II - Uniwersalny 15.02.2006 14.02.2009 PCBC S.A.PL/ECO/020/1434/003/06/BS
Uniwersalne środki czyszczące oraz środki czyszczące przeznaczone do urządzeń sanitarnych
Przedsiębiorstwo Wielobranżowe OKTIMA Sp. z o.o.ul. Ołowiana 1285-461 Bydgoszcz
Goliat – Rdza i Kamień 15.02.2006 14.02.2009 PCBC S.A.PL/ECO/020/1434/004/06/BS
Uniwersalne środki czyszczące oraz środki czyszczące przeznaczone do urządzeń sanitarnych
Przedsiębiorstwo Wielobranżowe OKTIMA Sp. z o.o.ul. Ołowiana 1285-461 Bydgoszcz
Dywanopuc 23.03.2006 22.03.2009 PCBC S.A.PL/ECO/020/1434/005/06/BS
Margerytka Margerytka –– przykprzykłłady wyrobady wyrobóów w certyfikowanych w Polscecertyfikowanych w Polsce
Polski znak ekologicznyPolski znak ekologicznyEko-znak – zastrzeżony na rzecz PCBC S.A. znak, który mogąotrzymać wyroby krajowe i zagraniczne nie powodujące (w odniesieniu do wcześniej ustalonego akceptowanego poziomu) negatywnych skutków dla środowiska oraz spełniające ustalone kryteria dotyczące ochrony zdrowia, środowiska i ekonomicznego wykorzystania zasobów naturalnych w trakcie całego życia wyrobu.
Deklaracje środowiskowe III typu
Deklaracje środowiskowe III typu omawia się w raporcie technicznym ISO/TR 14025.Deklaracją środowiskową III typu sąwyrażone ilościowo dane środowiskowe dotyczące cyklu życia wyrobu oparte na niezależnej weryfikacji.
Cechy deklaracji Cechy deklaracji śśrodowiskowejrodowiskowejObiektywnośćWiarygodnośćNeutralnośćPorównywalnośćDeklarację środowiskową można opracowaćdla każdego produktu lub usługiOrientacja na wpływ na środowiskoFunkcja edukacyjna
Zasady systemu EPDZasady systemu EPDDobrowolnośćPrzejrzystośćDostępność dla zainteresowanych stronOtwarty dialog i konsultacje dotyczące dokumentów PCRFunkcjonalnośćSystem oparty na naukowych podstawach
Etapy opracowywania Etapy opracowywania deklaracji deklaracji śśrodowiskowejrodowiskowej
Zapoznanie się z dostępnymi dokumentami reguł kategorii produktu (Product Category Rules PCR)Zbieranie danychOpracowywanie danych i informacjiWeryfikacja i rejestracja
ZawartoZawartośćść dokumentu PCRdokumentu PCR1. Definicja kategorii produktu i opis produktu2. Jednostka funkcjonalna3. Granice systemu4. Warunki ograniczające5. Zasady alokacji6. Źródła danych7. Jednostki8. Parametry środowiskowe9. Inne informacje środowiskowe
Definicja kategorii produktu Definicja kategorii produktu i opis produktui opis produktu
Określa się PCR dla produktu „Fotelik rowerowy dla dzieci” o wadze od 9 kg do 22 kgMateriały, które zostaną włączone do deklaracji:
materiały, których zawartość w produkcie jest nie mniejsza niż 0,5%Materiały niebezpieczne dla zdrowia człowieka i środowiska
Jednostka funkcjonalnaJednostka funkcjonalna
1 fotelik rowerowy dla dzieci wraz z opakowaniem.
Wyniki LCA odnoszą się do jednostki funkcjonalnej.
Granice systemuGranice systemuOkreśla się procesy, które będą włączone do LCAPoszczególne dane to uśrednione wartości roczneDo analizy należy włączyć obowiązkowo następujące fazy: pozyskanie surowców, transport surowców i komponentów, wytwarzanie, dystrybucja produktu
Warunki ograniczajWarunki ograniczająącece
Procesy i działania, których wpływ na środowisko jest znikomy, nie większy od 1% całkowitego wpływu na środowisko dla danej kategorii wpływu wyłącza sięz analizy
Zasady alokacjiZasady alokacji
Tam gdzie to możliwe unika się alokacji.
W przypadkach kiedy nie można uniknąć alokacji stosuje się masę jako jej podstawę.
ŹŹrróóddłła danycha danychDane powinny pochodzić bezpośrednio z poszczególnych stanowisk produkcyjnych i komórek w organizacjiW przypadku braku danych specyficznych dla danego procesu produkcyjnego można wykorzystać dane z istniejących baz danych. Dotyczy to szczególnie produkcji energii, materiałów, półproduktów, transportu.
ŹŹrróóddłła danycha danych
Dane pochodzące z dostępnych baz danych mogą być stosowane z uwzględnieniem następujących informacji:
reprezentatywność dla określonego obszaru geograficznego,równoważność,określone granice dla środowiska naturalnego oraz systemu technicznego
ŹŹrróóddłła danycha danychPrzykładowe bazy danych:
Rodzaj materiału Baza danych Data wydania
Energia elektryczna ETH (Szwajcaria) oraz IEA – Międzynarodowa
Agencja Energetyki, Francja 1998
19951998
Tworzywa sztuczne APME – Stowarzyszenie Przetwórców Tworzyw Sztucznych w Europie,
Bruksela
1993-1998
Stal IISI – Międzynarodowy Instytut Żelaza i Stali,
Bruksela
1998
DaneDaneSurowce
Należy określić ilość użytych surowców w kg.Woda
Zużycie wody należy przypisać do wyprodukowanego gotowego wyrobu.
TransportNależy uwzględnić ładowność środków transportu oraz długość drogi, którą pokonują.
Zużycie energiiNależy rozważyć zużycie energii we wszystkich fazach procesu produkcyjnego.
DaneDaneEmisje do atmosfery
Należy określić emisje do atmosfery we wszystkich fazach procesu produkcyjnego.Emisje do atmosfery powstające w czasie transportu należy obliczyć wykorzystując dostępne bazy danych.
OdpadyPoszczególne rodzaje odpadów przypisuje sięodpowiednim fazom procesu produkcyjnego.
JednostkiJednostki
Międzynarodowy Układ Jednostek Miar SIPreferowana jednostka mocy kW (MW)Preferowana jednostka energii kWh (MWh)
Parametry Parametry śśrodowiskowerodowiskowe
Zużycie zasobówZużycie zasobów nieodnawialnych [kg, MJ]Zużycie zasobów odnawialnych [kg, MJ]Zużycie pierwotnych źródeł energii [MJ]Zużycie energii elektrycznej [kWh]Zużycie wody [m3]
Parametry Parametry śśrodowiskowerodowiskoweEmisja zanieczyszczeń wyrażona poprzez potencjalny wpływ na środowisko
Kategoria wpływu WskaźnikGlobalne ocieplenie kg eq CO2
Zakwaszenie kmol eq H+
Niszczenie warstwy ozonowej
kg eq CFC-11
Tworzenie się utleniaczy fotochemicznych
kg eq C2H4
Eutrofizacja kg O2
Parametry Parametry śśrodowiskowerodowiskoweWytworzone odpady:
odpady niebezpieczne wyrażone w kg,inne odpady wyrażone w kg,odpady przeznaczone do recyklingu w kg.
W zależności od rodzaju użytych materiałów w EPD należy umieścić również informacje dotyczące emisji następujących substancji: SO2, NOx, Cd, Cr, Hg, Ni, Pb, Zn
Inne informacje Inne informacje śśrodowiskowerodowiskowe
Materiały przydatne do recyklinguInstrukcje właściwego usuwania odpadów powstałych po zakończeniu użytkowania
Deklaracje Deklaracje śśrodowiskowe rodowiskowe III typuIII typu
Format deklaracji III typu:opis produktu i firmy, która go wytwarza;efekty środowiskowe;informacje o osobie, z którą należy siękontaktować w sprawie deklaracji, o jednostce certyfikacyjnej i jej ewentualnej akredytacji, a także o czasie ważności certyfikatu.
Lista materiaLista materiałłóów w i substancji chemicznychi substancji chemicznych
Materiał Waga [g] Zawartość w produkcie [%]
Polipropylen PP 1809,4 58
Stal 1010 32,4
Stal 200 6,4
Poliuretan PUR 28 0,9
PolioksymetylenPOM
25,5 0,8
Lista materiaLista materiałłóów w i substancji chemicznychi substancji chemicznych
Lista materiałów i substancji chemicznychMateriał Waga [g] Zawartość w
produkcie [%]Nylon 6 16,5 0,5
Bawełna 16,2 0,5
Polietylen PE 13,3 0,4
Polietylen (opakowanie)
50
Tektura falista (opakowanie)
375
Informacje o produkcie Informacje o produkcie w kontekw kontekśście cyklu cie cyklu żżyciaycia
Wszystkie dane odnoszą się do jednostki funkcjonalnej czyli jednego krzesełka rowerowego dla dzieci.Rozważa się wszystkie fazy cyklu życia począwszy od wydobycia surowców ażdo usuwania odpadów powstałych po fazie użytkowania.
Informacje o produkcie Informacje o produkcie w kontekw kontekśście cyklu cie cyklu żżyciaycia
Dane pochodzące bezpośrednio z przedsiębiorstwa uzupełniono korzystając z następujących baz danych: Ecoinvent, APME, Buwal250, ETH, dostępnych w programie SimaPro.
ZuZużżycie zasobycie zasobóów w i wpi wpłływ na yw na śśrodowiskorodowisko
Parametr Faza przed-produkcyjna
Produkcja Użytkowanie Koniec życia
Suma
Zasoby nieodnawialne
(kg)
3,12 0,0072 - -0,0084 3,12
Zasoby odnawialne
(kg)
0,17 0,0007 - -0,115 0,056
Paliwa kopalne (MJ)
332 3,6 - 0,47 336
Energia odnawialna
(MJ)
11,5 0,539 - -2,72 9,35
ZuZużżycie zasobycie zasobóów w i wpi wpłływ na yw na śśrodowiskorodowisko
Parametr Faza przed-produkcyjna
Produkcja Użytkowanie Koniec życia
Suma
Globalne ocieplenie
(kg eq CO2)
14,3 0,27 0,087 0,088 14,8
Smog fotochemiczny (kg eq C2H4)
1,77 0,013 0,051 0,003 1,83
Eutrofizacja (kg O2)
745 4,21 0,05 25,7 775
Zakwaszenie (kmol eq H+)
5,57 0,087 5,41E -6 0,0022 5,66
ZuZużżycie zasobycie zasobóów w i wpi wpłływ na yw na śśrodowiskorodowisko
Parametr Faza przed-produkcyjna
Produkcja Użytkowanie Koniec życia
Suma
Niszczenie warstwy ozonowej
16 0,16 - 0,02 16,2
Odpady niebezpieczne
(kg)
0,018 - - 0,0022 0,021
Inne odpady (kg)
0,105 0,052 - 0,0034 0,161
Odpady do recyklingu (kg)
0,046 - - - 0,046
Weryfikacja deklaracjiWeryfikacja deklaracjiWeryfikacja w systemie EPD jest prowadzona przez niezależną akredytowaną organizacjęcertyfikującą:BVQI Sverige ABCertiqualityDNV Certification ABICMQ S.p.A.JIA, Japan Gas Appliances Inspection AssociationRINA S.p.A.SEMKO-DEKRA Certification ABSP Swedish National Testing and Research Institute
Rejestracja deklaracjiRejestracja deklaracji
Formularz zgłoszeniowyInformacja o organizacjiKopia zatwierdzonej weryfikacjiDeklaracja środowiskowa
Macierz produktuMacierz produktu
Faza życia
Aspekt środowiskowy
Materiały Zużycie energii
Odpady stałe Ścieki Emisje do
powietrza Suma
Przed wytwarzaniem
A1 A2 A3 A4 A5
Wytwarzanie B1 B2 B3 B4 B5
Pakowanie, dystrybucja
C1 C2 C3 C4 C5
Użytkowanie produktu
D1 D2 D3 D4 D5
Koniec życia E1 E2 E3 E4 E5
Suma