occlusion in removable partial dentures

1 Occlusion in Removable Partial Dentures

ประกอบวชา 3207-417, 3207-721, 3207-921 วเชฏฐ จนดาวณค

Occlusion in Removable Partial Dentures (สบฟนในงานฟนปลอมบางสวนถอดได)

หนา ๑. ค าปรารภ 1 ๒. ตวอยางขอปญหาทพบ 1 ๓. ความเปนจรง ธรรมชาต และเหตปจจย 4 ๔. ความเสถยรฟนปลอม และประเภทขากรรไกรทมฟนไมครบ 5 ๕. ปรชญาการบรณะ 6 ๖. สมพนธสบฟนงานฟนปลอมบางสวนชนดถอดได ทตางกน 6 ๗. รปแบบลกษณะสบฟน และปฏสมพนธหนวยรองรบ 8 ๘. ปจจยแหงความลมเหลว 9. ๙. งานบนทกสมพนธขากรรไกร อปกรณเครองมอทใช เพอสรางกายวภาคดานบดเคยว 10 ๑๐.อปกรณชวยบนทกสมพนธขากรรไกร 19 ๑๑. ขอก าหนด รปแบบสมพนธสบฟนทเหมาะสมตองการ และกรณตวอยาง 23 ๑๒. หลกการ แนวคด และขอปฏบตบางขอทส าคญ 27 ๑๓. กรณตวอยางปญหาลกษณะสบฟน และสมพนธขากรรไกร 32 ๑๔. บรรณานกรม 34 ค ำปรำรภ สวนประกอบหนงของความส าเรจจากงานบรณะดวยชนงานทนตกรรมประดษฐ ประเภทฟนปลอมบางสวนถอดไดนน คอ การสบฟน หมายถงความสามารถผปวย ใชฟนปลอมบดเคยวอาหารไดอยางมประสทธภาพ ขณะเดยวกนชนฟนปลอมนนตองคงความงาม คงสภาพอวยวะทเหลออยในชองปากใหมสขภาพทดไมเปลยนแปลงไปในทางลบ

ลกษณะสบฟน หรอสมพนธสบฟน ถอเปนองคประกอบหนงของ “การออกแบบชนฟนปลอม” อาจแบง การออกแบบชนฟนปลอม เปนสสวน คอ หนง สวนโครงสรางโลหะ สอง สวนฐานฟนปลอม สาม คอ “สวนสบสมผสของฟนปลอมกบฟนคสบ” สวนสดทายคอสวนทส ออกแบบขนตอนท างาน ทางคลนก ทางหองปฏบตการ และจ านวนนด

หากงานฟนปลอมบางสวนถอดได ไดรบการวางแผน และออกแบบอยางลงลกดวยรายละเอยดครบถวนดวยปจจยทงสประการดงกลาวจากผปฏบตวชาชพ นาจะถอไดวา เปนการท างานโดยมออาชพ ตวอยำงขอปญหำทพบ สภาวการณตางๆ เหลานเปนปญหาหรอไม หากพจารณาไดวาเปนปญหา ปญหาเหลานจะปองกนหรอแกไขไดอยางไร ตวอยางเชน



1. เมอทนตแพทยไดรบชนงานฟนปลอมทผลตส าเรจพรอมจะสงมอบใหผปวย พบวา เมอใสฟนปลอมนนลงในปาก ซฟนทประกอบในชนฟนปลอมนนสบไมถงคสบ หรอสบสงมากเกนไป ท าใหเสยเวลามากหากแกไขในคลนก อาจเปนเหตใหลวงเลยเวลานดของผปวยถดไป

2. เมอทนตแพทยปรบแตงฟนปลอมบางสวนถอดไดชนดทายยนบรเวณดานบดเคยว แกไข “สบสง” เขาทแลว พรอมจะสงมอบใหผปวย พบวา เมอผปวยบดฟนเคลอนขากรรไกร สงเกตไดวา มฟองน าลายทบรเวณขอบฐานฟนปลอมในสวนตดกบเหงอกวาง เมอใหผปวยทดลองเคยวขนมปงกรอบ หรอคกก ผปวยรายงานวา ชนฟนปลอมเคลอนขยบมากเกนจนไมเปนทพอใจ

3. ฟนปลอมถอดไดทมฟนหลกทงดานหนา และดานหลงตอซฟนปลอม เมอผปวยน าชนฟนปลอมไปบดเคยว เกดปญหาฟนปลอมขยบเคลอนลอยจากฟนหลก ท าใหมกอนอาหารสะสมใตฐานฟนปลอม จ าเปนตองหยดทานอาหารกลางคน เพอถอดฟนปลอมออก และบวนปาก จากนนจงใสเคยวอาหารใหม ท าใหแตละมออาหารใชเวลานานมาก

4. เมอผปวยใสฟนชดใหม สปดาหแรก เนอออนของขางแกม ถกหนบกดโดยซฟนปลอม เปนประจ าเมอเคยวอาหาร แมบางครงไมเคยวอาหารประเภททกระตนใหกดขางแกม คอ “ค าโต “ ซงตวผปวยเองกพยายามใชฟนปลอมซกขากรรไกรตรงขามบดเคยวอาหารเพอเลยงปญหานพรอมๆ กน ดงททนตแพทยแนะน าใหเคยวพรอมกนสองซกขากรรไกร แตไมสามารถท าได รวา “ผดธรรมชาต”

5. เมอผปวยกดวนเสน กานผกทมเสนใยเหนยว เชน “ยอดสะเดา” หรอกดเสนดายเยบผา ตองใชความพยายามเปนอนมากทจะกดวตถดงตวอยางขางตนใหขาดออกจากกนไดอยางสมบรณ

6. ผปวยรายงานวา ใชฟนปลอมซหนากดขนมปงใสครมนม ทายฟนปลอมกระดกหลดจากทเสมอ โครงสรางตะขอเคลอนหลดจากฟนหลกบรเวณดานทาย

7. ผปวยรายงานวา ใชฟนปลอมไประยะหนง ประมาณไดราว 1-2 ป รสกไดวาไมสามารถบดเคยวอาหารดวยฟนหลงใหขาดละเอยดออกจากกนไดดงเดม

8. เมอผปวยใชฟนปลอม ชนดทใสฟนหนาบนไปไดสก 3-4 ป สงเกตวาใบหนาสวนลางสนลง และรสกวาปลายฟนหนาลางซงเปนฟนธรรมชาตยาวขนกวาปกตจนเหนไดชดวานาเกลยด พรอมกบฟนปลอมซบนสนลงมากกวาเดม และฟนแททประชดกบซฟนปลอมมแนวแกนฟนเอยง เขยนมากขน ผปวยรายงานวาฟนปลอมชนลางทายยนสองซกขากรรไกร ไมใสมาตงแตท าเสรจใหมๆ เพราะเมอใชเคยวเจบเหงอกทกครง คงเคยวอาหารไดดวยฟนหนาอยางไมรสกวาเปนปญหาในระยะแรก

9. เมอผปวยใชฟนปลอมทใสฟนหลงไปขางละ 4 ซ ทงสองซกขากรรไกร ไดสก 4 ป ปท 5 เคยวอาหารตางๆ ไมไดดงเดม มการเจบราวจากเหงอกทอยใตชนฟนปลอมนนทกครงทเคยวอาหารแขง ทงๆ ทเมอแรกใสฟนปลอมชนนไมเคยมอาการ ตวผปวยเองไมแนใจวาเพราะถอนฟนหลงซสดทายไปซหนงหรอไม และยงไมเคยเปลยนแปลงเตมฟนใหม เพยงตดตะขอทเกาะฟนซทถกถอนออกเทานน



10. ผปวยมาหาทานแจงวาไมพอใจฟนปลอมถอดไดชนบน เพราะยมไมเหนซฟน หมอไมแกไขให ตรวจพบวาผปวยมสมพนธของขนาดขากรรไกร บน/ลาง สวนทายผดปกต ฟนหลงลางเรยงครอมฟนหลงบน

11. ผปวยใสฟนหลงทงแถบ ทงซกซายและขวาของขากรรไกรลาง ฟนปลอมชนบนเปนฟนปลอมทงปาก หลงใชงานได 6 ป เมอยางเขาปท 7 เรมรสกวา ปจจบนอาปากไดแคบกวาเดมอยางชดเจน บางครงมอาการเจบปวดราว ตงบรเวณตนคอ และมเสยงทขอตอขากรรไกร พยายามเคยวดวยฟนกรามทใสทงซกซายและขวาอยางเทาๆ กน แลวกตาม แมวาความเปนจรงผปวยถนดเคยวขางซายมากกวาขางขวา

ตวอยางปญหา 11 ขอน เปนเพยงสวนประกอบเรองราวนอยนด และอาจเปนปญหาประจ าวน ททนตแพทยผท างานเกยวของกบงานบรณะรกษาดวยฟนปลอมชนดถอดได มโอกาสเผชญ เปนงานทาทาย ความสามารถวเคราะห และแกไขปญหาใหผปวย โดยเฉพาะการแกปญหาใหบรรเทาอาการ แกไขขอบกพรองเชงกลไดอยางฉบพลน ซงขอปญหาเหลาน อาจเปนปญหาจากความเปลยนแปลงชองปาก หรอมเหตปจจยจากฟนปลอม จากตวผปวย หรอเปนเหตจากงานตงแตเรมแรก คอฟนปลอมไมเหมาะแกการใชงานตงแตเรมตน แตผปวยไมมทางเลอกอน จ าตองใช แมวาทานอาจไมใชทนตแพทยผเตรยมชองปากเพอใสฟนปลอมชนนน อยางไรกตามเชอไดวา บอยครงทนตแพทยผใสฟนปลอมถอดไดใหผปวยนนเองเปนผสรางปญหาใหมใหผปวย ท าใหผปวยไมสามารถใชฟนปลอมทไดชอวา “เปนชดใหม” หรออาจเปนชดแรกในชวตไดดสมความคาดหวง และอาจสะทอนตอศรทธาเชอมนตอตวทนตแพทยในทางลบ ทายสดผปวยอาจตองหาทางออกดวยการแสวงหาทนตแพทยคนใหม คอ “ทาน” ทหวงวาจะแกปญหาใหได

อยากใหคะเนวา กขอขางตน คอปญหาจากเหต “สบฟน” และจะ “แกไข” อยางไร กลาวไดวากรณตวอยางทใชน าความน มสวนเกยวของกบการสบฟนไมมากกนอย อาจเกดแตแรก

หรอเกดภายหลงใสฟนปลอม หลายขอปญหามทมาทเกยวของกบ “สมผสสบฟนของฟนปลอม และสมพนธระหวางขากรรไกร” แตความหมายรวม คอ ความลมเหลวของงานฟนปลอมบางสวนชนดถอดได ทเกยวเนองกบการสบฟน สมผสสบฟน และ/หรอลกษณะสมพนธระหวางขากรรไกร บน-ลาง ขอปญหาบางขอ อาจตองมการส ารวจ วนจฉยหาขอมลบางปจจยเพมเตม เพอคนหาองคประกอบของปจจยแหงเหต ดวยการตรวจ และใชวธการตางๆ ทดสอบอยางละเอยด มากกวาเพยงพจารณาแตเพยงค าบอกเลาถงปญหา และอาการจากผปวยแตเพยงประการเดยว แลวดวนสรปวาเหตปจจยคออะไร สมควรแกไขอยางไร กอนจะอานบทความนตอไป ขอใหทบทวนยอนกลบไปใหม และใชความร ความคด วเคราะหวา ขอปญหาทง 11 ขอน นาจะมเหตปจจยจากสงใด ตองซกถามผปวยเรองใดอก เมอเหนภาพงานในชองปาก สมควรตรวจสงใดเพมเตม จะแกไขสงใดบาง จะอธบายใหผปวยเขาใจอยางไร จะปองกนและแกไขปญหาตางๆ นไมใหเกดขนใหม หรอเกดซ ากบผปวยรายใหมของทานไดอยางไร



แผนทด ยอมก าหนดวถทาง การตดสนใจทด นคอเหตผลวา เหตใด แผนทด จงชวยให ฝนยากๆ เปนจรงได

ควำมเปนจรง ธรรมชำต และเหตปจจย เหตปจจยของปญหาทงหลายเกยวเนองกบ “สบฟน” อาจแยกแยะไดดงน

1. ธรรมชาตสภาพฟนและเหงอกวาง ในขากรรไกรทมฟนไมครบ และความเปลยนแปลงทเกดขนตอระบบบดเคยว คอผลตามจากลกษณะสบฟน และเวลา ทงสองขอเปนปจจยตอการเปลยนแปลง

2. แตละบคคล ธรรมชาตสมพนธสบฟนในสภาพทมฟนไมครบของขากรรไกรหนงๆ หรอทงสองขากรรไกรตางกน การสรางสมพนธสบฟนจากฟนปลอม มกมลกษณะจ าเพาะบคคล

3. ธรรมชาตฟนปลอมบางสวนชนดถอดไดแบบตางๆ มความเสถยรขณะใชงานบดเคยวตางกน 4. ความเสอมวสดทใชกบงานทนตกรรม จากอทธพลเชงเคม ฟสกส และสขภาพชองปากผปวยท

เปลยนแปลงในชวงเวลาหนงๆ มอทธพลตอการเปลยนแปลงสบฟนทสงผลทางลบ 5. กระบวนวธ และขนตอนท างานเพอใหไดมาซงชนฟนปลอมในบทน อาจตางกบททานคาดคด

ธรรมชาตของภาวะมฟนไมครบในขากรรไกรหนงๆ มองคประกอบหลายประการ แมดเผนๆ อาจ

เหนวา ซฟน แขงแรงดไมโยกไมผ มการพยงรบจากหนวยยดปรทนตดพอสมควรกตาม แตยงมตวอยางของความเปลยนแปลงทโนมน าปญหาส “ปญหาสบฟนของฟนปลอมบางสวนถอดได” เชน

๑.การงอกยนยาวของฟนธรรมชาตทไรคสบมาเปนเวลานาน ผลคอ ระยะเหงอกวางดานทไรฟนตอขากรรไกรตรงขามแคบลง

๒.การลมเอยงของฟนทไมมคประชด ท าใหระนาบบรเวณสนขอบ (marginal ridge) ของซฟนทลมนนไมไดระดบ ไมเสมอซขางเคยง หรอไมเปนระนาบเดยวกบระนาบของลกษณะสบฟนในอดมคต

๓.ฟนหนาบนหรอลางแยกหางออกจากกน หรอทงฟนบนและฟนลาง โดยเฉพาะรายทเคยมการรกรานอยางเฉยบพลนหรออยางเรอรงจากโรคปรทนต ขากรรไกรนนๆ มกขาดซฟนหลง ฟนหนาทหางมผลตอความงาม ฟนหนาทลมเอยงมากมแนวดงแกนฟนไมเหมาะกบการตานแรงกด และอาจมตดงสบฟนทลดลง

๔.ความเสยหายดานบดเคยวของฟนธรรมชาตบางซทเหลออย มรอยสก กรอน หรอสญเสยมวลโครงสรางของซฟน เปนปรมาณมาก อาจมผลตอดานบดเคยวอยางชดเจนถงชนเนอฟน (dentin) หรอมลกษณะตรงขาม คอ ปรมาณชนเคลอบฟนบางต าแหนงหนากวาปกต เมอเทยบกบซฟนอนทคงเหลอ



แมวาคสบฟนตรงขามจะถกถอนออกไปนานแลวกตาม ผลคอ ระนาบสบฟนอาจไมเหมาะ สมผสเคลอนเคยวทจะสรางใหมอาจมแนวโนมบงชวาจะสบสะดด

๕.ปรมาณการสกรวมฟนธรรมชาตทกซทเหลอ ทสงผลกระทบตอระยะมตดงสบฟน (occlusal vertical dimension) และสมผสสบฟน สมพนธขากรรไกร อาจเปนเหตเจบปวดฟน เจบเหงอกวาง ขอตอขากรรไกร กลามเนอบดเคยว จงหวะเคลอนเคยว อาจมขอก าจดระยะแยกหางของขากรรไกรบน-ลาง เมอตองการอาปาก คอ อาปากแคบลง ตดขด เจบ อา-หบมการเบยง มเสยงจากขอตอขากรรไกร เปนตน ขอตอขากรรไกรอาจมโครงสรางภายในเปลยนแปลง โดยรวม ระบบเครองเคยว (gnathostomatic system) มความเปลยนแปลงทางลบ อาจสงผลตอสบฟนและสมพนธขากรรไกร ณ เวลานน หากจะสรางสมพนธสบฟนใหมดวยฟนปลอมบางสวนถอดได ต าแหนงสบโดยนสยของผปวย อาจไมใชสมพนธขากรรไกรทควรเปน หรอควรใชท างาน สรางสมพนธขากรรไกรใหฟนปลอมชนใหม

๖.ธรรมชาตเหงอกในขากรรไกรทมฟนไมครบ อาจพบความเปลยนแปลงขนาดกอนกระดก ปมกลางเพดาน หรอปมดานลนของฟนกรามนอยขากรรไกรลางวา มอตราขยายโตขนอยางรวดเรว เมอไมใสฟนปลอม หรอมการขยายตวของมวลกระดกบรเวณเหงอกวาง ทเคยเปนทอยของฟนกรามใหญขากรรไกรบน มวลเหงอกวางโตขน หอยยอยลงมาใกลกบระนาบอางองสบฟน ผวเหงอกอาจมสภาพอกเสบจากการทาบทบจากฐานฟนปลอมทคงใชเปนประจ า เหงอกวางอาจมรอยพบเยอออน อาจมเยอออนทเปนมวลกอนทขยบพลกได สภาพเหงอกไมเหมาะสมเปนปญหาตอการสบฟนหากแรงบดเคยวตองสงผานเหงอกทมสภาวะเชนนน การเตรยมเหงอกสวนรองรบโครงสรางเปนสงจ าเปน

ควำมเสถยรฟนปลอม และประเภทขำกรรไกรทมฟนไมครบ

ธรรมชาตฟนปลอมบางสวนถอดไดตางแบบ ทมลกษณะกระจายตวซฟนหลกตางกน อาจแบงลกษณะขากรรไกรทมฟนไมครบ ดวยตรรกะจดจ าแนกประเภทขากรรไกรทมฟนไมครบ โดยอาศยการจ าแนกของเคเนด (Kennedy’s classification) รวมกบกฎ 8 ขอของแอพลเกต (Appligate’s rules) ธรรมชาตชนฟนปลอมแตละแบบในขากรรไกรเหลาน จะแตกตางกนมองเหนภาพได การขยบชนฟนปลอม การยดอย ขอบเขต รปลกษณสวนฐานรองรบ และประสทธภาพบดเคยว ภายใตแรงกระท าจากภายนอก ทประกอบจากทศทางตางกน และดวยปรมาณแรงตางกน แลวแตรปแบบของทาเคลอนขยบขากรรไกร ความแขงและขนาดกอนอาหารทบดเคยว และก าลงกลามเนอทหดตวขณะเคลอนเคยว ท าใหความเสถยรฟนปลอมตางกน ดงนน ลกษณะสมผสสบฟนฟนปลอมจงถกสรางตางกน

หลายปจจยทกลาวมาขางตน เปนตวอยางจากเหตปญหาทคลายหรอตางกน จดเปนเรองสามญททนตแพทยตองรอบร ตองเขาใจธรรมชาต เขาใจปญหา ครนคด วางแผน พรอมเตรยมวธปองกนแกไข กอนสรางและประกอบฟนปลอมชนใหมใหผปวย



ปรชญำกำรบรณะ ปรชญาการบรณะ ซงกลาวโดย เดอแวน (De Van) และน ากลบมาย าอกโดย เกยราดอท (Giaradott) ในป ค.ศ.1941 กลาวไดวาเปน “อมตะหลกการ” ทตองท าใหสมฤทธผล นนคอ “Our objective should be the perpetual preservation of what remains, rather than the meticulous restoration of what is missing.” ถอดความไดวา “วตถประสงคนนควรเปนการคงรกษาไวซงอวยวะทคงเหลอ มากกวาพยายามอยางพถพถนตอการสรางชนงานบรณะ ทดแทนสวนทขาดหายไป” สมพนธสบฟนงำนฟนปลอมบำงสวนชนดถอดได ทตำงกน การคนความสามารถบดเคยวดวยชนงานทนตกรรมประดษฐ หรอ “ฟนปลอม” โดยเฉพาะดวยลกษณะสบสมผสจากซฟนปลอมทประกอบเปนชนฟนปลอมกลาวไดวา คอผลพวงของความพยายามลอกเลยนลกษณะกายวภาค รปแบบสบฟนทด ทเปนปกตของฟนธรรมชาต เพอคงไวซงความงาม สขภาพ และประสทธภาพทดของระบบเครองเคยว แตดวยขอจ ากดของฟนปลอมชนดถอดได เรอง “ความเสถยร การยดอย การพยงรบ และคสบดานตรงขาม” ทตางกน ดงนนจงตอง “ปรบแปลงลกษณะหนาสมผสสบฟน ทงรปกายวภาค และพนทสมผส ตางจากฟนธรรมชาต” แมตองจ ายอม ลดประสทธภาพการฉกแยกชนอาหารกตาม เพราะเหตผลส าคญคอ ตองการใหความเสถยรสวนฐานมมากพอขณะใชงาน ไมขยบโยก กดเหงอกวาง ไมดน หรอดงฟนหลกทเปนทเกาะเกยวของสวนยดอยของชนฟนปลอมมากจนเกนขดจ ากดทางสรระ รปแบบสบฟนทปรบแปลง ไดแก แนวคดรปแบบสมผสสบดานใกลลน คอ จดเรยงใหแถวปมฟนดานเพดานซฟนปลอมบน สบลงบนแองดานบดเคยวและสนขอบของฟนกราม และฟนกรามนอย ขากรรไกรลาง เรยงแถวปมฟนดานขางแกมของฟนกรามนอย และฟนกรามใหญขากรรไกรลาง มระยะหางเลกนอยตอแองดานบดเคยวและสนขอบฟนกรามนอยและฟนกรามใหญขากรรไกรบน ลกษณะสมพนธสบฟนนเรยก สมผสสบดานลน (lingualized contact occlusion) และ สมผสสบเปนแนวตรง (linear occlusion ดภาพประกอบ) สมผสสบลกษณะนเปนการลดผวสมผสขณะสบสถตและขณะเคลอนเคยว ดวยหวงลดแรงกระท าตอชนฟนปลอม ทสงอทธพลใหชนฟนปลอมเคลอนแนวระนาบ แนวคดอกประการคอ ปรบแปลงระนาบดานบดเคยวของซฟนปลอม ใหพนทสมผสสบเปนระนาบเดยว (monoplane) โดยใชรปกายวภาคดานบดเคยวฟนปลอมทเรยกวา ไรปมฟน (zero-cusp teeth) และดวยวตถประสงคเดยวกน คอ การลดจ านวนหนวยแรงทกระท าบนพนเอยงดานสบ ยงผลใหการขยบ เผยอ และการพลกตวฐานฟนปลอมขณะใชงานลดลง สงผลลดแรงกดท าลายเยอออน และเยอแขงใตฐานฟนปลอม

John Ruskin 1819-1900 คณภาพไมใชเรองบงเอญ แตคอผลพวงของอตสาหะทชาญฉลาด



A. ซฟนรปกายวภาค (anatomical teeth) B. มมชนปมฟน 10 องศา (10 degree cusp) C. ซฟนไรปมฟน (zero degree teeth, monoplane teeth)

แผงฟนปลอม ซกราม จาก R Jagger http://www.oocities.org/marwan5ye2000/858.pdf

http://blog.kq88.com/20882.html ความคลาย และความตาง ซาย Lingualized occlusion ขวา Linear occlusion ทงสองกรณ ใชดานบดเคยวซฟนปลอม ทเรยกวา กงกายวภาค (semi-anatomic) ทลดมมชนปมฟน จาก 30-33 องศา ลงเหลอ 10-20 องศา คลายฟนธรรมชาตใชงานแลว ทมดานบดเคยวสกระดบหนง ซฟนกลมนอาจเหมาะกบ รปกายวภาคดานบดเคยวฟนธรรมชาตของผปวยสงอายทงหลาย ทมรอยสกดานบดเคยว

ภาพจาก InclusiveR Restorative driven implant solutions. Vol1, Issue4

สมพนธปมฟนและโคงสบฟนปกต

จากแนวคดรปกายวภาคและสมพนธสบฟนในงานฟนปลอมทงปากทงสามแบบขางตน เหนไดชดเจนวาตางจากลกษณะสบสมผสฟนธรรมชาต (ทงขณะสบนง-สถต และขณะเคลอนเคยว-จลน) รปแบบ

http://www.oocities.org/marwan5ye2000/858.pdf

http://blog.kq88.com/20882.html



และลกษณะสมพนธสบฟนในงานฟนปลอมบางสวนชนดถอดได จงมลกษณะผสมระหวางงานสบฟนของฟนปลอมทงปาก และลกษณะสมพนธสบฟนของฟนธรรมชาต ความแตกตางน ยงมคาระดบความแตกตางทแยกยอยออกไปตามลกษณะการจ าแนกประเภทขากรรไกรมฟนไมครบ ดวยระบบจ าแนก เคเนด ทจ าแนกลกษณะฟนปลอมบางสวนชนดถอดไดเปน 4 ล าดบชน (Class I-IV) แมแตในกลมยอยของกลมหลก (modification space) ขอพจารณาเรองสมพนธสบฟนกอาจมความแผกเพยนกน ตามแตปจจยประกอบอน เชน คณภาพฟนหลก เยอปรทนต และต าแหนง-ขนาดความยาวของชองวางทฟนธรรมชาตหายไป (modification spaces) และสมพนธขากรรไกรทแตกตางกน เมอรวมกบจ าแนกต าแหนงสมพนธระหวางขากรรไกรของซฟนกราม และซฟนหนาตามระบบ “แองเกล” (Angle classification) จะเหนภาวะกายวภาคทเดน ทมผลตอการออกแบบโครงสรางฟนปลอม ต าแหนงซฟน และสมพนธสบฟนทจะสรางขน รปแบบลกษณะสบฟน และปฏสมพนธหนวยรองรบ ลกษณะพนทสบสมผส สมพนธดานบดเคยวขณะเคลอน และปฏสมพนธหนวยรองรบแรงบดเคยว ในกลมงานฟนปลอมบางสวนถอดได ควรยดหลก 3 ประการ กลาวโดยสรป คอ

1. พยายามใหลกษณะสบฟน เกดประสทธภาพตอการบดเคยวมากทสด ดวยการเลยนแบบลกษณะเกณฑสบของฟนธรรมชาตทด (เหมาะกบฟนปลอมบางสวนถอดไดรองรบดวยฟนหลกทงหมด)

2. พยายามใหเกดลกษณะทไดดลสบฟน (balanced occlusion) อนมความหมายถง การสบเคลอน ทราบรน จากสมผสซฟนทงหมด ไมแยกวา เปนฟนแทหรอฟนประดษฐประเภทใด ผสมรวมกนดวยต าแหนง หรอสดสวนเทาใด ดวยผลตองการคอ เมอเคลอนเคยวในทศตางๆ แรงเคยวกระจายแยกไปสฟนหลก ฟนปลอมถายแรงเคยวสเหงอกวางสวนพยงรบอยางเหมาะสม ไมมแรงบดเคยวกระจกตวทพนทเหงอกวาง หรอทซใดซหนง หรอทขอตอขากรรไกรอยางผดปกต มกหมายถง มสมผสจากหลายซพรอมกนขณะเคลอนเคยว ตางความหมายจาก ดลสบสมผสสองซกขากรรไกร (bilateral balanced contact occlusion) ทเกดสมผสพรอมกนขามโคงขากรรไกร ของงานฟนปลอมทงปาก เพอหวงลดการโยกขยบฐานฟนปลอม เนองจากชนฟนปลอมเปนหนวยเดยวกนดวยฐานแขงทเชอมซฟนปลอมทงหลายในโคงขากรรไกรทงหมดเขาดวยกน

3. ลดหนวยแรงกระท าดานระนาบนอน ทอาจมากเกนขดจ ากดทางสรระของรากฟนหลก และหนวยพยงรบของเหงอกวางทจะทนทานได ทงนเพอคงไวซงสขภาพ และความยนยาวของการใชหนวยรองรบรวม คอฟนและเหงอกทคงเหลออยางจ ากดในชองปาก ทซงปจจยคงเหลอเหลานนอาจมความแขงแรงทนทานดอยกวาซฟน และหนวยรองรบทมสขภาพสมบรณของบคคลอายนอย หรอผมฟนครบ อนง ขดจ ากดทางสรระ ทชวงเวลาหนงๆ ของแตละบคคลอาจไมมมาตรวดชดเจน การสงเกตตดตามความเปลยนแปลงทางลบ และความรสกผปวย อาจเปนดชนทยอมรบได



แสดงการเคลอนขากรรไกร และสมผสสบฟนปกต จะเหนสมมาตรการเคลอนของสองซกขากรรไกร และสมผสสบ “ปกปองซงกนและกน” (mutually protected occlusion) ดภาพเคลอนไหวท https://www.youtube.com/watch?v=n4LCQdIomEU

ปจจยแหงควำมลมเหลว ความลมเหลวทเกดตอระบบสบฟนของฟนปลอมบางสวนชนดถอดได มกเกดจากปจจยดงน

1. บนทกสมพนธขากรรไกรไมถกตอง วธทางคลนกหาสมพนธขากรรไกรคลาดเคลอน 2. ความคลาดเชงมตทเกดระหวางกระบวนวธผลตชนฟนปลอมจากหองปฏบตการ เชน ถายต าแหนง

พกดขากรรไกรจากคนโคงใบหนาสเครองจ าลองขากรรไกร วธยดชนหลอเขากบเครองจ าลองขากรรไกร ตงคามมเครองจ าลองขากรรไกร วธขนรปฐานฟนปลอมโดยใช ฟลาสก ชนดอนรกษ

3. เรยงฟนและแกสมผสสบผด คอการจดรปแบบสมผสสบฟน ของแตละซหรอหลายซประกอบกน ท าใหลกษณะกายวภาคดานสบฟนทม เกดลกษณะสบสมพนธไมราบรน ทงสมผสสบนง- สถต และ/หรอสมผสสบขณะเคลอนเคยว - จลน ทงกอนอดอะครลกและปรบแตงหลงไดชนฟนปลอม

4. ขาดแรงยด และการพยงรบอยางเหมาะสมจากสวนฐานฟนปลอม และจากฟนหลก อยางใดอยางหนงหรอทงสองประการ

5. จดระนาบสบฟนผด ไมเปนระนาบทควรเปน สงผลตอลกษณะเคลอนสบสะดด สงผลตอแรงกระท าใหฐานฟนปลอมเคลอนขยบไดงายขณะบดเคยว อทธพลมมสมพนธระนาบสบฟนตอระนาบแฟรงกฝอด มผลตอสมพนธสบฟน (cant of the occlusal plane) cant =ลาด,ความลาดเอยง

6.

https://www.flickr.com/photos/kingofduck/3538737462/in/photostream/

ซาย ต าแหนงสบฟนปกต กลาง ขวา ฟนลม เมอสบเคลอนยนอาจสะดด สงผลตอแรงกระจกบางต าแหนง เชน ทโครงสรางขอตอขากรรไกร หรอแรงกระจกตวอยางเฉพาะซ ทอาจเกนขดจ ากดทนทานทางสรระ

https://www.youtube.com/watch?v=n4LCQdIomEU

https://www.flickr.com/photos/kingofduck/3538737462/in/photostream/



Normalized occlusal plane ระนำบสบปกต ขวา ระนาบสบของ fork plate กบระนาบตาด า

Physiologic occlusal plane ระนำบสบฟนทำงสรระ Architecting the Occlusal Plane. Clayton A. Chan, DDS: Aurum Ceramic Continuum, Volume 10, Issue 2. May 2006. งำนบนทกสมพนธขำกรรไกร อปกรณเครองมอทใช เพอสรำงกำยวภำคดำนบดเคยว ควรเลอกวธหาสมพนธระหวางขากรรไกร และเทคนคบนทกสมพนธ เพอลอกเลยนลกษณะเคลอน และสรางรปกายวภาคดานบดเคยวระหวางฟนปลอมกบฟนคสบอยางเหมาะสม งานเทคนคมหลายวธ มหลายระดบ แบงแยกตามระดบความรนแรงของการสญเสยฟน โครงสราง และ/หรอ ความแขงแรงของอวยวะบดเคยวทคงอย ของขากรรไกรชดนนๆ กลาวคอ

1. หากสญเสยฟนธรรมชาตเพยงนอยซ สบฟนระหวางขากรรไกรยงคงเสถยรในศนยสบ ทต าแหนงสบในศนย (centric occlusion) และหากจบชนหลอสบกน ไดสมผสสนทแนบ ลอกเลยนลกษณะเดยวกบสมพนธสบฟนในชองปาก สมควรเลอกสมพนธสบฟน และวธบนทกต าแหนงสบฟนระหวางขากรรไกรทต าแหนงสบในศนย โดยวธจบชนหลอประกบเขาสบสนทหากน ยดตรง แลวน าเขายดใน “เครองจ าลองขากรรไกรชนดระนาบธรรมดา” (plain line articulator) การแกไขสมผสสบคลาดขณะสบแบบสถต หรอขณะเคลอน จะกระท าไดไมยาก ใชเวลานอย อาจท าตรงในชองปาก มกใชวธนกบลกษณะงานฟนปลอมทมจ านวนฟนปลอมนอยซ

2. หากสญเสยฟนธรรมชาตมากซ และจะทดแทนดวยซฟนปลอมและเปนฟนปลอมบางสวนถอดไดชนดทายยน หลายกรณไมสามารถจบชนหลอมาสบสมพนธไดดวยลกษณะทเสถยร หรอดวย

http://www.claytonchandds.com/pdf/Aurum/Aurum%20-%20OCCLUSAL%20PLANE%20INDEX%20Ver%202.pdf



สมพนธสบฟนเปนการสบแบบซบซอน และ/หรอ มขนาดหรอสมพนธขากรรไกรบน–ลางไมอยในเกณฑปกต เชน ฟนลางสบครอมฟนบนทบรเวณฟนหลง ทงอาจมสบไขว (posterior cross bite) สบแบบสบผาน หรอสบกรรไกร (posterior scissor bite) จ าตองใชวสดชวยบนทก สรางรอยบนทกทสมพนธจากฟนคตรงขาม เมอประกอบชนหลอฟนบน–ลาง เขาดวยกน จงจะมสมผสเสถยร ดงนน กอนน าชนหลอบน-ลางคนน เขายดตรงในเครองจ าลองขากรรไกร ระดบความซบซอนเลอกใชวสดชวยบนทก และวธการบนทกจงมหลายรปแบบหลายวธ ตงแตการใชขผงแผนแคบเทากวามกวางซฟน รปเกอกมา การใชฐานบนทก (record base) รวมกบสนบนทก (occlusion rim) ใชวสดอน เชน อะครลก โมเดลลงคอมปาวน ใชอปกรณอน เชน อปกรณชวยบนทกสมพนธขากรรไกรลกษณะแผน (clutch) เชน อปกรณใหดลโคเบล (Coble balancer), อปกรณบนทกโคงกอธก (Gothic arch tracer)

หลกการใชวสดใดๆ บนทกรอยสบ คอ ตองมแรงกดบนวสดแตนอย วสดไหลแผไดกอนแขงตว ชนฐานบนทก ซงวางอยบนสนเหงอกวางตองไมยวบตว หากซฟนในปากโยก ตองไมเกดแรงกดมากเกนบนซฟนทมสมผสกบวสดบนทก แรงบนทกสบฟนดวยการกดอยางแรง แรงกด แรงเครยดทไมเทากนในระบบของขอตอขากรรไกรซกซายหรอซกขวา อาจสงผลตอระยะหางของหนวยภายในทเปนสวนประกอบของขอตอขากรรไกรหนงๆ มผลใหบนทกสมพนธขากรรไกรของชนฟนปลอมทจะผลตทผดพลาด ดงนน วธการและระดบความยากงายของงานบนทกสมพนธขากรรไกร อาจแตกตาง ตงแตใชเวลาเพยง 2-3 นาท จนถงชวโมง หากเปนงานซบซอนควรทดสอบลองซฟนปลอมทจดเรยงบนฐานบนทกในชองปาก หรอตรวจสมพนธสบฟนเมอเรยงฟนบนสวนโครงสรางโลหะ เพอส ารวจตรงในปาก สรปวธการคอ อาจไมใชวสดใดบนทกสมพนธขากรรไกร อาจใชวสดและงานมาตรฐานบนทกรอยสบฟน คลายกบงานครอบและสะพานฟน ถงวธบนทกคลายงานฟนปลอมทงปาก มขนตอนสอบทานสมพนธขากรรไกร และสมพนธสบฟน

วธบนทกสมพนธขากรรไกรท ใชฐานบนทกอะครลกบมแขงเองได รวมกบสนขผงสชมพเปนสนบนทก เมอระยะหางระหวางสนบนทกตอหนาสมผสของขากรรไกรตรงขามมนอยทสด ปาดวาง วสดครมซงคออกไซดพมพปาก (zinc oxide impression paste) ทไดผสมสองสวนเขากนเปนวสดบนทก แรงกดถายไปยงเหงอกวางเกดนอยเหมาะกบงานฟนปลอมทายยน อยางไรด สนสบขผงสชมพทท าใหอนนม สามารถใชงานไดด เพยงระวงไมใหสงเกนไป และใชแรงกดสมผสนอยแตไดรอยผวหนาจากดานสบฟน หรอหนาสนสบขผงอกชนของขากรรไกรตรงขาม ทเสถยรพอจะจดวางต าแหนงชนหลอชนนใหสมพนธกบชนหลอตรงขามได



วสดซลโคน ผสมสองสวน ความหนดตาง คอสวนหนดขนมากฉาบผวดวยซลโคนความหนดต า อาจเหมาะกบบางสถานการณ พงระวงวสดทไหลเขาระหวางซอกฟนดานบดเคยววสดทไหลแทรกเขาซอกฟนจะมลกษณะครบแหลม สวนครบแหลมจะท าใหชนซลโคนนไมแนบกบชนหลอ หากชนหลอนนไดจากรอยพมพวสดอลจเนต เพราะความลกรองทต าแหนงซอกฟนเดยวกนอาจตาง ดงนนจ าเปนตองใชมดคมปาดครบแหลมออก เหลอเฉพาะพนทสมผสปมฟน บางสวนของเหงอกวางทไมเปลยนรปงาย พอส าหรบจดสมพนธขากรรไกร หากสวนแนบเหงอกวางกวางเกน สมพนธชนหลอจะสบคลาด

ขผงแผนรปเกอกมาทอนนมมกใชเปนวสดมาตรฐานบนทกสมพนธขากรรไกร หลายโอกาสยงใชเพอน าชนฟนปลอมทงสองกลบยดเขากบเครองจ าลองขากรรไกรใหม เพอแกปรบสบฟน

ลกษณะรอยบนทกสมพนธขากรรไกร ทสมผสสบทไมเหมาะ เหตคอ มรอยบนทกกายวภาคขากรรไกรตรงขามสองประเภทบนขผง คอ ฟนและเหงอกวาง โครงสรางทงสองหยนตวไมเทากน อนมานวาขณะบนทกสมพนธขากรรไกร หากมวลขผงแขงกวาวสดพมพปากทใชพมพคสบ ผลคอ ทรอยเหงอกวางทผวขผงสเขยว อลแวกซ (Alu-Wax) ขผงไดดนมวลของมนจมสเนอเหงอกมาก รปลกษณะกายวภาคเหงอกทปรากฏของคสบ คอบนชนหลอตรงขามทไมปรากฏในภาพ ทอาจพมพดวย “อลจเนต” ซงนมกวาขผง มรปทรงตางกน ดงนนหากน ารอยบนทกในภาพไปใชประกอบสมพนธชนหลอ ผลคอ “สมพนธขากรรไกรจะมมตดงสงเกนจรง” การใชขผงทผสมผงโลหะอลมนม เพยงเพอวตถประสงคท “รอนและออนตวเรว” แตกรรมวธดงภาพ ไมท าให ขผงเขยวถกน ามาใชอยางคมคา ถกวธ



https://www.youtube.com/watch?v=pTjz0GzbK_o สมพนธขากรรไกร รองบากชวยใหขผงทอนและออนตวจากสนคสบตรงขามไหลเขา สรางสมพนธเชงต าแหนงบนผวเรยบตรงขามแมนย าได ฐานบนทกและสนบนทกนจงใชบอกต าแหนงชนหลอตรงขามได

https://www.ortodoncia.ws/publicaciones/2012/art30.asp รอยสบฟนประกอบชนหลอบน-ลาง ใชขผงรปเกอกมาวางตลอดแนวโคงขากรรไกร สงเกตวาแมมซฟนจ านวนมาก บนทกทท านยงคงใหขผงมความหนาปรมาณหนง ไมใหซฟนทอยตรงขามสมผส แสดงวาเปนการบนทก ณ ต าแหนงสมพนธในศนย (centric relation) ฟนธรรมชาตอาจมสมผสสบท “เบยงขากรรไกร” การปองกนสมผสฟนธรรมชาตขณะบนทกเปนประโยชนตอ “แผนกรอปรบซฟนดานบดเคยว” ทควรเกดกอนขนตอนกรอเตรยมฟน

ความแมนย าเมอบนทกสมพนธขากรรไกรลกษณะน อาจดกวาวธใชฐานบนทก เพราะโครงโลหะตรงยดอยางมนคงกบฟนหลก มฟนหลกขามซกขากรรไกรชวยโยงยด

ขอเสย ขอบเขตฐานบนทกทยาวเกน ไมชวยความเสถยรสวนฐาน หากมตะขอลวดจะใหแรงยดขณะใชงาน สนบนทกขผงทสงเกนระนาบสบท าใหงานบนทกลาชา ตองเสยเวลาปาดลดความสงชผงในคลนก และสนบนทกกวางเกนขนาดซฟนจะไมเกดประโยชน จะรบกวนทอยลน หากใชสนบนทกนบนทกสมพนธขากรรไกร ดวยการบนทกต าแหนงสมผสขณะกลน

https://www.youtube.com/watch?v=pTjz0GzbK_o

https://www.ortodoncia.ws/publicaciones/2012/art30.asp



3. เลอกอปกรณเครองมอเครองใช เพอถายทอดสมพนธขากรรไกร และวถเคลอนขากรรไกร คอเลอกใชเครองจ าลองขากรรไกร คนโคงใบหนาตางๆ แบบ (อาจมอปกรณอนเสรมชวยบนทกสมพนธขากรรไกร) ขอพจารณาเลอกใชชดเครองจ าลองขากรรไกร การเลอกแบบ ระบบและรนของชดอปกรณน ขนกบจ านวนซฟนทจะใส ความซบซอนสมพนธสบฟน ความซบซอนสมพนธขากรรไกร และผลประเมนชนฟนปลอม ตอการตานการขยบดานแนวระนาบเมออยในปาก

ตงคาคอนดายลกล เมอใชอปกรณจ าลองการเคลอนขากรรไกรชนดปรบคาบางสวนได การปรบคามมคอนดายลจะใชบนทกสบฟน คอ รอยบนทกเคลอนขอบ (border movements) ขากรรไกรเมอเคลอน มบนทกสองลกษณะคอ ใชรอยบนทกสบฟนเมอขากรรไกรขยบเคลอนขาง ทเรยกวา รอยบนทกเคลอนขาง (lateral check bite) และรอยบนทกสบฟนเมอขากรรไกรขยบเคลอนยน เรยกวา บนทกเคลอนยน (protrusive check bite) รอยบนทกเหลานจะถกใชงานตงคามมของเครองจ าลองขากรรไกร ๒ มมคอ มมชนคอนดายล (condylar angle) และมมเบนเนตต (Bennett angle) มมเบนเนตตคอ มมคอนดายลแนวระนาบ คามมคอนดายลทงสองจะบงคบวถเคลอนขากรรไกร โดยกลไกโครงสรางคอนดายลกล

เลอกใชลกษณะรอยบนทกเคลอนขากรรไกร ขนกบประเภทยอยเครองจ าลองขากรรไกรชนดปรบคาบางสวนได ๑.เครองจ าลองขากรรไกรแบบ อารคอน (Arcon) ใชรอยบนทกเคลอนแนวขาง ซาย-ขวา สวน ๒.เครองจ าลองขากรรไกรแบบ ไมใชอารคอน (Non-arcon) ใชรอยบนทกเคลอนยนขากรรไกร ระยะเคลอนขากรรไกรจากศนยสบคอ 3 - 5 ม.ม. ภาพคอระยะปลายฟนเขยวบน-ลาง และ/หรอ ปลายตดฟนหนาบน-ลาง อยตรงกนแนวดง (สมพนธขากรรไกรปกต) เมอประกอบกบใชคนโคงใบหนา เพอบนทกต าแหนงขากรรไกรบน ทสมพนธกบต าแหนงขอตอขากรรไกรทงสองขาง หรออกความหมายคอระนาบสบฟนขากรรไกรบน ทสมพนธแนวดงกบต าแหนงอางองบนใบหนา โดยอาศยจดอางองทสาม (third reference point) ทก าหนดบนใบหนาเหนอขากรรไกรบน ผลลพธต าแหนงชนหลอขากรรไกรบน เชงมต หรอ “พกด” ทสมพนธกบคอนดายลทขอตอกลจะเกดขน พกดทเกดขนนเอง จะท าใหเครองจ าลองขากรรไกรนนๆ สามารถลอกเลยนวถเคลอนขากรรไกรนนๆ ได ใกลเคยงลกษณะวถเคลอนขากรรไกรผปวย แมผลลพธจ าลองวถเคลอนขากรรไกรจากเครอง ตางรน ตางแบบ อาจตางกน ซงขนกบคณสมบตปลกยอยอนของอปกรณประกอบเครองจ าลองขากรรไกรแตละรน และคนโคงใบหนาทใช อยางไรกด เครองกลเหลานน สามารถ “ยงประโยชน” มาสงานทนตกรรมประดษฐไดตามสมควร

อยางไรกดปจจบนวธเชน ๑.วธเชงกลบนทกแกนเคลอนรวมกบการอานผลทางอเลกทรอนกส (mechanical axiography) และ ๒.วธเชงอเลกทรอนกสบนทกแกนเคลอนขากรรไกรลวน (electronic axiography, computerized axiography) ทงสองวธจะใหความแมนย าตอวถเคลอนทตองการมากกวาผลจากบนทกรอยดวยขผง เพราะระบบรอยขผงเปนแคบนทกต าแหนงสมพนธเชงวถทมสมผสระหวางขากรรไกรบน-ลางเพยงสองต าแหนงทหางกนจากจดใดๆของดานบดเคยวดวยระยะก าหนดหนงๆ เทานน ไมไดบนทกมากจดอยางตอเนองดงทเครอง axiograph ท าได



http://whipmix.com/products/whip-mix-indirect-mounting-facebow/ แสดงอปกรณชวยยดชนหลอทถายต าแหนงขากรรไกรบนดวย คนโคงใบหนา สมพนธระนาบสบของชนหลอขากรรไกรบน ตอขอตอกล ท าใหชนหลอม “พกด” อยางจ าเพาะบคคลในเครองจ าลองขากรรไกร

http://www.google.com/patents/EP0950384A2?cl=en ภาพซาย เทยบคาความคลาดโคงเมออาปาก โดยเครองจ าลองขากรรไกร ชนดระนาบธรรมดา (ภาพกลาง) หากเพมมตดงสบฟนกบเครองชนดระนาบธรรมดา จะท าใหฟนหนาลอยหางกนอยางผดปกต ดงความยาวโคงรอบวงไมเทากนเพราะรศมความโคงตาง ดงนน จ าเปนตองเลอกคณสมบตของเครองกลนน หากเปนงานฟนปลอมบางสวนถอดไดจ านวนฟนใสไมมากซ ไมมความตงใจจะเปลยนแปลงมตดงสบฟนจากงานใสฟน เครองจ าลองขากรรไกร ชนดระนาบธรรมดา ยงเปนทยอมรบใชประกอบงาน หากเปนงานใสฟนชนใหญ หรอสองชน บน-ลาง ในปากเดยวกน มจ านวนฟนใสมากซ หรออาจปรบเปลยนมตดงสบฟนขณะเรยงฟน หรอตงใจเปลยนแปลงมตดงสบฟนดวยฟนปลอม หรอชองปากนนไมมซฟนใดๆ บงคบมตดงสบฟนใหคงท เครองจ าลองขากรรไกรชนดปรบคาบางสวนได (ขวา) เปนขอบงชใชประกอบสรางฟนปลอม เพราะผลลพธลอกเลยนวถเคลอนขากรรไกร ลอกเลยนไดใกลเคยงจรง การเพม-ลด มตดงสบฟน โดยปรบความสงหมดดานหนา (incisal pin) จะไมสงผล “คลาดโคงอาปาก” ไปส “ความคลาดระนาบสบสมพนธระหวางขากรรไกร” และยงผลด ตอเวลาการกรอปรบแตงดานบดเคยวในนดสงมอบฟนปลอมนอยกวาเครองกลภาพกลาง

http://whipmix.com/products/whip-mix-indirect-mounting-facebow/

http://www.google.com/patents/EP0950384A2?cl=en



สมควรตงคาจานน าดานหนา (incisal table) ของเครองจ าลองขากรรไกรระหวางวางแผนศกษา ระหวางงานเรยงฟน หรอเพอเกบรกษาคามมสมพนธเคลอนดานหนาของฟนธรรมชาต หรอคามมสมพนธเคลอนดานหนาทเกดจากชดฟนปลอมชวคราวททดลองใชและเหมาะสม การตงมมชนจานน าจะปองกนสมผสเคลอนท าใหซฟนยบซม หรอขผงทตกแตงแกไข เกดผวสมผสสกหรอ เมอใชงานขนตอนตอๆ ไป ดงนน เพอความจ าเพาะบคคลทสมบรณ สวนจานน าดานหนาจงไมสมควรละเลย สงทประจกษไดคอ มมชนเคลอนขาง บงคบดวยแผนระนาบทยกได และมมชนฟนหนา บงคบดวยความชนจานน า บางกรณอาจสรางรปลกษณจานน าอยางจ าเพาะบคคล (custom incisal table) หากอปกรณสวนนไมมกลไกใหสามารถปรบคามมได

เครองจ าลองขากรรไกรให ปจจย ๓ ประการ ทก าหนดรปกายวภาคดานสบ คอ แนวระนาบสบฟน มมคอนดายล และมมชนจานน าดานหนา

แมเครองจ าลองขากรรไกรรนดงภาพบนซายและกลาง ไมอาจลอกเลยนวถ และปรบคาปรมาณการเคลอนขางฉบพลน (immediate sideshift) ได แตยงคงยอมรบใชกบงานฟนปลอมบางสวนถอดได เพราะฟนปลอมประเภทนสวนใหญขยบได และความแขงผวซฟนไมมาก เมอเปนฟนวสดอะครลก หรอเปนคอมพอสต ความแขงผวไมแขงมากเทาฟนพอรสเลน ความคลาดสมพนธทเคลอนไปไมสงผลรนแรงตอก าเนดภาวะเสอมของขอตอขากรรไกร ดงนนนยความจ าเปน เรองจ าลองเคลอนขางฉบพลนจงลดความส าคญ สงเกตภาพขวาบน มมลาง เสนสแดงเคลอนเปนเสนตรง ดงคณสมบตของเครองจ าลองขากรรไกร แตวถเคลอนจรงคอ เสนโคงสด า มสวนเคลอนโคงชวงเรมแรก คอ เคลอนขางฉบพลน หรอ immediate side-shift อยางไรกดพงระลกวาสมพนธสบเคลอนทสมบรณแบบ ไมตองการปรบแตงในชองปากและเปนสมผสทเปนไปตามวถเคลอนขากรรไกรผปวยคอ เปาหมายทตองการ

ขากรรไกร ซาย A และขวา B มวถขยบเคลอนขางตางกน ขอตอซายแสดงมมเบนเนตตทมวถตางกนมมเบนเนตตประกอบดวยสองสวน ๑.ระยะเคลอนขางฉบพลน ๒.ระยะเคลอนหนา กระดกขากรรไกรเปนกระดกชนเดยวของรางกาย ทหากเคลอนขยบ ขอตอทงสองปลายจะตองท างานพรอมกนเสมอ



4. หากไมมนใจวาเครองจ าลองขากรรไกรจะใหทผลตองการ อาจใชวธสรางรปกายวภาคของดานบดเคยวของซฟนปลอมไดตรงในปาก โดยบนทกรอยเคลอนของฟนคสบขากรรไกรตรงขาม ใหเปนรอยท าตรงในปากบนวสดขผง ขผงนนฉาบประกอบและยกตวสงจากผวฐานฟนปลอมชนจรง หรอใชฐานบนทกคณภาพสง จากนนใชรปรอยดานสบฟน ทปรากฏรอยบนขผงบนทกนนเปน “ตนแบบ” เปลยนเปนดานบดเคยวของซฟนปลอม คอ เปลยนขผงเปนโลหะ

วธนเรยกวา บนทกวถดานสบฟนเมอเคลอน (functionally generated path method) วธการคอใหผปวยเคลอนขากรรไกรคสบ ผานผวแทนขผงทยดไวบนฐานยนของฟนปลอมถอดไดจนเกดรองหลมแสดงวถเคลอน จากนนตกแตงใหไดรปราง ขอบเขต และรปทรงดานรอบชนขผงน ถกแยกออก แลวเปลยนเปนโลหะทดแทนกระสวนขผง (wax pattern) วธนเปนบนทกวถเคลอน “โดยตรง” และใชรอยนนเปน “ดานบดเคยวซฟนประดษฐ” ทเกดจากอทธพลขอตอขากรรไกรทงสองบนผววสดใดๆ ไมผานการถายทอดโดยกรรมวธเชงกลของเครองจ าลองขากรรไกร เพราะคาความคลาดจากการอปกรณ วธบนทกคามม มผลตอความแมนย า อยางไรกตามวธนคออดต ไมเปนทแพรหลาย เพราะปจจยเรองปรมาณเวลาทใชในคลนกมมาก ตองวางแผนงาน จดเตรยมอปกรณพเศษ และสรางสวนฐานฟนปลอมใหเปนทเกาะยดชนขผงกอนขนหนง วธนใชกบฟนปลอมบางสวนถอดไดทายยนขนาดยาวทงสองซกขากรรไกรลาง ทสบสมผสกบคสบตรงขามทเปนฟนธรรมชาตทงหมด หรอเปนฟนปลอมชนดตดแนน หวงผลลดการขยบแบบหางปลาของสวนทายยนของฟนปลอมบางสวนถอดได ใหประสทธภาพบดเคยวด ไมสกรวดเรวจากการใชงาน เปนโลหะแขงแรง อยางไรกดลกษณะรปทรงดานบดเคยว สสนวสด จากวธน ไมไดงามใกลฟนธรรมชาต ลกษณะวธการอาจใชวธท านองนเปนการบนทกสมพนธขากรรไกรเพอตงคามมเครองจ าลองขากรรไกร

ซาย กลาง คอนดายลกลซกซาย ทผนงควบคม สเขยว ถกออกแบบโคง ลอกเลยนลกษณะ“เคลอนขางฉบพลน” ได ขวา รอยบนทกวถดานสบฟนเมอเคลอน Miller JE, Grasso LM. Removable Partial Prosthocontics. Mosby Year Book Corp.1991



5. ต าแหนงปมฟนเมอเปลยนวถเคลอนฉบพลน และลกษณะอทธพลรปเคาผว (surface contour) ตอความราบรน อาจเปรยบไดกบภาพชดตอไปน เมอตดตามลกษณะพนทและกรอบการเคลอนขากรรไกร จะสะทอนออกมาเปนเสนกรอบคลายหยดน าหวกลบ สงเกตปลายแหลมทจดทวถเคลอนเปลยน นคอ อทธพลของ ความกวางแองฟน ตอระยะเคลอนขางฉบพลน

มมมองจากดานหนา ขวาสดจาก A textbook of occlusion. ND Mohl, et al. Quintessence Publishing Co., 1988 แสดงกรอบเคลอนขากรรไกรจากบคคลทลกษณะฟนธรรมชาตมการสกตางกน

6. นอกจากสมผสบนผวบดเคยวสวนลาดเอยงทเปนกลม เกดสมผสพรอมกนหลายจด หลายพนท

หลายซฟน นอกจากรปกายวภาค อทธพลผวสมผสของแขงทเคลอน บด ถ ผานกนดวยแรงบดเคยว จะรสมผสราบรนไดกดวย “คณภาพความเรยบผว” ซงเปนเรองจ าเปนตองกรอ ขด ดานสมผสบดเคยวซฟนใดๆ ทงฟนธรรมชาต ฟนครอบ/สะพาน และซฟนปลอมถอดได คอดานสมผสบดเคยวของฟนทกซ ใหผวเรยบ ลน เปนเงา ดวยกรรมวธทเหมาะตอวสดแตละประเภท

สมผสสบเคลอนมความรสกสบายมาจากความเรยบ สวนความหยาบผวสมผสท าใหเกดแรงเสยดทานผวหนา (surface frictional resistance) ดงนน รอยกรอไมเรยบทปรากฏบนผวโลหะ เคลอบฟน พอรสเลน อะครลก จากเขมกรอคารไบด กากเพชร เขมกรอหน จะกระตนรสกสมผสทไมเปนธรรมชาต ความหยาบผวจะกระตนใหรางกายบดก าจด อตราสกดานบดเคยวอาจเกดมากและเรวขนจากบดท าลายอยางไมรตว คลายผลลพธจากอาการบดกดรนแรง (bruxism) สงผลตออตราการสกไมเทากนของวสดตางประเภททประกอบเปนดานสมผสสบ สมควรส ารวจ ปรบแกไขเปนระยะ ใหสงเกตเคลอบฟนธรรมชาตทสกจากการใชงานปกตระดบพอเหมาะวามธรรมชาตพนผวผวเรยบเปนมนคลายกระจก ดวยโครงสรางผลกของชนเคลอบฟน

หลงจากกรอปรบเคลอบฟน โลหะ วสดบรณะใดๆ ดวย เขมกรอกากเพชร ขนสดทาย เขมกรอคารไบด ชนดจ านวนใบตด 30 ใบทใชขดแตง (finishing carbide bur) สามารถสรางรอยเรยบผวไดใกลเคยงผวเคลอบฟนธรรมชาต สวนผวพอรสเลนจะใชเขมกรอขดประเภทอน



1. ผวเคลอบฟนธรรมชาตดานขางแกมซกรามนอย

2. กรอดวยเขมกรอกากเพชรความหยาบปกต

3. กรอดวยเขมกรอคารไบด ใบตด 30 ใบ (30 fluted carbide bur) ภาพ 1. 2. 3. ก าลงขยายเทากน STREC Chula 1993, a research on tooth enamel/surface roughness drilled with different dental burs.

ผวขดมนดานลนทเรยบลดการเกาะคราบโปรตน ส เคมจากอาหาร และจลชพ

ใบขดกระดาษทรายชอการคา พอพ-ออน ของสามเอม (Pop-OnR, 3M) กลมใหญ ใชประโยชนไดหลากหลาย ทงวสด อมลกม คอมพอสต โลหะ พอรสเลน และเคลอบฟนธรรมชาต

หวยางซลโคน สเทาขาว เหมาะกบพอรสเลน โลหะ อะครลก และแมแตเคลอบฟน ไมควรใชรอบหมนสง เกดความรอนผว ประสทธภาพสงท างานเบองตนไดเรว ใชกอนขดมนดวยหวขดทใหความเรยบสงกวา

ชดหวขด หลายหลากรปทรง เหมาะกบงานในปาก



ชดหวขด หลายหลากรปทรง เหมาะกบงานนอกปาก เชนอะครลก โลหะ ไมแนะน าเขมกรอหนรปทรงหลากหลายทใชกบดามกรอความเรวสง (high-speed handpiece, aerotor) เขมกรอประเภทนทใชงานไประยะหนง หรอมคณภาพต า อาจแตกเสยหายขณะหมนดวยความเรวสง อนตรายทไมคาดคดเกดขนไดจากการพงกระเดนเศษหนสอวยวะเยอออนในชองปาก อปกรณชวยบนทกสมพนธขำกรรไกร

ซาย กลางจาก http://www.nature.com/bdj/journal/v196/n7/fig_tab/4811130a_F9.html

ชนควบคมสมพนธขากรรไกร “ลเซย” (Lucia jig) ท าดวยอะครลก ใชคมระยะหางขากรรไกร บงคบต าแหนง จดต าแหนงขากรรไกรลางใหสมพนธกบขากรรไกรบน ยงชวยควบคมแรงกดสวนทาย (บรเวณฟนกรามใหญ) ไมใหมากเกนขณะบนทกสมพนธขากรรไกรดวยวสดนม และยงชวยปองกนสมผสเบยงขากรรไกรลาง ทออกนอกแนวฝก อา-หบขากรรไกร ขณะบนทกสมพนธขากรรไกร มกใชกบผม วถอาหบ ทต าแหนงสบฟน และต าแหนงขากรรไกรไมแนนอน ท าใหงานบนทกต าแหนงสมพนธขากรรไกร “ไมแมนย า ท ายาก” อาจมต าแหนงสมผสสบจากฟนหรอครอบฟนในชองปาก ทเคลอนเบยงขากรรไกร หรอกรณผปวยผมนสยสมผสสบ ณ ต าแหนงทไมใชสมผสสบทคาดวา “ถกตอง” ชนควบคมนสรางขนใชบงคบสมพนธขากรรไกรใหเปนไปตองการในแผนงาน “หาสมพนธขากรรไกร” ทเหมาะสม

จาก http://www.condylator.com/intraoral-registration.html

Coble balancer เปนชนอปกรณควบคมแรงกด ขณะบนทกสมพนธขากรรไกร ปลายหมดกลาง (ศรช) คอ จดสมผสในมตดงท “สมพนธในศนย” ขอตอ

http://www.nature.com/bdj/journal/v196/n7/fig_tab/4811130a_F9.html

http://www.condylator.com/intraoral-registration.html



ขากรรไกรอยในแองอยางไรแรงเครยดใดๆ ไมเคลอนมาดานหนา (translate) หมดนชวยบงคบไมใหซกใดซกหนงของขากรรไกรมแรงกดไมเทากน รอยเคลอนทปลายหมดโลหะชวยบอกสมพนธในศนย วาถกตองขณะหบขากรรไกร และเมอท าซ าๆ ไดต าแหนงเดมหรอไม อปกรณนเหมาะกบงานบนทกสมพนธขากรรไกรงานฟนปลอมทงปาก รวมกบฟนปลอมบางสวนถอดไดชนลางทมลกษณะทายยนทงสองซกขากรรไกร หรอทายยนขนาดยาวซกเดยว และการจดการผปวยเพอบนทก “สมพนธในศนย” ท ายาก ดรายละเอยด หนา 4 ท http://www.columbia.edu/~jjp29/publications/cdr2007_article.pdf

จาก http://www.ztm-aktuell.de/technik/funktion/story/das-pfeilwinkel-oder-stuetzstiftregistrat/print.html และ http://www.google.je/patents/EP0950384A2?cl=en รอยศรรปบน ปลายศรคอสมผสทต าแหนงสมพนธในศนย

7. แมฐานฟนปลอมจะถกเตรยมขนอยางระมดระวง การเปลยนรปวสดจากขผง ทครงหนงเคยหอมลอมซฟนปลอมสวนฐาน มาเปนฐานฟนปลอมอะครลกรองรบซฟนปลอม ต าแหนงซฟนปลอมอาจเปลยนต าแหนงได จากความคลาดเชงมตของกระบวนวธขนรปฐานฟนปลอม การเปลยนรปฐานขผงเปนฐานฟนปลอมอะครลก อาจไดผลลพธ “สบสง” และ/หรอ “สบฟนไมถงหรอสบฟนไมสนท” และหากคาความคลาดเคลอนสมพนธสบฟน ถกตรวจพบไดอยางชดเจน และมปรมาณระดบความคลาดสบฟนมาก ทนตแพทยควรเตรยมแผน และเลอกวธปรบแตงสมผสสบฟนโดยการยดชนฟนปลอมใหมในเครองจ าลองขากรรไกร หลงจากการปรบแตงอยางหยาบๆ ในชองปากแลว

กระบวนวธอดอะครลกขนรปฐานฟนปลอม โดยทดแทนโพรงวางหลงละลายขผงออก นยมใชเบาท างาน เรยกวา ฟลาสก ภาชนะนประกอบจากโลหะสองสวน ดงภาพ เมอบรรจปนอะครลก ทผสมตวท าละลายแลว หลงจากอดขนรปฐานฟนปลอมเปนอะครลกแขง หากปดประกบกนไมสนทดงเดม ต าแหนงซฟนจะเกดภาวะ “สบสง” และหากฟนปลอมซใดๆ ขยบเคลอนออกจากเกราะปลาสเตอรขณะอดปนอะครลกดวยแรงดน แตซฟนปลอมยงคงอยในโพรง จะเกดภาวะ “สบไมถงคสบ” งานฟนปลอมบางสวนถอดไดขนาดใหญจ านวนมากซ และฟนปลอมทงปาก ทสบกบฟนปลอมบางสวน

http://www.columbia.edu/~jjp29/publications/cdr2007_article.pdf

http://www.ztm-aktuell.de/technik/funktion/story/das-pfeilwinkel-oder-stuetzstiftregistrat/print.html

http://www.google.je/patents/EP0950384A2?cl=en



ถอดไดขนาดใหญมากซ หรอสบกบฟนปลอมทงปาก มกตองเพมขนตอนแกไขสบคลาดทเกดจากกระบวนวธอดอะครลกน กอนสงมอบฟนปลอม งานแกท าได 2 วธ คอ

น ามายดใหมทางหองปฏบตการ (laboratory remount) การท างานวธนควรวางแผนไวกอน น าชนหลอกลบยดเขากบมวลปลาสเตอรทยดฐานชนหลอนนอกครง รอยบากเตรยมไวทมมฐาน หรอเดอยหมดทประกอบเขากบสวนฐานชนหลอ หลายต าแหนง จะถกใชเปน “ดชน” เพอน าชนหลอทอดอะครลกแลวแตยงไมไดแกะโครงสรางฟนปลอมออกจากชนหลอ กลบเขายดใหมในเครองจ าลองขากรรไกร โดยวธแยกชนหลอ (split cast technique) เพอพสจนสอบความคลาดสบฟน และแกไข หมดดานหนา (incisal pin) ของเครองจ าลองขากรรไกรจะเปนเครองหมายชปรมาณความคลาดสบฟนทด

จากBauman dental

Product Catalogue หากฐานทแยกตวไดถกเตรยมไวกอน การน ากลบมายดใหมจะสะดวก แมนย า

อกวธเปนวธทางคลนก เรยกวา การน ามายดใหมทางคลนก (clinical remount) ชนฟนปลอมทสรางเสรจ และปรบสวนฐานลงทอยางเหมาะสมในปาก จะถกบนทกสมพนธขากรรไกรใหม ทต าแหนงสมพนธในศนย น ามายดใหมในเครองจ าลองขากรรไกร จากนนแกไขความคลาดสบสมผสดานบดเคยวของซฟนปลอมในเครอง ดวยเหตผลเพอลดเวลาท างาน “ตรง” กบผปวยในคลนก ใหตระหนกวาขอปญหาความคลาดสมพนธซฟนปลอมกบฟนคสบ เมอถกกรอปรบในปาก อาจผดพลาดจากฐานฟนปลอมเคลอนยวบตวไปยงสนเหงอกวาง ท าใหรอยส จากสมผสสบ ทใชตรวจสอบไมชดเจน ดงนน การท างานนอกปากยอมลดความคลาดการเคลอนยวบตว และความไมชดเจนของรอยสทเกดจากกระดาษคารบอน หรอวสดอน เมอใช “ส” เปนดชนชจดพนทสบคลาด อกทงงานในปากทอยในภาวะแวดลอมของน าลาย และความชน และยงตองน าทางใหผปวยหบขากรรไกรสบฟน ณ ต าแหนงทตองการทกครง นบเปนเรองทตองใชความพยายามทงสองฝาย คอ ทนตแพทยและผปวย ทงยงเปนขอปญหาเรองใชคาบเวลายาวนาน ดงนนควรเตรยมงานไวกอน เพอแกความคลาดสบฟน

อนง สบเนองจากชอกรรมวธ ความเปนจรง คอ เปนการท างานรวมในคลนกและหองปฏบตการ เวลาสวนใหญถกใชในหองปฏบตการ ไมควรสบสนดวยชอเรยกเทคนคจ าเพาะน

หากไมไดเตรยมงานไวลวงหนา หลงปรบแตงสวนฐาน ใหบนทกสมพนธขากรรไกร จากนนใช คนโคงใบหนา บนทกสมพนธระนาบสบขากรรไกรตอขอตอขากรรไกรและจดอางองดานหนาอกครง ทายสดสมพนธสบฟนจะถกปรบแก เมอยดชนฟนปลอม และคสบตรงขามเขาในเครองจ าลองขากรรไกร การไดมาซงชนหลอทประกอบรวมดวยชนฟนปลอมบางสวนถอดได ใชวธพมพปากทบชนฟนปลอมทปรบ “เขาท” คอ สวนฐานและโครงสรางอนแนบในชองปากแลว หากคาดวาแรงยดฟนปลอมเปนอปสรรคไมสามารถใช



วสดพมพอลจเนต ทแขงตวในถาดพมพ “จบ” ชนฟนปลอมออกมาได สมควรสรางสวนประกอบชวคราวใดๆ ทยดตดกบโครงสรางฟนปลอมหลายต าแหนง เชนใช ขผงเหนยว โมเดลลงคอมปาวน สรางสวนคอดหรอ undercut ตอชนฟนปลอม ความแมนย าสมพนธขากรรไกรและรอยบนทกสบฟนจะใชไดดตอเมอชนฟนปลอมไมแยกหลดออกจากรอยพมพเทานน

สมผสสบของกรณทงสอง ดงภาพ อาจสรางใหเหมอนหรอตาง ปจจยก าหนดหลก คอ คสบตรงขาม และธรรมชาตการพยงรบของฟนปลอมบางสวนถอดได

ขอก ำหนด รปแบบสมพนธสบฟนทเหมำะสมตองกำร และกรณตวอยำง

1. ทต าแหนงสบในศนย สมพนธเคลอนบดเคยวของฟนหลงควรเคลอนสบไดอยางมสมผสเคลอนราบรน (harmonious contact) เรยกวา ไดดลสบฟน (balanced contact) และเกดเหมอนกนไดทงสองซกขากรรไกร

2. สมพนธสบฟนของฟนปลอมทพยงรบดวยฟนหลกแตเพยงอยางเดยว อาจสรางขนคลายกบการสบของฟนธรรมชาต หรอลกษณะสบฟนของงานครอบและสะพานฟน ดวยเหตผลทไดความเสถยรฐานฟนปลอม โดยฟนหลกดานทายของชนฟนปลอมนน (เชน กรณ Kennedy Class III และ Kennedy Class IV - ทใสฟนจ านวนไมมากซ)

3. การสบอยางไดดลสมผสสบฟนทงสองซกของฟนขามโคงขากรรไกร (bilateral balanced contact) ควรเกดขน หากคสบชนฟนปลอมลาง ซงเปนฟนปลอมบางสวนชนดถอดได สบกบฟนปลอมทงปากขากรรไกรบน เหตผลเพอสรางความเสถยรตอฐานฟนปลอมขณะเคลอนบดเคยว อยางไรกด งานฟนปลอมบางสวนถอดได กบการสบสมผสดวยการมพนทสบสมพนธกนมากๆ ขณะเคลอนยนขากรรไกรลาง มกถกใหความส าคญ “มากกวา” เพราะตองการลกษณะทปรากฏเหนดานความงาม การออกเสยง

4. หากขากรรไกรลางเปนฟนปลอมชนดทายยน ควรสรางใหมพนทสมผสสบท างานมากต าแหนงเมอเคลอนเคยว (working side contacts เปน group function) ต าแหนงพนทสบทมมากน ควรเคลอนสมผสกนไดอยางราบรน ไมสะดดกบคสบตรงขาม ในทศเคลอนขาง และเคลอนยนขากรรไกร คณภาพการบดเคยวของฟนปลอมใหชนอาหารละเอยดจะเรว และมประสทธภาพด



จากจ านวนต าแหนงทสบสมพนธกนมากต าแหนง โดยเฉพาะกบผปวยทมลกษณะการเคลอนขากรรไกรลางแบบรปหยดน าหรอรปวงร

เมอรปแบบเคลอนเคยวเปลยน ลกษณะรปแบบสมพนธสบฟนเชงอดมคตทใชรกษำเปลยนเชนกน

5. ท าใหการเคลอนสบม สมผสเคลอนสบมากต าแหนงบนซฟนปลอมฟนปลอม เมอฟนปลอมบน

เปนฟนปลอมทายยนทงสองซกขากรรไกร การเรยงซฟนแบบนอาจท าใหต าแหนงของซฟนปลอมในขากรรไกรบนแลดไมเหมาะสมเมอจดต าแหนงซฟนปลอมใหสมพนธกบเหงอกวาง คอ มกมลกษณะต าแหนงคอนไปทางดานนอกของสวนสนของเหงอกวางนน ลกษณะดงกลาวนมกจะตองถกยอมรบ และใชวธเรยงฟนเชนน เพอความเสถยรของชนฟนปลอมบน โดยเฉพาะในผปวยรายทมฟนหนา สบลก และมปรมาณระยะระนาบปลายฟนหนาหางกนอยางจ ากด หรอมนอย ดวยวธการจดเรยงซฟนเชนนในสภาวะดงกลาว สามารถท าใหเกดการสบสมผสมากต าแหนงในดานท างาน ทงนเพราะไมมทางอนทจะท าใหเกดสมผสมากต าแหนงได โดยไมตองจ ายอมใชซฟนปลอมทมความลาดชนของปมฟนมากเกนไป

6. กรณฟนปลอมบางสวนถอดไดทายยนสองซกขากรรไกร สบกบฟนปลอมทงปากชนบน หากความเสถยรสวนฐานฟนปลอมไมด มปรากฏการณ ครสเตนเสน (Christensen phenomenon) คอสวนทายฟนปลอมชนบนขยบ เผยอ ตกลงต า ท าใหขอบฟนปลอมสวนทายเปด เมอเคลอนยนขากรรไกรลางและมสมผสระหวางฟนหนาบน-ลาง และมาจากการจงใจเรยงฟนหนาใหสบเหลอมดง ในระดบทตองการความงามดานหนาเสมอนการเรยงตวของฟนธรรมชาต การสรางพนลาดเอยงสวนทาย (posterior ramp) ทายตอซฟนกรามใหญซทสอง จะปองกนการเผยอทายฟนปลอมทงปากชนบน โดยพนลาดเอยงนใหสมผสตอสนขอบดานไกลกลางของฟนกรามใหญซทสองของขากรรไกรบน ขณะเคลอนยนขากรรไกร วธนไมตางกบงานฟนปลอมทงปาก

https://www.studyblue.com/notes/note/n/dentures-questions/deck/16230359

https://www.studyblue.com/notes/note/n/dentures-questions/deck/16230359



7. กรณเปนฟนปลอมทายยนเพยงซกเดยว ทงในขากรรไกรบนหรอลาง การจดเรยงซฟนปลอมใหม

สมผสสบดานท างานมากต าแหนงเปนการเพยงพอ การมสมผสสบฟนขามซกขากรรไกรพรอมกน (bilateral balanced contacts) ไมมความจ าเปนแตอยางใด ทงนเพราะชนฟนปลอมในซกนนไดการพยงรบจากโครงสรางฟนปลอมทพยงรบดวยซฟนธรรมชาต

อดตเมอ วสดพมพปาก ซงคออกไซด (zinc oxide impression paste) ยงมใชแพรหลาย วสดนมคณสมบตไหลแผด เหมาะใชเปนวสดบนทกสมพนธสบฟน โดยฉาบบนผวขผงทแขงตวแลว และขผงไมกดสมผสคสบฟนตรงขาม ดงนนบนทกสบฟนทไดรวมกบรอยบนทกของ ซงคออกไซด จงใหความมนใจวา สวนฐานบนทกไมกดสนเหงอกวางมากเกน อยางไรกด หากจดการอยางถกวธ ขผงบนทกสามารถใหผลไมตางกน

8. กรณเปนฟนปลอมบางสวนชนดถอดไดลกษณะล าดบชนท 4 (Class IV removable partial

denture configuration) ของขากรรไกรบน การมสมผสจากฟนหนาลาง ซงเปนขากรรไกรตรงขามนนอาจเปนทตองการ และควรวางแผนไวกอนดวยเหตผลทตองการปองกนการงอกยนยาวเกนอยางตอเนองของฟนตดคตรงขาม แนะน าวาหากตองการสมผสน สมผสควรเกดบนพนผวทเปนระนาบคอนขางขนานกบระนาบสบฟน หากฟนคสบเปนฟนธรรมชาต สมผสขณะเคลอนออกทางดานขางของฟนหนาไมควรเกดขน หากลกษณะการสมผสสบนนอาจท าใหเกดการท าลายสนเหงอกวาง และท าใหความเสถยรของฐานฟนปลอมเสยไป

ขวา Sved bite plane http://what-when-how.com/dental-anatomy-physiology-and-occlusion/occlusion-dental-anatomy-physiology-and-occlusion-part-3/

สมพนธสบฟนปกต ทไมไดแสดงระยะอสระแนวระนาบระหวาฟนหนาบน-ลาง สมผสภาพขวา แสดงระนาบดานเพดานของ Sved bite plane ของงานจดฟน Sved bite plane; Stationary anchorage จาก http://www.slideshare.net/indiandentalacademy/anchorage-in-orthodontics-dental-courses-training-by-indian-dental-academy

http://what-when-how.com/dental-anatomy-physiology-and-occlusion/occlusion-dental-anatomy-physiology-and-occlusion-part-3/

http://what-when-how.com/dental-anatomy-physiology-and-occlusion/occlusion-dental-anatomy-physiology-and-occlusion-part-3/

http://www.slideshare.net/indiandentalacademy/anchorage-in-orthodontics-dental-courses-training-by-indian-dental-academy

http://www.slideshare.net/indiandentalacademy/anchorage-in-orthodontics-dental-courses-training-by-indian-dental-academy



http://medical-dictionary.thefreedictionary.com/overjet สมพนธปลายตดฟนหนาลางตอผวดานเพดานฟนหนาบน ในรายสบฟนปกตสวนมากไมมสมผส ระยะอสระส าหรบฟนกรามทเคลอนแนวหนา-หลง จงไมถกบงคบดวยสมผสจากฟนหนา เรยกแนว หนา-หลงนวา ระยะอสระทางยาว (long centric) อสระทางยาวระยะสนๆนนไมเปลยนมตดงสบฟนใหสงขน สวนระยะอสระเคลอนขางทสมพนธกบ วถโคงเรมแรก คอ ระยะเคลอนขางฉบพลน (immediate side shift) ระยะอสระทงสองรวมเรยกวา อสระเคลอนต าแหนงในศนย (freedom in centric) ดงนน พงวเคราะหลกษณะการเคลอนขากรรไกรผปวยผทจะไดรบการใสฟน หากอสระการเคลอนซฟน ณ ต าแหนงสบในศนย ถกละเลย ปญหาคอเมอใสฟนหนา ฟนปลอมจะขาดความเสถยรหรอแตกหลดจากฐาน

ซาย แสดงขอตอกลเครองจ าลองขากรรไกร เดนตาตส รน ARH (Dentatus ) ดานหนามสลกเกลยวซอนในอกชน ใชบงคบต าแหนงสบของ ระยะอสระทางยาว (CR to CO; centric relation to centric occlusion) ขวา สงเกตรอยสกดานเพดานหลงจดฟนไมนาน แสดงอทธพลรปแบบการเคลอนขากรรไกร โดยจ าเพาะเรอง ระยะอสระเคลอนต าแหนงในศนย

9. สมผสสบโดยตลอดของฟนหลงมากต าแหนง ขณะเคลอนยนขากรรไกรลางมาขางหนานน ไมเปน

ทตองการ เวนแตคสบฟนของฟนปลอมบางสวนชนดถอดไดนนเปนฟนปลอมทงปาก

10. ไมสมควรเรยงต าแหนงซฟนปลอมหลง คอ ฟนกราม ไปทางทาย หรอไกลกลาง (distal) เกนต าแหนงจดเรมตนของพนผวเหงอกวางทเรมเอยงชนมากขน หรออกนยหนง เรยงซฟนปลอมทบบนนวมเนอเหงอกทายตอฟนกราม (retromolar pad) หากท าเชนนจะเกดผลตอแรงขยบตอชนฟนปลอมเคลอนมาดานใกลกลาง (mesial) หรอดานหนา

11. ลกษณะสบสมพนธอยางราบรนของดานบดเคยวฟนหลง และดานตางๆ ของฟนตดแตเพยงอยางเดยว อาจไมพอตอความเสถยรของชนฟนปลอมบางสวนถอดไดประเภททายยน ดงนน การเสรม

http://medical-dictionary.thefreedictionary.com/overjet



ดวยการวางต าแหนงซฟนปลอมอยางเหมาะสมสมพนธสนเหงอกวาง จ าเปนตองพจารณาควบคไปกบการสรางรปแบบสมพนธสบฟนแบบสบไดดลสบสองซกคอ มสมผสสบฟนขามซกขากรรไกรขณะบดเคยว (bilateral balanced contact occlusion) ในฟนปลอมบางสวนชนดถอดไดแบบทายยนทงสองขาง ทสบสมพนธกบฟนปลอมทงปากในขากรรไกรตรงขาม และเพอจะท าใหเกดความเสถยรตอชนฟนปลอมขณะใชงาน ดวยเหตน ต าแหนงของปมฟนดานขางแกมของฟนกรามนอยและกรามใหญมากซ อาจถกจดเรยงต าแหนงใหเหมาะกบสนราบดานขางแกม (buccal shelf) ทงนดวยต าแหนงพนทนเปนพนทรองรบปฐมภม (primary support) ของขากรรไกรลาง ผลจากต าแหนงนเองทท าใหฟนปลอมเกดการตานตอแรงปรมาณมากทอาจพลกขยบชนฟนปลอมขณะบดเคยว ในกรณกลบกน หากจดเรยงต าแหนงซฟนปลอมขากรรไกรบน วางต าแหนงคอนไปทางดานขางแกมตอยอดสนของเหงอกวาง ลกษณะทดไมเหมาะสมนมสวนโนมน าใหชนฟนปลอมบนเกดการขยบพลกได ตรรกะของการสรางการสบสมผสทเคลอนไดราบรนทงดานท างาน และดานไดดลสบฟนนเอง จะเปนปจจยชวยใหเกดความเสถยรฐานฟนปลอมตามตองการ ทงนหากสถานการณตางๆ เออใหสรางการสบสมผสดงกลาวขางตนนเกดขนได การประยกตใชสมพนธสบฟนวธนใชเมอ ฟนปลอมบางสวนถอดไดทายยนทงสองซกขากรรไกรลาง สบกบฟนปลอมทงปากของขากรรไกรบน

หลกกำร แนวคด และขอปฏบตบำงขอทส ำคญ และเปนบทสรปเกยวของกบงานสบฟนเมอบรณะดวยฟนปลอมบางสวนชนดถอดได

1. การสบฟนควรเหมาะสมกบการท างานของระบบเครองเคยวในลกษณะปกต อาจจ าเปนตองรกษาผปวยดวยเฝอกฟน ปรบแตงดานบดเคยว หรอดวยวธการจดฟน เพอการบรณะใหไดมากซงการท างานอยางมสมดลราบรนระหวางกลามเนอขอตอขากรรไกร และดานบดเคยวของฟน



2. การบรณะรกษาผปวยดวยฟนปลอมบางสวนชนดถอดไดนน สขภาพเยอปรทนตในผปวยเปนขอพจารณาทส าคญ

3. สภาวะเยอออนทปกคลมเหงอกวาง ทบางต าแหนงถกกดอยางมากเกนจากฐานฟนปลอมเกาทไมแนบสนท หรอเหงอกมรองรอยชอกซ า ควรไดรบการปรบสภาพ ดวยการถอดฟนปลอมเกาออกเปนระยะเวลาเหมาะสม หรอบ าบดปรบสภาพผวเหงอกใหคนรปปกตดวยวสดฉาบฐานชนดนม รวมกบการดดแปลงชนฟนปลอมเกา กอนพมพปากเพอท าชนฟนปลอมชดใหม

4. ชนหลอพเคราะหทยดตรงตดกบเครองจ าลองขากรรไกร ชวยก าหนดต าแหนงสวนประกอบตางๆ ของฟนปลอมบางสวนชนดถอดได ซงสมพนธกบความงาม การออกแบบ และการใชงานรวมทงขอก าหนดตองการดานมต และขนาดสวนประกอบโครงสรางชนฟนปลอมนน

5. ชนหลอพเคราะหเปนสงจ าเปนตอการประเมนล าดบขนตอนเตรยมชองปาก และฟนหลกตางๆ ทตองมการกรอตกแตง ทงน เพอออกแบบสวนโครงสราง ก าหนดระนาบน า (guiding plane) ก าหนดระนาบ และสมพนธดานการบดเคยวของฟนปลอมบางสวนชนดถอดได

6. แผนการเตรยมชองปากทวางล าดบไว เชน การกรอตกแตงฟน อาจกระท าบนชนหลอพเคราะหกอนกรอจรงในชองปากผปวย วธการนสามารถรองรบการน าทางเสมอนไปสขนตอนตางๆ ทจะท าในชองปาก

7. งานเรยงฟนทเตรยมจะใชจรงกบฟนปลอมบางสวนชนดถอดไดบนชนหลอพเคราะห มสวนชวยสะทอนใหเหนรปลกษณสมพนธสบฟน และปญหา รวมทงชวยชน าหนทางปรบแตงแกไขฟนทคงเหลออยในชองปาก หากชนหลอพเคราะหนนไดยดตรงในเครองจ าลองขากรรไกร ทบนทกระยะมตดงระหวางขากรรไกรบน-ลาง ไวอยางเหมาะสม

8. แผนรกษา แผนเตรยมชองปาก งานออกแบบโครงสรางฟนปลอมบางสวนชนดถอดได การเลอกลกษณะดานบดเคยวซฟนปลอม และสมพนธสบฟนของซฟนปลอม ทงหมดนเปนความรบผดชอบของทนตแพทย กอนทชนหลอหลก (master cast) จะถกสงไปยงหองปฏบตการทนตกรรม เพอผานขนตอนตางๆ ของกระบวนวธสรางชนฟนปลอมนน

9. ฟนปลอมบางสวนชนดถอดได ควรบรณะความเปนหนงเดยวของขากรรไกร เพอปองกนการเปลยนแปลงของขากรรไกรบนและลาง

10. การใชฟนพอรสเลนควรเลอกใชอยางจ ากด อยางเหมาะสม โดยทฟนคสบตองไมถกเรงใหสกเมอใชงาน

11. แผนปรบแตงดานบดเคยวทผดปกตนน ควรไดตงขอสงเกตไวกอน ตงแตขนตอนตรวจพเคราะห และรวมไวในแผนรกษา



12. หากผปวยมลกษณะการสบฟนทเหลออยเปนปกตทางสรระ (occlusion is physiologic) และมการท านายโรคด (good prognosis) เมอบนทกสมพนธขากรรไกร ควรกระท าขณะฟนธรรมชาตอยทต าแหนงมพนทสมผสกนมากทสด

13. หากผปวยแสดงอาการ หรอมรองรอยวามลกษณะสบทท าใหชอกช า หรอสบกระแทก (traumatogenic occlusion) ควรบนทกสมพนธขากรรไกร โดยเลอกใชต าแหนงสมพนธในศนย กอนการสรางรปแบบการสบฟนใหม หรอเรยงฟน

14. งานบนทกสมพนธระหวางขากรรไกรบนและลาง ส าหรบฟนปลอมบางสวนชนดถอดไดแบบทายยน ควรกระท าโดยมแรงกด “นอยทสด”

15. เปนการเพยงพอทจะจดเรยงซฟนปลอมส าหรบฟนปลอมบางสวนชนดถอดไดสวนใหญ ดวยการใชเครองจ าลองขากรรไกรชนดปรบคาบางสวนได (semi-adjustable articulator)

16. กรณงานฟนปลอมบางสวนชนดถอดไดชนดทายยน บนทกความสมพนธระหวางขากรรไกรจะเทยงตรงทสด เมอใชสนบนทกยดตดกบโครงโลหะ โดยทสนบนทก และฐานบนทก นนท าขนจากชนหลอทปรบเปลยนสวนของเหงอกวาง โดยการพมพปากครงทสอง และไดชนหลอปรบเปลยนแลว (altered cast)

17. มตดงสบฟนทสรางขนดวยฟนปลอมบางสวนชนดถอดได ตองเขากนไดกบฟนธรรมชาตทเหลอ 18. อาจตองกรอแตงดานบดเคยวของฟนธรรมชาตหรอฟนปลอมดานตรงขาม กอนท าฟนปลอม

บางสวนชนดถอดได เพอปรบระนาบสบฟน เพอปรบลกษณะฟนธรรมชาตทกอใหเกดลกษณะสบสะดดขณะเคลอนเคยว เชนเดยวกบทอาจตองเตมตอฟนธรรมชาต หรอซฟนปลอมตรงขาม ใหมลกษณะกายวภาคดานบดเคยวใหสมบรณ หากซฟนเหลานนสก กรอน หรอมมวลโครงสรางไมสมบรณพอเพยงตอลกษณะรปแบบสบฟนทตองการบรณะ

19. กรณฟนปลอมบางสวนชนดถอดไดสบกนฟนธรรมชาต หรอกบฟนปลอมบางสวนชนดถอดไดอกชนหนงในขากรรไกรตรงขาม สมผสสบดานทไมไดใชงาน (nonworking side contact) เมอเคลอนเคยวไมเปนทตองการ

20. ชนฟนปลอมบางสวนชนดถอดไดทอดขนรปอะครลกสวนฐานแลว อาจตองน ากลบเขาปรบแตงดานบดเคยวอกครงในเครองจ าลองขากรรไกร กอนถกแยกออกจากชนหลอหลก ทงนเพอปรบแตงความคลาดทเกดขนจากกระบวนการอดอะครลก กระบวนการนเปนการท าใหไดมาซงลกษณะสบฟนและมตดงทวางแผนไว

21. นดทสงมอบฟนปลอม (denture delivery) ฟนปลอมบางสวนชนดถอดไดแบบทายยนอาจตองน ากลบมายดใหมทางคลนก ในเครองจ าลองขากรรไกรเพอปรบสบฟนในศนยและนอกศนยสบ การปรบแตงนปรบแตงหลงจากปรบแตงสวนฐานฟนปลอม โดยใชวสดตรวจพนท ทฐานฟนปลอมกดเหงอกมากเกน



22. ควรตรวจสอบลองฟน ณ ต าแหนงสมพนธในศนยทมตดงสบฟนทไดก าหนดไว ขณะทฐานฟนปลอมยงคงเปนขผงกอนอดอะครลก หากชนฟนปลอมนนเปนฟนปลอมบางสวนชนดถอดไดแบบทายยน ทมการใสซฟนปลอมมากซ

23. ควรแจงใหผปวยทราบถงอตราการสกซฟนปลอม และความเปลยนแปลงสวนเหงอกวางทรองรบฐานฟนปลอมทอาจเกดขน และความจ าเปนตอการปรบแตงดวยการฉาบฐาน เสรมฐาน หรอเปลยนซฟนปลอมนน เพอคงรกษาไวซงลกษณะสบสมพนธระหวางฟนปลอมบางสวนชนดถอดไดกบฟนธรรมชาตทเหลอ หรอคสบฟนและเปนเหตผลตอการคงรกษาไวซงสขภาพทดของอวยวะโดยรอบ

24. ตรวจสอบเบองตนความราบรนสบฟน ไดโดยสมผสขอบลางขากรรไกรผปวยใกลปลายคางดวยปลายนว เมออา-หบขากรรไกร เมอเคลอนบดฟน เสยงสมผส ความสนสะเทอน จากภาวะผวแขงสมผสกน และ/หรอ ขณะเคลอนผานผวหยาบบนดานบดเคยว อาจไดยนและรสกได งานมาตรฐานคอ รวมกบการใชแผนกระดาษกอปป คนระหวางพนทสบฟน สทตดบนดานบดเคยวจะถกวเคราะหวาสมผสมากนอยเหมาะหรอไม หรอใชอปกรณเครองมออเลกทรอนกสทซบซอนกวาตรวจสอบสมผส

เครองอเลกทรอนกสตรวจสมผสสบฟนแบบหนง แผนกดประกอบจากตาขายโลหะตาถ สมผสทเกดท าใหมการผานกระแส กระแสทผานจะแปลผลผานซอฟแวร และแสดงผลสหนาจอ https://www.youtube.com/watch?v=q6_iZwuK3cU

https://www.youtube.com/watch?v=q6_iZwuK3cU



การตรวจสมผสสบฟนตรงในชองปาก ดวยแผนกระดาษกอปป ใชอปกรณคบจบแผนกระดาษหรอแถบผาเคลอบส ใหตรงไมพบซอนทบกน ผวสมผสไมเปยก ผลบนทกจะชดเจนอานรอยสมผสงาย

25. ทกษะ และวสดอปกรณทใชตรวจสอบแกไขสบสมผสระหวางฟนปลอมบางสวนชนดถอดได เปน

สงจ าเปน เทยบเทากบการตดตอสอสารถามความรสกของผปวย และความสนใจของผปวยทจะรายงานใหทราบถงความผดปกตทเกดขนจากการสบสมผสทไมเหมาะสม รสกไมสบาย

ตวอยางกรณขาดการบ ารงรกษา ซฟนปลอมสก วสดพอลเมอรเสอมสภาพ มรอยแตก แตโครงสรางโลหะทกสวนยงใชงานได สภาพชองปากและฟนหลกทกซยงคงมสขอนามยด แรงยดฟนปลอมปกต ดงนน การเปลยนซฟนและวสดฐานฟนปลอม โดยเผาพอลเมอรออก เรยงฟน แตงขผงสวนฐานฟนปลอม ทดสอบลองสมผสสบฟนและความงาม จากนนจงอดอะครลกใหมจงเปนสงบงช

สรปปจจยส าคญ 3 ประการ ทกระตนความลมเหลวสมผสสบฟน ทเกดตอชนงานบรณะทางทนต-กรรม หรองานใดๆ ทคงไวซงสมพนธสบฟนดวยฟนปลอมถอดไดกบฟนคสบ โดยไมมฟนธรรมชาตใดเปนแนวทางสบฟน หรอมสมผสสบฟนจากฟนแท ทลกษณะสบฟนนนรกษามตดงเหมาะสม ความลมเหลว และปญหามเหตจาก

1. ขาดการพยงรบจากฐานฟนปลอม 2. วธหาสมพนธระหวางขากรรไกรในลกษณะสถตท าไมถกตอง คลาดเคลอน 3. ระนาบดานบดเคยวไมถกตอง

การบรณะระบบบดเคยวทเกยวเนองกบสมพนธสบฟนในงานฟนปลอมบางสวนชนดถอดได ควร

ด าเนนงานตามล าดบขนตอนดงน คอ



1. วเคราะหลกษณะสบสมพนธของฟนทคงเหลอและฟนปลอม 2. แกไขความผดปกตของสมพนธขากรรไกรและสมพนธสบฟนนน (หากตรวจพบ) ทนทเปนการ

บรรเทาอาการไมสบายของการเคลอนเคยวเบองตน 3. ประเมนและแกปรบผลสมพนธสบฟน และสมพนธขากรรไกรทสรางใหมในชวงเวลาอนควร 4. บนทกสมพนธในศนย หรอสบฟนในศนย ทไดมการปรบแตงพนทสมผสสบฟนแลว 5. เมอเรมงานใหม คอ ชนฟนปลอมทจะใชระยะยาว (definitive prosthesis) สมพนธขากรรไกร

ลกษณะนอกศนย (eccentric contact relation) แบบตางๆ หรอสมพนธสบฟนลกษณะใชงาน (functional eccentric occlusion) จะขนกบปจจยบงช และขอมลทางคลนกจากขอ 3

6. แกไขสมผสสบคลาดเคลอนทเกดขนจากกระบวนการผลตชนฟนปลอม 7. แกไขสมผสสบฟนปลอม และ/หรอ ฟนธรรมชาต ภายหลงใชงานฟนปลอมบางสวนชนดถอด

ไดในชวงระยะเวลาหนงๆ หากตรวจพบอตราสกซฟนแตกตางกนอยางมนย หากทนตแพทยไดผปวยทรวมมอด เขาใจขอจ ากดตางๆ ของสรระสภาพ ของวสดศาสตร และ

เทคโนโลยการผลต ดวยการอธบายบอกเลาจากทนตแพทย ประกอบกบทนตแพทยมความละเอยดถถวน ทกขนตอนท างาน ตงแต ตรวจวนจฉย วางแผนรกษาบรณะ ปรบแตง ดดแปลงฟนปลอมเดมทผปวยใชประจ าใหเหมาะสม เตรยมเยอออนชองปาก เตรยมฟน ปรบแตงรปเคาฟนหลก พมพปาก บนทกสมพนธระหวางขากรรไกร มการทดสอบลอง และใชขนตอนทถกตองในกระบวนการทางหองปฏบตการ เลอกใชวสดทเหมาะสม พรอมทงจดระบบเฝาตดตาม ความเปลยนแปลงอวยวะในชองปาก และชนฟนปลอมดวยการตรวจ แกไข ปรบแตง บ ารงรกษา เปนระยะๆ ตามสมควร อายการใชงานฟนปลอม และสมพนธสบฟนจะคงภาวะเปนปกต ไมเสอมเกนขนาด กรณตวอยำงปญหำลกษณะสบฟน และสมพนธขำกรรไกร

ภาพตอไปนแสดงตวอยางลกษณะสบฟน สมพนธขากรรไกร และอวยวะชองปากอน ทยากตอการปรบใหมใหสมบรณเชงอดมคต ไดอธบายปญหา ขอคด และแนวทางท างานทนตกรรมประดษฐ เพยงสงเขป เนนเรอง งานสบฟน และสมพนธขากรรไกร



หากสมพนธขากรรไกรบน-ลาง โดยตวแทนต าแหนง คอ ฟนเขยวบนมสมพนธตอฟนเขยวลางเชนน เขยวซบนซายไมสมผสเขยวลางซาย และไมมซใดคงรกษามตดงสบฟน การหาสมพนธขากรรไกรจ าเปนตองใช ฐานบนทกอะครลกและสนบนทกขผง หากซฟนโยก ไมแขงแรง ขอบเหงอกคงอกเสบจากขอบกพรองครอบฟน ทางเลอกปฏบต ๑.แกไขการอกเสบเหงอก อาจตองรอครอบ ๒.วเคราะหสมพนธขากรรไกร และสมพนธสบฟนฟนปลอมชดปจจบนทใช แกไข ปรบแตง ๓.สรางฟนปลอมถอดไดใชเฉพาะกาล และสรางครอบฟนชวคราว ๔.ประเมนสมพนธสบฟน สมพนธขากรรไกร และประเมนความงามงานฟนปลอม ๕.ด าเนนขนตอนปกต เพอสรางงานทนตกรรมประดษฐชดใหมใชระยะยาว (definitive prosthesis)หมายเหต สมพนธฟนหลกตอต าแหนงซฟนทจะเรยงใหมในปากน หากเปนปฏปกษตอความงามทปรากฏเหนไดจากฟนหนาทงหลาย หรอความแขงแรงซฟนความยาวรากฟน มแนวโนมไมเหมาะ รบแรง สมควรออกแบบงานใสฟนเปน ฟนปลอมครอมหลก (overdenture)

เมอมตดงสบฟนตองถกบรณะ คนกลบสคาปกต จากจ านวนซฟนทมดงภาพ งานแตงขผงดานสบฟนวนจฉย (diagnostic wax-up) ประกอบกบงานเรยงฟนวนจฉย (diagnostic tooth set-up) ตองถกสรางขนกอน หากสมพนธซฟนกราม และสมพนธขากรรไกรมคากลางเปนปกต แนวทางสมพนธสบฟนลกษณะ สมผสสบเปนกลม (group function) เปนขอเลอกล าดบแรก ขนตอนงานชดชวคราวอาจกนเวลานานเกนหนงเดอน ชวงเวลานสมพนธสบฟนใหมจะถกปรบใหเหมาะสม งานบรณะดวยวสด คอมพอสต รวมกบฟนปลอมบางสวนถอดไดฐานอะครลก และครอบฟนบางซเปนสงจ าเปน

สมพนธแกนฟน ซฟนหนา ทเอยง งมเขาใน สบเหลอมดงลกมาก งานฟนปลอมบางสวนถอดไดส าหรบรายนจะถกสรางขนไดตอเมอมการแกไข เปลยนแปลงมตดงสบฟน กรอปรบลดความยาวปลายซฟนหนาลาง และเสรมหนาสมผสดานบดเคยวฟนหลง เมอปรบระนาบดานบดเคยว และมตดงสบฟน ผลทดสอบจากชนฟนปลอมถอดไดชดชวคราว เปนสงบงชตอระดบการปรบเปลยน



ความเปลยนแปลงมวลกระดกรอบรากฟนและมวลอากาศโพรงไซนสทขยายใหญ การลมเอยงเขาใกลกลางของฟนลาง และสมพนธฟนหนา ลวนเปนอปสรรคตอการสรางระนาบสบฟน และสมผสสบฟนเชงอดมคต การผนวกวธทางศลยศาสตรกอนเรมงานทนตกรรมประดษฐ (pre-prosthetic surgery) เปนแผนงานทสมควร เชน ถอนฟนบางซ พรอมตดแตงมวลกระดกรอบซนนๆ รวมถงการปาดเฉอนปรบความหนามวลเหงอกวางทหอยต า ภาพถายรงส และการส ารวจตรงในปากเรองความหนาเหงอกวาง และการประเมนการรบร การตอบสนองผปวย ตอแผนงานศลยกรรมชองปากเปนเรองส าคญ

จ านวนซฟนครอบเพยงสามซในขากรรไกรลาง จะท าไดงามพรอมเขากนไดกบฟนปลอมถอดได กตอเมอซฟนปลอมถอดไดทจะใชจรงจ านวนหนง ทอาจรวมฟนหลงทงหมด ถกน ามาจดเรยงไวเปนแนวทางดานรปราง ส ความยาวซฟนทปรากฏจะก าหนดมตดงสบฟน ส าหรบหนวยยดทใชส าหรบฟนปลอมบางสวนถอดไดทายยนสองซกขากรรไกรชนน ยงคงเปนปญหา หากไมออกแบบใหพรอม กอนคดท าครอบฟน แนวทางโครงสรางแบบ ลอกยดดวยบานพบ (swing-lock) และการใชแทงคานดานหนา (labial bar) หรอลวดตอเนองคาดผวฟนดานรมฝปาก ลกษณะประกอบเปนแทงดงทาบทบดานรมฝปากฟนครอบทงสามซ อาจเปนทางเลอกทเหมาะกบสถานการณน หากพยากรณใชงานระยะยาว ต าแหนงฟนและความแขงแรงรวมสามซนไมเหมาะ ควรท าฟนปลอมครอมหลก

ดงนน แนวคดและวธการทกลาวมาทงหมด หากท าใหสมพนธสบฟนของฟนปลอมบางสวนถอดไดมคณภาพ จะสงผลใหผปวยมคณภาพชวตดขน ฟนปลอมจะเสรมสมรรถนะบดเคยวอาหาร อวยวะชองปากทคงเหลอจะมสขภาพด มสข ไรโรคของระบบบดเคยว ไมมอาการเจบขดขอตอขากรรไกร และยอมเปนความภมใจของทนตแพทยตองานวชาชพ



บรรณำนกรม 1. วเชฏฐ จนดาวณค, หลกการ แนวคด และขอปฏบตในงานทนตกรรมประดษฐ, พทธศกราช 2532,

โดยบณฑตสมาคมทนตกรรมประดษฐ (Academy of denture prosthetics), เรยบเรยงและถอดความ (122 หนา) พมพครงท 1 พ.ศ.2540 ภาควชาทนตกรรมประดษฐ คณะทนตแพทยศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย http://www.sealant.dent.chula.ac.th/pagefordownload/Prosthodontics.pdf

2. ฉบบราชบณฑตยสถาน, ศพททนตแพทยศาสตร (สาขาทนตกรรมประดษฐ ทนตกายวภาคศาสตร และปรทนตวทยา) (212 หนา) พมพครงท 1 โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย 11-17 ถ.มหาราช เขตพระนคร กรงเทพมหานคร 10200

3. McGivney GE, Castleberry DJ. McCracken Removable Partial Prosthodontics. Eight edition. The CV Mosby Company. St. Louis, Baltimore, Philadelphia, Toronto 1989. 329-60

4. Osborne J, Lammie GA. Partial Dentures. Second edition 1959, Blackwell scientific publications Oxford. 356-79 ใหมกวาด http://www.amazon.com/Partial-Dentures-J-Osborne/dp/0632015985

5. Stewart KL, Rudd KD, Keubker WA. Clinical Removable Partial Prosthodontics 1983. The CV Mosby Company. 401-49

6. Applebaum M. Plans of Occlusion. Dent Clin North Amer 1984 28:273-276 7. Davies SJ, Gray RM,McCord JF. Good occlusal practice in removable prosthodontics.

Br Dent J 2001 Nov 10;191(9):491-4 8. Jameson WS. Linear occlusion: an alternative tooth form and occlusal concept as used

in complete denture prosthodontics. Gen Dent 2001 Jul-Aug, 49(4):374-82 9. Celenza FV, Litwak H. Occlusion Management in Conformative Dentistry. J. Prosthet

Dent 1976 36(2):168-170 10. Henderson D. Occlusion in Removable Partial Prosthodontics. J. Prosthet Dent 1972

27(2):151-159 11. Braun S, Legan HL. Changes in occlusion related to the cant of the occlusal plane. Am J

Orthod Dentofacial Orthop 1997 111(2):184-8 12. Henderson D. Occlusion in Removable Partial Prosthodontics. 1972. J. Prosthet Dent

2004 91(1):1-5

http://www.sealant.dent.chula.ac.th/pagefordownload/Prosthodontics.pdf

http://www.amazon.com/Partial-Dentures-J-Osborne/dp/0632015985



13. Hudis MM. Occlusion in Removable Partial Dentures. Dent Clin of North Am 1981 25(3):533-67

14. Occlusion in removable partial dentures http://www.thejpd.org/article/0022-3913(60)90125-6/abstract

15. Removable partial denture occlusion http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15261799

16. Changes caused by a removable partial denture opposing a maxillary complete denture http://www.thejpd.org/article/0022-3913(72)90190-4/abstract?cc=y=

17. ดชดภาพสไลดเพมเตม http://www.slideshare.net/makkahguys/oclusion-in-removable-partial-denture

ล ำดบศพทตำมทปรำกฏในบท

ระยะมตดงสบฟน, มตดงสบฟน ระบบเครองเคยว สมผสสบดานลน สมผสสบแนวตรง ซฟนรปกายวภาค ซฟนไรปมฟน ซฟนกงกายวภาค ดลสบฟน สบปกปองซงกนและกน สบในศนย สมพนธในศนย เครองจ าลองขากรรไกรชนดระนาบธรรมดา เครองจ าลองขากรรไกรชนดปรบคาบางสวนได สบไขว สบแบบสบผาน สบกรรไกร ฐานบนทก สนบนทก อปกรณใหดลโคเบล

อปกรณบนทกโคงกอธก รอยบนทกเคลอนขอบ รอยบนทกเคลอนขาง รอยบนทกเคลอนยน

occlusal vertical dimension gnathostomatic system lingualized contact occlusion linear occlusion anatomical teeth zero degree teeth, monoplane teeth semi-anatomic teeth balanced occlusion mutually protected occlusion centric occlusion centric relation plain line articulator semi-adjustable articulator cross bite scissor bite record base occlusion rim Coble balancer Gothic arch tracer border movement record lateral check bite protrusive check bite

http://www.thejpd.org/article/0022-3913(60)90125-6/abstract

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15261799

http://www.thejpd.org/article/0022-3913(72)90190-4/abstract?cc=y

http://www.slideshare.net/makkahguys/oclusion-in-removable-partial-denture

http://www.slideshare.net/makkahguys/oclusion-in-removable-partial-denture



มมชนคอนดายล มมเบนเนตต รอยบนทกแกนเคลอน หมดดานหนา จานน าดานหนา เคลอนขางฉบพลน เคลอนเฉยงดานหนา บนทกวถดานสบฟนเมอเคลอน กระสวนขผง อาการบดกดรนแรง ดามกรอความเรวสง ชนควบคมสมพนธขากรรไกร”ลเซย” น ามายดใหมทางหองปฏบตการ น ามายดใหมทางคลนก ดลสบฟน, ดลสมผสสบราบรน สมผสสบสองซกขากรรไกร (ความหมายเหมอน สมผสสบขามซกขากรรไกร, และ/หรอ สมผสสบขามโคงขากรรไกร) ระยะอสระทางยาว ระยะอสระต าแหนงในศนย นวมเนอเหงอกทายตอฟนกราม ชนหลอทปรบเปลยนแลว, ชนหลอปรบเปลยน ฟนปลอมใชระยะยาว, งานทนตกรรมประดษฐใชระยะยาว

condylar angle Bennett angle axiography incisal pin incisal table immediate side shift progressive side shift functionally generated path wax pattern bruxism high speed hand-piece, aerator Lucia jig laboratory remount clinical remount balanced contact bilateral balanced contact (gives the same meaning of cross-arch tooth contacts, cross-arch contacts) long centric freedom in centric retromolar pad altered cast definitive denture, definitive prosthesis

occlusion in removable partial dentures

Documents