ocak 2019 / issn 1302-1435€¦ · roketsan, bir tskgv kuruluşudur. s a y i 1 4 ocak 2019 / issn...

Roketsan, bir TSKGV kuruluşudur.

SAYI

14

OCAK 2019 / ISSN 1302-1435

30.yıl

• TÜRKİYE’NİN İLK ROKET YARIŞMASI ROKETSAN’DAN• ATMACA’DA SERİ ÜRETİME GEÇİLİYOR

3Ocak 2019

İçindekiler

Başkan’ın Mesajı 4

Genel Müdür’ün Mesajı 5

Yayın Kurulu’ndan 7

Roketsan’da Gündem 8-9

Tasarım ve

Mühendislik Gücümüz 10-33

Fuar ve Organizasyonlar 34-50

Roketsan’dan Haberler 51-58

Tarihten Sayfalar 59-64

Roketsan’lı Olmak 65-73

Roketsan ve Hobi 74

Misafirlerimiz 75-79

Basın’da Roketsan 80-83

OCAK 2019 - SAYI 14 - 6 AYDA BİR YAYIMLANIRISSN 1302-1435

Roketsan Adına SahibiSelçuk YAŞAR

Yayın KuruluDr. Hüdai ÖZDAMAR

İclal DURALSena ŞAR

Gaye ÖZATDoğan SÜRÜCÜ

Mustafa Akın ERDEM Gamze ÖZTÜRK

Osman ÇELEBİOĞLU Tuğçe ŞENOL Nazlı ÖZDER

Tasarım-Grafik UygulamaEtkileşim Grafik Tasarım

Halit Ziya Sk. No: 26/3 Çankaya/AnkaraTel: +90 (312) 441 71 93

Basım YeriAnkara Ofset

Sanayi 1 Cd. Necatibey İş Hanı 93/44İskitler/Ankara

Tel: +90 (312) 384 50 63

Yönetim YeriRoketsan A.Ş.

Kemalpaşa Mah. Şehit Yüzbaşı Adem Kutlu Sk.No: 21, 06780 Elmadağ/Ankara

Tel: + 90 (312) 860 55 00Faks: + 90 (312) 863 42 [email protected]

[email protected]@roketsan.com.tr

[email protected]

•

Bu dergide yayımlanan tüm yazıların ve fotoğrafların her türlükullanım hakkı Roketsan A.Ş.’ye aittir. Yazılar ve fotoğraflar re-ferans gösterilmeden ve Roketsan A.Ş. yazılı izni alınmadankullanılamaz, basılamaz, kopyalanamaz ve paylaşılamaz. Yazı-lar, yazılarda yer alan düşünce ve önerilerle kullanılan kaynak-ların doğruluğuna ilişkin her türlü sorumluluk yazar(lar)a aittir.Bu kapsamda Roketsan A.Ş. sorumlu tutulamaz. Dergide yeralan yazı ve makaleler Roketsan A.Ş. ve/veya atıf yapılan diğerkurum ve kuruluşların görüşlerini değil, sadece yazarın kendikişisel düşüncesini yansıtmaktadır.

4 Başkan’ın MesajıSayı 14

Uluslararası arenada ülkelerin ekonomikve siyasal alandaki gücünü belirleyen,ülke ekonomisi açısından stratejik önemesahip olan savunma sanayii sektöründeTürkiye, kendi bağımsız sistemlerini geliş-tirme ve yerlileştirme konusunda kararlı-lıkla çalışmaktadır.

1980’li yıllarda yoğun olarak hazır alımprojeleri ile tedarik yaparak ihtiyaçlarınıkarşılayan ülkemiz Cumhurbaşkanlığımı-zın ve Savunma Sanayii Başkanlığımızın(SSB) liderliğinde bugün, millî projeleri va-sıtasıyla özgün tasarımlı gemi, uçak, in-sansız hava aracı, tank, uydu ve birçoksistemin üretildiği bir ülke konumuna gel-miştir.

Roketsan, sahip olduğu katma değeriyüksek ürün ve kabiliyetleriyle, tüm pay-daşları ile iş birliği içerisinde hareket ede-rek ihracatı artırıcı çalışmalarına hızvermiştir.

Dosta güven veren silah sistemlerimiz,teknolojimiz ve gücümüzle Türk milletininhizmetinde olmak için denizden uzayauzanan ürünlerimiz ve millî sermayemiz

SayınOkurlarımız,

sayesinde Türkiye’de sektörün lider kuru-luşlarından biri olarak SSB ile Hassas Gü-dümlü Stand-Off Mühimatı (SOM) ProjesiSeri Üretim Sözleşmesi ve Satıhtan SathaGüdümlü Mermi Tedariki (ATMACA) Pro-jesi Seri Üretim Sözleşmesi’ni imzaladık.

Çağının gereksinimlerinden bir adımöteye geçme hedefiyle geliştirilen kara,deniz ve hava savunma sistemleri günü-müz sektör ihtiyaçlarına yenilikçi çözüm-ler sunmaktadır. Roket ve füzesistemlerinde edindiğimiz tecrübe ve bi-rikimden yararlanarak uydu sistemlerindeönemli bir adım atılmış ve SSB ile MikroUydu Fırlatma Sistemi (MUFS) GeliştirmeProjesi’ne dair sözleşme imzalanmıştır.Roketsan’ın uzay sistemleri alanındaki ça-lışmalarının Türkiye’yi uluslararası plat-formda en iyi şekilde temsil edeceğineinancım tamdır.

Türkiye Teknoloji Takımı (T3) Vakfı tarafın-dan bu yıl birincisi düzenlenen İstanbulHavacılık, Uzay ve Teknoloji FuarıTEKNOFEST, savunma ve havacılık sana-yinden firmaların yanı sıra teknoloji ile il-gilenen yetenekli genç nüfusun ve halkın

yoğun ilgisini çekmiştir. Festival kapsa-mında Roketsan sponsorluğunda düzen-lenen Roket Yarışması Türkiye’de ilk kezdüzenlenmesi yönünden oldukça önem-lidir. Kendi imkânlarıyla roket tasarlayabi-lecek düzeyde bilime ve sektöre ilgiduyan genç nesillerimizin yetenekleriniortaya koyabileceği bir yarışmayı Türki-ye’ye kazandırmış olmanın mutluluğunuyaşıyoruz. Bu doğrultuda millî teknolojihamlesini ileriye taşımak ve gençleri teşviketmek amacıyla savunma sanayii ala-nında kendini geliştirmek isteyen ve yarış-mada dereceye giren yarışmacılarınüniversitelerinden mezun olmaları dı-şında şart aranmaksızın Roketsan’da işealınacağını ifade ettik. Ülkemizde gelişimpotansiyelinin yüksek olduğu bu alanlar-daki etkinlikler, artarak devam edecektir.

Görevlerini sadece iş olarak değil büyükbir millî bilinç ile yerine getiren kıymetliçalışanlarımızı gönülden takdir ve tebrikederken, aileleri ve sevdikleriyle birliktesağlık, esenlik ve başarılarla dolu bir yıldilerim.

En derin sevgi ve saygılarımla.

Prof. Dr. Faruk YİĞİTYönetim Kurulu Başkanı

5Genel Müdür’ün MesajıOcak 2019

KıymetliOkurlarımız,

Selçuk YAŞARGenel Müdür

Türkiye ekonomisinin büyümesinde vemillî gelirin artırılmasında savunma sana-yii payının önümüzdeki dönemde hızlıbüyümesini sürdüreceği inancıyla 2019yılını karşılıyoruz.

Bu yıl Türkiye Teknoloji Takımı (T3) Vakfıtarafından ilki gerçekleştirilen, millîleşmeyolunda büyük ses getiren ve sponsorolmaktan gurur duyduğumuzTEKNOFEST, rekor ziyaretçi sayısıylaTürkiye’nin savunma sanayisindeki geliş-melere ve teknolojiye verdiği önemintoplumun belirli bir kesimi ile sınırlı kal-mayıp geneline yayıldığını göstermiştir.

Roketsan desteğiyle, TEKNOFEST kapsa-mında lise ve üniversite öğrencilerininkatıldığı bir Roket Yarışması düzenlendi.Böylelikle Türkiye, dünyada roket yarış-masını başarıyla gerçekleştiren ikinci ülkeolarak tarihe geçti. Her genç yeteneğinve geliştirilen her bağımsız ürünün millîkalkınmaya katkısının bilincinde bir kuru-luş olmanın mutluluğuyla, gelecek vaateden yenilikçi nesillere yol göstermeyedevam edeceğiz.

30 yıl önce, Stinger Projesi’ne yakıt üre-timiyle başlayan faaliyetlerimiz, motor,roket ve roketi fırlatan platformlar, dahasonra füze ve füzeyi fırlatan platformlarladevam etti. Bugün ise uzaya uydu fırlat-mak üzere, Savunma Sanayii Başkanlığı(SSB) ile Mikro Uydu Fırlatma Sistemi(MUFS) Geliştirme Projesi’ne dair söz-leşme imzaladık. Türkiye’yi dünyanın sa-yılı ülkelerinin sahip olduğu uydufırlatma, test etme, üretme altyapısı ve üskurma yeteneğine kavuşturma hayali-mize bir adım daha yaklaştık.

Günümüzde, ülkelerin savunma ve gü-venlik ihtiyaçlarının karşılanmasında, tek-nolojik bağımsızlık her zamankindendaha önemli bir konuma gelmiştir. Türksavunma sanayii sektörünün yerlilikoranı 2000’li yıllarda % 20 iken; bu ora-nın günümüzde % 65’i aşmış olmasında,Ar-Ge ve inovasyona verilen öneminrolü büyüktür. Turkish Time tarafındanyapılan Ar-Ge 250 Araştırması’nda 2017yılında 391 milyon liralık Ar-Ge yatırımıyla4’üncü, Ar-Ge çalışan sayısında ise 6’ncısırada yer aldık.

Bu doğrultuda geliştirdiğimiz projeleri-miz ve stratejik iş ortaklıklarımız ile ülke-mizi 2023’te öngörülen yerlilik oranınaulaştırmak için azim ve kararlılıkla çalış-maya devam ediyoruz.

Geçtiğimiz aylarda Hava Kuvvetlerininihtiyaç duyduğu hassas güdümlü mü-himmat tedarikini karşılamak adına SSBile imzalanan Hassas GüdümlüStand-Off Mühimmatı (SOM) seri üretimsözleşmesi ile SOM mühimmatının farklıkonfigürasyonlarının seri üretimi ve bazıalt sistem ve birimlerin millîleştirme çalış-maları gerçekleştirilecektir.

Yine SSB ile imzaladığımız Satıhtan SathaGüdümlü Mermi Tedariki (ATMACA) fü-zesi seri üretim sözleşmesi, Millî Gemi(MİLGEM) Projesi kapsamında MİLGEMplatformlarında konuşlandırılacak gemi-den gemiye seyir füzesi ihtiyacına yöne-lik başlatılmıştır. Yerli imkânlarlageliştirilen ATMACA füzesi Türkiye’nin ilkdeniz füzesi olmuştur.

Şirketlerin küresel pazardaki konumundaürünlerinin yenilikçi, özgün ve yerli ol-ması kadar şirket kültürü de belirleyici roloynamaktadır. Her zaman “Önce İnsan”prensibiyle hareket eden Roketsan, gençyetenek araştırmaları yapanUniversum’un Türkiye’nin En Çekici Şir-ketleri’ni belirlemek amacıyla 46 üniver-sitenin öğrencileri ve üç yıldır işhayatında olan genç profesyonellerdenoluşan 54.200 kişinin katılımıyla gerçek-leştirilen araştırmada, Türkiye’nin mü-hendislik öğrencileri açısından en çekici10 şirketinden biri olmuştur. % 20’likkadın yönetici oranımızla Capital Der-gisi’nin “Kadın Yönetici Dostu 100 Şirket”araştırmasında 59’uncu sırada yer almakbizleri ayrıca mutlu etti.

Ülke savunmasının ve uzay araştırmala-rının en temel gereği hâline gelmiş füzeve roket teknolojisinde ülkemizin tüm ih-tiyaçlarını karşılamaya yönelik çaba veçalışmalarımız artan bir ivmeyle devamederken, yeni yıla birlikte yol aldığımızRoketsan Ailesi’nin kıymetli üyelerini, ko-rudukları amatör ruh, inovatif yaklaşım-ları ve özverili çalışmaları için kutluyor,heyecan ve tutkunuzun eksilmediği biryıl temenni ediyorum.

Selam, sevgi ve saygılarımla.

6 Genel Müdür’ün MesajıSayı 14

Yayın Kurulu’ndan 7Ocak 2019

�# �&%�"��$�� '$'!'/'�'$�

��

��

��(-!

+ �*��0��,�0��0��.��, ��+ ��, ��0�*��0��)0�0��

2019 yılını karşılarken geçtiğimiz dönemgerçekleştirdiğimiz faaliyetler, projeleri-mizdeki gelişmeler ve sosyal konularıderlediğimiz keyifli bir sayı hazırladık.

Roket ve füze sistemlerinde ülkemizinlider markası olarak, yurt içinde ve yurtdışında savunma sanayii için önemlifuar ve etkinliklerde yer aldık. TürkiyeTeknoloji Takımı (T3) Vakfı tarafındanİstanbul’da gerçekleştirilen, ülkemizdekimillî teknoloji potansiyelinin çarpıcı şe-kilde sergilendiği TEKNOFEST kapsa-mında lise ve lisans öğrencilerinin

katılımıyla Türkiye’nin ilk roket yarışma-sını düzenledik.

Yoğun çalışma temposuna eşlik edensosyal hayatın iş hayatındaki başarıyadestek olduğuna inanan Roketsan Ailesiolarak; spor, sanat ve çeşitli sosyal alan-larda birçok faaliyette yer aldık. Çalışan-larımızdan Osman ÇAKMAKkaptanlığındaki Ampute Futbol MillîTakımımız, Türkiye’nin adını DünyaKupası’nda 2’nciliğe yazdırdı. Voleybol-dan futbola, müzik yarışmalarından ma-ratonlara kadar birçok farklı alanda

katılım gösterdiğimiz etkinliklerle ilgili ge-lişmeleri “Roketsanlı Olmak” bölümündepaylaştık.

Nanoteknoloji ve yapay zekâ gibi gün-demdeki konular ve mühendislik alanla-rındaki güncel gelişmeleri içeren keyiflimakalelerin yer aldığı 14’üncü sayımızvesilesiyle, yeni yılınızı en içten dilekleri-mizle kutlarız.

Saygılarımızla,

Yayın Kurulu

DeğerliOkurlarımız,

8 Sayı 14

Roketsan’da Gündem

Mikro Uydu Fırlatma SistemiGeliştirme Projesi Hayata Geçiyor

Savunma Sanayii Başkanlığı(SSB) ile Roketsan arasındaMikro Uydu Fırlatma Sistemi(MUFS) Geliştirme Projesi’nedair sözleşme imzalandı.

Cumhurbaşkanımız Recep TayyipERDOĞAN’ın 100 Günlük İcraatProgramı’nda açıkladığı ve öngörülensüre içinde imzalanan proje sözleşme-sine ait imza töreni SSB’de gerçekleşti-rildi. Törene Savunma Sanayii BaşkanıProf. Dr. İsmail DEMİR, Türk SilahlıKuvvetleri ve Roketsan temsilcileri ka-

tıldı. Proje, 100 kilogram ve altındakimikro uyduları, yüksekliği en az 400 ki-lometre olan alçak dünya yörüngesineyerleştirebilecek kapasitedeki MikroUydu Fırlatma Sistemi’nin geliştirilmesive test edilmesini kapsıyor. İmzalanansözleşme kapsamında Roketsan, MikroUydu Fırlatma Aracı’nın geliştirilmesi-nin yanı sıra test/üretim tesisleri vefırlatma üssünün kurulumunu gerçek-leştirecek. Böylece Türkiye, dünyadasayılı ülkenin sahip olduğu uydu fır-latma sistemi geliştirme ve uydu fır-latma üssü kurma yeteneği ile bukapsamdaki test/üretim altyapısına ka-vuşmuş olacak n

Satıhtan SathaGüdümlü Mermi(ATMACA)Tedariki ProjesiSeri Üretim

Sözleşmesi, 2 Kasım 2018tarihinde SSB ve Roketsanarasında imzalandı.

SSB tesislerinde gerçekleştirilen imza tö-renine Savunma Sanayii Başkanı Prof.Dr. İsmail DEMİR, Türk Silahlı Kuvvetleri,Roketsan ve Aselsan yetkilileri katıldı.

Türkiye’nin ilk deniz füzesi olma özelli-ğiyle öne çıkan ATMACA’nın çalışmaları,Deniz Kuvvetlerinin MİLGEM platformla-

ATMACA’da Seri Üretime Geçiliyorrında konuşlandırılacak gemiden ge-miye seyir füzesi ihtiyacına yönelik baş-latıldı. Seyir füzelerinin Roketsan, diğerekipmanların ise Aselsan tarafından yerliimkânlarla geliştirildiği proje kapsa-mında üretilen sistemler, İ Sınıfı MİLGEMPlatformu’na entegre edilecek n

9

Hassas Güdümlü Stand-Off Mühimmatı (SOM)Projesi Seri Üretim Sözleşmesi İmzalandıRoketsan ve SavunmaSanayii Başkanlığı (SSB)arasında Hassas Güdümlü

Stand-Off Mühimmatı(SOM) Projesi Seri ÜretimSözleşmesi imzalandı.

Bu proje ile SOM mühimmatının farklıkonfigürasyonlarda seri üretimi ile bazıalt sistem ve birimlerinin millîleştirme ça-lışmaları gerçekleştirilecektir.

SSB’de gerçekleştirilen törene, SavunmaSanayii Başkanı Prof. Dr. İsmail DEMİR,Türk Silahlı Kuvvetleri, Roketsan veTÜBİTAK yetkilileri katıldı.

Hava Kuvvetleri Komutanlığının hassasgüdümlü mühimmat ihtiyacını karşıla-mak amacıyla başlatılan proje ile düş-man hava savunma sistemlerininmenziline girmeden, kritik öneme sahip,sabit ve hareketli kara/su hedeflerini et-kisiz kılmak amaçlanıyor n

Roketsan’da GündemOcak 2019

10 Sayı 14

Tasarım ve Mühendislik Gücümüz

Nanoteknoloji venanobilim, kavram olarak ilkdefa 1959 yılında ünlübilim adamı RichardFEYNMAN’ın “There IsPlenty of Room at theBottom” (Aşağıda Daha ÇokYer Var) başlıklı seminerinde24 ciltlik BritannicaAnsiklopedisi’nin bir topluiğnenin başına sığdırılmasıkonusunu gündemegetirdiğinde ortayaçıkmıştır.

Nanoteknoloji, maddenin atomik sevi-yede manipüle edilmesi sonucu yığın(İng. bulk) malzemeye göre performan-sının veya özelliklerinin artmasını sağla-maktadır. Birçok alanda iyileşmeler,gelişmeler ve en önemlisi yeni özelliklerkazandıran bu teknoloji, uzay uygula-maları için de dünyanın önde gelenkurum ve kuruluşlarının teknoloji yol ha-ritalarında yerini almıştır. Uzaya erişimçalışmalarının öncüsü konumunda olanNASA, 2035 yılına kadar nanoteknolojiile ilgili teknoloji kazanım planı çerçeve-sinde yapılacak olan çalışmalarını ve ula-şılması gereken teknoloji hazırlıkseviyelerini belirlemiştir. Mühendislikmalzemeleri, enerji üretimi ve depolan-ması, itki sistemleri ve elektronik aygıtlarkonularında yakın gelecekte önemli ge-lişmeler ve uygulamalar kaçınılmaz ola-caktır. Bu makalede, uzayuygulamalarında nanoteknolojinin ışı-ğında ele alınması planlanan ve iyileşmesağlanacak konular anlatılacaktır.

Mühendislik Malzemeleri ve Yapıları

Nanomalzemeler, malzemenin fonksi-yonlandırılmasına izin vermesinden do-layı farklı özelliklerin elde edilmesineolanak sağlamaktadır. “Mühendislik Mal-zemeleri ve Yapıları” başlığı altındadüşük ağırlıklı malzemeler, hasar tole-ranslı malzemeler, yapıştırıcılar ve termalkoruma malzemeleri ele alınacaktır.

Tek duvarlı karbon nanotüplerin aralıksızbir şekilde elde edilmesinden sonra yük-sek hacimde üretimi için oldukça fazlaçaba harcanmaktadır. Günümüzdeuzay uygulamalarında yerini alan bumalzemeleri, geniş tabaka hâlinde veyaaralıksız fiber şeklinde ticari ürün olarakelde etmek mümkündür. Ticari ürün ola-rak satılan karbon nanotüp plakalarınelektrostatik yük dağılımı ve elektroman-yetik karışma kalkanı olarak etkili olduğu,2011 yılında fırlatılan Juno uydusu ile

gösterilmiştir (Şekil 1). Uyduda data kab-lolarında test edilmiş olan bu malzeme-ler, düşük ağırlıklı kablolamauygulamaları için ticarileşme yolundailerlemektedir.

Düşük Ağırlıklı Yapılar: Karbon nano-tüp gibi nanogüçlendiriciler, plaka veyaiplik formunda kullanılarak elde edilennanokompozit malzemelerin, konvansi-yonel karbon fiber kullanılarak üretilenkompozit malzemelerle kıyaslandığındamekanik özelliklerini iki katına çıkardığıgörülmüştür. Bunun yanında nanokom-pozit malzemeler, araç parçalarının ya-pısal ağırlığının % 50 oranındaazalmasını sağlamaktadır. Bu sayede,uzay uygulamaları düşünüldüğünde,tipik bir uydu fırlatma aracının toplamağırlığı ise % 30 oranında azaltılmış ol-maktadır.

2017 yılında NASA tarafından fırlatılan

Uzay Uygulamalarında Nanoteknolojinin Yeri:Büyük Boşlukta Küçük Malzemeler

Şekil 1: Juno Uzay Aracında Karbon Nanotüpler, Elektrostatik Deşarj Koruma ve Kalkanlama OlarakKullanılmıştır.

Ocak 2019


17 metre uzunluğundaki Black Brant IXsonda roketinin hibrit basınç tankı, alü-minyum üzerine kompozit malzeme sa-rılması ile elde edilmiştir (Şekil 2). Buroketin basınç tankının üzerine sarılanmalzeme, karbon nanotüp fiberlerdir.İplik formunda kullanılan nanotüpler,çelikten 200 kat daha güçlü ve 5 katdaha elastiktir.

Buna ek olarak, nanomalzemeler ile ol-dukça üstün elektriksel özelliklere sahipmalzemelerin geliştirilmesi mümkündür.Yoğunluğu bakıra göre üç kat daha aziken, nanomalzemelerin akım taşıma ka-biliyeti bakırdan daha iyidir. Bu özelliklerigöz önünde bulundurulduğunda, datakablolarında kullanımı öne çıkmaktadır.Bu amaçla nanoporlu malzemeler, hemdüşük ağırlığa hem de yapısal yalıtımözelliğine sahip olması nedeniyle aviyo-nik sistemlerde tercih edilmekte ve kul-lanılan kabloların toplam ağırlığı % 90oranında hafifletilmektedir. Örneğin;NASA’da yapılan bir araştırma ilepoliimid aerojel malzemesinin dielektriksabitinin ve yoğunluğunun politetraflo-roetilen (PTFE) malzemesinden dahadüşük olduğu gösterilmiştir. Nanoporlumalzemelerin ticarileşme aşamasında ol-duğu ve özel uygulamalar için bazı test-lerden geçmesi gerektiğivurgulanmaktadır.

Hasar Toleranslı Malzemeler: Nano-malzemeler, kullanıldıkları yapısal kom-

pozit malzemelerin çarpma ve radyas-yon hasarına karşı dayanımlarını artır-maktadır. Yapısal sistemlerenanogüçlendiricilerin eklenmesi ile kom-pozitlerin tabakalar arası özellikleri geliş-tirilmektedir ve darbe hasarına karşıyapısal sağlamlığı artırılmaktadır. Hasartoleransının % 15 oranında artırılması,sistem ağırlığının yaklaşık % 25 oranındaazalmasına katkı sağlamaktadır. Hasarakarşı dayanımı fazla olan nanosensörle-rin sistemlere entegrasyonu ile sadecehasarın algılanması değil, aynı zamandabu sistemlerin onarılması da mümkünolacaktır.

Uzay uygulamaları düşünüldüğündegrafenin kullanılması, elektrik iletkenliği-nin ve kendine özgü radyasyon toleran-sının yüksek olması, zararlı radyasyonunhafifletilmesi açısından avantaj sağla-maktadır. Grafenin elektrostatik yük da-ğıtımı gerektiren kısımlarda kullanımı,pasif ve radyasyon indüklemeli statikyükün neden olduğu hasarın azaltılmasıbakımından oldukça güvenilir bir yol-dur. Polietilen yerine iki boyutlu dolgu-ların kullanıldığı nanokompozitmalzemeler, çok fonksiyonlu yapılar ola-rak radyasyon kalkanı amaçlı da kullanıl-maktadır.

Yapıştırıcılar: Vakum ve uzay ortamıgeleneksel yapıştırıcıların güvenilirliğinikısıtlayan faktörler olarak karşımıza çık-maktadır. Bu sebeple tersinir yapıştırıcı-

lar, sıcaklık ve basınç koşulları gözönünde bulundurulduğunda uzay uy-gulamaları açısından oldukça önemli birpotansiyel taşımaktadır. Güneş panel-leri, yakıt tankları, yalıtım battaniyeleri vediğer yapıların yapıştırılması üzerinde deçalışmalar yapılmaktadır.

Gecko kertenkelelerinin ayaklarında“Seta” isimli tüycükler bulunmaktadır. Butüycüklerin üzeri ise nanoboyutta başkatüycüklerle kaplıdır (Şekil 3). Nanoboyut-taki bu tüycükler, kertenkelenin ayaklarıile tutunacağı yüzey arasında molekülerseviyede etkileşim sağlamasına yardımcıolmaktadır (Van der Waals Etkileşimi).

Gecko biyobenzetimli yüzeylerin, uzayuygulamalarında kullanılan çok katmanlıyalıtım, yansıtıcı ve koruyucu filmlerin ye-rini alacağı düşünülmektedir.

Nanoyapılı yapıştırıcıların tersinir vedüşük ağırlıklı olmaları sebebiyle birçokuygulama için uygun olduğu laboratu-var ortamında görülmüştür. Ayrıca,Gecko-benzer geliştirilen bir yapıştırıcı,NASA’nın yerçekimsiz ortamı simüleeden uçağında test edilmiştir. 100 kilo-gram objeye yapışan bu yapıştırıcı, güçuygulanıp ayrılması sağlanana kadar ya-pışık şekilde kalmıştır.

Termal Koruma ve Kontrol: Uzayaraçları atmosfere yeniden giriş ve inişfazlarında oldukça yüksek sıcaklıklara

Şekil 2: (a) Karbon Nanotüp Temelli Kompozit Sarılmış Basınç Tankı (b) NASA Tarafından Fırlatılan Black Brant IX Roketi

a

11

sından dikkat çekmektedir. Porlarının ol-dukça küçük olması, gaz fazındaki ısıtransferini azaltmaları sebebiyle yalıtımaçısından avantaj sağlamaktadır (Şekil4).

NASA tarafından yürütülen HypersonicInflatable Aerodynamic Decelerator(HIAD) (Hipersonik Şişme AerodinamikHız Kesici) projesi ile şişebilen bir atmos-fere yeniden giriş aracı geliştirilmiştir.Araç, atmosfere yeniden giriş yapma-dan önce şişerek hızını yavaşlatmakta;bu şekilde Dünya, Mars veya diğer ge-zegenlere güvenle inişi sağlamaktadır.Bu araçta Esnek Termal Koruma Sistemiolarak aerojeller kullanılmıştır.

Enerji Depolama, Güç Dağıtımıve Güç Üretimi

Görev süreleri ve Dünya’dan hedefle-nen mesafe uzadıkça; güç üretimi,enerji depolama ve güç dağıtımının kri-tiklik seviyesi aynı doğrultuda artmakta-dır. Nanoteknoloji, verimliliğinartırılması, ağırlığın azaltılması ve sürek-liliğin sağlanması açısından uzay uygu-lamalarına yönelik enerji depolama, güçdağıtımı ve üretimi alanlarındaki çalışma-larda vazgeçilmez olma yolundadır. Güçsistemlerinin minyatürleşmesi dahaküçük uyduların elde edilmesine vedarbe toleransının artmasına katkı sağ-lamaktadır.

Enerji Depolama: Yüksek performanslı

maruz kalmaktadır. Uzay aracınıngörevini yaptığı süre boyunca maruz ka-lacağı termal yüklerin kabul edilebiliraralıkta olabilmesi için görev profilineuygun bu ısıyı dağıtacak termal korumasisteminin varlığı büyük önem arz et-mektedir. Bu zorluğu bertaraf etmek içinnanomalzemelerin kullanımı dikkat çek-mektedir. Uzay uygulamalarına yöneliktermal koruma ve kontrol konusu gözönünde bulundurulduğunda nanotek-noloji; yüksek sıcaklıklara dayanımlı,düşük ağırlıklı ve esnek termal korumamalzemeleri ile termal yük kontrolü ko-nularında dikkat çekmektedir.

Kömür oluşumunun (İng. char) varlığı,termal koruma sistemlerinin etkinliği ileilgili önemli bir parametredir. Karbon na-notüplerin ve nanofiberlerin kompozityapısına eklenmesi, polimerlerin meka-nik özelliklerinin artmasını sağlamakta-dır. Bunun yanında nanokompozitler,konvansiyonel kompozitlerin yarısı kadarağırlığa sahiptir. Ayrıca nanoyapılı kar-bürler ile düşük ağırlıklı, aşırı sıcaklıklaradayanıklı yapısal malzemeler elde etme-nin mümkün olacağı öngörülmektedir.Oldukça esnek aerojel malzemeler isedüşük ağırlıklı termal koruma malzeme-leri olarak dikkat çekmektedir.

Uzay uygulamalarında termal korumave kontrol çerçevesinde incelendiğindenanoteknoloji, sistem ağırlığının azaltıl-ması ile faydalı yük kapasitesinin ve sis-tem performasının artırılmasına büyük

katkı sağlamaktadır. Bu açıdan termalkoruma malzemelerinin geliştirilmesindenanoteknoloji kilometre taşı olacaktır.Örneğin; yüksek ağırlıklı faydalı yük ge-rektiren Mars görevleri için şişebilen ter-mal koruma sisteminin, hipersonikaraçlarda kullanılmak üzere ısı nakil bo-rusunun ve dedektörlerin soğutulmasıiçin nanoyapılı ısı emicilerin geliştirilme-sinin nanoteknoloji alanındaki gelişme-ler ile mümkün olacağı görüşüyaygındır.

Nanoboyutta porlara sahip olan aerojel-ler, etkili termal koruma sağlamaları açı-

12 Sayı 14


Şekil 3: (a) Gecko Ayaklarını Taklit Eden Karbon Nanotüp Demetleri (b) Gecko Kertenkelesinin Ayaklarında Bulunan Tüycüklerin Görüntüsü

Şekil 4: Aleve Maruz Kalan Aerojel MalzemesininÜzerindeki Kibrit Çubuklar

kendiliğinden yanmanın engellenebil-mesi ve yüksek sıcaklıklarda yanma dav-ranışının negatif şekilde önlenmesi içinpasifleştirme yaklaşımları gerekmektedir.Yeni sentez metotları ile kontrollü boyut-larda ve şekillerde nanoparçacık eldeedilmesine ilişkin çalışmalar yürütülerekbu elverişsiz durumların ortadan kaldırıl-ması hedeflenmektedir.

Fırlatma sırasında maliyet etkin yaklaşımön plana çıktığında, yüksek verimli yakıt-ların kullanımı ile birim kütlede elde edi-lecek performansın artırımı ciddi önemtaşımaktadır. Boyutlarına ve yüzey pü-rüzlülüğüne bağlı olmakla birlikte, nano-paçacıklar 2000 m2/gram genişliğindeyüzey alanına sahip olabilmektedir. Bukadar geniş yüzey alanı, yüksek yüzeyreaktivitesini de beraberinde getirmekte-dir. Literatürde yapılan çalışma, buz içe-risine nanoboyutta alüminyumparçacıklarının yerleştirilmesi (aluminum-ice, ALICE adı verilmiştir) ile küçük bir ro-ketin yaklaşık 400 metre yüksekliğekadar çıkabildiğini konsept doğrulamaçalışması şeklinde göstermektedir. Buçalışmada, 80 nanometre çapında alü-minyum parçacıklarının ateşlenmesi ilesu moleküllerinin oksijen ve hidrojen bi-leşenlerine ayrılarak yanma için yakıtsağlaması gösterilmiştir. Bunun yanında,başka bir çalışma ile nanoboyutta metalve aerojellerin eklenmesi ile sıvı hidrojenve hidrokarbon jet yakıtlarının jel hâlinegetirildiği gösterilmiştir. Bu nanoyakıtlar,konvansiyonel kriyojenik yakıtlara göredaha güvenilirdir (İng. better handling)ve hipergolik yakıtlara göre daha az tok-siktir.

Ayrıca son yıllarda NASA tarafından yapı-lan araştırmalar sonucu polimer kil nano-kompozitlerin % 60 daha düşük gazgeçirgenliğine sahip olması ve konvansi-yonel güçlendirilmiş epoksilere göremikro-çatlaklara daha fazla direnç göster-mesi bakımından kriyojenik tanklarda kul-lanılabilirlikleri için yoğun bir şekildeçalışılmaktadır. Polimer kil nanokompozit-lerin aerojel yalıtımı ile birlikte kullanılmasısonucu, kriyojenik tankların ağırlıklarınınhafifletilmesi ve ömürlerinin yaklaşık ikikatına çıkarılması beklenmektedir.

katı polimer elektrolit içeren lityum ba-taryaları, yanıcılığının ve toksikliğinindüşük olması sebebiyle sıvı elektrolit içe-ren lityum bataryalara göre daha güve-nilir bir alternatifi olarak yer almaktadır.Sıvı elektrolit içeren lityum iyon batarya-lar Mars Keşif Robotları’nda (MarsExploration Rovers) kullanılmıştır; ancakgeleceğe dönük tasarlanan araçlar içinyüksek enerji yoğunluğuna, yüksek spe-sifik enerjiye ve geniş sıcaklık aralığındaçalışabilme özelliğine sahip batarya ge-reksinimi doğmuştur. Yakın zamandayapılan araştırmalar sonucu, nanoyapılıelektrot malzemesi ile spesifik enerjisi200 Wh/kg’a sahip lityum iyon batarya-lar elde edilmiştir. Bu değer, Mars Keşifgörevinde kullanılan bataryalardan% 20 daha fazladır.

Batarya elektrot performansı, nanoyapı-lar kullanıldığında oldukça geniş yüzeyalanı ve kısa difüzyon mesafesi sağla-ması, iyonik ve elektronik iletkenliğin ar-tırılması, güvenliğin artması, hızlı güçkapasitesi ve mekanik sağlamlık özellik-lerinin geliştirilmesine önemli katkı sağ-lamaktadır. Karbon allotroplar,alaşımları, metal oksitler, metal nitrürlerve metal sülfür içeren nanoyapılı malze-melerin yeni nesil lityum iyon bataryala-rının elektrotlarında kullanımıgeliştirilmektedir.

Nanomalzeme temelli, özellikle grafenbazlı ultrakapasitörler umut vadedenteknolojilerden bir diğeridir. Ultrakapasi-törler bataryalar ile kıyaslandığında yük-sek güç yoğunluğuna ve üstün devirözelliğine sahip olsalar da, bataryalaragöre düşük enerji depolama özelliğigöstermektedir.

Güç Üretimi: Galyum indiyum fosfür(GaInP)/Galyum arsenit (GaAs)/Ger-manyum (Ge) çok birleşmeli fotovoltaikhücreler % 30 verim ile uzay araçlarındakullanılmaktadır; ancak bu güneş pilleriesnek yapıda değildir, kırılgandır ve ağır-lıkları fazladır. Her ne kadar organik fo-tovoltaik piller hafif ve esnek alternatifolarak görünse de verimlerinin düşük-lüğü sebebiyle yeni arayışları berabe-rinde getirmiştir.

Tasarım ve Mühendislik GücümüzOcak 2019

Bu sebeple, karbon nanotüplerin vegrafenin organik fotovoltaik hücrelerdekullanılması yük iletimini artırmıştır. Ay-rıca kuantum yapılar (nokta veya çubukformunda) spektrumda daha fazla ab-sorbe etme özelliğine sahiptir. Uzayuygulamaları göz önünde bulundurul-duğunda, organik polimer fotovoltaikpiller için aşılması gereken bir diğerkonu ise radyasyon toleransıdır. Bu se-beple 2030 yılına kadar esnek, radyas-yon toleransı yüksek ve verimi % 30olan fotovoltaiklerin geliştirilmesi beklen-mektedir.

Yakıt hücreleri Apollo görevinden beriNASA tarafından kullanılan enerji üretimkaynaklarından biridir. Katı oksit yakıthücreleri (SOFCs), alkali yakıt hücrelerinegöre daha yüksek güç ve yüksek verimsunması açısından ve karbon monoksitve karbon dioksitten oksijen üretme ka-biliyetine sahip olması bakımından ol-dukça dikkat çekmektedir. Diğeryandan, SOFC operasyon sıcaklığının700 °C’nin üzerinde olması kullanımınısınırlandırmaktadır. Yakıt hücrelerindekimalzeme çevriminin artırılması, dahadüşük sıcaklıklar elde edilmesine olanaksağlamaktadır. Son yıllarda nanoporluelektrolitlerin geliştirilmesi ile bu sıcaklık500 °C’ye düşürülmüştür. Ayrıca ProtonDeğişimli Membran’ın (PEM/İng.Proton Exchange Membrane) yakıt hüc-resinde nanoyapılı metal katalizörlerinkullanılması ile birim ağırlıktaki genişyüzey alanının elde edilmesi sonucu,enerji yoğunluğunun % 50 artırılmasıbeklenmektedir.

İtki Sistemleri

Nanoyakıtlar, nanoboyuttaki metal par-çacık karışımının oksitleyici matris içeri-sinde dağılması ile elde edilmektedir. Buyakıtların kontrollü yanma sağlamasınınyanında kriyojenik ve hipergolik yakıtlaraeşlenik değerde özgül itici kuvvete sahipolması beklenmektedir. Geniş yüzey ala-nına sahip olmalarından dolayı, nano-boyuttaki metal parçacıklar odasıcaklığında hızlı oksidasyona açık hâlegelmektedir ve yanma kendiliğindengerçekleşebilmektedir. Oda sıcaklığında

13

a

Tasarım ve Mühendislik Gücümüz14 Sayı 14

Çok fonksiyonlu polimer ile güçlendiril-miş silika aerojellerin ise termal iletken-liklerinin düşük olması (˂20 mW/mK) veiyi mekanik özelliklere sahip olmaları gözönünde bulundurulduğunda yakıt tank-larında kullanılan çok katmanlı yalıtımyerine kullanılabilecekleri değerlendiril-mektedir. Nanokompozitler ve aerojelyalıtım malzemeleri yüksek performanslıkarbon fiberler ile birlikte kullanıldığındaise % 30 daha hafif ve günümüz tanklarıile kıyaslandığında darbe toleransı dahayüksek kompozit kriyotankların geliştiril-mesine olanak sağlayacaktır.

Bor nitrür nanotüpler, karbon nanotüp-lerle benzer mekanik özellikler göster-mekle birlikte yüksek sıcaklık stabilitesiaçısından daha üstündür. Bu nedenle,seramik malzemelere eklenmesi ile ter-mal özelliklerinin gelişmesine ek olarakmekanik özelliklerin ve tokluğun iyileş-mesi sağlanabilecektir. Düşük ağırlığasahip bor nitrür nanotüp katkılı seramikkompozitlerin yüksek sıcaklık itki uygula-maları açısından kullanımları değerlen-dirilmektedir.

Sensörler ve Elektronik Aygıtlar

Nanoboyutta sensörler, tek foton hassa-siyetinde ve μW veya nW mertebesindeçalışabilmektedir ve tek molekül tayinedebilme özelliğine sahiptir. Elektroniksensörlere kolayca yerleştirilmesi ile ol-dukça kompakt ve “akıllı” aygıtların ge-liştirilmesine de yol açmıştır. NASA, 2007yılında ABD uydusunda çok düşük mik-tarlarda nitrojen dioksit tayin edebilenNanoChemSensor Ünitesi’ni (NCSU) ba-şarılı bir şekilde kullanmıştır. 2008 yılındaise, ana sensör olarak nanoparçacık em-dirilmiş polimer sensör ve yedek sensörolarak ise karbon nanotüp temelli kim-yasal sensör, Uluslararası Uzayİstasyonu’nda kullanılmıştır (Şekil 5).

Sonuç

Mühendislik malzemeleri ve yapıları,enerji üretimi, enerjinin depolanması,itki sistemleri, sensör ve elektronik konu-larındaki nanoteknoloji temelli ge-lişmeler, yakın gelecekte uzay uygula-malarına yönelik önemli sonuçları da be-

raberinde getirecektir. Henüz gelişmeaşamasında olan bir teknoloji olarak, na-noteknolojide aşılması gereken enönemli konu üretimin artırılmasıdır.

Uzay çalışmalarının başarısı açısından kri-tik önemi olduğu bilinen nanoteknoloji,Roketsan’ın teknoloji yol haritalarındayerini almaya başlamıştır n

Referanslar

https://www.nasa.gov/pdf/501325main_TA10-Nanotech-DRAFT-Nov2010-A.pdfhttps://www.aps.org/publications/apsnews/201611/nanotechnology.cfmhttps://gameon.nasa.gov/projects/nanotechnology/https://www.britishplastics.co.uk/News/nasa-explores-impact-of-carbon-nanotubes-on-aerospace-system/https://www.fizikist.com/gecko-kertenkelesi-ve-geckolari-taklit-eden-teknolojiler/https://motherboard.v_ce.com/en_us/art_cle/xywjen/nasa-has-eng_neered-a-new-k_nd-of-adhes_ve-based-on-gecko-feethttp://jeb.biologists.org/content/209/18/3569Stardust. NASA, January 2013,http://stardust.jpl.nasa.gov/photo/aerogel.html)

Dr. Tuğba ÖZDEMİR KÜTÜKÖzel Malzeme Teknolojileri BirimiUzman Mühendis

Dr. Olcay ELMALI MEÇOİleri Malzemeler ve Prosesler MüdürlüğüMüdür

Şekil 5: (a) 2007 Yılında Navy Uydusunda Kullanılan Nanosensör(b) Uluslararası Uzay İstasyonu’nda Kullanılan Karbon Nanotüp Temelli Nanokemosensör

Roket yakıtı ve yüksekpatlayıcı formülasyonlarındahammadde olarak farklıözellikte ve yapıda pek çokkimyasal malzemekullanılmaktadır.

Roket/füze sistemlerinde kullanılan özelyakıt kimyasallarının geliştirilmesine yö-nelik çalışmalar, kendi kendine yetebilentasarım ve üretim kabiliyetlerinin artırıl-ması için oldukça önemlidir. Özel yakıtkimyasalları genellikle başka amaçlı kul-lanım alanı bulunmayan, kimyasal yapı-sına göre enerjik ya da enerjik olmayanmalzeme sınıfındadır. Klasik mühim-matta kendini kanıtlamış kimyasallar,

uzun yıllardır kullanım alanı bulmakta vegelişen teknoloji ile yenilikçi çalışmalarınnereye doğru gidebileceğine yönelikbaşlangıç noktasını oluşturmaktadır. Budoğrultuda; yeni nesil yakıt kimyasalları-nın çevreci, yeşil yakıt formülasyonlarınaolanak sağlamasının yanı sıra kendini ka-nıtlamış kimyasal malzemelerle benzerperformansta, ancak yüksek enerjiyesahip olmasının farklı mühimmat tasa-rımlarına katkı sağlayabileceği değerlen-dirilmektedir.

Yeni nesil katı roket yakıtlarındaki; çev-reye, mürettebata ve özellikle yer perso-neline zarar verebilecek ana tehlikelerin(toksik gazlar, duman kuyruğu vb.) enaza indirilmesi için çalışmalar devam et-mektedir. Bu nedenle yeşil yakıt çalışma-ları ve bu formülasyonda kullanılabilecek

yeşil kimyasal malzeme ihtiyacı günü-müzde üzerinde yoğun çalışmaların sür-dürüldüğü konulardan biri olarak ortayaçıkmaktadır.

Yeşil yakıta geçiş döneminin uzun yıllarsürmesinin en önemli sebebi teknik zor-luklardır. Hâlihazırda kullanılan, perfor-mans ve ucuzluk bakımından kendiniispatlamış sistemlere alternatif yeni sis-tem geliştirilmesi ve toksik olmayan yeşilkimyasal malzemelerle bu sistemlere al-ternatif olan, hatta daha iyi performansasahip yeşil yakıtların geliştirilmesi ol-dukça zorlu bir görev olarak karşımızaçıkmaktadır. Diğer bir zorluk ise, yeni ge-liştirilen kimyasal malzemelerin kararlı vekullanılan sistemle kimyasal uyumlu ol-ması gerekliliğidir.

Şekil 1: Örnek Bir Uydu Fırlatma (Hindistan, 2017)

15Ocak 2019


Yeni Nesil Yakıt Kimyasalları

a

kullanılan sistemlerden daha farklı sis-temlerin dizayn edilmesi gerekmektedir.Maliyet nedeniyle, kullanımı yaygınla-şana kadar ADN’nin uzay sistemlerindetaşıma motoru gibi büyük motorlar ye-rine uzaydaki itki motorları gibi dahaküçük motorlarda kullanılması planlan-maktadır. Uzay araçları çoğunlukla ayar-lanabilir itkiye sahip sıvı yakıtlı roketlerkullanmaktadır; fakat bu roketler hidra-zin, monometilhidrazin, dimetilhidrazinve nitrojen tetroksit gibi toksik malzeme-ler kullanmaktadır. Ayarlanabilir itkiningerekmediği durumlarda ise katı yakıtlardepolanma, hacim ve tasarım bakımın-dan sadelik gibi avantajlarla ön planaçıkmaktadır.

Yurt dışında ADN ile yapılan çalışmalaraörnek olarak Avrupa Birliği Ufuk 2020(Horizon 2020) Ar-Ge çerçeve progra-mında yürütülmekte olan iki adet projebulunmaktadır. Bu projelerden ilki,Ocak 2015’te başlayan “Replacement ofHydrazine for Orbital and LaunchPropulsion Systems” (RHEFORM) proje-sidir. Projenin amacı sıvı yakıtlarda ol-dukça zehirli, depolanma maliyetiyüksek hidrazin malzemesinin yerine sıvıyakıt olarak ADN çözeltilerinin kullanıl-ması ve bir itki sisteminin geliştirilmesidir.Projenin Aralık 2017’de tamamlandığıbilinmektedir.

ADN malzemesinin kompozit katı yakıtformülasyonlarında kullanımı ile ilgiliproje ise Ufuk 2020 GRAIL projesi olup,çalışmalar Şubat 2015’te başlamış veOcak 2018’de tamamlanmıştır.

Öne çıkan özellikleri sebebiyle ADN mal-zemesinin yeni nesil yakıt bileşeni olaraksentezine yönelik SSB Ar-Ge ve TeknolojiYönetimi Dairesi Başkanlığı tarafındanbaşlatılan “Yeni Nesil Kompozit Roket Ya-kıtı Bileşenleri ADN Geliştirilmesi Projesi”,Roketsan tarafından başarıyla tamam-lanmıştır. Proje kapsamında yapılan ça-lışmalar sayesinde, malzemenin eldeedilmesine yönelik sentez yeteneği ka-

ADN’nin yeni nesil roket yakıtlarındaamonyum perklorat (AP) yerine oksitle-yici olarak kullanılması üzerine çalışmalaryapılmaktadır. ADN malzemesinin ilkolarak Sovyetler Birliği’nde 1971 yılındasentezlenmiş olduğu bilinmektedir(Hogson, 2006). ADN içeren katı roketyakıtlarının Rus yapımı kıtalar arasıTOPOL balistik füzelerinde kullanılmış ol-duğu iddia edilmektedir (Talawar,2007). SSCB’nin bu çalışmaları, 1988’deABD menşeili SRI firması tarafından ADN“yeniden keşfedilene” kadar, diğer ülke-ler bu malzemeden habersiz kalmışlardır(Bottaro J. C., 1997). 1990’ların başındaİsveçli bir şirket, ADN’nin yüksek perfor-manslı katı roket yakıtlarında kullanımı ileilgili araştırmalar yaparken malzemeninpolar çözücülerde çözünürlüğününyüksek olduğu keşfedilmiş ve sıvı yakıtlıroketlerde de oksitleyici olarak görev ya-pabileceği fark edilmiştir. ADN malzeme-sinin dünya çapında sadece bir firmatarafından ticari olarak üretilmekte ve sa-tılmakta olduğu bilinmektedir.

ADN, klor içermemesi ve çevre dostu biryakıt kimyasalı olması sebebiyle kompo-zit yakıtlarda AP yerine aday olup, özel-likle dumansız yakıt formülasyonlarındaoksitleyici olarak kullanımı ön plana çık-maktadır.

ADN hem katı hem de sıvı roket yakıtla-rında kullanılma potansiyeli olan bir ok-sitleyicidir. ADN’nin mevcut sıvı roketyakıtları yerine alternatif olarak kullanıl-ması ile ilgili olarak literatürde pek çokveri mevcuttur. Hidrazin türevlerinin ye-rine kullanılması planlanan ADN’nin çe-şitli çözeltileri hazırlanmakta ve bukarışımların hidrazin türevlerine göreperformansı kıyaslanmaktadır. Genelolarak elde edilen sonuçlar, ADN bazlısıvı yakıtların hidrazin temelli olanlaragöre daha yüksek spesifik itki verdiği yö-nündedir (Santosh G., 2007).

Diğer yandan, yanma ısısı daha yüksekolduğu için hidrazin temelli roketlerde

16 Sayı 14


Bu kapsamda yeni nesil yakıt kimyasallarıolarak dumansız ve çevreci olarak nite-lendirilen yeşil yakıt sistemlerinde oksit-leyici, tek bazlı sıvı yakıt sistemlerinde iseana bileşen olarak kullanım alanı bulanamonyum dinitramid (ADN) malzemesive yüksek enerjili ve/veya dumansızkompozit katı yakıt sistemlerinde enerjikpolimer olarak kullanılabilen düşükcamsı geçiş sıcaklığına sahip azido poli-mer (AZP) malzemesi öne çıkmaktadır.

Yeni Nesil Katı ve Sıvı Yakıt Bileşeni- Amonyum Dinitramid

Oksijen dengesi, malzemelerin oksitle-nebilme derecesini ifade eder. Eğer birpatlayıcının, molekül yapısındaki bütünkarbonu karbon dioksite, hidrojeni suya,kükürtü kükürt dioksite ve metal tozlarınıoksitlerine fazlası olmadan oksitleyecekkadar oksijeni varsa o molekülün oksijendengesi sıfırdır. Eğer dışarı oksijen veri-yorsa oksijen dengesi pozitif, oksijen alı-yorsa oksijen dengesi negatiftir.Oksitleyiciler oksijen dengesi pozitif olanbileşikler olup, yakıtın yanmasınındevam edebilmesi için oksijen dengesinegatif olan bileşiklere gerekli oksijenisağlar. Amonyum perklorat (AP,NH4ClO4), amonyum nitrat (AN,NH4NO3), amonyum dinitramid (ADN,NH4N(NO3)2) gibi tuzlar kompozit yakıtiçerisinde oksitleyici olarak görev yapar.

Şekil 2: Rheform Projesinde ADN’li Sıvı YakıtAteşlemesi (Negri, 2018)

Referanslar

Bottaro, J. C. (1997). 1,1,3,3-Tetraoxo-1,2,3-triazapropene anion, a new oxyanion of nitrogen: The dintramideanion and salts. JACS., 9405-9410.Frankel, M. B., Grant, L. R., Flanagan,J. E., Historical Development ofGlycidyl Azide Polymer; Journal ofPropulsion and Power; 1992, 8, 560-563Hogson. (2006). Organic Chemistry ofExplosives. Chichester: Wiley.Kamale, P.J., Shaikh, M.A.R.Chakraborthy, T.K. Asthana, S.N.Singh, A; Sanghavi, R.R. Glycidyl AzidePolymer-based Enhanced EnergyLOVA Gun Propellant, DefenceScience Journal, 2006, 56, 407-416Santosh, G. (2007). Advances inEnergetic Dinitramides. Tuck Ling:World Scientific Publishing.Negri, M. (2018). Results of Rheform.NEW 2018 (s. 1). Stockholm İsveç:FOI.Talawar, M. B. (2007). EmergingTrends in Advanced High EnergyMaterials. Combustion, Explosion,Shock Waves, 62-72.Vanderburg, E.J. Polyether containingazidomethyl side chains, US.Pat.3645917

Asuman DURMUŞ GÜNBAŞKimyasal Malzeme Teknolojileri BirimiKıdemli Uzman Mühendis

Emre Yusuf YAZICIOĞLUKimyasal Malzeme Teknolojileri BirimiLider Mühendis

Özlem AKIN GÜNKimyasal Malzeme Teknolojileri BirimiYönetici Mühendis

Ocak 2019

Tasarım ve Mühendislik Gücümüz 17

zanılmıştır. Böylece ADN malzemesi, ta-sarım çalışmalarında değerlendirilmeküzere millî imkânlarla üretilebilir hâle gel-miştir.

Yeni Nesil Katı Yakıt Bileşeni- Azido Polimer

Polimer zincirinde azid (-N3), nitro(-NO2), nitrat (-NO3) veya floro (F)grubu içeren polimerik bağlayıcılar ener-jik polimer olarak tanımlanmaktadır. Sonzamanlarda yapılan çalışmalar incelen-diğinde yüksek sayıda azid grubu içerenazido polimerlerin; çevreci karakterleri,az dumanlı/dumansız yüksek perfor-manslı yakıt geliştirilmesine olanak sağ-laması, özgül itmeyi artırması, düşükdarbe hassasiyetine sahip olması, yeşilyakıt formülasyonlarında kullanılandiğer kimyasal malzemelerle uyumlu ol-ması, katı roket yakıtlarının ve yüksekpatlayıcıların performans ve kararlılıkla-rını artırması ve yakıtın fiziko-kimyasalözelliklerinin iyileştirilmesine katkıda bu-lunması gibi özellikleri ile ön plana çıktığıgörülmektedir (Kamale, 2006).

Son 30 yıldır enerjik polimerlerin yeninesil roket yakıtlarında HTPB yerine kul-lanılması için dünyada birçok firma tara-fından çalışmalar yürütülmektedir. Azidopolimer ailesinden olan glisidil azid poli-meri (GAP), literatürde üzerine en fazlaçalışma yapılan malzeme olarak önplana çıkmaktadır. GAP enerjik polimeri,ilk olarak 1972 yılında Vandenburg ta-rafından sentezlenmiştir (Vandenburg,1972). Daha sonra 1976 yılında ABD’debir firma tarafından GAP-triol senteziningerçekleştirildiği bilinmektedir.

Yurt dışında GAP kullanılarak yapılan bir-çok çalışma mevcuttur. Örnek olarak AirForce tarafından yürütülen katı roketyakıt çalışmalarında azido polimer kulla-nıldığı bilinmektedir (Frankel, 1992). Birdiğer çalışma 2013 yılında Almanya’dadüzenlenen “27th InternationalSymposium on Ballistics” başlıklı sempoz-

yumda sunulmuş olup, çalışmada azidopolimer ile FOX-7 malzemelerininOmuzdan Atılabilen Roket Sistem(Shoulder Launched Projectile) formü-lasyonlarında kullanıldığı görülmektedir.Yayımlanan çalışmada FOX-7 ve GAPmalzemeleri ile hazırlanan katı yakıt mo-toru ateşleme sonuçları paylaşılmıştır(Lips, 2013). Yayımlanan çalışmadaki so-nuçlar incelendiğinde sadece AP kulla-nılmadan FOX-7/GAP kullanılanformülasyonun dumansız yakıt isterlerinikarşıladığı vurgulanmıştır. Motor ateş-leme çalışmalarında tüm motorların dü-zenli yanma sergilediği belirtilmiştir.

GAP ile yürütülen en önemli çalışmalar-dan biri olan Ufuk 2020 GRAIL proje-sinde katı yakıt bileşenleri olarak ADN veazido polimer olan GAP malzemesininkullanıldığı çalışmadır. 2016 yılındaAlmanya’da 47’ncisi düzenlenen ICTKonferansı’nda Roketsan tarafından ya-pılan sunumda, ADN ile uyumlu olduğuiçin bu çalışma kapsamında enerjik poli-mer olarak GAP malzemesinin kullanıl-dığı bilgisi paylaşılmıştır.

Yüksek performanslı yeni roket yakıt bile-şenlerinin üretim kabiliyetinin kazanıl-ması, ülkemizin farklı savunma sanayiiihtiyaçlarına yönelik ürün geliştirilmesiaçısından büyük önem taşımaktadır. Budoğrultuda GAP muadili olma potansi-yeline sahip AZP malzemesinin yerli im-kânlarla elde edilmesi amacıyla SSBAr-Ge ve Teknoloji Yönetimi Dairesi Baş-kanlığı tarafından başlatılan “Yeni NesilKompozit Roket Yakıtı Bileşenleri AzidoPolimer Geliştirilmesi Projesi”, Roketsantarafından başarıyla tamamlanmıştır.Proje kapsamında yapılan çalışmalar sa-yesinde, literatürde benzeri bulunmayandüşük camsı geçiş sıcaklığına (Tg) sahipözgün yapıda bir enerjik polimer, millîimkânlarla üretilebilir hâle gelmiştir n

18 Sayı 14

Gelişen hesaplamateknolojileriyle birliktemühendislik benzetimleridaha karmaşık bir hâlalmaya, paydaşlarınbenzetimden beklentisi iseartmaya başlamıştır.

Geliştirilen sistemlerin benzetim orta-mında test edilmesi, sağlıklı bir şekildeürünleştirme sürecine gidilmesini sağlar.Bu nedenle gerçekçi benzetimlerin ya-pılması ve çok sayıda testin benzetim or-tamında çalıştırılması ihtiyacıdoğmaktadır. Benzetimlerin gerçekçiliği-nin artırılması zaman ve işlem gücü kay-nağı gerektirmektedir; ancak katı zamankısıtlarının bulunduğu projelerde yete-rince benzetimin çalıştırılması mümkünolamamakta ve benzetim teknolojileri-nin getirilerinden yeterince yararlanıla-mamaktadır. Bu kısıtı aşmak için herzaman benzetimlerin hızlı bir şekilde ça-lıştırılmasına ihtiyaç duyulmaktadır.

Mühendislik benzetimlerinin yavaş çalış-masına neden olan en önemli etkenler-den biri, yoğun hesaplama işlemlerininbenzetim zamanında yapılmasıdır. Buyoğun hesaplamalardan kaçınmak ama-cıyla, benzetim öncesinde ölçülen veyaçeşitli mühendislik araçlarınca elde edi-len veri tabanlarının kullanılması tercihedilmektedir. Böylece benzetim zama-nında ihtiyaç duyulan değerler veri ta-banlarından çekilerek kullanılır. Veritabanında bulunmayan girdiler için iseveri tabanında bulunan değerler kulla-nılarak geleneksel interpolasyon teknik-leriyle yakın bir çıktı üretilmeye çalışılır.

Bu yöntemin temelde birkaç sorunumevcuttur:• Çıktıların Doğruluğu: Veri taba-

nında bulunmayan değerlerin kestiri-minde kullanılan yöntem, benzetimsonucunu önemli oranda etkileyebilir.Örneğin, parabolik bir eğilim izleyençıktıların kestirimini doğrusal bir şe-kilde yapmaya çalışmak başarılı sonuç-lar vermeyebilir (Şekil 1).

• Veri Tabanının Büyüklüğü: Kullanı-lacak veri tabanı büyüdükçe, gelenek-sel interpolasyon yöntemlerinin dedaha başarılı sonuçlar ürettiği söylene-bilir; ancak veri tabanının büyümesiyledaha çok bellek alanına ihtiyaç olacak-tır. Ayrıca bu veri tabanlarının taşın-ması, yedeklenmesi, güncellenmesi vebenzeri işler de büyük veri tabanlarıiçin birer sorun olmaya başlayacaktır.

• İşlem Gücü: Büyük veri tabanlarınınkullanılması yalnızca bellek alanınaolumsuz etkide bulunmakla kalmayıp,sorgulanan değerlerin veri tabanla-rında aranması da işlemci açısından ol-dukça büyük bir maliyet oluşturmayabaşlayacaktır. Ayrıca doğrusal interpo-lasyon yerine doğrusal olmayan inter-polasyon yöntemlerinden bir tanesikullanılmak istenirse daha da fazlaişlem gücü gerekecektir.

Bu sorunları aşmak için veri tabanları vegeleneksel interpolasyon yöntemleri ye-rine makine öğrenmesi tekniklerini kul-lanmak mümkündür [1]. Doğrusalolmayan fonksiyonların öğretilebildiğiyöntemler ile tıpkı geleneksel interpolas-yon yöntemlerinde olduğu gibi başarılısonuçlar elde edilebilmektedir.

Makine Öğrenmesi Yöntemleri ileÇok Boyutlu Veri Tabanlarının Modellenmesi

Şekil 1: Doğrusal İnterpolasyonla Yapılan Kestirimlerin Parabolik Eğilim Gösteren FonksiyonlardaKullanılmasında Oluşabilecek Hata Örneği


Ocak 2019


Makine Öğrenmesi

Makine öğrenmesi; modellenmesi zorolan karmaşık problemlerin programlan-ması yerine istatistiksel teknikleri kullana-rak bilgisayar sistemlerince öğrenilmesinisağlayan bir yapay zekâ alanıdır [2].Yapay sinir ağları (YSA) makine öğren-mesinin en bilinen ve en çok kullanılanyöntemlerinden bir tanesi olup, biyolojiksinir ağlarından esinlenerek geliştirilmiş-tir. Daha yaygın olarak sınıflandırma(İng. classification) ve kümeleme (İng.clustering) problemleri için kullanılsa da,regresyon problemlerinde başarılı bir şe-kilde kullanılabilmektedir [3].

YSA, aktivasyon fonksiyonu içeren kat-manlardan ve bu katmanlardaki nöron-lardan oluşur. YSA'nın temel çalışmaprensibine göre her bir katmandaki nö-ronlar kendisine gelen girdi sinyallerinibir ağırlıkla (İng. weight) çarpar ve buağırlıkların toplamına bir sapma değeri(İng. bias) ekler. Bulduğu değeri sonolarak bir aktivasyon fonksiyonundangeçirerek bir sonraki katmana iletir. Öğ-renme aşaması, doğru sonuca yakınsa-yan ağırlıkların ve sapma değerlerininbulunmasını amaçlar.

Benzetimlerde Makine ÖğrenmesiYöntemlerinden Yararlanmak

Roketsan’da geliştirilen benzetimlerdede yukarıda bahsedilen sorunlarla karşı-laşılmakta ve çözüm olarak YSA’dan ya-rarlanılmaktadır. Örneğin; uçuşbenzetimlerinde aerodinamik kuvvet vemomentlerin hesaplanmasında büyükölçekli veri tabanlarına ihtiyaç duyulmak-tadır. Uçuş koşullarına göre değişiklikgösteren aerodinamik kuvvet ve mo-mentler benzetim sırasında, öncedenbelirli uçuş koşullarına göre hazırlanmışveri tabanlarından elde edilmektedir.Benzer şekilde irtifaya bağlı değişiklikgösteren atmosfer koşulları da bir veritabanı hâlinde benzetimlerde kullanıla-bilmektedir. Bu veri tabanlarını gelenek-sel interpolasyon yöntemleriylekullanmak yerine, YSA ile modellemekve benzetimlerde kullanmak mümkün-dür [4, 5]. YSA'yı bir mühendislik benze-timinde kullanmak için izlenen süreçŞekil 2'de verilmiştir.

Roketsan’da gerçekleştirdiğimiz çalışma-larda makine öğrenmesi için Python ta-banlı kütüphanelerden yararlanılmıştır.Öğretilen YSA’nın farklı benzetim araçla-

rında kullanılabilmesi için özelliklerinin(ağırlıklar, katmanlar, aktivasyon fonksi-yonları vb.) kaydedilmesi sağlanmıştır.YSA’nın benzetimlere dâhil edilmesi isehâlihazırda geliştirilmekte olan C++ ta-banlı özgün hava aracı modelleme vebenzetim altyapısı kullanılarak gerçekleş-tirilmiştir. Bu sayede Python tabanlı kü-tüphanelerle öğretilmiş YSA’nın mevcutbenzetim çalışmalarına kolay bir şekildeentegre edilebilmesi sağlanmıştır.

Deneysel Çalışmalar

YSA’nın başarımını ölçmek amacıyla ha-zırlanan test verileri için geleneksel yön-temlerle (büyük veri tabanlarındandoğrusal interpolasyon yardımıyla veriçekilmesi) üretilen çıktılar ve YSA’nın üret-tiği çıktılar gerçek verilerle (mühendislikaracından üretilen veriler) karşılaştırılmış-tır. Bu karşılaştırmalar için hem aerodina-mik katsayıların bulunması hem deatmosfer koşullarının belirlenmesi üze-rine birer durum çalışması yapılmıştır.Elde edilen sonuçlar doğruluk, işlemcizamanı ve bellek kullanımı kriterleri üze-rinden aşağıdaki gibi değerlendirilmiştir:• Üretilen sonuçların doğruluğunu de-

ğerlendirmek için korelasyon katsayısı(R) incelenmiştir. YSA’nın çıktıları ile

a

19

Şekil 2: YSA’nın Benzetimlerde Kullanım Süreci

Referanslar

[1]T. RAJKUMAR, J. BARDINA.“Prediction of AerodynamicCoefficients using Neural Networks forSparse Data”. Proc. of the FifteenthInternational Florida ArtificialIntelligence Research SocietyConference, sf. 242-246. 2002.[2]https://en.wikipedia.org/wiki/Machine_learning [3]T-Y. KWOK, D-Y. YEUNG.“Constructive Algorithms for StructureLearning in Feedforward NeuralNetworks for Regression Problems”.IEEE Transactions on Neural Networks,8 (3), sf. 630-645. 1997.[4]N. R. SECCO. “Artificial NeuralNetworks to Predict AerodynamicCoefficients of Transport Airplanes”.Aircraft Engineering and AerospaceTechnology, 89 (2), sf. 211-230. 2014.[5]M. W. GARDNER, S. R. DORLING,“Artificial Neural Networks (TheMultilayer Perceptron)-a Review ofApplications in the AtmosphericSciences, Atmospheric Environment”.Atmospheric Environment, 32 (14-15),sf. 2627-2636. 1998

Koray YAYLAİleri Modelleme ve Benzetim TeknolojileriMüdürlüğüMühendis

Bilge Kaan GÖRÜRİleri Modelleme ve Benzetim TeknolojileriMüdürlüğüKıdemli Uzman Mühendis

Dr. Özgür ATEŞOĞLUİleri Modelleme ve Benzetim TeknolojileriMüdürlüğüMüdür

lek alanının yaklaşık 1200 katı olduğugörülmüştür.

Sonuçlar

Elde edilen sonuçlara göre YSA, işlemcizamanı ve bellek kullanımı açısındançok belirgin bir şekilde geleneksel yön-temlere üstünlük sağlamaktadır. Çıktıla-rın doğruluğuna bakıldığında isegeleneksel yöntemlerin küçük bir farklagerisinde kaldığı, buna rağmen kabuledilebilir aralıklarda değerler ürettiğisöylenebilir. Ayrıca yapılan deneylerdeişlemci zamanı ve bellek kullanımındanküçük miktarlarda taviz vererek YSA’yıdoğruluk açısından daha da iyileştirme-nin mümkün olduğu görülmüştür. Bunedenle YSA’nın sahip olduğu katmansayısını, katmanlardaki nöron sayılarınıve aktivasyon fonksiyonlarını iyileştirerekdoğruluk, işlemci zamanı ve bellek kul-lanımı kriterleri için optimum sonucuüretmek mümkündür.

Son yıllarda GPU kullanımı ile makineöğrenmesi yöntemlerinin daha da etkinbir şekilde kullanılabildiği ve derin öğ-renme tekniklerinin günden güne geliş-tiği görülmektedir. Bu kapsamdageleneksel interpolasyon yöntemleri ilegerçeğe yakınsayan çıktılar üretmek ye-rine, bu teknolojileri kullanarak dahahızlı ve daha doğru sonuçların modernmakine öğrenmesi teknikleriyle elde edi-lebilmesi araştırılmakta olan konulardanbiridir n


mühendislik yazılımıyla üretilen çıktılararasındaki korelasyon katsayılarınınher iki durum çalışmasında da% 98’den daha büyük olduğu gö-rülmüştür. Ayrıca her bir çıktı için orta-lama karesel hata (İng. mean squarederror) ve ortalama mutlak hata (İng.mean absolute error) değerlerinin deoldukça küçük ve kabul edilebilir ara-lıklarda olduğu görülmüştür. Örne-ğin; atmosfer koşullarının belirlenmesidurum çalışmasında stratosfer katma-nındaki sıcaklığın yüksekliğe bağlı ola-rak YSA ile üretilmesinde veaerodinamik katsayı hesaplama çalış-malarında yanal kuvvet katsayısının(Cy) YSA ile üretilmesinde elde edilensonuçlar Şekil 4’te verilmiştir.

• İşlemci zamanı açısından bakıldığında;YSA’yı kullanan benzetimlerin doğru-sal interpolasyonu kullanan benzetim-lerden çok daha hızlı çalışabildiğigörülmüştür. Örneğin aerodinamikkatsayı hesaplamalarında, YSA’nın yak-laşık 40 kat daha hızlı çalışabildiği gö-rülmüştür.

• Bellek kullanımı açısından bakıldı-ğında; YSA kullanımı ile veri tabanları-nın bellekte kapladığı alandankurtulması sağlanmıştır. YSA’nın ihtiyaçduyduğu nöron ağırlıkları (İng.weights and biases), aktivasyon fonk-siyonları ve ölçeklendirme katsayılarıekstra bir bellek kullanımına neden ol-maktadır. Öbür yandan, aerodinamikkatsayı hesaplamaları örneğinde veritabanlarının ihtiyaç duyduğu bellekalanının, YSA için ihtiyaç duyulan bel-

20 Sayı 14

Şekil 4: Bir Benzetimde, YSA’nın Atmosfer Koşullarının Hesaplanması (Solda) ve AerodinamikKatsayıların Hesaplanmasında (Sağda) Kullanılması Durumunda Elde Edilen Örnek Sonuçlar

Tasarım ve Mühendislik GücümüzOcak 2019

Ömür Döngüsü ve Çevresel TestNedir?

Füze sistemleri, fabrikada üretimi ta-mamlandıktan, sarf ya da imha edilenekadar olan ömrü boyunca çeşitli çevrekoşullarına (Şekil 1) maruz kalmaktadır.Ömür döngüsü; bu süreçte sisteminhangi olaylara ve çevre koşullarına nekadar süreyle maruz kalacağını tanımla-maktadır.

Füze sistemleri için çevresel testinamacı; • Ömür döngüsü boyunca maruz kalı-

nacak çevresel koşullar altındaki per-forması, dayanımı laboratuvarortamında ve kontrollü koşullarda testetmek,

• Hangi çevre koşullarında, hangi sevi-yede performans düşüşü olduğunuve arıza limitlerini tespit etmektir.

Çevresel test mühendisinin görevi;• Sistemin operasyonel gereksinimle-

rini, ömür döngüsünde sistem, alt sis-tem ve komponent seviyesindesağlamak için, tasarım ve test gereksi-nimlerine çevirmektir.

Bu kapsamda başta MIL-STD-810 stan-dardı olmak üzere, çeşitli çevresel teststandartlarındaki prosedürlerden ve veritabanlarından faydanılmaktadır.

Genel olarak uygulanan çevresel testleraşağıdaki gibidir: • Sıcaklık (Düşük Sıcaklık/Yüksek Sıcak-

lık/Sıcaklık Şoku)• Basınç Değişimi• Nem• Güneş Işınımı• Yağmur/Suya Dayanıklılık• Mantar/Küf• Korozyon• İvme• Titreşim (Kargo taşıma/Entegre ta-

şıma/Serbest uçuş/Bağlı uçuş)• Şok • Buzlanma• Toz/Kum

Çevresel Test Mühendisliği Süreci

Her askerî sistemin maruz kalacağı çev-resel koşullar ve operasyonel senaryolarfarklıdır. Operasyonel senaryolar kulla-nıcı makam tarafından tanımlanmakta-dır. Bu senaryolar ışığında ömürdöngüsü oluşturularak, çevresel gerek-

sinimler türetilmektedir (Şekil 2). Bu sü-reçte aşağıdaki maddeler tanımlanır:• Sisteme özgü hangi ömür evrelerinin

olduğu (depolama, taşıma, yergörev, bakım, yükleme, uçuş görev,entegre taşıma, bağlı uçuş vb.),

• Ömür evrelerinde sistemin konfigü-rasyonu,

• Kontrolsüz ve kontrollü depolama ko-şulları ve süresi,

• Sistemin ömrünü geçireceği coğrafive fiziksel koşullar,

• Kargo olarak taşındığı araçlar (tren,gemi, kamyon, kargo uçağı, helikop-ter vb.) ve gideceği mesafe,

• Paketleme/Sandık vb. ihtiyaçları,• Sistemin monte edileceği ve depola-

nacağı platformlar,• Diğer sistemlerle yapısal, elektriksel

arayüzler.

Çevre koşulu gereksinimlerinin doğru-lama yöntemleri ve test kalemi konfigü-rasyonları belirlenirken yurt içindekiçevresel test altyapılarının kabiliyetleri vetest kalemi özellikleri dikkate alınmakta-dır. Test altyapısı olmayan çevresel ko-şulların doğrulamalarında analiz vebenzeri yöntemlerin uygunluğu değer-lendirilmektedir.

Füze Tasarım ve Geliştirme SürecindeÇevresel Test Mühendisliği

Şekil 1: Füze Sistemleri için Çevresel Koşullar

a

21

Test ile doğrulanacak çevre koşulu ge-reksinimleri için, test adımları vegeçme/kalma kriterlerini içeren test ha-zırlık raporları oluşturulmaktadır. Çevre-sel test parametreleri ve süreleri hersisteme özel olarak gerçek ömür dön-güsüne göre uyarlanarak test tasarımıyapılmaktadır. Sistemin dayanıklı veoperasyonel olması gereken sıcaklık ara-lığı, basınç değişimi, nem değeri, yağ-

mur, buzlanma, toz/kum, güneş ışınımıgibi iklimsel koşulların şiddeti, titreşim veşok profilleri çevresel test parametrele-rini oluşturmaktadır. Başta Roketsan’dayer alan çevresel test altyapıları olmaküzere, yurt içindeki çevresel test altyapı-larında testler gerçekleştirilmektedir(Şekil 3, 4, 5 ve 6). Yurt içinde altyapısıolmayan çevresel testler, proje koşullarıimkân verdiği ölçüde yurt dışındaki alt-

yapılarda da gerçekleştirilebilmektedir.

Testlerde kullanılan verinin sisteme vesistemin maruz kalacağı ortama özgüolması, tasarıma doğru girdi sağlamakve ömür döngüsü şartlarını sağlıklı si-müle edebilmek açısından önem kazan-maktadır. Çevresel test parametrelerininve sürelerinin her sisteme özel olarakgerçek ömür döngüsüne göre uyarlan-

22 Sayı 14


Şekil 2: Çevresel Test Mühendisliği Süreci

Şekil 3: Santrifüj Test Ekipmanı, Titreşim Test Ekipmanı ve Şartlandırma Kabini

Ocak 2019


ması MIL-STD-810 G’de “tailoring” ileifade edilmektedir.

MIL-STD-810 standardı, elde ölçüm ve-risi varsa bunu kullanmayı, olmamasıhâlinde standartta yer alan verileri kul-lanmayı önermektedir. İlgili çevreselkoşul için yapılan bir ölçüm varsa önce-likli olarak ölçüm değerinin test sıra-sında kullanılması hedeflenmektedir.Füze sistemlerinin özelikle kargo ve en-tegre durumdaki taşıma koşulları için,araçlardan sisteme iletilecek titreşim veşok değerlerine ihtiyaç vardır. Kullanıla-cak platformlardan titreşim ve şok veri-sinin toplanması gerekmektedir.Toplanacak verilerle millî bir standardınoluşturulması, füze sistemleri tasarım ve

test çalışmalarının daha kısa sürede,gerçeğe uygun ve doğruluk payı yük-sek şekilde gerçekleştirilmesine destekolacaktır. Böylece füze sistemlerinin gü-venirlik seviyesinin artması sağlanacak-tır. Bu nedenle ölçüm çalışmalarınaönem verilmektedir.

Çevresel Test LaboratuvarıÇalışmaları

Taktik Füze Sistemleri Grup BaşkanlığıSistem Test ve DeğerlendirmeMüdürlüğü’nde mevcut çevresel testaltyapısında enerjik olmayan sistemle-rin, alt sistem seviyesindeki çevresel test-leri yapılabilmektedir. -75 °C ile +180 °Caralığındaki sıcaklık, % 98 nem oranınakadar bağıl nem ve 1 mbar’a kadardüşük basınç testleri, test kalemlerinindayanıklı olma ve görev yapabilme du-rumlarına göre gerçekleştirilebilmekte-dir. Bu kapsamda beş adet şartlandırmatest kabini kullanılmaktadır.

Test taleplerinin altyapı kabiliyetleri açı-sından uygunluğu değerlendirilmekteve uygun olan testler için takvim plan-laması yapılmaktadır. Referans verilenstandart ekipmanların ve test ekipman-

larının kullanım talimatnameleri dikkatealınarak, testin en doğru şekilde gerçek-leştirilmesi hedeflenmektedir n

Kerim SİZENCevresel Etkiler Test BirimiTeknisyen

Nihal YASATEKİNSistem Test ve Değerlendirme MüdürlüğüKıdemli Usta Teknisyen

Melis AYBARSistem Test ve Değerlendirme MüdürlüğüMühendis

Okan CELEPCevresel Etkiler Test BirimiMuhendis

Senem GÜCÜYENER ZALOĞLUSistem Test ve Değerlendirme MüdürlüğüLider Mühendis

23

Şekil 4: Toz Testi Şekil 5: Titreşim Testi

Şekil 6: Buzlanma Testi

24 Sayı 14

Modern sistemler özel biramaç için geliştirilenkarmaşık ve çok bileşenliürünlerdir.

Her bir sistemin, ömür döngüsü bo-yunca yürütülecek faaliyetlerinin tanım-lanması, yapılandırılması ve takibinikolaylaştıracak bir iskelet yapıya ihtiyacıvardır. Bu iskelet yapılar Sistem Geliş-tirme Ömür Döngüsü (SGÖD) modelle-ridir (İng. System Development LifecycleModel).

Yürütülen projenin ihtiyaçlarına göre se-çilen ve detaylandırılan SGÖD modeli ileproje takvimi tüm paydaşlar tarafındanaynı şekilde anlaşılacak şekilde tanımlan-mış olur ve faaliyetlerin takibi yapılır.

Şelale (Waterfall) Modeli

SGÖD modellerinin atası olarak sayıla-bilecek Şelale (Waterfall) Modeli (ŞM),uzay araçları için yazılım geliştirme sü-reçlerine yönelik olarak 1970’lerde ya-ratılmıştır. ŞM adım adım ilerleyen ve biradım bitmeden diğerinin başlamadığıbir modeldir. ŞM, yazılım geliştirme sü-recini Şekil 1’de gösterilen yedi adımaayırmıştır.

ŞM, adımlarının kolayca anlaşılabilirliğive basit yapısı nedeniyle son derece po-püler bir yaklaşım olmuş, farklı ürünlerve farklı süreçlere adapte edilmeye çalı-şılmış, bunun için modele farklı adımlareklenip çıkarılmıştır. Ancak, modelin hervaryasyonunda ortak kalan özelliğiadımsallığı olmuştur.

Bu modelde ürün geliştirme süreci birşelale gibi sürekli olarak sadece aşağıilerleyen bir süreç olarak tanımlanmıştır.Bu nedenle bir aşağı adıma geçildiktensonra geri dönülmemesi beklenmekte-dir. Sürecin ilerleyişi sırasında yeni ge-reksinimlerin oluşması gibi öncekiadımlara geri dönmeye neden olacakadımlar, bu model akışı içinde sürecedâhil edilememektedir.

Bu modelin avantajları şu şekilde tanım-lanabilir:• Projenin başlangıç aşamasında de-

taylı bir plan yapılmasını sağlaması,• Detaylı dokümantasyon ihtiyacını be-

lirlemesi,• Modelin basit ve kolay anlaşılabilir ol-

ması.

Sistem Geliştirme Ömür Döngüsü ModellerindeGeleneksel ve Modern Yaklaşımlar

Şekil 1: Şelale Modeli


Şekil 2: V Modeli

Ocak 2019

Modelin dezavantajları olarak da şunlarsöylenebilir:• Modelin bazı karmaşık projeleri fazla

basite indirgemesi,• İleri adımlarda fark edilebilecek hata-

ların giderilmesini zorlaştırması,• Önceki adımlardaki değişimlerin

süreç akışı içine entegre edilememesi,değişim olan adıma dönmek gerek-mesi,

• Prototip üretim aşamasının sonunagelene kadar elle tutulur bir sonucunortaya çıkmaması.

V Modeli

V Modeli (VM), ŞM içinde sadece testaşaması olarak tanımlanmış adımı de-taylandırmak amacıyla 1980’lerde or-taya konmuştur. Her bir geliştirmeadımına ilişkin yapılacak doğrulamatestlerinin ilgili adımda tanımlandığı birmodeldir. Model akışı Şekil 2’de göste-rilmiştir.

VM’nin yarattığı en büyük gelişme mo-delin sol kolunda yer alan adımların herbirinin sağ kolda yer alan ilgili adımdadoğrulanmasını ve test faaliyetlerinin buanlayışa göre yönetilmesini sağlamaktır.Bu modelde, entegrasyon ve doğru-lama döneminde (sağ kolda) yürütüle-cek testlerin her biri kendisiyle aynıhizada bulunan, tanımlama ve tasarımdönemindeki (sol kolda) ilgili adımdaplanlanır.

VM hayatımıza “doğrulama” ve “geçerlikılma” ifadelerini sokmuştur. Doğru-lama (İng. verification), ürünün sistem

gereksinimlerine, geçerli kılma (İng. va-lidation) ise ürünün kullanıcı gereksi-nimlerine uygun olup olmadığınıgösteren faaliyetleri içerir.

Doğrulama faaliyetleri ile “Doğru şe-kilde yaptık mı?” (İng. “Did we build itright?”) sorusu, geçerli kılma faaliyetleriile ise “Doğru şeyi yaptık mı?” (İng. “Didwe build the right thing?”) soruları ce-vaplanmış olur.

VM'nin sol kısmında yer alan ilk dörtadım aşağıda açıklanmıştır.

Kullanıcı Gereksinimleri• Ürün gereksinimlerinin müşteri pers-

pektifinden tanımlandığı adımdır.• Kabul testi de bu aşama içinde plan-

lanmalıdır.

Sistem Gereksinimleri• Kullanıcı gereksinimlerine karşılık

gelen sistem gereksinimlerinin belir-lendiği adımdır.

• Eğer karşılanamayacak bir kullanıcıgereksinimi varsa bu aşamada belirtil-melidir.

• Sistem seviyesi testler bu aşamadaplanlanır.

Sistem Mimarisi• Alt sistemlerin tanımlandığı ve sistem

gereksinimlerinin alt sistemlere kırıl-dığı adımdır.

• Alt sistemler arasındaki arayüzlerin ta-nımlanması ve alt sistemlerin enteg-rasyon testlerinin planlanması da buaşamada yapılır.

Tasarım• Alt sistem bileşenlerinin belirlendiği kı-

sımdır.• Bileşenler arasındaki arayüzlerin ta-

nımlanması, entegrasyon testlerininplanlanması ve detay tasarım faaliyet-leri bu aşamada yürütülür.

VM, ŞM’nin basit ve kolay anlaşılabilirolma özelliğini korurken aynı zamandaürün kabul ve alt sistem test kriterlerininŞM’ye göre daha erken safhalarda bili-niyor olmasıyla tasarımcıların yürüteceğiçalışmalarda netlik sağlamaktadır.Ancak, ŞM’de olduğu gibi VM de bazısistem geliştirme faaliyetlerini yönet-mekte yetersiz kalabilmektedir.

Spiral Model

1980’lerin sonunda geliştirilen SpiralModel (SM), diğer modellerin dikkate al-madığı risk analizi yaklaşımını da sistemgeliştirme sürecine dahil etmiştir. SM ite-ratif bir model olup her bir tasarım artı-mında ürüne katılan yeni özelliklerindoğrulanması için yeni bir prototip kul-lanılmasını öngörür. Bu yaklaşımda ta-sarım ve çalışan prototipler üzerindenyürütülen tasarım doğrulama faaliyetleriel ele ilerlediğinden risk en aza indirilmişolur.

Şekil 3’te gösterilen Spiral Modelde herbir iterasyonun dört aşaması vardır:• Planlama: Bu aşamada yapılacak ite-

rasyon için gereksinimler belirlenir.• Risk Analizi: Bu aşamada riskler, fır-

satlar ve alternatif çözümler tanımla-nır. Eğer risk yüksek ise alternatif

a


26 Sayı 14

çözümler değerlendirilir. Risk analiz ilemevcut iterasyonu doğrulayacak birprototip belirlenir.

• Üretim: Bu aşamada ürün tasarlanır,prototip üretilir ve test edilir.

• Değerlendirme: Bu aşamada yapı-lan iş değerlendirilir ve değerlen-dirme sonucunda yapılan çalışmanınürüne eklenip eklenmeyeceği belirle-nir. Bu aşamada ortaya konan ürün,spiralin bir sonraki iterasyonu için birtemel oluşturur.

Her bir iterasyon sonucunda bir sonrakiiterasyon için gereksinimler belirlenir vesüreç ilerlemeye devam eder.

Bu modelin en büyük avantajı risk ana-lizidir. Risk analizi, proje ilerleyişi içindekarşılaşılacak risklerin tasarım kararlarıylaçözülmelerini veya bu risklerden kaçın-mayı sağlar. Risk analizi yaklaşımı, bumodeli yüksek risk faktörü bulunan pro-jelerde veya daha önce tecrübesininbulunmadığı alanlarda yapılacak çalış-malarda uygun bir model hâline getirir.

Bu modelin en büyük dezavantajı iserisk analizinin ve birden çok prototipüretiminin proje maliyetini artırmasıdır.

Scrum Modeli

1990’lı yıllardan beri kullanılmakta olanScrum, adını rugby oyununda küçükkural ihlalleri sonrasında oyunu yeniden

başlatma prosedüründen almakta olup“yüksek değere sahip ürünleri, üretkenve yaratıcı bir şekilde geliştirmeyi ve kar-maşık problemleri yönetmeyi sağlayanbir çerçeve” olarak tanımlanmaktadır.

Scrum, özellikle yazılım geliştirme süreç-lerinde kullanılan Çevik (İng. Agile) yak-laşımından izler taşımakta olup;• Süreçler ve araçlardan ziyade bireyler

ve etkileşimlere,• Kapsamlı dokümantasyondan ziyade

çalışan yazılıma,• Sözleşme pazarlıklarından ziyade müş-

teri ile iş birliğine,• Bir plana bağlı kalmaktan ziyade de-

ğişime değer vermeye önem vermektedir. Bu prensipler dahi-linde Scrum öngörülebilirliği en iyi sevi-yeye çıkarmak ve riskleri kontroledebilmek amacıyla SM’de olduğu gibiartımlı bir yaklaşım kullanır ve her bir ar-tıma koşu (sprint) adını verir.

Şekil 4’te gösterilen Scrum Modeli’ndeprojede yapılması gereken işler (veya sis-tem gereksinimleri) yönetim tarafındanönceliklendirilir. Yaklaşık bir ay sürecekolan her bir koşu için "Koşu İş Listesi" be-lirlenir ve bu liste detaylandırılarak bir


Şekil 4: Scrum Modeli

Şekil 3: Spiral Model

SGÖD modeli bu süreçlerin tanımları,girdileri, çıktıları ve birbirleri arasındakiilişkileri içerir ve sistemin karmaşıklığına,amacına, kullanım şekline ve diğer ko-şullara göre değişebilir. SGÖD modeli-nin seçilmesinde süreçlerin en verimlişekilde yönetilmesi gözetilir n

Referanslar

https://www.scrum.org/resources https://airbrake.io/blog/sdlc/https://www.acm-software.com/scrumInternational Standard ISO/IEC/IEEE15288 - Systems and SoftwareEngineering - System Life CycleProcesses. (2015).Isaias, P., & Issa, T. (2015). Chapter 2 -Information System Development LifeCycle Models. High Level Models andMethodologies for InformationSystems. içindeRoyce, W. W. (1970). Managing theDevelopment of Large SoftwareSystems. Los Angeles, USA: TechnicalPapers of Western Electronic Showand Convention (WesCon).Schwaber, K., & Sutherland, J. (2017).The Scrum Guide.

Sabri Alper KESKİNBLS Sistem Muhendisligi ve TeknolojiYonetimi BirimiMühendis

Utku GÜMÜŞBLS Sistem Muhendisligi ve TeknolojiYonetimi BirimiLider Mühendis

Ali GÜRÜNBLS Sistem Muhendisligi ve TeknolojiYonetimi BirimiYönetici Mühendis

veya birkaç gün gibi kısa sürelerde ta-mamlanabilecek parçalara bölünür.

Koşu sırasında her gün yapılan Scrumtoplantıları ile bahse konu detaylandırıl-mış iş listesi üzerinden süreç takip edilir,riskli kalemler zamanında belirlenir ve ta-mamlanmaları için desteklenir. Koşu so-nucunda yapılan gözden geçirmetoplantısı ile İş Listesinde hangi gereksi-nimlerin tamamlandığına karar verilir vebu gereksinimler artım olarak adlandırılır.

Diğer yöntemlerden farklı olarak Scrumyönteminde deneysellik, kontrol ve şef-faflık ön plandadır. Her bir koşuda edi-nilen deneyimler bir sonraki koşuya ışıktutar ve gerekiyorsa yöntem bu tecrü-beler doğrultusunda adapte edilir. Ben-zer şekilde her bir koşunun sonundagerekmesi durumunda İş Listesi güncel-lenir.

İş Listesinin güncellenmesi sonrasındascrum ekipleri kendi içlerinde ve ekiplerarası koşuyla ilgili geriye dönük gözdengeçirme toplantıları (İng. sprint retros-pective) yaparlar. Bu toplantılarda ekip-lerin scrum sürecine uygun olarakhangi işleri iyi yapabildiği, hangi görev-lerde süreçleri ilerletmede zorluklar ya-şadığı ve bundan sonraki adımlardabuna benzer süreçleri ilerletirken nasılyeni yaklaşımlar sergileyeceği konuları

tartışılır. Bu toplantıların içeriği Şekil 5’tegösterilmektedir.

Scrum yapısının avantajları şu şekilde sı-ralanabilir;• Planlama sadece proje başında değil

her koşu başlangıcında yapılır. “Bütü-nün planı” yerine doğruluğu dahayüksek olan “parçanın planı” yapılmışolur ve koşu gelişmeleri yakındantakip edilir.

• Otonom proje ekibi yapıları ve projeekibinin kendi içinde yapılan işleritakip ettikleri toplantılar sayesinde sü-rekli üretkenliği teşvik eder.

• Riskli görülen durumlarda hızla önlemalabilme kabiliyeti sağlar.

Bu modelin dezavantajları olarak daşunlar gösterilebilir;• Çok fazla çalışanı olan proje ekipleri

için koordine edilmesi zordur.• Dokümantasyonun hafif olması çok

paydaşlı projelerde anlaşılır olmayızorlaştırır.

Değerlendirme

SGÖD modelleri ile sistemi geliştirenekip, kullanıcı ve diğer paydaşlar tara-fından sistemin ömrü boyunca tümevrelerde yürütülecek faaliyetlere yö-nelik süreçler tanımlanır ve faaliyetlerbu süreçlere göre yönetilir.

Ocak 2019


Şekil 5: Tipik Bir Geriye Dönük Koşu Gözden Geçirmesi Toplantısı İçeriği

28 Sayı 14

Özellikle küçük mühimmat,taşınma, depolanma veyaistiflenme esnasında sandıkiçerisinde muhafazaedilmektedir.

Bu aşamalarda meydana gelebilecekdüşme ya da çarpma gibi etkiler ve ta-şınma esnasında maruz kalacakları titre-şim yükleri sonrasında mühimmatınişlevselliğini koruması beklenmektedir.Bu sebeple sandık içi köpüğün mal-zeme tipi ve yerleşimi önem arz etmek-tedir. En uygun köpük malzeme tipineve yerleşimine, belirlenen konfigüras-yonlarda gerçekleştirilen analiz ve testçalışmaları ile karar verilmektedir.

Polimerik Köpük Malzemeler

Köpük malzemeler, elastik özellikleriniyüksek oranda kaybetmeden, darbe-şokenerjisini absorbe edebilme, göreceliolarak düşük ağırlığa sahip olma ve nis-peten ucuz maliyetleri nedeniyle, oto-motiv ve savunma sanayisine ek olarakbeyaz eşya ve inşaat sektöründe degeniş bir kullanım alanına sahiptir (Şekil1).

Köpük malzemeler esasen gözenekli hüc-resel yapıya sahip olmakla birlikte, hücreduvarlarının yapısına göre açık veya ka-palı hücreli olarak sınıflandırılmaktadır.Endüstride kullanım maksatlarına görebu malzemeler için ayrıca, “Crushable/Flexible” ve “Metalik/Polimerik” ayrımınagidilmektedir. Bu çalışmada, elastomertabanlı Polimerik Köpük Malzemeler

meydana gelmektedir. Doğrusal elastikkısımda polimer köpük malzemenintemel özellikleri baskındır. Plato kıs-mında polimerik malzemenin hücre du-varlarında elastik burkulma (İng.buckling), plastik akma ve gevrek hasar-lar gerçekleştiği için hücre duvarı özel-likleri baskındır. Yoğunlaşma kısmındaise, plato kısmında başlayan plastik vegevrek hasarların artarak hücre duvala-rının birbiriyle temas etmesi sonucumalzemenin direngenliğinde ciddi artışgörülmektedir. PKM'lerin darbe enerji-sini absorbe etmede en etkili olduklarıkısım, gerilme-gerinim eğrisinin platokısmıdır (Şekil 2).

PKM’nin mekanik davranışı temel olarak;yoğunluğun, ortam sıcaklığının vemaruz kalınan gerinim oranının bir fonk-siyonudur (Şekil 3). Tipik bir PKM'nin bu

Mühimmat Taşıma Sandığı Tasarım SürecindeDinamik Analiz ve Test Çalışmalarının Önemi

(PKM’ler) ele alınmıştır.

Polimerik Köpük MalzemelerinMekanik Davranışı

KM’lerin mekanik davranışı; polimermalzemenin hammaddesine, imalattekniğine, yoğunluğuna, çalışma koşul-larında maruz kaldığı gerinim oranı ileortam sıcaklığına bağlı olarak değişiklikgöstermektedir.

PKM, çekme yüklenmesine karşı son de-rece zayıf olmasından dolayı, basmayükü taşıyacak şekilde tasarlanmaktadır.Tüm köpük malzemeler benzer formasahip, doğrusal olmayan bir basma ge-rilme-gerinim davranışı sergilemektedir. Basma gerilme-gerinim eğrisi; doğrusalelastik kısım, plato kısmı ve yoğunlaşmakısmı olmak üzere üç temel kısımdan


Şekil 1: Polimerik Köpük Malzemenin Çeşitli Kullanım Alanları

Ocak 2019

üç parametrenin mekanik davranış üze-rine etkisine göre, PKM direngenliğiortam sıcaklığının düşmesi, PKM yoğun-luğu ve maruz kalınan gerinim oranınınartması ile artış göstermektedir.

PKM’nin hücresel yapısında gaz veyasıvı bulunması nedeniyle, maruz kaldığıyüklemenin hızına bağlı olarak mal-zeme içinde sıkışan akışkanın malzeme-nin dışına tahliyesi, mekanikdavranışların ciddi anlamda gerinimoranına bağlı olması sonucunu doğur-maktadır.

Taşıma Sandığı Düşürme Analizve Testleri

PKM karakterizasyonu operasyonel ko-şullara uygun olarak numune bazındagerçekleştirildikten sonra, ürün bazındaSE analizleri koşturulmaktadır. SE analiz-leri sürecinde, tasarımda kullanılabile-cek PKM tipi ve yerleşim sayısına bağlıolarak, koşturulacak analiz sayısı artmak-tadır. Analizlerin makul bir sürede ta-mamlanabilmesi için kullanılacak SEmodelinin olabildiğince basit olması vegerçek davranışı da yansıtması gerek-mektedir. Bu sebeple, önceden icra edi-len model test sonuçları baz alınarak, SEanaliz modeli basitleştirilmektedir. Basit-leştirilmiş SE analiz modeli oluşturulduk-tan sonra, PKM tipine, yerleşimine vegeometrisine bağlı olarak belirlenen se-naryolarda düşürme analizleri çözdürül-mektedir. Düşürme analizleri ile kritik biralt sistem üzerinde oluşan, özelliklefarklı PKM yerleşimlerinde meydanagelen ivme seviyelerinin karşılaştırılmasıyapılmaktadır (Şekil 4).

SE analizlerinden elde edilen sonuçlaragöre üretimleri gerçekleştirilen farklıPKM yerleşim ve geometrilerine sahiptaşıma sandıkları ile düşürme testlerigerçekleştirilmektedir. Düşürme testle-rinde belli noktalardan ivme-zaman

a


Şekil 2: PKM Tarafından Absorbe Edilen Deformasyon Enerjisi

Şekil 4: Farklı PKM Yerleşimleri için Düşürme Test-Analiz Konfigürasyonu

Şekil 3: (a) Sıcaklık, (B) Gerinim Oranı ve (C) Yoğunluğun Tipik Bir PKM’nin Mekanik Davranışına Etkisi

Referanslar

[1]. Sherwood, J. A., “ConstitutiveModeling and Simulation of EnergyAbsorbing Polyurethane Foam UnderImpact Loading”, Polymer Engineeringand Science, Vol.32, No.16, pp.1138-1146, 1992.[2]. Avalle, M., Belingardi, G.,Montanini R., “Characterization ofpolymeric structural foams undercompressive impact loading by meansof energy-absorption diagram”,International Journal of ImpactEngineering 25, pp.455-472, 2001.[3]. ASTM Standard D1621-00,

“Standard Test Method forCompressive Properties of RigidCellular Plastics”, ASTM International,www.astm.org[4]. Liu, Q., Subhash, G., “APhenomenological Constitutive Modelfor Foams Under LargeDeformations”, Polymer Engineeringand Science Vol. 44, No.3, 2004.

Eren KOÇAKDinamik Analiz ve Test BirimiMühendis

Efecan YARHava Savunma Füze Sistemleri MekanikTasarım BirimiMühendis

Kenan GÜRSESDinamik Analiz ve Test BirimiLider Mühendis

30 Sayı 14


verisi toplanmakta ve değerlendirmeyapılmaktadır. SE düşürme analizlerinebenzer olarak, düşürme testlerindenelde edilen ivme-zaman verilerinin defarklı PKM yerleşimleri için karşılaştırmasıyapılmaktadır (Şekil 4).

Sonuç ve Değerlendirme

Mühimmat taşıma sandığı tasarım süre-cinde, mekanik tasarım, imalat ve testaşamaları arasında optimum tasarımaulaşılabilmesi için çoğunlukla iterasyongerekmektedir.

SE modelleme ve analiz yaklaşımındanyararlanılarak, en iyi tasarım alternatifi-nin tasarım sürecinin olabildiğince

erken safhasında belirlenmesi, prototipgeliştirme aşamasındaki maliyetlerdenve zamandan ciddi oranda tasarruf sağ-lamaktadır [4]. Farklı PKM yerleşimleriiçin gerçekleştirilen test ve analizlerdealt sistemde ortaya çıkan ivme davranış-ların tutarlı sonuçlar verdiği Şekil 5'tegörülmektedir.

Ek olarak, tasarım sürecinin başında,üründe kullanılabilecek PKM tiplerininbelirlenmesi gerekmektedir. BelirlenenPKM tipleri ile gerçekleştirilecek SE ana-lizlerinden sağlıklı sonuçların elde edile-bilmesi için ürünün maruz kalabileceğigerinim oranı ve sıcaklık değerlerindenumune testlerinin gerçekleştirilmesiönem arz etmektedir n

Şekil 5: Farklı PKM Yerleşimleri için Alt Sistem Üzeri İvme Seviyeleri, Test-Analiz Karşılaştırması

Ocak 2019 31Tasarım ve Mühendislik Gücümüz

Füze sistemlerinin birçok altdinamiği vardır.

Alt dinamiklerin analizi için en önemliadımlardan biri, füzenin gerçek ortamkoşullarında test edilmesidir. Bu gerçek-liği sağlayabilmenin en iyi yöntemi iseatışlı testlerdir. Ancak atışlı testlerin mali-yet/test sayısı limiti düşünüldüğündefüze sistemi, gerçek ortam koşulları si-müle edilerek kapalı döngü içerisindetest edilmektedir. İlgili testler, füze sis-temlerinde kullanılan yazılımların (uçuşkontrol, navigasyon ve stabilizasyon) veaviyonik donanımların (arayıcı bölümü,güdüm bölümü ve kontrol bölümü) en-tegre bir şekilde, gerçek zamanda vefüze uçuş kontrol döngüsü içerisinde,hedef ile ilgili bilgilerin (hedef izinin vehedef hareketlerinin gerçek donanımlarile oluşturulması) gerçek şartlara enyakın ortam koşullarında simüle edilerekyapıldığı döngüde donanım testleridir.

Kızılötesi arayıcı başlıklı füze sistemlerinindöngüde donanım testlerinde yer alanen önemli adımlardan birisi gerçek se-naryo koşullarına dayanarak oluşturulankızılötesi sahnenin füze arayıcı başlığınakolime edilerek yansıtılmasıdır. Kolimeedilecek sahneleri gerçeğe en yakın şe-kilde modelleyebilmek için, kızılötesisahne oluşturma yazılımlarının entegreolduğu sistemler kullanılmaktadır. Bumakalede, döngüde donanım testle-rinde kullanılan Kızılötesi Sahne Oluş-turma yazılımlarından bahsedilecektir.

Döngüde donanım testlerinde farklıprojelere hizmet eden iki farklı kızılötesisahne oluşturma yazılımı kullanılmakta-dır. Kızılötesi Sahne Oluşturma Sistemle-ri’nin (KÖSOS) genel çalışma diyagramı

malzeme tanımı yapılabilmektedir. Bunaek olarak, ihtiyaç duyulması hâlinde ilgiliyazılımlar üzerinden atmosferik etkiler(hava şartları, iklim şartları, ortam meteo-rolojik şartları) ve algılayıcı etkileri (algıla-yıcı yönelim/konum ve farklı algılayıcıtiplerin tanımlanması, piksel düzensizli-ğini ve ısıl optik etkileri tanımlayabilmesi)modellenebilmektedir. Bu yazıda bahse-dilecek KÖSOS mimarisi, kızılötesi sahne-nin elde edilme basamaklarının herbirinin farklı işlev ve amaca hizmetetmek üzere geliştirilmiş modüller üze-rinden tamamlanmasına dayanmakta-dır. Döngüde donanım testlerindekullanılan kızılötesi sahne oluşturma ya-zılımları genel işleyiş olarak benzerlikgösterdiği için, sahne oluşturma adım-ları her iki yazılım için ortak olarak anla-tılacaktır.

Kızılötesi Sahne Oluşturma Sistemi

Şekil 1’de gösterilmiştir. Bu görselden deanlaşılacağı üzere, termal kamera ileatışlı testlerin yapılacağı gerçek ortamlar-dan ve hedeflerden alınmış veriler kulla-nılarak döngüde donanım testleri içinfüze arayıcısına gerçeğe en yakın şekildemodellenmiş sahneler yansıtılmaktadır.

Bu kısımda kızılötesi sahne oluşturma ya-zılımlarının dinamiklerinden bahsedile-cektir. Bu yazılımları kullarak füzeningerçek hayatta karşılaşabileceği platformmodelleri (kara, hava, deniz ve füze) vearazi modelleri oluşturulabilmektedir.Ayrıca bu yazılımlar güncellenebilir mal-zeme veri tabanlarına sahiptir. Bu sa-yede istenilen optronik özelliklere(spektral yayıcılık, yansıtıcılık ve soğurmakatsayıları) ve termal özelliklere (ısıl ilet-kenlik, özgül ısı, yoğunluk vb.) sahip

Şekil 1: KÖSOS Çalışma Diyagramı

a

32 Sayı 14

Kızılötesi Sahne ModellemeBasamakları

İlgili yazılımların ilk basamağı, örnek teş-kil edecek diğer KÖSOS yazılımlarındaolduğu gibi, kızılötesi imzası oluşturula-cak nesnenin katı modelinin hazırlanma-sıdır. Nesne, gerçek boyutlarına uygunşekilde katı model programında model-lenmelidir ve ilerleyen basamaklarda kul-lanılacak olan modülleri yormamakadına, modelleme esnasında nesneninmümkün olduğunca az poligona sahipolması sağlanmalıdır. Görünür dalgaboyu aralığında modellenen nesneninistenen renkte görülmesi yine bu basa-makta sağlanmalıdır. Nesnenin üzerine,katı model programının takip edilmesigereken işlem basamaklarına uyularak,görünür dalga boyu aralığında renk ata-ması yapılır. Bu adım bize istenilen böl-geye farklı termal değerler atamamıziçin avantaj sağlamaktadır. Son olarakmodellenen nesnenin, modellemeprogramının koordinat düzleminde(x,y,z) = (0,0,0) koordinatlarına denk ge-lecek şekilde pozisyonunu alması sağla-nır. Bu işlem, gerçek zamanlı simülasyon

testlerine geçildiği zaman füzenin görüşalanının merkezi ile katı modellerin mer-kezinin aynı koordinatta olmasını sağla-maktadır. Şekil 2’de katı model programıkullanılarak örnek olarak oluşturulan vefarklı sıcaklığa sahip termal bölgeleri be-lirlenmiş hava ve deniz platform örnek-leri görülmektedir.

İkinci basamak olarak; katı modeli hazırve görünür dalga boyu aralığındakirenk ataması yapılmış modelin, istenenkızılötesi dalga boyu aralığında sahipolacağı kızılötesi imzasının oluşturulma-sına yönelik yazılımın ilgili modülündemateryal ve sıcaklık ataması gerçekleşti-rilir. Modülde gerçekleşen materyal ata-ması geri alınabilen bir işlem değildir. Busebeple modellenen nesnenin materyalözelliklerine, ilgili koşullar değerlendirile-rek doğru bir şekilde karar verilmelidir.Sıcaklık ataması, daha sonraki modül ba-samaklarında güncellenebilir bir işlem-dir.

KÖSOS yazılımlarının üçüncü basama-ğında, katı modellerin kızılötesi imzasıoluşturulmaktadır. Bu basamakta, nes-

nenin katı model geometrisine tanım-lanmış dalga boyunda sıcaklık atamasıyapılır. Bu basamak neticesinde modelinkızılötesi imza dosyası elde edilmiş olur.

Dördüncü basamakta, kızılötesi imzasıhazır olan nesnenin uygun arka plan ileentegre olması sağlanır. Bahsedilen arkaplan; arazi, gökyüzü, deniz vb. ortamlarolarak yukarıda geçen basamakların bi-rebir takip edilmesi ile modellenmiş arkaplanlar olabilir. Nesneye ve arka planaait olan parametrelerin (görüş alanıaçısı, görüntü piksel sayısı, maksi-mum/minimum nesne/arka plan ışımadeğerleri vb.) modüldeki varsayılan de-ğerlerde tutulması mümkün olduğugibi, istenen aralıklarda ve değerlerdede tutulabilmektedir. Modellenen nesneve arka planın kızılötesi imzalarınındoğru bir şekilde hesaplanması için, ge-rekli atmosferik duruma uygun atmosferbilgisi girdileri de bu modülde senaryodosyasına eklenir. Girilen bu bilgiler ya-zılımın varsayılan atmosferik bilgi içerendosyaları olabilir. Aynı zamanda kullanı-cının belirlediği koşullara ait atmosferikbilgileri içeren dosyaların üretilebileceği


Şekil 2: Hava ve Deniz Platform Örnekleri

Şekil 3: Kızılötesi İmzası Elde Edilen Kara, Hava ve Deniz Platform Örnekleri

33

bir modül de bahsi geçen yazılımdamevcuttur. Bu modülün çıktısı olarakelde edilen atmosfer dosyası da, kullanı-cın oluşturduğu senaryoya eklenebilir.

Dördüncü basamakta bahsedilen mo-dülün çıktısı bir senaryo dosyasıdır. Mo-dellenen nesne ve arka plan/ortamhakkında bilgi içeren senaryo dosyasınaaynı zamanda seçilen ortam koşullarınagöre değişkenlik gösterebilecek flare,glint, plume vb. özel efektlerin de ekle-nebilmesi mümkündür.

Kızılötesi Sahne Örnekleri

Modelleme basamakları takip edilerekoluşturulmuş, farklı ortam/arka plan ko-şullarını içeren senaryolara entegre edil-miş ve daha önceden belirlenenkızılötesi dalga boyu aralıklarında kızıl-ötesi imzası elde edilen kara, hava vedeniz modellerine ait örnek ekran gö-rüntüleri Şekil 3’de yer almaktadır. Şekil-lerdeki görüntülerden de anlaşılacağıüzere, senaryoda yer alan farklı sıcaklıkdeğerlerine sahip bölgelerin hepsi,kendi sıcaklık değerlerine karşılık geleceksiyah-beyaz aralığında yer alan gri sevi-yesine göre renklendirilmektedir. Burenklendirilme işlemi, bölgelerin kendi-lerine atanan sıcaklık ve o sıcaklıklarınyine modelleme sırasında bölgelerinüzerine atanan malzeme üzerindeki et-kilerinin yazılım tarafından hesaplanarakbulunması sonucu gerçekleşmektedir.

İlgili kızılötesi sahne oluşturma yazılımla-rını kullanarak karşı tedbir modellemeside yapılabilmektedir. Şekil 4’te örnekolarak sis perdesi ve ısı fişeği kullanımlarıverilmiştir. Bilindiği üzere, sis perdesi he-deften gelen ışımanın bir kısmını soğu-rup saçtıktan sonra geriye kalan ışımamiktarını geçirir. Hedeften yayılan ışıma-nın geçirilen miktarı sis unsurunun fizik-sel özelliklerine bağlı olarakdeğişebilmektedir; yani hedeften yayılanışıma sis perdesi tarafından az biroranda soğurulup saçıldığı takdirde he-defin büyük bir çoğunluğu gözlemci ta-rafından görülebilecek veya tam tersiolarak görülmeyecektir.

Aynı şekilde ısı fişeği, ısı güdümü kulla-nan füze sistemlerinde arayıcı başlığınhedef koordinatını şaşırtmak için kullanı-lan karşı tedbirlerden bir diğeridir. Temelolarak çalışma prensibi, fazla miktardasıcak alan oluşturarak füzeyi hedeftensaptırıp, ısı fişeğine yönelmesini sağla-maktır. Bu karşı tedbir uçaklar ve heli-kopterlerde kullanılmaktadır. Tüm buözellikler göz önüne alınarak istenildiğitakdirde karşı tedbirler istenilen özelliklerdâhilinde ilgili yazılımda modellenmek-tedir.

Sonuç

KÖSOS yazılımları döngüde donanımtestlerinin önemli alt sistem bileşenlerin-den birisidir. Bu yazılımlar, kızılötesi gö-

rüntüleme sistemlerinin laboratuvar test-lerinin yapılabilmesi amacıyla gerekli se-naryo bileşenlerinin (platform, ortam,karşı tedbir vb.) modellenmesini ve mo-dellenen bileşenler kullanılarak senaryo-ların oluşturulmasını sağlayansistemlerdir. Gerçek ortam koşullarındakızılötesi dalga boyu aralığında ışımayapan nesne ve ortamların modellen-mesi günümüz teknolojisinde geliştirilenKÖSOS yazılımları sayesinde, bu yazılım-ların sınırları dâhilinde gerçeğe en yakınşekilde modellenebilmektedir. Oluşturu-lan senaryolar ilgili donanımlara besle-nerek testler gerçekleştirilmektedir n

Gökçenur YEŞİLYURTSistem Test ve Değerlendirme MüdürlüğüMühendis

Mehmet Emre ÇETİNERSistem Test ve Değerlendirme MüdürlüğüMühendis

Aybüge YILDIRIMSistem Test ve Değerlendirme MüdürlüğüLider Mühendis

Ocak 2019


Şekil 4: Sis Perdesi ve Isı Fişeği Modelleri

34 Sayı 14

Fuar ve Organizasyonlar

Türkiye Teknoloji TakımıVakfı (T3 Vakfı) tarafından20-23 Eylül tarihleriarasında İstanbul’dagerçekleştirilen TEKNOFESTkapsamında, Roketsandesteğiyle Aksaray’daki AtışMerkezi’nde Roket Yarışmasıdüzenlendi.

Lise ve lisans öğrencilerinden oluşan 28takımın katıldığı yarışma, ABD’den sonrailk kez Türkiye’de başarıyla gerçekleştiri-lerek tarihe geçti. Öğrenciler alçak veyüksek irtifa olmak üzere iki farklı katego-ride yarıştı.

Roketçiliğin temel esaslarını genç nesil-lerin deneyimleyerek öğrenmesine fırsatsunan yarışmada Sanayi ve TeknolojiBakanı Mustafa VARANK ve T3 VakfıMütevelli Heyeti Başkanı SelçukBAYRAKTAR, yarışmacıların hazırladıklarıroketlerin fırlatılma anlarını izledi.

Türkiye’nin İlk Roket YarışmasıRoketsan’dan

Gökova Adile Mermerci Mesleki veTeknik Anadolu Lisesi’nden GökovaRoket Takımı, alçak irtifa kategorisindeki1’inciliği, Konya Teknik Üniversitesi UzayTeknolojileri Topluluğu’na bağlı SelçukRoket Takımı ile paylaştı. Selçuk Roket Ta-kımı, yüksek irtifa kategorisinde de 1’inciolarak Konya’ya iki ödülle döndü. Yarış-malarda galip gelen takımlara ödülleri-ni Cumhurbaşkanımız Recep TayyipERDOĞAN verdi n

Roket Yarışması Ödül Töreni CumhurbaşkanımızRecep Tayyip ERDOĞAN'ın Katılımlarıyla Gerçekleşti

35Ocak 2019


Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa VARANK ve Roketsan Genel MüdürüSelçuk YAŞAR, Yarışmacıların Hazırladıkları Roketlerin Fırlatılma Anlarınıİzledi

Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa VARANK ve T3 Vakfı Mütevelli HeyetiBaşkanı Selçuk BAYRAKTAR, Roket Yarışması’nda

Yarışma Kapsamında Roketler Farklı Tasarımlarıyla Dikkat Çekti Yarışmacılar Roketlerinin Son Hazırlıklarını Yaparken

36 Sayı 14


Roketsan, Türkiye TeknolojiTakımı (T3) Vakfı tarafından20-23 Eylül 2018 tarihleriarasında gerçekleştirilen vegençlerin teknolojiye ilgisiniartırarak Türkiye’de millîteknoloji üretimini teşviketmeyi hedefleyenTEKNOFEST İstanbulHavacılık, Uzay ve TeknolojiFestivali’ne sponsor oldu.

Roketsan TEKNOFEST’eSponsor Oldu

Soldan Sağa: Roketsan Genel Müdür Yardımcısı Dr. Birinci Murat KURTULUŞ, Roketsan YönetimKurulu Üyesi Musa ŞAHİN, Ömer BAYRAKTAR, Özdemir BAYRAKTAR, Roketsan Genel Müdürü SelçukYAŞAR, 1. Ordu Komutanı Orgeneral Musa AVSEVER, Roketsan Yönetim Kurulu Başkanı VekiliMustafa AYSAN ve Salih BAYRAKTAR

37Ocak 2019


Roketsan Genel Müdürü Selçuk YAŞAR, Roket Yarışması KatılımcılarıylaTEKNOFEST Kapsamında Roketsan Sponsorluğunda GerçekleştirilenRoket Yarışması’nın Ödül Töreni

Festival; ortaokul, lise, lisans ve lisans-üstü öğrencilerinin İnsansız Hava Aracı,Model Uçak, Roket ve Yapay Zekâ gibibirçok kategoride başarılı çalışmalarınısergilemesine imkân sundu.

TEKNOFEST kapsamında, Roketsan des-teğiyle Aksaray’daki Atış Merkezi’nderoket yarışması düzenlendi. Bu tür biryarışma, ABD’den sonra ilk kezTürkiye’de başarıyla gerçekleştirilerek ta-rihe geçti.

Festival boyunca Roketsan standında;Millî Savunma Bakanı Hulusi AKAR,

Sanayi ve Teknoloji Bakanı MustafaVARANK, Genelkurmay Başkanı Orgene-ral Yaşar GÜLER, Kara KuvvetleriKomutanı Orgeneral Ümit DÜNDAR,Hava Kuvvetleri Komutanı OrgeneralHasan KÜÇÜKAKYÜZ, İstanbul ValisiVasip ŞAHİN, Millî Savunma ÜniversitesiRektörü Prof. Dr. Erhan AFYONCU,Savunma Sanayii Başkan YardımcılarıMustafa Murat ŞEKER ve Dr. Celal SamiTÜFEKÇİ başta olmak üzere çok sayıdaüst düzey katılımcı ağırlandı.

Baykar Makina Yönetim Kurulu BaşkanıÖzdemir BAYRAKTAR, Baykar Makina

Genel Müdürü ve T3 Vakfı YönetimKurulu Başkan Yardımcısı HalukBAYRAKTAR ile Baykar Makina TeknikMüdürü ve T3 Vakfı Mütevelli HeyetiBaşkanı Selçuk BAYRAKTAR’ın katılımla-rıyla gerçekleşen dünya teknoloji devle-rinin buluştuğu festival, ziyaretçilerinbüyük beğenisini topladı.

Roketsan, her genç yeteneğin ve geliş-tirilen her özgün ürünün millî kalkın-maya katkısının bilincinde olarak gelecekvadeden yenilikçi nesilleri desteklemeyedevam edecektir n

38 Sayı 14


Roketsan AFA Konferansı’ndaRoketsan standında F-35 ile UyumluStand-Off Mühimmatı SOM-J SilahSistemi ile Mini Akıllı Mühimmat MAM-Lve MAM-C’nin maketlerinin sergilendi-ği seminerde, T.C. WashingtonBüyükelçiliği Askerî Ataşesi TuğgeneralKadircan KOTTAŞ ve heyeti ağırlandı.

ABD Hava Kuvvetleri mensuplarının yanısıra Bolivya, İsveç, Belçika, Hollanda, Irakve Kolombiya delegasyonları Roketsanstandına ziyarette bulunup ürün ve ye-tenekler hakkında bilgi aldı n

Roketsan SAHA’ya Çıktı13-15 Eylül tarihleriarasında İstanbul FuarMerkezi’nde ilki düzenlenenSAHA Expo 2018 Savunma,Havacılık ve Uzay SanayiiFuarı’nda Roketsan,ziyaretçilerin ilgisini topladı.

Türk savunma sanayisine katkı veren vebu alanda sorumluluk üstlenmek iste-yen 31’i yabancı 135 firmanın katıldığı

fuarda Baykar Makina Yönetim KuruluBaşkanı Özdemir BAYRAKTAR, İstanbulTicaret Odası Başkanı Şekip AVDAGİÇve Konya Sanayi Odası Yönetim KuruluÜyesi Hıfsı SOYDEMİR Roketsan standınıziyaret etti.

Roketsan İTS Grup Başkanı ve RoketsanGenel Müdür Yardımcısı SartukKARASOY, fuar kapsamında gerçekleşti-rilen “Teknolojik Dönüşüm” ve “Üretil-meyeni Üretmek” konulu iki paneldekonuşmacı olarak yer aldı. Roketsan

Tedarik Direktörü Ali ŞARLAK ise “Sektö-rel Tedarik Modeli ve Teşvikler” konulupanelde konuşmacı oldu. TÜBİTAK,Aselsan, TUSAŞ ve Havelsan gibi sa-vunma, havacılık ve uzay sanayisininönde gelen firmalarından konuşmacıla-rın da katıldığı panellerde; geleceğinteknolojileri, millî kritik ürünlerin üretile-bilmesi için ihtiyaç duyulan ekosistem-ler, sektördeki mevcut teşvik sistemleriile finans ve tedarik modelini daha etkinkullanmanın yolları hakkında görüş pay-laşıldı n

Washington Büyükelçiliği Askerî Ataşelik Ziyareti

Baykar Makina Yönetim Kurulu Başkanı Özdemir BAYRAKTAR’ın RoketsanStandını Ziyareti

Roketsan İTS Grup Başkanı ve Genel Müdür Yardımcısı Sartuk KARASOY,“Teknolojik Dönüşüm” ve “Üretilmeyeni Üretmek” Panellerinde Konuşmacı Oldu

Washington’da 17-19 Eylül2018 tarihleri arasında gerçek-leştirilen ABD Hava Kuvvetleri

Semineri AFA’da Roketsan,son teknoloji ürünleriyle katı-lımcıların ilgisini topladı.

16-22 Temmuz 2018tarihleri arasındagerçekleştirilen ve dünyanınen prestijli uluslararasıhavacılık fuarlarından biri

olan Farnborough 2018 AirShow Fuarı’nda Roketsan,sergilediği ürünlerleziyaretçilerin ve heyetlerinbüyük ilgisini topladı.

Fuar boyunca Roketsan standına;Tayvan, Ukrayna, İngiltere ve AmerikaBirleşik Devletleri başta olmak üzere bir-çok yabancı delegasyon ziyarette bulu-nup ürün ve yetenekler hakkında bilgialdı.

Fuarın ikinci gününde Roketsan ile gü-dümlü silah sistemleri için yüksek tekno-lojili tapa ve sensörlerin araştırma,tasarım ve üretiminde dünya lideri fir-malardan biri olan Thales arasındaenerjik sistemler için yeni çözümleringeliştirilmesine yönelik ortaklık kurmakamacıyla bir Mutabakat Muhtırası imza-landı.

Son yıllarda sıkı ilişkiler içinde olan ikifirma, yeni iş birlikleriyle ortak bir vizyondoğrultusunda uluslararası pazarlarıhedef alacak n

39Ocak 2019


Thales - Roketsan İmza Töreni

Raytheon Yetkililerinin Roketsan Standını Ziyareti Filipinler Delegasyonu Ziyareti

Roketsan Farnborough Air Show’da

40 Fuar ve OrganizasyonlarSayı 14

Roketsan Son Teknoloji ÜrünleriyleADEX 2018 Fuarı’nda

Roketsan, 25-27 Eylül 2018tarihleri arasında Bakü,Azerbaycan’da bu yılüçüncüsü düzenlenenADEX Fuarı’nda güçlü ürünportföyü ile dikkat çekti.

T.C. Millî Savunma Bakan YardımcısıMuhsin DERE ile T.C. Savunma Sanayii

Başkan Yardımcısı ve Roketsan YönetimKurulu Başkanı Prof. Dr. Faruk YİĞİT fua-rın açılış törenine katıldı.

Ev sahibi ülke Azerbaycan’dan;Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlhamALİYEV, Azerbaycan Başbakanı NovruzMEMMEDOV ve Azerbaycan DenizKuvvetleri Kurmay Başkanı ŞahinMAMMADOV Roketsan standını ziyaretederek ürün ve sistemler hakkında bilgialdı.

Çok sayıda askerî ve sivil yetkilinin katıl-dığı fuarda Roketsan; Katar, Sırbistan,İran ve Çek Cumhuriyeti gibi çeşitli ülkedelegasyonlarını standında ağırladı. Ay-rıca Azerbaycan Paralimpik BocceTakımı da Roketsan standını ziyaret etti.

Fuar sırasında T.C. Savunma SanayiiBaşkan Yardımcısı ve Roketsan YönetimKurulu Başkanı Prof. Dr. Faruk YİĞİT ileRoketsan Genel Müdürü Selçuk YAŞAR,Azerbaycan Savunma Bakanı ZakirHASANOV ile görüşmeler gerçekleştirdi.

Azeri ve Türk basını Roketsan standınayoğun ilgi gösterdi. Anadolu Ajansı, TRTHaber, TRT World, İhlas Haber Ajansı,Ordu Haber TV, Azeri Defence,Defence Turkey ve İçtimai TV gibi birçokTürk ve Azeri basın mensubuyla söyleşi-ler gerçekleştirildi n

Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham ALİYEV'in Roketsan Standını Ziyareti

Roketsan Yönetim Kurulu Başkanı Prof. Dr. Faruk YİĞİT,Azerbaycan Savunma Bakanı Zakir HASANOV'u Ziyaret Etti

Azerbaycan Paralimpik Bocce Takımı’nın Roketsan Standını Ziyareti

Fuar ve OrganizasyonlarOcak 2019 41

Roketsan her yılWashington, ABD’dedüzenlenen AUSA SavunmaSanayii Fuarı’na katılımsağladı.

T.C. Washington Büyükelçisi SerdarKILIÇ ve Silahlı Kuvvetler AtaşesiTuğgeneral Kadircan KOTTAŞ’ın yanısıra çeşitli ülkelerden delegasyonlarRoketsan standını ziyaret ederek ürün veyetenekler hakkında bilgi aldı.

Roketsan AUSA 2018’de8-10 Ekim 2018 tarihleri arasında ger-çekleşen fuara birçok ülkenin askerî vesivil yetkilileri katıldı. Roketsan, aralarındaİngiltere, Almanya ve Kolombiya’nın bu-lunduğu birçok ülkeden firmalarla mev-cut ve potansiyel projeler kapsamındagörüşmeler gerçekleştirdi n

AAD 2018 Fuarı’nda Roketsan Göz DoldurduRoketsan, 19-23 Eylültarihleri arasındaPretorya, Güney AfrikaCumhuriyeti’ndedüzenlenen AAD 2018

Fuarı’nda ürünlerinisergiledi.

Roketsan standını ziyaret edenler ara-sında T.C. Millî Savunma BakanlığıHeyet Başkanı Tuğgeneral Ercan TEKE

ve T.C. Güney Afrika Büyükelçisi ElifÇOMOĞLU ÜLGEN başta olmak üzereAmerika Birleşik Devletleri, GüneyAfrika, Angola, Nijerya, Namibya,Zimbabve, Botsvana, Kuveyt ve Sudangibi çeşitli ülkelerin delegasyonları bu-lunuyor n

T.C. Washington Büyükelçisi Serdar KILIÇ’ın Roketsan Standını Ziyareti Amerika Hava Okulu Öğrencilerinin Roketsan Standını Ziyareti

Güney Afrika Savunma ve Askerî Gaziler Bakan Yardımcısı KebbyMAPHATSOE’nun Roketsan Standını Ziyareti

T.C. Güney Afrika Büyükelçisi Elif ÇOMOĞLU ÜLGEN ve Millî SavunmaBakanlığı Heyet Başkanı Tuğgeneral Ercan TEKE’nin Roketsan StandınıZiyareti

42 Sayı 14


Roketsan, 14-16 Kasımtarihleri arasında BahrainAirshow 2018’e katılımsağladı.

Son teknoloji ürünlerin sergilendiğiRoketsan standında, Muharip HavaKuvveti Komutanı Korgeneral MehmetÖZLÜ, Bahreyn Büyükelçisi KemalDEMİRCİLER ile birçok üst düzey delegas-

Bahrain Airshow 2018yona ürünler ve projeler hakkında bilgiverildi. Roketsan’a uluslararası basın tara-fından ilgi gösterilen fuarda, ArabianDefence and Aerospace Magazine veBahrain TV ile söyleşiler gerçekleştirildi n

Roketsan Endonezya’daRoketsan, 7-10 Kasım2018 tarihleri arasındaJakarta, Endonezya’dagerçekleştirilen IndoDefence Fuarı’na katıldı.

Endonezya Savunma Bakanlığı tarafın-dan gerçekleştirilen etkinlik, dünyanındört bir yanında bulunan savunma vehavacılık alanlarının öncü firmalarına evsahipliği yaptı.

Ziyaretçilerin yoğun ilgi gösterdiği fu-

arda; Millî Savunma Bakan YardımcısıAlpaslan KAVAKLIOĞLU başta olmaküzere Endonezya, Filipinler, Malezya veVietnam’ın üst düzey delegasyonlarıRoketsan standını ziyaret ederek sonteknoloji ürünler ve güncel projelerhakkında bilgi aldı n

Filipinler Heyeti’nin Roketsan Standını ZiyaretiMillî Savunma Bakan Yardımcısı Alpaslan KAVAKLIOĞLU’nın RoketsanStandını Ziyareti

Roketsan Tarafından Endonezya Savunma Bakanlığına DavetlerineTeşekkür Olarak Hediye Takdim Edildi

Vietnam Teknoloji Yönetimi Birimi Direktörü’nün Roketsan StandınıZiyareti

Muharip Hava Kuvveti Komutanı Korgeneral Mehmet ÖZLÜ'nünRoketsan Standını Ziyareti

Sakhir Hava Üs Komutanı’nın Roketsan Standını Ziyareti

Ocak 2019

Fuar ve Organizasyonlar 43

SEDEC Fuarı, 3-5 Temmuztarihleri arasında ATOCongresium'da düzenlendi.

Fuar, anayurt güvenliği, sınır güvenliğive bu konulara bağlı savunma sistemlerikonularında aktörlerin bir araya gelmesiamacıyla gerçekleştirildi.

47 farklı ülkeden sektöründe öncü fir-maların katılım sağladığı etkinlikteMAM-L ve MAM-C maketlerini sergileyenRoketsan, ürün ve teknolojileriyle katılım-cıların ilgisini topladı n

SEDEC Fuarı

IDEAS 2018Roketsan, 27-30 Kasım2018 tarihleri arasındaKaraçi, Pakistan’dagerçekleştirilen IDEAS 2018Fuarı’na katıldı.

Etkinlik, dünyanın dört bir yanındakiöncü savunma ve havacılık firmalarınaev sahipliği yaptı.

Fuarda T.C. İslamabad Büyükelçisi İhsanMustafa YURDAKUL, Eğitim ve Doktrin(EDOK) Komutanı Korgeneral ŞerefÖNGAY, Savunma Sanayii BaşkanYardımcısı Mustafa Murat ŞEKER, HavaKuvvetleri Komutanlığı Sistemler DaireBaşkanı Tuğgeneral Cemal BALIKÇI,İstanbul Tersanesi Komutanı TuğamiralRecep Erdinç YETKİN ile Millî SavunmaBakanlığı Tersaneler Genel Müdür

Yardımcısı ve Askerî Fabrika ve Tersaneİşletme A.Ş. (ASFAT) Yönetim KuruluÜyesi Tuğamiral Mehmet SARI Roketsanstandını ziyaret etti. Ayrıca Pakistan,Kazakistan, Zimbabve, Irak, Myanmar, SriLanka, İran, Demokratik KongoCumhuriyeti ve Azerbaycan’dan üstdüzey delegasyonlara ürün ve yetenek-ler hakkında bilgi verildi n

Pakistan Senatörü Abdul QAYOOM, Roketsan Yönetim Kurulu BaşkanıVekili Mustafa AYSAN Tarafından Standımızda Ağırlandı

Zimbabve Hava Kuvvetleri Heyeti'nin Roketsan Standını Ziyareti

44 Sayı 14


Konya Sanayi Odası ve SSBiş birliğiyle 2-3 Ekim 2018tarihleri arasında KonyaSelçuklu KongreMerkezi’nde “Konya 3.Savunma Sanayii Zirvesive Tedarikçi Günleri”düzenlendi.

Millî savunma sanayisinin geliştirilmesi veyerli tedarikçi oranının artırılması amacıile savunma sanayii üretici firmalarının biraraya geldiği etkinlikte, Konya ValisiCüneyit Orhan TOPRAK, Konya SanayiOdası Başkanı Memiş KÜTÜKÇÜ veTuğamiral Mehmet SARI Roketsan stan-dını ziyaret etti.

Etkinlik kapsamında Roketsan TedarikDirektörü Ali ŞARLAK, şirketin tedarikfaaliyetleri üzerine bir sunum gerçekleş-tirdi n

Konya 3. Savunma Sanayii Zirvesive Tedarikçi Günleri

Roketsan 1. Uluslararası Askerî Radarve Sınır Güvenliği Zirvesi’nde1. Uluslararası Askerî Radarve Sınır Güvenliği Zirvesi,2-3 Ekim 2018 tarihleriarasında SSB destekleriyleMÜSİAD Ankara tarafındandüzenlendi.

Zirvede İçişleri Bakanı Süleyman SOYLU,Roketsan standını ziyaret ederek ürün veyetenekler hakkında bilgi aldı.

Program çerçevesinde Roketsan TeknikHizmetler Genel Müdür Yardımcılığı, İleriMalzeme ve Balistik KorumaMüdürlüğü’nde Yönetici Mühendis olan

Dr. Ahmet Kaan TOKSOY, "Üs Bölgeleri,Kritik Tesisler için Modüler BalistikKoruma Sistemleri" konulu bir sunumgerçekleştirdi. Sunum kapsamındaRoketsan’ın kalifiye ettiği ve hâlihazırdaaktif olarak kullanılan RZB-20, RZK-7 veRZP-10 modüler balistik koruma sistem-leri hakkında katılımcılara bilgi verildi n

Konya Valisi Cüneyit Orhan TOPRAK'ınRoketsan Standını Ziyareti

İçişleri Bakanı Süleyman SOYLU'nun Roketsan Standını Ziyareti Roketsan’dan Yönetici Mühendis Dr. Ahmet Kaan TOKSOY'un Sunumu

Ocak 2019


Roketsan 3. MMG Ar-Ge İnovasyon Zirvesive Sergisi’ndeMimar ve MühendislerGrubu (MMG) 3. Ar-Geİnovasyon Zirvesi ve Sergisi,İstanbul’da 17-18 Ekimtarihleri arasında gerçekleşti.

Sanayi ve Teknoloji Bakanı MustafaVARANK ve Enerji ve Tabii KaynaklarBakanı Fatih DÖNMEZ’in katılımlarıylabaşlayan zirvede yerli ve millî teknolojilertanıtıldı.

Roketsan standında Türkiye’de geliştirilen

ve omuzdan atılabilen ilk kısa menzil anti-tank füze sistemi olan KARAOK’un ilk defasergilendiği fuar kapsamında; RoketsanGenel Müdür Yardımcısı Dr. Birinci MuratKURTULUŞ, Roketsan standını ziyareteden Bakan Fatih DÖNMEZ’e ürün veyetenekler hakkında bilgi verdi n

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih DÖNMEZ'in Roketsan StandınıZiyareti

Roketsan FIEP Zirve Toplantısı’na KatıldıRoketsan, 22-25 Ekim 2018tarihleri arasında Antalya’da

gerçekleştirilen UluslararasıJandarmalar ve Askerî

Statülü Kolluk KuvvetleriBirliği (FIEP) ZirveToplantısı’na katıldı.

Toplantıda; aralarında Fransa, İtalya,İspanya ve Portekiz’in de bulunduğu FIEPüyesi 20 ülkenin Jandarma Genel Komu-tanları, Jandarma Lojistik Komutanları veüye ülkelerin Türkiye’de görev yapanaskerî ataşeleri yer aldı.

Zirve kapsamında gerçekleştirilen fuardasavunma sanayii firmaları, katılımcılaraürün ve yetenekleri hakkında bilgi ak-tardı. Roketsan, standında sergilediğiMAM-L ve MAM-C Mini Akıllı Mühimmatmaketleri ile katılımcıların ilgisini topladı n

Roketsan Standı Genel Görünümü

Jandarma Genel Komutanı Orgeneral Arif ÇETİN ve Beraberindeki Heyetin Roketsan Standını Ziyareti

46 Sayı 14


4. Kara Sistemleri Semineri;5-6 Kasım 2018 tarihleriarasında ODTÜ KongreMerkezi’nde gerçekleştirildi.

SSB, AFCEA, ODTÜ-BİLTİR ve TSS Haber

Grubu'nun destekleriyle düzenlenen se-miner ilgi topladı.

İki gün süren etkinlikte, yeni nesil zırhlımuharebe araçları, insansız kara araç-ları, kimyasal, biyolojik, radyolojik venükleer sistemler konulu oturumlar ger-çekleştirildi n

Roketsan, 23-25 Ekim 2018tarihleri arasında OSTİMSavunma ve HavacılıkKümelenmesi tarafındanHacettepe Beytepe KongreMerkezi’nde gerçekleştirilen4. Ankara Savunma veHavacılıkta Endüstriyelİşbirliği Günleri’ne (ICDDA)katıldı.

Roketsan ICDDA 2018’deEtkinliğin ilk gününde gerçekleştirilenpanel kapsamında Roketsan Yurt DışıAlımlar Müdürü Murat DİRİK, sektörünönde gelen diğer firmalarından temsil-ciler ile birlikte konuşmacı olarak yer aldıve “Savunma Sanayii Alanında İş Birliği”konulu bir sunum yaptı.

Savunma, havacılık ve uzay alanlarındaçalışan firmalara hem askerî hem de sivilalanlarda yeni pazarlar bulmak, iş fırsat-ları yakalamak ve iş ortaklıkları kurulma-sına destek olmak amacıyla düzenlenenkonferansta Roketsan standı ziyaretçile-rin ilgisini topladı n

Roketsan, 21-24 Kasım2018 tarihleri arasındaİstanbul CNR Expo’dadördüncüsü düzenlenenHigh Tech Port by MÜSİADSavunma Fuarı’na katılımsağladı.

Savunma Sanayii Başkanı Prof. Dr. İsmailDEMİR’in yanı sıra üst düzey delegas-yonların ağırlandığı Roketsan standındason teknoloji ürünler sergilendi n

High Tech Port by MÜSİAD Savunma Fuarı

Savunma Sanayii Başkanı Prof. Dr. İsmail DEMİR’in Roketsan Standını Ziyareti

Yapısal Analiz ve Test Lideri Ali YETGİN, RoketsanÜrün ve Yetenekleri Hakkında Bilgi Aktardı

Roketsan Yurt Dışı Alımlar Müdürü Murat DİRİK

Roketsan 4. Kara Sistemleri Semineri’nde

Ocak 2019


18-19 Ekim 2018tarihleri arasındaİstanbul Üniversitesi’ndeInternational Workshop

Roketsan IWEM Çalıştayı’nda

on Energetic Material 2018(IWEM 2018) isimli birçalıştay gerçekleştirildi.

Soldan Sağa: Yakıt ve Patlayıcı Teknolojileri Müdürü Neslin ÖNSOY, Uzman Mühendis Dr. MelisKESİK MANCAR ve Yönetici Mühendis Dr. Başak YİĞİTSOY KAMIŞLI

54’üncü AIAA Propulsionand Energy Forum andExposition Konferansı9-11 Temmuz 2018tarihleri arasındaCincinnati, Ohio, AmerikaBirleşik Devletleri’ndegerçekleştirildi.

AIAA KonferansıKonferansta Roketsan Yakıt ve PatlayıcıTeknolojileri Müdürlüğü, Sıvı Yakıt Tek-nolojileri Birimi’nden Yönetici Mühen-dis Hacı EŞİYOK ve Lider MühendisMine ERDEM CANDARLI, “Design ofExperiment Approach to the BurningRate Anomaly of Composite SolidPropellant” başlıklı çalışmalarına ait birsunum gerçekleştirdi. Çalışmaya aitmakale, konferans kapsamında yayım-landı n

Roketsan Sıvı Yakıt Teknolojileri Birimi’ndenYönetici Mühendis Hacı EŞİYOK

IUPAC (Uluslararası Temel ve Uygula-malı Kimya Birliği) koordinatörlüğündedüzenlenen etkinlik kapsamındaRoketsan Yakıt ve Patlayıcı TeknolojileriMüdürlüğü Katı Yakıt TeknolojileriBirimi’nden Yönetici Mühendis Dr.Başak YİĞİTSOY KAMIŞLI ve Uzman Mü-hendis Dr. Melis KESİK MANCAR tarafın-dan yürütülen “Evaluation of Networkand Mechanical Characteristics ofComposite Rocket Propellants Relatedwith Corresponding Dynamic Mechani-cal Analysis (DMA)” konulu çalışma su-nuldu.

Sunumda yakıtların formülasyonlarınınbelirlenmesinde DMA yönteminin kulla-nımı ve bu yöntem ile yapılan karakteri-zasyon çalışmaları anlatıldı n

48 Sayı 14


31 Ekim 2018’de Roketsanİnsan Kaynakları SüreçleriniGeliştirme ve PlanlamaLideri Tuğçe ŞENOL,

“Toplumsal Cinsiyet EşitliğiKonusunda Özel Sektör NeYapmalı?” konulu birseminer verdi.

Atılım Üniversitesi’nde Kadın SorunlarıAraştırma ve Uygulama Merkezi(KASAUM) koordinasyonundaki Toplum-sal Cinsiyet Eşitiği ve Kadın Hakları dersi,her hafta farklı bir tematik konu başlı-ğıyla işleniyor.

Toplumsal cinsiyet eşitliği ile ilgili kavram-sal bilgilerin, güncel çalışmaların ve ge-lişmelerin öğrenciler ile paylaşıldığıdersin son bölümünde Roketsan’ın top-lumsal cinsiyet eşitliği ile ilgili çalışmala-

“Toplumsal Cinsiyet Eşitliği KonusundaÖzel Sektör Ne Yapmalı?” Semineri

rına yer verildi. Bu bağlamda,Roketsan’ın UN Women ve UN GlobalCompact ortak çalışması olan KadınlarınGüçlendirilmesi Prensipleri (Women’sEmpowerment Principles) imzacısı ol-ması süreciyle başlayan ve toplumsalcinsiyet eşitliği konusunu gündemindetutan çalışmalar aktarıldı.

Seminer dersi çerçevesinde, karar meka-nizmalarına katılımda ve yönetsel rollereerişimde cinsiyet dengeli liderlik kavra-mının önemi, kadınların iş gücü piyasa-sına katılımının artırılması ve çalışmahayatından kopmamalarının sağlanma-sına ilişkin politikalar, STEM (bilim, tekno-loji, mühendislik ve matematik) alanındauzmanlaşan daha fazla kadın konularınada vurgu yapıldı n

Yerel Paralar ile Ticaret Konferansı

19 Ekim 2018 tarihindeTicaret Bakanlığı tarafındanYerel Paralar ile TicaretKonferansı düzenlendi.

Konferans; kamu, reel sektör, finans sek-törü, sivil toplum kuruluşları ve üniversi-teler başta olmak üzere tüm paydaşlarınbir araya gelerek Türk Lirası’nın bilinirli-ğinin artırılması ve döviz cinsinden borç-lanmanın azaltılması konularında ortakakıl oluşturulması amacıyla gerçekleşti-rildi.

“Dış Ticarette Yerel Para Kullanımına İliş-kin Tecrübe Paylaşımı” konulu paneldekonuşmacı olan Roketsan Pazar Geliş-tirme ve Tanıtım Direktörü HüdaiÖZDAMAR, savunma sanayii sektö-ründe yerel para kullanımına ilişkin de-ğerlendirmelerde bulundu n

Roketsan İK Süreçlerini Geliştirme ve PlanlamaLideri Tuğçe ŞENOL'un Sunumu

Roketsan Pazar Geliştirme ve Tanıtım Direktörü Hüdai ÖZDAMAR Panelde Konuşmacı Oldu

fırsatları, öğrencilerin akademik bölüm-lerine yönelik çalışabilecekleri iş alanlarıve nasıl iş başvurusu yapabilecekleri ko-nularında bilgilendirme yapıldı.

Sergi ziyareti; Roketsan’ı Türkiye’nin farklışehirlerinden gelen üniversite öğrenci-lerine tanıtmak, başarılarına verilen de-ğeri göstermek ve şirketimiz içinpotansiyel çalışma arkadaşları olan öğ-rencileri bizimle çalışmaya teşvik etmekadına olumlu sonuçlandı n

49Ocak 2019


TÜBİTAK Bilim İnsanı DestekProgramları Başkanlığıncaüniversite öğrencilerineyönelik düzenlenen ProjeYarışması final sergisi12-14 Kasım 2018 tarihleriarasında HacettepeÜniversitesi Kültür KongreMerkezi’nde gerçekleştirildi.

Girişimcilik ve Yenilikçilik, Özel SektöreYönelik Lisans Bitirme Tezleri ve ÖncelikliAlanlarda Üniversite Öğrencileri Projeleriolmak üzere üç ayrı kategoride projele-rin değerlendirildiği sergi, Roketsanİnsan Kaynakları ve Eğitim Direktörü Dr.Abdurrahman BAŞ ve Yetenek Yönetimi

TÜBİTAK Üniversite Projeleri Sergisi

Sürdürülebilir İyi Ebeveynlik Konuşmaları 2:“Türkiye’de Çocuk Yetiştirmek”

24 Kasım 2018’de BaşkentÜniversitesi’nde ikinci kezSürdürülebilir İyi EbeveynlikKonuşmaları düzenlendi.

Gülüş TÜRKMEN’in uluslararası arenadailgi çeken “Annelik Haritası” (Map ofMotherhood) kitabında sözü edilen veyayma misyonunu Anne Meclisi Derne-ği'nin üstlendiği “Sürdürülebilir İyi Ebe-veynlik”; bu çağa, bu topraklara ve bukültürün aile yapısına yönelik bir felsefeortaya çıkarmayı amaçlıyor. Temelinde,tıp okullarında öğrencilere öğretilen anakurallardan biri olan: Primum NonNocere (Önce Zarar Verme) yatıyor.

Bu yıl “Türkiye’de Çocuk Yetiştirmek” te-masıyla gerçekleştirilen etkinlik kapsa-mında Roketsan BLS Programlar

Direktörlüğü’nden İpek ŞENYARARBAYRAK, @calisananneolmak Instagramhesabının sahibi ve iki yaşında bir kız ço-cuğunun çalışan annesi olarak kadınla-rın sağlıklı ve bağımsız bireyleryetiştirmesi için nelere dikkat edilmesigerektiğine yönelik bilgi aktardı. TFS Mü-hendislik Direktörlüğü’nden Ali TaylanÇULPAN da etkinliğe “İthal TekniklerleÇocuk Yetiştirmek” adlı sunumuyla katı-larak yabancı ekollerin Türk yetiştirmetarzına uygulanması konusunu tartıştı.

Etkinlikte Uzman Psikolog DidemSEVÜK, “Helikopter Anne” tanımının kar-şıtı olan öncü isimlerden Canay BAHŞİILGIN ve Aile Danışmanı Güney ERKILIÇgibi birçok isim; ebeveynlerin iletişim di-linin öneminden, “Mükemmel Ebeveyn”olgusuna kadar çeşitli konularda bilgi vedeneyimlerini katılımcılarla paylaştı n

Birim Yöneticisi Nazlı YILMAZMUHARREMOĞLU katıldı.

Proje Yarışması kapsamında bölge sergi-lerinde birincilik ödülü kazanan ve finalsergisinde poster sunumu yapan 96proje takımının standı ziyaret edildi. Öğ-renciler tarafından ilgiyle karşılanan buziyaret sırasında Türkiye’nin farklı şehir-lerindeki üniversitelerden gelen tüm öğ-rencilerin projeleri dinlenerek Roketsantarafından üniversite öğrencilerinin ça-lışma ve başarılarına verilen önem gös-terildi. Öğrencilerin projelerini dinlerkenaynı zamanda bundan sonrası için ken-dilerine nasıl bir kariyer planladıkları,hangi alanlarda çalışmak istedikleri soru-larak, kendilerine Roketsan hakkında bil-giler verildi. Roketsan’ın çalışma alanları,hangi tür projeleri yürüttüğü, mevcut iş

Roketsan BLS Programlar Direktörlüğü'ndenİpek ŞENYARAR BAYRAK

Roketsan TFS Mühendislik Direktörlüğü'ndenAli Taylan ÇULPAN

50 Sayı 14


Elmadağ ve Lalahantesislerinde Gazi MustafaKemal ATATÜRK’ü anmatöreni düzenlendi.

10 Kasım 1938, saat 09:05’te yaşamınıyitiren, Türkiye’nin kurucusu ve ilkCumhurbaşkanımız Gazi Mustafa KemalATATÜRK’ün 80’inci ölüm yıl dönü-münde Roketsan Elmadağ ve Lalahantesislerinde anma töreni düzenlendi.

Gazi Mustafa KemalATATÜRK'ün ebediyeteintikalinin 80'inci yılında, heryıl olduğu gibi Anıtkabir'eziyaret gerçekleştirildi.

Roketsan Yönetim Kurulu Başkanı Prof.Dr. Faruk YİĞİT, Yönetim Kurulu BaşkanıVekili Mustafa AYSAN, Yönetim Kuruluüyeleri Musa ŞAHİN, Mustafa UZUN,

Anıtkabir ZiyaretiProf. Dr. Metin USTA, Prof. Dr. VeyselÜNVERDİ, Roketsan Genel MüdürüSelçuk YAŞAR, Genel Müdür YardımcılarıDr. Necip PEHLİVANTÜRK, Dr. SartukKARASOY, Ahmet GÖÇMEZ ve Dr.Birinci Murat KURTULUŞ, Roketsan Yö-netim Kurulu Hukuk Danışmanı Ali AkifVURUCU ve Yönetim Kurulu SekreterliğiBirim Yöneticisi Ali Rıza CENKAYOĞLUAnıtkabir'i ziyaret ederek Gazi MustafaKemal ATATÜRK'ün mozolesine çelenkbıraktı n

Gaziler Günü

Roketsan’da 10 Kasım Töreni

Roketsan Yönetim Kurulu, Genel Müdür, GenelMüdür Yardımcıları, Yönetim Kurulu Hukuk

Danışmanı ve Yönetim Kurulu Sekreterliği BirimYöneticisi'nin Anıtkabir Ziyareti

Roketsan, 19 Eylül GazilerGünü’nde Anıtkabir’i ziyaretetti.

Vatanımızın bölünmez bütünlüğünüborçlu olduğumuz gazilerimiz; Türk va-tanseverliğinin, kahramanlığının ve fe-

dakârlığının ölümsüz destanlarıdır.

Başta Gazi Mustafa Kemal ATATÜRK vesilah arkadaşları olmak üzere, vatanı uğ-runa ölümü göze almış tüm gazilerimizeşükranlarımızı sunuyor, sonsuzluk yolcu-luğuna çıkan gazilerimizin aziz hatırala-rının önünde saygıyla eğiliyoruz n

Eşsiz bir komutan ve dâhi bir yöneticiolan büyük önder Gazi Mustafa KemalATATÜRK’ü Roketsan Ailesi olarak saygı,sevgi ve özlemle anıyoruz n

51Ocak 2019

Roketsan’dan Haberler

NATO AVT Genç Araştırmacı Ödülü

Roketsan, Ar-Ge 250çalışmasında Türkiye4’üncüsü oldu.

Turkishtime tarafından yapılan 2017Ar-Ge 250 çalışması ile, Türkiye’nin ençok Ar-Ge harcaması yapan firmaları sı-ralandı. Roketsan, 391 milyar t Ar-Ge

harcamasıyla listeye 4’üncü sıradan girdi.

Roketsan, Ar-Ge alanında faaliyet göste-ren 919 çalışanıyla Türkiye’deki en çokAr-Ge çalışanına sahip 6’ncı firma oldu.Listede ağırlıklı olarak savunma ve hava-cılık, beyaz eşya ve otomotiv sektörleriyer alıyor n

Ar-Ge HarcamalarımızlaTürkiye 4’üncüsü Olduk

Roketsan İç BalistikModelleme Birimi’ndenDr. Güzide ÖZEN veÇevresel Etkiler TestBirimi’nden SenemGÜCÜYENER ZALOĞLU,2012 yılından beri egzozgazı ışıması, egzoz akışalanı modellemesi veyüzey ışıması konularıkapsamında NATO çalışma

da yer alıyor.

Dr. Güzide ÖZEN ve SenemGÜCÜYENER ZALOĞLU, Millî SavunmaBakanlığı tarafından NATO AVT ÖdülKomitesine Genç Araştırmacı Ödülü’nüalmak üzere önerilmelerinin ardından,Nisan 2018’deki NATO AVT Panel haf-tasında yapılan değerlendirme sonu-cunda ödülü almaya hak kazandı. Aralıkayında Atina’da düzenlenen NATO AVTpanel haftasındaki tören ile ödüllerinialan çalışanlarımızın başarılarının deva-mını diliyoruz n

gruplarına (NATO AVT-232Joint Exercise on IRSignature Prediction veNATO AVT-281 CrossDomain Platform EOSignature Prediction) tekniküye olarak katkı veriyor.

Türkiye’den Roketsan, Aselsan ve DenizKuvvetleri Komutanlığının katıldığı ça-lışma gruplarında uluslararası ölçektesektörün önde gelen yabancı firmaları

Çevresel Etkiler Test Birimi’nden Senem GÜCÜYENER ZALOĞLU Roketsan İç Balistik Modelleme Birimi’nden Dr. Güzide ÖZEN

52 Sayı 14


Roketsan bünyesindeki“Roketsan Arama KurtarmaTimi (RAKUT)” altındayapılanan “RAKUT KurtarmaEkibi”nin üyeleri, 2018 yılıEkim ayında Afet ve AcilDurum Başkanlığı EğitimMerkezi’nde gerçekleştirilen

“Hafif Arama-KurtarmaEğitimleri”ne, “RAKUT KBRN(Kimyasal-Biyolojik-Radyoaktif-Nükleer)Ekibi”nin üyeleri ise, 2018yılı Kasım ayında JandarmaÖzel Asayiş KomutanlığıKBRN Timi tarafından

Roketsan Arama Kurtarma Timi (RAKUT),AFAD ve JÖAK Eğitimlerinde…

gerçekleştirilen “TemelKBRN Eğitimi”ne katılımgösterdi.

Eğitimlerin içeriğindeki teknik konularhakkında detaylı bilgi sahibi olan RAKUTekipleri, eğitimlerin uygulamalı kısımla-rında hem öğrendiklerini deneyimlemeşansı elde etti hem de keyifli anlar ya-şadı n

Ocak 2019


Yenilenen “Roketsan İç Eğitmenlik ve AlanUzmanlıgı” Sürecimiz

“Çalışanların İş Sağlığı veGüvenliği Usul ve EsaslarıHakkında Yönetmelik”kapsamında yapılanrevizyon ile her yıl16 saatlik sınıf eğitimişeklinde gerçekleştirilen

“İş Güvenliği EğitimProgramı” artık dijitalplatformda verilebilecek.

Bu revizyon ile birlikte; çalışanlarımızıniş güvenliği eğitimini, şirketimizin dijitalplatformunda yer alan “Roketsan Eği-

İş Güvenliği Eğitim Programı’ndaDijital Dönem Başlıyor!

tim Kampüsü” üzerinden alabilmelerisağlanacak. Roketsan Ailesi’ne katılanyeni çalışma arkadaşlarımızın birinci yıliçinde almaları için hazırlanan 16 saat-lik “sınıf eğitimi” programı, sektörümü-zün dinamiklerinin tanıtılması veuygulamalı faaliyetler sayesinde öğre-nilerin deneyimlenmesine yönelik ola-rak geliştiriliyor n

Roketsan’ın eğitim vegelişim süreçlerine katkısağlamak ve bu sürecikurum içi dinamiklerimizegöre kişiselleştirerek işverimliliğimizi artırmakadına, “İç Eğitmen” ve“Alan Uzmanı” rolleriniüstlenmek isteyençalışanlarımızın adaylık

nin gerçekleştirilmesi sonrasında İçEğitmen ve Alan Uzmanı rolleri içinhazır olan grubumuz, mevcuttaki 18 içeğitmenimiz gibi “2019 Yılı EğitimPlanı” kapsamına dâhil olacak.

Teknik ve davranışsal gelişime yönelik,inovasyonu tetikleyen ve mesleki sür-dürülebilirlik ile mükemmelliği destek-leyen eğitimler ile Roketsan’a katkısağlamaya gönüllü olan iç eğitmenle-rimize ve alan uzmanlarımıza teşekkür-lerimizi sunarız n

başvuruları 2018 yılındatamamlandı.

27 kişilik yeni aday grubumuza “SahneBecerisi, Katılımcı Tiplerini Algılayabil-mek ve Esneklik, Farklı Eğitim Yöntem-lerini Uygulayabilmek, Görsel MalzemeKullanım Becerisi, Yetişkin EğitimininÖzelliklerini Anlamak ve Eğitim Tasa-rımı Yapmak” gibi yetkinliklerin gelişti-rilmesi için özel olarak “Eğitici Eğitimi”tasarlandı. Bu eğitim ile birlikte, farklıgelişim ve değerlendirme aktiviteleri-

53

54 Sayı 14


Roketsan ve BilkentÜniversitesi iş birliğiylehavada hareket hâlindekiroketlerin hızlarını otomatikolarak değiştirebilmesineolanak sağlayan, akıllı birbilgisayar yazılımıoluşturuldu.

Üniversite ile Roketsan Sevk SistemleriTasarım Müdürlüğü’nün yaptığı iş birli-ğiyle geliştirilen teknoloji, uluslararası bi-limsel bir dergi olan IEEE ControlSystems Magazine’in Ekim sayısında"Zaman Gecikmeli Sistemler İçin YüksekPerformanslı Basınç Kontrolcüsü Gelişti-rilmesi” başlığıyla kapak makalesi olarakbilim dünyasına duyuruldu.

Bu akıllı yazılım ile roketler artık havadahareket hâlindeyken isteğe bağlı olarak

Türk BilimindenHavada Özgür Hareket Eden Roketler Gelecek

hızlarını ayarlayabilecek, bu özellik ileroketlerin hedef takibi çok daha iyi per-formansla yapılabilecek.

Literatürde ilk niteliğini taşıyan önemliözellikleri bulunan çalışmaya ait sistemteorisi Bilkent Üniversitesi’nde, deneydüzeneği ise Roketsan’da geliştirildi.Projenin deney kısmında Roketsan mü-hendisleri ve Bilkent Üniversitesi öğren-cilerinden Anıl ALAN, konuyla ilgili bir yılsüren bir çalışma sürdürdü n

55Ocak 2019

Roketsan, Türkiye’nin ençekici firmaları arasında8’inci sıraya girdi.

Genç yetenek araştırmaları yapanUniversum’un 61 farklı ülkede yürüt-tüğü En Çekici 10 İşveren Araştırmasıkapsamında, Türkiye’de 46 üniversite-den öğrencilere ve üç yıldır iş yaşa-mında olan genç profesyonellereçalışmayı tercih ettikleri şirketler soruldu.Araştırma sonucunda Roketsan,Türkiye’de mühendislik alanında en çe-kici firmalar arasında 8’inci oldu.

Listede Türk Hava Yolları, Aselsan,Google ve Apple gibi alanlarında öncüfirmalar da bulunuyor n

Roketsan Üniversitelerde Öğrenci veMezunlarla Buluştu


Roketsan; çalışanları ve sonteknoloji tanıtım imkânlarıile Türkiye’nin çeşitliüniversitelerindeöğrencilerle buluşmayadevam ediyor.

Bu bağlamda, Roketsan İnsan Kaynaklarıve Eğitim Direktörlüğü’ne bağlı Yetenek

ÖZCAN, Yıldız Teknik Üniversitesi Meta-lurji ve Malzeme Mühendisliği Bölü-mü’nde “Roket ve Füze Teknolojisi”konulu bir sunum gerçekleştirdi. YetenekYönetim Birimi çalışanı Selin USLU da öğ-rencileri Roketsan'da çalışabileceklerialanlar ile ilgili bilgilendirerek sorularınıcevapladı.

Roketsan İnsan Kaynakları ve EğitimDirektörlüğü öncülüğünde hedefimiz;olabildiğince çok üniversite öğrencisi vemezunlara ulaşarak şirketimizin markadeğerini artırmak; projelerimiz, çalışmaalanları ve iş fırsatları hakkında gelecek-teki potansiyel çalışma arkadaşlarımızıbilgilendirmek ve bünyemize kazandır-maktır. Bu doğrultuda Roketsan olarakyıl boyunca çeşitli üniversitelerde öğrencive mezunlarımızla bir araya gelmeyedevam edeceğiz n

Yönetimi Birimi çalışanları ve mühendislikalanında uzman personelin katıldığı, 8-9Kasım 2018 tarihleri arasında ODTÜ’degerçekleşen Kariyer Fuarı’nda öğrenci-lerle bir araya gelindi. Fuar sırasındaRoketsan standını ziyaret eden öğrencive mezunlara iş imkânları, çalışma alan-ları ve yürütülen projeler hakkında bilgiverildi.

13 Kasım 2018 tarihinde ise RoketsanTesis Tasarımı ve Kurulumu Lideri Sevil

Roketsan, Gençlerin Gözde Firmaları Arasında

56 Sayı 14


Roketsan Takdir veÖdüllendirme Yönetmeliğikapsamında, 2018 yılınınikinci yarısında ödültörenleri düzenlendi.

Çalışmalarıyla Roketsan’a 5, 10, 20 ve 25yıldır hizmet veren çalışanlarımızın şirke-timize bağlılıklarının ödüllendirilmesiamacıyla “Roketsan Hizmet Ödülleri

Töreni”, Roketsan’ın sürdürülebilir başa-rısına insan, müşteri, kalite, iş güvenliğive gelişim odaklı yaklaşımlar ile katkı sağ-layan ve kurum aidiyetini güçlendirengirişimlerin ödüllendirilmesi için ise“Roketsan Başarı Ödülleri Töreni” gerçek-leştirildi.

5’inci ve 10’uncu hizmet yılını doldurançalışanlarımız için 14 Ağustos 2018 tari-hinde Elmadağ ve Lalahan tesislerimizdeHizmet Ödülleri Törenleri düzenlendi.

Roketsan Hizmet ve Başarı Ödülleri12 Ekim 2018 tarihinde gerçekleşen20’nci ve 25’inci Yıl Hizmet ve BaşarıÖdülleri Töreni’nde Roketsan İnsanKaynakları ve Eğitim Direktörü Dr.Abdurrahman BAŞ tarafından yapılanbilgilendirme konuşmasının ardındanRoketsan Yönetim Kurulu Başkanı VekiliMustafa AYSAN, Roketsan GenelMüdürü Selçuk YAŞAR ve üst düzey yö-neticiler tarafından çalışanlara plaketleriile birlikte ödülleri takdim edildi n

Toplumsal cinsiyet eşitliği vekadın istihdamı, Türkiye vedünya gündeminde güngeçtikçe daha da önemkazanan konular hâlinegeliyor.

Bu kapsamda Capital Dergisi’ninTürkiye’de kadın istihdamına en büyükönemi veren şirketleri ve grupları listele-diği “Kadın Dostu 100 Şirket” araştırma-sında, % 20’lik kadın yönetici oranımızla“Kadın Yönetici Dostu 100 Şirket” ara-

sında 59’uncu sı-rada yer aldık. Ka-dınların iş gücünekatılımını destekle-yen Roketsan Ailesiolarak bu listede yeralmaktan gurur du-yuyor, ülkemizdeprofesyonel hayattatoplumsal cinsiyeteşitliğine ait farkın-dalığın gelecek za-manlarda daha daartmasını temenniediyoruz n

Roketsan Türkiye’deki “Kadın Yönetici DostuŞirketler” Sıralamasında 59’uncu Oldu

Ocak 2019

Roketsan’dan Haberler 57

Basında Jobaria

Roketsan, Eylül ayındafaaliyete girmiş olan veöğrencilerin kendilerinibilim ve sanat alanlarındageliştirmesine olanaktanıyan Çorlu Bilim ve SanatMerkezi’ne bağıştabulundu.

Merkez’deki öğrencileri sevindiren bağış-larımızla Roketsan olarak bilime merakı

Çorlu Bilim ve Sanat Merkezi’ne Roketsan Bağışı

Jobaria Çok KundaklıRoketatar Silah Sistemimiz,basında büyük ilgi topladı.

Jobaria, tek seferde 240 adet 122mm'lik roketi iki dakika içerisinde ata-bilmesiyle ordu araçları kategorisinde2018 Guinness Rekorlar Kitabı'nda yeraldı. Bu başarı ile Jobaria, basında ilgiodağı oldu n

olan çocukların gelişimine katkıda bu-lunmaktan mutluluk duyuyoruz n

58 Sayı 14


Ankara’nın en büyüketkinliklerinden biri olanTEDxMETU Ankara, 9 Aralık2018 tarihinde ODTÜ’deüçüncü kez düzenlendi.

"Paylaşmaya Değer Fikirler" felsefesini be-nimseyen TEDx programı kapsamında,TED benzeri bir deneyimi yaşatıp insan-ları bir araya getiren yerel ve bağımsız et-kinlikler düzenleniyor.

Bu yıl "X'e Değer Ver" temasıyla gerçek-leştirilen etkinlik; değer verdikleri uğruna

emek vermiş, uğraşları sonucu hayatlaradokunmayı başarmış ve alanlarındauzman konuşmacıları TEDxMETU Ankarasahnesinde ağırlayarak daha çok kalbeulaşmayı hedefledi.

Etkinlikte konuşmacı olarak yer alanRoketsan İTS Grup Başkanı ve GenelMüdür Yardımcısı Dr. Sartuk KARASOY,konuşmasında X'i kılavuz alarak insanlı-ğın, Democritus’tan bugüne süren vegeleceğe doğru uzanan uzay ile ilgili yol-culuğuna, bilimin, bilim kurgunun, sana-tın ve felsefenin kaynaştığı bir evreningözünden bakarak; “değer verme” kav-ramına yeni bir bakış açısı kazandırdı n

TEDxMETU Ankara

Tarihten Sayfalar 59Ocak 2019

Bandırma Füze Kulübü,Sovyetler Birliği’nin (SSCB)ilk yapay uydu olarak fırlat-tığı Sputnik 1’den etkilenile-rek 1957 yılında BandırmaŞehit Gönenç Lisesi öğren-cileri olan Artuğ SAYINER,Adnan ZAMBAK, GüngörGEZER, Osman CARAN veAtilla YEDİKARDEŞLERtarafından lisenin havacılıkkoluna bağlı olarakkurulmuştur.

İnsanların uzaya ve roket bilimine ilgile-rini çekmek amacıyla okullarda atomenerjisi, dış dünya, roket ve füzeler hak-kında konferanslar veren bu öğrencilero yıllarda astronomi, füze, roket ve se-yahat dernekleri ile iletişime geçerekGüney Afrika Seyyareler Arası Cemiyeti,Chicago Roket Cemiyeti ve TürkAstronomi Derneğine üye olmuşlardır.

Kulüp, 1959 yılında liseden ayrılarak“Astronomi ve Roket Kulübü” adını al-mıştır. 1960 yılında “Bandırma Havacılıkve Astronomi Roket Kulübü” olarak isimdeğiştiren kulüp, 1965 yılında“Bandırma Havacılık ve Uzay Araştırma-ları Derneği” adını alarak tüzel kimliğekavuşmuştur.

İlk Çalışmalar

Öğrenciler kulübün kuruluş yılında 3 ki-

logram ağırlığında, 1 metre boyundave 10 santimetre çapında “Benark” tipibir roket üretebilmiş; ancak roket ilk fır-latma denemesinde 40 metre kadaryükseğe çıktıktan sonra denize düşerekbaşarısız olmuştur. Naftalin, barut ve tri-nitrogliserin karışımı bir katı yakıtla ha-valandırılmak istenen ve ilk ikiateşlemedeki teknik aksaklıklar yüzün-den ancak üçüncü denemede ateşlene-bilen roketin beklenen yüksekliğeçıkmamasına, reaksiyon haznesinin ye-terli mukavemete sahip olmamasınınyol açtığı açıklanmıştır1. Aynı yıl yapılanikinci atış denemesinde 5 kilogram ağır-lığında ve 1 metre boyunda olan ro-kette yakıt olarak benzin buharı veoksijen kullanılmış; fakat roket ancak 15metre yükselebilmiştir2.

Bu dönemde bazı ülke gazeteleri, Kıbrıskatliamları nedeni ile kabaran gündemiyumuşatmak için gençleri eleştiren yazı-lar yazmışlardır. Bunlardan biri Cumhu-riyet Gazetesi başyazarı Cevat FehmiBAŞKURT tarafından yazılmış ve “Genç-ler ne yazık ki başka dünyada yaşıyorlar,bize hak versinler, darılmasınlar, Kıbrıssorunu, Cezayir sorunu çözülsün, partikavgası bitsin, meclis düzelsin, kongre-ler yapılsın. Elbet öbür dünyanın füze-lerine de sıra gelir.” ifadeleriyle basındayer almıştır. Bu olumsuz tepkilere rağ-men öğrenciler üçüncü denemeyi 10Şubat 1960 tarihinde yapmışlar ve budenemelerinde iki kademeli, 10 santi-metre çapında ve 1,5 metre boyundabir roketi ay istikametinde fırlatmışlardır.Otomatik bir ateşleme sistemi ve “kont-rol aleti” ile yapılan bu denemede roket,750 metre yüksekliğe çıktıktan sonra de-nize düşmüştür3. Başarılı olan bu de-neme sadece ulusal basında değil;

Amerika, Almanya, Hollanda veİtalya’da uzay çalışmaları ve roketçilikleilgili dergilerde de yer almıştır. AmerikaBasın Ataşeliği’nin, Amerika’da yayım-lanmak üzere dernek başkanı ile röpor-taj yaptığı bu dönemde artan başarılarsayesinde derneğe üniversite öğrenci-leri, uzmanlar ve akademisyenler tara-fından katılımlar artmıştır.

Çalışmalarına devam eden ekip, 1961yılında B-T-47 isimli bir roket daha fırlat-mıştır. 135 metre kadar yükselen roket,daha sonra paraşütle yere iniş yapmış-tır. Yine aynı yıl Soorpian tipi GK 30 fü-zesi, 300 metreye yükselmiş olsa daparaşüte dolanarak yere düşmüştür.

Türkiye’nin İlk Uzay Kulübü:Bandırma Füze Kulübü

MARMARA-1 İsimli Roketin Fırlatma ÖncesiKontrolü5

a

aldığı tahmin edilen roket, kulübeAmatör Füze Yarışması’nda dünyaüçüncülüğünü kazandırmıştır. Amatörkulüplerden Amerika 56 kilometre yük-sekliğe çıkan roketi ile 1’inci, Almanlar36 kilometre ile 2’nci olmuştur6.

Sonraki Denemeler

15 Ekim 1962’de İstanbul’danBandırma’ya gelen Kirkor DİVARCI’nınkendi tasarladığı HÜRRİYET-2 roketi veBandırma Havacılık ve AstronomiRoket Kulübü’nün MARMARA-3 veMARMARA-4 roketleri fırlatılmıştır. Ban-dırma’ya 43 kilometre uzaklıktaki HavaKuvvetlerine ait Kızıksa Atış Sahası’ndayapılan denemede ilk önce KirkorDİVARCI’nın 2,1 metre boyunda, 15santimetre çapında ve 32 kilogram ağır-lığındaki roketi ateşlenmiş; fakat rokethenüz havalanamadan infilak etmiştir.Daha sonra ateşlenen Bandırma Hava-cılık ve Astronomi Roket Kulübü’nünMARMARA-3 roketi de havalanamamış-tır.

24 Mayıs 1962 tarihinde kulübünAnkara şubesi, Ankara ÜniversitesiHukuk Fakültesi öğrencisi olan ArtuğSAYINER tarafından açılmış ve bu aşa-mada füzecilerin çalışmaları Türk SilahlıKuvvetleri tarafından yakından izlen-meye başlamıştır.

MARMARA-1 Roketi

Kulübe katılanlardan biri olan İTÜMakine Mühendisliği’nde görevli akade-misyen Kirkor DİVARCI, MARMARA-1 is-mini verdiği bir roketin 30 Ağustos1962’de, yani Zafer Bayramı’nda fırlatıl-masını hedeflemiş ve Bandırma FüzeKulübü ekibiyle birlikle çalışarak hazırla-dığı bu proje İstanbul TeknikÜniversitesi tarafından da onaylanmış-tır. 30 Ağustos 1962 tarihindeBandırma’nın Küçük Livatya bölgesinde25 metre uzunluğunda bir telin ucunaelektrik verilmesi suretiyle ateşlenerek fır-latılan 3,8 kilogram ağırlığında, 87 san-timetre boyunda ve 56 milimetreçapındaki “Sergeant” tipi MARMARA-1isimli roket, 900 metre kadar yükselerek

havada infilak etmiş ve 200 metre uzak-lığa düşmüştür4. 5 dönümlük sahanınyanmasına sebep olan infilak sonrasıekip, basında büyük çoğunlukla olum-suz eleştirilere maruz kalmıştır.

MARMARA-2 RoketiyleDünya Üçüncülüğü

Ekip, bu başarısız denemeden dört günsonra 3 Eylül 1962 tarihinde 1 metreboyunda, 6 santimetre çapında ve 5,50kilogram ağırlığındaki MARMARA-2 ro-ketini fırlatmıştır. Gliserin ve asfalt karı-şımı sıvı bir yakıt kullanılan roket, beşmetrelik bir duman tabakasının arasın-dan yaklaşık 822 metreye yükselerekbulutlar arasında kaybolmuş, hatta 300metre arayla kurulan rasat kuleleri göz-lem yapamamıştır. Fırlatış sonrasındaMARMARA-2 roketinden bir daha haberalınamamış ve bütün aramalara rağ-men bulunamamıştır. Ancak roket baş-lığının Fener Adası’na paraşütle inişiadada bulunanlar tarafından görülmüş-tür. Fırlatılışta bulunan gözlemciler tara-fından dikine 15 kilometreden fazla yol

60 Sayı 14

Tarihten Sayfalar

Kirkor DİVARCI Roket Üzerinde Çalışırken Roket Denemelerinden Bir Görüntü

Ocak 2019 61Tarihten Sayfalar

meye başlamış, Türk bayraklı roketlerigöğe fırlatan ekip Amerikan propagan-dası yapmakla suçlanmış ve hatta KirkorDİVARCI’nın evinde sebebi bilinmeyenbir yangın çıkmış; projeleri, yazıları,planlamaları ve diğer tüm hesaplama-ları yanmıştır. Maddi desteğin çekilmesiile ekibin başarıları unutulmuş ve kendiekonomik zorlukları ile boğuşmak zo-runda kalan ekip füze çalışmalarını ta-mamen durdurmak zorunda kalarakmodel uçak yarışmalarına katılmaktanöteye gidemeyen işler yapmıştır. Niha-yetinde 1975’e kadar tüm bilimsel veteknik faaliyetleri durdurulmuştur.

Kısıtlı imkânlarına ve tüm olumsuz eleş-tirilere rağmen, uzay ve roketler konu-sunda büyük işler yapan, Amerika veAlmanya ile yarışan ekipten geriye sa-dece birkaç gazete kupürü ve özveriyleçalışan gençlerin hikâyesi kalmıştır n

Referanslar

1 14.02.1960 tarihli Milliyet Gazetesihaberi2 Ümit DENİZ – 05.10.1959 tarihliMilliyet Gazetesi yazısı3 Mukbil ÖZTUNALI – 10.02.1960 ta-rihli Milliyet Gazetesi yazısı4 Güngör GEZER –01.09.1962 tarihliMilliyet Gazetesi yazısı5 https://savunmasanayi.org/ban-dirma-fuze-kulubu-ve-ilk-turk-fuzesi/6 Bandırma Havacılık ve Uzay Araş-tırma Derneği (HUZAD) -http://huzad.blogspot.com/

Murat BASMACIAr-Ge Merkezleri Koordinasyon BirimiLider Mühendis

Son olarak denenen MARMARA-4 roketifırlatılarak 5.415 metreye kadar yüksel-miş ve bu başarılı deneme sonrası kulüpüyeleri Hava Üs Komutanı Albay HalimMENTEŞ tarafından tebrik edilmiştir.

İlerleyen DönemlerdeYaptıkları Çalışmalar

Çalışmalarına Bandırma Havacılık veUzay Araştırmaları Derneği olarakdevam eden ekibin bundan sonraki ça-lışmaları projeler üzerinde olmuştur. Ba-zıları askerî, bazıları ise meteorolojikamaçlarla yapılan bu projelerdenönemli olanları aşağıdaki gibi sıralana-bilir:

• Sirius Projesi, çift kapsüllü ve kademelibir proje olup, KIBRIS-1 isimli ek birkapsüle sahipti. Sirius astronomikamaçlarla gözlem yaparken,KIBRIS-1’in vurucu amaçla kullanılmasıplanlanmıştı.

• Uçan Türk Projesi’nin menzili 35 kilo-metre olup, askerî maksatlarla kullanıl-mak üzere hazırlanmıştı.

• ATA-1 Projesi, 70 kilometre menzilesahip olmak ve tamamen askerî mak-satlarla kullanılmak üzere hazırlanmış,ileride 300 kilometre’ye varan menzil-lere ulaşması planlanmıştı.

• Vega Projesi, astronomik gayelerlehazırlanan 3,6 metre boyunda iki ka-demeli bir roket projesiydi. İlk balistikdeneme olan bu roket, 300 kilogramağırlığındaydı. 150 kilogram kalsityakıt kullanması planlanmış ve 90 ki-lometre yükseklikten 320 kilometre’likbalistik bir yol izleyebilecek düzeydehesaplanmıştı.

• Güdüm Projesi hazırlanan roketlerinhedeflerini bulmaları için hazırlanmış;fakat maddi imkânsızlıklar yüzündenuygulanamamıştı.

• Aktrüs Projesi roketi, 500 kilogramağırlığında ve 4 metre uzunluğun-daydı. Bu roketle uzaya bir fareningönderilmesi düşünülüyordu. Kapsü-lüne koyulan farenin hareketleri mik-rofilm makinesi tarafından yolboyunca takip edilecek, roket 150 ki-lometreye ulaşınca kapsül ayrılacak,ayrılan kapsülden düşen fare para-şütle dünyaya inecek ve böylece fare-nin durumu görülebilecekti.

1965 yılına gelindiğinde üye sayısı300’ü bulan kulübün Ankara şubesimensupları, dönemin CumhurbaşkanıCemal GÜRSEL’i ziyaret etmişler ve ça-lışmaları hakkında bilgi vermişlerdir.Cumhurbaşkanı ise kulübün çalışmala-rını desteklemiştir.

Sonrasında ise bir anda destekler çekil-

MARMARA-1 İsimli Roketin Fırlatma ÖncesiKontrolü Hakkında Yapılan Haber

Tarihten Sayfalar62 Sayı 14

Anadolu MedeniyetleriMüzesi, ATATÜRK’ün isteğiüzerine Ankara’da bir EtiMüzesi açılması fikriyleortaya çıkmıştır.

ATATÜRK’ün isteği üzerine döneminKültür Müdürü Hamit Zübeyr KOŞAY ta-rafından, o zamanlar metruk hâlde bu-lunan Mahmut Paşa Bedesteni veKurşunlu Hanı’nın kullanılması önerilmişve kabul edilmiştir. Bu yapılar, AnkaraKalesi’nin dış duvarının güneydoğuucunda bulunur.

Müze, devam eden restorasyon çalışma-ları sırasında bedestenin orta kubbeli bö-lümünün açılmasıyla 1943 yılında ilkziyaretçilerini kabul etmeye başlamıştır.Anadolu Medeniyetleri Müzesi, 19Nisan 1997 yılında Avrupa’da “YılınMüzesi” unvanına layık görülmüştür.Müze simgesi, Hitit Kralı IV. Tuthalia’nınmührüdür.

Anadolu’nun dört bir yanından toplan-mış olan eserlerin sergilendiği müzedetoplam eser sayısı 200.000’e yakın olma-sına rağmen, ancak 5.000 kadarı sergi-lenebilmektedir. Paleolitik Çağ’dan

modern tarihe kadar uza-nan eserler kronolojikolarak sıralanmıştır.Müzenin alt katında,restorasyona giripyakın zamanda tek-rar açılan bir Ankarabölümü vardır. Bu-rada 1935’ten itiba-ren Ankara’da yapılankazılarda bulunan eser-ler, milyonlarca yıl önce-den kalma hayvan ve bitkifosillerinin yanı sıra Roma veHelenistik Dönem’den kalma eserler debulunmaktadır.

Müzeye girildiğinde sağ tarafta PaleolitikÇağ’dan (Eski Çağ) kalma taş aletleri vehayvan kalıntıları görülmektedir. Buradainsanoğlunun hayatını mağarada sür-dürdüğü dönemlere ait taş aletlerinyavaş ama etkileyici gelişimini ince-lemek mümkündür. İnsanlık tarihinin% 99’unu oluşturan bu dönemde, do-ğanın insan yaşamına etkisi de dikkatçekmektedir. Paleolitik Çağ’a ait parça-lar; Antalya Karain, Öküzini, Beldibi veİstanbul Yarımburgaz’ın da dâhil olduğubirçok mağaradan gelmiştir.

Müzenin bir sonraki bölümündeÇatalhöyük evlerinin canlandırması bu-

lunmaktadır. Milattan önce6800-5700 yılları arasında

yerleşim yeri olarakkullanılmış olanÇatalhöyük; insanlı-ğın tarımı bulmasın-dan sonra oluşmuş,kendine özgü yapı-lara sahip olan dün-

yadaki en önemliarkeolojik alanlardan bi-

ridir. Müzedeki canlandır-mada eve çatıdan nasıl

girildiği ve ölülerin evlerin için-deki yuvarlak mezarlara nasıl gömül-düğü gösterilir. Boğa başlarınınbulunduğu evlerde duvarlara resim ya-pıldığı görülür.

Bu kısım geçildikten sonraÇatalhöyük’teki ilk kazı döneminde çıkar-tılan, insanların soyut sanatı kullanmayabaşladıkları duvar resimleri sergilenmek-tedir. Tarihteki ilk yerleşim planı da bu-rada bulunmaktadır. Planda HasanDağı’nın eteğindeki Çatalhöyük görül-mektedir.

Neolitik Çağ’a (Cilalı Taş Devri) ait eser-ler, müzenin orta bölümünde yer al-maktadır. Ana tanrıça heykelleri, pişmiştopraktan yapılan çeşitli eserler, çanakçömlekler, damga mühürler ve volkanik

Anadolu Medeniyetleri Müzesi

Çatalhöyük Kazılarında Bulunan Kadın Figürü Çatalhöyük Evi Canlandırması

Tarihten SayfalarOcak 2019 63

camdan yapılmış aletler bu bölümdedir.Müzede o dönemin önemli yerleşimleriÇatalhöyük ve Hacılar’a ait eserler desergilenmektedir.

Bir sonraki kısım, Kalkolitik Çağ’dan(Bakır Çağı) eserlerin bulunduğu bölüm-dür. İş bölümü, şehirleşme, kentlerin sa-vunulması ve surların örülmesi gibiolaylar bu çağdan itibaren görülmeyebaşlanmış olup; o dönemde henüz yazıbulunmadığı için bilgiler kısıtlıdır. Bu kı-sımda; Alacahöyük, Canhasan, Alişar vebenzeri Anadolu yerleşimlerinden eser-ler yer almaktadır.

Anadolu’da şehirler arası ticaret dönemi-nin başladığı Erken Tunç Çağı’nda in-sanlar, günümüzde birçok köydebulunan kerpiç evlerde yaşamaktadır.Şehirlerin etrafı surlarla çevrili olup, bi-nalar sıkışık durumdadır. Ayrıca dikdört-gen şeklindeki mezarlar da budönemde kullanılmaya başlanmıştır.Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk resmî kazısı,ATATÜRK’ün emriyle bu döneminAnadolu’daki en önemli yerleşim yeriolan Alacahöyük’te yapılmıştır. Kazılardaçıkarılan kral mezarlarında bulunan eser-lerden birkaçı müzede sergilenmektedir.Bu dönemin sonunda Mezopotamya’dayazı keşfedilmiş, M.Ö. 2000’lerde Asur ti-

caret kolonileriyle Anadolu’ya da yazıgelmiştir.

Anadolu’ya dışardan bir güç olarakgelen Asurlular, Asurcada “liman” anla-mına gelen Karum adındaki ticaret mer-kezlerini kurmuştur. Bu dönemdekurulan ticaret merkezleri yüzündenAnadolu, sömürge bölge hâline gelmiş-tir. Şehrin dışına kurulan yerleşimler olanKarum’lardan en ünlüsü, bugün Kayseriyakınında bulunan Kültepe Karumu’dur.

Asurluların; evlenme, boşanma, çeyizmektupları, borç anlaşmaları ve faiz mik-tarları gibi gündelik hayata dair bilgilerinyanı sıra yaşadıkları sıkıntıları kaleme ala-rak Asur’daki eşlerine gönderdikleri mek-tupları bugün müzede incelemekmümkündür. Bu mektuplar, toprak birtablete çivi yazısıyla yazılıp fırınlanaraktoprağın sertleşmesiyle oluşturulmuştur.Mektuplar o dönemde de günümüzdeolduğu gibi zarflanmakta olup, zarflamaişlemi mektubun tekrar toprakla kapatılıpfırınlanmasıyla gerçekleştirilmektedir.Zarfta mektubun içeriği ve kime gönde-rildiği gibi bilgiler belirtilmekte, mektu-bun başkası tarafından açılıp açılmadığıda zarfın gördüğü hasardan anlaşılabil-mektedir.

Müzenin bundan sonraki kısmının büyükbir çoğunluğu Hitit İmparatorluğu’na ay-rılmıştır. Anadolu’daki ilk merkezî devletikuran bu imparatorluk, aynı zamandaen eski Hint-Avrupa diline de sahiptir.Anadolu topraklarını kendi himayesinekatarak 1.000 yıla yakın süre varlığını sür-düren Hitit İmparatorluğu, Anadoluiçinde kendi kültürlerini oluşturmuş;ancak dışardan gelen bütün din ve kül-türlere de hoşgörü göstermiştir. Çevredinlerin Tanrıları da kabul edildiğinden,Hitit başkenti Hattuşaş’a “Bin Tanrı İli”denmiştir. En kuvvetli dönemlerindeMısır’la savaşlarından galip çıkarak ilk ya-zılı anlaşma olan Kadeş Anlaşması’nı im-zalamışlardır. Müzenin bu kısmındaHititler’in seramik eserleri olan çeşitlitören kapları, vazolar, mühürler ve mek-tuplar sergilenmektedir.

Müzenin orta bölümünde, Hititler’denkalma taş kabartmalar bulunur. Sol kı-sımda Alacahöyük’e ait sur duvar kabart-maları yer almaktadır. Kabartmalardakisahnelerde bir bahar ayininin kutlanışıresmedilmiştir. Tanrı’ya kurban edilenhayvanlar, kılıç yutma sahnesi ve müziketkinlikleri de bu kabartmalarda görüle-bilmektedir. Sağ kısımda ise geç HititDönemi’ne ait; davul, lir ve saz gibi çe-şitli müzik aletlerinin yanı sıra iki prensin

Alacahöyük’te Bulunan Güneş Kursu Asur Dönemi Zarflı Mektup

a

64 Sayı 14

Tarihten Sayfalar

oynadığı topaç oyununun çizildiğiduvar kabartmaları bulunmaktadır.

Hititler M.Ö 13. yüzyılda Avrupa’dan in-sanların akın ettiği Deniz KavimleriGöçü sırasında zayıflayarak bütünlü-ğünü kaybetmiştir. Deniz KavimleriGöçü sonrası Yunanistan, Anadolu veMezopotamya’daki birçok şehir yıkılmış,hükümdarlıklar yok olmuştur. Bu göçütek engelleyebilen Mısırlılar olmuştur.Dönemin etkileri coğrafik açıdan çokbüyük olmuştur. Yaklaşık 500 yıl bo-yunca Anadolu’da yazı unutulmuş veyeni kültürler ancak M.Ö. 8. yüzyıldakurulabilmiştir. Homeros’un ünlü İlyadaeserindeki Troya’nın düşüşü de bu dö-

nemde gerçekleşmiştir. Bu dönemdensonra Hititler, Güneydoğu Anadolu Böl-gesi’nde yaşamaya başlamış ve Asur et-kisine girmiştir.

Hititler’den sonra Anadolu’da büyük birkültür olarak Frigler ortaya çıkmıştır. Ba-rışcıl ve tarıma dayalı bu toplulukta ta-rımı engelleyen suçlar idamlacezalandırılmaktadır. Frigler’in eserleriçoğunlukla ahşap olduğu için yazılarıgünümüze kadar çözülememiştir. Müze-deki en güzel eserlerden biri de hiçbirbağlantı parçası kullanılmadan birbirinegeçen parçalardan oluşan, bu dönemeait bir ahşap masadır.

Müzede Frigler’den sonra Urartularbölümü bulunmaktadır. DoğuAnadolu Bölgesi ve İran’ın bir kısmıylaIrak’ın kuzeyine egemen bir devletolan Urartular’ın başkenti bugünVan’da bulunan Tuşpa’dır. Devlete aitmetal eşyalar ve çeşitli takılar bu kı-sımda bulunmaktadır.

Müzenin alt katında ise HelenistikDönem’den Osmanlı Dönemi’ne kadarçeşitli eserler ile Ankara çevresindeki ka-zılardan bulunan eserler yer almaktadır.Lidya Dönemi’nden itibaren kullanılanseramik vazolar, heykeller ve cam eşya-lar burada sergilenmektedir.Lidyalılar’dan kalma, dünyanın en eskisikkeleri de bu kısımda bulunmaktadır.Ankara çevresindeki antik yaşamın ince-lenmesine imkân sunan bölümde,Ankara ve çevre ilçelerde yapılan kazıla-rın yerlerini gösteren büyük bir haritavardır.

Anadolu’da şu ana kadar yaşamış bütünkültürlerin oluşumu, gelişimi ve birbirle-riyle etkileşimini gözler önüne seren, bueserlerin günümüzdeki alışkanlıklarımızave geleneklerimize etkilerini yansıtanAnadolu Medeniyetleri Müzesi, kendikültürümüze ve eskiden bu topraklardayaşamış diğer kültürlere sahip çıkmamızıhatırlatıcı niteliktedir. Bugün dünyanındört bir yanında pek çok müzede gör-düğümüz Anadolu’dan kaçırılan eserler,turistlerin yoğun ilgisini toplamaktadır.Bu eserlerin ülkemizdeki müzelerde ser-gilenip yaşatılması, kültürümüze ve biz-den önce bu topraklarda yaşamış olaninsanların hatırasına saygı göstermekadına da önem arz etmektedir. HemTürklere hem de yabancı ziyaretçilereAnadolu’daki bir milyon yıllık serüveni in-celeme fırsatı sunan AnadoluMedeniyetleri Müzesi, Anadolu uygarlık-larını daha yakından tanımak için ziyaretedilmesi gereken yerler arasında yer al-maktadır n

Nüshet TUNCELMekanik Tasarım BirimiMühendis

Geç Hitit Dönemi Kralı Mutallu Frig Dönemi Kibele Heykeli

Müze Gezimizden Bir Kare

Ocak 2019

Roketsan’lı Olmak 65

Roketsan Dış TicaretMüdürlüğü birimimizdenGazi Osman ÇAKMAK’ınkaptanlığını yaptığı sonAvrupa Kupası’nınŞampiyonu Türkiye AmputeFutbol Millî Takımımız,2018 Ampute Futbol

Dünya Kupası’nda 2’ncioldu.

Meksika’nın San Juan de los Lagos ken-tinde düzenlenen Ampute FutbolDünya Kupası ilk maçında Kenya,Liberya ve ABD takımlarının olduğuF Grubu’nda 3’te 3 yaparak lider çıkan

Ampute Futbol Millî Takımımız,Dünya Kupası’nda 2’nci Oldu!

takımımız, çeyrek final için İrlanda ilekarşılaşarak müsabakadan 4-0 galip ay-rıldı. Çeyrek finalde Rusya’yı 5-1, yarı fi-nalde ise ev sahibi Meksika’yı 4-0yenerek Dünya Kupası’ndaki galibiyetserisine devam eden ay-yıldızlı takımı-mız, final maçında Angola’yla karşılaş-masının neticesinde dünya 2’ncisi oldu.

1997 yılında Gazi olan OsmanÇAKMAK, Türkiye'ye dünya 2'nciliğiyledönen takımımızın elde ettiği başarıyailişkin duygularını şu sözlerle ifade etti:“Roketsan’ı millî bir sporcu olarak DünyaKupası’nda temsil etmek ve bu süreçteRoketsan Ailesi’nin bana ve tüm takımarkadaşlarıma verdiği destek beni onur-landırdı. Yönetim Kurulu BaşkanımızProf. Dr. Faruk YİĞİT’e, Yönetim KuruluBaşkanı Vekilimiz Mustafa AYSAN’a, tümYönetim Kurulu üyelerine ve GenelMüdürümüz Selçuk YAŞAR’a verdikleridestek için çok teşekkür ediyorum. Hermaçtan önce ve sonra ilettikleri güzeldilekleri, azmimi artırıyor”.

Roketsan Ailesi olarak Osman ÇAKMAK’ıve millî takımımızı tüm içtenliğimizle kut-luyor, başarılarının devamını diliyoruz n

66 Sayı 14

Roketsan’lı Olmak

Roketsan VoleybolTakımımız, 12 şirket vekurum takımının katıldığıCorporate VolleyballLeague’de (CVL) yıl içindeyapılan karşılaşmalarsonunda; Türk TelekomAnkara, Deloitte ve EkolLojistik takımları ile Türkiyeşampiyonluğu için mücadeleetme hakkı kazandı.

13-14 Ekim 2018 tarihleri arasında ger-çekleştirilen final maçları sonucu TürkTelekom Ankara’nın şampiyon olduğuturnuvada Ekol Lojistik 2’nci olurken,

Roketsan Voleybol Takımı CVL 3’üncüsü Oldu

ön liberosu seçildi.

Takımımızı ve teknik ekibimizi başarıların-dan dolayı tebrik ederiz n

Roketsan Voleybol Takımı 3’üncü oldu.Oyuncularımızdan Şeyma ALTINCABA,turnuvada yer alan birçok favori oyun-cuyu geride bırakarak turnuvanın en iyi

Ankara BUSINESS CUP 2018 Güz Sezo-nu’nda şampiyonluğun favorisi olarakgörülen Roketsan Futbol Takımımız, bi-reysel istatistikler ve takım istatistiklerinin

Roketsan Futbol Takımı, Business Cup 2’ncisi OlduAnkara BUSINESS CUP2018 Güz SezonuD Grubu’nda yer alan ve7 puan toplayan futboltakımımız, final maçıoynamaya hak kazanmıştı.

Roketsan Futbol Takımımız, final karşı-laşmasında İBA KİMYA Takımı ile eşleştive 25 Kasım 2018 tarihindeki müsaba-kada kazananı penaltılar belirledi. 5’erpenaltı vuruşunda 2-2 olan eşitlik bozul-madı ve seri penaltı atışları sonrasındaAnkara BUSINESS CUP 2018 Güz Se-zonu 2’ncisi oldu.

birçok dalında öne çıktı.

Turnuvada mücadele eden oyuncuları-mızı ve teknik ekibimizi tebrik ederiz n

67Ocak 2019


Turkcell’in isimsponsorluğunda bu yıl4’üncüsü düzenlenen,Türkiye’nin “Barış” temalı ilkve tek maratonu GeliboluMaratonu, “Barış için

Koşuyoruz” sloganıyla14 Ekim, Pazar günügerçekleşti.

Bugüne kadar 15 binden fazla kişininkatıldığı organizasyonda, Roketsan Atle-tizm Topluluğu önderliğinde çalışanla-

rımız da yer aldı. Gelibolu Maratonu;maraton, yarı maraton, 10 kilometre ko-şusu ve halk koşusu kategorilerinde ko-şuldu. 21 kilometre yarı maratonundaErgün KIZILASLAN, Mustafa BİLGİN veKoray KUŞDEMİR, 10 kilometre koşu-sunda ise Murat ŞAHİN ve AlaattinKOÇAK parkuru dereceyle tamamladı.Çalışanlarımızı tebrik ederiz n

20 Ekim 2018 tarihindeKapadokya’da 5’incisidüzenlenen uluslararasımaraton Cappadocia UltraTrail’de Roketsançalışanlarımızdan

Ergün KIZILASLAN, Medium Trail’i 40+yaş kategorisinde 19’uncu sırada ta-mamlarken, Mustafa BİLGİN ShortTrail’de yarışarak 40+ yaş kategorisinde42’nci sıraya yerleşti.

Şirketimizi en iyi şekilde temsil eden çalı-şanlarımızı tebrik ederiz n

Samet KONU, Türklerarasında rekor kırarakparkuru “13:09:09” saattetamamladı ve genelde9’uncu, 40- yaşkategorisinde ise 6’ncı oldu.

Cappadocia Ultra Rekortmeni Roketsan’dan

Roketsan Atletizm Topluluğu GeliboluMaratonu’nda “Barış İçin” Koştu

68 Sayı 14


Roketsan Okçuluk TakımıCumhuriyet Kupası’nda 3’üncü Oldu

3’üncü oldu.

Turnuvada 70 metre olimpik klasik yaykategorisinde sporcumuz Zafer İLHAN8’inci olurken, 50 metre makaralı yay ka-tegorisinde Levent AKPINAR 12’nci,Cemal GÜVENÇ ise 13’üncü oldu. Başa-rılarından dolayı çalışanlarımızı tebrikederiz n

Roketsan OkçulukTakımımız, 14 Ekim 2018tarihinde Yıldırım OkçulukSpor Tesisi’nde 164sporcunun katılımıylagerçekleşen CumhuriyetKupası’na katıldı ve “KarmaAtışlar” sıralamasında

12 takımın katıldığı turnuvada EnerjikBebeler Takımı şampiyon oldu.Ambargo Takımı’nın 2’nci, The MarabasTakımı’nın ise 3’üncü olduğu turnuvada

Kurum İçi Voleybol Turnuvası

Roketsan Sosyal EtkinliklerTopluluğu’nun düzenlediğiKurum İçi VoleybolTurnuvası, 3 Temmuz 2018tarihinde start aldı.

mücadele eden tüm takımlara, karşılaş-maların olmazsa olmazı tüm taraftarlarave turnuvada görev alan hakemlerimizeteşekkür ederiz n

69Ocak 2019


Kurum İçi Tek PotaBasketbol Turnuvası'nınfinal ayağı, 10 Eylül 2018tarihinde Roketsan Lalahantesisi basketbol sahasındagerçekleştirildi.

Turnuva kapsamında gruplarda 1’incive 2’nci olan takımların oynadığı 2’ncitur karşılaşmaları sonunda mağlup ayrı-lan DSB ve Lalahan Rockets takımları3’üncülük için, LaLaLand veDengesizler takımları ise şampiyonlukiçin karşılaştı. DSB Takımı, 15-9 skor ileLalahan Rockets’i geçerek turnuva 3’ün-cüsü oldu. Şampiyonluk müsabaka-sında LaLaLand Takımı’na karşı 11-12skor ile Dengesizler Takımı, 2018

Kurum İçi Tek Pota Basketbol TurnuvasıŞampiyonluğu’nu ilan etti. Final karşılaş-ması sonrasında gerçekleşen ödül töre-ninde; turnuva süresince gönüllüolarak destek veren hakemlerimize te-şekkür plaketleri verildi.

Şampiyon olan Dengesizler Takımı’nakupası, Roketsan İnsan Kaynakları veEğitim Direktörü Dr. Abdurrahman BAŞtarafından verildi n

Roketsan Sosyal EtkinliklerTopluluğu’nun bu seneikincisini düzenlediği Kurumİçi Su Topu Turnuvası,

Marabas Takımı oldu. Geçen yıl da tur-nuvada yer alan Nur Topu Takımı 2’nci-liği alırken, Sudan Sebepler Takımıturnuvayı 3’üncülükle tamamladı n

1 Ağustos 2018 tarihindebaşladı.

Turnuvanın şampiyonu bu sene de The

Kurum İçi Su Topu Turnuvası

Kurum İçi Tek Pota Basketbol Turnuvası

70 Sayı 14


Roketsan Kurum İçi FutbolTurnuvası, 24 takımınkatılımıyla gerçekleşti.

Kurum İçi Futbol Turnuvası

Final karşılaşması sonrasında gerçekle-şen ödül töreninde dereceye giren ta-kımlarımıza kupaları, Roketsan İnsanKaynakları ve Eğitim Direktörü Dr.Abdurrahman BAŞ tarafından verildi n

24 Eylül 2018 tarihinde Roketsan Elma-dağ tesisi futbol sahasında yapılan finalkarşılaşmasında Futbol Özel Harekât Ta-kımı’na karşı penaltılarla kazanan SiyahÇoraplılar Takımı, 2018 Roketsan Kurumİçi Futbol Turnuvası Şampiyonu oldu.

Karşılaşmalar sonucunda Tek Erkekler AKlasmanı’nda Gürler KAYA 1’inci, AhmetCevdet HAYRULLAHOĞLU 2’nci oldu.Tek Erkekler B Klasmanı’nda Yusuf EmreARSLAN ve Rıfat ÜNAL 1’inciliği paylaşır-ken, Orhan KÜÇÜKCEYLAN 2’nci oldu.

Kurum İçi Tenis Turnuvası

Roketsan Sosyal EtkinliklerTopluluğu’nun düzenlediğiKurum İçi Tenis Turnuvası,9 Nisan 2018 tarihindebaşladı.

Tek Erkekler C Klasmanı’nda Fatih CihatŞENGÜL 1’inci, Selçuk ÇAYLAR 2’nciolurken, Tek Kadınlar’da Melda EcemULUTAŞ 1’inci, ve Başak SAVDI ise 2’nci-lik ile turnuvayı tamamladı n

Ocak 2019

Roketsan’lı Olmak 71

Ankara Masa Tenisi SporKulübü Derneğinindüzenlediği, 2017-2018Sezonu Masa TenisiTurnuvası’nda şirketimizitemsil eden Masa TenisiTakımımız ilk 3’te yer aldı.

Ankara Masa Tenisi Spor Kulübü 2017-2018 yılı 2’nci lig maçlarında takımımız;TÜBİTAK, Havelsan, Sağlık Bakanlığı,TUSAŞ, TRT, Çalışma Bakanlığı, DSİ,Halkbank, Atılım Üniversitesi, İŞKUR,Turkcell, Yıldırım Beyazıt Üniversitesi veYapı Kredi takımları ile karşılaştı.

Takım Üyesi Çalışanlarımız:1. Recep AKDENİZ (Antrenör - Oyuncu)2. Muammer ÖZKORUL3. Sadettin DOĞAN4. Erkan İNAÇ5. Mustafa SÜTÇÜOĞLU6. Recep AKBAŞ7. Zafer TEMİZ

Sezon boyunca gösterdiği performansile 26 karşılaşmadan 21 galibiyet alanRoketsan Masa Tenisi Takımı, ligi 3’üncüsırada tamamladı. Yoğun iş temposunarağmen adımızı üst sıralara taşımak içinter döken tüm takım oyuncularımıza te-şekkür ederiz n

Atletizm Topluluğu’nunkatkıları ile Roketsan SosyalEtkinlikler Topluluğu’nunşirketimizde ilk kez 19Temmuz 2018 tarihindedüzenlemiş olduğuRoketRUN organizasyonu,150’nin üzerinde başvurualarak büyük ilgi gördü.

4’üncü olan çalışanımızGürkan Hakkı POYRAZ5’inci olan çalışanımızMehmet Eray KİRAZ

RoketRUN 3K Kategorisi1’inci olan çalışanlarımız Muzaffer ZekiÇINAR ve Şeyma ALTINCABA2’nci olan çalışanlarımız Melih MetinPEKKAPTAN ve Gülçin Ceren EKİCİ3’üncü olan çalışanlarımız Kaan ÇİMENve Asuman ŞENOL4’üncü olan çalışanlarımız Onur AKTAŞve Merve SEREN5’inci olan çalışanımız Emre ÖZARSLAN

RoketRUN 5K Kategorisi1’inci olan çalışanlarımız Samet KONUve Özge KUTLUBAY2’nci olan çalışanımız Koray KUŞDEMİR3’üncü olan çalışanımız ErgünKIZILARSLAN4’üncü olan çalışanımız Ahmet BEYCAN5’inci olan çalışanımız Mustafa BİLGİN

Roketsan Elmadağ tesisinde 1K, 3K ve5K olarak koşulan RoketRUN parku-runda dereceye giren Roketsan çalışan-larına madalya takdim edildi n

RoketRUN 1K Kategorisi1’inci olan çalışanlarımız Şükrü EmreAYDEMİR ve Duygu ABADAN SEVEN2’nci olan çalışanlarımız GökhanGÜLATİK, Gökhan TABAR ve CerenÖZÇELİK3’üncü olan çalışanlarımız Ali YALÇIN,Ufuk KARAPAÇA ve Rabia ÇETİN

RoketRUN

Roketsan Masa Tenisi Takımı İlk 3’te

72 Sayı 14


Kurum İçi Satranç Turnuvası

Roketsan Sosyal EtkinliklerTopluluğu’nun düzenlediğiKurum İçi SatrançTurnuvası, 3 Ağustos 2018tarihinde başladı.

Turnuva, İsviçre sistemine göre 5’ermaç olarak gerçekleşti. 20 dakika sürenkarşılaşmalarda, taraflara 10’ar dakikasüre tanındı.

10 Ağustos 2018 tarihinde, Mesude

FIFEX CUP 2018 GüzDönemi 2’nci turkarşılaşmasında TürkiyePetrolleri Takımını 4-2

Osman PEHLİVAN, Osman TEKİNER,Gökhan ZAVAR, Semih ÇİNKAYA, ZiyaAKBIYIK, Engin KERSE ve MuhammetVEYİL kadrosu ile çıktı. Karşılaşma 2-2 be-rabere sonuçlandı.

Turnuvada bu sezon oynadığımız sonkarşılaşmada; Ziya AKBIYIK maçın forvetive Recep CÜCE maçın altın oyuncususeçildi. Maçın kurtarışı ise OsmanPEHLİVAN’dan geldi.

FIFEX CUP - ANKARA 2018 Güz Sezo-nunda 4’üncü olan Roketsan Futbol Ta-kımı oyuncuları ve teknik ekibini,turnuva boyunca göstermiş olduklarıperformans ve özverili mücadelelerin-den dolayı tebrik ederiz n

yenerek çeyrek finaleyükselen Roketsan FutbolTakımı, MAN Takımını da4-2 ile geçerek yarı finaldeeşleştiği VEZİN YMM/BDTakımına 4-1 mağlupolmuştur.

Ekibimiz, yarı finalde BİLKENT HOLDİNGTakımına 3-0 yenilen KAREL Takımı ile 9Aralık 2018 tarihinde 3’üncülük müsa-bakası için karşılaştı.

9 Aralık 2018 tarihinde gerçekleşen kar-şılaşmaya Roketsan Futbol Takımı;

FIFEX CUP 2018

TÜPER Toplantı Salonu’nda yapılan finalkarşılaşması sonucu Emre ÖZASLAN tur-nuva şampiyonluğunu kazandı. Turnu-vada 2’nci Ufuk KARAPAÇA, 3’üncü iseÖmer Said KARAKUŞ oldu n

Ocak 2019


“Kortta Kartvizitler Değil,Raketler Konuşsun” sloganıile düzenlenen BusinessTennis Cup AnkaraTurnuvası’na,çalışanlarımızdan TamerYILMAZ, Tuğrul TINAZTEPE,Başak SAVDI, AhmetHAYRULLAHOĞLU, YusufEmre ARSLAN, Melda EcemULUTAŞ, Gürler KAYA, Fatih

Cihat ŞENGÜL ve RıfatÜNAL’ın bulunduğuRoketsan Tenis Takımıolarak katılım sağlandı.

Ankaralı şirket, kurum ve tenis severleribu organizasyon ile bir araya getirenturnuvanın 24 Mayıs 2018 tarihindegerçekleşen açılışı, Ankara TenisKulübü’nde otizmli çocuklar ile yapılangösteri karşılaşması ile başladı. ATO,Avrupa Birliği Türkiye Delegasyonu,Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası,

TRT, TÜBİTAK, Güven Hastanesi,DECATHLON, MEDİKON, ERG Grup,Denizbank, Pİ Makina ve ÖNÇİT takım-larının katıldığı turnuvada RoketsanTenis Takımı, namağlup olarak yarı finaleçıkmaya hak kazandı. 5 Haziran 2018tarihinde Denizbank ile oynadığı yarıfinal karşılaşmasının ardından, takımımızturnuvaya veda etti.

Business Tennis Cup Ankara Turnuva-sı’nda şirketimizi temsil eden RoketsanTenis Takımı oyuncularımıza teşekkürederiz n

Roketsan adına KurumlarArası Müzik Yarışması’nakatılarak şirketimize Ankara1’inciliği ve Türkiye 2’nciliğikazandıran Blast Effectmüzik grubumuz,4 Temmuz ve 12 Eylül2018 tarihlerinde 6:45Kaybedenler Kulübü’ndesahne alarak dinleyicilerinbeğenisini topladı.

Grup üyeleri Bekir KARAKAYALI, EmrahDEVECİ, Hakan AKTULGA, MehmetGÜRSEL, Merih BÜYÜKSEYMEN veSaner KARAKUŞ’a keyifli performanslarıiçin teşekkür ederiz n

Blast Effect Konserleri

Business Tennis Cup

73

74 Roketsan ve HobiSayı 14

Çalışanlarımızın hobilerinikeşfetmelerine yönelikdüzenlenen Et PişirmeAtölyesi ilgi topladı.

Et pişirmenin püf noktaları hakkındabilgi verilen atölyede katılımcılar farklı etçeşitlerini pişirerek, öğrendiklerini pra-tiğe dökme fırsatı yakaladı n

Et Pişirme Atölyesi

Roketsan Dalış Topluluğu,bu yazı dalış turlarıyla doludolu geçirdi.

Roketsan Dalış Topluluğu önderliğinde14-17 Haziran 2018 tarihleri arasındaBodrum’da, 28-29 Temmuz 2018 ta-rihleri arasında Kargı Adası’nda ve 30Ağustos - 2 Eylül 2018 tarihleri ara-sında Kaş-Kalkan’da Dalış Turu gerçek-leştirildi n

Roketsan DalışTopluluğu

Kahve Demleme AtölyesiYaklaşık iki saat süren programda; kah-venin tanımı ve tarihi, bölgelere görekahve çeşitleri ve özellikleri, toplanma veişlenme yöntemleri, kavurma, öğütme,sıcaklık ve dinlendirmenin önemi,espresso ve espresso bazlı içecekler ileTürk kahvesi hakkında bilgi aktarıldı. Ay-rıca 1’inci, 2’nci ve 3’üncü nesil kahvedemleme teknikleri anlatıldıktan sonrauygulamalı olarak 3’üncü nesil kahvedemlemesi ve tadımı yapıldı n

Roketsan Sosyal EtkinliklerTopluluğu tarafından 11 ve18 Kasım 2018 tarihlerindedüzenlenen KahveDemleme Atölyesi, KoçKuleleri’nde bulunanArabica Coffee’degerçekleştirildi.

6 Temmuz 2018Malezya Hava Kuvvetleri Harekât Başkanı Tümgeneral DatoFaudzi Bin AHMAD ve beraberindeki heyet Roketsantesislerini ziyaret etmiştir.

9 Temmuz 2018INTRA Firması'ndan Salman Al SHATRI ve Ömer ŞAVAFRoketsan tesislerini ziyaret etmiştir.

12 Temmuz 2018Elmadağ Belediye Başkanı Gazi ŞAHİN Roketsan tesisleriniziyaret etmiştir.

12 Temmuz 2018SSB Tarafından Verilen Teknoloji Geliştirme Ödüllerikapsamında “En İyi Proje” ödül töreni

17 Temmuz 2018Bosna Hersek Hava Kuvvetleri heyeti Roketsan tesisleriniziyaret etmiştir.

17 Temmuz 2018Konya Sanayi Odası Üyeleri Roketsan tesislerini ziyaretetmiştir.

75Ocak 2019

Misafirlerimiz

4 Eylül 2018Bangladeş Kara Kuvvetleri Komutanlığı heyeti Roketsantesislerini ziyaret etmiştir.

5 Eylül 2018Makedonya Hava Kuvvetleri heyeti Roketsan tesisleriniziyaret etmiştir.

13 Eylül 2018Pakistan Hava Kuvvetleri Komutanı Orgeneral MujahidAnwar KHAN ve beraberindeki heyet Roketsan tesisleriniziyaret etmiştir.

12 Eylül 2018Burundi Genelkurmay Başkanı Korgeneral PrimeNIYONGABO ve beraberindeki heyet Roketsan tesisleriniziyaret etmiştir.

2 Ağustos 2018Elmadağ Kaymakamı Turgay ÜNSAL ve İlçe EmniyetMüdürü Mahmut BALOĞLU Roketsan tesislerini ziyaretetmiştir.

3 Ağustos 2018Jandarma Genel Komutanlığı Lojistik Hizmetler BaşkanıTuğgeneral Abdullah KOÇUM ve beraberindeki heyetRoketsan tesislerini ziyaret etmiştir.

76 MisafirlerimizSayı 14

MisafirlerimizOcak 2019

24 Eylül 2018Umman Silahlı Kuvvetleri heyeti Roketsan tesislerini ziyaretetmiştir.

3 Ekim 2018Pakistan Kara Havacılık Komutanı Tumgeneral Nasir DilawarSHAH ve beraberindeki heyet Roketsan tesislerini ziyaretetmiştir.

11 Ekim 2018İstihbarat Okul Komutanlığı Hava İstihbarat Subay TemelEğitimi kursiyerleri Roketsan tesislerini ziyaret etmiştir.

16 Ekim 2018Genelkurmay II. Baskanı Korgeneral Metin GÜRAK ve beraberindeki heyet Roketsan tesislerini ziyaret etmiştir.

18 Ekim 2018Deniz Kuvvetleri Komutanı Oramiral Adnan ÖZBAL veberaberindeki heyet Roketsan tesislerini ziyaret etmiştir.

18 Ekim 2018Yabancı Askerî Ataşeler Roketsan tesislerini ziyaret etmiştir.

77

19 Kasım 2018İzmir Havacılık ve Uzay Kümelenmesi Derneği Roketsantesislerini ziyaret etmiştir.

28 Kasım 2018TSK İstihbarat Okulu Komutanlığı Hava İstihbarat AstsubayTemel Eğitimi kursiyerleri Roketsan tesislerini ziyaret etmiştir.

3 Aralık 2018Tayland Kraliyet Silahlı Kuvvetleri heyeti Roketsan tesisleriniziyaret etmiştir.

3 Aralık 2018Bangladeş Silahlı Kuvvetleri heyeti Roketsan tesisleriniziyaret etmiştir.

19 Ekim 2018Brezilya Kara Havacılık Komutanı Korgeneral CarlosWALDYR AGUIAR ve beraberindeki heyet Roketsantesislerini ziyaret etmiştir.

16 Kasım 2018Endonezya Savunma Bakanlığı Potansiyel Savunma ProjeleriGeliştirme Dir. Prof. Dr. Ir. Bondan Tiara SOFYAN veberaberindeki heyet Roketsan tesislerini ziyaret etmiştir.

Misafirlerimiz78 Sayı 14

4 Aralık 2018Alparslan Savunma Bilimleri Enstitüsü Roketsan tesisleriniziyaret etmiştir.

5 Aralık 2018Kazakistan Savunma Bakanlığı heyeti Roketsan tesisleriniziyaret etmiştir.

5 Aralık 2018Kazakistan Savunma Bakanlığı heyeti Roketsan tesisleriniziyaret etmiştir.

6 Aralık 2018Katar Silahlı Kuvvetleri heyeti Roketsan tesislerini ziyaretetmiştir.

17 Aralık 2018Malezya Savunma Bakanı Mohamad Bin SABUve beraberindeki heyet Roketsan tesislerini ziyaret etmiştir.

18 Aralık 2018Azerbaycan Savunma Bakanı Yardımcısı Korgeneral KarimVELIYEV ve beraberindeki heyet Roketsan tesislerini ziyaretetmiştir.

MisafirlerimizOcak 2019 79

80 Basın’da RoketsanSayı 14

AfricanSecurity

AnadoluAjansı

AMACMagazine

AzeriDefence

Basın’da RoketsanOcak 2019 81

C4 Defence

AzeriDefence

Daily News

Daily Sabah

Basın’da Roketsan82 Sayı 14

DHA

Defence Blog

Hürriyet

Jane’s 360

DefenceTurkey

Basın’da RoketsanOcak 2019 83

Star

Milliyet

TRT Haber

Vatan

MSI

ocak 2019 / issn 1302-1435€¦ · roketsan, bir tskgv kuruluşudur. s a y i 1 4 ocak 2019 / issn...

Documents