obrazovni program - aktuelnosuadmuric.weebly.com/uploads/1/0/1/7/10178033/cso_op_04... · web...

OBRAZOVNI PROGRAM

AUTOELEKTRIČAR

SADRŽAJ

OPŠTI DIO...............................................................................................................31. NAZIV PROGRAMA: AUTOELEKTRIČAR................................................32. NASTAVNI PLAN...............................................................................3POSEBNI DIO........................................................................................51.2. STRUČNO - TEORIJSKI PREDMETI....................................................61.2.1. OSNOVE ELEKTROTEHNIKE..........................................................61.2.2. OSNOVI TEHNIKE MOTORNIH VOZILA.........................................131.2.3. ELEKTRIČNE INSTALACIJE I UREĐAJI NA MOTORNOM VOZILU.......191.2.4. ELEKTRONIKA NA MOTORNIM VOZILIMA.....................................361.2.5. PREDUZETNIŠTVO.....................................................................411.2.6. PRAKTIČNA NASTAVA................................................................472. ZAVRŠNI ISPIT................................................................................642.1. ISPITNI KATALOZI ZA STRUČNO - TEORIJSKI DIO ISPITA..................642.1.1. ELEKTRIČNE INSTALACIJE I UREĐAJI NA MOTORNIM VOZILIMA.....642.2. PRAKTIČAN RAD SA ODBRANOM...................................................672.2.1. ISPITNI KATALOG PRAKTIČNOG DIJELA ZAVRŠNOG ISPITA - PRAKTIČAN RAD SA ODBRANOM..........................................................673. OBAVEZNI NAČINI PROVJERAVANJA ZNANJA.....................................704. USLOVI ZA NAPREDOVANJE I ZAVRŠETAK OBRAZOVNOG PROGRAMA.705. NAČIN PRILAGOĐAVANJA PROGRAMA UČENICIMA SA POSEBNIM POTREBAMA.......................................................................................706. NAČIN PRILAGOĐAVANJA PROGRAMA ZA OBRAZOVANJE ODRASLIH...707. PROFIL STRUČNE SPREME NASTAVNIKA I STRUČNIH SARADNIKA......718. OBLIK ORGANIZACIJE IZVOĐENJA OBRAZOVNOG PROGRAMA.............718.1. BROJ ČASOVA PO GODINAMA OBRAZOVANJA I VRSTAMA NASTAVE. 719. PROFESIONALNA PRAKSA...............................................................7210. SLOBODNE AKTIVNOSTI................................................................72

2

OPŠTI DIO

1. Naziv programa: AUTOELEKTRIČAR2. Nastavni plan

Redni

brojNastavni predmeti –

grupe predmetaI II III Ukupn

osed. god. sed. god. sed. god.A Opšteobrazovni predmeti1. Maternji jezik i

književnost 3 108 2 72 2 66 2462. Matematika 3 108 2 72 2 66 2463. Strani jezik 2 72 2 72 2 66 2104. Informatika 2 72 725. Fizičko vaspitanje 2 72 2 72 2 66 210

Društvena grupa predmeta1. Istorija 1 36 362. Geografija 1 36 363. Sociologija 2 72 72

Prirodna grupa predmeta1. Fizika 1 36 362. Hemija 1 36 363. Biologija sa ekologijom 2 72 72

UKUPNO A 16 576 12 432 8 264 1272B Stručno-teorijski predmeti1. Osnove elektrotehnike 3 108 1082. Osnovi tehnike

motornih vozila 2 72 72

3.Električne instalacije i uređaji na motornim vozilima

3 108 3 108 3 99 315

4. Elektronika na motornim vozilima 2 72 72

5. Preduzetništvo 1 33 33UKUPNO B 8 288 5 180 4 132 600

C Praktična nastava 7 252 14 504 19 627 1383D Slobodne aktivnosti 1 36 1 36 1 33 105E Profesionalna praksa 10 dana 10 dana 20

danaF Broj časova 32 1152 32 1152 32 1056 3360G Broj radnih sedmica 36 36 33 105

Ukupno (A+B+C+D) = 3360

3. Ciljevi i zadaci obrazovnog programa- Sticanje kompetencija za planiranje, pripremu i kontrolu procesa rada.- Razvijanje onovnih kompetencija za samostalan rad u struci.- Razvijanje smisla za organizovan praktičan rad, tačnost, sistematičnost i

urednost.- Osposobljavanje za rukovanje alatima, mjernim instrumentima,

uređajima i opremom.- Osposobljavanje za tumačenje električnih šema instalacija motornih

vozila.

3

- Poznavanje svih neophodnih metoda i postupaka ispitivanja i montaže instalacija motornih vozila.

- Upoznavanje sa korišćenjem prateće dokumentacije i kataloga proizvođača opreme.

- Osposobljavanje za primjenu standarda u elektrotehnici.- Praktična obučenost za korišćenje informatičkih sredstava za ispitivanje

motornih vozila.- Razvijanje motivacije za usavršavanje u struci.- Osposobljavanje za primjenu mjera higijensko–tehničke zaštite životne i

radne sredine.- Sticanje radnih navika i tehnološke discipline.- Osposobljavanje za komunikaciju sa korisnicima.

4. Uslovi za upis, odnosno za uključivanje u program za obrazovanje odraslih- U školu za sticanje srednjeg stručnog obrazovanja u trogodišnjem

trajanju mogu se upisati lica koja su završila osnovnu školu, ili završila dvogodišnju stručnu školu, i nisu starija od 17 godina. Izuzetno, u školu se mogu upisati lica do 18 godine uz odobrenje Nastavničkog vijeća škole. Lica koja su napunila 18 godina uključuju se u program za obrazovanje odraslih.

- Ako se za upis prijavio veći broj kandidata od broja raspisanih mjesta, upis se vrši prema odgovarajućem pravilniku, koji donosi Ministarstvo prosvjete i nauke.

5. Trajanje obrazovanja- Obrazovanje po obrazovnom programu Autoelektričar traje tri godine.

6. Prohodnost- U redovnom obrazovanju učenici napreduju u viši razred ako su iz svih

nastavnih predmeta u toku tekuće godine postigli pozitivnu ocjenu i obavili profesionalnu praksu.

- Lica koja su završila dvogodišnju stručnu školu mogu se uključiti u odgovarajući razred, u zavisnosti od vrste programa prethodnog obrazovanja, uz polaganje dopunskih i diferencijalnih ispita.

- Odrasli napreduju po programu u skladu sa pravilnikom (planom) za izvođenje obrazovnog programa za odrasle, koji donosi nadležna institucija.

7. Obrazovanje koje se stiče- Završetkom obrazovnog programa Autoelektričar, učenik stiče srednje

stručno obrazovanje u trogodišnjem trajanju - AUTOELEKTRIČAR.

4

POSEBNI DIO

1. PREDMETNI PROGRAMI

1.1. OPŠTEOBRAZOVNI PREDMETI

1.1.1. MATERNJI JEZIK I KNJIŽEVNOST 1.1.2 . MATEMATIKA1.1.3. STRANI JEZIK1.1.4. FIZIČKO VASPITANJE 1.1.5. INFORMATIKA1.1.6. ISTORIJA1.1.7. GEOGRAFIJA1.1.8. SOCIOLOGIJA1.1.9. FIZIKA1.1.10. HEMIJA1.1.11. BIOLOGIJA SA EKOLOGIJOM

Napomena: Katalozi opšteobrazovnih predmeta su u nadležnosti Zavoda za školstvo.

5

1.2. STRUČNO - TEORIJSKI PREDMETI

1.2.1. OSNOVE ELEKTROTEHNIKE

1. Naziv predmeta: OSNOVE ELEKTROTEHNIKE

2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

RazredVrste nastave

UkupnoTeorija VježbePraktičn

a nastava

I 108 108IIIII

Ukupno 108 108

3. Opšti ciljevi nastave- Upoznavanje sa osnovnim zakonima elektrotehnike u kolima

jednosmjerne i naizmjenične struje.- Upoznavanje zakonitosti elektrostatičkog i elektromagnetnog polja.- Upoznavanje uloge različitih materijala, njihovih fizičkih i hemijskih

karakteristika.- Razvijanje sposobnosti rješavanja elementarnih problemskih

zadataka.- Prepoznavanje i razumijevanje primjene osnovnih fizičkih zakona

kod električnih instrumenata, mašina i uređaja.- Razumijevanje i pravilna upotreba stručne terminologije.

6

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljeviRazred: PRVI

Informativni ciljevi i sadržaji

Formativni ciljevi

Socijalizacijski ciljevi

Preporuke za izvođenje nastave

učenik učenik učenikUvodni dio - Električna svojstva materije- Objašnjava

strukturu materije

- Opisuje električna svojstva materijala

- Navodi međunarodni SI sistem jedinica

- Uočava strukturu materije i njenu valentnost na primjerima atoma

- Razlikuje i upoređuje izolatore, provodnike i poluprovodnike

- Upoređuje mjerne veličine i navodi primjere

- Razvija sposobnost logičkog razmišljanja

- Razvija svijest o uređenosti u sistemu prirodnih nauka i nastoji da samostalno izvodi analogije

- Prikazati modele različitih atoma i analizirati strukturu

- Dati primjere izvedenih jedinica i pretvaranja jedinica

Elektrostatika- Opisuje

elementarno naelektrisanje

- Definiše vektorske veličine

- Navodi Kulonov zakon

- Objašnjava električno polje i veličine koje ga karakterišu

- Definiše fluks elekričnog polja

- Definiše potencijal električnog polja i napon

- Definiše osnovne električne karakteristike kondenzatora

- Na primjeru uočava probno naelektrisanje

- Primjenjuje osnovne operacije sa vektorima

- Na primjerima određuje silu koja djeluje između naelektrisanja

- Crta sile električnog polja za različite primjere naelektrisanja

- Razlikuje homogeno od nehomogenog električnog polja

- Izračunava potencijal i napon na različitim primjerima naelektrisanih tijela

- Razlikuje vrste kondenzatora i proračunava kapacitivnost

- Razvija odgovornost o zaštiti životne sredine

- Stiče radne navike


- Uraditi zadatke sabiranja i oduzimanja vektora

- Praktično pokazati primjere manifestacije elektrostatičkog polja

- Uraditi računske primjere određivanja potencijala i razlike potencijala naelektrisanih tijela

7


Formativni ciljevi



učenik učenik učenik- Navodi načine

vezivanja kondenzatora

- Objašnjava ponašanje dielektrika u elektrostatičkom polju

- Šematski prikazuje vezivanje kondenzatora u grupe i proračunava ekvivalentnu kapacitivnost

- Upoređuje kapacitivnosti kondenzatora koji imaju različite dielektrike

- Uraditi primjere za: rednu, paralelnu i mješovitu vezu kondenzatora

Jednosmjerna električna struja- Objašnjava

pojam jednosmjerne struje i definiše njene parametre

- Definiše elektromotornu silu

- Definiše električnu otpornost i provodnost

- Definiše Omov zakon

- Definiše Džulov zakon

- Definiše Prvi i Drugi Kirhofov zakon

- Navodi načine vezivanja otpornika

- Izračunava jačinu i gustinu električne struje na primjerima

- Razlikuje realne izvore elektromotorne sile

- Izračunava električnu otpornost i provodnost na primjerima i uočava uticaj temperature na njihove vrijednosti

- Radi zadatke za prosto električno kolo sa primjenom Omovog zakona

- Izračunava gubitke snage pomoću Džulovog zakona

- Radi zadatke koristeći Prvi i Drugi Kirhofov zakon

- Crta šeme vezivanja otpornika i izračunava ekvivalentnu

- Stiče svijest o važnosti čuvanja energetskih izvora

- Razvija sistematičnost u radu

- Razvija tačnost i sposobnost upoređivanja

- Razvija sposobnost za saradnju

- Mjerenje otpora, struje, napona i provjera Omovog zakona

- Provjera I Kirhofovog zakona

- Izračunavati nepoznati otpor pomoću ampermetra i voltmetra

- Određivanje pada napona na otporima vezanim na red

- Određivanje napona na redno vezanim kondenzatorima

- Mjerenje napona, struje i otpora multimetrom

- Uraditi računske primjere izračunavanja ekvivalentnog otpora

- Mjerenje snage

8


Formativni ciljevi



učenik učenik učenik- Navodi i

objašnjava metode rješavanja složenih električnih kola

otpornost- Primjenjuje

principe pojednostavljivanja složenih električnih kola prilikom rješavanja prostijih zadataka

UI metodom- Složena kola

obraditi samo na najprostijim primjerima

Elektromagnetizam- Objašnjava

magnetno polje, njegove zakonitosti i veličine koje ga karakterišu

- Opisuje magnetno polje u materijalnoj sredini

- Definiše magnetna kola i veličine koje ga karakterišu

- Definiše veličine koje karakterišu vremenski promjenljivo električno i magnetno polje

- Uočava pojavu magnetnog polja kao poslijedicu električne struje i proračunava vrijednosti magnetne indukcije, magnetnog fluksa...

- Na različitim primjerima određuje silu na provodnik sa strujom, pravilom desnog zavrtnja

- Razlikuje vrste magnetnih materijala i grafički prikazuje krivu magnećenja

- Na različitim primjerima izračunava magnetne veličine u jednostavnim magnetnim kolima

- Na različitim primjerima izračunava veličine koje su karakteristične za vremenski promjenljivo električno i

- Razvija sposobnost opažanja

- Razvija odgovornost u radu

- Razvija sposobnost za prepoznavanje problema i nalaženje rješenja

- Stiče sposobnost apstraktnog razmišljanja i zaključivanja

- Demonstrirati linije sila magnetnog polja pomoću magneta i željeznih opiljaka

- Koristeći programe za simulaciju (Tina, Electronics Workbench, Mentor OE i dr.), prikazati djelovanje elektrotehničkih veza i zakonitosti

9


Formativni ciljevi



učenik učenik učenik- Objašnjava

princip rada transformatora

- Objašnjav princip rada elektromotora

magnetno polje- Na primjeru

analizira rad transformatora i njegovu primjenu

- Uočava princip primjene elektromagnetne indukcije i pojavu elektromagnetne sile

- Prepoznaje povezanost teorije i ptrakse

- Principe transformatora i elektromotora demonstrirati na didaktičkim modelima

Naizmjenična struja- Definiše

trigonometrijske funkcije

- Objašnjava nastanak prostoperiodične elektromotorne sile (generator naizmjenične struje)

- Definiše parametre naizmjeničnih veličina

- Objašnjava elemente linearnih kola naizmjenične struje

- Grafički predstavlja vektore naizmeničnih veličina u koordinatnom sistemu

- Analizira nastanak indukovane elektromotorne sile i crta talasni oblik naizmjenične struje

- Crta i analizira zavisnost trenutne vrijednosti naizmjenične veličine od položaja obrtnog vektora

- Crta fazne i vremenske dijagrame

- Stiče sposobnost posmatranja, analize i zaključivanja

- Crtati pravougli trougao i izračunavati trigonometrijske funkcije za uglove 30, 60 i 45 stepeni

- Mjerenje naizmjeničnog napona pomoću osciloskopa

- Koristeći programe za simulaciju prikazati naizmjenične veličine

Napomena: - Oblast

naizmjeničnih struja obraditi informativno

Redna veza elemenata u kolu naizmjenične struje- Objašnjava

redne načine vezivanja elemenata u kolu naizmjenične struje

- Opisuje pojavu redne

- Crta šemu za svaku rednu vezu, na šemi označava električne veličine i radi prostije računske primjere

- Na

- Razvija sposobnost za analiziranje i jednostavnije proračunavanje

- Rješavati računske primjere rednih veza sa realnim podacima

- Upoređivanje talasnih oblika napona na elementima

10


Formativni ciljevi



učenik učenik učenik(naponske) rezonanse

- Definiše snagu i faktor snage kod redne veze elemenata

primjerima analizira uticaj frekvencije na redno RLC kolo

- Razlikuje aktivnu, reaktivnu i prividnu snagu i određuje faktor snage

redne veze pomoću osciloskopa ili simulacijom na računaru

Paralelna veza elemenata u naizmjeničnim kolima- Objašnjava

paralelne načine vezivanja elemenata

- Objašnjava pojavu paralelne (strujne) rezonanse

- Definiše snagu i faktor snage kod paralelne veze elemenata

- Crta šemu za svaku paralelnu vezu, na šemi označava električne veličine

- Određuje ekvivalentnu admitansu

- Crta vremenski i vektorski dijagram napona i struja

- Analizira trougao struja, admitansi i snaga

- Na primjeru paralelenog RLC kola, analizira uticaj frekvencije

- Uočava uticaj faktora snage na ukupnu snagu u kolu i način popravke faktora snage

- Razvija sposobnost da teorijsko znanje poveže sa praktičnim

- Posmatranje rezonantnih pojava na osciloskopu

- Provjera I Kihofovog zakona u kolima naizmjenične struje

- Određivanje nepoznate otpornosti Vitstonovim mostom

- Određivanje nepoznate kapacitivnosti UI metodom

11


Formativni ciljevi



učenik učenik učenikOscilatorna kola- Definiše redno i

paralelno oscilatorno kolo

- Na primjerima izračunava odgovarajuće elemente oscilatornih kola

- Stiče preciznost pri rješavanju primjera iz prakse

Trofazni sistemi- Upoznaje se

sapojmovima trofaznih sistema i objašnjava princip rada trofaznih mašina

- Objašnjava simetrični i nesimetrični trofazni sistem

- Navodi načine vezivanja u trofaznim sistemima

- Definiše snage i energije trofaznih sistema

- Objašnjava pojavu obrtnog magnetnog polja i njegovu upotrebu u trofaznim sistemima u praksi

- Upoređuje rad trofaznog generatora i motora

- Upoređuje karakteristike trofaznih i jednofaznih sistema

- Uočava razliku između linijskih i faznih napona, kao i linijskih i faznih struja

- Izračunava snage trofaznog sistema: aktivnu, reaktivnu i prividnu, izražene preko linijskih i faznih napona i struja

- Uočava princip rada asinhronog motora i analizira primjere njegove praktične primjene

- Stiče sposobnost posmatranja, analize i zaključivanja

- Razvija pozitivnu orijentaciju prema zanimanju

- Mjerenje snage u monofaznim kolima pomoću 3 voltmetra

- Mjerenje snage u trofaznom sistemu

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora- R. Opačić, Osnove elektrotehnike za I razred trogodišnjeg obrazovanja za

elektrotehničke škole, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2003.

- M. Piroćanac, Osnove elektrotehnike I, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2003.

- J. Menart, Zbirka zadataka iz osnova elektrotehnike I, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2003.

- Z. Pendić, M. Pendić, J. Menart, Osnove elektrotehnike II, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2003.

12

- N. Nikolić, M. Milošević, Zbirka zadataka iz osnova elektrotehnike II, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2003.

6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave- Mjerni instrumenti, ispitni stolovi, makete, osciloskopi, računar sa

odgovarajućim softverom, projektor i projekciono platno

7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika- Provjera znanja vrši se usmeno i pismeno .- Usmena provjera znanja (najmanje jednom u svakom klasifikacionom

periodu).- Pismene vježbe (najmanje jednom u svakom klasifikacionom periodu).- Zaključna ocjena na kraju klasifikacinog perioda izvodi se iz svih datih

ocjena u klasifikacinom periodu.- Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se iz svih datih ocjena u

klasifikacinim periodima.

8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine.

9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika- Diplomirani inženjer elektrotehnike - Profesor elektrotehnike

10. Povezanost predmeta

Znanja Povezanost sa drugim predmetimaPredmet Znanja

- Električna svojstva materije

- Elektronika na motornim vozilima

- Struktura materije- Provodnici, poluprovodnici

- Elektromagnetizam - Matematika- Elektronika na

motornim vozilima- Praktična nastava

- Magnetni materijali- Elektromagnetna

indukcija- Elektromagneti

- Naizmjenična struja - Praktična nastava - Uticaj struje na čovjeka- Obrtno magnetno polje

13

1.2.2. OSNOVI TEHNIKE MOTORNIH VOZILA

1. Naziv predmeta: OSNOVI TEHNIKE MOTORNIH VOZILA


RazredVrste nastave


a nastava

I 72 72IIIII

Ukupno 72 72

3. Opšti ciljevi nastave- Sticanje osnovnih znanja o motornim vozilima.- Sticanje osnovnih znanja o SUS motorima.- Upoznavanje rada pojedinih sistema motornih vozila.- Upućivanje na praćenje inovacije u tehnici motornih vozila.- Ovladavanje i korišćenje stručne terminologije.- Korišćenje i analiziranje kataloga, šema i tehničkih crteža.- Razumjevanje i primjenjivanje ekoloških zahtjeva.- Sticanje radnih navika i razvijnje tehnološke discipline.- Razvijanje osnovne kompetencije za samostalan rad u struci.

14



Formativni ciljevi



učenik učenik učenikMotori sa unutrašnjim sagorijevanjem- Upoznaje se sa

istorijskim razvojem motornih vozila

- Definiše podjelu motora sa unutrašnjim sagorijevanjem (SUS)

- Objašnjava konstrukciju četvorotaktnog OTO motora

- Navodi pokretne i nepokretne djelove motora SUS

- Opisuje ulogu i funkciju razvodnog mehanizma (pogon, bregasto vratilo ventilski sklop, podizači)

- Opisuje funkcionisanje sistema za sinhronizovanje rada ventila

- Obrazlaže ciklus rada četvorotaktnog Dizel motora

- Navodi i objašnjava konstruktivna rješenja dvotaktnih motora

- Prezentira istorijski razvoj motornih vozila i motora sa unutrašnjim sagorijevanjem

- Na osnovu modela ili slike prepoznaje vrste motora

- Na modelu uočava konstruktivne dijelove četvorotaktnog OTO motora i navodi ih

- Na modelu uočava pokretne i nepokretne dijelove motora, navodi nazive i uloge

- Prepoznaje i razlikuje konstruktivna riješenja razvodnog mehanizma u zavisnosti od položaja bregastog vratila

- Analizira dijelove razvodnog mehanizma

- Upoređuje osnovne karakteristike OTO i Dizel motora

- Poznaje radni cikus dvotaktnih

- Pozitivno ocjenjuje važnost novih saznanja iz struke

- Razvija logičko mišljenje

- Razvija logičko zaključivanje

- Preko računara prezentirati film ili slajdove o istorijskom razvoju motornih vozila

- Postaviti model otvorenog izgleda na kome će učenici prepoznavati dijelove

- Prikazati odvojeno različite djelove motora, klipove, ventile i dr.

- Postaviti model Dizel motora

- Postaviti model dvotaktnog motora

15


Formativni ciljevi



učenik učenik učenik

- Navodi i objašnjava konstruktivno rješenje motora sa rotacionim klipom

- Objašnjava radni ciklus motora sa rotacionim klipom

motora- Navodi primjere

primjene dvotaktnih motora

- Uočava prednosti i nedostatke motora sa rotacionim klipom

- Pronalazi primjere motora koja imaju ovakvu konstrukciju motora

- Razvija pozitivan stav prema novim saznanjima

- Preko računara predstaviti rad motora sa rotacionim klipom

Sistem za napajanje motora gorivom- Definiše osnovni

zadatak i navodi elemente sistema za napajanje gorivom OTO motora

- Objašnjava pripremu smješe i navodi odnos goriva i maziva

- Navodi i objašnjava napajanje OTO motora putem karburatora

- Navodi i objašnjava princip indirektnog i direktnog ubrizgavanja

- Nabraja osnovne zadatke i dijelove sistema za napajanje dizel motora gorivom

- Opisuje princip direktnog i indirektnog procesa ubrizgavanja goriva

- Analizira proces formiranja radne smješe u karburatoru

- Analizira potrošnju goriva u zavisnosti od režima rada motor

- Prepoznaje i analizira različite vrste ubrizgavanja goriva: putem karburatora, indirektnim i direktnim ubrizgavanjem

- Razlikuje Dizel-motore prema konstrukciji prostora za sagorijevanje

- Čita i analizira šemu instalacije za dovod goriva

- Analizira rad PVP (pumpe visokog pritiska)


- Razvija analitičnost i logičko mišljenje

- Shvata potrebu povezivanja terije i prakse

- Prikazati funkcionalnu šemu za napajanje motora gorivom

16


Formativni ciljevi



učenik učenik učenik- Objašnjava

princip rada rotacione pumpe visokog pritiska

- Navodi i opisuje funkciju brizgaljki

- Objašnjava konstrukciju i rad turbopunjača

- Navodi funkciju brizgaljki u sistemu

- Analizira funkcionalne šeme motora sa turbopunjačem

Sistem za podmazivanje motora- Navodi načine

podmazivanja motora

- Objašnjava princip podmazivanja pljuskanjem

- Objašnjava princip podmazivanja pod pritiskom

- Uočava neophodnost podmazivanja pokretnih dijelova motora

- Razlikuje motorna ulja na osnovu oznake (SAE klasifikacija)

- Čita i analizira šemu podmazivanja motora

- Razumije odnos između tehnike i prirode

- Prikazati funkcionalnu šemu sistema za podmazivanje motora

Sistem za hlađenje motora- Objašnjava

potrebu hlađenja motora

- Navodi i opisuje funkciju sistema za hlađenje tečnošću

- Objašnjava funkciju sistema i automatike vazdušnog hlađenja

- Uočava neophodnost hlađenja pojedinih dijelova motora

- Čita i analizira šemu sistema za hlađenje tečnošću ili vazduhom

- Analizira posljedice neispravnosti dijelova sistema za hlađenje


- Prikazati na panou ili preko računara funkcionalnu šemu za hlađenje motora

Noseći sistem- Navodi osnovne

karakteristike nosećeg sistema

- Definiše ulogu karoserije u nosećem sistemu

- Objašnjava

- Analizira dijelove karoserije

- Analizira rješenja karoserije sa stanovišta bezbijednosti putnika

- Uočava uticaj

- Uviđa važnost očuvanja kvaliteta

- Preko računara prikazati noseće sisteme za različite tipove

17


Formativni ciljevi



učenik učenik učenikpojam aerodinamičnosti karoserije

aerodinamičnosti karoserije na otpore kretanja vozila

vozila

Sistem prenosa snage - transmisija- Navodi elemente

za prenos snage

- Navodi i obrazlaže funkcije mehaničkog prenosnika u transmisiji

- Upoznaje se sa ostalim vrstama mjenjača: hidraulični, električni i kombinovani

- Upoznaje se sa funkcijom automatskih mjenjača

- Objašnjava funkcije zglobnog i diferencijalnog prenosnika

- Uočava funkciju spojnice u transmisiji

- Razlikuje mehaničke, hidrodinamičke i elektromagnetne spojnice

- Uočava uloge servopojačivača

- Analizira šeme mjenjačkih prenosnika

- Razlikuje principe rada različitih vrsta mjenjača

- Uočava osnovni princip rada automatskih mjenjača

- Razlikuje ulje za mjenjače na osnovu oznaka

- Navikava se na tačnost

- Stiče samopouzdanje i sigurnost

- Obezbijediti očigledne modele mjenjača i diferencijala

- Putem računara prikazati funkcije hidrauličnih i električnih mjenjača

Sistem za oslanjanje- Opisuje funkciju

sistema za oslanjanje

- Navodi funkciju prednjeg upravljačkog mosta

- Objašnjava funkciju elastičnih oslonaca amortizera i stabilizatora

- Razlikuje zavisno i nezavisno oslonjene sisteme

- Razlikuje sisteme poprečnog i uzdužnog oslanjanja

- Razlikuje ulogu prednjeg i zadnjeg mosta i Makfersonov mehanizam oslanjanja


- Obezbijediti različite uzorke amortizera

Sistem za upravljanje- Navodi osnovne - Uočava funkciju - Obezbijediti

18


Formativni ciljevi



učenik učenik učenikelemente i funkciju sistema za upravljanje

- Navodi i obrazlaže funkciju pužnog i zupčastog upravljačkog mehanizma

- Navodi i objašnjava ulogu servopojačivača u mehanizmu za upravljanje

sistema za upravljanje na vozilu

- Razlikuje različite konstruktivne sisteme za upravljanje

- Upoređuje načine postavljanja upravljačkih točkova

- Razvija osjećaj odgovornosti

modele ili slike različitih tipova upravljačkih mehanizama

Sistem za kočenje- Opisuje funkciju

kočionog sistema

- Navodi i objašnjava podsisteme u sistemu kočenja

- Upoznaje se sa sistemom protiv blokiranja točkova (ABS), protiv proklizavanja (ASR), kočenja u kritičnim situacijama (BAS), elektronskim programom stabilnosti (ESP)

- Navodi vrste i karakteristike pojedinih vrsta kočnica

- Uočava funkciju hidraulične kočnice

- Obrazlaže princip rada doboš i disk kočnice

- Uočava potrebe korišćenja sistema ABS, ASR, BAS, ESP

- Razlikuje i upoređuje osnove principa rada sistema: ABS,ASR, BAS, ESP

- Uviđa važnost postizanja i očuvanja kvaliteta

- Na panou prikazati funkcionalnu šemu hidrauličnog kočionog sistema

- Preko računara prikazati funkcije sistema: ABS, ASR, BAS i ESP

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora- J.Lenasi, T.Ristanović, Motori i motorna vozila,Zavod za udžbenike i

nastavna sredstva, Beograd, 2006.- D.Janković, Tehnologija obrazovnog profila za automehaničare II, Zavod

za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2004.- D.Janković, Tehnologija obrazovnog profila za automehaničare III, Zavod

za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2004.- A. Čevra, Motori i motorna vozila I i II, Školska knjiga, Zagreb, 2003.

6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave

19

- Računar sa didaktičkim softverom i projektorom- Uzorci, modeli, makete, skice i šeme dijelova motornih vozila

7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika- Provjera znanja vrši se usmeno i pismeno.- Usmena provjera znanja (najmanje jednom u svakom klasifikacionom

periodu).- Pismene vježbe.- Zaključna ocjena na kraju klasifikacinog perioda izvodi se iz svih datih




9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika- Diplomirani inženjer mašinstva- Profesor mašinstva



- Sistem paljenja kod OTO motora - Praktična nastava

- Nafta i destilacija nafte- Sistemi paljenja

- Sistem za podmazivanje- Sistem za kočenje - Praktična nastava

- Elektronski sistemi motornih vozila

- Sistem za hlađenje - Trenje- Toplotna energija

20

1.2.3. ELEKTRIČNE INSTALACIJE I UREĐAJI NA MOTORNOM VOZILU

1. Naziv predmeta: ELEKTRIČNE INSTALACIJE I UREĐAJI NA MOTORNOM VOZILU


RazredVrste nastave


a nastava

I 108 108II 108 108III 99 99

Ukupno 315 315

3. Opšti ciljevi nastave- Usvajanje znanja o komponentama motornlh vozila koja proizvode,

prenose i koriste električnu energiju.- Upoznavanje komponenata automatskog upravljanja motornim vozilom.- Osposobljavanje za čitanje svih vrsta šema električnih instalacija

motornih vozila.- Razumijevanje načina rada pojedinih električnih i automatskih sistema

motornog vozila.- Razvijanje sposobnosti analize rada pojedinih sistema motornog vozila.- Pripremanje za primjenu stečenih znanja pri realizaciji zahtjeva klijenata.- Razumijevanje i pravilno korišćenje stručne terminologije.- Korišćenje prateće dokumentacije i različitih kataloga proizvođača.- Upoznavanje mjera zaštite na radu i važnosti njihove primjene.- Usvajanje informatičkih znanja potrebnaih za praćenje dostignuća u

svjetu iz struke.- Razvijanje motivacije za dalje i stalno usavršavanje u struci.

21



Formativni ciljevi



učenik učenik učenikIzvori električne energije na motornim vozilima - akumulatori- Nabraja i

objašnjava principe pretvaranja hemijske energije u električnu i obrnuto

- Opisuje primarne i sekundarne elemente

- Obrazlaže elektrohemijske procese za vrijeme punjenja i pražnjenja

- Upoznaje tehničke karakteristike olovnih akumulatora

- Upoznaje pravila eksploatacije i postupak održavanja olovnih akumulatora

- Upoređuje principe pretvaranja energije iz jednog oblika u drugi

- Razlikuje osobine akumulatora i baterije

- Uočava elektrohemijske procese kod olovnog akumulatora

- Razlikuje dijelove akumulatora: ćelije,pozitivne i negativne ploče,separator, polove i drugo

- Razlikuje: nazivni napon, napon punjenja, napon pražnjenja, napon mirovanja, stepen iskorišćenja, unutrašnji otpor

- Određuje kapacitet akumulatora i njegovu zavisnost od struje opterećenja i temperature

- Poznaje postupak pripreme akumulatora za punjenje

- Poznaje kako se

- Razumije odnos tehnike i prirode

- Uočava važnost nauke u svakodnevnom životu

- Razvija logičko rasuđivanje

- Navikava se na pridržavanje propisa

- Shvata potrebu povezivanja terije

- Prikazati presjek akumulatora ili sam akumulator koji se može otvoriti

22


Formativni ciljevi




- Navodi postupke ispitivanja ispravnosti akumulatora

- Nabraja primjere nepravilnog korišćenja akumulatora i prateće posljedice

- Nabraja postupke održavanja olovnog akumulatora

- Nabraja postupke stavljanja akumulatora van pogona

- Upoznaje alat i pribor za održavanje olovnih akumulatora

- Upoznaje opasnosti po rukovaoca koje se mogu javiti tokom rada sa akumulatorom

- Upoznaje princip

priprema elektrolit i postupak mijerenja gustine

- Upoznaje postupke punjenja stalnom strujom i stalnim naponom

- Poznaje razne vrste ispravljača za punjenje akumulatora

- Primjenjuje postupak ispitivanja pod opterećenjem

- Mjeri gustinu elektrolita bometrom i analizira različite slučajeve

- Uočava posledice prekomjernog punjenja, većim naponom i jačom strujom

- Razlikuje posledice prebrzog pražnjenja i dubokog pražnjenja

- Uočava različite postupke, zavisno od tipa olovnog akumulatora

- Razlikuje mokro i suvo konzerviranje

- Razlikuje alat i pribor za održavanje akumulatora

- Uočava

i prakse

- Povezuje uzroke i posljedice

- Razvija osjećaj odgovornosti u ispunjavanju radnih obaveza

- Razvija osjećaj lične odgovornosti prema higijeni i zdravlju

- Razvija pozitivan odnos prema novim saznanjima

- Preko računara prikazati različite vrste akumulatora

- Prikazati alat i pribor za održavanje akumulatora

23


Formativni ciljevi



učenik učenik učenikrada čeličnog akumulatora i njegove dijelove

- Objašnjava rad nikl-kadmijum akumulatora

opasnost pri radu sa akumulatorom i primjenjuje pravilan postupak i zaštitnu opremu

- Uočava prednosti i mane čeličnog akumulatora u odnosu na olovne akumulatore

- Poznaje rad nikl-kadmijum akumulatora i osnovne karakteristike istih

Provodnici i instalaciona oprema- Nabraja i opisuje

tipove provodnika po JUS-u

- Opisuje niskonaponske, visokunaponske i kablove za prenos upravljačkih signala

- Upoznaje alat i opremu za provjeru ispravnosti i popravku kablova

- Navodi uslove za proračun presjeka provodnika

- Upoznaje ulogu osigurača u električnim instalacijama

- Razlikuje vrste provodnika i upoređuje njihove karakteristike

- Razlikuje razne vrste kablova

- Uočava vrste alata i opreme potrebne za popravke

- Odabira provodnike obzirom na termičko opterećenje i pad napona

- Uočava važnost osigurača i posledice koje bi nastale da nije njih

- Razlikuje osigurače u

- Uviđa vezu između teorije i prakse


- Razvija osjećaj o potrebi zaštite na radu

- Prkazati uzorke različitih niskonaponskih i visokonaponskih autmobilskih kablova

- Pikazati uzorke različitih vrsta i veličina auto-osigurača

- Prikazati uzorke ili slajdove različitih ručnih prekidača

24


Formativni ciljevi




- Nabraja vrste i veličine osigurača u motornom vozilu

- Definiše ulogu prekidača u električnoj instalaciji

- Upoznaje razne vrste ručnih prekidača u auto instalaciji

- Upoznaje princip rada i ulogu releja kao daljinskog prekidača

kutiji i samostalne viseće osigurače

- Uočava ulogu prekidača i pratećeu pojavu električnog luka

- Određuje mijesta i potrošače koji se uključuju ručnim prekidačima

- Identifikuje ulogu i princip rada releja

- Razlikuje potrošače koji se napajaju preko releja

- Razvija pravilan odnos prema zanimanju

- Prikazati uzorke releja koji se najčešće koriste u vozilima

Svjetlosna oprema i signalni uređaji na motornom vozilu- Upoznaje

zakonske propise u vezi postavljanja, karakteristika i korišćenja svjetlosne opreme

- Definiše razloge i načine podešavanja farova

- Upoznaje ulogu i principe rada dodatne svjetlosne opreme

- Objašnjava svjetlosne i zvučne signalne

- Uočava konstrukciju farova

- Poznaje ulogu i konstrukciju dodatnih farova

- Uočava princip rada i konstrukciju Bilux-sijalice, i halogenih sijalica

- Razlikuje opremu za ručno i automatsko podešavanje

- Razlikuje ulogu i način izvođenja svjetlosne sirene, svijetla za hod unazad, osvjetljenja kabine i prtljažnika

- Razlikuje ulogu i princip rada i spajanja : pozicionih svijetala, stop-

- Navikava se učenje i pridržavanje propisa

- Razvija osjećaj odgovornosti

- Prikazati različite uzorke sijalica za automobil

25


Formativni ciljevi



učenik učenik učenikuređaje vezane za bezbjednost saobraćaja

- Navodi ulogu i značaj raznih kontrolnih lampica

- Nabraja i opisuje kontrolne instrumente

svijetala, opokazivača pravca, parkirnih svijetala, električne sirene

- Uočava značaj kontrolnih lampica za: gorivo, pregrejanost motora, pritisak ulja, dugo i oboreno svijetlo, migavce, ručnu kočnicu i drugo

- Identifikuje kontrolne instrumente koji se obično nalaze u vozilu kao standardna oprema: ampermetar i voltmetar za kontrolu punjenja, obrtomjer, mehanički ili elektronski, pokazivač nivoa goriva, termometar za rashladnu tečnost, mjerač pritiska ulja, brzinomjer i kilometar sat

- Razvija moć zapažanja


Osnovi električnih instalacija na vozilu- Upoznaje

simbole i oznake na razvijenoj šemi el.instalacije vozila

- Definiše pravila propisnog postavljanja instalacija

- Opisuje ispitivanje

- Prepoznaje elemente el. šeme i njihovu ulogu

- Poznaje pravila za postavljanje instalacija

- Poznaje postupke provjere


- Navikava se na pridržavanje pravila i propisa

- Pripremiti panoe ili prikazati preko slajdova razvijene šeme raznih dijelova elektricne instalacije vozila na kojima će učenici prepoznavati simbole i oznake

26


Formativni ciljevi



učenik učenik učenikispravnosti instalacije

ispravnosti u odnosu na masu, provjera spojeva, pronalaženje mjesta kvara

27

Razred: DRUGI


Formativni ciljevi



učenik učenik učenikŠeme električnih instalacija na vozilu- Upoznaje i

objašnjava rad pojedinih funkcionalnih cjelina u električnim šemama

- Razlikuje osnovne principe rada i analizira šeme: napajanja, uređaja za startovanje, signalizacije na vozilu, osvjetljenja, brisača i ispiranja, grijanja i hlađenja, farova i signalizacije, dodatne opreme (alarm, radio, sat...)

- Razvija pravilan odnos prema zanimanju

- Pripremiti panoe ili slajdove šema koje će se analizirati

Sistemi paljenja kod OTO motora- Navodi i opisuje

elemente baterijskog sistema paljenja OTO motora

- Objašnjava konstruktivne dijelove bobine i princip dobijanja niskog napona

- Objašnjava ulogu prekidača paljenja i njegove dijelove

- Objašnjava princip rada tranzistorskog sistema paljenja

- Objašnjava principe tranzistorskog paljenja pomoću induktivnog i holovog senzora

- Navodi postupke podešavanja trenutka paljenja

- Čita i analizira šemu veze i princip dobijanja niskonaponske varnice na svjećici

- Crta i analizira dijagram napona na sekundaru bobine

- Određuje ugao paljenja prekidača paljenja

- Uočava princip i prednosti tranzistorskog sistema u odnosu na klasičani sistem

- Navodi osobine i prednosti bezkontaktnog sistema paljenja

- Obrazlaže značaj tačnog regulisanja paljenja kao i

Razvija logičko zaključivanje


- Pozitivno ocjenjuje nova saznanja iz svoje struke

- Pripremiti šemu baterijskog sistema paljenja preko panoa ili računara

- Prikazati uzorke bobina, prekidača paljenja, razvodnika i svjećica

28


Formativni ciljevi



učenik učenik učenik- Definiše

centrifugalni i vakumski regulator predpaljenja

- Opisuje ulogu i dijelove razvodnika paljenja

- Objašnjava ulogu svjećica u sistemu paljenja

- Objašnjava metode dijagnosticiranja kvarova u sistemu paljenja prema stanju svjećica

- Opisuje magnetni sistem paljenja

posljedice lošeg podešenog paljenja

- Uočava ulogu regulatra u regulisanju predpaljenja

- Razlikuje dijelove razvodnika i visokonaponske kablove

- Razlikuje osnovne dijelove i vrste svjećica

- Uočava osobine svjećica i toplotnu moć svjećice

- Analizira različite slučajeve kvarova i određuje uzroke istih

- Uočava princip djelovanja sa obrtnom kotvom i princip sa nepomičnim magnetima i namotajima sa obrtnim segmentima

- Povezuje uzroke i posledice

- Povezuje teoriju i praksu

Dinamo mašine – generatori jednosmjernog napona i njihovi regulatori- Objašnjava ulogu

dinamo mašine i regulatora u snabdijevanju vozila električnom energijom

- Opisuje konstrukciju i označavanje dinamo mašine

- Objašnjava uloge regulatora dinamo mašine

- Uočava principe pretvaranja mehaničke energije u električnu

- Uočava elemente konstrukcije dinamo mašine, razne vrste spojeva i označavanje priključnih krajeva

- Razlikuje uloge i principe rada

- Uviđa veze između tehnike i prirode

- Povezuje uzroke i posjledice

- Pripremiti pano ili slike preko računara presjeka dinamo-mašine

- Prikazati uzorak manje dinamo-mašine

29


Formativni ciljevi




- Objašnjava principe rada regulatora

- Objašnjava ulogu automatskog prekidača povratne struje

naponskog regulatora i strujnog regulatora

- Analizira rad elektromehaničkog regulatora

- Analizira rad tranzistorskog regulatora i njegove prednosti

Alternatori-generatori naizmjeničnog napona i njihovi regulatori- Objašnjava

konstrukciju alternatora i nabraja njegove osnovne dijelove

- Objašnjava princip rada alternatora preko principijelne šeme

- Opisuje funkcionisanje cijele šeme alternatora sa glavnim i pomoćnim usmjeračem i priključenim regulatorom napona

- Navodi i opisuje najčešće kvarove kod alternatora

- Uočava osnovne dijelove alternatora i razumije njihovu ulogu

- Analizira principijelnu šemu alternatora i ispravljača sa diodama

- Tumači razvijenu šemu alternatora i princip funkcionisanja

- Analizira funkcionisanje reglera-regulatora i njegovo djelovanje

- Uočava prednosti i mane alternatora u odnosu na dinamo

- Čita sadržaj tablice kvarova alternatora i određuje načine njihovih otklanjanja


- Pozitivno ocjenjuje važnost novih saznanja iz svoje struke

- Pripremiti pano ili preko računara prikazati presjek alternatora

- Prikazati rastavljeni alternator sa svim dijelovima

Elektropokretači - starteri- Opisuje ulogu

elektropokretača na motornom

- Razlikuje dijelove elektropokretača: stator sa

- Razvija pozitivan stav prema novim

- Pripremiti pano ili slajdove preko kompjutera

30


Formativni ciljevi



učenik učenik učenikvozilu i konstrukciju sa elektromagnetnim uključenjem

- Opisuje postupak i svrhu prigušenja rotora

- Objašnjava elektropokretače: sa navojem na osovini rotora po sistemu BENDIX i sa pomičnim rotorom po sistemu BOSCH

- Opisuje ulogu i princip sklopke za redno i paralelno vezivanje akumulatora

- Opisuje najčešće moguće kvarove elektropokretača

elektromagnetima, rotor sa namotajima, kolektor sa četkicama, poklopci sa ležajima, pogonski zučanik sa mehanizmom za uzubljivanje i proklizavanje, elektromagnetna sklopka (automat)

- Uočava vrste konstrukcije i elemente koji u njima vrše prigušenje rotora

- Na principijelnoj šemi uočava dijelove i principe rada elektro-pokretača po principu BENDIX i BOSCH

- Razlikuje ulogu i princip rada sklopke za redno i paralelno vezivanje akumulatora

- Analizira tablicu kvarova alternatora i opredjeljuje načine njihovog otklanjanja

saznanjima



cijelog elektropokretača i njegovih dijelova

31

Razred: TREĆI


Formativni ciljevi



učenik učenik učenikDodatna električna oprema na motornom vozilu- Opisuje

električne brisače, vjetrobrana

- Opisuje princip rada brisača i sastavne dijelove

- Opisuje radio prijemnik u vozilu i pripadajuću antenu

- Navodi uzroke radio smetnji i elemente koji služe za njihovo otklanjanje

- Opisuje električni upaljač za cigarete

- Uočava sastavne dijelove i opisuje princip rada

- Uočava način rada: višebrzinskih brisača, uređaj za periodično uključenje brisača, sistema grijanja zadnjeg stakla, automatskog vraćanja metlica, električne pumpe za pranje vjetrobrana

- Planira radove koje treba izvršiti da bi se ugradio i povezao radio prijemnik i antena

- Uočava vrste antena i vrši izbor mijesta za njenu ugradnju

- Uočava uzroke i izvore radio smetnji i navodi elemente za njihovu neutralizaciju : otpornike , kondezatore, prigušnice i filtere, koaksijalne kablove

- Uočava način ugradnje električnog upaljača za cigarete

- Određuje prenosne potrošače koji se mogu priključiti


- Pozitivno ocjenjuje važnost novih saznanja iz svoje struke

- Shvata važnost očuvanja životne sredine

- Prikazati uzorak elektromotora i reduktora za brisače vjetrobrana

- Pripremiti šemu veze na kojoj su prikazani elementi za otklanjanje radio smetnji

32


Formativni ciljevi



učenik učenik učenikpreko postolja upaljača

Sistemi udobnosti i bezbjednosti na motornom vozilu - Opisuje sistem za

kontrolu odstojanja vozila kao pomoć prilikom parkiranja

- Objašnjava elektronsko upravljanje automatskim mjenjačem

- Opisuje elektronsku regulaciju spojnice-kvačila

- Opisuje elektronsku regulaciju brzine-tempomat

- Opisuje elektronsku regulaciju klima uređaja

- Objašnjava sistem centralnog zaključavanja

- Opisuje sistem električnih podizača prozora

- Objašnjava principe rada sistema vazdušnih jastuka i pojaseva

- Opisuje sistem za električno podešavanje spoljnih retrovizora i

- Uočava ulogu i princip rada

- Razlikuje elemente sistema za kontrolu odstojanja vozila

- Uočava princip rada i navodi pripadajuću opremu

- Uočava ulogu tempomata i ulazno-izlazne signale

- Analizira šemu klima uređaja

- Razlikuje pribor sistema centralnog zaključavanja

- Uočava princip rada i vezu sa ostalim sistemima

- Analizira šemu veze i razlikuje opremu potrebnu za rad sistema podizača

- Razlikuje elemente sistema vazdušnih jastuka i pojaseva

- Razlikuje elemente sistema za električno podešavanje



- Razumije odnos tehnike i prirode

- Pripremiti didaktičke materijale za prikazivanje preko računara raznih sistema udobnosti i bezbednosti na vozilu

33


Formativni ciljevi



učenik učenik učenikogledala

- Opisuje sistem za električno podešavanje sjedišta

- Opisuje ulogu i princip rada webasto-grejača

- Opisuje ulogu i princip rada navigacionog sistema

- Opisuje uređaje pasivne zaštite i alarmnog sistema

- Objašnjava ABS -antiblokadni sistem

- Objašnjava ASR -sistem za kontrolu proklizavanja

- Opisuje ESP - sistem za regulaciju dinamike vožnje

- Opisuje elektronsku ragulaciju amortizera

spoljnih retrovizora i ogledala

- Uočava elemente sistema za električno podešavanje sjedišta

- Razlikuje način postavljanja i povezivanja webasto-grejača

- Uočava elemente navigacionog sistema i način priključivanja

- Razlikuje ulazne signale i pripadajuće elemente pasivne zaštite

- Uočava elemente ultrazvučne zaštite unutrašnjosti vozila

- Uočava zaštitu točkova i zaštitu od pomjeranja

- Uočava konstrukciju, senzore, upravljačku jedinicu ABS

- Analizira električnu šemu sistema ASR

- Uočava elemente ESP u različitim radnim stanjima i raznim ulaznim signalima

- Analizira funkcionalnu šemu elektronske ragulacije amortizera

- Stiče samopouzdanje i sigurnost

- Pozitivno ocjenjuje važnost novih saznanja iz struke

Osnovi automatike

34


Formativni ciljevi



učenik učenik učenik- Navodi i

objašnjava elemente uopštenog sistema automatskog upravljanja (AU)

- Navodi i objašnjava elemente sistema automatskog upravljanja realnog elektromehaničkog sklopa (primjer: ABS)

- Nabraja i objašnjava elemente automatskog

- Uočava rad sistema AU i ulogu svakog elementa pojedinačno: objekta upravljanja, senzora, pretvarača, pojačavača, komparatora, regulatora, izvršnog organa

- Analizira princip rada senzora i planira njegov smještaj

- Uočava elektronsku upravljačku jedinicu, regulator i ulazno-izlazne priključnice

- Poznaje elektromagnetni ventil za upravljanje radnom tekućinom

- Uočava glavni ventil pedala kočnice

- Uočava električnu, pneumatsku i hidrauličnu povezanost elemenata

- Analizira rad ABS-sistema

- Opredeljuje ulogu pojedinih elemenata u krugu automatskog upravljanja

- Analizira posebne šeme električnu, hidrauličnu,



- Povezuje uzroke i posledice


- Pripremiti pano sa kompletnom blok šemom jednog sistema automatskog upravljanja

- Pripremiti didaktičke materijale preko CD-a svih sistema

Napomena:- (ASR-zaštita od

proklizavanja) (ESP-elektronski program stabilnosti)

35


Formativni ciljevi



učenik učenik učenikupravljanja realnog elektro-mehaničkog sklopa (primjer:ASR,ESP)

pneumatsku- Analizira

zajedničku šemu cijelog sklopa

CAN-BUS sistemi prenosa podataka- Objašnjava

potrebu uvođenja CAN-BUS sistema na savremenim vozilima

- Objašnjava cio CAN-BUS sistem i njegove prednosti preko uprošćene šeme

- Navodi osnovna područja primjene CAN-BUS-sistema

- Razlikuje sisteme koji se najčešće povezuju u zajednički CAN-BUS sistem

- Uočava principe umrežavanja svih upravljačkih i regulacionih sistema na vozilu

- Razlikuje primjenu CAN-BUS-sistema za mobilnu komunikaciju, primjenu za dijagnostičku komunikaciju, primjenu u sistemu za regulaciju motora i kretanja vozila

- Provjerava oblik signala na sabirnici

- Dijagnosticira greške na magistrali

- Koristi računarsku opremu za testiranje, unimjer i osciloskop

- Pozitivno procenjuje važnost novih saznanja iz struke


- Prikazati slajdove sa elementima CAN-BUS sistema

Mjerenje i dijagnostika- Navodi uređaje

za dijagnostiku i objašnjava šta se sa njima može uraditi

- Navodi postupke

- Razlikuje sastavne djelove uređaja za dijagnostiku, funkcije i primjenu dijelova pojedinačno

- Razvija pozitivan odnos prema zanimanju

- Pokazati uređaj za dijagnostiku i na njemu objasniti ulogu pojedinog dijela i način priključenja

36


Formativni ciljevi



učenik učenik učeniktestiranja podešavanja i povezivanja mehaničkih, hidrauličkih, pneumatskih, električnih i elektronskih sistema

- Objašnjava postupak dijagnoze rada motora, uređaja za snabdijevanje gorivom i vazduhom

- Upoznaje postupak dijagnoze sistema za paljenje smješe kod benzinskih motora

- Upoznje postupak kontrole sastava izduvnih gasova

- Upoznaje postupak kontrole akumulatora

- Upoznaje postupak dijagnostikovanja startera i alternatora

- Razlikuje postupke testiranja pojedinačnih komponenti za regulaciju rada motora

- Razlikuje postupke testiranja električnih vodova i konektora, mjeri otpor,napon, struju

- Identifikuje opremu za testiranje (univerzalni tester, mototester, osciloskop i dr.)

- Očitava i koristi dijagnostičke parametre

- Poznaje način korišćenja uređaja za kontrolu izduvnih gasova

- Mjeri i kontroliše stanje akumulatora

- Mjeri i kontroliše pomoću mjernih uređaja parametre alternatora i startera

- Razvija logičko zaključivanje


Ispitivanje i podešavanje električnih uređaja- Nabraja

bezbjednosne mjere pri radu sa opremom za ispitivanje

- Navodi mjere u

- Uočava opasnosti pri radu na raznim pozicijama na motornom vozilu

- Preuzima odgovornost za sopstveno zdravlje

- Obaviti posjetu auto servisu sa savremenim uređajima za

37


Formativni ciljevi



učenik učenik učenikradu pod naponom opasnim po život

- Upoznaje postupak ispitivanja električnih komponenti posmatranog električnog podsistema motornog vozila

- Upoznaje postupke provjeravanja, podešavanja i povezivanja sistema paljenja OTO motora

- Razlikuje opasnost od udarnog napona pri radu sa opremom koja se napaja iz el.mreže

- Provjerava oštećenja na el.instalaciji i komponentama i dovodi u ispravno stanje

- Uočava postupke demontaže i montaže komponenti sklopova saglasno tehničkim uputstvima

- Razlikuje razloge i načine obilježavanja demontiranih elemenata

- Raspoznaje podsisteme i elemente sistema za paljenje

- Provjerava el. vodove i povezanost konektora

- Mjeri otpor, napon i struju

- Lokalizuje neispravnost

- Provjerava ispravnost senzora

- Provjerava i analizira signal sistema za paljenje uz pomoć mototestera i osciloskopa

- Provjerava uređaj

- Uviđa vezu između teorije i prakse


dijagnostiku

38


Formativni ciljevi



učenik učenik učenikza podešavanje paljenja u pogledu emisije izduvnih gasova i podesi tačku paljenja

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora- J. Dekanj, Enciklopedija autoelektrike, Građevinska knjiga, Beograd,

2006.- J. Dekanj, Električne instalacije na vozilu, za drugi razred, Zavod za

udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2004.- J. Dekanj, Električne instalacije i uređaji na vozilima, za treći razred,

Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2004.

6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave- Računar sa didaktičkim softverima i projektorom- Uzorci, makete, modeli, skice i šeme elektronskih uređaja i opreme

7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika- Provjera znanja vrši se usmeno i pismeno.- Usmena provjera znanja (najmanje jednom u svakom klasifikacionom

periodu).- Pismene vježbe.- Zaključna ocjena na kraju klasifikacinog perioda izvodi se iz svih datih




9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika- Diplomirani inženjer elektrotehnike - smjer energetika



- Akumulatori - Praktična nastava - Akumulatori- Sistemi paljenja kod OTO

motora- Osnovi elektrotehnike - Indukcija i

samoindukcija- Alternatori i

elektropokretači- Osnovi elektrotehnike - Elektromagntna

indukcija

39

1.2.4. ELEKTRONIKA NA MOTORNIM VOZILIMA

1. Naziv predmeta: ELEKTRONIKA NA MOTORNIM VOZILIMA


RazredVrste nastave

UkupnoTeorija Vježbe Praktična nastava

III 108 108IIIIV

Ukupno 108 108

3. Opšti ciljevi nastave- Upoznavanje sa elektronskim elementima i sklopovima.- Upoznavanje sa elektronskim uređajima na motornim vozilima.- Osposobljavanje za ugradnju, instalisanje i podešavanje elektronskih

uređaja na motornim vozilima.- Osposobljavanje za jednostavnije popravke elektronskih uređaja i

sistema na motornim vozilima.- Razumijevanje i pravilna upotreba stručne terminologije.- Upoznavanje mjera zaštite na radu i principa očuvanja čovjekove okoline.

40

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljeviRazred: DRUGI


Formativni ciljevi



učenik učenik učenikOsnovne elektronske komponente i sklopovi- Opisuje osnovne

elektronske komponente

- Objašnjava osnovne elektronske sklopove

- Razlikuje pasivne elektronske komponente (otpornici, kondenzatori, kalemovi)

- Koristi aktivne elektronske komponente (diode, zener diode, LED, tranzistore, integralna kola)

- Upoređuje osnovne elektronske sklopove sa diskretnim elementima: ispravljači, pojačavači (NF i VF), oscilatori i dr.

- Razlikuje osnovne šeme elektronskih sklopova sa integralnim kolima



- Pokazati primjerke elektronskih komponenata

- Pokazati i analizirati šeme osnovnih elektronskih sklopova sa diskretnim elementima i integralnim kolima

Napomena:- LED - Light Efect

Diode ili Light Emiting Diode (svjetleća dioda)

- NF - niskofrekventni,

- VF - visokofrekventni

Elektronski sistemi motornih vozila- Upoznaje tipove

elektronskih sisteme na motornim vozilima

- Objašnjava elektronski upravljane podizače stakala

- Upoznaje audio i video uređaje na

- Razlikuje tipove elektronskih sistema na motornim vozilima: sisteme konfora, informacione sisteme, sisteme zaštite i sisteme stabilonosti

- Uočava elemente automatike i šeme elektronski upravljanih podizača stakala

- Razlikuje vrste audio i video

- Razvija sposobnost opažanja i upoređivanja

- Razvija tačnost i sposobnost upoređivanja

- Prikazati i analizirati šemu automatike podizača stakala

- Prikazati i analizirati šeme povezivanja audio sistema

41


Formativni ciljevi



učenik učenik učenikmotornom vozilu

- Objašnjava elektronske sisteme zaštite od krađe i provale

- Upoznaje sistem za navigaciju i globalno pozicioniranje motornih vozila

- Opisuje ostale elektronske uređaje na motornim vozilima: elektronsko paljenje, klima uređaji, centralno zaključavanje, podešavanje sjedišta i retrovizora, kontrola rastojanja

uređaja na motornim vozilima

- Montira audio uređaje: radio-kasetofone, CD uređaje i audio pojačala, sa zvučnicima

- Povezuje i podešava video uređaje na motornim vozilima (kamere, displeji)

- Upoređuje vrste i osobine elektronskih sistema zaštite od provale i krađe

- Analizira načine postavljanja i podešavanja zaštitnih sistema

- Uočava princip rada, povezivanje i podešavanje sistema za navigaciju i globalno pozicioniranje (GPS) motornih vozila

- Upoređuje elektronsko paljenje motornog vozila: elemente, šeme i način povezivanja

- Razlikuje elemente i način povezivanja elektronike klima uređaja

- Razlikuje vrste, elemente i načine

- Razvija sistematičnost i odgovornost u radu


- Razvija sposobnost opažanja, upoređivanja, analize i zaključivanja

- Prikazati i analizirati šeme povezivanja sistema zaštite (alarma) motornog vozila

- Prikazati video demonstraciju sistema satelitske navigacije

- Prikazati i analizirati osnovne šeme dodatnih elektronskih uređaja i sklopova motornog vozila

- Koristeći računar Internet pretraživač, nalaziti šeme elektronskih uređaja na motornim vozilima

42


Formativni ciljevi



učenik učenik učenikpovezivanja sistema centralnog zaključavanja

- Rukuje elementima sistema podešavanja sjedišta

- Razlikuje elemente sistema elektronskog podešavanja retrovizora

- Uočava princip rada i razlikuje elemente sistema za elektronsko mjerenje i kontrolu rastojanja pri parkiranju


- Napomena:- CD - Compact

Disk GPS - Global Positioning System (sistem satelitsko pozicioniranja)

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora- J. Dekanj, Enciklopedija autoelektrike - Električne instalacije i uređaji,

Građevinska knjiga, Beograd, 2006. - J. Dekanj, Električne instalacije na vozilu - za drugi razred -

autoelektričar,Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, Zavod za školstvo, Podgorica, 1993.

- J. Dekanj, Električni uređaji na motornom vozilu - za autoelektričare,Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 1988.

- M. Filipović, Komponente i praktična realizacija elektronskih uređaja, Mikroelektronika, Beograd, 2008.

6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave- Makete, modeli električne šeme automobila, elektronske šeme uređaja

na motornim vozilima, elektronski uređaji motornih vozila- Računar sa odgovarajućim softverima, projektor i projekciono platno

7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenikaProvjera znanja vrši se usmeno i pismeno.

- Usmena provjera znanja (najmanje jednom u svakom klasifikacionom periodu).

- Pismene vježbe.- Zaključna ocjena na kraju klasifikacinog perioda izvodi se iz svih datih



43


9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika- Diplomirani inženjer elektrotehnike



- Tipovi elektronskih sisteme na motornim vozilima

- Električne instalacije i uređaji na motornom vozilu

- Sistemi udobnosti i bezbjednosti na motornom vozilu

- Ostali (dodatni) elektronski uređaji na motornim vozilima...


- Praktična nastava

- Dodatna električna oprema na motornom vozilu

- Elektronski upravljani podizači stakala


- Praktična nastava


- Elektronski sistemi zaštite od krađe i provale - Praktična nastava - Sistemi zaštite od krađe

i provale

44

1.2.5. PREDUZETNIŠTVO

1. Naziv predmeta: PREDUZETNIŠTVO


RazredVrste nastave


a nastava

IIIIII 33 33

Ukupno 33 33

3. Opšti ciljevi nastave- Razvijanje preduzetničkih sposobnosti.- Sticanje znanja o razvoju biznis ideje.- Sticanje znanja o izradi biznis plana.- Sticanje znanja i vještina za osnivanje privrednog društva.- Sticanje znanja i vještina za upravljanje malim privrednim društvom.- Osposobljavanje za rad u timu.- Osposobljavanje za primjenu moderne vrste komunikacije.- Osposobljavanje za prezentovanje rezultata rada uz pomoć savremenih

tehnologija.

45

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljeviRazred: TREĆI


Formativni ciljevi



učenik učenik učenikBiznis ideja i biznis planBiznis ideja- Upoznaje pojam

biznis ideja- Opisuje nastanak

biznis ideje- Nabraja i

opredjeljuje se za poslovnu ideju

- Nabraja moguće vrste djelatnosti

- Suočavajući argumente kritički procjenjuje kvalitet poslovne ideje u skladu sa postulatima tržišnog poslovanja

- Razvija kreativnost

- Razvija sposobnost postizanja kompromisa

- Razvija analitičko mišljenje


- Razvija komunika-tivnost, efikasnost u radu, marljivost i preciznost

- Uočava važnost očuvanja zdrave životne sredine

- Razvija marljivost i preciznost

- Poželjno je učenicima ukazati na primjere uspješnih preduzetnika

- Organizovati gostovanje predstavnika realnog privrednog društva

- Primjena tehnika za unapređenje razmišljanja, npr. eksperiment, Šest šešira

- Kao model može da posluži biznis plan realnog privrednog društva

- Pripremiti integralnu cjelinu od elemenata Biznis plana

- Opisuje pojam biznis plan

- Uviđa važnost izrade biznis plana u kontekstu obezbjeđivanja podrške, kako unutar samog privrednog društva tako i od strane eksternih partnera (investitora, kreditora)

Element biznis plana- Upoznaje

pojmove: vizija, misija, strategija, ciljevi

- Razlikuje pojmove: vizija, misija, strategija

- Kroz primjere obrazlaže ciljeve privrednog društva

- Upoznaje postupak istraživanja tržišta

- Kroz primjere obrazlaže postupak istraživanja tržišta na novom primjeru

- Izvodi zaključke o potencijalnoj konkurenciji

- Izvodi zaključak o potencijalnim kupcima/korisnicima usluga

- Upoznaje pojam i elemente marketing miksa: proizvod, cijena,

- Vrši opis proizvoda/usluge

- Sprovodi postupak

46


Formativni ciljevi



učenik učenik učenikpromocija i distribucija

- Upoznaje pojmove marketing plan i plan prodaje

formiranja cijene proizvoda/usluge

- Upoređuje moguće forme i sadržaje reklamnog materijala

- Kroz primjere obrazlaže moguće načine distribucije

- Kroz primjere objašnjava značaj sprovođenja kontrole kvaliteta proizvoda/usluge

- Opisuje elemente finansijskog plana privrednog društva

- Kroz primjere obrazlaže elemente finansijskog plana privrednog društva

- Objašnjava neophodnost očuvanja životne sredine

- Izrađuje plan očuvanja životne sredine za konkretno privredno društvo

- Rezimira biznis plan

- Prezentuje biznis plan

- Oblikuje dinamiku realizacije biznis plana

- Kritički procjenjuje slabosti sačinjenog biznis plana

Osnivanje preduzećaIme privrednog društva:- Nabraja moguća

rješenja za ime privrednog društva

- Opredjeljuje se za ime privrednog društva u skladu sa propisima i poštujući principe jednostavnosti i jedinstvenosti

- Razvija logičko mišljenje i sposobnost za pravilno rasuđivanje i zaključivanje

- Rad u grupama: Učenici predlažu moguća rješenja, a nakon toga kroz diskusiju donose odluku

- Rad na računaru: Učenici koriste programe za obradu teksta i Vizuelni identitet - Oblikuje vizuelni

47


Formativni ciljevi



učenik učenik učenikprivrednog društva:- Upoznaje

elemente i značaj oblikovanja vizuelnog identiteta privrednog društva

identitet privrednog društva

slika

Vježbe: - Izrada

organograma privrednog društva

Registracija privrednog društva:- Upoznaje

postupak registracije privrednog društva

- Opisuje moguće oblike organizovanja privrednog društva

- Popunjava formulare za registraciju privrednog društva

- Sprovodi aktivnosti na pribavljanju pečata i štambilja

Otvaranje računa kod poslovne banke:- Opisuje postupak

otvaranja računa kod poslovne banke

- Popunjava formulare za otvaranje računa kod poslovne banke

- Obavlja postupak otvaranja računa kod poslovne banke

Poslovni kodeks preduzeća:- Upoznaje pojam

poslovni kodeks privrednog društva

- Nabraja elemente poslovnog kodeksa privrednog društva

- Uočava važnost poštovanja poslovnog kodeksa privrednog društva za njegov uspješan rad

Organizaciona struktura privrednog društva:- Upoznaje tipove

orgaizacione

- Pronalazi sličnosti i razlike između različitih tipova organizacionih struktura

48


Formativni ciljevi



učenik učenik učenikstrukture privrednog društva

privrednog društva

Poslovanje privrednog društva- Upoznaje

različite nivoe upravljanja privrednim društvom

- Upoznaje postupak zasnivanja radnog odnosa u privrednom društvu

- Pronalazi sličnosti i razlike u nivoima upravljanja privrednim društvom

- Popunjava prijavu o slobodnom radnom mjestu

- Razvija pozitivnu orjentaciju prema zanimanju

- Stiče radne

navike

- Razvija analitičko mišljenje

- Podstiče razvoj odgovornosti

- Kao model može da posluži konkurs za prijem u radni odnos objavljen u dnevnoj štampi

- Upotrebljava kancelarijsku opremu (telefon, fax, fotokopir aparat, skener, štampač)

- Rad na računaru: učenici koriste programe za obradu teksta, slika, kao i programe za elektronsku komunikaciju

Vježbe: - Izrada reklamnog

materijala

- Nabraja i opisuje aktivnosti u okviru službe opštih poslova

- Obavlja usmenu i pisanu komunikaciju unutar privrednog društva i sa eksternim partnerima

- Šalje, prima i raspoređuje poštu i druge službene materijale

- Upoznaje vrste i elemente dokumentacije koja prati poslove nabavke i prodaje

- Izrađuje ponudu, porudžbenicu, predračun, upit, račun i ostala dokumenta iz oblasti poslova nabavke i prodaje

- Opisuje postupak obračuna zarada

- Opisuje način obračuna poreza i doprinosa

- Upoznaje blagajničke poslove

- Upoznaje postupak plaćanja dospjelih obaveza i

- Kroz primjere obrazlaže način obračuna zarada, poreza i doprinosa

- Obavlja blagajničke poslove

- Obavlja poslove plaćanja dospjelih obaveza i naplate dospjelih

49


Formativni ciljevi



učenik učenik učeniknaplate dospjelih potraživanja

potraživanja

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora- V. Vukotić, Preduzetništvo i biznis, Ekonomski fakultet u Podgorici, 1996.- D. Bogdanović, G. Ivanišević, Osnovi ekonomije za prvi razred, Zavod za

udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2004.- D. Dragišić, B. Ilić, B. Medojević, M. Pavlović, Osnovi ekonomije za drugi

razred, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2004.- J. Manojlović, S. Ignjatović, Poslovna i službena korespondencija za prvi

razred, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2005.- R. Rajović, Osnovi prava za prvi razred, Zavod za udžbenike i nastavna

sredstva, Beograd, 2004.- Publikacija Moj biznis – Montenegro Biznis Alijansa, Podgorica, 2004.- H. Potit, Kako započeti sopstveni biznis, CID Podgorica, 1997.

6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave- Najmanje pet računara snabdjevenih adekvatnom programskom

opremom, fax, telefon, skener, štampač, fotokopir aparat

7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika- Provjera znanja vrši se usmeno i pismeno.- Usmena provjera znanja (najmanje po jedna ocjena u svakom

klasifikacionom periodu).- Pismene vježbe.- Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih

ocjena u klasifikacionom periodu.- Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se iz svih datih ocjena u

klasifikacionim periodima.

8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta- Pozitivna ocjena na kraju školske godine.

9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika- Diplomirani ekonomista


Znanja Povezanost sa predmetomPredmet Znanja

- Oblikovanje vizuelnog identiteta privrednog društva

- Usmena i pisana komunikacija

- Održavanje Internet sajta- Izrada reklamnog

materijala

- Informatika - Informacije u tekstualnom vidu

- Multimedijalno predstavljanje informacija

- Internet- Korišćenje računarskih

programa kao vida komuniciranja

50

1.2.6. PRAKTIČNA NASTAVA

1. Naziv predmeta: PRAKTIČNA NASTAVA


RazredVrste nastave


a nastava

I 252 252II 504 504III 627 627

Ukupno 1383 1383

Napomene: - Odjeljenje se dijeli na grupe do 17 učenika.- Praktična nastava se obavlja u školskim radionicama, kod poslodavca ili

kombinovano.

3. Opšti ciljevi nastave- Sticanje kompetencija za planiranje, pripremu i kontrolu procesa rada.- Razvijanje onovnih kompetencija za samostalan rad u struci.- Razvijanje smisla za organizovan praktičan rad, tačnost, sistematičnost i

urednost.- Osposobljavanje za rukovanje alatima, mjernim instrumentima,

uređajima i opremom.- Osposobljavanje za tumačenje električnih šema instalacija motornih

vozila.- Poznavanje svih neophodnih metoda i postupaka ispitivanja i montaže

instalacija motornih vozila.- Upoznavanje sa korišćenjem prateće dokumentacije i kataloga

proizvođača opreme.- Osposobljavanje za primjenu standarda u elektrotehnici.- Praktična obučenost za korišćenje informatičkih sredstava za ispitivanje

motornih vozila.- Razvijanje motivacije za usavršavanje u struci.- Osposobljavanje za primjenu mjera higijensko–tehničke zaštite životne i

radne sredine.- Sticanje radnih navika i tehnološke discipline.- Osposobljavanje za komunikaciju sa korisnicima.

51



Formativni ciljevi



učenik učenik učenikUvod- Upoznaje se sa

školskom radionicom i radnim mjestom

- Upoznaje se sa vođenjem dnevnika praktične nastave

- Uviđa vezu između teorije i prakse, pojedinačnog i grupnog rada

- Poznaje vođenje dnevnika praktične nastave

- Razvija odgovornost

- Izvršiti podjelu učenika po grupama

- Objasniti prethodno definisanu strukturu dnevnika praktične nastave i način vođenja

HTZ, elektro zaštita, prva pomoć- Upoznaje se sa

osnovnim ciljevima, principima i sredstvima higijrnsko-tehničke zaštite (HTZ)

- Upoznaje osnovne zahtjeve, zadatke i lična i kolektivna sredstva elektro zaštite

- Primjenjuje principe HTZ i elektro zaštite

- Pruža prvu pomoć povrijeđenima

- Primjenjuje norme i pravila HTZ i upotrebljava sredstva lične i kolektivne zaštite

- Razvija i podstiče potrebu poštovanja principa zaštite u radnom okruženju i zaštite čovjekove okoline

Vježbe:- Pokazivanje i

demonstracija upotrebe ličnih sredstava HTZ

Vježbe: - Uvježbati

postupke pružanja prve pomoći

Alati i rukovanje alatima- Nabraja i opisuje

osnovne tipove mehaničarskih i električarskih ručnih alata, osobine i načine njihovog korišćenja

- Upoznaje osnovne mehaničarske alate i rad sa njima pri: mjerenju, stezanju, obilježavanju, sječenju, bušenju, brušenju i td.

- Razlikuje ulogu pojedinih alata i njihovih djelova

- Razlikuje osnovne mehaničarske od električarskih alata

- Upotrebljava alate pri radu

- Koristi alate za mjerenje: metar i pomično mjerilo

- Rukuje alatima za obilježavanje, stezanje, sječenje, bušenje i brušenje i dr.

- Razvija pravilan odnos prema upotrebi i održavanju alata

Vježbe: - Izvršiti spajanje

provodnika prostim vezivanjem, sa i bez alata, i vršiti poređenje

Vježbe: - Koristeći

izolovana kliješta napraviti završne stopice provodnika

Vježbe: Na datim predmetima izmjeriti dimenzije pomičnim mjerilom

Osnovni mašinski elementi

52


Formativni ciljevi



učenik učenik učenik- Nabraja i opisuje

osnovne vrste mašinskih elemenata prema njihovoj upotrebi u elektrotehnici

- Upoznaje vrste, osobine i značaj upotrebe maziva

- Razlikuje mašinske elemente i njihovu upotrebu: navoji, matice, podloške, ležajevi, osovine, klinovi, remeni, remenice, zupčanici, opruge, zakovice i dr.

- Poznaje vrste, osobine i značaj upotrebe maziva

- Razvija odgovornost o zaštiti na radu

Vježbe: - Odrediti

prenosne odnose za date parove remenica ili zupčanika

Elektrotehnički materijali- Upoznaje se sa

osnovnim podjelama, vrstama i osobinama tehničkih materijala

- Upoznaje različite oblike i profile elektrotehničkih materijala

- Razlikuje vrste i osobine osnovnih elektrotehničkih materijala

- Vrši upoređenje raznih materijala, oblika i profila prema njihovim osobinama

- Razvija preciznost i sigurnost u radu

Vježbe: - Testerom,

kliještima i makazama iskidati razne materijale prema skici: žice, profile, cijevi i sl. i porediti ih prema osobinama

Električni simboli, provodnici i izolatori- Upoznaje

standardne oznake i simbole u elektrotehnici: za različite uređaje, komponente, postrojenja i sl.

- Upoznaje različite vrste provodnika, njihove osobine i upotrebu

- Upoznaje standardne oznake provodnika (po grupama oznaka)

- Upoznaje osnovne vrste izolacionih

- Upotrebljava elektrotehničke simbole u električnim šemama

- Uočava sve elemente presjeka provodnika

- Oblikuje i priprema zavšetke provodnika za upotrebu

- Upoređuje tipske oznake različitih provodnika i kablova

- Razlikuje razne primjere upotrebe izolacionih

- Razvija pravilan odnos prema ekonomičnoj upotrebi materijala za rad

Vježbe: - Prema zadatku nacrtati električnu šemu, koristeći elektrotehničke simboleVježbe:- Za zadate

standardne oznake protumačiti osnovne karakteristike provodnika

Vježbe: - Pripremiti

krajeve provodnika za elementarnu montažu (npr. u prekidaču i sl.)

53


Formativni ciljevi



učenik učenik učenikmaterijala, njihova svojstva i upotrebu

materijala

Lemljenje- Upoznaje

postupak lemljenja, karakteristike lemljenih spojeva i materijala

- Poznaje postupak mekog lemljenja

- Koristi osnovne materijale, aparate i alate za lemljenje


Vježbe: - Mekim

lemljenjem spojiti pripremljene krajeve provodnika

Elementi električnih instalacija na motornim vozilima- Upoznaje

osnovne elemente električnih instalacija na motornim vozilima, njihovu ulogu i način spajanja

- Razlikuje osnovne instalacione komponente: releji, prekidači, osigurači, sijalična grla, sijalice i dr.

- Razlikuje signalne elemente na motornim vozilima

- Izvodi različite vrste spojeva u električnom kolu

- Stiče odgovornost o potrebi zaštite na radu

Vježbe: - Izvršiti

pojedinačno spajanje elemenata električne instalacije

Vježbe: - Izvršiti spajanje

pojedinih strujnih krugova potrošača i uređaja na motornim vozilima

Akumulatori- Upoznaje

postupak demontaže, montaže, eksploatacije i održavanja olovnih akmulatora

- Koristi zaštitnu opremu pri radu sa akumulatorima

- Koristi postupak pripreme akumulatora za punjenje

- Upotrebljava alat i pribor za održavanje akumulatora

- Primjenjuje postupke pripreme elektrolita i mijerenja gustine bometrom

- Poznaje postupke punjenja stalnom strujom i stalnim naponom

- Razvija preciznost i analitičnost

Vježbe: - Izvršiti skidanje i

pripremu akumulatora za punjenje

Vježbe: - Izvršiti pripremu

akumulatora za suvo konzerviranje

Vježbe: - Koristeći

bometar provjeriti stanje kisjeline akumulatora


priključivanje akumulatora za punjenje i puniti ga na ispitnom

54


Formativni ciljevi



učenik učenik učenik- Primjenjuje

različite postupke održvanja olovnog akumulatora

- Izvodi mokro i suvo konzerviranje

stoluVježbe: - Izvršiti

postavljanje i priključivanje akumulatora i zaštitu priključnica

Svjetlosna oprema i signalni uređaji na motornom vozilu- Upoznaje načine

podešavanja farova

- Navodi svjetlosne i zvučne signalne uređaje

- Upoznaje signalne i kontrolne insrumente na komandnoj tabli

- Vrši podešavanje farova

- Vrši povezivanje pozicionih svjetala, štop-svjetala, pokazivača pravca, parkirnih svjetala i električne sirene

- Provjerava funkcionalnosti signalnih i kontrolnih uređaja: obrtomjer, mehanički ili elektronski, pokazivač nivoa goriva, termometar za rashladnu tečnost, mjerač pritiska ulja, brzinomjer i km sat

- Razvija svijest o značaju timskog rada


podešavanje farova na zidu


podešavanje farova uređajem za kontrolu i podešavanje

Vježbe: - Izvršiti audio-

vizuelnu provjeru funkcionalnosti signalnih i kontrolnih uređaja

55

Razred: DRUGI


Formativni ciljevi



učenik učenik učenikRukovanje mjernim instrumentima- Upoznaje vrste,

principe rada i načine korišćenja univerzalnih mjernih instrumenata (unimjera)

- Upoznaje rad instrumenta za mjerenje gustine elektrolita - areometar (bometar)

- Upoznaje mjernu viljušku za mjerenje napona akumulatora pod opterećenjem

- Rukuje univerzalnim mjernim instrumentima pri mjerenju jednosmjernih i naizmjeničnih električnih i neelektričnih veličina (napona, struja, otpora i dr.)

- Koristi instrument za mjerenje gustine elektrolita - bommetar pri mjerenju stanja elektrolita akumulatora

- Koristi mjernu viljušku za provjeru stanja napunjenosti i ispravnosti akumulatora

- Razvija osjećaj preciznosti i sistematičnosti u radu

Vježbe: - Na kolu

automobilske sijalice spojene na akumulator, unimjerom mjeriti napon akumulatora i struju kroz sijalicu

- Mjeriti otpor sijalice

Vježbe: - Koristeći mjernu

viljušku provjeriti stanje akumulatora

Osnovni elektronski elementi i sklopovi- Upoznaje

osnovne pasivne i aktivne elektronske komponente

- Upoznaje načine povezivanja osnovnih

- Razlikuje pasivne elektronske komponente: otpornike, kalemove, kondenzatore i aktivne: diode, tranzistore, LED diode, Zener diode, analogna i digitalna IC

- Provjerava ispravnost komponenata direktnim mjerenjem unimjerom

- Povezuje osnovne diskretne elektronske


Vježbe: - Prema šemi

povezati potrošač (sijalicu ili sl.), direktno i preko diode, na izvor naizmjeničnog napajanja, (na sekundaru transformatora); uporediti napone na potrošaču

Vježbe: - Povezati po šemi

osnovno kolo ispravljača i stabilizatora jednosmjernog napona sa

56


Formativni ciljevi



učenik učenik učenikelektronskih komponenata u električnim šemama

- Nabraja osnovne praktične elektronske sklopove

komponente u jednostavna strujna kola

- Povezuje osnovne elektronske sklopove ispravljača i sl. sa diskretnim elementima

- Spaja ispravljače za punjenje akumulatora

tranzistorom : a) sa potenciometrom, b) sa Zener diodama na bazi

- Mjeriti napone na bazi i izlazu

Šeme električnih instalacija na vozilu- Upoznaje rad

pojedinih funkcionalnih cjelina u električnim šemama

- Analizira šeme i principe rada osnovnih električnih šema: napajanja, uređaja za startovanje, signalizacije na vozilu, osvjetljenja, brisača i ispiranja, grijanja i hlađenja, farova i signalizacije, dodatne opreme (alarm, radio, sat i sl.)

- Razvija sposobnost povezivanja teorijskih znanja sa praksom

Vježbe: - Na probnom

stolu povezati po šemi sistem pokretanja (startovanja) motora


stolu povezati po šemi sistem pokazivača pravca

Sistemi paljenja- Opisuje

konstruktivne dijelove i šemu spajanja bobine

- Navodi ulogu prekidača paljenja i njegove djelove

- Objašnjava princip rada tranzistorskog sistema paljenja

- Navodi postupke podešavanja ugla

- Prati šemu veza i poznaje princip dobijanja varnice na svjećici

- Podešava i postavlja ugao prekidača paljenja

- Povezuje sistem tranzistorskog sistema paljenja

- Navodi osobine i prednosti bezkontaktnog sistema paljenja

- Uočava značaj tačnog regulisanja

- Razvija sistematičnost i odgovornost u radu


stolu povezati po šemi elemente sistema paljenja


priključivanje elektronskog (tranzistorskog ili tiristorskog) paljenja

Vježbe: - Vršiti na motoru

podešavanje ugla paljenja i ugla

57


Formativni ciljevi



učenik učenik učenikpaljenja

- Opisuje centrifugalni i vakumski regulator predpaljenja

- Opisuje ulogu i dijelove razvodnika paljenja

- Objašnjava ulogu svjećica u sistemu paljenja

- Objašnjava metode dijagnosticiranja kvarova u sistemu paljenja

paljenja kao i posledice loše podešenog paljenja

- Analizira ulogu regulatra u regulisanju predpaljenja

- Povezuje dijelove razvodnika i visokonaponske kablove

- Razlikuje vrste, osnovne dijelove i ulogu svjećica

- Analizira različite slučajeve kvarova i određuje uzroke istih

predpaljenja

Vježbe: - Prateći tabelu

kvarova izvršiti ispitivanje sistema paljenja na pretpostavljeni kvar

Dinamo mašine- Opisuje razne

konstrukcije dinamo mašina, vrste spojeva i označavanje priključnih krajeva

- Objašnjava funkcionisanje regulatora napona dinama

- Povezuje razne spojeve dinama i poznaje oznake priključaka

- Provjerava rad elektromehaničkog regulatora

- Ispituje rad tranzistorskog regulatora i njegove prednosti



demontažu, rasklapanje, provjeru četkica, sklapanje i montažu dinama

Alternatori- Objašnjava

princip rada, konstrukciju i osnovne dijelove alternatora

- Opisuje funkcionisanje šeme alternatora sa glavnim i pomoćnim usmjeračem i

- Analizira principijelnu šemu alternatora i ispravljača sa diodama

- Tumači razvijenu šemu alternatora i objašnjava princip funkcionisanja reglera-regulatora



demontažu, rasklapanje, provjeru ispravnosti elemenata, sklapanje i montažu alternatora

58


Formativni ciljevi



učenik učenik učenikpriključenim regulatorom napona

- Objašnjava funkcionisanje tranzistorskog regulatora napona

- Navodi i analizira najčešće kvarove kod alternatora

- Određuje prednosti i mane alternatora u odnosu na dinamo

- Ispituje rad tranzistorskog regulatora alternatora

- Prati sadržaj tablice kvarova alternatora pri ispitivanju i određuje načine njihovih otklanjanja


kvarova, izvršiti ispitivanje sistema alternatora na pretpostavljeni kvar

Elektropokretači - starteri- Opisuje dijelove i

konstrukciju elektropokretača

- Objašnjava elektropokretač po sistemima BENDIX i BOSCH

- Opisuje ulogu i princip sklopke za redno i paralelno vezivanje akumulatora

- Navodi najčešće moguće kvarove elektropokretača

- Ispituje ispravnost dijelova elektropokretača: stator, rotor, kolektor sa četkicama, pogonski zupčanik sa mehanizmom za uzubljivanje i proklizavanje, elektromagnetna sklopka (automat) i dr.

- Na električnoj šemi prepoznaje i objašnjava dijelove i principe rada elektropokretača po sistemu BENDIX ili BOSCH

- Montira sklopke za redno i paralelno vezivanje akumulatora

- Koristeći tablicu kvarova alternatora opredjeljuje



stolu povezati po šemi elektropokretač i testirati njegov rad


demontažu, rasklapanje, provjeru ispravnosti elemenata, sklapanje i montažu elektropokretača


najčešćih kvarova, izvršiti ispitivanje elektropokretača na pretpostavljeni kvar

59


Formativni ciljevi



učenik učenik učeniknačine njihovog otklanjanja

Elektronski sistemi motornih vozila- Navodi tipove

električnih i elektronskih sisteme na motornim vozilima

- Objašnjava elektronski upravljane podizače stakala

- Upoznaje audio i video uređaje na motornom vozilu

- Objašnjava elektronski sistem zaštite od krađe i provale

- Upoznaje sistem za navigaciju i globalno pozicioniranje motornih vozila

- Opisuje ostale (dodatne) elektronske uređaje na

- Razlikuje tipove elektronskih sistema na motornim vozilima: sisteme konfora, informacione sisteme, sisteme zaštite i sisteme stabilonosti

- Ispituje po šemi elemente automatike elektronski upravljanih podizača stakala

- Montira audio uređaja: radio-kasetofone, CD uređaje i audio pojačala, sa zvučnicima

- Povezuje i podešava video uređaja na motornim vozilima (kamere, displeji)

- Montira i podešava razne vrste i elektronskih sistema zaštite od provale i krađe

- Analizira načine postavljanja i podešavanja zaštitnih sistema

- Povezuje i podešava sisteme za navigaciju i globalno pozicioniranje (GPS) motornih vozila


Vježbe: - Prikazati i

analizirati šemu automatike podizača stakala


analizirati šeme povezivanja audio sistema

Vježbe: - Prikazati,

analizirati šeme i izvršiti povezivanje sistema zaštite (alarma) motornog vozila

Vježbe: - Prikazati,

analizirati šeme i izvršiti povezivanje elemenata centralnog zaključavanja

Vježbe: - Prikazati video

demonstraciju sistema satelitske navigacije


analizirati osnovne šeme dodatnih

60


Formativni ciljevi



učenik učenik učenikmotornim vozilima: elektronsko paljenje, klima uređaji, centralno zaključavanje, podešavanje sjedišta i retrovizora, kontrola rastojanja

- Montira i povezuje elektronsko paljenje motornog vozila: elemente, šeme i način povezivanja

- Razlikuje elemente i način povezivanja elektronike klima uređaja

- Povezuje sisteme centralnog zaključavanja

- Rukuje elementima sistema podešavanja sjedišta

- Rukuje elementima sistema podešavanja retrovizora

- Razlikuje elemente sistema za električno mjerenje i kontrolu rastojanja pri parkiranju

elektronskih uređaja i sklopova motornog vozila

Napomena:- CD - Compact

Disk- GPS - Global

Positioning System (sistem globalnog - satelitskog pozicioniranja)

61

Razred: TREĆI


Formativni ciljevi



učenik učenik učenikDodatna električna oprema na motornom vozilu- Opisuje princip

rada i sastavne dijelove električnih brisača vjetrobrana

- Upoznaje sistem grijanja zadnjeg stakla

- Opisuje radio prijemnik - CD u vozilu i pripadajuću antenu

- Navodi uzroke radio smetnji i elemente koji služe za njihovo otklanjanje

- Opisuje električni upaljač za cigarete

- Ispituje ispravnost dijelova i vrši povezivanje električnih brisača

- Spaja električnu pumpu za pranje vjetrobrana

- Povezuje i podešava višebrzinske brisače sa uređajem za periodično uključivanje

- Ispituje grijač i instalaciju grijanja zadnjeg stakla

- Vrši ugradnju i povezivanje radio - CD uređaja i antene

- Vrši izbor mjesta i montira razne vrste antena

- Pronalazi uzroke i izvore radio smetnji i postavlja elemente za njihovu neutralizaciju : otpornike, kondezatore, prigušnice i filtere, koaksijalne kablove

- Povezuje prenosne potrošače koji se mogu priključiti preko postolja upaljača


Vježbe: - Dijagnostika

demontaža,servis, montaža i provjera električnih brisača

Vježbe: - Ugradnja i

priključenje radio-CD uređaja,montaža antene i provjera

Vježbe:- Pronaći

elemente za otklanjanje radio smetnji, provjeriti i po potrebi zamijeniti

Vježbe:- Ugradnja

postolja za upaljač za cigarete, postavljanje osigurača i priključenje

Sistemi udobnosti i bezbjednosti na motornom vozilu- Upoznaje sistem - Postavlja opremu - Razvija osjećaj Vježbe:

62


Formativni ciljevi



učenik učenik učenikza kontrolu odstojanja vozila pri parkiranju

- Objašnjava elektronsko upravljanje automatskim mjenjačem

- Opisuje elektronsku regulaciju spojnice-kvačila

- Objašnjava elektronsku regulaciju brzine - tempomat

- Opisuje elektronski regulisani klima uređaj

- Navodi ulogu i princip rada webasto - grijača

- Objašnjava sistem centralnog zaključavanja

- Opisuje sistem električnih podizača stakala

- Objašnjava sistem za električno podešavanje spoljnih retrovizora i ogledala

- Opisuje sistem za električno podešavanje sjedišta

- Navodi ulogu i princip rada navigacionog

sistema za kontrolu odstojanja vozila pri parkiranju

- Ispituje elemente elektronskog upravljanja automatskim mjenjačem

- Provjerava ispravnost elemenata elektronske regulacije spojnice - kvačila

- Ispituje tempomat i provjerava ulazno-izlazne signale

- Vrši povezivanje elemenata šeme elektronskog klima uređaja

- Povezuje webasto - grijače

- Povezuje po šemi veza elemente sistema centralnog zaključavanja

- Povezuje elemente i opremu električnih podizača stakala

- Montira elemente i pribor po šemi veza spoljnih retrovizora i ogledala, i vrši podešavanje

- Po šemi veza ispituje opremu za električno podešavanje sjedišta

- Provjerava po

preciznosti i sistematičnosti u radu

- Na vozilu kontrolisati reagovenje senzora i rad cijelog sistema

Vježbe: - Pronaći senzore

na vozilu, objasniti njihovu ulogu, princip rada automatskog mjenjača i automatsku regulaciju spojnice kvačila

Vježbe: - Na vozilu locirati

elemente sistema centralnog zaključavanja, objasniti njihovu ulogu i po potrebi popraviti ili zamijeniti

Vježbe: - Na vozilu

pokazati elemente sistema centralnog zaključavanja, opisati ulogu svakog i po potrebi popraviti ili servisirati

Vježbe: - Simulirati rad

navigacionog sistema, odrediti i postaviti putanje za predpostavljene destinacije

63


Formativni ciljevi



učenik učenik učeniksistema

- Opisuje sisteme pasivne zaštite

- Objašnjava ulogu i rad alarmnih uređaja

- Objašnjava ABS-antiblokadni sistem

- Objašnjava ASR - sistem za kontrolu proklizavanja

- Opisuje ESP - sistem za regulaciju dinamike vožnje

- Opisuje elektronsku ragulaciju amortizera

šemi veza ispravnost navigacionog sistema

- Ispituje elemente sistema vazdušnih jastuka i pojaseva

- Montira elemente alarmnih uređaja i provjerava ulazne signale

- Postavlja elemente ultrazvučne zaštite unutrašnjosti vozila

- Montira zaštitu točkova i zaštitu od pomjeranja

- Provjerava konstrukciju, senzore, upravljačku jedinicu i veze sistema ABS

- Provjerava opremu po električnoj šemi ASR sistema

- Provjerava opremu po električnoj šemi sistema ESP u različitim radnim stanjima

- Vrši provjeru elektronske ragulacije amortizera, sa raznim ulaznim signalima

Vježbe: - Simulirati rad,

aktivirati senzore i objasniti princip djelovanja pojedinih elemenata i rad cijelog alarmnog sistema


pokazati elemente sistema, objasniti ulogu pojedinih elemenata i rad cijelog sistema


pokazati dijelove i objasniti princip elektronske regulacije amortizera

Elementi automatike- Navodi elemente

sistema automatskog upravljanja realnog

- Prepoznaje senzore i načine njegovog postavljanja

- Spaja



prepoznati elemente sistema ABS i ASR, uočiti

64


Formativni ciljevi



učenik učenik učenikelektromehaničkog sklopa (primjer: ABS)

- Navodi elemente automatskog upravljanja realnog elektromehaničkog sklopa (primjer: ASR, ESP)

elektronsku upravljačku jedinicu, regulator i ulazno-izlazne priključnice

- Ispituje elektromagnetni ventil za upravljanje radnom tečnošću

- Provjerava električnu, pneumatsku i hidrauličnu povezanost elemenata

- Analizira rad ABS-sistema po šemi

- Ispituje ispravnost pojedinih elemenata u krugu automatike

- Analizira posebne šeme: električnu, hidrauličnu, pneumatsku

- Analizira zajedničku šemu cijelog sklopa

njihovu povezanost i objasniti princip rada

Napomena:- ABS - anti-

blokirni sistem- ASR - zaštita od

proklizavanja, - ESP - elektronski

program stabilnosti

CAN-BUS sistemi prenosa podataka- Objašnjava

potrebu uvođenja CAN-BUS sistema na savremenim vozilima

- Navodi osnovna područja primjene CAN-sistema

- Opisuje postupke provjeravanja parametara i ispravnosti umreženih

- Kosristi sisteme koji se najčešće povezuju u zajednički CAN-BUS sistem

- Analizira po šemi umrežavanja svih upravljačkih i regulacionih sistema na vozilu

- Analizira multipleks - primjene za: mobilnu komunikaciju, dijagnostičku


Vježbe: - Na vozilu pronaći

CAN-BUS sabirnice i ostale elemente, objasniti njihovu ulogu u prenosu informacija

65


Formativni ciljevi



učenik učenik učeniksistema na motornom vozilu

komunikaciju, u sistemu za regulaciju motora i kretanja vozila

- Provjerava oblik signala na sabirnici

- Dijagnosticira greške na magistrali

Napomena:- Koristiti

računarsku opremu, unimjer i osciloskop za testiranje

Ispitivanje i podešavanje električnih uređaja- Navodi opasnosti

i mjere zaštite pri radu sa opremom koja se napaja iz električne mreže

- Opisuje postupak ispitivanja električnih komponenti i podsistema motornog vozila

- Upoznaje postupke provjeravanja, podešavanja i povezivanja sistema paljenja OTO motora

- Poznaje opasnosti od udarnog napona pri radu sa opremom koja se napaja iz električne mreže

- Provjerava oštećenja na električnoj instalaciji i komponentama i dovodi ih u ispravno stanje

- Vrši postupke demontaže i montaže komponenti i sklopova, saglasno tehničkim uputstvima

- Koristi razne načine obilježavanja demontiranih elemenata

- Raspoznaje podsisteme i elemente sistema za paljenje

- Vrši provjeru el. vodova i ispituje povezanost konektora

- Lokalizuje neispravnosti

- Provjerava ispravnost


Vježbe: - Na radnom stolu

priključiti senzor temperature, ispitati mu ispravnost i snimiti karakteristiku senzora

Vježbe:- Na randnom

stolu ispitati ispravnost indukcionog kalema - bobine


povezati i podešavati elemente sistema za paljenje

- Odrediti ugao predpaljenja i provjeriti rad regulatora

Vježbe: - Na vozilu uz

pomoć moto-testera vršiti regulaciju

66


Formativni ciljevi



učenik učenik učeniksenzora

- Provjerava i analizira rad sistem za paljenje uz pomoć mototestera i osciloskopa

- Provjerava uređaj za podešavanje paljenja u pogledu emisije izduvnih gasova i da podesi tačku paljenja

paljenja u pogledu emisije izduvnih gasova

Mjerenje i dijagnostika- Navodi uređaje

za dijagnostiku i opisuje njihovu upotrebu: postupke testiranja, podešavanja i povezivanja mehaničkih, hidrauličnih, pneumatskih, električnih i elektronskih sistema

- Objašnjava postupak dijagnoze rada motora, uređaja za snabdjevanje gorivom i vazduhom

- Upoznaje postupak dijagnoze sistema za paljenje smješe kod benzinskih motora

- Opisuje postupak kontrole sastava izduvnih gasova

- Opisuje postupak

- Ispituje sastavne djelove i funkcije i uređaja za dijagnostiku motornog vozila

- Primjenjuje postupke testiranja pojedinačnih komponenata za regulaciju rada motora

- Vrši testiranje električnih vodova i konektora

- Koristi opremu za testiranje (univerzalni tester, mototester, osciloskop, ispitne sonde i dr.)

- Koristi dijagnostičke aparate za provjeru parametara sistema za paljenje

- Vrši kontrolu izduvnih gasova uređajem za

- Razvija osjećaj preciznosti i sistematičnosti u radu

Vježbe: - Na uređaju za

dijagnostiku objasniti ulogu i princip rada pojedinih dijelova, kao i njihovo spajanje prilikom rada

Vježbe: - Koristeći uređaj

za dijagnostiku vršiti provjeru ispravnosti sistema na vozilu

67


Formativni ciljevi



učenik učenik učenikkontrole akumulatora, dijagnostikovanja startera i alternatora

kontrolu- Mjeri i kontroliše

pomoću mjernih uređaja parametre akumulatora, alternatora i startera

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora- M. S. Branković, Praktična nastava, Niš 1998. - M. S. Branković, Priručnik - sa uputstvima za električarske radove, Niš,

1995. - J. Dekanj, Enciklopedija autoelektrike - Električne instalacije i uređaji,

Građevinska knjiga, Beograd, 2006. - J. Dekanj, Električne instalacije na vozilu - za drugi razred -

autoelektričar,Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, Zavod za školstvo, Podgorica, 1993.

- J. Dekanj, Električni uređaji na motornom vozilu - za autoelektričare,Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 1988.

- J.Lenasi, T.Ristanović, Motori i motorna vozila,Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2006.

- M. Filipović, Komponente i praktična realizacija elektronskih uređaja, Mikroelektronika, Beograd, 2008.

- D. Dimić, Električna mjerenja u energetici, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 1989.

- Elektromonterski priručnik, Tehnička knjiga, Zagreb, 1987.

6. Materijalni uslovi za izvođenje nastaveRedn

iBroj

Opis – alati, instrumeni i uređaji Oznaka Kom

1.Univerzalni radni-ispitni sto, sa elementima: osigurači, ispravljači 12 i 24 V, priključnice, mjerni instrumenti i dr.

- 8

2. Digitalni multimetar univerzalni (U,I,R,...) ~/= - 163. Mjerna viljuška 12 V - 24. Mjerna viljuška 24 V - 15. Bometar - 26. Akumulatorska bušilica – odvijač, 14 mm, 0 –

1800 min-1, sa opremom - 47. Ručna bušilica, 220V~, sa opremom 28. Ručna brusilica, 220V~, sa opremom - 29 Lemilica 220V~, 300 W - 2

10. „Pištolj“ lemilice, 220V~, 100 W - 811. Kompleti ručnog mehaničarskog alata (razni

mehaničarski ključevi, izolovana kliješta, - 8

68

Redni

BrojOpis – alati, instrumeni i uređaji Oznaka Kom

odvijači i dr.)12. Kompleti ručnog električarskog alata (razna

izolovana kliješta, odvijači i sl.) - 813. Ručna testera za metal - 414. Kompleti turpija za metal raznih profila - 415. Makaze za lim - 416. Pomično mjerilo ("šubler") - 217. Fen za zagrijavanje termobužira, za izolovanje

spojeva - 2

18. Personalni računar, sa štampačem i projektorom - 1

19. Univerzalni uređaj za testiranje vozila - 120. Priključne sonde za razne tipove vozila -21. Kompleti zaštitne opreme: radni mantil,

rukavice, zaštitne naočari i dr. - 18

7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika- Provjera znanja vrši se usmeno i u toku praktičnog rada.- Usmena provjera znanja (po jedna ocjena u svakom klasifikacionom

periodu).- Praktičan rad (najmanje po jedna ocjena u svakom klasifikacionom

periodu). Ocjenjuje se kvalitet vođenja dnevnika praktične nastave, razumijevanje zadataka i poslova, urednost, preciznost, tačnost, poštovanje propisa, odgovoran odnos prema instrumentima, alatima i materijalu.

- Zaključna ocjena na kraju klasifikacinog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacinom periodu.

- Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacinim periodima.


9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika- Diplomirani inženjer elektrotehnike – smjer energetika- Diplomirani inženjer elektrotehnike – smjer elektronike i automatike (u I

razredu)- Inženjer elektrotehnike – smjer energetika- Inženjer elektrotehnike – smjer elektronike i automatike (u I razredu)- Autoelektričar specijalista - V stepen- Pogonski električar specijalista - V stepen (u I razredu)



- Izvori električne energije - Električne instalacije I uređaji na motornom vozilu

- Standardne vrijednosti mrežnih napona

- Elektrotehnički simboli - Crtanje električnih šema

69


pomoću grafičkih simbola

- Električni provodnici

- Električne i mehaničke osobina materijala za provodnike

- Standardni presjeci provodnika i vrste kablova

- Električni izolatori- Električne (izolacione) i

mehaničke osobine materijala za izolatore


- Električne instalacije I uređaji na motornom vozilu

- Elektronika na motornom vozilu

- Ostali (dodatni) elektronski uređaji na motornim vozilima...


- Elektronski upravljani podizači stakala

- Elektronski sistemi motornih vozila

- Elektronika na motornom vozilu

- Elektronski sistemi zaštite od krađe i provale

70

2. ZAVRŠNI ISPIT

2.1. ISPITNI KATALOZI ZA STRUČNO - TEORIJSKI DIO ISPITA

2.1.1. ELEKTRIČNE INSTALACIJE I UREĐAJI NA MOTORNIM VOZILIMA

1. Naziv Ispitnog kataloga: Električne instalacije i uređaji na motornim vozilima

2.Ciljevi ispitaNa ispitu se ocjenjuje:- da li je učenik upoznao vrste i uloge električnih instalacija i uređaja na

motornom vozilu;- da li je učenik upoznao i razumije ulogu komponenti električnih uređaja

na vozilu;- da li je učenik osposobljen za pravilno rukovanje električnim uređajima;- da li je učenik osposobljen za čitanje električnih šema na motornom

vozilu;- da li je učenik razvio svijest o potrebi očuvanja životne sredine ,a

posebno o potrebi reciklaže i deponovanja pokvarenih i istrošenih komponenti električnih uređaja.

3. Standardi znanja koji se ocjenjuju na završnom ispitu

Izvori električne energije na motornim vozilima-akumulatori1. Nabrojati principe pretvaranja hemijske energije u električnu i obrnuto2. Poznavati i razumijeti elektrohemijske procese za vrijeme punjenja i

pražnjenja3. Definisati pravila eksploatacije i održavanja olovnih akumulatora4. Navesti primjere nepravilnog korišćenja akumulatora i prateće

posljedice

Provodnici i instalaciona oprema5. Navesti vrste niskonaponskih i visokonaponskih kablova i mjesta

njihove primjene na vozilu6. Definisati uslove za proračun presjeka provodnika elektične instalacije7. Objasniti ulogu osigurača u električnoj instalaciji8. Objasniti uloge prekidača u električnoj instalaciji9. Definisati ulogu elektromagnetnog releja u električnoj instalaciji

Svjetlosna oprema i signalni uređaji na motornom vozilu10. Definisati zakonske propise u vezi svjetlosne opreme na vozilu11. Navesti načine podešavanja farova na motornom vozilu12. Definisati ulogu i principe rada dodatne svjetlosne opreme na vozilu13. Navesti svjetlosne i zvučne signalne uređaje na motornom vozilu14. Navesti ulogu i značaj raznih kontrolnih instrumenata i lampica na

vozilu

Osnovi električnih instalacija na vozilu15. Definiše pravila propisnog postavljanja elektičnih instalacija na vozilu16. Objašnjava načine ispitivanja električne instalacije na vozilu

Sistemi paljenja kod OTO motora

71

17. Navesti elemente i njihove uloge u sistemu paljenja OTO motora18. Objasniti princip rada bobine u sistemu paljenja19. Objasniti princip rada vakumskog regulatora predpaljenja20. Objasniti princip rada centrifugalnog regulatora predpaljenja21. Navesti ulogu i dijelove razvodnika paljenja22. Objasniti dijagnosticiranje kvarova prema stanju svjećica

Dinamo mašine i njihovi regulatori23. Navesti ulogu dinamo mašine i njen princip rada24. Objasniti ulogu regulatora napona dinamo mašine25. Analizirati ulogu automatskog prekidača povratne struje

Alternatori i njihovi regulatori26. Objasniti konstrukciju alternatora i navesti njegove osnovne dijelove27. Objasniti princip rada alternatora preko principijelne šeme28. Objasniti funkcionisanje tranzistorskog regulatora napona29. Analizirati prednosti alternatora u odnosu na dinamo mašinu

Elektropokretači – starteri30. Objasniti ulogu i osnovne dijelove startera sa elektromagnetnim

uključenjem31. Definisati ulogu automata-anlasera prilikom paljenja motora32. Objasniti princip rada elektropokretača po sistemu BENDIX33. Objasniti princip rada elektropokretača po sistemu BOSCH34. Objasniti princip rada sklopke za redno i paralelno vezivanje

akumulatora35. Navesti najčešće kvarove elektropokretača i načine njihovog

otklanjanja

Dodatna električna oprema na vozilu36. Objasniti dijelove i princip rada brisača vjetrobranskog stakla37. Objasniti višebrzinske brisače i uređaj za periodično uključenje38. Analizirati šemu uređaja za automatsko vraćanje metlica brisača39. Objasniti postupak povezivanja radio prijemnika i pripadajuće antene40. Analizirati radio-smetnje i načine njihovog otklanjanja

Sistemi udobnosti i bezbjednosti na motornom vozilu41. Objasniti sistem za kontrolu odstojanja kao pomoć pri parkiranju42. Analizirati postupak elektronskog upravljanja automatskim mjenjačem43. Objasniti elektronsku regulaciju spojnice – kvačila44. Analizirati šemu veze i principijelnu šemu klima-uređaja45. Objasniti principijelnu šemu sistema centralnog zaključavanja46. Objasniti princip elektronskog podešavanja sjedišta i retrovizora47. Objasniti ulogu i princip rad WEBASTO grijača48. Objasniti ulogu i princip rada navigacionog sistema49. Objasniti principe rada sistema vazdušnih jastuka i pojaseva50. Objasniti ulogu i princip rada alarmnog uređaja51. Analizirati konstrukciju i princip djelovanja antiblokadnog sistema ABS52. Analizirati princip djelovanja sistema za kontrolu proklizavanja ESP53. Objasniti princip djelovanja ESP-sistema za regulaciju dinamike vožnje54. Objasniti princip djelovanja sistema za elektronsku regulaciju

amortizera

Osnovi automatike

72

55. Analizirati osnovne elemente jednog opšteg sistema automatskog upravljanja

56. Analizirati elemente i rad jednog realnog sistema automatike na vozilu

Mjerenje i dijagnostika57. Analizirati uređaj za dijagnostiku uz navođenje svih ispitivanja koja se

sa njim mogu izvesti58. Objasniti postupak dijagnoze rada uređaja za snabdijevanje gorivom i

vazduhom59. Objasniti postupak dijagnoze rada sistema za paljenje smješe kod OTO

motora60. Analizira postupak kontrole sastava izduvnih gasova61. Objašnjava postupak kontrole akumulatora Ispitivanje i podešavanje električnih uređaja62. Definisati bezbjedonosne mjere pri radu sa opremom za ispitivanje63. Definisati bezbjedonosne mjere pri radu pod naponom opasnim po

život64. Analizira postupke provjeravanja i podešavanja sistema za paljenje

OTO motora

4. Tip ispita - Usmeni.- Prema Pravilniku o načinu i postupku polaganja praktičnog, završnog,

stručnog i diplomskog ispita formulišu se pitanja na ispitnom listu i sastavlja detaljan spisak ispitnih pitanja na osnovu okvirnog spiska pitanja, datih u Ispitnom katalogu.

- Na ispitnom listu treba da budu tri pitanja kombinovana po složenosti na odgovarajući način, da budu iz različitih taksonomskih kategorija i iz različitih tematskih oblasti.

- Kandidat ima pravo da se pripremi za usmeni ispit 20 minuta.- Usmeni ispit traje najviše 10 minuta.- Ocjenu na usmenom ispitu oblikuje ispitna komisija, na prijedlog

ispitivača.

5. Dozvoljena pomagala- Razni modeli, uzorci, panoi, grafoskop ili kompjuterska slika, animacija i

sl.

6. Literatura i drugi izvori- Literatura i drugi izvori su dati u Katalogu znanja i Godišnjem planu

nastavnika.

73

2.2. PRAKTIČAN RAD SA ODBRANOM

2.2.1. ISPITNI KATALOG PRAKTIČNOG DIJELA ZAVRŠNOG ISPITA - PRAKTIČAN RAD SA ODBRANOM

1. Naziv ispitnog kataloga: PRAKTIČAN RAD SA ODBRANOM

2. Cilj ispita

Na praktičnom dijelu završnog ispita kandidat treba da pokaže:- poznavanje gradiva, principa i zakonitosti, vezanih za zadatu temu;- stručno i kvalifikovano prezentiranje obrađene teme;- povezanost stručno-teorijskih i praktičnih znanja;- stepen osposobljenosti za rješavanje praktičnih zadataka ;- odgovarajući pristup i izbor postupaka kod obavljanja zadataka;- pravilnu upotrebu stručne terminologije;- samostalnost u odabiru i upotrebi mjernih instrumenata i uređaja;- stepen osposobljenosti za primjenu gotovih programa (softvera) za

rješavanje zadataka;- racionalnu upotrebu energije, materijala i vremena;- poštovanje propisa iz područja zaštite na radu i zaštite životne sredine;- odgovornost za kvalitet vlastitog rada.

3. Spisak tema/zadataka

OLOVNI AKUMULATORI- Princip rada, konstrukcija i osobine olovnih akumulatora- Praktični dio: Postupci ispitivanja i kontrole akumulatora

UREĐAJ ZA BRISANJE PREDNJIH STAKALA- Princip rada uređaja i šema spajanja pogonskog elektromotora- Praktični dio: Servisiranje pogonskog elektromotora i prateće opreme

ELEKTROPOKRETAČ- Konstrukcija, princip rada , djelovi uređaja i električna šema- Praktični dio: Demontaža, popravka, ispitivanje i montaža

UREĐAJ ZA GRIJANJE I VENTILACIJU- Princip rada, dijelovi i šema djelovanja- Praktični dio: Demontaža, servisiranje, montaža i kontrola

ALARMNI UREĐAJ- Vrste, princip djelovanja, dijelovi i električna šema- Praktični dio: Ugradnja alarmnnog uređaja u motorno vozilo

RADIO-CD APARAT I ANTENA- Šema za povezivanje aparata, antene i otklanjanje smetnji- Praktični dio: Ugradnja aparata u vozilo, povezivanje antenei blokada

SISTEM ZA OSVJETLJENJE PUTA – FAROVI- Vrste farova, dijelovi instalacije, elektična šema- Praktični dio: Otkloniti simulirane kvarove u električnoj instalaciji farova

74

BATERIJSKI SISTEM PALJENJA- Električna šema, dijelovi, princip djelovanja- Praktični dio: Obaviti zamjenu dijelova za servis i podesiti paljenje

BEZKONTAKTNI SISTEM PALJENJA- Električna šema, dijelovi, princip djelovanja- Praktični dio: Servisirati sistem i ponovo podesiti paljenje

CENTRIFUGALNI REGULATOR PALJENJA- Uloga, dijelovi i princip rada- Praktični dio: Popravka i ponovno podešavanje centrifugalnog regulatora

paljenja

VAKUMSKI REGULATOR PALJENJA- Uloga dijelovi i princip rada- Praktični dio: Popravka i ponovno podešavanje vakumskog regulatora

DINAMO-MAŠINA I REGULATOR NAPONA- Uloga, osnovni dijelovi, električna šema i princip rada- Praktični dio: Demontaža, servisiranje, montaža i kontrola rada na vozilu

ALTERNATOR I NJEGOV REGULATOR NAPONA- Uloga, osnovni dijelovi, električna šema i princip rada- Praktični dio: Demontaža,servisiranje, montaža i kontrola rada na vozilu

SISTEM ELEKTRIČNOG OTVARANJA PROZORA- Princip rada, osnovni dijelovi i električna šema sistema- Praktični dio: Popravka uređaja za otvaranje prozora na vozilu

ABS-ANTIBLOKADNI SISTEM KOČNICA- Uloga, osnovni djelovi, električna šema i princip djelovanja- Praktični dio: Izvršiti servisiranje kočionog sistema i kontrolu ABS-a

SISTEM ZA CENTRALNO ZAKLJUČAVANJE VOZILA SA ELEKTROMOTORIMA- Uloga, osnovni dijelovi, električna šema i princip djelovanja- Praktični dio: Simulirati kvar u sistemu i izvršiti popravku

WEBASTO- GRIJAČI- Uloga, osnovni dijelovi, električna šema i princip djelovanja- Praktični dio: Dijagnosticirati kvar, popraviti i servisirati cio sistem

NAVIGACIONI SISTEM- Uloga, osnovni dijelovi, električna šema i princip djelovanja- Praktični dio: Otkloniti simulirani kvar i provjeriti uređaj pri navođenju na

cilj

ELEKTRONSKO PODEŠAVANJE SJEDIŠTA VOZAČA I RETROVIZORA- Uloga, osnovni dijelovi, električna šema i princip djelovanja- Praktični dio: Otkloniti kvar i izvršiti podešavanje i memorisanje položaja

sjedišta

ELEKTRIČNI PRIKLJUČAK NA KUKI ZA VUČU PRIKOLICE- Uloga, osnovni dijelovi, električna šema i šema EURO-priključnice

75

- Praktični dio: Montirati utičnicu, povezati je prema šemi i isprobati sve funkcije

SISTEM ZA CENTRALNO ZAKLJUČAVANJE SA PNEUMATSKIM PODIZAČIMA- Uloga, osnovni dijelovi, električna šema i princip djelovanja- Praktični dio: Otkloniti kvar i prekontrolisati funkcije cijelog sistema

POKAZIVAČI PRAVCA - MIGAVCI- Uloga, osnovni dijelovi, električna šema i princip djelovanja- Praktični dio: Pronaći kvar, otkloniti ga i provjeriti rad sistema

ZVUČNI SIGNALNI UREĐAJ – ELEKTRIČNA SIRENA- Uloga, osnovni dijelovi, električna šema i princip djelovanja- Praktični dio: Pronaći kvar, otkloniti ga i provjeriti rad sirene

POKAZIVAČ NIVOA GORIVA- Uloga, osnovni dijelovi, električna šema i princip djelovanja- Praktični dio: Pronaći kvar, otkloniti ga i provjeriti rad pokazivač

TERMOMETAR ZA MJERENJE TEMPERATURE RASHLADNE TEKUĆINE- Uloga, osnovni dijelovi, električna šema i princip djelovanja- Praktični dio: Pronaći kvar, otkloniti ga i provjeriti tačnost pokazivanja

ELEKTRIČNI BRZINOMJER I KILOMETAR-SAT- Uloga, osnovni dijelovi, električna šema i princip djelovanja- Praktični dio: Pronaći kvar, otkloniti ga i provjeriti ispravnost

4. Uputstva za sprovođenje praktičnog rada sa odbranom- Praktični rad na završnom ispitu obuhvata samostalan rad na zadatku sa

odbranom, uz odgovarajuću tehničko-tehnološku dokumentaciju. - Konkretan sadržaj praktičnog zadatka određuje se na osnovu okvirnog

spiska zadataka, datih u Ispitnom katalogu. - Ispitni odbor za svaki pojedinačni zadatak propisuje uslove rada – da li se

kompletan zadatak radi pred komisijom,ili je zadatak moguće do određene faze, uz odgovarajuću tehničko-tehnološku dokumentaciju uraditi prije ispita, a da se finalizacija zadatka uradi na samom ispitu.

- Ako se dio zadatka radi prije ispita, član Ispitnog odbora, kao mentor, treba da ima uvid u tok rada.

- Tehničko-tehnološka dokumentacija radi se pod nadzorom mentora, kao i sam zadatak, što mentor garantuje svojim potpisom.

- Sprovođenje praktičnog rada, i ocjenjivanje učenika se obavlja u skladu sa Pravilnikom o načinu i postupku polaganja praktičnog, završnog i dipolomskog ispita.

5. Dozvoljena pomagala Prilikom praktičnog dijela završnog ispita dozvoljena su slijedeća pomagala:- mašine, oruđa, alati, oprema, materijal i pomagala u skladu sa ispitnim

zadatkom;- priručnici, udžbenici, pribor za crtanje, računar, Siemens Logo.

6. Literatura i drugi izvori

76

- Za kandidate je preporučena literatura data u Katalogu znanja i Godišnjem planu rada nastavnika.

77

3. OBAVEZNI NAČINI PROVJERAVANJA ZNANJARedni broj Naziv predmeta Naziv predmeta

1. Osnove elektrotehnike - Usmeni odgovori- Pismene vježbe

2. Osnovi tehnike motornih vozila - Usmeni odgovori- Pismene vježbe

3. Električne instalacije i uređaji na motornim vozilima

- Usmeni odgovori- Pismene vježbe

4. Elektronika na motornim vozilima - Usmeni odgovori- Pismene vježbe

5. Preduzetništvo - Usmeni odgovori- Pismene vježbe

6. Praktična nastava - Usmeni odgovori- Praktičan rad

4. USLOVI ZA NAPREDOVANJE I ZAVRŠETAK OBRAZOVNOG PROGRAMA- Za završetak srednjeg stručnog obrazovanja u trogodišnjem trajanju za

obrazovni program Autoelektričar, potrebno je da završi treću godinu obrazovanja sa pozitivnim ocjenama iz svih nastavnih predmeta, i da odradi sve slobodne aktivnosti, obaveze iz praktičnog obrazovanja u procesu rada, i položi završni ispit.

- Obrazovanje se završava polaganjem završnog ispita. Završni ispit za obrazovni program Autoelektričar sastoji se iz:

- pismenog ispita iz maternjeg jezika i književnosti,- usmenog ispita iz stručno-teorijskog predmeta: Električne instalacije i

uređaji na motornim vozilima,- praktičnog rada sa odbranom.

5. NAČIN PRILAGOĐAVANJA PROGRAMA UČENICIMA SA POSEBNIM POTREBAMA- U skladu sa Zakonom o usmjeravanju djece sa posebnim potrebama,

škola je obavezna da na osnovu važećeg programa izradi poseban program. Posebni program omogućava prilagođeno izvođenje nastave kako bi učenici dostigli propisani stručni standard u svim predmetima, a time i stručne kompetencije.

6. NAČIN PRILAGOĐAVANJA PROGRAMA ZA OBRAZOVANJE ODRASLIH- Programi stručnog obrazovanja koji su pripremljeni za mlade, izvode se i

za odrasle, u skladu sa polaznim osnovama za prilagođavanje izvođenja obrazovnih programa obrazovanju odraslih, tako da:- se iz nastavnog plana izostavljaju predmeti fizičko vaspitanje i

slobodne aktivnosti, koji time prestaju biti uslov za završetak obrazovanja. Škola je obavezna da odraslim ponudi sportske aktivnosti u koje se oni mogu dobrovoljno uključiti;

- škola izradi prilagođen program praktičnog obrazovanja s obzirom na poslove i zadatke koje obavlja učesnik obrazovanja;

- za odrasle ne vrijede uslovi za napredovanje koji su određeni u programima, nego uslovi koje utvrdi škola u nacrtu izvođenja obrazovnog programa za odrasle. Provjeravanje znanja se izvodi putem ispita, pri čemu se uzimaju u obzir načini provjeravanja znanja

78

(usmeno, pismeno, vježbe, praktični rad), određeni obrazovnim programom;

- odrasli ne polažu međuispit iz uspješnosti praktičnog obrazovanja.

7. PROFIL STRUČNE SPREME NASTAVNIKA I STRUČNIH SARADNIKARedni

brojNastavni predmeti Profil stručne spreme nastavnika i

stručnih saradnika

1. Osnove elektrotehnike - Diplomirani inženjer elektrotehnike- Profesor elektrotehnike

2. Osnovi tehnike motornih vozila - Diplomirani inženjer mašinstva- Profesor mašinstva

3. Električne instalacije i uređaji na motornim vozilima

- Diplomirani inzenjer elektrotehnike – smjer energetike

4. Elektronika na motornim vozilima

- Diplomirani inženjer elektrotehnike - smjer elektronike, telekomunikacija ili automatike

5. Preduzetništvo - Diplomirani ekonomista

6. Praktična nastava

- Diplomirani inženjer elektrotehnike – smjer energetika

- Diplomirani inženjer elektrotehnike – smjer elektronike i automatike (u I razredu)

- Inženjer elektrotehnike – smjer energetika

- Inženjer elektrotehnike – smjer elektronike i automatike (u I razredu)

- Autoelektričar specijalista - V stepen- Pogonski električar specijalista - V

stepen (u I razredu)

8. OBLIK ORGANIZACIJE IZVOĐENJA OBRAZOVNOG PROGRAMA- Obrazovni program izvodi se u školskom obliku.

8.1. BROJ ČASOVA PO GODINAMA OBRAZOVANJA I VRSTAMA NASTAVE

Redni broj

Nastavni predmeti

Razred

Ukupno

časova

Vrsta nastave Broj časova kod kojih se odjeljenje dijeli na grupe

T V P

1. Osnove elektrotehnike I 108 108

2. Osnovi tehnike motornih vozila I 72 72

3.Električne instalacije i uređaji na motornim vozilima

I 108 72II 108 72III 99 99

4. Elektronika na motornim vozilima II 72 72

79

Redni broj

Nastavni predmeti

Razred

Ukupno

časova

Vrsta nastave Broj časova kod kojih se odjeljenje dijeli na

T V P5. Preduzetništvo III 33 33

6. Praktična nastavaI 252 252 252II 504 504 504III 627 627 627

T – TeorijaV - Vježbe P – Praktična nastava

80

9. PROFESIONALNA PRAKSA- Učenici poslije završenog I i II razreda obavljaju profesionalnu praksu u

skladu sa nastavnim planom.- Praksa se obavlja u proizvodnim objektima izvan škole. Program

profesionalne prakse je u korelaciji sa programima stručno-teorijskih predmeta i praktične nastave.

- Za izradu programa profesionalne prakse zadužena je škola. Profesionalna praksa se ne ocjenjuje, ali je uslov za završetak razreda.

10. SLOBODNE AKTIVNOSTI- Slobodne aktivnosti učenika sastavni su dio nastavnog plana i

obrazovnog programa. Koncepcija slobodnih aktivnosti zasniva se na tome da doprinose kako rekreaciji i opštekulturnom uzdizanju učenika, tako i upotpunjavanju stručnog znanja. Slobodne aktivnosti sadrže obavezne i sadržaje po izboru učenika.

- Program slobodnih aktivnosti priprema škola, polazeći od utvrđenog broja časova u nastavnom planu (u I i II razredu po 36 časova, a u III – 33 godišnje).

- Program slobodnih aktivnosti je sastavni dio godišnjeg plana rada škole, a sastoji se iz tri cjeline:

Obavezni sadržaji vezani za opšteobrazovno područje:- dani sporta;- ekološke aktivnosti;- filmske, pozorišne, muzičke predstave i likovne izložbe;- posjeta istorijskim spomenicima, muzejima, sajmu knjiga i dr. Obavezni sadržaji vezani za stručno-teorijsko područje:- posjete institucijama i preduzećima koja su stručno vezana za obrazovni

program koji se realizuje;- posjete sajmovima informatike, tehnike i nastavne tehnologije;- učešće na stručnim predavanjima i takmičenjima u poznavanju

određenih oblasti.Sadržaji po izboru učenika:- učešće u raznim sekcijama (sportska, dramska, literarna, muzička,

likovna);- informatička, prva pomoć, saobraćajni propisi, tehnički i Internet klub i

dr.);- socijalni rad učenika i dr.

- Uspješnost učenika na slobodnim aktivnostima se ne ocjenjuje, ali su učenici obavezni da realizuju sadržaje slobodnih aktivnosti jer je to uslov za napredovanje u viši razred, kao i za završetak obrazovnog programa.

11. SPISAK UČESNIKA KOJI SU UČESTVOVALI U IZRADI OBRAZOVNOG PROGRAMA- Marjan Drašković, dipl. elektroing., SSŠ – Nikšić- Miloš Plavšić, dipl. elektroing., SMŠ »Mladost« - Tivat

Koordinator: - Sandra Brkanović, dipl. elektroing., CSO - Podgorica

81

obrazovni program - aktuelnosuadmuric.weebly.com/uploads/1/0/1/7/10178033/cso_op_04... · web...

Documents