oblicze ospy prawdziwej ospa prawdziwa była wśród nas przez bardzo długi czas

Zanim pojawiły się pierwsze szczepionki, ospa Zanim pojawiły się pierwsze szczepionki, ospa prawdziwa była tak rozpowszechniona, że prawdziwa była tak rozpowszechniona, że

często uważano ją za stan prawidłowy, a nie za często uważano ją za stan prawidłowy, a nie za chorobę. Chorował na nią prawie każdy chorobę. Chorował na nią prawie każdy

człowiek.człowiek.

Z jej powodu zmarło ok. 300 milionów ludzi.Z jej powodu zmarło ok. 300 milionów ludzi.

Oblicze ospy prawdziwejOblicze ospy prawdziwejospa prawdziwa była wśród nas przez bardzo długi czasospa prawdziwa była wśród nas przez bardzo długi czas

mumia faraona Ramzesa V (1100 r. p. n. e.) mumia faraona Ramzesa V (1100 r. p. n. e.) nosi znamiona sugerujące to zakażenienosi znamiona sugerujące to zakażenie

VIII w. n. e. - ospa trafiła do Europy VIII w. n. e. - ospa trafiła do Europy

(była przyczyną śmierci pięciu europejskich (była przyczyną śmierci pięciu europejskich monarchów)monarchów)

1520 r. - ospa została zawleczona do Ameryki 1520 r. - ospa została zawleczona do Ameryki przez wojska Hernanda Corteza przez wojska Hernanda Corteza

(w ciągu dwóch lat zmarło 3 – 4 mln Azteków)(w ciągu dwóch lat zmarło 3 – 4 mln Azteków) 1763 r. - po raz pierwszy użyto wirusów ospy 1763 r. - po raz pierwszy użyto wirusów ospy

jako broni biologicznejjako broni biologicznej

(podczas epidemii zmarło ponad 50% (podczas epidemii zmarło ponad 50% członków wielu szczepów Indian członków wielu szczepów Indian Północnoamerykańskich)Północnoamerykańskich)


1937 r. - ostatnie rodzime zachorowanie na 1937 r. - ostatnie rodzime zachorowanie na ospę prawdziwą w Polsceospę prawdziwą w Polsce

1953 r. - ospa została zawleczona z Indii do 1953 r. - ospa została zawleczona z Indii do Gdańska i GdyniGdańska i Gdyni

(zanotowano 13 zachorowań, w tym 2 zgony)(zanotowano 13 zachorowań, w tym 2 zgony) 1962 r. - ospa została zawleczona z Indii do 1962 r. - ospa została zawleczona z Indii do

GdańskaGdańska

(zanotowano 29 zachorowań)(zanotowano 29 zachorowań) 1963 r. - ospa została zawleczona z Indii do 1963 r. - ospa została zawleczona z Indii do

Wrocławia, a następnie do Opola, Wrocławia, a następnie do Opola, Wieruszowa i GdańskaWieruszowa i Gdańska

(zanotowano 99 zachorowań, w tym 7 (zanotowano 99 zachorowań, w tym 7 zgonów)zgonów)


1966 r. - rozpoczęcie programu eradykacji 1966 r. - rozpoczęcie programu eradykacji ospy prawdziwej ospy prawdziwej

1977 r. - ostatnie zakażenie wirusem ospy 1977 r. - ostatnie zakażenie wirusem ospy prawdziwej drogą naturalną prawdziwej drogą naturalną (w Somalii)(w Somalii)

1978 r. - odnotowano dwa zakażenia 1978 r. - odnotowano dwa zakażenia laboratoryjne wirusem ospy laboratoryjne wirusem ospy (w laboratoriach (w laboratoriach Uniwersytetu w Birmingham w Wielkiej Uniwersytetu w Birmingham w Wielkiej Brytanii)Brytanii)

1980 r. - Światowa Organizacja Zdrowia 1980 r. - Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) ogłosiła eradykację ospy prawdziwej(WHO) ogłosiła eradykację ospy prawdziwej

Wirusy ospy prawdziwej zdeponowano w dwóch referencyjnych Wirusy ospy prawdziwej zdeponowano w dwóch referencyjnych

laboratoriach WHO: w Moskwie i Atlancie.laboratoriach WHO: w Moskwie i Atlancie.

Ponowne pojawienie się tej choroby może być Ponowne pojawienie się tej choroby może być spowodowane jedynie celowym uwolnieniem wirusa.spowodowane jedynie celowym uwolnieniem wirusa.

Oblicze ospy prawdziwejOblicze ospy prawdziwej

Czynnik etologiczny – wirus Czynnik etologiczny – wirus variolavariola rodzina:rodzina: Poxviridae Poxviridae rodzaj:rodzaj: Orthopoxvirus Orthopoxvirus rozmiar: 320 x 270 nmrozmiar: 320 x 270 nm struktura: złożona, kapsyd składa się z struktura: złożona, kapsyd składa się z

systemu kanalików i może być systemu kanalików i może być otoczony osłonkąotoczony osłonką

kwas nukleinowy: dsDNA, koduje kwas nukleinowy: dsDNA, koduje ponad 100 polipeptydówponad 100 polipeptydów

replikacja: wyłącznie w cytoplazmie replikacja: wyłącznie w cytoplazmie komórekkomórek

rezerwuar wirusa: człowiek rezerwuar wirusa: człowiek


Postać chorobyPostać choroby variola major variola major (śmiertelność 30%)(śmiertelność 30%) variola majorvariola major - postać krwotoczna - postać krwotoczna

(śmiertelność bliska 100%)(śmiertelność bliska 100%) variola majorvariola major - postać złośliwa - postać złośliwa

(śmiertelność powyżej 50%)(śmiertelność powyżej 50%) variola minorvariola minor (śmiertelność ok. 1%)(śmiertelność ok. 1%)

Okres wylęganiaOkres wylęgania 10 - 12 dni 10 - 12 dni (niekiedy 8 - 17 dni)(niekiedy 8 - 17 dni)

Sposób przenoszeniaSposób przenoszenia droga kropelkowadroga kropelkowa (kontakt bezpośredni i pośredni)(kontakt bezpośredni i pośredni)

ZakaźnośćZakaźność każdy chory - źródło zakażenia 10 - 20 osóbkażdy chory - źródło zakażenia 10 - 20 osób


Przebieg chorobyPrzebieg choroby brak objawów brak objawów (10 - 12 dni)(10 - 12 dni) gorączka, zmęczenie, bóle głowy, gorączka, zmęczenie, bóle głowy,

pleców, brzucha pleców, brzucha (3 - 4 dni)(3 - 4 dni) postępująca wysypka: plamista,postępująca wysypka: plamista,

grudkowa, pęcherzykowa, krostkowagrudkowa, pęcherzykowa, krostkowa (8 - 9 dni)(8 - 9 dni)

tworzenie strupówtworzenie strupów dołkowate blizny dołkowate blizny

Szczepionka przeciwko ospie prawdziwejSzczepionka przeciwko ospie prawdziwejpierwsza szczepionka wynaleziona przez człowiekapierwsza szczepionka wynaleziona przez człowieka

WARIOLIZACJAWARIOLIZACJA – pierwsza metoda zapobiegania zachorowaniu na ospę prawdziwą (celowe zakażanie wirusem (celowe zakażanie wirusem ospy prawdziwej pochodzącym od chorych ospy prawdziwej pochodzącym od chorych z łagodnym przebiegiem choroby)z łagodnym przebiegiem choroby)

(nazwa pochodzi od łac. variola vera – ospa prawdziwa)

początkowo stosowana w Indiach

od X w. n. e. w Chinach

następnie w Turcji, skąd trafiła do Europy

Zachodniej


Wariolizacja trafiła do Europy Zachodniej w XVIII w. za sprawą lady Mary Wortley Montagu, żony brytyjskiego ambasadora w Turcji, która rozpowszechniła tę technikę wśród arystokratycznych i królewskich rodzin Anglii i innych państw Europy.


W 1796 roku Edward Jenner, praktykujący na wsi angielski lekarz, odkrył pierwszą na

świecie szczepionkę.

Zaobserwował, że kobiety zatrudnione Zaobserwował, że kobiety zatrudnione przy dojeniu krów, które miały na rękach przy dojeniu krów, które miały na rękach blizny spowodowane ospą krowią, nie blizny spowodowane ospą krowią, nie chorowały na ospę prawdziwą, nawet chorowały na ospę prawdziwą, nawet przebywając wśród chorych na ospę przebywając wśród chorych na ospę prawdziwą członków rodziny.prawdziwą członków rodziny.


14 maja 1796 r. Edward Jenner zaszczepił ośmioletniego chłopca Jamesa Phippsa wirusem ospy krowiej pochodzącym z krost na rękach dojarki Sarah Nelmes

7 tygodni później Jenner inokulował Phippsa wirusem ospy prawdziwej

chłopiec nie zachorowałchłopiec nie zachorował

W ten sposób narodziło się szczepienie nazwane przez E. Jennera W ten sposób narodziło się szczepienie nazwane przez E. Jennera vaccination (od łac. vaccination (od łac. vaccavacca – krowa). – krowa).

Szczepionka przeciwko ospie prawdziwejSzczepionka przeciwko ospie prawdziwejszczepionka I generacjiszczepionka I generacji

Szczepionkowe szczepy krowianki:Szczepionkowe szczepy krowianki: New York City Board of HealthNew York City Board of Health

((NYCBHNYCBH) - niska wirulencja) - niska wirulencja EM63 -EM63 - pochodny pochodny NYCBHNYCBH, niska , niska

wirulencjawirulencja ListerLister - średnia wirulencja - średnia wirulencja Temple of HeavenTemple of Heaven - wysoka wirulencja - wysoka wirulencja

Zawiera zdolny do replikacji wirus Zawiera zdolny do replikacji wirus vacciniavaccinia (prawdopodobnie atenuowany wirus ospy krowiej lub atenuowany wirus ospy (prawdopodobnie atenuowany wirus ospy krowiej lub atenuowany wirus ospy

prawdziwej)prawdziwej)

Szczepionka przeciwko ospie prawdziwejSzczepionka przeciwko ospie prawdziwej szczepionka I generacjiszczepionka I generacji

Postać szczepionki:Postać szczepionki: płynna, z dodatkiem glicerolupłynna, z dodatkiem glicerolu

liofilizowanaliofilizowana

Sposób produkcji szczepionki:Sposób produkcji szczepionki: namnażanie wirusa na skórze cieląt, namnażanie wirusa na skórze cieląt,

owiec lub bawołówowiec lub bawołów

zebranie wirusa wraz z tkanką i zebranie wirusa wraz z tkanką i wydzieliną zakażonych miejscwydzieliną zakażonych miejsc

oczyszczanie w celu redukcji oczyszczanie w celu redukcji zawartości bakterii występujących na zawartości bakterii występujących na skórze skórze


Sposób podawania szczepionki – skaryfikacjaSposób podawania szczepionki – skaryfikacja


w miejscu szczepienia powstaje w miejscu szczepienia powstaje zaczerwienieniezaczerwienienie

po 3 dniach powstaje czerwona po 3 dniach powstaje czerwona grudka przechodząca w pęcherzykgrudka przechodząca w pęcherzyk

po 7 dniach pęcherzyk przechodzi po 7 dniach pęcherzyk przechodzi w krostę ulegającą pępkowatemu w krostę ulegającą pępkowatemu wciągnięciuwciągnięciu

krosta pokrywa się strupemkrosta pokrywa się strupem strup odpada po ok. 3 tygodniach strup odpada po ok. 3 tygodniach

pozostawiając bliznę pozostawiając bliznę

Szczepieniu zwykle towarzyszy łagodny odczyn poszczepienny – Szczepieniu zwykle towarzyszy łagodny odczyn poszczepienny – podwyższona temperatura ciała, złe samopoczucie, powiększenie węzłów podwyższona temperatura ciała, złe samopoczucie, powiększenie węzłów

chłonnych.chłonnych.


Bezpieczeństwo szczepieńBezpieczeństwo szczepień(niepożądane odczyny poszczepienne):(niepożądane odczyny poszczepienne):

poszczepienne zapalenie mózgu poszczepienne zapalenie mózgu (zachorowanie 1/300 000; zgon 25%)(zachorowanie 1/300 000; zgon 25%)

krowianka zgorzelinowakrowianka zgorzelinowa

wyprysk krowiankowywyprysk krowiankowy

krowianka uogólnionakrowianka uogólniona

krowianka kontaktowakrowianka kontaktowa

zapalenie mięśnia sercowegozapalenie mięśnia sercowego

1 zgon z powodu odczynu poszczepiennego na 1 mln szczepionych osób1 zgon z powodu odczynu poszczepiennego na 1 mln szczepionych osób


Bezpieczeństwo szczepieńBezpieczeństwo szczepień(przeciwwskazania do szczepień (przeciwwskazania do szczepień

profilaktycznych):profilaktycznych): choroby skórychoroby skóry białaczka, chłoniak i inne uogólnione białaczka, chłoniak i inne uogólnione

nowotworynowotwory radioterapia, chemioterapia radioterapia, chemioterapia

przeciwnowotworowaprzeciwnowotworowa zakażenie wirusem HIVzakażenie wirusem HIV wrodzone niedobory odpornościwrodzone niedobory odporności ciąża ciąża

W przypadku konieczności szczepienia, jednocześnie podawać W przypadku konieczności szczepienia, jednocześnie podawać immunoglobulinę przeciwkrowiankową (VIG). immunoglobulinę przeciwkrowiankową (VIG).


Skuteczność szczepionki:Skuteczność szczepionki: wytworzenie przeciwciał w ciągu 10 dni od wytworzenie przeciwciał w ciągu 10 dni od

szczepienia podstawowego u 95% szczepienia podstawowego u 95% szczepionych szczepionych

wytworzenie przeciwciał w ciągu 7 dni od wytworzenie przeciwciał w ciągu 7 dni od szczepienia przypominającego szczepienia przypominającego

pełna skuteczność w ciągu 1 – 3 lat od pełna skuteczność w ciągu 1 – 3 lat od szczepienia szczepienia

w ciągu 4 – 7 lat od szczepienia możliwość w ciągu 4 – 7 lat od szczepienia możliwość zachorowania (choroba o łagodnym przebiegu)zachorowania (choroba o łagodnym przebiegu)

do 20 lat od szczepienia choroba nie powoduje do 20 lat od szczepienia choroba nie powoduje zgonuzgonu

powyżej 20 lat od szczepienia odporność jest powyżej 20 lat od szczepienia odporność jest znikoma znikoma


Skuteczność szczepionki:Skuteczność szczepionki: szczepienie wykonane w ciągu 4 dni szczepienie wykonane w ciągu 4 dni

po pierwszym kontakcie z wirusem po pierwszym kontakcie z wirusem ospy prawdziwej w pewnym stopniu ospy prawdziwej w pewnym stopniu chroni przed zakażeniem i znacznie chroni przed zakażeniem i znacznie zmniejsza ryzyko wystąpienia zmniejsza ryzyko wystąpienia ciężkiej choroby oraz zgonu ciężkiej choroby oraz zgonu

Od 1919 do 1980 r. szczepienie przeciwko ospie prawdziwej Od 1919 do 1980 r. szczepienie przeciwko ospie prawdziwej było w Polsce szczepieniem obowiązkowym.było w Polsce szczepieniem obowiązkowym.

Szczepionka przeciwko ospie prawdziwejSzczepionka przeciwko ospie prawdziwejszczepionka II generacjiszczepionka II generacji

Kierunki prowadzonych badań:Kierunki prowadzonych badań: zwiększenie stopnia atenuacji wirusa zwiększenie stopnia atenuacji wirusa

krowiankikrowianki produkcja szczepionki z namnażaniem produkcja szczepionki z namnażaniem

wirusa krowianki w hodowli komórkowejwirusa krowianki w hodowli komórkowej produkcja szczepionki DNAprodukcja szczepionki DNA produkcja szczepionki podjednostkowejprodukcja szczepionki podjednostkowej

Dotychczas nie nastąpiła rejestracja żadnej ze szczepionek Dotychczas nie nastąpiła rejestracja żadnej ze szczepionek tego typu.tego typu.

oblicze ospy prawdziwej ospa prawdziwa była wśród nas przez bardzo długi czas

Documents