obce gatunki inwazyjne roztoczy i owadów w polskich szklarniach
TRANSCRIPT
Obce gatunki inwazyjne roztoczy i owadów
w polskich szklarniach
Gabriel Łabanowski
Instytut Ogrodnictwa
w Skierniewicach
Gołuchów, 10 września 2016
Szkodniki upraw szklarniowych
Należą do różnych grup systematycznych i różnią się wyglądem.
Nicienie: guzaki (Meloidogyne spp.), węgorki (Aphelenchus spp.)
Roztocze: szpeciele (Eriophyidae), różnopazurkowce (Tarsonemidae),
przędziorki (Tetranychidae), pseudoprzędziorki (Tenuipalpidae)
Czerwce: tarczniki (Diaspididae), miseczniki (Coccidae), wełnowce
(Pseudococcidae), gwiazdosze (Asterolecaniidae)
Wciornastki (Thripidae)
Mszyce (Aphididae)
Mączliki (Aleyrodidae)
Motyle: molowce (Tineidae), namiotniki (Yponomeutidae),
skośniki (Gelechiidae)
Podział szkodników na grupy
W zależności od zagrożenia i częstotliwości występowania dzielimy na:
Szkodniki kluczowe o dużej szkodliwości, które występują powszechnie,
corocznie i w dużych liczebnościach na wielu gatunkach roślin
Szkodniki występujące okresowo i lokalnie, ale o dużej szkodliwości na
niewielu gatunkach roślin
W zależności od stopnia zagrożenia
Szkodniki podlegające przepisom kwarantannowym znajdujące się na
listach EPPO A1, A2 i alertowych
Szkodniki obce inwazyjne, które są obcego pochodzenia (A) lub
nieustalonego pochodzenia tzw. kryptogeniczne (C) – występują poza Polską,
ale są zawlekane do kraju z materiałem rozmnożeniowym
Szkodniki rodzime, znane w Europie, w tym w Polsce (E)
Miejsca, z których są zawlekane szkodniki
Azja: Sri Lanka - figowce (Ficus retusa, F.
macrocarpa), kroton (Codiaeum
variegatum)
Chiny – storczyki (Phalaenopsis)
Korea – kaktusy (Gymnocalycium
mihanowichii)
Miejsca, z których są zawlekane szkodniki
Ameryka Środkowa i Południowa:
Kostaryka – draceny, juki
Gwatemala – nolina wygięta (Beaucarnea recurvata)
Miejsca, z których są zawlekane szkodniki
Europa Zachodnia:
Belgia – azalia
Holandia – anturium, azalia, paproć
Niemcy – poinsecja
Włochy - poinsecja
Nicienie
Radopholus similis - kryptogeniczny (C)
Rośliny żywicielskie: anturium, areka,
pomidor
Zawlekany na sadzonkach anturium z
Holandii
Roztocze – szpeciele (Eriophyidae)
Pordzewiacz pomidorowy
(Aculops lycopersici)
Rośliny żywicielskie:
psiankowate – pomidor, papryka,
petunia ziemniak oraz z rodz.
powojowatych - powój polny
(Convolvulus arvensis)
W Polsce wykrywany kilkakrotnie
na pomidorach, odm. mało
podatne o liściach z licznymi
włoskami
Ciało wrzecionowate, dł. 0,16-
0,18 mm, żółtawe.
Do zwalczania akarycydy oparte
na abamektynie (karencja 3 dni)
lub zawierające tebufenpirad –
Pyranica 20 WP (karencja 7 dni)
Roztocze - szpeciele
Przebarwiacz różany
(Phyllocoptes adalius)
Róże dziko rosnące i
uprawne
W Polsce po raz pierwszy
wykryty w 2008 r. w Nowym
Dworze Mazowieckim, a
następnie w Pszczynie.
Roztocze – różnopazurkowce (Tarsonemidae)
Roztocz szklarniowy
(Polyphagotarsonemus latus) (C)
W Polsce po raz pierwszy wykryty
w 1985 r. na sadzonkach gerbery
Rośliny żywicielskie – w Polsce
występuje na 16 gatunkach roślin
ozdobnych należacych do 14
rodzin botanicznych oraz na
papryce.
Najlepsze efekty zwalczania na
roślinach ozdobnych dają
preparaty oparte na abamektynie
zastosowane dwukrotnie co 10-14
dni lub zawierające pyridaben
(Sanmite 20 SP).
Pseudoprzędziorki - Tenuipalpidae
Przędzioreczek szklarniowiec
– Brevipalpus obovatus (C)
Zawlekany na azalii doniczkowej z
Holandii
Przędzioreczek storczykowiec
– Tenuipalpus pacificus
Zawlekany z Chin na storczykach -
Phalaenopsis
Przędziorki (Tetranychidae)
Przędziorek cytrusowiec
– Panonychus citri (A)
Rośliny żywicielskie: głównie cytrusy
Do Polski zawlekany regularnie na
figowcach (Ficus microcarpa, F.
cyathistipulla) z Chin, a także z Holandii
na Anthurium scherzerianum i
Skimmia japonica
Przędziorki
(Tetranychidae)
Przędziorek Lewisa
– Eotetranychus lewisi (A) Występuje tylko na poinsecji
Do Polski zawlekany z Włoch na
sadzonkach poinsecji
Przędziorek krotonowiec
– Eutetranychus orientalis (A)
Umieszczony na liście EPPO A2
Występuje na krotonach
Zawlekany do Polski ze Sri lanki
Wciornastek amerykański
- Echinothrips americanus (A)
Pochodzi z Ameryki Północnej
W Polsce po raz pierwszy wykryty w
2000 r. na azalii doniczkowej
importowanej z Holandii, a
następnie na Philodendron selloum,
Schefflera arboricola, Syngonium
podophyllum, Thunbergia alata
Zawlekany głównie na sadzonkach
niecierpka nowogwinejskiego
Dobrą rośliną żywicielską jest także
chryzantema
Wciornastki – Thripidae z podrodziny
Panchaetothripidae
Wciornastek szklarniowiec
- Heliothrips haemorrhoidalis (A)
Wciornastek czerniec
- Hercinothrips femoralis (A)
Wciornastek cieplarek
- Parthenothrips dracaenae (A)
Wciornastek krotonowiec
– Selenothrips rubriocinctus
Wciornastek zachodni
- Frankliniella occidentalis (A)
Umieszczony na liście EPPO A2
W Polsce po raz pierwszy wykryty
w 1987 r. na sadzonkach
chryzantemy
Szkodnik warzyw i roślin
ozdobnych pod osłonami
Wektor wirusa brązowej
plamistości pomiodora (TSLV)
Zawlekany z Holandii na
sadzonkach roślin ozdobnych
Wciornastki – Thripidae z podrodziny
Thripinae
Wciornastek anturiowiec
Chaetanaphothrips orchidii (A)
Wciornastek orientalny
- Thrips palmi (A)
Wciornastek nolinowiec –
Taeniothrips euchari (A)
Mączliki - Aleyrodidae
Mączlik szklarniowy
- Trialeurodes vaporariorum (A)
Mączlik poinsecjowy
- Bemisia tabaci (A)
Zawlekany regularnie na sadzonkach poinsecji z
Włoch i Niemiec, a także od polskich
producentów sadzonek
Mączlik krotonowiec – Orchamoplatus
mammaeferus
W 2010 r. zawleczony ze Sri Lanki na krotonie.
Mszyce - Aphididae
Mszyca ogórkowa
- Aphis gossypii (A)
Mszyca złocieniówka
- Macrosiphoniella sanborni (A)
Mszyca smugowa
- Macrosiphum euphorbiae (A)
Mszyca wielożerna
- Myzus asacalonicus (A)
Mszyce (Aphididae)
Mszyca brzoskwiniowa
- Myzus persicae (C)
zawlekana na araliach, juce,
storczykach
Mszyca araliowa
– Aphis spiraecola
Mszyca paprociowa
- Idiopterus nephrolepidis (A)
Zawlekana na paprociach z Holandii
Rodz. mszycowate (Aphididae)
Mszyca szklarniowa plamista
Neomyzus circumflexus (A)
Mszyca oleandrowa
– Toxoptera aurantii (A)
Czerwce - Coccoidea
Gwiazdosze – Asterolecaniidae:
gwiazdosz szklarniowy
- Asterolecanium epidendri (A)
Zawleczony w 2004 r. na Euphorbia
acrurensis
Czerwcowate – Margarodidae
Czerwiec biały
- Icerya purchasi (A)
Zawleczony na cytrofortunelii z Hiszpanii
Tarczniki - Diaspididae
Tarcznik oleandrowiec
- Aspidiotus nerii (A)
Zawlecznony na Kentia
Tarcznik cykasowiec
- Aulacaspis yasumatsui (A)
Zawleczony w 2007 r. z Kostaryki
na Cycas revoluta
Tarczniki z podrodziny Diaspidinae
Tarcznik dracenowiec
– Pinnaspis strachani (A)
Tarcznik przestrojnowiec
- Pinnaspis aspidistae (A)
Tarcznik czerniec
- Chrysomphalus aonidum (A)
Tarcznik morwowiec
– Pseudaulacaspis pentagona (A)
W 2011 r. zawleczony ze Sri Lanki na
krotonie (Codiaeum variegatum)
Tarczniki - Diaspididae
Skorupik krotonowiec
– Lepidosaphes tokionis (A)
W 2009 r. zawleczony ze Sri
Lanki na krotonie (Codiaeum
variegatum)
Miseczniki - Coccidae
Misecznik cytrusowiec
- Coccus hesperidum (A)
Misecznik szklarniowiec
- Saissetia coffeae (A)
Misecznik oliwkowie
- Saissetia oleae (A)
Misecznik czarny
- Parasaissetia nigra (A)
Miseczniki - Coccidae
Czerwiec kalinowiec
Lichtensia viburni (A)
– Ficus benjamina
Przylepnica szklarniowa
Pulvinaria floccifera (A)
- Schefflera arboricola
Czerwce - Coccidae
Woskownik japoński Ceroplastes ceriferus (A)
W 2016 r. zawleczony na figowcu (Ficus retusa) z Chin
Woskownik szklarniowy - Ceroplastes rusci (A)
Zawleczony na palmie karłatce niskiej (Chamaerops humilis)
Woskownik czerwony - Ceroplastes rubens (A)
W 2010 r. zawleczony z Kostaryki na szeflerze (Schefflera arbicola) i aralii (Polyscias fruticosa)
Wełnowce - Pseudococcidae
Wełnowiec cytrusowiec
- Planococcus citri (A)
Wełnowiec długoogoniasty
- Pseudococcus longispinus (A)
Wełnowce - Pseudococcidae
Wełnowiec pasiasty
– Ferrisia virgata (A)
W 2010 r. zawleczony z Kostaryki
na krotonie
Wełnowiec kaktusowy
- Spilococcus mamillariae (A)
Wełnowiec nolinowiec -
Dysmicoccus brevipes (A)
Skośnik pomidorowy – Tuta
absoluta rodz. skośnikowate (Gelechiidae)
Lista A2 EPPO
Pochodzi z Ameryki Południowej
(Peru)
Wykryty w Europie – Hiszpanii w
2006 r.
Pierwsze wykrycie skośnika w
południowo-wschodniej Polsce
sygnalizowano w 2013 r.
(Wilczyńska A. HO 12/2013).
W zeszłym i w bieżącym roku
pojawił się w Polsce Centralnej
Pierwsze obserwacje wskazują, że
można go ograniczyć do minimum
prowadząc obserwacje na
pułapkach feromonowych i stosując
zarejestrowane na pomodory
insektycydy.
Motyle
Mól szklarniaczek – Opogona sacchari
rodz. molowcowate (Tineidae)
Lista A2 EPPO
Zawlekana z Hiszpanii i Holandii na
dracenach, palmach, guzmanii
Omacnica begonianka - Duponchelia
fovealis (Zeller)
rodz. wachlarzykowate (Crambidae)
Wykryta ba begonii królewskiej
importowanej z Holandii
rodz. namiotnikowate (Yponomeutidae)
Jesik cytrusowiec
– Prays citri
Wykryty w 2016 r. na limonce (Citrus limon) importowanej z Holandii
Dziękuję za uwagę Rothschildia orizaba – pawicowate (Saturniidae)