scherzi musicalio mio core

de

puur muziek

13.09.2012 | 20:00 | cONcerTzaal

LIEDTEKSTEN afzonderlijk te koop aan de vestiaire

€ 2

2

prOgramma

giasONe (1649)i. Adoramoci in sogno - medea, Giasone, orestemedea en Jason vallen als geliefden in slaap. orestes slaat hen stomverbaasd gade.

o mio core (medea, Giasone) i,11Sotto il tremulo ciel (Giasone, medea) ii,12Adoramoci in sogno (oreste) ii,12

DiDONe (1641)ii. Porgetemi la spada - Didone, enea, mercurio, L’ombra di Sicheomercurio meldt Aeneas dat hij carthago moet verlaten om de stad rome te stichten. Deze laatste vertelt het nieuws aan Dido, die haar hart aan hem verpand heeft. De schim van haar overleden echtgenoot Sicheo, aan wie ze trouw beloofd heeft, manifesteert zich aan haar en belaadt haar met verwijten. Dido is wanhopig en maakt een eind aan haar leven.

enea che fai, che pensi (mercurio) iii,5Acate, illoneo, compagni (enea) iii,6Perfido, disleale (Didone, Enea) III,7Queste sono l’essegne (Sicheo in ombra – Didone tramortita) iii,8Porgetemi la spada (Didone) iii,11

la calisTO (1652)iii. Al cielo che rende immortale… - calisto, Giove e mercurioJupiter ziet in de nymph calisto een ideale prooi.

Juno is jaloers en transformeert calisto in een beer. Jupiter besluit, hierbij geholpen door mercurius, calisto mee te nemen naar de sterrenhemel, waar ze vanaf dan eeuwig zal schitteren als een sterrenbeeld aan het firmament.

Del folco fulminato (Giove, mercurio) i,1Piante ombroso (calisto) i,2Bella mia sopirata (Giove, calisto, mercurio) iii,6

Scherzi musicaliNicolas Achten: bariton, harp, virginaal, artistieke leidingmarie de roy: sopraanreinoud Van mechelen: tenorJoanna Huszsca: vioolmarcin Lasia: vioolJustin Glaie: viola da gamba, lironeSolmund Nystabakk: teorbe, barokgitaarTim David en Fran Verstegen: spel

Scenografie: Bart Clémentregie: Piet ArfeuilleTechniek: rik Theunis, Dimitri Van compernolle en Pat caers

Productie: muziektheater Transparant en Theater malpertuiscoproductie: Venetian centre for Baroque musicin samenwerking met: muziekcentrum De Bijloke Gent

uiTVOerDers

3

Scherzi Musicali opent vanavond het fonkelnieuwe seizoen van Muziekcen-trum De Bijloke. Onder leiding van multi-instrumentalist Nicolas Achten timmert deze beloftevolle Belgische groep al enkele jaren aan de muzikale weg. Gaan-deweg veroveren zij een steeds groter publiek in steeds meer Europese landen. Een ensemble om te koesteren dus. Ze hebben ‘iets’ met vroegbarokke Itali-aanse muziek. Dat bewezen ze al eerder met wondermooie concertprogramma’s rond de muziek van Caccini, Sances of Mazzochi. Waarom? “Omdat die muziek zo spontaan is,” zegt Nicolas Achten. “Er is altijd iets onverwachts, iets dat je ver-rast en ontroert. Voor mij is die muziek het begin van onze muzikale taal. Als je die muziek begrijpt, begrijp je alles wat daarna komt. Tot en met Brel, Brassens en Sting.” Ook vandaag duiken de muzikanten van Scherzi Musicali de door hen zo geliefde zeventiende eeuw in. Dit keer met muziek van de Italiaanse componist Francesco Cavalli, één van de eerste reuzen van de publieke opera. Voor ‘O Mio Core’ maakte Scherzi Musicali een collage met frag-menten uit zijn drie meest beklijvende opera’s: Giasone (1649), Didone (1641) en La Calisto (1652). Met de gekozen fragmenten schilderen de muzikanten een ontroerend drieluik van drie mytho-logische liefdes. De voorstelling gaat

van start met de liefde tussen Jason en Medea: gelukkig in elkaars armen, de liefde als een droom. De liefde is nog onbekommerd, er is geen vuiltje aan de lucht. Daarna verschijnen Didone en Enea: lijnrecht tegenover elkaar omdat liefde steeds moet wijken voor ambitie, het hart voor het hoofd. Enea verlaat Dido om Rome te stichten en Dido maakt een einde aan haar leven. De platonische, gesublimeerde liefde tussen Calisto en Zeus is het buitenbeentje in dit drieluik: de nimf Calisto doolt door een verwoeste wereld. Zeus laat zijn oog vallen op haar en raakt haar aan met zijn goddelijke stralen. De kracht van de liefde doet haar werk, zelfs als de wereld het geloof in die liefde lijkt verloren te hebben.

Cavalli en de eerste publieke operahui-zenOpera — gezongen drama — zag omstreeks 1600 voor het eerst het levenslicht. Een selecte groep dichters en muzikanten, afkomstig uit de adellijke kringen van Firenze, ging op zoek naar een manier om de ontroerende kracht van de klassieke tragedie nieuw leven in te blazen. Op basis van de geschriften van Aristoteles meenden zij dat de hele Griekse tragedie niet slechts gedeelte-lijk, maar volledig gezongen werd. Jacopo Peri kwam als eerste op de proppen

O miO cOre

4

met een volledig muzikaal dramma per musica en verschillende andere com-ponisten volgden niet lang daarna zijn voorbeeld. Het ontstaan van die nieuwe werken hing nauw samen met andere belangrijke muzikale vernieuwingen. In diezelfde aristocratische kringen in Fire-nze dokterde men namelijk een geheel nieuwe muzikale taal uit. Men volgde nu niet langer slaafs de wetten van de polyfonie, maar men zette resoluut de expressie van een solostem, begeleid door een basso continuo, op het voor-plan. Een van de belangrijkste veran-deringen die daarmee samenhing, was de invoering van de stile recitativo: een manier om al zingend te spreken en al sprekend te zingen. Ideaal voor de ver-tellende gedeeltes in de nieuwe muzikale tragedies. Claudio Monteverdi schreef met zijn Orfeo ongetwijfeld het eerste schitterende hoogtepunt in het nieuwe genre. Hij componeerde de opera voor de adellijke Gonzaga-familie in Mantua. De opera werd voor het eerst opgevoerd in één van de meest schitterende ruimtes van het paleis.

Venetiaanse rootsHet prille begin van de opera was bij uit-stek een aristocratische onderneming in steden als Firenze, Mantua en later ook Rome. Echter, de ware grandeur van de publieke operahuizen, zoals die van-daag nog altijd bestaat in legendarische huizen als de Scala van Milaan, Covent Garden of zelfs The Metropolitan in New York, heeft zijn roots in het republikeinse Venetië van de 17de eeuw. Rond het

midden van de eeuw ontstonden daar de eerste publieke operahuizen. Ze werden uitgebaat door de roemrijke patriciërs-families van die tijd zoals de Tron, de Grimani, de Vendramin en de Giustinian. Tijdens het carnavalseizoen program-meerde men er opera’s voor een beta-lend publiek. Dat nieuwe ‘entertainment’ was een groot succes en op het hoog-tepunt van de opera-rage telde de stad niet minder dan 16 operahuizen. Opera werd al snel ‘big business’. De theater-eigenaars sloten deals met impresario’s die de productie van de opera’s op zich namen, contacten legden met de com-ponisten en de zangers en muzikanten engageerden. Om kosten te besparen werkten de theaters vaak met een rela-tief klein orkest. Zo hielden ze voldoende geld over om grote stemmen in te huren voor de vocale rollen.

Componist CavalliFrancesco Cavalli (1602-1676) gedijde als componist zeer goed in de context van de Venetiaanse operahuizen. Na een eerste carrière als organist aan de San Marco, waar hij leerling was van Claudio Monteverdi, stortte hij zich als ‘entrepe-neur’ in het gewoel van de publieke opera. De eerste jaren werkte hij in opdracht van het Teatro San Cassiano, het oudste operatheater in Venetië. Hij werkte er niet alleen als componist, maar ook als impresario. Cavalli pende in totaal 41 opera’s bij elkaar waarvan er 27 bewaard bleven. Muzikaal haalde hij de mosterd bij zijn grote leermeester Monteverdi, al werkte hij met een veel spaarzamer bezet

5

orkest dan Monteverdi voor zijn Orfeo ter beschikking had. Aria’s, recieten, lamenti en instrumentale tussenspelen haakte Cavalli in zijn opera’s naadloos in elkaar in functie van de dramatische noden van het libretto. Zijn muzikale taal volgt zeer nauw de sfeer van elke opera: geladen in Didone, speels en humoristisch in La Calisto.

Geen opera zonder scene. Muziekthe-ater Transparant vroeg aan theaterma-ker Piet Arfeuille om daarvoor te zorgen. Samen met Bart Clement staat hij in voor een sober beeldend verhaal bij deze drie liefdes.

Nicolas AchtenNicolas Achten (bariton, klavecinist, lui-tist, harpist en leider van Scherzi Musi-cali) is een rijzende ster in de oude-muziekwereld. In 2006 werd hij laureaat van het zevende “Concours International de Chant baroque de Chimay”. Vervol-gens werd hij verkozen tot “Artiste Clas-sique 2009” bij de Octaves de la Musique, en in 2009 kreeg hij de “Prijs voor Jonge Musicus van het Jaar” van de Belgische muziekpers. Hij werd geboren in Brussel in 1985, volgde zang, luit, klavecimbel en barokharp aan de conservatoria van Brussel en Den Haag en vervolmaakte zich tijdens talrijke masterclasses, zoals aan de “Académie baroque d’Ambronay” en het “Centre de la Voix de Royau-mont”. Nicolas concerteert regelma-tig met prestigieuze ensembles zoals l’Arpeggiata, la Fenice, La Petite Bande, Les Talens Lyriques, Les Musiciens du Louvre en Le Poème Harmonique. Hij is één van de weinige klassiek geschoolde zangers die zichzelf, naar historisch voorbeeld, al zingend begeleidt op ver-schillende instrumenten. Om die praktijk verder uit te diepen, steeds getoetst aan musicologisch onderzoek, stichtte hij het ensemble Scherzi Musicali. Nicolas Achten doceert aan het Koninklijk Con-servatorium van Brussel en was reeds verschillende malen gastdocent aan de University of East Anglia, de Operastu-

biO

6

dio Vlaanderen en bij zomerstages van Transparant en de Yorke Trust (Norfolk).

Scherzi MusicaliScherzi Musicali werd in 2006 gesticht door Nicolas Achten. Het ensemble bestaat uit jonge zangers en instru-mentalisten die in diverse bezettingen de oude uitvoeringspraktijk proberen te herontdekken. Ze benaderen hierbij de muziek steeds vanuit een gedegen musicologisch onderzoek. Het ensemble legt zich vooral toe op het uitvoeren van meesterwerken die in de vergetelheid zijn geraakt, maar ze verliezen daarbij de echte topwerken zeker niet uit het oog. Ze brengen zowel profane als sacrale muziek en leggen zich ook toe op het operarepertoire. Scherzi Musicali musi-ceerde reeds in België, Frankrijk, Neder-land, Luxemburg, Engeland, Duitsland, Italië. Met ‘O Mio Core’ trekken ze onder andere ook naar Venetië en Rotter-dam. Scherzi Musicali wijdde zijn eerste opnames aan werken die nooit eerder op CD werden uitgegeven. “L’Euridice” van Giulio Caccini en het album “Dulcis Amor Iesu” (motetten van Giovanni Felice Sances) werden opgenomen voor het label Ricercar. Recenter namen ze ook muziek van Fiocco op en “La Catena d’Adone” van Mazzocchi. Hun opna-mes werden tot dusver steeds met veel enthousiasme onthaald door de inter-nationale pers: Joker van Crescendo, La Clef van Resmusica, Prelude Clas-sics Award 2009, 4 sterren in “Monde de la Musique”, 5 Diapasons, Muse d’Or,

Ring de Classique Info, “Outstanding” in “International Record Review”.

Piet ArfeuillePiet Arfeuille (1961) is zijn theatercar-rière ooit gestart in West-Vlaanderen. Voor zijn allereerste productie ‘De Golf’ (gebaseerd op een roman van Morton Rhue) zette hij meer dan honderd leer-lingen op de scène van het Klein Semi-narie in Roeselare. Hij studeerde tussen 1990 en 1994 aan de Toneelacademie en de Jekerstudio Maastricht. Onmid-dellijk na zijn opleiding ging hij acteren bij Hollandia, het toenmalige gezelschap van regisseur Johan Simons. Vervolgens haalde Limelight Kortrijk hem binnen en zette hij zijn regisseurswerk verder in professionele omstandigheden. Met zijn adaptaties van klassiek repertoire voor HETPALEIS in Antwerpen kwam de door-braak. ‘Raadseltjes’ (naar de Oedipus-tragedie) werd genomineerd voor de Sig-naalprijs 2000. Ondertussen gaf Arfeuille ook les aan verschillende toneelscho-len: Rits Brussel, Conservatorium Gent, Toneelacademie Maastricht. Maar vooral in de Fontys Academie voor Drama in Eindhoven (nu: Tilburg) experimenteerde hij volop met een nieuwe vormtaal. Met het artistieke leiderschap van Theater Malpertuis in Tielt is sinds januari 2010 een nieuwe fase begonnen in Arfeuilles carrière. In april verscheen een mono-grafie over Piet Arfeuille’s oeuvre ‘Schuil-kelders en paleizen, theaterteksten van Piet Arfeuille’ bij uitgeverij Lannoo.

7

VR 25 & ZA 26 JAN 2013

PHiliP glAss ENsEMBlELA BELLE ET LA BÊTE €40/36 - €32/28Filmopera van Jean Cocteau – Philip GlassIntroductie door Philip Glass

VR 21 SEP 2012

MAgDAlENA KOZENA & COllEgiUM 1704 HAENDEL, VIVALDI €28/24 - €22/18

WO 26 SEP 2012

lEE KONitZONTMOETING MET DE JAZZGESCHIEDENIS €22/18

DO 4 OKT 2012

HAgEN QUARtEttBEETHOVEN | STrIJkkwArTET Nr. 3, 5 & 12 €22/18

VR 12 OKT 2012

JEF NEVE (piano) & BRUssEls PHilHARMONiCDEVrEESE, NEVE, SJOSTAkOVITSJ €28/24 - €22/18

DO 25 OKT 2012

sOl gABEttA (cello) & AMstERDAM siNFONiEttAPrOkOFJEV, VASkS, BrUCH, BrAHMS €28/24

HigHligHts ZA 10 NOV 2012

ORCHEstRA OF tHE AgE OF ENligHtENMENt & CHOiR OF tHE ENligHtENMENtPUrCELL, HAENDEL €28/24 - €22/18

ZA 23 FEB 2013

DAMiEN gUillON (altus) & stYlUs PHANtAstiCUsBUXTEHUDE, TUNDEr, ErLEBACH, J.C. BACH €22/18

DI 19 MAA 2013

VilDE FRANg & MiCHAil liFits (viool & piano)MENDELSSOHN, LUTOSLAwSkI, BrAHMS, VAN BEETHOVEN €22/18

DI 26 MAA 2013

COllEgiUM VOCAlE gENt olv PHiliPPE HERREwEgHEBACH | MATTHEUSPASSIE €32/28 - €28/24

ZO 7 APR 2013

MAlA PUNiCACICONIA €22/18

WO 17 APR 2013

CHARlEs llOYD & MARiA FARANtOURiJAZZ VANOP DE AkrOPOLIS €32/28

VR 26 APR 2013

l’ARPEggiAtA olv CHRistiNA PlUHARMONTEVErDI | SELVA MOrALE E SPIrITUALE €28/24 - €22/18

SEIZOEN 2012-2013 www.DEBiJlOKE.BE

Muziekcentrum De Bijloke is niet alleen concertzaal maar ook een inspirerend centrum voor iedereen die van muziek houdt. Klassiek, oud of hedendaags, jazz, niet-Westers, voor kinderen of jongeren.

INFO & TICKETSwww.DEBIJLOkE.BE - 09 269 92 92J. Kluyskensstraat 2 – 9000 GentDI-VR 10:00 – 12:00 & 13:00-17:00 ZA 13:00-17:00

BiJlOKE BistROHeerlijke bistrokeuken, democratische prijzen en een schitterend uitzicht op de middeleeuwse concertzaal en de Bijlokesite.ma tot vr: 12:00-18:00 (keuken tot 15:00)Concertdagen: 2u voor en na het concert (uitgezonderd Miryzaal & STAM)Reserveren: 09 277 07 04 - www.debijlokebistro.be

MUZiEKCENtRUM DE BiJlOKE gENt

HigHligHtssEiZOEN 2012-2013

Muziekcentrum De Bijloke is niet alleen concertzaal maar ook een inspirerend centrum voor iedereen die van muziek houdt. Klassiek, oud of hedendaags, jazz, niet-Westers, voor kinderen of jongeren.

INFO & TICKETSwww.DEBIJLOkE.BE - 09 269 92 92J. Kluyskensstraat 2 – 9000 GentDI-VR 10:00 – 12:00 & 13:00-17:00 ZA 13:00-17:00

BiJlOKE BistROHeerlijke bistrokeuken, democratische prijzen en een schitterend uitzicht op de middeleeuwse concertzaal en de Bijlokesite.ma tot vr: 12:00-18:00 (keuken tot 15:00)Concertdagen: 2u voor en na het concert (uitgezonderd Miryzaal & STAM)Reserveren: 09 277 07 04 - www.debijlokebistro.be

MUZiEKCENtRUM DE BiJlOKE gENt

HigHligHtssEiZOEN 2012-2013

Vr | 21.09.12 | 20:00 | LAATSTe TicKeTScollegium 1704, magdalena Kozena (sopraan)Haendel, Vivaldi

Wo | 26.09.12 | 20:00lee KonitzJazz

DO | 27.08.12 | 20:00ensemble Noureddine Tahiriislamitische voorzangen in marokko

Do | 04.10.12 | 20:00 | miryzaalhagen QuartettVan Beethoven

Vr | 05.10.12 | 20:00redherringDuitse vroeg- tot laatbarok

ZA | 06.10.12 | 20:00symfonieorkest Vlaanderenmoessorgski, Britten, Sibelius

ZO | 07.10.12 | 15:00deFilharmonieSjostakovitsj, elgar

Wo | 10.10.12 | 14:00anastasia Kozhushko & Nikita borisoglebskySchumann, Ysaÿe, Brossé, Franck

Vr | 12.10.12 | 20:00brussels philharmonic, Jef Neve (piano)Devreese, Neve, Sjostakovitsj

Vr | 12.10.12 | 20:15 | HandelsbeursQuatuor TerpsycordesSchubert, Brahms, Schönberg

ZA | 13.10.12 | 20:00 | Vooruitmarc ribotJazz

WO | 17.10.12 | 20:00Jakob bro, Jon christensen, Thomas morganintiem jazzconcert

ZO | 21.10.12 | 17:00 | MiryzaalDocentenconcert seriesGodfried-Willem raes

Do | 25.10.12 | 20:00amsterdam sinfonietta, candida Thompson (artistieke leiding en viool), sol gabetta (cello)Prokofjev, Vasks, Bruch, Brahms

ZA | 27.10.12 | 20:00collegium Vocale gent, Jan Vermeulen (pianoforte)Schubert: liederen voor mannenkoor

biNNeNKOrT

bespreekbureau muziekcentrum De bijloke gentJ. Kluyskensstraat 2, 9000 gentDi - vr 10:00 - 12:00 & 13:00 - 17:00 | za 13:00 - 17:0009 269 92 92 | tickets@debijloke.be | www.debijloke.be

v.u. | Daan Bauwens • tekst | Annemarie Peeters© | muziekcentrum De Bijloke Gentinfo@debijloke.bemuziekcentrum De Bijloke is mobiel dankzij het partnershipmet Gent motors (www.gentmotors.be)