NÜTRİSYON VEGASTROİNTESTİNALHASTALIK

Editör

MARK H. DELEGGE, MD, FAGG, AGAF, FASGE

Medical University of South Carolina,Charleston, SC

Çeviri Editörleri

Doç. Dr. Koray TOPGÜL • Prof. Dr. Zafer MALAZGİRTOndokuz Mayıs Üniversitesi Tıp Fakültesi Genel Cerrahi Anabilim Dalı, Samsun

NOBEL TIP KİTABEVLERİ

© 2011 Nobel Tıp Kitabevleri Ltd. Şti.

Nütrisyon ve Gastrointestinal HastalıkÇeviri Editörleri: Doç. Dr. Koray TOPGÜL, Prof. Dr. Zafer MALAZGİRTISBN: 978-975-420-781-1

Nutrition and Gastrointestinal DiseaseMark H. DeLegge, MD, FACG, AGAF, FASGEISBN: 978-1-59745-320-2© Humana Press Inc.

Bu kitabın Türkçeye çeviri hakkı ©Humana Press Inc. tarafından NOBEL TIP KİTABEVLERİ’ne verilmiştir. 5846 ve 2936 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri yasası gereği herhangi bir bölümü, resmi veya yazısı, yazarların ve yayınlayıcısının yazılı izni alın-madan tekrarlanamaz, basılamaz, kopyası çıkarılamaz, fotokopisi alınamaz veya kopya anlamı taşıyabilecek hiçbir işlem yapılamaz.

Düzenleme: NobelTıpKitabevleri-HakkıÇakır

Kapak: HakkıÇakır

Baskı/Cilt: NobelMatbaacılık,Hadımköy-İSTANBUL

© 2010 Nobel T›p Kitabevleri Ltd. fiti.

TORAKS RADYOLOJ‹S‹ Geniflletilmifl 2. Bask›

Yazar: Prof. Dr. Kemal Ödev

Birinci Bask›: 2005

ISBN: 978-975-420-766-8

Bu kitab›n, 5846 ve 2936 say›l› Fikir ve Sanat Eserleri Yasas› Hükümleri gere¤ince yazar›n yaz›l› izni olmadankitab›n bir bölümünden al›nt› yap›lamaz,; fotokopi yöntemiyle ço¤alt›lamaz; resim, flekil, flema, grafik, vb.’lerkopya edilemez. Her hakk› Nobel T›p Kitabevleri Ltd fiti’ne aittir.

Düzenleme: Nobel T›p Kitabevleri

Hakk› Çak›r

Kapak: Hakk› Çak›r

Bask› / Cilt: Nobel Matbaac›l›k,

Had›mköy-‹STANBUL

NOBEL TIP K‹TABEVLER‹ LTD. fiT‹.ÇAPAMillet Cad. No:111 Çapa-‹stanbul Tel: (0212) 632 83 33 Fax: (0212) 587 02 17

CERRAHPAfiACerrahpafla T›p Fakültesi Karfl›s› Park içi Cerrahpafla-‹stanbul Tel: (0212) 586 17 58

KADIKÖY R›ht›m Cad. Derya ‹fl Merkezi No: 7 Kad›köy-‹stanbul Tel: (0216) 336 60 08

SAMSUNUlugazi Mah. 19 May›s Bulvar› 16/6 Tel: (0362) 435 08 03

ELAZI⁄Yahya Kemal Cad. Üniversite Mah. No: 36/BTel: (0424) 233 43 43

ANTALYAMeltem Mahallesi, Dumlup›nar Bulvar›Falez Sit. Toros Apt. No:183/2Tel: 0 (242) 238 15 55

BURSAAlt›parmak Cad. Burç Pasaj›, BursaTel: (0224) 224 60 21

AnkaraMN MED‹KAL & NOBEL TIP K‹TABEV‹Halk Sok. No: 5 S›hhiye-AnkaraTel: (0312) 431 16 33

‹zmir / Bornova‹ZM‹R GÜVEN K‹TABEV‹168. Sok. No: 10/1 Bornova-‹zmir Tel: (0232) 339 16 96

‹zmir / Konak‹ZM‹R GÜVEN K‹TABEV‹SSK ‹fl Han› P/36 Konak-‹zmirTel: (0232) 425 27 58

AdanaADANA NOBEL K‹TABEV‹Adnan Kahveci Bulvar› 31/C AdanaTel: (0322) 233 00 29

Gastroenterologlara yönelik beslenme eğitimlerini yayan sevgili gastroenterolog meslektaşım Steve’e, klinisyenler için beslenmeyi anlaşılır bir hale getirmeye ça-lışan diyetisyen arkadaşım Caroland Pat’e ve tüm kariyerim boyunca beni büyük bir cana yakınlık ve şevkle destekleyen sevgili ailem Becky, Taylor, Madisonand ve Garrett’e...

ÖNSÖZ

Hastanede yatan hastaların beslenme desteği, sonuçların düzelmesinde önemlidir. Son 40 yılda riskli hastaların beslenmesinde, büyük tıbbi gelişmeler kaydedilmiştir. 1960’larda parenteral beslenme (PB) kullanıma girmiş ve günümüze değin gastrointestinal (GI) sistemi bozulmuş hastaların beslenme desteğinde önemli bir araç olmaya devam etmiştir. Enteral giriş teknikle-rindeki ve enteral beslenme (EB) formüllerindeki spesifik ilerlemeler, hastalığa özgü beslenme tedavisine ilgi yaratmıştır. Gastroenterologlar, bağırsak fizyolojisi ve hastalıkları konusundaki uzmanlıklarını, beslen-me ve beslenmenin hastalık yönetimindeki etkileri hakkındaki bilgilerle taçlandırmalıdır.Gastroenterologların karşılaştıkları kısa bağırsak sendromu, inflamatuar bağırsak hastalığı, çöl-yak hastalığı ve obezite gibi pek çok hastalık, uzmanlık düzeyinde beslenme bilgisi gerektirir. Günümüzde, Birleşik Devletler’deki gastroenteroloji eğitim programlarının çoğu, halen beslenme müfredatı açısından eksiktir. Bu kitap, klinik gastroenterologlar ve benzer ilgi alanı olan klinisyenlere beslenme desteği ile ilgili pratik bir referans olarak hizmet edecektir.

Mark H. DeLegge, MD

v

ÇEVİRİ EDİTÖRLERİNİN ÖNSÖZÜ

Gastrointestinal sistem hastalıklarında başvurulan çok yönlü tedavi uygulamaları içinde bes-lenmenin çok önemli bir yeri olduğunu artık biliyoruz. Hastanın uygun biçimde beslenmesi diğer tedavilerin başarısını artırırken; hastanede yatış süresi, yeniden hastaneye başvurma ora-nı, komplikasyon ve mortalite oranlarını azaltmaktadır. Uygun beslenme; tedavi süreci içinde hastanın mutlu, tok ve yüksek konforlu olmasına katkı yapmaktadır. Nütrisyon desteğinin temelini oluşturan fizyolojik, biyokimyasal ve farmakolojik meka-nizmaların karmaşıklığı, beslenme uygulamalarının bilimsel anlamda öğrenilip uygulanmasını zorlaştırmaktadır. Beslenme bilgi ve uygulamaları, son yıllarda giderek daha hızla artmaktadır. Bu hızlı bilgi birikimi, doğru bildiklerimizin kısa sayılacak bir süre içinde değişmesini de bera-berinde getirmektedir. Sözünü ettiğimiz bu hızlı değişim süreci içinde bizleri kafa karışıklığından ve yanlış uygu-lamalardan koruyacak; nütrisyon bilgileri açısından güncel kılacak en iyi seçenek; öğrenmek, tartışmak ve bilgilerimizi sürekli tazelemektir. “Nütrisyon ve Gastrointestinal Hastalık” başlıklı bu kitap, sindirim hastalıkları konusunda yoğunlaşmış nütrisyon bilgilerini oldukça kolay okunur bir tarzda sunmaktadır. Hekimlerimi-zin yoğun mesailerinde sık başvurabilecekleri bir danışma kılavuzu olacağı inancındayız. Bu kitabın bölümlerinin çevirilerini, ülkemizde nütrisyon teknikleri konusunda uzmanlığı bulunan meslektaşlarımız yapmıştır. Kitabın orijinalinde gözlemlediğimiz didaktik anlatım stilinin ko-runmasına, doğru ve anlaşılır bir çevirinin yapılmasına özel çaba gösterdik. Bu gayretin bir so-nucu olarak, elinizdeki Türkçe çeviri kitabımızın da, orijinali gibi kolay okunan ve iyi anlaşılan bir eser olacağı inancındayız. “Nütrisyon ve Gastrointestinal Hastalık” adlı çeviri kitabımızın, elinize ulaşıncaya değin geçirdiği evrelerde emeği geçen tüm çevirmen meslektaşlarımıza ve Nobel Tıp Kitabevleri yetkililerine teşekkür ederiz.

Temmuz 2010, Samsun

Doç. Dr. Koray TOPGÜL Prof. Dr. Zafer MALAGİRT

vii

İÇİNDEKİLER

Önsöz ........................................................................................................................................ vYazarlar ....................................................................................................................................xi

1 Beslenme Durumunun Değerlendirilmesi ......................................................................1 Mark H. DeLegge ve Luke M. Drake Çeviri: Melek Çivi, Eray Kara

2 Malnütrisyon ve Hastalıklardaki Sonuçları ..................................................................31 W. Scott Butsch ve Douglas C. Heimburger Çeviri: Mehmet Uyar, Canan Bor

3 İnflamatuar Bağırsak Hastalığında Beslenme ..............................................................59 Darlene G.Kelly Çeviri: Zafer Malazgirt, Ayfer Kamalı Polat

4 Karaciğer Yetmezliğinde Beslenmeye Bakış ..................................................................85 Jeanette M. Hasse Çeviri: Ahmet Çoker, Levent Yeniay

5 Beslenme ve Pankreatit ................................................................................................107 Stephen J. D. O’Keefe Çeviri: Koray Topgül, Alper Uğuz

6 Çölyak Hastalığı ...........................................................................................................123 Sheila E. Crowe Çeviri: Sedat Boyacı

7 Gastrointestinal Kanserlerde Beslenme ......................................................................149 Maureen B. Huhmann ve David A. August Çeviri: Zafer Malazgirt, B. Bülent Güngör

ix

x

8 Kısa Bağırsak Sendromunun Yönetimi .......................................................................177 John K. DiBaise Çeviri: Koray Topgül, Ayhan Mesci

9 Şişman Hastanın Yönetimi...........................................................................................205 Julie L. Roth ve Bethany M. Doerfler Çeviri: Bekir Kuru

10 Enteral Girişim ve Enteral Beslenme ..........................................................................227 Christopher R. Lynch, John C. Fang ve Stephen A. McClave Çeviri: Koray Topgül, S.Savaş Yürüker

11 Parenteral Beslenme ....................................................................................................255 Christian S Jackson ve Alan L Buchman Çeviri: Fatma Ülger

12 Parenteral Beslenme için Vasküler Erişim ..................................................................289 Ezra Steiger Çeviri: Ahmet Dilek

13 Evde Bakımda Beslenme ..............................................................................................299 David S. Seres Çeviri: Hülya Sungurtekin, Uğur Sungurtekin

İndeks ...................................................................................................................................319

İçindekiler

YAZARLAR

xi

Contributors

David A. August, md • Professor, Department of Surgery,University of Medicine and Dentistry of New Jersey, Robert WoodJohnson Medical School Chief, Division of Surgical Oncology,The Cancer Institute of New Jersey, New Brunswick, NJ

Alan L. Buchman, md, msph • Associate Professor of Medicineand Surgery, Division of Gastoenterology, Feinberg Schoolof Medicine, Northwestern University, Chicago, IL

W. Scott Butsch, md • Associate Fellow in Nutrition Sciences andMedicine, University of Alabama at Birmingham, Birmingham, AL

Sheila E. Crowe, frcpc • Associate Professor of Internal Medicine,Division of Gastroenterology and Hepatology, Digestive HealthCenter of Excellence, University of Virginia Health System,Charlottesville, VA

Mark H. DeLegge, md, facg, agaf, fasge • Professor of Medicine,Digestive Disease Center, Medical University of SouthCarolina, Charleston, SC

John K. DiBaise, md • Associate Professor of Medicine, Divisionof Gastroenterology and Hepatology, Mayo Clinic, Scottsdale,Phoenix, AZ

Luke M. Drake, md • Department of Internal Medicine, MedicalUniversity of South Carolina, Charleston, SC

Bethany M. Doerfler, ms, rd • Northwestern University FeinbergSchool of Medicine, Northwestern Memorial Hospital WellnessInstitute, Wellness Institute, Chicago, IL

John C. Fang, md • Associate Professor of Medicine, University ofHealth Center, Utah, Salt Lake City, UT

Jeanette M. Hasse, phd, rd, ld, fada, cnsd • Manager,Transplant Nutrition, Baylor Regional Transplant Institute, BaylorUniversity Medical Center, Dallas, TX

Douglas C. Heimburger, md, ms • Professor of Nutrition Sciencesand Medicine, University of Alabama at Birmingham,Birmingham, AL

Maureen B. Huhmann, ms, rd • Assistant Professor, Departmentof Primary Care, University of Medicine and Dentistry of New

xi

xiixii Contributors

Jersey, School of Health Related Professions, Clinical Dietitian,The Cancer Institute of New Jersey, New Brunswick, NJ

Christian S. Jackson, md • Assistant Professor of Medicine,Division of Gastroenterology, Loma Linda University, LomaLinda, CA

Darlene G. Kelly, md, phd, facp • Associate Professorof Medicine, Mayo Clinic College of Medicine, Consultant,Division of Gastroenterology and Hepatology, Mayo Clinic,Rochester, MN

Christopher R. Lynch, md • Gastroenterology/Hepatology Fellow,University of Kansas Hospital, Kansas City, MO

Stephen A. McClave, md • Professor of Medicine, Directorof Clinical Nutrition, Division of Gastroenterology/Hepatology,University of Louisville School of Medicine, Louisville, KY

S. J. D. O’Keefe, md, msc, frcp • Professor of Medicine, Divisionof Gastroenterology, University of Pittsburgh Medical School,Pittsburgh, PA

Julie L. Roth, md • Assistant Professor, Department of Medicine,Northwestern University Feinberg School of Medicine,Northwestern Memorial Hospital Wellness Institute, Chicago, IL

David S. Seres, md, cnsp • Chief, Division of PerioperativeMedicine and Nutrition Support, Beth Israel Medical Center, NewYork, NY, Assistant Professor of Medicine, Albert Einstein Collegeof Medicine

Ezra Steiger, md • Professor of Surgery, Cleveland Clinic LernerCollege of Medicine, Co-Director Nutrition Support Team,Director Intestinal Rehabilitation Program, Consultant in GeneralSurgery and Gastroenterology, Cleveland Clinic Foundation,Cleveland, OH

Yazarlar

ÇEVİRENLER

Uzm. Dr. Canan BorEge Üniversitesi Tıp Fakültesi Anesteziyoloji ve Reanimasyon Anabilim Dalı, İzmir

Prof. Dr. Sedat BoyacıMesa Hastanesi Gastroenteroloji Bölümü, Ankara

Prof. Dr. Melek ÇiviCelal Bayar Üniversitesi Tıp Fakültesi Anesteziyoloji ve Reanimasyon Anabilim Dalı, Manisa

Prof. Dr. Ahmet ÇokerEge Üniversitesi Tıp Fakültesi Genel Cerrahi Anabilim Dalı, İzmir

Yrd. Doç. Dr. Ahmet DilekOndokuz Mayıs Üniversitesi Tıp FakültesiAnesteziyoloji ve Reanimasyon Anabilim Dalı, Samsun

Yrd. Doç. Dr. B. Bülent GüngörOndokuz Mayıs Üniversitesi Tıp FakültesiGenel Cerrahi Anabilim Dalı, Samsun

Doç. Dr. Eray KaraCelal Bayar Üniversitesi Tıp FakültesiGenel Cerrahi Anabilim Dalı, Manisa

Doç. Dr. Bekir KuruOndokuz Mayıs Üniversitesi Tıp FakültesiGenel Cerrahi Anabilim Dalı, Samsun

Prof. Dr. Zafer MalazgirtOndokuz Mayıs Üniversitesi Tıp FakültesiGenel Cerrahi Anabilim Dalı, Samsun

Yrd. Doç. Dr. Ayhan MesciAkdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi Genel Cerrahi Anabilim Dalı, Antalya

Yrd. Doç. Dr. Ayfer Kamalı PolatOndokuz Mayıs Üniversitesi Tıp FakültesiGenel Cerrahi Anabilim Dalı, Samsun

Prof. Dr. Hülya SungurtekinPamukkale Üniversitesi Tıp FakültesiAnesteziyoloji ve Reanimasyon Anabilim Dalı, Denizli

Prof. Dr. Uğur SungurtekinPamukkale Üniversitesi Tıp FakültesiGenel Cerrahi Anabilim Dalı, Denizli

Doç. Dr. Koray TopgülOndokuz Mayıs Üniversitesi Tıp FakültesiGenel Cerrahi Anabilim Dalı, Samsun

Op. Dr. Alper UğuzErciş Devlet HastanesiGenel Cerrahi Kliniği, Van

Prof. Dr. Mehmet UyarEge Üniversitesi Tıp Fakültesi Anesteziyoloji ve Reanimasyon Anabilim Dalı, İzmir

Yrd. Doç. Dr. Fatma ÜlgerOndokuz Mayıs Üniversitesi Tıp FakültesiAnesteziyoloji ve Reanimasyon Anabilim Dalı, Samsun

Op. Dr. Levent YeniayEge Üniversitesi Tıp Fakültesi Genel Cerrahi Anabilim Dalı, İzmir

Yrd. Doç. Dr. S.Savaş YürükerOndokuz Mayıs Üniversitesi Tıp FakültesiGenel Cerrahi Anabilim Dalı, Samsun

xiii