numri 55 v5 - albislam.com · angazhimi i besimtarit të mirë, puna e tij, aftësia,...

1ALBISLAM | 1 Prill 2010 | 16 Rebiu Thani 1431

EDITORIALI

JETA ME HALLALLAllahu thotë: ““ZZoottii yytt kkrriijjoonn ççffaarrëë ttëë ddëësshhiirroojjëë ddhhee ppëërrzzggjjeeddhh””.. Me dijen e

pakufishme dhe urtësinë absolute Allahu i Madhëruar i diferencoi krijesat e Tij,duke i ndarë në të mira dhe të këqija, të këndshme dhe të pakëndshme; duke i bërë disa gjëra tëlejueshme e të dobishme dhe disa të tjera të ndaluara e të dëmshme. Allahu është i përkryer, i mirë dhei dëlirë nga të metat, dhe prandaj përzgjedh e pranon prej krijesave, me urtësi të përkryer e qëllime tëlarta, më të mirat. Krijesave të përzgjedhura u përshtatet veçse më e mira, më e dobishmja dhe më ekëndshmja. Për këtë arsye, njerëzit e mirë kanë besim të pastër e të dëlirë, pajisen me morale të larta,krijojnë vetëm lidhje të ndershme, fitojnë e konsumojnë veç ushqime e pije të mira, të lejueshme.Allahu i Madhëruar thotë: ““AAttaa ttëë cciillëëvvee mmeelleekkëëtt uuaa mmaarrrriinn sshhppiirrttiinn dduukkee qqeennëë ttëë mmiirrëë ee ttëë ppaassttëërr,, dduukkeetthhëënnëë:: ““SSeellaammuunn aalleejjkkuumm!! HHyynnii nnëë XXhheenneettiitt,, ssii sshhppëërrbblliimm ppëërr vveepprraatt qqëë kkeennii kkrryyeerr!!””.. Po ashtu thotë:““TTëë kkëëqqiijjaatt jjaannëë ppëërr ttëë kkëëqqiijjttëë ddhhee ttëë kkëëqqiijjttëë jjaannëë ppëërr ttëë kkëëqqiijjaatt.. TTëë mmiirraatt jjaannëë ppëërr ttëë mmiirrëëtt ddhhee ttëë mmiirrëëttjjaannëë ppëërr ttëë mmiirraatt..””

Angazhimi i besimtarit të mirë, puna e tij, aftësia, zhdërvjelltësia, sjellja, raportet me të tjerët,dëgjueshmëria, të ngrënit e të pirit dhe dobitë që ai u sjell të tjerëve shëmbëllejnë me bletën, siç ekrahason Pejgamberi në një hadith të saktë. Është më së e vërtetë që Allahu na vuri në provë me gjëratë mira dhe të këqija, të lejueshme dhe të palejueshme, porse përkundër prirjeve, dëshirave dhepasioneve të nefseve tona, na ka zbritur shpalljet dhe na ka dërguar Pejgamberët për të dalluar tëmirën nga e keqja, të lejueshmen nga e palejueshmja, të drejtën nga e padrejta, të dobishmen nga epadobishmja; për të na treguar se si arrihet e mira, lumturia, prehja dhe qetësia dhe se si mënjanohete keqja dhe mjerimi në të dyja botët. Po ashtu Zoti na ka pajisur edhe me mendjen, e cila në dritën eKuranit dhe të Sunetit të udhëzon drejt asaj që është e mirë, e ndershme dhe e dobishme. Koncepti i tëndaluarës në jetë nuk duhet të shihet thjesht si privim apo vështirësim i paarsyeshëm i kushteve tëjetesës, por si mundësi për t’u çliruar nga robëria ndaj tekave e dëshirave të nefsit dhe çdolloj formetjetër idhujtarie, me qëllim që të përjetosh kënaqësinë e të qenit adhurues i të madhit Zot. Për tainkurajuar njeriun ta përmbushë sa më mirë e sa më lehtë këtë qëllim madhor, Allahu ka ndaluar veçsegjërat e dëmshme, si për këtë botë edhe për tjetrën, duke bërë kështu që njeriu të jepet pas të mirës etë lejueshmes për shkak të dobisë së saj dhe të largohet nga e ndaluara për shkak të dëmit të saj. Përveçkësaj e ndaluara është shumë e kufizuar, krahasuar me të lejueshmen, pasi parimisht njeriut i lejohengjërat në tokë, ndërsa ndalimi konsiderohet si përjashtim prej këtij parimi dhe bëhet veçse meargument fetar. Duke kritikuar ata që ndalojnë gjërat e mira, Allahu thotë: ““TThhuuaajj:: ““KKuusshh ii kkaa nnddaalluuaarrssttoolliittëë ddhhee uusshhqqiimmeett ee kkëënnddsshhmmee,, ttëë cciillaatt AAii ii kkaa kkrriijjuuaarr ppëërr rroobbëërriitt ee VVeett??””..”” Përballë gjërave tëndaluara Allahu ka hapur rrugët e hallallit, kështu që muslimani i ka të gjitha mundësitë t’i plotësojënevojat e tij me gjëra të mira, të lejueshme. Me të drejtë muslimanët e trojeve tona ngrenë shqetësimin,se për shkak të dominimit të njerëzve të këqij dhe të grupeve që nxisin korrupsionin, të keqen,shthurjen dhe të pamoralshmen janë vështirësuar rrugët e hallallit, por prapëseprapë për tëdevotshmit Allahu bën rrugëdalje. Për të mos harruar këtu edhe faktin, se në kohë të tilla të vështiraAllahu i dallon njerëzit e devotshëm me rezistencën përballë të keqes, që sa vjen e shtohet dhe meqëndrueshmërinë e tyre në fe. Në këtë kontekst besimtari pa dyshim frymëzohet edhe nga hadithe tëtilla si: “Dynjaja është burgu i muslimanit dhe xheneti i qafirit”, ose “Do të vijë një kohë kur ai që ështëi kapur pas feje është si ai që kap një thëngjill me dorë”. Siç dihet mjetet e jetesës janë caktuar, prandajmuslimani nuk duhet të merakoset e as t’i kërkojë në mënyrë të paligjshme. Xhabiri tregon se iDërguari i Allahut ka thënë: “O njerëz! Kijeni frikë Allahun! Tregoni maturi në kërkimin e riskut, seasnjëri nuk do të vdesë pa marrë të gjithë riskun e vet, edhe nëse i vjen me vonesë, atëherë pra, jini tëmatur në kërkimin e riskut; merrni të lejuarën dhe lëreni të ndaluarën”.

NNëë eemmëërr ttëë rreeddaakkssiissëë:: IIssmmaaiill BBAARRDDHHOOSSHHII

2

PËRMBAJTJA

AKTUALE33--44 || MUSLIMANËT, NACIONALISTËT, ATEISTËT DHE

ANTON KÇIRA55--66 || "XHAMI-FOBIA"77--88 || BLIC LAJME

SFIDA99--1111 || CILËSIA E JETËS

AKIDE1122--1155 || KUSH ËSHTË KOMPETENT TË BËJË HALLALLIN DHE

HARAMIN?

DRITARE1166--2200 || A ËSHTË KAMATA NJË DOMOSDOSHMËRI

EKONOMIKE BOTËRORE? 2211--2233 || SI DUHET TA TRAJTOJMË NJËRI-TJETRIN

FIKH2244--2288 || DISPOZITAT E THERJES SË KAFSHËVE

EKONOMI2288--3311 || SHËRBIMET BANKARE ISLAME

FAMILJA3322--3366 || FLIRTI DHE TRADHTIA BASHKËSHORTORE (1/4) 3377--4400 || FËMIJA DHE HALLALLI

TEFSIR4411--4422 || GJËRAT E MIRA JANË HALLALL, NDËRSA TË

KËQIJAT HARAM

HADITH4433--4477 || HALLALLI ËSHTË I QARTË

THESARE4488--5500 || LUFTO ME STRESIN SIPAS MËNYRËS

PEJGAMBERIKE

AVANCIMI PERSONAL5511--5522 || ZBULO ANGAZHIMIN TËND

FETVA DHE KONSULTIME5533--5566 || NËSE ALKOOLI PËRZIHET ME...

BOTA ISLAME5577--6600 || MBRETËRIA HASHIMITE E JORDANISË

REDAKSIAKryeredaktor: Omer BERISHA

zv. kryeredaktorë: Agron TERZIQI dhe Justinian TOPULLIAnëtarë të redaksisë:

Ismail BARDHOSHI, Bekir HALIMI, Bledar HAXHIU, Lulzim SUSURI, Talha KURTISHI, Genc PLUMBI, Ali SHABANI, Agim BEKIRI, Driton LEKAJ, Llokman HOXHA, Rashit ZYLFIU dhe Hajrush MANI

Bashkëpunëtorë: Ahmed KALAJA, Ekrem AVDIU dhe Enis RAMARedaktor gjuhësor: Roald HYSARedaktor teknik: Halil BERISHA

Ballina: Dorlir KRAJA (ENSARTDESIGN Studio)Shpërndarje dhe marketing: Sedat RAMADANI

BBoottoonn:: AAllbbIIssllaamm

Adresa: rr: 110 nr: 5 | Çarshia e vjetër | Shkup 1000email: aallbbiissllaamm@@ggmmaaiill..ccoomm

sms: +389 75 436 718 | fax&tel: +389 2 3230 827Revista është e regjistruar pranë Agjencisë për

Informata të Maqedonisë nr. 02-124/2ISSN: 1409-6250Tirazhi: 2000

ABONIMI NJË VJEÇARPër Maqedoni: 600 den, Jashtë vendit: 20 euro

(në çmim janë të përfshira edhe harxhimet postare)e-mail: [email protected]

ALBISLAM DOOELXhirollogaria: 300000002770453

Komercijalna Banka A. D. – SkopjeNumri tatimor: 4030008038784

Abonimet me euro mund t'i bëni online nëpërmjet shërbimitPAYPAL. Të dhënat mund t'i gjeni në www.albislam.com


AKTUALE

SHKRUAN: ROALD HYSA

Deklaratat e Anton Kçirës, një priftikatolik që ushtron veprimtarinë e tijmisionare në SHBA kanë shqetësuar pa

përjashtim të gjithë komunitetet shqiptarekudo ku ato ndodhen. Pa dyshim ai që ështëprekur më tepër në ndjenjat e veta ështëkomuniteti i muslimanëve shqiptarë papërjashtim se ku ata ndodhen apo jetojnë.Normalisht deklaratat e këtij prifti jezuitnuk janë të lehta për t’u kapërdirë për mëtepër që jehona e vrasjeve masive në Kosovëe Bosnje Hercegovinë me urdhër tëSllobodan Millosheviçit nuk është shuarende. Për pasojë edhe plagët e mijëranjerëzve e familjeve në të dy vendet akomakullojnë gjak dhe sytë e shumë nënave,baballarëve e fëmijëve kullojnë lot të hidhur.Këto deklarata janë me të vërtetë tëhabitshme, kur mendojmë se vijnë nga njëprift kosovar, që pretendon se ka ndihmuar

me propagandë dhe me fonde luftënçlirimtare në Kosovë. Këto deklarata janëbërë në vitin 2007 pas arrestimit dhe dënimittë vëllezërve shqiptarë Duka në SHBA.Normalisht që të gjithë ne pa përjashtim edënojmë terrorizmin dhe dhunën, për mëtepër që Shqiptarët në këtë qindvjeçarin efundit kanë vuajtur tmerrësisht nga banjot egjakut të organizuara nga motive të ulëta tëtë krishterëve ortodoksë, me të cilët jemifqinjë. Kështu që dhunën e çdo lloji edënojmë dhe nuk mundet ta pranojmë. Porkjo nuk do të thotë se ne tashti duhet tëmarrim pozitën e të nënshtruarit dhe t’ithemi bravo se e kemi merituar atë kalvargjaku dhe mundimesh, për faktin se nuk jemitë gjithë në një mendje, ashtu si na sugjeronKçira në videon e shumëpërfolur.

Gjithsesi nuk mund të rrimë pa vërejturse këto deklarata u zhvarrosën nga disagazetarë tre vjet pasi janë bërë nga Kçira.Normalisht që nuk mund të jemi dakord me

MUSLIMANËT, NACIONALISTËT,ATEISTËT DHE ANTON KÇIRA

Deklaratat e Kçirës u mbrojtën vetëm nga disa ekstremistë të krishterë, por hasën në zemërimin e gjerë tëshqiptarëve. Falja “e vonuar” e Kçirës nuk e justifikon atë, por nxjerr në pah një realitet të hidhur, ku ka dorëedhe nga nacionalizmi ekstrem

4

AKTUALE

këto lloj deklarimesh, por pse u zhvarrosënpikërisht tashti?!...

Janë pikërisht ata gazetarë që zhvarrosënnga trash-i i youtube-it edhe një hutbekrejtësisht të harruar të hoxhës sonë tënderuar SShheeffqqeett KKrraassnniiqqiitt dhe e kthyen nënjë casus belli për të sulmuar me paturpësi jovetëm hoxhën, por të gjithë muslimanëtshqiptarë nëpërmjet tij, duke i etiketuar siekstremistë, radikalë dhe jo-tolerantë. Janëpikërisht ata gazetarë që duan të gjejnëpatjetër gjilpërën në kashtë dhe më pas tësulmojnë ashpërsisht duke vënë kujën ndajfetarizimit ekstrem. Këto janë shoqëriacivile që vazhdimisht po sulmojnë në emërtë laicizimit ekstrem të shtetit, fenë. Me këtofjalë nuk dua të mbroj Kçirën dhe deklaratate tij të papranueshme, por kur thotë sedeklaratat e mia janë nxjerrë nga konteksti,pjesërisht jam i detyruar ta besoj. Ata që ekanë nisur këtë fushatë e kanë ditur shumëmirë dhe i kanë bërë hesapet me imtësi,duke e ditur se ndjenjat e një populli të tërëdo të lëndoheshin dhe do të kishte reagimetë gjithanshme. Këto reagime ata i dinin dhei prisnin nga muslimanët që janë shumicë, sidhe nga shumë nëna e gra të vejadëshmorësh, që e derdhën gjakun e tyre përatdheun e Kosovën e lirë dhe të pavarur. Njëparullë e vetme ironike e shkruar në një ngamuret e Prishtinës (Me fat Bajraminn’katedralen e re) dhe krerë të lartë tëkomunitetit katolik e musliman u detyruantë dalin e të shprehen publikisht nëpërmedia me parulla të fryra për të nxiturtolerancën fetare midis të dy komuniteteve.Gjithsesi Anton Kçira kërkoi falje publike përtë gjithë ato fjalë që kishte thënë pa doganë,ku prej zemërimit të tij (të sinqertë) të gjithëne morëm një mesazh të dhimbshëm dhe kyprift pa dashje shprehu atë që ndjente.Gjithashtu nuk mund të lejmë pa

përmendur para pak kohësh sulmin e tëashtuquajturës shoqëri civile ndaj imamitXXhheemmaaiill DDuukkaa në fshatin Marinë të Kosovësdhe gatishmërinë e menjëhershme tëinstitucioneve kosovare për ta përzënë atëjashtë territorit shtetëror. E pra, këto janëlëvizje të llogaritura mirë dhe që vijnë erënacionalizëm ekstrem e dogmatizëm. Feja eShqiptarit është Shqiptaria thoshte një ngarilindësit tanë, por me këtë shprehje nukmund të hedhim poshtë vlerat fetare islame,të cilat ngrihen mbi vlerat universale tëdashurisë dhe të harmonisë ndërnjerëzore.

Nacionalizmi është streha e horrave. Kjoështë një nga thëniet më të përhapura tëshekullit të kaluar, por që ka vlerën e vet dhesot. Nacionalizmi është përdorur si strehë esigurt nga komunistët gjerësisht dhe shumëpersona po i fshehin synimet e tyre tëvërteta pas parullave nacionaliste për tëfituar para dhe famë në të gjitha trojetshqiptare e kryesisht në Kosovë, Maqedoni,Mal i Zi e në diasporën tonë në Evropë eAmerikë.

Kështu ky prift na vendosi neve përparanjë realiteti të hidhur dhe i parë nëkontekstin e sotëm na la të kuptojmë segjërat nuk duken aq të thjeshta të para nganjë sy i papërvojë.

...Janë pikërisht ata gazetarë qëzhvarrosën nga trash-i i youtube-itedhe një hutbe krejtësisht të harru-ar të hoxhës sonë të nderuarShefqet Krasniqit dhe e kthyen nënjë casus belli për të sulmuar mepaturpësi jo vetëm hoxhën, por tëgjithë muslimanët shqiptarë ...

“

“


Ditët në Perëndim kalojnë një nga një,vitet e njëanshmërisë po mbyllen, pordëshmitë po konfirmojnë për fat të keq

- rritjen e fenomenit të islamofobisë nëbotë, që ka shumë forma, por katastrofaështë e njëjta, pa marrë parasysh a kaveshur petkun e ndalimit të minareve, apoe mishëruar në formën e një thikë qëxhelozoi në trupin e një të mbuluare brendanjë gjykate (gjermane), apo e maskuarprapa maskës së demokracisë dhe bindjevetë vullnetit të shumicës, edhe pse potregohet mizori ndaj të drejtave të tëtjerëve.

Pasi kaluan 70 ditët e para nga 2010vazhdon të mbetet pyetja, me plot të drejtë:A do të vazhdojë kjo fushatë e egër kundërIslamit dhe muslimanëve në vitin aktual?

NNddooddhhiittëë ffllaassiinn,, ddëëggjjoonnii ddhhee kkuuppttoonnii Të gjitha dëshmitë tregojnë se

muslimanët në muajt e kaluar të këtij vitijanë përballur me shumë sulme, të cilatkryesisht u bënë kundër xhamive, meprishje, shkatërrim dhe përdhosje, gjë e cila

paralajmëron se ky vit mund të jetë edhemë i keq se sa viti pararendës. Vetëm pesëditë pas kishte nisur viti i ri disa sulmues tëpanjohur hodhën një koktej molotovi nënjë xhami në një qytet kanadez, por nuk iaarritën qëllimit, edhe pse ajo ishteaktivizuar për të bërë një zjarr, pasi këtaekstremistë hodhën gur në njërën ngadritaret e xhamisë, e cila çoi në thyerjen exhamit para se të hedhin koktejin molotovbrenda xhamisë po nga e njëjta dritare.

Në Kaliforni të SHBA-së, në vitin e ri uregjistruan pesë krime kundërmuslimanëve, ku disa xhami janëpërdhosur në qytetet Kosta Mesa, MisionVijo dhe Zosa. Zyrtarë të xhamisë dheqendrës islame në “Orange” të Kalifornisëtheksuan: Se është gjetur një kopje Kurani edjegur në hyrje e pasme të xhamisë, gjersamijëra muslimanë bëheshin gati për tëkryer ritualet fetare.

Në Mision Vijo, në Kaliforni disaekstremistë vandalizuan dhe gjymtuan disabuste ku kishin shkruar ajete kuranore dhembi to vendosën pamflete ku thuhej: “Nuk

“XHAMI-FOBIA”

Të gjitha dëshmitë tregojnë se muslimanët në muajt e kaluar të këtij viti janë përballur me shumë sulme, tëcilat kryesisht u bënë kundër xhamive, me prishje, shkatërrim dhe përdhosje, gjë e cila paralajmëron se ky vitmund të jetë edhe më i keq se sa viti pararendës

AKTUALE

6

AKTUALE

ka vend për simbolet islame në Shtetet eBashkuara.”

Në Tenesi, në jug të SHBA disaekstremistë kanë përdhosur një xhami nëqytetin e Nashvillit, ku ata shkruan parullaraciste kundër muslimanëve, dukepërfshirë fjalët: “Muslimanët duhen tëkthehet në vendet e tyre”. Ata gdhendënkryqe me ngjyrë të kuqe në sipërfaqen ejashtme të xhamisë. Këto sulme i dënoiCAIR, duke thënë se këto sulmedemonstrojnë rritjen e islamofobisë nëshoqërinë amerikane, ku Nihad Auad,drejtor ekzekutiv i CAIR tha: “Këto sulmejanë dëshmi të ekzistencës së izolimit dheshtytësve për sulm kundër mulsimanëve. Aishtoi se “këto sulme duhet të trajtohen dhetë hetohen si krime të urrejtjes kundërmuslimanëve”. Drejtori i “CAIR” i ka bërëthirrje edhe presidentit të SHBA-së BarakObama për të ulur atë që ai e quajti “Ngritjee nivelit të lartë të urrejtjes ndajmuslimanëve në Amerikë gjë e cila ështëalarmuese.”

Në Francë policia franceze gjeti parullaanti-islame në muret e një xhamie në veri-lindje të Parisit, mbi të cilat shkruhej:“Islami të dali nga Evropa” dhe “Franca efrancezëve”. Siç bëhet e ditur se një grup ipanjohur ka gdhendur në muret e xhamisësë Madhe në qytetin Santian mbi 12shprehje fyese për muslimanët, që bëjnëthirrje për dëbimin e tyre nga Franca.

Në Britani Qeveria Britanike ka tërhequrlejen, e cila u dha në vitin 2007 përmuslimanët e Londrës për të ndërtuarxhaminë më të madhe në Evropë, me njëkapacitet prej 12 mijë vendesh për falje mepretekstin se ajo ishte afër vendit ku do të

mbahen Lojërat Olimpike në Londër nëvitin 2012.

Në Malajzi, policia malajziane ka hasurnë tre koka derrash të vendosura para dyxhamive në një kohë kur vendi poballafaqohej prej javësh të tëra me një seriaktesh vandale kundër vendeve fetare. Egjitha kjo ndodhi pas refuzimit tëmuslimanëve ndaj të krishterëve që tapërdorin fjalën “Allah” në ritualet e tyrefetare. Kokat e tre derrave janë gjetur pranëxhamisë Taman Datu Harun, dhe xhamisëImam Tirmidhiu në rrethinë të KualaLumpur.

Në fund të këtij udhëtimi ne para -shtrojmë pyetjen: A i pret myslimanët njëvit i ri plot islamofobi, apo realiteti do tëndryshojë me gjëra të pa pritura?!... 1

Ditët në vijim janë të vetmet që mundt’i japin përgjigje kësaj pyetjeje,megjithëse koha nuk është në favorintonë, pa dyshim!

NNggaa aarraabbiisshhttjjaa:: RRaasshhiitt ZZYYLLFFIIUU

...Në Francë policia francezegjeti parulla anti-islame nëmuret e një xhamie në veri-lindje të Parisit, mbi të cilatshkruhej: "Islami të dali ngaEvropa" dhe "Franca efrancezëve...

“

“1 Gjithashtu janë për tu shqetësuar vërja e drynit xhamisë në Marinë të Skenderajt (Kosovë) sikurse të ishteshtëpi kriminelësh dhe jo vend-adhurim për Allahun; pengimi për tu rindërtuar xhamia e djegur në Prilep(Maqedoni); prononcimet e kryeministrit maqedonas se nuk do lejojë rindërtimin e xhamisë Burmali si dheraste tjera të ngjashme. (o.b.)


BLIC LAJME

“BIRI IM, KUJDESU PËRKURANIN!”

Në momentet e fundit të jetës së tij ilëvizte buzët dhe unë i thashë: Çfarë po flet,o babë? Po lexoj, kam frikë mos e harrojKuranin.

Ajo ishte brenga më e madhe e hafëzRefik Ajetit, nga Likova e Kumanovës, Allahue mëshiroftë. Lindi më 13 Nëntor 1930, nëmoshën 17 vjeçare arriti ta mësojëpërmendësh Librin e Allahut dhe të bëhetnjë hafëz i dalluar. Pak më vonë, pas njëdhimbjeje që kishte me sytë, ai e humbi tëtërë shikimin, por kjo nuk e zmbrapsi ngapuna dhe nuk e la veten të njihet si njeri metë meta, por si njeri me veçori të shumta nëveprimtari dhe mirësjellje. Pas kësaj sproveai u lidh edhe më shumë me Kuranin, duke epërforcuar hifzin e tij për të qenë i kërkuarnë disa vende, me qëllim që t’u ofrojënjerëzve kënaqësi, duke dëgjuar Kuraninnga ai. Përgjatë 22 viteve gjatë Ramazanitlexonte Kuranin para xhematit në Sarajevë.Namazin e teravisë ua falte me hatmexhematit në Novi Pazar e pastaj edhe nëGjakovë. Në fshatin e tij të madh nuk kashtëpi që të paktën ndonjë anëtar të mos eketë mësuar nga ai leximin e saktë tëKuranit, prandaj gjatë varrimit një ngafshatarët na tha: Nuk e di a kanë kuptim këtofshatra pas vdekjes së hoxhë Jakup Hasipitdhe hafëz Refikut! Tek ai kanë mësuarqindra talebe, mbi 100 prej tyre e kanëmësuar përmendësh gjysmën e Kuranit,kurse 41 të tjerë e kanë mësuar përmendështë tërë Kuranin. Nga hafëzat më të njohurjanë djali i tij prof. Bajram Ajeti, si dhe hfz.Aziz Halili, hfz. Shaqiri (imam nëKumanovë), hfz. Abdulkadri dhe shumë tëtjerë, e prej këtij të fundit e kanë mësuaredhe 3 nipat e tij dhe shumë të tjerë. Disa orëpara se hafëz Refiku të shpërngulet nga kjobotë, djalit të tij hfz. Bajramit i tha: BBiirrii iimm,,kkuujjddeessuu ppëërr KKuurraanniinn,, nnëëssee ëësshhttëë nneevvoojjaabbrraakkttiissii ttëë ggjjiitthhaa ppuunnëëtt,, ppoorr aattëë mmooss ee lleejj!!

Kështu flasin njerëzit e mëdhenj përherë.E lusim Allahun që hafëz Refikun ta bashkojëbashkë me Pejgamberët, të sinqertit,shehidat dhe njerëzit e mirë. Allahu e pastënë mëshirën e Tij. /AlbIslam/

SHUMË AMERIKANËPRANOJNË ISLAMIN PAS“11 SHTATORIT”

CNN konstaton se 1/4 e 6 milionmuslimanëve në SHBA janë të konvertuar nëfenë Islame (1.5 milion konvertime) pas 11Shtatorit të vitit 2001.

“S’ka Zot tjetër përveç Allahut dheMuhamedi është i Dërguari i Allahut” AllisonPoole e ka përsëritur këtë thënie 3 herë nëgjuhën arabe dhe pastaj 3 herë në gjuhënangleze. Allison Poole u rrit si një baptiste ekrishtere. Falë Zotit! Që nga konvertimi i sajnë fenë Islame, ajo ndihet më afër paqes dhee vëren se Feja Islame ia ka bërë jetën shumëmë të mirë, meqë tani ajo ka besimin e drejtënë Zotin. Barbara Kartabuke është gjithashtuamerikane. Ajo thotë se konvertimi i saj kaardhur si pasojë e sulmeve të 11 shtatorit.

Pas 11 Shtatorit thashë: “Mendoj se taniështë koha kur njerëzit duhet të kërkojnëpërgjigjet e vërteta.” Përmes Islamit ajo kagjetur afërsinë 1 me 1 me Zotin, gjë të cilënajo nuk e ka gjetur në fe tjetër: “nëse do tëshkosh në kishë duhet të adhurosh JezuKrishtin ose Marijen, e dini më duhej tëmendoja ku është ZOTI?!” Kjo është zgjidhjae saj me të cilën mburret dhe thotë se do tambajë përjetë. Nga kjo përfundojmë një gjëtë rëndësishme: Ndoshta shpenzimi për t’ipenguar njerëzit nga rruga e Zotit i bënnjerëzit syçelë për ta parë dhe për të hyrë nëatë rrugë.

NXËNËSJA ME SHAMI,SHKOLLA S’E RESPEKTONAS GJYKATËN

Avokati i Popullit, Sami Kurteshi, kareaguar pasi shkolla “Kuvendi i Arbrit” nëViti vazhdon të mos e lejojë nxënësen ArjetaHalimi që të ndjekë procesin mësimor, megjithë vendimin e gjykatës. OmbudspersoniKurteshi tha se moszbatimi i vendimitgjyqësor dëshmon se në Kosovë nukfunksionon shteti ligjor dhe se dikush ështëmbi ligjin.

8

BLIC LAJME

Më 6 prill 2009, Hesat Halimi nga komunae Vitisë i ka drejtuar një kërkesë “Clard”-it,për të vepruar në emër të vajzës së tij, ArjetaHalimi, pasi nuk i është lejuar të ndjekëmësimet që nga data 15 janar 2009, mbibazën se ajo nuk pranon të largojë shaminënga koka gjatë qëndrimit në ambientetshkollore. Pasi janë shterur të gjitha mjetetjuridike administrative dhe mjetet juridikegjyqësore, më 17 nëntor 2009, një vendimgjyqësor nr. 24/09 në favor të paditësit umiratua nga Ymer Huruglica, kryetar iGjykatës së Qarkut në Gjilan.

IZRAELI VAZHDONZGJERIMIN EVENDBANIMEVE NËJERUSALEMIN LINDOR

Izraeli i dha miratimin përfundimtarndërtimit të 20 banesave të reja nëJerusalemin Lindor, një lëvizje kjo qëkomplikon më tej përpjekjet për të zbuturtensionet me Shtetet e Bashkuara. Njoftimi ubë ndërsa kryeministri izraelit BenjaminNetanjahu u takua me presidentin amerikanBarak Obama në Shtëpinë e Bardhë për tëzgjidhur mosmarrëveshjen lidhur me planetizraelite të ndërtimeve në JerusaleminLindor.

Shtëpia e Bardhë nuk bëri asnjë deklaratëdhe nuk lejoi që takimi të fotografohej, diçkae pazakontë kjo për vizitën e një aleati tëngushtë të Shteteve të Bashkuara.Këshilltarët e të dy udhëheqësve do tëvazhdojnë bisedimet. Administrata Obama edënoi Izraelin në fillim të këtij muaji përnjoftimin e planeve se do të ndërtojë 1,600banesa për hebrenjtë në Jerusalemin lindor,të cilin palestinezët e quajnë kryeqyteti ityre i ardhshëm. Zyrtarët izraelitëminimizuan njoftimin e fundit përndërtimin e 20 apartamenteve në vendin enjë hoteli të vjetër duke e quajtur këtëlëvizje një hap procedural në një projekt qëteknikisht është miratuar vitin ekaluar./voa/

ARABIA SAUDITE KËRKONSHPJEGIME NGA KATËRSHJAPËR JERUSALEMIN

Arabia Saudite kritikoi ashpër deklaratate kryeministrit izraelit Benjamin Netanjahupër Jerusalemin dhe kërkoi nga Katërshjapër Lindjen e Mesme të japë sqarime lidhurme këto deklarata. Një zëdhënës zyrtarsaudit deklaroi: “Mbretëria Saudite pretsqarime nga Katërshja për politikënarrogante të Izraelit dhe kokëfortësinë e tijpër të sfiduar komunitetin ndërkombëtar”.Në një komunikatë të publikuar nga agjenciazyrtare SPA, zëdhënësi kritikon me forcëdeklaratat e Netanjahut, i cili ndodhej përvizitë në Uashington, ku ai “ka konfiskuarpublikisht të drejtat e palestinezëve, arabëvedhe muslimanëve në Jerusalem pa marrëparasysh të drejtat legjitime tëpalestinezëve”. Netanjahu e ngriti tonin djelidhur me Jerusalemin, duke mos i dhënërëndësi pakënaqësisë së presidentit BarakObama, i cili është kundër kolonizimit tëterritoreve të pushtuara palestineze.

ERDOGANI PROPOZONGJIMNAZE TURKE NËGJERMANI

Kryeministri turk Rexhep Tajip Erdogan,ka kërkuar ngritjen e gjimnazeve turke nëGjermani. Në një intervistë për gazetënjavore “Die Zeit” Erdogan e argumentoipropozimin e tij me problemet evazhdueshme gjuhësore të shumë prej tremilionë turqve në RFGJ. Ata pikë së pariduhet të zotërojnë gjuhën e tyre amtare, porkjo rrallë ndodh. Edhe pas maturës ata duhettë ndjekin studime me orientim turk. Nëkëtë kontekst Erdogan theksoi se në Turqi kagjimnaze gjermane dhe në Stamboll do tëketë tashmë një universitet turko-gjerman.Një shkollë e tillë e lartë nuk do të ishte luksas në RFGj, por një kontribut për integrimin./dw/

PPëërrggaattiittii:: HHaajjrruusshh MMAANNII


ABDUL KERIM BEKKAR

Shekulli i nëntëmbëdhjetëpërshkruhet si shekulli i optimizmitpër shkak të zbulimeve të shumta

shkencore që ndodhën gjatë tij. Shekulline njëzet e quajtën shekulli i pesimizmit përshkak të dy luftërave botërore dhe mbinjëqind luftëra lokale dhe rajonale.Mileniumi i ri dhe shekulli i tij i parë nëfillimin e të cilit akoma jemi dhe për tëcilin nuk dimë se si do të përfundojë, disamendimtarë dhe strategë e quajnë shekullii ndërlikimit. Mendoj se ky emërtim ështëi përshtatshëm. Shkaku i kësaj përshtatjejesipas meje është zhvillimi i shpejtë dhe“diversiteti”, që shohim gjithkund në atëqë e quajmë jetë. Llojllojshmëria emodeleve, diversiteti i pjesëve përbërësetë prodhimeve, mënyra të ndryshme tëleximit të teksteve dhe të komentimit të

ndodhive, sëmundje dhe probleme tëshumëllojshme të përcjella meshumëllojshmëri mjekimi dhe zgjidhjesh.Ky diversitet është i lidhur vazhdimishtme ndërlikime, që vijnë si pasojë e njëarsyetimi të logjikshëm të emërtimit tësipërpërmendur. Nga larmia e këtyrediversiteteve, ndërlikimeve unë po zgjedhtë flas për tre çështje:

SFIDA

CILËSIAE JETËSMileniumi i ri dhe shekulli i tij i parë në fillimin e tëcilit akoma jemi dhe për të cilin nuk dimë se si do tëpërfundojë, disa mendimtarë dhe strategë e quajnëshekulli i ndërlikimit.

10

SFIDA

NNggaattëërrrriimmii ii vveettëëddiijjeess. Vetëdija ezhvilluar në një mjedis industrial është mëe prirë t’i konceptojë gjërat komplekse.Vetëdija e formësuar në një mjedis jo-industrial të bujqësisë dhe të blegtorisë dotë ketë vështirësi të zgjidhë simbolet dheformulat tejet të ndërlikuara dhekomplekse. Në këtë gjendje është vetëdijae shumicës së vendeve muslimane, ngasenuk kemi një shtet musliman, i cili të jetë“shtet industrial’ në kuptimin e plotë tëfjalës.

VVëësshhttiirrëëssiiaa,, mmaaddjjee eeddhhee ppaaaaffttëëssiiaa eemmeennaaxxhhiimmiitt me gjërat komplekse/tëndërlikuara. Shembull mjaft i mirë ështëkontrolli/menaxhimi i vërshimeve tëhuaja kulturore. Klonimi ideologjik dhekulturor janë dy çështje që nuk mundet tëneglizhohen nga muslimanët dhe qëkërkojnë një angazhim të gjerë dhekompleks për t’u vënë nën kontroll.

FFlleekkssiibbiilliitteettii.. Përbërja kompleksemundëson një fleksibilitet më të madh nëbashkëveprim. Diversiteti është mundësipër zbulimin e përbërjeve të reja dhe të jeprastin të shfrytëzohet edhe për zgjidhjen eproblemeve ekzistuese.. Disa parfume, përshembull në përbërjen e tyre kanë mbigjashtëdhjetë komponentë kimike. Kydiversitet i ndërlikuar jep mundësinë endryshimit të aromës së parfumit mendryshimin e sasisë së komponentëve tëndryshme në përbërjen e saj.. Mendryshimin e kombinimeve mundet tëpërfitohen qindra nuanca të aromave tëparfumit.. Për këtë shkak mundemi tëthemi se diversiteti, i cili shkaktonndërlikim është po ai që e jep mundësinë efleksibilitetit gjatë krijimtarisë dhezgjidhjes. Ky barazim fatkeqësisht është ipanjohur për shumë njerëz. Ajo qëdëshiroj të kuptoni në këtë hyrje është sëjeta në këto kohë që e quajtëm tëndërlikuar kërkon prej nesh zhvillimin e

një metodologjie komplekse, nësedëshirojmë të ballafaqohemi me sukses meproblemet që tashmë kanë filluar tëndryshojnë tiparet e jetës të muslimanëve.Këto probleme kanë shkaktuar mjaftdhimbje dhe vuajtje dhe si të tilla nuk janërastësi, apo pasoja natyrore tëbashkëveprimit të faktorëve të shumtë oseçmimi i zhvillimit...

Të shumta janë instancat qëangazhohen për realizimin e interesavepersonale dhe që vrapojnë pas profitit.Natyra e këtyre interesave ndikon nëndryshimin kah negativja të jetësindividuale të një numri të madhnjerëzish. Këto instanca investojnë të hollatë shumta dhe përvoja gjigante për tërealizuar qëllimet. Për këtë shkakreagimet e turpshme dhe të rastit nuk dotë kenë ndonjë efekt. Prishjes sësistematizuar të vetëdijes duhet t’ipërgjigjemi me një aksion përmirësimi tësistematizuar mirë. Përndryshe do të jemisikurse ata që mundohen të shërojnëkancerin me një aspirinë, ose ta rrëzojnëaeroplanin me pistoletë. Çdo vendmusliman ka nevojë për inicimin e njëprojekti për mbikëqyrjen e cilësisë së jetës,për monitorimin e zhvillimeve pozitivedhe negative, që ndikojnë në sjelljet enjerëzve, në traditat e tyre si dhe nëqëndrimet e tyre. Projekti nuk do të jetë isuksesshëm, nëse nuk përfshinthemelimin e institucioneve dheshoqatave të ndryshme, që do të merrenme aktivitete të specializuara. Një projekt i

...Prishjes së sistematizuar tëvetëdijes duhet t’i përgjigjemime një aksion përmirësimi tësistematizuar mirë...

“ “


SFIDA

këtillë duhet të përkufizojë qartë nocionin“jetë cilësore”, e cila i përkon besimtaritmusliman në rrafshin shpirtëror, moral,shoqëror, shëndetësor, ideor...

Përkufizimi i jetës cilësore pastaj duhettë përhapet në mesin e popullatës me tëgjitha mjetet dhe rrugët e mundshme.Veprimtaria e mëtejshme duhet të jetëorganizimi i fushatave të njëpasnjëshmedhe aktiviteteve të pandërprera për t’iparandaluar/për t’u ballafaquar me sjelljete këqija, që janë paraqitur si pasojë e jetësnë këtë kohë. Materia, kënaqësitë, dëfrimidhe plotësimi i pafjalë i pasioneve tëshpirtit janë elementet që mbizotërojnë nëpërshkrimin e jetës të kësaj kohe.Domosdoshmëri e një projektit të tillëështë edhe monitorimi i shkallës sëzbatimit të urdhrave fetare, si dhe tëkomunikimit/lidhjeve shoqërore, ngaseprobleme të shumta vërehen në këtosegmente të jetës së myslimanit.

Kemi nevojë për shoqata që do tëanalizojnë problemin e largimit e të rinjvenga namazi në xhami, me braktisjen eleximit dhe librave, me problemin eduhanit, drogës dhe alkoolizmit tek tërinjtë.

Konsumizmi që po manifestohet meshpenzime të pakuptimta, moskujdesi ndajmjedisit dhe resurseve për një jetë normalenë këtë tokë, problemi i gjumit të vonshëm,obeziteti, mungesa e aktiviteteve sportive,përdorimi i pijeve energjetike dheprodukteve për rritjen e vëmendjes,mungesa e planifikimit dhe mbizotërimi irastësisë, zhvlerësimi i kohës... janë njësërë problemesh që kërkojnë përkufizim,planifikim dhe angazhim për zgjidhjen etyre. Përmirësimi i gjendjes në këto pika,që janë vetëm disa nga ato të shumtat, dotë ndihmonte në përmirësimin e cilësisë sëjetës, një qëllim që ne të gjithë duhet tasynojmë.

NNëë ffuunndd kkuujjtt ii ddrreejjttoohheenn kkëëttoo ffjjaallëë??Këto fjalë ua drejtoj njerëzve që janë të

vetëdijshëm dhe që e kanë brengëardhmërinë e umetit, e që elhamdulilahjanë të shumtë. Umeti ka miliona të rinj qëpresin me padurim të angazhohen nëaktivitete pozitive që do të kontribuojnë nëpërmirësimin e përgjithshëm dhe ështëdetyrë e brezave më të vjetër që t’usigurojnë institucione dhe shoqatanëpërmjet të cilave ata duhet tëangazhohen. Me rëndësi thelbësore përrealizimin e këtij projekti është bindja seangazhimet e shumta qoftë edhe të voglajanë të dobishme, nëse marrin drejtimin eduhur. Ky projekt i madh krahas shtetevedhe heronjve të mëdhenj realizohet meangazhimin e miliona heronjve të vegjël.

PPëërrkktthheeuu:: TTaallhhaa KKUURRTTIISSHHII

...Kemi nevojë për shoqata që do të analizojnëproblemin e largimit e të rin-jve nga namazi në xhami, mebraktisjen e leximit dhelibrave, me problemin eduhanit, drogës dhealkoolizmit tek të rinjtë...

“

“

12

AKIDE

SHKRUAN: BLEDAR HAXHIU

Feja Islame në të gjithë tërësinë e saj ështëe ndërtuar mbi dispozita mes urdhërimitdhe ndalimit, hallallit dhe haramit1,

prandaj që njerëzit të jenë të orientuar siçduhet me këto dispozita, Islami nuk e ka

lënë këtë derë të hapur që ta përdorë kushtë dojë e si të dojë, porse ka treguar se ajoështë specifikë e Allahut, Ligjvënësit tëdrejtë e plot urtësi: ““VVeettëëmm AAttiijj ii ppëërrkkeettKKrriijjiimmii ddhhee UUrrddhhëërriimmii (gjykimi).. QQooffttëë

bbeekkuuaarr AAllllaahhuu,, ZZoottii ii bboottëëvvee!!””2 Pra, në këtë

KUSH ËSHTË KOMPETENT TË BËJËHALLALLIN DHE HARAMIN?Ebul Ferexh ibën Xheuzi –Allahu e mëshiroftë-, ka thënë për ata që flasin për fenë, apo japin fetva pa dije:“Njerëz të tillë, janë sikurse ai që i orienton udhëtarët pa e njohur rrugën, si i verbëri që dëshiron t’i tregojëkiblen njerëzve dhe sikurse ai që nuk e ka haberin nga mjekësia e që bën si doktor; madje ai është më i keqse të gjithë këta”.

1 Hallall ka kuptimin të lejuara, ndërsa haram ka kuptimin të ndaluara. 2 Araf, 54.


AKIDE

pikë Islami e ka të përcaktuar, se ai qëzotëron të bërit hallall dhe haram ështëvetëm Ligjvënësi i drejtë -Allahu iLartësuar-, duke e hequr këtë kompetencënga duart e njerëzve. Kështu që nuk kamundësi askush që ta marrë këtë të drejtë,qoftë ai monark, sulltan apo dijetar.

E gjithë kjo fjalë na tregon qartë dheprerë, se hallall është vetëm ajo që është elejuar në tekstet e Kuranit dhe Sunetit3,sikurse haram është vetëm ajo që është endaluar po në këto dy burime. Ndaj çdokushqë përpiqet që një gjë të tillë ta bëjë të drejtëdhe funksion të tijin, ai sigurisht që e kakaluar kufirin dhe ka kundërshtuar tëdrejtën hyjnore në legjislacionin përkrijesat. Madje nëse njerëzit i pasojnë tëparët e tyre –qofshin pushtetarë apodijetarë-, në bërjen hallall apo haram tëgjërave, të cilat nuk janë të tilla në Kurandhe Sunet, ata s’kanë bërë gjë tjetërpërveçse i kanë marrë këta njerëz si zota nëvend të Allahut.

Allahu i Lartësuar tregon në KuraninFamëlartë, se si ranë në këtë lloj shirku4

popujt e mëparshëm, ku na tregon: ““NNëëvveenndd ttëë AAllllaahhuutt,, aattaa kkaannëë zzggjjeeddhhuurr ppëërr zzoottrraabbiinnëëtt ddhhee mmuurrggjjiitt ee ttyyrree,, ssii ddhhee MMeessiinnëë,, ttëëbbiirriinn ee MMeerrjjeemmeess,, nnddëërrkkoohhëë qqëë jjaannëëuurrddhhëërruuaarr ttëë aaddhhuurroojjnnëë vveettëëmm nnjjëë ZZoott,,ppëërrvveeçç ttëë CCiilliitt nnuukk kkaa ttjjeettëërr qqëë mmeerriittoonn ttëëaaddhhuurroohheett.. II llaarrttëëssuuaarr qqooffttëë AAii mmbbii ggjjiitthhççkkaaqqëë iiaa sshhooqqëërroojjnnëë (në adhurim)””..5 Në njëhadith të saktë përcillet, se kur i dëgjoi këtoajete shoku i Profetit sal-lallahu alejhi ueselem, Adij ibën Hatimi6 i tha Profetit: “Po

ne nuk i kemi adhuruar ata”. Profeti e pyeti:“A nuk i bënin ata gjërat e ndaluara tëlejuara dhe ju i konsideronit si të lejuara(hallall)? A nuk i bënin ata gjërat e lejuara tëndaluara dhe ju i konsideronit si të ndaluara(haram)?” “Po -u përgjigj ai-, kjo është evërtetë”. Atëherë Profeti i tha: “Ky ështëadhurimi që i bënit ju atyre”.7

Shejhul Islam Ibën Tejmije –Allahu emëshiroftë- përmend se Rabia ibën Enesi ika thënë Ebu Alijes: “Si ranë Bijtë e Israilit(çifutët) në këtë lloj idhujtarie?” Ai upërgjigj: “Ata ranë në këtë lloj idhujtarie përfaktin se gjetën në librin e Zotit atë me tëcilën u urdhëruan dhe ndaluan dhe thanë:“Ne do të veprojmë si na thonë rabinët, atëqë na e urdhërojnë ata, do ta kryejmë dheatë që ata na e ndalojnë do ta lëmë, kështuata vepruan se ç’thanë njerëzit dhe ehodhën pas shpine librin e Allahut”.Gjithashtu ky dijetar përmend edhe fjalën eEbul Buhteriut, i cili ka thënë: “Ata nuk uranë në sexhde këtyre njerëzve, madje nësedo të ishin urdhëruar që t’i adhuronin, atakurrë nuk do ta kishin bërë, por ata iurdhëruan duke ua bërë të lejuarat e Allahuttë ndaluara dhe të ndaluarat e Allahut tëlejuara dhe ata iu bindën e kështu ranë nëhyjnizimin e tyre”.8

...Disa të cilët japin fetvakëtu e meritojnë burgun mëtepër sesa hajdutët...“ “

3 Kjo për shkak se Profeti flet në emër të Allahut dhe me shpalljen e Allahut: “Ai nuk flet sipas qejfit të vet,por ajo (që thotë) është vetëm shpallje hyjnore, që i vjen atij”. Nexhm, 34.

4 Idhujtari, sepse në këtë rast këtyre njerëzve u kanë dhënë kompetencat e Allahut, sepse vetëm Ai ka tëdrejtë të vendosë ligje dhe kjo është e drejtë ekskluzive vetëm për Të.

5 Teube, 31. 6 Sahab, i cili para se të pranonte Islamin kishte qenë i krishterë. 7 E përcjell Tirmidhiu dhe Imam Ahmedi, hadithi është i saktë. 8 Mexhmuatu el Fetava 7/67.

14

AKIDE

Nga sa u tha më lart del qartërrezikshmëria e konsiderimit hallall apoharam, të gjërave, të cilat nuk janë të tilladhe kjo duhet të na vlejë si njëparalajmërim që të mos flasim pa dije nëlidhje me këto çështje, sepse kur dikushthotë se kjo është e lejuar apo kjo është endaluar, atëherë ai ka folur në emër tëAllahut dhe të flasësh në emër të Allahut padije është vërtet një çështje e rrezikshmedhe gënjeshtër për Allahun. Allahu natërheq vërejtjen në Kuran, kur thotë:““PPrraannddaajj mmooss tthhoonnii mmee ggjjuuhhëëtt ttuuaajjaa ttëërrrreemmee:: ““KKjjoo ëësshhttëë ee lleejjuueesshhmmee ee kkjjoo eennddaalluuaarr””,, qqëë kkëësshhttuu ttëë ttrriilllloonnii ggëënnjjeesshhttrraappëërr AAllllaahhuunn.. MMee ssiigguurrii,, aattaa qqëë ttrriilllloojjnnëëggëënnjjeesshhttrraa nnddaajj AAllllaahhuutt,, nnuukk ddoo ttëësshhppëëttoojjnnëë””..9 Dhe: ““TThhuuaajj:: ““ÇÇffaarrëë mmeennddoonniijjuu ppëërr uusshhqqiimmiinn qqëë jjuuaa kkaa zzbbrriittuurr AAllllaahhuu,,nnjjëë ppjjeessëë ttëë ttëë cciilliitt ee bbëënnii ttëë nnddaalluuaarr ee nnjjëëppjjeessëë ttjjeettëërr ttëë lleejjuuaarr??”” TThhuuaajj:: ““AA jjuu kkaalleejjuuaarr AAllllaahhuu ppëërr kkëëttëë aappoo ppoo sshhppiiffnniiggëënnjjeesshhttrraa ppëërr AAllllaahhuunn??””10

Ajetet tregojnë qartë rrezikshmërinë emadhe që ka të konsiderosh si të ndaluaratë e cila nuk është e tillë në fenë e Allahutdhe anasjelltas, ndaj dhe me të drejtëgjejmë tek selefët11, se tregonin një kujdestë madh në lidhje me fetvatë dhe të foluritpër fenë e Allahut në përgjithësi, gjë e cilaështë për të ardhur keq kur nuk shihet metë njëjtën rrezikshmëri nga shumë prejmuslimanëve të sotëm, për faktin seçdokush merr iniciativën për të folur, përtë dhënë mësime dhe gjykime, edhe psemund të ketë shumë pak ditë në këtë fe,madje edhe pse ndoshta nuk është ulurndonjëherë në jetën e tij përpara

dijetarëve.Imam Maliku tregon: “Një burrë hyri një

herë tek Rabia ibën Ebi Abdurrahman12 dhee gjeti duke qarë. Çfarë ke që qan? -e pyetiai duke u frikësuar për të nga gjendja në tëcilën ai ishte. Ai prapë e pyeti dhe i tha:“Mos vallë të ka rënë ndonjë fatkeqësi?” Eai iu përgjigj: “Jo, porse po pyeten njerëz,të cilët nuk kanë dije dhe po ndodh nëIslam një çështje e madhe! Më pas i tregoipër injorantët kur do të drejtojnë (prijnë)njerëzit dhe të cilët do t’i devijojnë ata ngae vërteta duke thënë: “Disa të cilët japinfetva këtu e meritojnë burgun më tepërsesa hajdutët”.13 Allahu e mëshiroftë këtëdijetar nga tabiinët, çfarë do të thoshte edo të vepronte ai, nëse do të jetonte nëkohën tonë?

Por meqenëse në shumicën e rastevejanë pushtetarët dhe dijetarët ata që biennë këtë sprovë -bërjen e hallallit haramdhe të kundërtën-, dhe ata të cilët pasohennga njerëzit, patjetër na del detyrë tësqarojmë sadopak, se si vlerësohen

...I bëj thirrje të gjithëthirrësve dhe imamllarëve, që të qortojnë besimtarëtdhe t’u tërheqin vërejtjenatyre, në mënyrë që të mosflasin për fenë e Allahut papasur dije...

“

“9 Nahël, 116. 10 Junus, 59. 11 Të parët tanë të mirë, prej sahabeve, tabiinëve dhe dijetarëve, të cilët kanë ecur me metodën e tyre. 12 Një nga dijetarët tabiinë prej të cilit ka mësuar imam Maliku –Allahu e mëshiroftë. 13 Xhami bejan el ilmi ue fadlihi, 578.


AKIDE

pasuesit e tyre në këto qëndrime. Shejh Muhamed ibën Salih el Uthejmin

–Allahu e mëshiroftë-, gjatë komentimit tëhadithit të lartpërmendur në librin e tij:“Kaulul Mufid ala kitab Et Teuhid” thotë:“Dije se pasuesit dhe ndjekësit e dijetarëvedhe qeveritarëve, në lidhje me hallallin dheharamin ndahen në tre kategori:

a)- T’i pasojnë në këtë çështje duke qenëtë kënaqur me vendimet e tyre dhe dukeurryer vendimin e Allahut; njerëz të tillëjanë jobesimtarë, sepse kanë urryer atë qëka zbritur Allahu, kështu që Allahu ua kaçuar dëm punët e tyre.

b)- T’i pasojnë ata, por njëkohësisht janëtë vetëdijshëm dhe të kënaqur me gjykimine Allahut, si dhe e pranojnë se gjykimi iAllahut është më i mirë dhe më ipërshtatshëm për njerëzit dhe shtetet,porse i pasojnë këta njerëz për shkak tëepshit apo të përfitimeve materiale. Njëperson i tillë nuk konsiderohet jobesimtar,porse ai është i prishur dhe konsiderohet sigjynahqar.

c)- T’i pasojnë ata duke mos pasurdituri, apo duke menduar se ky që ata kanëvepruar është gjykimi i Allahut. Njerëz tëtillë ndahen në dy kategori:

1- Njerëz të cilët mund të arrijnë tek evërteta, porse që e kanë neglizhuar; të tillëtkonsiderohen gjynahqarë, sepse Allahu kaurdhëruar që të pyeten dijetarët në rastekur njeriu është i paditur.

2- Njerëzit, të cilët nuk kanë dije dhe qënuk kanë mundësi të arrijnë të mësojnë,kështu që ai i pason ata duke i imituar dhemendon se kjo është e vërteta. Këta njerëznuk kanë përgjegjësi (e as mëkat), sepse atabënë atë që u urdhëruan dhe janë të

justifikuar në ndjekjen e tyre, prandajështë përcjellë se Profeti sal-lallahu alejhiue selem ka thënë: “Atij që i jepet fetva padije, gjynahu i tij bie mbi atë që ia dha këtëfetva…”.14 Nëse ne do ta ngarkonim atë memëkat për shkak të gabimit të tjetërkujt;atëherë sigurisht që do ta vendosnim nëvështirësi e siklet dhe njerëzit nuk do tëkishin më siguri nga askush, nga frika semos konsideroheshin gjynahqarë.15

Edhe një herë duam të vëmë theksin, sekjo çështje është e rrezikshme, ndaj i bëjthirrje të gjithë thirrësve dhe imamllarëve,që të qortojnë besimtarët dhe t’u tërheqinvërejtjen atyre, në mënyrë që të mos flasinpër fenë e Allahut pa pasur dije e kështu tëhumbin veten e të tjerët, por le t’ia lënëkëto çështje që t’i trajtojnë dijetarëtkompetentë apo nxënësit e dijes, nëse duantë jenë të shpëtuar. Imam Ibën Hazm elEndelusi –Allahu e mëshiroftë- ka thënë:“Nuk ka sëmundje më të keqe për dijen dhedijetarët, se sa hyrja e të huajve, të cilëtnuk janë kompetentë; sepse ata janëinjorantë dhe mendojnë sikur dinë dheprishin duke menduar se rregullojnë”.16

Ndërsa Ebul Ferexh ibën Xheuzi –Allahue mëshiroftë-, ka thënë për ata që flasin përfenë, apo japin fetva pa dije: “Njerëz tëtillë, janë sikurse ai që i orienton udhëtarëtpa e njohur rrugën, si i verbëri që dëshiront’i tregojë kiblen njerëzve dhe sikurse ai qënuk e ka haberin nga mjekësia e që bën sidoktor; madje ai është më i keq se të gjithëkëta”.17

14 Ahmedi, Ebu Daudi dhe Ibnu Maxhah. Shejh Albani e ka konsideruar këtë hadith të mirë. 15 Kaulul Mufid ala kitab Et Teuhid, 2/739-740. 16 Mudavatu Nufus, 1/345. 17 I’lam el Muaki-ine, 6/131.

16

DRITARE

DR. JUSUF IBËN ABDULLAH ESH-SHUBEJLI

PPyyeettjjee: Jam një student që studioj në njështet perëndimor dhe gjatë qëndrimit timatje më ka rënë rasti të diskutoj me disamuslimanë, të cilët i japin përparësimendjes për pranimin e argumenteve tëfesë. Ata duke diskutuar me mua rreth tëqenit haram të kamatës më thoshin, segjendja sot në botë në kohën e globalizmitdhe të bursave ndërkombëtare të detyrontë punosh me kamatë. U mundova t’uashpjegoja gjynahun e madh që ka kamata,por për fat të keq pa asnjë farë vlere.Kërkoj prej shkëlqesisë tuaj të më tregonisesi të diskutoj me ta, si dhe librat që mëduhet të lexoj për të diskutuar me të tillënjerëz? Allahu jua shpërbleftë me të mira!

PPëërrggjjiiggjjaa: Me këta njerëz mund tëdiskutosh në disa pika:

SSëë ppaarrii: Atyre duhet t’u sqarosh, se ciliështë detyrimi i muslimanit karshiteksteve të Kuranit dhe Sunetit dhe se si aiduhet t’i nënshtrohet dhe t’i bindet

A ËSHTË KAMATA NJËDOMOSDOSHMËRIEKONOMIKE BOTËRORE?Njeriu duhet të besojë gjithmonë në mënyrë të patundur, se gjykimi iAllahut është për të më i miri në përfitimet e kësaj bote dhe në botëntjetër, nëse njeriut i duket ndryshe kjo vjen si pasojë e mangësisë së tijnjerëzore, sepse Allahu është Ai që i ka vënë këto ligje dhe Ai e di çfarëështë më e mirë për njerëzit, sesa ç'mund të dinë njerëzit për veten e tyre


DRITARE

gjykimit të Allahut, dhe se besimtari nukmund të jetë besimtar i vërtetë përderisaai nuk gjykon në bazë të teksteve të fesë: aia pranon logjika e tij e mangët dhedëshira e tij apo jo. Të besosh tek Allahu dotë thotë, që njeriu t’i nënshtrohetplotësisht gjykimit të Zotit, Allahu thotë:““PPoorr jjoo,, ppëërr ZZoottiinn ttëënndd!! AAttaa nnuukk jjaannëëbbeessiimmttaarrëë ddeerriissaa ttëë mmooss zzggjjeeddhhiinn ttyy ppëërr ttëëggjjyykkuuaarr nnëë ttëë ggjjiitthhaa mmoossmmaarrrrëëvveesshhjjeett mmeessttyyrree,, ddeerriissaa ttëë mmooss mmbbeetteett nnëë vveetteenn ee ttyyrreeaassnnjjëë ppiikkëë kkuunnddëërrsshhttiimmii nnddaajj vveennddiimmeevveettëë ttuuaa ddhhee ddeerriissaa tt’’ii pprraannoojjnnëë aattoo(vendimet e tua) pplloottëëssiisshhtt ttëë nnëënnsshhttrruuaarr..””(Nisa: 65)

SSëë ddyyttii: Njeriu duhet të besojëgjithmonë në mënyrë të patundur, segjykimi i Allahut është për të më i miri nëpërfitimet e kësaj bote dhe në botën tjetër,nëse njeriut i duket ndryshe kjo vjen sipasojë e mangësisë së tij njerëzore, sepseAllahu është Ai që i ka vënë këto ligje dheAi e di çfarë është më e mirë për njerëzit,sesa ç’mund të dinë njerëzit për veten etyre, Allahu thotë: ““AA mmooss kkëërrkkoojjnnëëaattëëhheerrëë ggjjyykkiimmiinn ee kkoohhëëss ssëë iinnjjoorraannccëëss(padijes, para Islamit)?? EE kkuusshh ëësshhttëë mmëë iimmiirrëë nnëë ggjjyykkiimm ssee ssaa AAllllaahhuu ppëërr nnjjëë ppooppuullllqqëë kkaa nnjjëë bbeessiimm ttëë ffoorrttëë??”” (Maide: 50)

SSëë ttrreettii: Fakti që sistemi i praktikuarnëpër tregjet botërore është sistemi ifajdeve kjo nuk do të thotë, se ai është mëi mirë se sistemi ekonomik islam. Kjo sepsepërhapja e sistemit të fajdesë ka pasurarsyet dhe rrethanat e veta pse ështëpërhapur. Një nga këto arsye ështëmbështetja e madhe që i kanë dhënë këtijsistemi organizatat kapitaliste dhe ata qëkanë në dorë pushtetin, dhe ata janëpërfituesit e parë prej tij. Kjo gjë ushoqërua me dobësinë politike në të cilënndodhet bota islame, gjë që solli edhemungesën e alternativave të përshtatshmeqë jep sheriati. Fakti që shtetet kapitaliste

kanë arritur më tepër se kushdo mirëqeniemë të lartë ekonomike nuk do të thotëdomosdoshmërish, se e gjitha kjo kaardhur si rezultat i suksesit të sistemitekonomik të tyre. Janë disa faktorë qëkanë kontribuar për këtë gjë, ku më tërëndësishmit prej tyre janë: stabilitetipolitik, ndërtimi i organeve të shoqërisëcivile, pushteti legjislativ, ai gjyqësor e ipërmbarimit në atë nivel, sa ua kanëkaluar shumë shteteve, por një ngafaktorët më të rëndësishëm ështëshfrytëzimi që i kanë bërë këto shtetepasurive të vendeve të tjera. Vënia nëpunë e të gjitha potencialeve ushtarake,politike, informative për të mbështetursistemin e tyre ekonomik, nën lloj-llojemrash, herë në emër të kolonializmit,herë nën presionin e jashtëm, endonjëherë me embargo ekonomike, apoluftën kundra terrorizmit, e ndonjëherëme pretendimin për reformaadministrative, apo edhe me forma nga mëtë ndryshmet, quaji si të duash. Një njeri izgjuar është në gjendje ta kuptojë, seqëllimi i të gjithë këtyre arsyeve dheemërtimeve nuk është gjë tjetër veçsetrysnia ndaj vendeve të tjera dhe

...Fakti që shtetet kapitalistekanë arritur më tepër sekushdo mirëqenie më të lartëekonomike nuk do të thotëdomosdoshmërish, se e gjithakjo ka ardhur si rezultat isuksesit të sistemit ekonomiktë tyre...

“

“

18

DRITARE

përthithja e pasurive të tyre, si dhepengimi i çdo lloj përpjekjeje për tëkonkurruar shtetet kolonizatorë.

SSëë kkaattëërrttii: kushdo që vështron mevëmendje gjendjen aktuale është nëgjendje të dallojë mjerimet dhefatkeqësitë, që ka sjellë sistemi kapitalistndaj kombeve dhe shoqërive. Mund tëshohësh se si një shtet i tërë rrënohetekonomikisht brenda pak ditëve për shkaktë situatave që krijohen nga natyra e këtijsistemi, ashtu siç mjafton të dimë se mëtepër se gjysma e banorëve të tokës qëjetojnë në sistemin kapitalist, jetojnë nëvarfëri, vetëm 5% e njerëzve të botëszotërojnë gjysmën e pasurisë të mbarënjerëzve, madje vetë treguesit ekonomikëtë shteteve kapitaliste tregojnë se tëpasurit vijnë duke e shtuar pasurinë e tyre,në mënyrë të vazhdueshme në llogari të tëvarfërve, dhe e gjithë kjo vjen si pasojë emekanizmit me të cilin funksionon sistemikapitalist, që nuk bën gjë tjetër veçse ishton pasurinë të pasurit dhe e varfëronedhe më tepër të varfrin. E si shpresojnëata pastaj të përhapet mirëqenia në botënën udhëheqjen e këtij sistemi?!

SSëë ppeessttii: në dy dekadat e fundit në vetështetet perëndimore janë shfaqur disaforma ekonomike alternative, të cilatpajtojnë me Sheriatin Islam, siç janë përshembull ato që quhen ‘’Fondet einvestimit’’ (Investment funds), të cilatpunojnë sipas sistemit të ortakërisë nëfitim dhe në humbje, gjë të cilin Islami e kanjohur që para më se katërmbëdhjetëshekujsh. Këto fonde kanë pasur një suksestë jashtëzakonshëm në krahasim mesistemin e interesave bankare (fajdeve),gjë që ka shtyrë shumë shtete evropiane,me në krye Gjermaninë, që kjo formë tëjetë një nga praktikat kryesore nëaktivitetin e bankave tregtare, dhe kjombasi ishte fiksuar në mendjet e njerëzve

për shekuj me radhë se aktiviteti i bankavekufizohej vetëm në dhënien dhe marrjen ekredive me kamatë. Mjafton që të dimë sevlera tregtare e fondeve investuese vetëmnë Amerikë i kalon tre trilion dollarët,sipas mendimit tim fondet e investimitjanë një hap në drejtimin e duhur për t’iularguar sistemit të kamatës dhe për tëmbështetur investimet që veprojnë sipassistemit të fitimit të bazuara në aktet eortakërisë.

SSëë ggjjaasshhttii: për ta plotësuar po bëj njëkrahasim të shpejtë ndërmjet fitimit qënxirret nga sistemi që bazohet në ortakëridhe nga fitimi që nxirret nga sistemi ikamatës. Sheriati Islam e ka ndaluarkamatën dhe e ka lejuar fitimin pa fajdepër të realizuar synime dhe interesa tëlarta, që janë në të mirë të gjithënjerëzimit, siç është largimi i padrejtësisëndaj tyre dhe realizimi i drejtësisë. Njeriumegjithëse i paditur dhe mizor, gjë që ekarakterizon natyrën e tij tëpavëmendshme e mbrapakthyese, nukngurron t’i nënshtrohet dhe t’i bindet çdolloj ligji që shpikin banorët e tokës, megjithë padrejtësitë dhe tiraninë që mbartinnë vetvete ato ligje. Islami e ka ndaluarkamatën, sepse ajo shkakton padrejtësidhe të këqija mes njerëzve, ndërsa e kalejuar fitimin tregtar, sepse ai është idrejtë dhe mbarëvajtës mes njerëzve. Le tëshohim tani disa nga pasojat ekonomike tëçdonjërit prej tyre:

1- Fitimi tregtar pa kamatë realizonsynimet për zhvillimin e vendit në tëkundërt me kamatën, që bën të kundërtën,kjo sepse me përjashtim të disa kredive qëjepen për zhvillim nga organizata tëposaçme, tregu i kredive është një tregafatshkurtër, që do të thotë sekredidhënësit i shmangen më shumëkredive afatgjata nga frika e ndryshimit tëvlerës së interesit, apo e rënies së fuqisë


DRITARE

blerëse të monedhës, apo e ndryshimit tëkursit të parave. Ndaj ka një mospërputhjetë qartë ndërmjet synimeve tëkredidhënësve dhe nevojës për investimeafatgjata në fushat ekonomike jetësore,qëllime të cilat nuk mund të realizohenpërveç nëse merret fitimi tregtar pakamatë si standard prodhimi.

2- Sistemi i fitimit tregtar siguronkalimin e kapitalit në shoqëri në njëkapital prodhues duke kontribuar nëprojektet industriale, bujqësore etj. Ndërsasistemi i kamatës i bën njerëzit që t’ivendosin kursimet e tyre monetare nëpërbanka kundrejt një interesi të ulët, të ciline përcakton banka, e më pas bankat ikalojnë paratë jashtë vendit, duke u marrëatyre interesa të siguruara, duke moskontribuar kështu këto para në zhvilliminekonomik të vendit.

3- Fitimi tregtar është një faktor merëndësi në shpërndarjen e pasuriveekonomike në të kundërt me kamatën, ecila është një mjet i keq dhe mashtrues nëpërcaktimin e këtyre pasurive. Kjo sepsemekanizmi i fitimit tregtar nxit që paratëtë drejtohen drejt investimeve më tëdobishme dhe që sjellin më tepër tëardhura, ndërkohë që kamata më shumëfavorizon projektet e mëdha meargumentin se ato janë më të afta për tëshlyer kredi të mëdha dhe me interes tëvogël, pa marrë parasysh sesa prodhimtareato janë, gjë që çon në përqendrimin epasurive në duart e një pakicefajdexhinjsh.

4- Fitimi që nxirret si rezultat i lidhjessë parasë me punën, dhe të ardhuratmonetare të realizuara në pajtim me këtësistem janë të lidhura me mallrat dheshërbimet e domosdoshme, që përkundrejti sigurohen shoqërisë, dhe kjo në dallimme sistemin e kamatës, ku bankattradicionale përfshijnë në proceset e

dhënies së kredive shtimin e parave tëofruara, gjë që lejon shtimin e trysnisëinflacioniste.

5- BBaannkkaatt ggjjaattëë sshhffrryyttëëzziimmiitt ttëëddeeppoozziittaavvee nnëëppëërrmmjjeett ssiisstteemmiitt ttëë kkaammaattëësskkrriijjoojjnnëë mmoonneeddhhaa aarrttiiffiicciiaallee,, ttëë cciillaatt nnjjiihheennmmee eemmrriinn ssiigguurraacciioonnee ttrreeggttaarree,, dduukkeemmaarrrrëë kkëësshhttuu nnëë ddoorrëë kkoommppeetteennccëënn lliiggjjoorreettëë sshhtteettiitt ppëërr nnxxjjeerrrrjjeenn ee ppaarraassëë,, ffuunnkkssiioonnkkyy qqëë kkaa ppëërrggjjeeggjjëëssiittëë ee vveettaa.. Studiuesitmuslimanë nuk janë ata të vetmit që ekritikojnë një praktikë të tillë, por edheshumë ekonomistë perëndimor janë të njëmendimi se siguracioni që japin bankatqoftë për fondet e amortizimit apo tëprodhimit janë në gjendje të shkaktojnëlëkundje të sistemit ekonomik, kjo sepsenë vendet kapitaliste shitblerjet nukkryhen më me flori, argjend apokartëmonedha, përveç rasteve të rralla,ndërsa pjesa më e madhe kryhen me çeqe.Ajo çka ndodh në realitet është se bankatgjatë periudhave të mirëqenies zgjerohennë dhënien e kredive duke hapur derën ehuadhënieve, që i shumëfishojnë fondet etyre, e ndërsa në periudhat e ngecjesekonomike tërhiqen nga dhënia e huavedhe i detyrojnë klientët e tyre të paguajnë,pikërisht kjo dhënie dhe marrje, të cilën ekomandojnë fajdexhinjtë e bankave ështënjë nga faktorët kryesorë, që tronditstrukturën ekonomike dhe çon nëvazhdimësinë e krizave.

6- Dhe çudia e njeriut nuk ka të sosur,kur ne mësojmë se ka pasur dijetarëmuslimanë të hershëm, të cilët kanë folurpër dëmet ekonomike që sjell kamata, athua sikur ata po përshkruajnë gjendjen errënimit, që po përjeton sot botafinanciare. Imam Gazaliu- Allahu emëshiroftë, thotë: “Kamata është ndaluar,sepse ajo i pengon njerëzit të merren mepunë dobiprurëse, kjo sepse ai që zotëronpara, nëse arrin që nëpërmjet kamatës t’i

20

DRITARE

shtojë ato para herët apo vonë, ai nukështë në gjendje më të punojë për tësiguruar jetesën me anë të tregtisë apozejtarisë, dhe kjo gjë çon pikërisht nëndërprerjen e dobive mbarë njerëzore. Siçedhe dihet, interesat e shoqërisë mund tëplotësohen vetëm nëpërmjet tregtisë,zejtarisë, industrisë dhe ndërtimit.” Endërsa Ibën Kajimi -Allahu e mëshiroftë,kur flet për dëmet që shkaktohen ngafitimi i parave me anë të parave(kambizmit) dhe urtësinë pse është endaluar kamata e parasë me paranë (ribael-fadël) thotë: “Vlera e parasë ështëkriteri nëpërmjet të cilit njihet vlera emallrave, ndaj dhe ai duhet të jetë ipërcaktuar dhe i kufizuar, as të mosngrihet e as të mos ulet. Nëse parasë ingrihet dhe i ulet vlera si mallrave,atëherë nuk do të kemi dot një vlerëmonetare të përcaktuar me të cilën do tëmund të vlerësojmë mallrat. Nevoja enjerëzve për një vlerë monetare me tëcilën do të vlerësonin shitblerjen është njënevojë e domosdoshme për të gjithë. Kjogjë mund të arrihet vetëm me anë të njëçmimi nëpërmjet të cilit do të njihet vlerae gjërave dhe kjo kërkon që të ketë njëvlerësues apo një vlerë monetare me tëcilën do të bëhet vlerësimi i sendeve dhe të

jetë e njëjtë gjatë gjithë kohës, dhe kyvlerësues (pra, paraja) të mos vlerësohetnga diçka tjetër dhe të shndërrohet nëmall që i ngrihet dhe i ulet çmimi dukeprishur kështu marrëdhëniet financiaremes njerëzve. Një dëm të tillë mund tashohësh mes njerëzve, që kur paratë janëkthyer në mall për të nxjerrë fitime, sapadrejtësi e sa të këqija ka sjellë një gjë etillë. Paratë nuk janë qëllim në vetvete,por mjet për të siguruar mallin e nëseparatë konsiderohen si mall që mund tëblihen e shiten atëherë pikërisht kjo gjë iprish marrëdhëniet financiare mesnjerëzve.” Në komentin e Kuranit tëtitulluar El-Menar autori thotë: “Ka edhenjë aspekt tjetër pse është ndaluar kamatadhe jo tregtia, dhe ky aspekt qëndron nëfaktin që paratë, si floriri dhe argjendi,janë bërë për të vlerësuar koston e gjërave,që iu vlejnë njerëzve në jetë, e nëse kjo gjëndryshon dhe vetë paraja bëhet qëllimtregtie, atëherë një gjë e tillë çon nëlargimin e pasurisë nga duart e shumicëssë njerëzve, dhe në kufizimin e saj në duarte atyre pak njerëzve, që merren vetëm mepërfitimin e parasë nëpërmjet parasë. Dhesë fundi disa tituj librash të vlefshëm përkëtë temë:

1- Nahue nidhami nakdij adil (Drejt njësistemi të drejtë financiar) Dr. MuhamedUmer Shebabira botuar nga InstitutiBotëror i Mendimit Islam www.iiit.org

2- Meusuatul iktisad el-Islami(Enciklopedia e ekonomisë islame) Dr.Muhamed Abdulmunim Xhemal

3- Si edhe shumë prej botimeve tëInstitutit të Shkencave Islame dhe Arabeme qendër në Amerikë www.iiasa.org

nnggaa aarraabbiisshhttjjaa:: JJuussttiinniiaann TTOOPPUULLLLII

...Mjafton të dimë se mëtepër se gjysma e banorëve tëtokës që jetojnë në sisteminkapitalist, jetojnë në varfëri,vetëm 5% e njerëzve të botëszotërojnë gjysmën e pasurisëtë mbarë njerëzve...

“

“


HALID SEHABI

Islami është ajo fe, që na mëson se si duhet tëjenë marrëdhëniet tona me njëri-tjetrin.Parimi më i rëndësishëm i saj, që duhet të

zbatohet në këtë aspekt është të duam dhe tëurrejmë për hir të Allahut. Profeti Muhamed,paqja qoftë mbi të, ka thënë: “Kushdo që do për

hir të Allahut, urren për hir të Allahut, jep përhir të Allahut, dhe ndalon për hir të Allahut,vërtet ka përsosur besimin e tij.”

Ky është parimi më i rëndësishëm, me tëcilin duhet të rregullojmë marrëdhëniet tona.Kjo siguron që marrëdhëniet tona me njerëzit etjerë nuk janë të bazuara në interesatpersonale apo motive të tjera. Një muslimannuk duhet të mendojë: ÇÇffaarrëë mmuunndd ttëë nnxxjjeerrrr

DRITARE

SI DUHET TA TRAJTOJMËNJËRI-TJETRINImam Fudejli ka thënë: "Shpesh, kur njerëzit e braktisin njëri-tjetrin, kjo është për shkak të barrës që ataimponojnë mbi njëri-tjetrin." Kur njerëzit merren lehtësisht (thjeshtësisht) me njëri-tjetrin, kjo rrit dashurinëqë ekziston mes tyre

22

DRITARE

((ppëërrffiittoojj)) nnggaa aaii?? Marrëdhënie të tilla të cekëtavazhdojnë vetëm aq kohë sa ka disa përfitimepersonale dhe vijnë në përfundim, kur këtointeresa janë plotësuar, aty mbaron miqësia etyre.

Nga ana tjetër, një marrëdhënie e bazuar nëdashurinë për hir të Allahut është njëmarrëdhënie jetëgjatë, që kurrë nuk do t’i vijëfundi, as edhe me vdekje. Ajo do të vazhdojëpërgjithmonë. Profeti, paqja qoftë për të,thotë: “... janë shtatë persona që do të jenënën hijen e Allahut, atë Ditë që nuk do tëketë Hije tjetër përpos Hijes së Tij... dhe aipërmendi në mesin e tyre do të jenë edhe“dy burra të cilët duhen në emër të Allahut,janë shoqëruar dhe të tillë kanë mbetur gjer nëndarje (vdekje) “.

Ibën Haxheri në komentin e tij mbi këtëhadith e bën të qartë: “Edhe pse në këtë hadithpërmenden burrat në formulimin e fjalisë,gratë janë me siguri të përfshira në kuptimin etij.” Ka të drejta të shumta që njerëzit kanëmbi njëri-tjetrin. Këto të drejta na ndihmojnëtë formojmë marrëdhëniet tona. Unë do të dojatë përmend shkurtimisht tetë nga këto tëdrejta, që ne si muslimanë duhet të përpiqemiseriozisht për t’i vënë në praktikë nëmarrëdhëniet tona me njëri-tjetrin. Do t’ipërforcoj këto tetë të drejta me shembujpraktikë nga jeta e paraardhësve tanë të

devotshëm. 1. Është një e drejtë financiare që ne kemi

mbi njëri tjetrin. Kushdo prej nesh ka detyrëne sigurimit të mbështetjes financiare për dikëqë është në nevojë. Megjithatë ne nuk duhet tadëmtojmë veten tonë për ta bërë këtë.

Profeti Muhamed, paqja qoftë mbi të, nanjofton se Allahu thotë: “Dashuria ime bëhet edetyrueshme për ata që u japin të tjerëve përhir Timin.” Jazid ibën Abdumalik tha:“Ndjehem i turpëruar para Allahut për t’ikërkuar Atij të hyj në Xhenet njëri ngavëllezërit e mi dhe pastaj të jem koprrac për t’idhënë një monedhë ari ose argjendi.”

2. Ne duhet gjithashtu të sigurojmë ushqimdhe veshje për ata që kanë nevojë. Allahu ebekoftë Ebu Sulejman Daraniun që ka thënë:“Nëse në të gjithë jetën e kësaj bote kam njëkafshatë ushqim, që është në dorën time,pastaj një vëlla ma kërkon atë, unë do të dojat’ia jepja atë kafshatë atij”.

Ai gjithashtu tha: “Unë mund të vendosnjë kafshatë ushqimi në gojën e vëllait tim përtë gjetur shijen e saj në gojën time.”

3. Ne gjithashtu duhet të mbështesim njëri-tjetrin me përpjekjet dhe punën tonë fizike.Muhamed ibën Xhaferi tha: “Unë e bëjmenjëherë atë që armiqtë e mi duan që unë tabëj, sepse unë urrej që ata të jenë të pakënaqurme mua.” Nëse ky është rasti për armiqtë tanë,atëherë si duhet të sillemi me miqtë tanë?

4. Ne duhet të shprehim ndjenjat tona tëvullnetit të mirë për të tjerët. Profeti, paqjaqoftë mbi të, ka thënë: “Nëse ndonjë prej jush edo dikë, le t’i tregojë se e do.” Është gjithashtue drejtë për ne që të mbrojmë nderin e tjetrit,kur dikush përpiqet të flasë keq për ndonjëvëlla ose motër.

Profeti, paqja qoftë mbi të, ka thënë:“Kushdo që mbron nderin e vëllait të tijmusliman, do të ketë një të drejtë prej Allahutpër ta mbrojtur atë nga ferri në Ditën eGjykimit.”

5. Ne duhet të falim dhe të justifikojmë

...ndonjë keqtrajtim, që ne mund të përjetojmë ngaduart e dikujt tjetër, ne duhetta harrojmë dhe të mos eekzagjerojmë, dhe mos harroni se askush nuk është ipërsosur...

“

“


DRITARE

gabimet dhe të metat e njëri-tjetrit. Këtogabime mund të jenë mangësi në fenë e njëpersoni – dikush bën ndonjë mëkat – kështu qëajo se çfarë është e nevojshme prej nesh ështëkëshilla e sinqertë. Ajo duhet të jetë dëshirajonë zjarrtë për t’u përpjekur dhe për taudhëzuar vëllanë apo motrën tonë përsëri meatë që është e drejtë.

Tregohet nga jeta e ppaarraaaarrddhhëëssvvee ttaannëë ttëëddeevvoottsshhëëmm, se dy vëllezër në fe ishin shumëafër njëri-tjetrit dhe njëri prej tyre ra nëmëkat. Njerëzit i propozuan njeriut tëdevotshëm të braktisë mikun e tij mëkatar. Airefuzoi ta bëjë këtë dhe tha: “Ai ka nevojë përmua në këtë sprovë më shumë se sa ka pasurnevojë ndonjëherë më parë. Unë duhet tandihmoj atë dhe i lutem Allahut për ta kthyernë rrugën e duhur.”

Sa për ndonjë keqtrajtim, që ne mund tëpërjetojmë nga duart e dikujt tjetër, ne duhetta harrojmë dhe të mos e ekzagjerojmë, dhemos harroni se askush nuk është i përsosur,dhe ne nuk mund të presim nga dikush, që ainuk do të na shfaqë sjellje të këqija në një kohë,ose në një tjetër.

6. Ne duhet të lutemi për të tjerët si gjatëjetës së tyre ashtu dhe pas vdekjes. Profeti,paqja qoftë mbi të, ka thënë: “Lutja e fshehtë enjë muslimani për vëllanë e vet do të marrëpërgjigje. Është një engjëll në kokën e tij, çdoherë që dikush bën lutje për vëllanë e vet,engjëlli thotë: “Amin, dhe të njëjtën gjë për ju.”(Sahih Muslim)

Ebu Derda ka thënë: “Unë lutem përshtatëdhjetë vëllezër të mi, kur bëj sexhde nënamaz.”

7. Ne duhet të jemi besnikë nëmarrëdhëniet tona. Besnikëria jonë për njëri-tjetrin, është diçka që duhet të vazhdojë edhepasi njëri vdes. Ne duhet t’i ruajmë kontaktetme fëmijët dhe të dashurit, që personi i vdekurka lënë.

Dashuria juaj për atë person kishte si qëllimbotën tjetër, kështu që nëse kjo dashuri

pushon kur ai person vdes, atëherë ajo nukekzistonte në të vërtetë. Është thënë se njëbesnikëri pak pas vdekjes është shumë më eçmuar, se sa shumë besnikëri gjatë jetës.

8. Ne duhet të jemi të thjeshtë nëmarrëdhëniet tona me njerëzit dhe të mospresim shumë prej tyre. Nuk është mirë tëbëhesh barrë për njerëzit dhe të jesh i vështirëose i kushtueshëm për ta.

Imam Fudejli ka thënë: “Shpesh, kurnjerëzit e braktisin njëri-tjetrin, kjo është përshkak të barrës që ata imponojnë mbi njëri-tjetrin.” Kur njerëzit merren lehtësisht(thjeshtësisht) me njëri-tjetrin, kjo rritdashurinë që ekziston mes tyre.”

Allahu na ndihmoftë për t’i vënë nëpraktikë këto parime në jetën tonë, dhe që tëna rrit dashurinë që ne ndjejmë për njëri-tjetrin për hir të Tij.

MMaarrrrëë nnggaa iissllaammttooddaayy..nneettPPëërrsshhttaattii nnggaa aanngglliisshhttjjaa:: FFiittiimm NNUUHHIIUU

...Dashuria juaj për atë per-son kishte si qëllim botëntjetër, kështu që nëse kjodashuri pushon kur ai personvdes, atëherë ajo nuk ekzis-tonte në të vërtetë...

“

“

24

FIKH

SHKRUAN: ALAUDIN ABAZI

11.. RRëënnddëëssiiaa ee nnjjoohhjjeess ssëë ddiissppoozziittaavvee ttëë uusshhqqiimmeevveeddhhee ppiijjeess

Ndër begatitë e Allahut ndaj robërve tëTij është, se kur i krijoi ata u siguroi atyrelloje të ndryshme të ushqimeve dhe pijevepër të vazhduar jetën; u zbriti atyre shiunnga qielli, u nxori nga toka ushqimin, ukrijoi atyre shtazë të ndryshme dhe i bëriato të nënshtruara ndaj njeriut. Allahu iLartësuar thotë: ““OO nnjjeerrëëzz!! AAddhhuurroonnii ZZoottiinnTTuuaajj,, qqëë jjuu kkaa kkrriijjuuaarr jjuuvvee ddhhee aattaa qqëë iisshhiinnppaarraa jjuusshh,, qqëë ttëë mmuunndd ttëë rruuhheennii (nga tëkëqijat); qqëë ee kkaa bbëërrëë ttookkëënn ppëërr jjuu sshhttrreessëë (tëbanoni në të) ddhhee qqiieelllliinn kkuullmm;; qqëë pprreejj ssëëllaarrttii zzbbrreett uujjëë ddhhee nnëëppëërrmmjjeett ttiijj bbëënn qqëë ttëërrrriitteenn ffrruuttaa ssii uusshhqqiimm ppëërr jjuu.. PPrraannddaajj mmoossssaajjoonnii mmee vveettëëddiijjee zzoottaa ttëë bbaarraabbaarrttëë mmeeAAllllaahhuunn..”” 11 Gjithashtu thotë: ““(Allahu) ËËsshhttëëAAii qqëë ppëërr jjuu kkaa kkrriijjuuaarr ççddoo ggjjëë qqëë kkaa nnëëTTookkëë..”” 22

Njeriu si falënderim ndaj mirësive tëKrijuesit të tij të Lartmadhëruar është idetyruar të mësojë ligjin e Allahut dhedispozitat e Tij, që kanë të bëjnë me

ushqimet, kështu që ai t’i pasojë ato. Secilinjeri e di se çdo gjë në jetë ka norma,rregulla dhe kufizime e gjithashtu edhe nëushqim e pije, por besimtari dallon nga tëtjerët, se këto rregulla dhe norma i merr ngaligji i Allahut të Lartësuar, ndërsa të tjerët imarrin nga ligjet, të cilat i nxjerrin vetënjerëzit; me të vërtet dallimi në mes tëkëtyre dy gjërave është shumë i madh. Nëvazhdim lexuesi do të ketë mundësinë tënjihet me disa dispozita, të cilat kanë tëbëjnë me therjen e kafshëve, meqëekzistojnë shumë paqartësi në lidhje mekëtë temë, posaçërisht në kohën e sotme,kur muslimani jeton në vende të ndryshmetë botës dhe ballafaqohet me lloje tëndryshme mishrash dhe nuk di si të veprojë:a të hajë nga këto ushqime apo jo. Prandajna duhet t’i sqarojmë disa gjëra që janë tërëndësishme të dihen në lidhje medispozitat e prerjes së kafshëve.

22.. TThheerrjjaa lliiggjjoorreeMe therjen ligjore kemi si qëllim therjen

e shtazëve, që lejohet ngrënia e tyre vetëmduke e bërë prerjen,3 me kushtet që do t’ipërmendim më poshtë. Therja ligjore është

DISPOZITAT E THERJESSË KAFSHËVENjeriu si falënderim ndaj mirësive të Krijuesit të tij të Lartmadhëruar është i detyruar të mësojë ligjin eAllahut dhe dispozitat e Tij, që kanë të bëjnë me ushqimet, kështu që ai t’i pasojë ato. Secili njeri e di se çdogjë në jetë ka norma, rregulla dhe kufizime e gjithashtu edhe në ushqim e pije

1 Bekare, 21-22. 2 Bekare, 29. 3 Sikurse lopa, delja, pula etj.


FIKH

e domosdoshme, prandaj edhe dijetarët efikhut janë në pajtim, se ajo kafshë që nukështë prerë sipas dispozitave të sheriatit,nuk lejohet ngrënia e saj. Argument për këtëkemi ajetin e Kuranit: ““ËËsshhttëë ee nnddaalluuaarr ppëërrjjuu nnggrrëënniiaa ee ccooffëëttiinnëëss,, ee ggjjaakkuutt,, ee mmiisshhiitt ttëëddeerrrriitt,, ee mmiisshhiitt ttëë kkaaffsshhëëss qqëë ëësshhttëë tthheerruurr jjoonnëë eemmëërr ttëë AAllllaahhuutt,, ee mmiisshhiitt ttëë kkaaffsshhëëss ssëëmmbbyyttuurr lliiddhhuurr nnëë ffyytt,, ee mmiisshhiitt ttëë kkaaffsshhëëss qqëëëësshhttëë rrrraahhuurr ddhhee kkaa nnggoorrddhhuurr,, ee mmiisshhiitt ttëëkkaaffsshhëëss qqëë ëësshhttëë vvrraarrëë nnggaa rrrrëëzziimmii aappoo nnggaabbrriirrëëtt ee kkaaffsshhëëvvee ttëë ttjjeerraa,, ee mmiisshhiitt ttëë aassaajj qqëëëësshhttëë kkaaffsshhuuaarr nnggaa eeggëërrssiirraatt -- ppëërrvveeçç aattyyrreeqqëë ii tthheerrnnii jjuu ppaarraa ssee ttëë nnggoorrddhhiinn..”” 44

33.. KKuusshhtteett ee tthheerrjjeess ssëë sshhttaazzëëss::Kushtet që duhet të plotësohen gjatë

therjes së kafshës ndërlidhen me:11.. TThheerrëëssiinn,, pprraa ppeerrssoonnii qqëë ee bbëënn tthheerrjjeenn..22.. MMjjeettiinn ee tthheerrjjeess..33.. MMëënnyyrrëënn ee tthheerrjjeess..Në vazhdim do të përmendin kushtet që

kanë të bëjnë me secilën nga këto tri gjëra,

pa u thelluar shumë në shtjellimin e tyre. 11.. PPeerrssoonnii qqëë ddoo ttëë mmeerrrreett mmee tthheerrjjeenn

dduuhheett ttëë pplloottëëssoojjëë kkëëttoo kkuusshhttee::a) Të jetë i mençur e i vetëdijshëm; nuk

pranohet nëse prerjen e bën i çmenduri, idehuri dhe fëmija i vogël, i cili nuk është ivetëdijshëm për atë që bën.

b) Të jetë musliman, ose nga Ithtarët eLibrit (i krishterë apo çifut). Kështu, nësepersoni që e bën therjen është ateist apoidhujtar, atëherë prerja e tyre është endaluar për muslimanin të hahet.

22.. MMjjeettii mmee ttëë cciilliinn bbëëhheett tthheerrjjaa dduuhheett ttëëpplloottëëssoojjëë kkëëttoo kkuusshhttee::

Therja të bëhet me mjet të mprehtë,kështu që të mundësohet rrjedhja e gjakutlirisht.

Kushtëzohet që mjeti të mos jetë prejdhëmbi, thoi apo kocka. I Dërguari,lavdërimi dhe paqja qofshin mbi të, thotë:“Ushqehu me atë (prerje) që e rrjedhgjakun, përveç mos të jetë (mjeti) ngadhëmbi dhe thoi”5.

4 Maide, 3. 5 Buhariu dhe Muslimi.

26

FIKH

33.. KKuusshhtteett qqëë kkaannëë ttëë bbëëjjnnëë mmee mmëënnyyrrëënnee tthheerrjjeess

a) Të bëhet prerja e pjesëve të fytit, që tërrjedhë gjaku. Janë katër gjëra në fyt qëpriten gjatë therjes: kanali ku shkon ajri,kanali ku shkon ushqimi dhe dy kanale tëgjakut. E mjaftueshme është që të priten tringa këto katër kanale. Madje disa dijetarëthonë se mjafton edhe nëse priten vetëm dykanalet e gjakut, me argumentin sePejgamberi, lavdërimi dhe paqja e Allahutqofshin mbi të, ka thënë: “Ushqehu me atëprerje që rrjedh gjakun” e rrjedhja e gjakutbëhet vetëm me prerjen e këtyre kanaleve.

b) Përmendja e emrit të Allahut paraprerjes. Allahu i Lartësuar thotë: ““HHaanniivveettëëmm aattëë mmiisshh,, ggjjaattëë tthheerrjjeess ssëë ttëë cciilliitt ëësshhttëëppëërrmmeenndduurr eemmrrii ii AAllllaahhuutt”” 66..

Këto janë kushtet e domosdoshme, tëcilat duhet të plotësohen gjatë therjes sëkafshëve dhe nuk jemi zgjeruar nëpërmendjen e argumenteve për secilin ngafrika e zgjerimit.

44.. DDiissppoozziittaa ee sshhttaazzëëss ssëë tthheerruurr nnggaa jjoommuusslliimmaannii

SSëë ppaarrii:: TThheerrjjaa ee PPaassuueessvvee ttëë LLiibbrriittThëniet e Kuranit dhe të hadithit, madje

edhe konsensusi (Ixhmai) i dijetarëvealudon se lejohet të hahen kafshët etherurat nga Ithtarët e Librit (Ehlu Kitabi),nga të krishterët dhe çifutët. Allahu iLartësuar thotë: ““SSoott jjuu jjaannëë lleejjuuaarr ggjjëërraatt eemmiirraa ee ttëë ppaassttrraa.. JJuu jjaannëë lleejjuuaarr eeddhhee uusshhqqiimmeettee IItthhttaarrëëvvee ttëë LLiibbrriitt;; ppoo aasshhttuu,, eeddhhee uusshhqqiimmeettttuuaajjaa jjaannëë ttëë lleejjuuaarraa ppëërr aattaa..”” 7 Buhariu thotë,se Ibën Abasi ka thënë, se qëllimi në këtë ajet““uusshhqqiimmeett ee IItthhttaarrëëvvee ttëë LLiibbrriitt””, është përshtazët që i therin ata. Pastaj vërtetohet se iDërguari i Allahut, sal-lallahu alejhi ue

selem, hëngri nga delja, e cila iu dha dhuratënga gruaja çifute në Hajber. Gjithashtu dihetse ai në një rast tjetër iu përgjigj ftesës së njëçifuti, që të shkonte në shtëpinë e tij nëMedinë dhe hëngri një lloj ushqimi që ishteme yndyrë shtaze. Ekzistojnë edhe raste tëtjera në të cilat vërtetohet se i Dërguari,lavdërimi dhe paqja qofshin mbi të, kangrënë në shtëpitë e Pasuesve të Librit (EhluKitab). Nga këto argumente dhe ngapraktika e Muhamedit sal-lallahu alejhi ueselem, kuptojmë se therja që bëhet nga tëkrishterët dhe çifutët është e lejuar ta hajëmuslimani.

SSëë ddyyttii:: TThheerrjjaa ee iiddhhuujjttaarrëëvvee ddhhee eeaatteeiissttëëvvee

Në anën tjetër nëse jomuslimani ështëateist apo idhujtar, atëherë prerja e tyreështë e ndaluar. Argument për këtë ështëajeti i lartpërmendur, ku lejon vetëmprerjen e ithtarëve të librit. Gjithashtumund të argumentojmë me hadithin eMuhamedit, lavdërimi dhe paqja qofshinmbi të, kur është pyetur, se kush ështëdispozita për adhuruesit e zjarrit(idhujtarët) ai ka thënë: “Vendosini atyredispozitën e ithtarëve të librit (për marrjene xhizjes), përveç ngrënies së mishit të tyredhe martesës me ta.” 8

55.. GGooddiittjjaa ee sshhttaazzëëss mmee ppiissttoolleettëë eelleekkttrriikkee ppaarraa sseettëë tthheerreett

I Dërguari i Allahut, lavdërimi dhe paqjae Allahut qofshin mbi të, ka thënë: “Allahu ebëri detyrim mirësinë në çdo gjë. Kur tëvritni, vritni në mënyrë të mirë, kur tëtherni, therni në mënyrë më të mirë.Mprihe thikën dhe qetësoje kafshën që do tatherësh.” 9

6 Enam, 118. 7 Maide, 5. 8 Shënon Bejhekiu. 9 Shënon Muslimi.


FIKH

Gjithashtu i Dërguari sal-lallahu alejhi ueselem e ka ndaluar, që të vritet shtaza dukee gjuajtur për shënjestër (do të thotë pa etherur)10. Nga këto hadithe dhe të tjerakuptojmë se therja e shtazës është njëveprim gjatë të cilit duhet të kihen kujdesrregullat dhe dispozitat e përcaktuara. Këtorregulla dhe kushte i kemi përmendur mëlart. Prandaj gjuajtja me pistoletë elektrikeapo ndonjë metodë tjetër me të cilën ihumbet vetëdija e shtazës para therjes nuklejohet dhe besimtarit i ndalohet njëpraktikë e këtillë.

Është e nevojshme që këtu të përmendimedhe që disa shoqata, të cilat merren membrojtjen e të drejtave të kafshëvepretendojnë se therja e shtazës pa ia humburvetëdijen shkakton mundimin e shtazës. Kjonuk është e vërtetë, meqë therja e kafshëspasi t’i humbasë vetëdija (kur të goditet mepistoletë elektrike), ndikon në cilësinë emishit, pasi në këtë rast truri pushon sëfunksionuari dhe rrahjet e zemrëszvogëlohen tërësisht, dhe kur theret në këtëgjendje, gjaku mbetet në trupin e shtazës.

Dr. Xhon Hanover Larsen, profesor ibakteriologjisë dhe mjek në një nga spitalet eKopenhagenit në Danimarkë, në njëintervistë kur flet për therjen e kafshëveduke i goditur paraprakisht me pistoletëelektrike, theksoi se gjaku është përbërja nëtë cilën shumohen më shpejt bakteret në të,prandaj mbetja e gjakut në kafshë shkaktonrritjen me shumicë të baktereve tërrezikshme në ato mishra. Për këtë aithekson se gjatë therjes së kafshëve duhet tëmos i godasim me gjëra, të cilat ua humbasinvetëdijen paraprakisht, ashtu si është bërëfatkeqësisht shprehi në vendet perëndimore.

Ai gjithashtu u përgjigjet atyre që thonëse forma se si prehet kafsha te muslimanët,

pa ia humbur vetëdijen e mundon kafshën. Aithotë se shkenca ka vërtetuar se shtazës tresekonda pasi t’i prehen damarët e gjakut, qëjanë të lidhura me trurin i ndërpritet ndjenjae dhimbjes, kështu që ato lëvizje, të cilat imanifeston kafsha pas prerjes nuk janë sekafsha ndien dhimbje, por janë lëvizje të cilati manifestojnë pjesët e tjera të organizmit, tëcilave ende nuk u është ndërprerë furnizimime gjak.11

66.. AA lleejjoohheett nnggrrëënniiaa ee kkaaffsshhëëss ssëë ggooddiittuurr mmee ppiissttoolleettëëeelleekkttrriikkee,, ppoorr qqëë mmëë ppaass tthheerreett??

Kjo është një problematikë për të cilënkanë folur dijetarët bashkëkohorë mjaft,madje kësaj çështje i është qasur edheAsambleja Islamike Ndërkombëtare e Fikhutnë një takim konsultativ të mbajtur me 21,Sheval, 1430, që përputhet me 10, Tetor,2009.12

Në përgjithësi Juristët Muslimanë thonë,se nëse goditja me pistoletë elektrike apodiçka tjetër ka shkaktuar vrasjen e shtazës (ika dalë shpirti) para se të theret, atëherë mekëtë rast ajo kafshë konsiderohetngordhësirë dhe nuk lejohet ngrënia e saj.

Por nëse ajo goditje ka shkaktuartrullosjen e shtazës dhe ajo theret në atëgjendje, atëherë lejohet ta hamë atë mish,meqë ajo therje është njësoj si kafsha, e cilaështë lënduar qoftë nga rrëzimi apo sulmi iegërsirave dhe ne arrijmë ta therim para set’i dalë shpirti. Allahu i Lartësuar thotë:““ËËsshhttëë ee nnddaalluuaarr ppëërr jjuu nnggrrëënniiaa ee ccooffëëttiinnëëss,, eeggjjaakkuutt,, ee mmiisshhiitt ttëë ddeerrrriitt,, ee mmiisshhiitt ttëë kkaaffsshhëëssqqëë ëësshhttëë tthheerruurr jjoo nnëë eemmëërr ttëë AAllllaahhuutt,, eemmiisshhiitt ttëë kkaaffsshhëëss ssëë mmbbyyttuurr lliiddhhuurr nnëë ffyytt,, eemmiisshhiitt ttëë kkaaffsshhëëss qqëë ëësshhttëë rrrraahhuurr ddhhee kkaannggoorrddhhuurr,, ee mmiisshhiitt ttëë kkaaffsshhëëss qqëë ëësshhttëë vvrraarrëënnggaa rrrrëëzziimmii aappoo nnggaa bbrriirrëëtt ee kkaaffsshhëëvvee ttëë

10 Shënon Muslimi 11 http://www.qassimy.com/vb/showthread.php?t=266108 12 http://www.islam-love.com/home/islam/2009-08-17-16-53-40/641-islam-love.html

28

FIKH

ttjjeerraa,, ee mmiisshhiitt ttëë aassaajj qqëë ëësshhttëë kkaaffsshhuuaarr nnggaaeeggëërrssiirraatt -- ppëërrvveeçç aattyyrree qqëë ii tthheerrnnii jjuu ppaarraa sseettëë nnggoorrddhhiinn..””13 Allahu i Lartësuar në këtëajet i përjashtoi nga ndalesa ato shtazë qëarrijmë t’i therim para se t’u dalë shpirti. Enjëjta gjë vlen edhe për shtazën, e cilagoditet me rrymë elektrike para therjes.

77.. NNggrrëënniiaa ee kkaaffsshhëëvvee,, ttëë cciillaatt pprreehheenn nnëë vveennddeett eePPeerrëënnddiimmiitt

Nëse myslimani jeton në ndonjë vend nëtë cilin prerjen e shtazëve e bëjnë mu slim -anët apo të krishterët e çifutët, atëherë nëparim lejohet ngrënia e këtyre mishravedhe lejohet t’i blejmë ato. Gjithashtu edhenëse nuk dimë se: a e kanë përmenduremrin e Allahut apo jo, gjatë therjes, lejohettë hamë nga këto mishra pasi në thelblejohet ngrënia e kafshëve të therura tëIthtarëve të Librit (Ehlu Kitab). Në lidhje mekëtë përcillet një hadith në të cilin disashokë e pyesin të Dërguarin, lavdërimi dhepaqja qofshin mbi të, se një grup njerëzishna sjellin mish për të cilin nuk e dimë, aështë prerë me Bismilah apo jo. Muhamedi,sal-lallahu alejhi ue selem, u thotë që ata tapërmendin emrin e Allahut para se ta hanëdhe kjo mjafton.14 Megjithëkëtë themi sebesimtari duhet të ketë kujdes në blerjen ekëtyre mishrave, pasi nuk është edhe aqsigurt kjo, sidomos nëse ka mundësi tëfurnizohet me mish të lejuar qind për qindnga dyqanet e muslimanëve dhe kjo tani kafilluar të përhapet në shumë qytete tëEvropës. Besimtarët, të cilët jetojnë nëpërkëto vende tregojnë se mundësia për tëgjetur mishra të prera nga muslimanët nukështë e vështirë. Me një interesim më tëmadh besimtari mund të bjerë në kontaktme furnizues të këtillë.

13 Maide, 3 14 Shënon Buhariu.

SHËRBIMETBANKAREISLAMESHKRUAN: LLOKMAN HOXHA

Lexues te nderuar jemi ende në temathyrëse rreth bankimit islam, nënumrin e kaluar morëm një njohje të

përgjithshme rreth bankave islame. Nënumrin e kaluar gjithashtu përmendëmveprimtaritë dhe transaksionet kryesore,ndërsa tani fjalën e kemi për shërbimet,të cilat banka ua ofron klientëve për t’undjerë sa më komfort në transaksionet etyre financiare, gjë për të cilat banka


EKONOMI

edhe merr komisionin (pagesën) e vet ngaklienti .

Bankat islame ofrojnë të gjithashërbimet bankare, të cilat i ofrojnë bankatkonvencionale, por me kushte dhe rregulla,të cilat i shmangen kamatës dhe nuk bienndesh me dispozitat e përgjithshme tësheriatit, prej tyre:

1. Koleksionimi i letrave komerciale,sikurse janë kambialet, të cilat klienti iaofron bankës për të marrë vlerën e tyre nëdatën e caktuar, shërbim ky për të cilinbanka merr një komision të caktuar, gjë ecila pajtohet me dispozitat e autorizimit mepagesë (komision).

2. Kartelat e kreditit ose të debitit Janë karta plastike me karakteristika të

veçanta dhe të dhëna personale të individit,të cilat përdoren për të blerë artikuj oseshërbime në pikat shitëse, ose për tëtërhequr të holla nga aparatet përkatëse.Për kushtet e përdorimit dhe dispozita tëtjera me siguri keni lexuar punimin që upublikua disa muaj më herët në këtë revistëme titullin: Paraja elektronike.

3. Garancia bankare (dëshmiagarantuese) është një marrëveshje me

shkrim nga banka me kërkesë të një klienti(blerësi) për të paguar një shumë të caktuartë parave posa ta kërkojë shitësi atë ngabanka (klientit) brenda një periudhe tëcaktuar. Ka disa lloje dëshmi garantuese, si:dëshmi garantuese fillestare, dëshmipërfundimtare, dëshmi garantuese përpagese paradhënie.

Një garanci bankare i mundëson klientit(debitorit) për të blerë mallra, pajisje etj.,dhe në këtë mënyrë ndihmon zgjerimin eaktivitetit të biznesit. Me fjalë të tjera, nësedebitori nuk arrin të shlyejë një borxh,banka do ta mbulojë atë.

Për sa i përket komisionit që merr bankaislame për këtë garanci është diskutuar disaherë për këtë në simpoziumet e ndryshmedhe janë dhënë vendime të ndryshme rrethpikave të lejuara dhe të ndaluara rrethkësaj garancie, por dijetarët janëpërfundimisht unanimë, se komisioni qëmerret për këtë transaksion është i lejuar,nëse është në kompensim të shërbimeveadministrative, edhe pse ka mendime tëtjera dhe dispozita të tjera rreth kësaj llojgarancie dhe se kush është baza e tij nëfikhun islam: a është vetë garancia (elkefale) apo autorizimi (el vekale), apo tëdyja së bashku, inshaAllah do ta trajtojmënë një nga numrat e ardhshëm.

Bankat islame ofrojnë të gjitha shërbimetbankare, të cilat i ofrojnë bankatkonvencionale, por me kushte dhe rregulla, tëcilat i shmangen kamatës dhe nuk bien ndeshme dispozitat e përgjithshme të sheriatit

...Këmbimi i valutave është njëndër transaksionet më tëshpeshta të bankave islame dheme këtë asaj i takon fitimi idalë nga këmbimi i valutave tëndryshme në bazë të dallimevenë bursën botërore...

“

“

30

EKONOMI

4. krediti dokumentarKredia Dokumentare: është një premtim

nga banka në favor të klientit për t’i paguareksportuesit vlerën e mallrave të ngarkuara(cargo) në këmbim të dokumenteve qëvërtetojnë se ngarkimi (cargo) është kryer.

Banka islame këtë transaksion e kryennë dy forma:

a. Kur klienti ia dorëzon bankës tëtërë pagesën, kurse banka e merr përsipërpagesën e mallit në valutën përkatësekundrejt eksportuesit dhe kjo konsiderohetnjë shërbim për të cilën bankës i paguhetkomision.

b. Kur banka e zbaton këtë si financimi një projekti të caktuar pasi klienti të ketëdhënë një sasi të caktuar nga shuma epërgjithshme, dhe kjo realizohet si një ngaformat e financimit islam, si murabaha,mushareke etj.

5. transferta monetare (suftuxheh) Është një nga shërbimet e ofruara nga

banka për klientët e saj duke transferuarparatë nga një vend në një tjetër brenda osejashtë, dhe Banka Islame merr një komisionpër këtë shërbim.

6. Llogaria rrjedhëse është mundësia eklientit për të depozituar paratë e tij nëbankë me mundësi tërheqje të tyre tëpjesshme ose totale në çdo kohë. BankësIslame i takon t’i investojë ato depozitimenë emër të huas së mirë (el-kard el hasen),si dhe ajo mban të tërë përgjegjësinë efitimit dhe humbjes dhe në atë moment qëklienti kërkon tërheqjen e parave banka iamundëson atë pa i shtuar apo pa i munguargjë.

7. Këmbimi valutorKëmbimi i valutave është një ndër

transaksionet më të shpeshta të bankaveislame dhe me këtë asaj i takon fitimi i dalënga këmbimi i valutave të ndryshme nëbazë të dallimeve në bursën botërore, qoftëduke i shitur apo duke i blerë valutat e

huaja. Prej rregullave kryesore të këmbimitvalutor është që valutat e ndryshme mundtë këmbehen me kusht që këmbimi të bëhetnë vendin e ngjarjes (dorë më dorë osedirekt në llogari) e jo të ketë vonim në mestë dy këmbimeve, sepse kjo është e ndaluarrreptësisht.

8. Huaja (kredia) e mirë (eell--kkaarrdd eell--hhaasseenn)

Kreditimi konsiderohet ndër shërbimetdhe aktivitetet më të rëndësishme nëbankat konvencionale, sepse banka nëthelbin e saj është një tregtar krediti, i cilifiton interesin e mbetur nga dallimi në meskredi-marrjes (deponimet) dhe kredi-dhënies.

Kredia në bankën islame është painteres, por banka islame merr një shumësimbolike të caktuar (statike) në emër tëshërbimeve administrative, e jo përqindjenë bazë të sasisë së kredisë apo kohës së saj.Sigurisht që kjo është një barrë për bankënislame, sepse ajo në këtë rast po përdorparatë pa kthim fitimprurës, si dhe rrezikuqë i kanoset nga moskthimi në kohë i disakredive. Prandaj kreditimi në Bankat Islameështë veprimtari sekondare dhe e kufizuar,por këtë e kompenson ajo që Banka Islamee jep në emër të huas së mirë, si dhe fonditë Zekatit.

...Kredia në bankën islame ështëpa interes, por banka islamemerr një shumë simbolike tëcaktuar (statike) në emër tëshërbimeve administrative, e jopërqindje në bazë të sasisë sëkredisë apo kohës së saj...

“

“


EKONOMI

9. Kasafortat bankareBankat e ofrojnë këtë shërbim për

klientët e tyre në mënyrë që klienti të ketënë dispozicion një kasafortë të sigurt në tëcilën do të ruante gjëra me vlerë. Bankaislame për këtë shërbim merr pagesë (nëemër të qiradhënies së kasafortës) dhe kjondryshon varësisht nga lloji i kasafortës,madhësia e saj, koha e shfrytëzimit etj.

10. Menaxhimi i pronaveKy shërbim është relativisht modern në

shërbimet e ofruara nga bankat për klientëte tyre, në një përpjekje për të përfituar samë shumë klientë dhe për t’i shërbyer samë shumë që kanë nevojë klientët. Kyshërbim sjell interesin reciprok për bankëndhe klientin. Këtu Banka mund të marrë njëpagesë prej klientit të saj për një shumë tëcaktuar, ose me përqindje nga fitimet erealizuara në menaxhimin e këtyre pronave

11. AutorizimiBanka islame në shumë aktivitete mund

të luajë rolin e agjentit (të autorizuarit ngaklienti) për kryerjen e transaksioneve tëndryshme dhe për këtë ajo paguhet ngaklienti. Prej veprimeve që ajo kryen nënkëtë nocion është themelimi i kompanive,blerja dhe shitja e aksioneve, regjistrimi iaksioneve me rastin e hapjes së kompaniveaksionare, marketingu i produkteve dheshërbimeve të ndryshme, shitblerja nëemër të klientit, ndërmjetësimi në bursatbotërore etj.

12. Ofrimi i konsultave financiare dhe istudimeve ekonomike

Banka islame iu ofron klientëve të sajpërvojën financiare, studimet ekonomikedhe konsultë teknike për projekte tëndryshme, të cilat kanë nevojë, gjë për tëcilën ajo paguhet sipas marrëveshjes.

13. Pagesa e detyrimeveBanka islame pranon pagesat e

klientëve, të cilat janë detyrime qytetare tëndryshme ndaj organeve shtetërore dhe

private, si faturat e rrymës dhe të telefonit,gjobat e ndryshme, këste të ndryshme,donacione ndaj shoqatave të ndryshme,abonimet e revistave, klubeve, rezervimi ibiletave, hoteleve, shpërndarja e rrogave tëpunëtorëve të ndonjë ndërmarrje etj.

14. Zbatimi i testamenteve dhe ndarja etrashëgimisë

Banka islame në shërbim të klientëve(mund të) merret edhe me zbatimin etestamenteve, si dhe ndarjen e pasurisë sëklientit të vdekur trashëgimtarëvemeritorë në bazë të rregullave dhedispozitave të sheriatit islam. Banka këtëmund ta bëjë në mënyrë vullnetare, sibesnikëri ndaj klientit, por edhe mund tëkërkojë një pagesë të caktuar kundrejtshërbimit jo të domosdoshëm ndaj klientit.Këto pra ishin shërbimet kryesore, të cilatua ofron banka islame klientëve të saj, nëmënyrë që të jetë në një hap me kohën dhet’u mundësojë klientëve të gjitha shërbimete mundshme financiare, duke mos undeshur aspak me Ligjin e Allahut tëLartësuar

Në numrin e ardhshëm do të bëjmë njëpërmbledhje të temave të kaluara, duketreguar dallimet kryesore në mes bankavekonvencionale dhe atyre islame.

...Bankat e ofrojnë këtë shër-bim për klientët e tyre nëmënyrë që klienti të ketë nëdispozicion një kasafortë tësigurt në të cilën do të ruantegjëra me vlerë...

“

“

32

FAMILJA

DR. IBRAHIM NUKEJTHAN

PPëërrkkuuffiizziimmii ii pprroobblleemmiitt ddhhee ffaakkttoorrëëtt ee ppaarraaqqiittjjeess ssëë ttiijjUmeti mysliman po kalon nëpër një

periudhë të prapambetjes bashkëkohore eshoqëruar me një prapambetje në shkallën e

vlerave të larta që Islami i ndërton te bijtë etij. Së bashku me to, po ndodh integrimi mekulturat e jomyslimanëve i shoqëruar meiman të dobët dhe injorancë ndajdispozitave të Fesë, shtoji këtyre edhepërdorimin e mjeteve teknologjike nëmënyrë të gabuar.

Një temë e rrezikshme si kjo, që prekFenë, nderin, familjen dhe shoqërinë nuk

FLIRTI DHE TRADHTIABASHKËSHORTORE (1/4)

SHKAQET, PASOJAT DHE ILAÇITradhtia është një ndër metodat e shkatërrimit të familjes dhe prishjes së ardhmërisë së femrave... te sa e safemra është parë kjo sjellje e turpshme dhe me të ia ka mbyllur vetes derën e martesës, madje edhe motravetë saj e ndoshta edhe vëllezërve të saj?!


FAMILJA

mund të trajtohet denjësisht në një shkrimtë vetëm, ndaj do ta trajtojmë në disanumra. Në numrin e parë do tëpërkufizojmë problemin dhe do tënumërojmë disa faktorë që ndikuan nëparaqitjen e këtij problemi. Në numrintjetër do të përmendim disa nga dukuritëdhe pasojat e këtij problemi. Në numrin etretë do të paraqesim raste të vërteta ngapersona që u dogjën me këtë zjarr, kurse nënumrin e fundit do të sjellim udhëzime tëbamirësve dhe specialistëve, që merren meshërimin e problematikave të tilla, dukepërmendur metoda konkrete, që ndoshta dotë bëjnë dobi për të hequr dorë nga kjo plagëe rëndë.

HHyyrrjjeeFlirtet janë një lloj tradhtie dhe

llogariten si një ndër metodat më të mëdhapër sjelljen e çrregullimit dhe përhapjen e tëshëmtuarës, duke bërë lehtësime ndajtakimeve të ndaluara, ndërsa dihet seçdoherë që vetmohet një burrë me një gruashejtani vjen midis tyre. Tradhtia është njëndër metodat e shkatërrimit të familjes dheprishjes së ardhmërisë së femrave... te sa esa femra është parë kjo sjellje e turpshmedhe me të ia ka mbyllur vetes derën emartesës, madje edhe motrave të saj endoshta edhe vëllezërve të saj?! Sa e saburra kanë rënë viktima të tradhtisë dhe metë humbën fenë, iu zbulua skandali, iushkapërderdh familja dhe iu nda gruaja, ecila u humb së bashku me fëmijët?! Sa e sagra u bënë viktima të tradhtisë dhe me tehumbën fenë, iu zbulua turpi, iu shpërndafamilja, e shkurorëzoi burri dhe ia ndauzemrën duke e ndarë nga fëmijët?!

Tradhtari dhe tradhtarja nuk kanëmendime të mira për të tjerët, për çdolëvizje që bën bashkëshorti/ja ai mendon seështë flirt, për çdo fjalë apo telefonatësupozon se bëhet me ndonjë burrë (grua)

ashtu siç ai (ajo) bën me të tjerat/ët, kështuqë problemet shtohen dhe humb qetësia nëfamilje. Si duket, ky është një dënim ngaAllahu për veprën e keqe dhe prekjen enderit të njerëzve të tjerë. Sikur të ndalejnjeriu dhe të mendonte për bukuritë e tëmirat e Islamit, ai do të shihte se çfarë kadashur në të vërtetë Allahu prej robërve tëTij, kur i ka porositur që ta ndjekin Fenë. Ai,subhanehu ue teala, dëshiron për ta hairin,mirësinë dhe lumturinë në dynja dhe nëahiret. Nga objektivat më madhështore tëIslamit është mbrojtja e nderit dhe për këtëjanë ligjësuar mjaft dispozita fetare, qësynojnë kohezionin e familjes, mbrojtjen eprejardhjes, pastrimin e shoqërisë ngaposhtërsitë, anomalitë dhe ndyrësitë, si dheruajtjen e nderit nga nëpërkëmbja dheshëmtimi.

MMee qqëëlllliimmiinn ee rruuaajjttjjeess ssëë nnddeerriitt,, aattoo ddiissppoozziittaa jjaannëë ddyy lllloojjeesshh::LLlloojjii ii ppaarrëë:: Ndalimi i ndodhjes së

ndyrësisë me të gjitha format e saj, dukendërprerë çdo rrugë që çon deri aty. Allahui Madhërishëm e bëri haram kurvërinë, sidhe gjithçka që afron tek ajo, sikurseshfrenimi i shikimit, llastimi në të folur, ecjapa mbulesë, si dhe gjëra të tjera që të çojnëderi tek ajo ndyrësi e madhe. Ai, subhanehuue teala, gjithashtu na paralajmëroi ngandjekja e hapave të shejtanit, të cilat tëçojnë drejt gabimeve më të mëdha dhe mëkatastrofike. Allahu ka thënë: ““MMooss ii nnddiiqqnniihhaappaatt ee sshheejjttaanniitt””, ky ajet në Kuran ështëthënë katër herë (Bekare 168, Bekare 208,Enam 142 dhe Nur 21).

LLlloojjii ii ddyyttëë:: Mirësia e martesës dheinkurajimi për të pasur nder dhe turp. Aigjithashtu lehtësoi rrugën për ata që duantë jenë të ndershëm.

PPëërrkkuuffiizziimmii ii pprroobblleemmiitt::Tradhtia është një fenomen i sjelljes së

34

FAMILJA

devijuar, që personifikohet me ngacmimin emeshkujve ndaj femrave apo e kundërta nëforma të ndryshme, pavarësisht nëse aingacmim ndodh nëpër tregje, parqe apovende të tjera publike, ose ndodh nëpërmjetaparateve bashkëkohore të komunikimitsikurse telefoni, interneti e të ngjashme meto, me qëllim mbajtjen e lidhjeve tëndaluara sipas sheriatit, më e keqja e tëcilave është zinaja (kurvëria).

Dikush tjetër ka dhënë këtë përkufizim:Rënia e njërit apo e që të dy bashkëshortëvenë një lidhje të ndaluar me një palë tjetër, ecila mbahet me dashuri, takime, dhuratadhe aktivitete të turpshme, sikurse vetmiame të dhe rënia në ndyrësinë e madhe aponë paralojat e saj, sikurse përqafime, puthjee të ngjashme.

FFaakkttoorrëëtt qqëë nnddiikkoojjnnëë nnëë ppaarraaqqiittjjeenn ee kkëëttiijj pprroobblleemmii::Fenomenet e tilla shoqërore është

vështirë t’i përkufizosh në një shkak apofaktor të vetëm, megjithëse lidhja e dobëtme Allahun e Madhërishëm është faktorikryesor në këtë rast. Ka disa faktorë qëveprojnë në mënyrë reciproke dhe sëbashku me faktorin kryesor bëjnë ndikimine tyre që në fund të pjellë një problempersonal e familjar, bashkëshortor dheshoqëror, që personifikohet me flirtin e njëburri me grua që nuk e ka hallall. Nga atafaktorë që disa prej tyre përshtaten për disabashkëshortë/e e disa përshtaten për njëpjesë tjetër, janë:

1. Cungimi dhe atrofia e muskujve tëbesimit duke i shtuar kësaj edhe frikën evogël dhe mos-ndjenjën e kontrollit ngaAllahu në zemrën e atij bashkëshorti.Prandaj nuk mërzitet fort pse Allahu e diçfarë qarkullon në zemrën dhe kokën e atij,kështu që i jep vetes lirinë të bëjë çfarë tëdojë, duke u shtirur se nuk i di pasojat që epresin. Pra, shkaku më i shpeshtë ështëimani i dobët, sepse flirtet me telefon vijnë

si rezultat i ndjekjes së epshit dhe imanit tëdobët, përndryshe si mund të ndihet ilumtur një burrë kur nëpërkëmb haramindhe nderin e muslimanëve? Si nuk kaxhelozi për anëtarët e familjes së tij, a nukka frikë se mund t’i kthehet në të njëjtënformë?!

2. Injoranca ndaj dispozitës së flirteve.Kjo është e rrallë, por dikush mund të mosketë dijeni për dispozitën e flirtevetelefonike në sheriat, duke menduar segjërat e atilla që nuk arrijnë deri në kurvëri,nuk prishin punë, madje janë të lejuara.

3. Mungesa e aftësisë dhe e mençurisëpër të kuptuar pasojat e rënda, duke iudorëzuar ëndjeve epshore.

4. Dobësimi i lidhjeve familjare duke mospasur kontakte të mira midis anëtarëve tështëpisë dhe duke mos pasur mes tyretakime dhe dashuri.

5. Dhënia liri e nefsit dhe e shikimit përtë shikuar pamjet e gjalla prekëse nëpërmjetkanaleve televizive, faqeve të internetit, osekënaqësia e rrejshme me fotot e publikuaranëpër gazeta e revista, apo duke kapur mesy atë që është në lagje, a në treg. Pastaj tëgjitha këto pamje depozitohen në kokën dhegjoksin e tij për ta ndezur zjarrin në zemër.Pastaj vijnë cytjet nga shejtani për ta shuarflakën e këtij zjarri me diçka që Allahu nuk eka lejuar, me diçka nëpërmjet së cilës do tëndjejë kënaqësi të ndyrë, duke bërë një

...Sa e sa naivë kanë rënë nëkëtë moçal nëpërmjet shokëveduke këmbyer përvojat efëlliqura në këtë temë dheduke u krenuar se cili ishte“frajeri” më i madh ...

“

“


FAMILJA

telefonatë apo duke parë një pamje, porflaka sa vjen e rritet.

6. Pakënaqësia me specifikat e bukurisësë gruas apo të burrit, apo thjesht atij iduket ashtu, për shkak të ndikimit tëpamjeve të ndryshme nga gra të tjera, qëshfaqen të zbukuruara në ekrane dhe letra.

7. Nevoja materiale e një gruaje. Nevoja,imani i dobët dhe koprracia e burrit apo ebabait mund të shkaktojë te kjo grua që këtëpunë të ndyrë ta bëjë si mjet përfitimi.

8. Shokët e këqij. Ah, sikur ta dije ç’janëshokët e këqij! Ky është një ndër shkaqet mëtë shpeshtë që inkurajojnë flirtet. Sa e sanaivë kanë rënë në këtë moçal nëpërmjetshokëve duke këmbyer përvojat e fëlliquranë këtë temë dhe duke u krenuar se cili ishte“frajeri” më i madh që flirtoi me numër samë të madh të femrave.

9. Ndryshimi që pëson burri dhe gruaja –sidomos nga ana fetare – si p.sh. fillon jetënbashkëshortore si një fetar i dalluar, porpastaj kthehet mbrapsht duke u bërë njeri ishfrenuar dhe që nuk është serioz nëkryerjen e ibadeteve.

10. Koha e madhe që kalon mashkulli apofemra para kompjuterit duke biseduar megjininë tjetër (në çat, msn, facebook etj.) papasur ndonjë kontroll.

11. Puna në vende ku gjinitë përzihen. Nëato vende ka sprova pa kufi, si për femraashtu edhe për meshkuj.

12. Mediet dhe teknologjia bashkëkohoree komunikimit. Shumica e asaj që shfaqetnëpër ekrane është ligësi, thirrje skandalozepër të flakur turpin dhe për të përhapurndyrësinë, nxitje emocionesh, normalizim iimoralitetit, kallje instinktesh, nxitjeepshesh... nëpërmjet këngëve të çoroditura,pamjeve të prishura, filmave të zhveshurnga çdo moral, fjalëve prekëse, klipeveskandaloze dhe shumë të tjera përballë njënjeriu, që nuk e ruan shikimin aspak.

13. Paaftësia e mashkullit dhe e femrëspër të kuptuar, se ai zbukurim që sjell atëkënaqësi me haram është i rrejshëm, nëse ekrahason me mirësitë dhe dënimet eahiretit.

14. Privimi i bashkëshortëve nga njëri-tjetri për ndonjë shkak, sikurse udhëtimi,burgu, sëmundja, pleqëria etj. Krahas imanittë dobët, nëpërmjet këtyre gjërave shejtaniarrin t’i gjejë “zëvendësim”.

15. Anashkalimi kundrejtbashkëshortit/es. Atëherë bashkëshortëtbien në grackat e flirteve për shkak tëimanit të dobët, sepse gruaja nuk është egatshme të zbukurohet për burrin e saj, apoburri nuk ka kohë të hyjë për ca momentenë botën e saj. Ose duke u angazhuar me

...Flirtuesit janë njerëz tëpapjekur emocionalisht dhenuk kanë ndërgjegjeshoqërore. Ata vuajnë ende nga fëmijëriavetjake-adoleshenca...

“

“...Burri ndjen se emocionet egruas kundrejt tij nuk janë simë herët, nuk është e dhënëpas tij, nuk e shikon me sytëe pëlqimit dhe të dashurisëdhe nuk e flladit me fjalët që idëgjonte në fillim, prandaj iduket se ajo nuk e do...

“

“

36

FAMILJA

fëmijët pa i dhënë hapësirë burrit,mosdhënia shans që burri të kënaqëdëshirën derisa të ngopet, po ashtu edhe ekundërta ndaj gruas kur burri angazhohetme dynja, me gruan e dytë apo me diçkatjetër.

16. Edukata e keqe. Nëse djali apo vajzamyslimane nuk kanë edukatën e duhurfamiljare mund të bien shumë shpejt nëkëtë moçal të ndyrë.

17. Gratë e zbuluara. Njëherësh për këtëthërrasin edhe njerëzit e prishur, me qëllimqë të gjejnë viktimën e radhës. Ky është njëfaktor i rëndësishëm pavarësisht e ndjengruaja këtë apo jo.

18. Dallimet e mëdha në moshë midisbashkëshortëve, gjë e cila reflektohetnegativisht në jetën bashkëshortore,shpirtërore dhe seksuale.

19. Dalja e gruas pa nevojë përjashta. Kjoështë argument, se ajo është larg turpit dhemodestisë, gjë e cila do të shkaktojë qëmeshkujt flirtues t’i ngacmojnë me biseda.

20. Zbrazëtia emocionale që përjetojnëdisa femra, të cilat në kohën e zhvillimit tëmjeteve teknologjike shtyhen drejt flirteveme meshkuj, pa dallim a janë të martuar apojo.

21. Flirtuesit janë njerëz të papjekuremocionalisht dhe nuk kanë ndërgjegjeshoqërore. Ata vuajnë ende nga fëmijëriavetjake-adoleshenca, ata janë narcisoidë

dhe atyre nuk u interesojnë aspak ndjenjat etë tjerëve.

22. Integrimi në kulturat e tjera dhemoralet e prishura. Në shumicën e rastevekjo vjen si rezultat i udhëtimeve, ndjekjes sëfilmave, përzierjes me gra në punë apo nëfamilje me të afërm, komshi dhe të tjerë.

23. Shuarja e flakës së dashurisë mesbashkëshortëve. Burri ndjen se emocionet egruas kundrejt tij nuk janë si më herët, nukështë e dhënë pas tij, nuk e shikon me sytë epëlqimit dhe të dashurisë dhe nuk e flladitme fjalët që i dëgjonte në fillim, prandaj iduket se ajo nuk e do. Kjo do të krijojë pikënkryesore për mospajtimet dhe pengesat emëtejshme mes tyre. Atëherë burri fillon tëftohet e të largohet dhe të kërkojëzëvendësim!

24. Dinakëria e grave dhe mungesa emahremit kur ajo del përjashta. Dihetmirëfilli se femrat janë ato që i ftojnë burratme iman të dobët për të bërë flirt me to.Këtë e bëjnë nëpërmjet veshjes, ecjes,stolive dhe parfumimit, ndërsa Feja e kandaluar të dilet përjashta në këtë formë meqëllim parandalimin e sprovës dhembrojtjes së nderit.

25. Ngurrimi nga seksi apo disa stileve tëtij nga ana e njërit prej bashkëshortëve apoqë të dyve, për shkak të mosdijes,sëmundjes, angazhimit etj.

26. Lidhjet e mëhershme para martesës.Burri nuk e braktis këtë sjellje të keqe edhepas martesës. Ai vazhdon në këtë mënyrëtatëpjetë pa qenë i vetëdijshëm për pasojat edhimbshme. E njëjta gjë vlen edhe përgruan.

27. Keqpërdorimi i kohës së lirë dukebërë flirte me mendimin se ajo është njëmetodë e shëndoshë dhe e sigurt për tëvrarë kohën e lirë.

nnggaa aarraabbiisshhttjjaa:: OOmmeerr BB..

...Dihet mirëfilli se femratjanë ato që i ftojnë burrat meiman të dobët për të bërë flirtme to. Këtë e bëjnë nëpërmjetveshjes, ecjes, stolive dheparfumimit...

“

“


FAMILJA

HUSEJN HUSEJN SHEHATA

Edukimi islam i fëmijëve duhet të jetë iekuilibruar, në mënyrë që fëmija tërritet me mirësi jo vetëm në fushën e

besimit dhe të edukatës, por gjithashtuedhe në sjelljet e tij brenda kornizaveislame, siç janë sjelljet ekonomike nëshpenzime, në fitime, në kursime dheinvestime. Po kështu edhe në situata të

mira dhe jo të mira ekonomike, nëngushtësi dhe gjerësi, në paqe dhe nëluftë. Kjo metodologji edukimi e përgatitfëmijën që në moshë të njomë me idenë seIslami është fe gjithëpërfshirëse, në tëcilin përfshihet ekonomia, menaxhimi etj.Islami përfshin themelet e edukimitekonomik në përgjithësi dhe zbatimin etyre në familje dhe shoqëri. TTëë ppaarrëëtt ttaannëëttëë mmiirrëë i kanë dhënë një rëndësi të madhekësaj, sepse që në moshë të njomë ata i

FËMIJA DHE HALLALLIEdukimi me besimin dhe sjelljen e duhur do të krijojë tek fëmijët tanë një sjellje ekonomike të shëndoshë, qëdo të realizojë për ta begatinë, të kënaqurin, ngopjen materiale dhe shpirtërore, si dhe shtimin e riskut.

38

FAMILJA

mësonin fëmijët e tyre, se si të fitonin dhetë shpenzonin. Për këtë arsye ne duhet qëtë mbjellim në shpirtin e fëmijëve tanëbotëkuptimet e besimit, që kanë njënatyrë ekonomike, si p.sh.:

1- Besimi se pasuria është e Allahut,sepse Ai na ka furnizuar me të. Për këtëarsye duhet ta duam Allahun, Pronarin ekësaj pasurie.

2- Besimi se ka engjëj, të cilëtkontrollojnë sjelljen tonë, ku bën pjesëedhe sjellja jonë financiare dheekonomike. Për këtë arsye duhet që t’ishmangemi regjistrimit nga engjëjt tëatyre sjelljeve që nuk e kënaqin Allahun eLartësuar.

3- Besimi se ka një botë tjetër, ku dotë qëndrojmë përpara Allahut të Lartësuarpër të na marrë në llogari për këtë pasuri,si e kemi fituar atë dhe si e kemishpenzuar.

Edukimi me besimin dhe sjelljen eduhur do të krijojë tek fëmijët tanë njësjellje ekonomike të shëndoshë, që do tërealizojë për ta begatinë, të kënaqurin,ngopjen materiale dhe shpirtërore, si dheshtimin e riskut. Këto sjellje mund t’ipërmbledhim si më poshtë:

1- Ekuilibri në shpenzime dhemënjanimi i shpërdorimit dhe ikoprracisë. Ne duhet t’i mësojmë fëmijëvetanë, se cila është mesatarja dhe kufijtë esaj në shpenzimet e ndryshme që bëjmë.Nga ana tjetër në përcaktimin eshpenzimeve personale të fëmijëve duhettë shmangim teprimin, në mënyrë që tëmos i nxisim ata drejt shpërdorimit, i cilinxit sjelljet e këqija dhe më tej devijimin.

2- Shpenzimi sipas mundësisë, ku nëperiudhat e begata fëmijët duhet tëedukohen, që të kursejnë për të ardhmendhe në kohë krizash duhet t’u mësojmësesi të kënaqen me pak dhe të besojnë segjithçka ndodh me përcaktimin e Allahut,

duke e shoqëruar këtë me disa shembujnga jeta e të Dërguarit të Allahut në kohëkrizash.

3- Investimi i kursimeve sipasdispozitave të vendosura prej Allahut tëLartësuar larg kamatës dhe punëve tëpista. Është me rëndësi që në vogëli t’umësojmë fëmijëve tanë, se kamata ebankave është e ndaluar dhe sealternativa është investimi i parave sipaslegjislacionit islam nëpërmjet bankaveislame.

4- Radhitja e shpenzimeve sipasprioriteteve, sipas radhës: tëdomosdoshmet, pastaj të nevojshmet dhepastaj nevojat plotësuese.

5- Durimi në periudhat e krizave,duke i edukuar ata me besimin se Allahuka urtësinë e Tij në ngushtimin e riskutpër robërit e Tij, ndaj duhet që të bëhetdurim dhe të kënaqemi me pak, duke eshoqëruar këtë me disa shembuj nga jeta etë Dërguarit të Allahut dhe shokëve të tij.

6- Fitimi hallall dhe i pastër. Duhet t’iedukojmë fëmijët me fitimin hallall ngapuna e duarve të tyre në periudhat epushimeve, ku babai dhe vëllezërit më tëmëdhenj duhet t’i ngarkojnë fëmijës njëpunë që i përshtatet moshës së tij. Pokështu fëmija duhet të edukohet me idenë

...Durimi në periudhat ekrizave, duke i edukuar atame besimin se Allahu kaurtësinë e Tij në ngushtimin eriskut për robërit e Tij, ndajduhet që të bëhet durim dhetë kënaqemi me pak...

“

“


FAMILJA

që puna është adhurim, nder dhe vlerë.7- Diskutimi rreth çështjeve të

shtëpisë dhe ndër to çështjet financiare,ku fëmijët duhet të edukohen që të japinmendimin e tyre në lidhje me shpenzimetdhe t’i bëjmë që të ndjejnë përgjegjësi,madje ne ju këshillojmë që ata të stërvitenme menaxhimin e buxhetit të shtëpisë.

Nëse kontrollojmë sjelljet ekonomiketë disave nga fëmijët tanë do të vërejmë senjë pjesë, madje pjesa më e madhe esjelljeve të tyre ekonomike janë tëndaluara në Islam. Për fat të keq ne nuk ijapim rëndësi dhe nuk duam që t’ia dimëpër këtë, madje shohim që një pjesë ebaballarëve i miratojnë këto dukurinegative nisur nga ndjenjat e tyreprindërore dhe llastimi. Kjo mund të jetënjë nga portat më të rrezikshme që mundtë kërcënojë besimin, sjelljen dhe moraline fëmijës në të tashmen dhe në tëardhmen. Ndër sjelljet e ndaluara mund tëpërmendim:

TTeepprriimmii,, që është shpenzimi mbikufirin normal të përcaktuar dhe të lejuarnga legjislacioni islam. Shohim se disababallarë i japin fëmijëve para mbinevojën dhe mesataren e nevojave të tyre,duke e nxitur fëmijën që të shpërdorojëdhe ta kthejë atë në një zakon, madjefëmija edukohet dhe rritet meshpërdorimin, gjynahu i të cilit rëndonmbi prindërit, të cilët nuk duhet tëvendosin ndjenjat, dashurinë dhellastimin mbi dispozitat islame,përkundrazi duhet që fëmijët të edukohenme faktin, se Allahu i Lartësuar nuk i doata që shpërdorojnë. Shpërdorimi, qëështë shpenzimi për gjëra të ndaluara ngaIslami, siç është shpenzimi për cigare, përkaseta të pista, për pije alkoolike, drogëdhe pije dehëse, për bixhoz, për imoralitetetj. Allahu i Lartësuar thotë: ““VVëërrtteett,,sshhppëërrddoorruueessiitt jjaannëë vvëëlllleezzëërr ttëë

sshheejjttaannëëvvee..”” (Isra, 27).DDuukkjjaa ddhhee ffuudduullllëëkkuu,, që është

shpenzimi për tu dukur dhe për të rënë nësy, gjë që shkakton tek fëmijët një sjelljetë ashpër, mosbindje, që prish jetën e tyredhe të familjeve të tyre. Allahu i Lartësuarthotë: ““KKuurr dduuaamm ttëë sshhkkaattëërrrroojjmmëë nnddoonnjjëëvveenndd (popull), ii uurrddhhëërroojjmmëë ppaassaanniikkëëtt eettyyrree,, qqëë ppaassii ttëë bbëëjjnnëë mmyynnxxyyrraa nnëë ttëë;;aattëëhheerrëë mmbbii ttaa ttëë zzbbaattoohheett ddëënniimmii iimmeerriittuuaarr kkuunnddëërr ttyyrree ddhhee ii sshhkkaattëërrrroojjmmëëkkrreejjttëëssiisshhtt..”” (Isra; 16)

IImmiittiimmii që bie ndesh me Islamin, njëdukuri kjo mjaft e përhapur në mesin efëmijëve tanë, të cilët imitojnë në mënyrëtë verbër zakone dhe sjellje të importuaranga shoqëri joislame, të cilat bien ndeshme etikën dhe parimet tona fetare, madjee denigrojnë identitetin musliman tëfëmijëve tanë. Më i habitshëm është faktise disa baballarë mburren me këtë sjellje,duke kundërshtuar kështu fjalën e tëDërguarit të Allahut që thotë: “Do t’indiqni traditat e atyre që ishin para jushpupël më pupël, edhe nëse futen nëzgavrën e dabit (hardhucë shkretëtire), judo të hynit pas tyre.” Thanë: “O i Dërguarii Allahut! Çifutët dhe të krishterët?!” Tha:“E kë tjetër?” (Buhariu dhe Muslimi).

SSjjeelllljjaa ee nnddjjeekkjjeess ssëë eeppsshheevvee,, ku gjendjame disa fëmijë arrin deri aty, saqë sa herëkërkojnë diçka, menjëherë u plotësohetdëshira, edhe nëse kërkesa e tyre biendesh me nevojat e domosdoshme. Del sidetyrë për prindërit, që t’i orientojnëdëshirat e fëmijëve të tyre me urtësi dheme këshillë të mirë, dhe me argumente

...Fëmija duhet të edukohetme idenë që puna ështëadhurim, nder dhe vlerë...“ “

40

FAMILJA

nga libri i Allahut e Suneti i të Dërguarit tëTij, duke u treguar atyre disa histori ngajeta e sahabeve, të cilët jetonin herë-herëvetëm me bukë e ujë, si dhe disa shembujnga vajza e të Dërguarit të Allahut,Fatimja, e cila rrotullonte mullirin për tëbërë miell dhe i Dërguari i Allahut refuzoiqë t’i jepte një shërbëtore asaj.

SSjjeelllljjaa ee mmooss ttëë kkëënnaaqquurriitt mmee ppaakk..Duhet t’i edukojmë fëmijët tanë që tëkënaqen me atë që u ka ndarë Allahu iLartësuar dhe me besimin e palëkundur seAllahu është Përcaktuesi i riskut. Sirrjedhojë duhet që baballarët të shërojnëboshllëqet në sjelljen ekonomike tëfëmijëve të tyre, duke u kujdesur për ta nështëpi. Po kështu edhe sjellja e atyre vetëduhet të përkojë me dispozitat islame dhekëtë t’ia trashëgojnë fëmijëve të tyre nisurnga pozita e tyre si përgjegjës për ta paraAllahut të Lartësuar. Po kështu edhexhamitë duhet të luajnë rolin e tyre nëedukimin e brezave me sjelljen ekonomikeislame, si një pjesë e rëndësishme e sjelljessë muslimanit të mirë.

DDiissaa kkëësshhiillllaa iissllaammee rrrreetthh ssjjeelllljjeess eekkoonnoommiikkee::1-Të besosh se pasuria që ke në dorë

është pasuria e Allahut të Lartësuar dhe seti je vetëm i ngarkuar me përdorimin e saj,se risku është në dorën e Allahut dhe seaskush nuk vdes derisa të përmbushëriskun e tij.

2-Të besosh se ka një llogari në botëntjetër, ku ti do të pyetesh se ku e fitovepasurinë dhe si e shpenzove atë.

3-Të punosh për pasurinë e pastër dhetë lejuar, të besosh se puna është adhurim,nder dhe vlerë, dhe se dora e epërmeështë më e mirë se dora e poshtme.

4-T’i përmbahesh fesë së Allahut në tëgjithë transaksionet e tua, në mënyrë qëAllahu të të japë begati në punë, risk dhejetë.

5-Kije frikë Allahun në atotransaksione që i ka ndaluar Islami, siçështë teprimi, shpërdorimi, luksi dheimitimi i të tjerëve në ato transaksione qëi ka ndaluar Allahu, siç është kamata dhekoprracia, në mënyrë që të mos privoheshnga mirësitë.

6-Përsose përdorimin e shkaqeve për tëfituar riskun, duke e shoqëruar këtë mesjelljen e mirë me njerëzit dhe të jesh isinqertë në mbështetjen tënde tek Allahu,sepse kështu Ai të furnizon andej nga tinuk e pret.

7-Zekati i pasurisë tënde është njëdetyrë fetare, një domosdoshmëri sociale,një nevojë njerëzore, që pastron pasurinë,shoqërinë dhe zemrën. Mos harro selëmosha nuk e pakëson kurrë pasurinë.

8-Pastroje pasurinë tënde nga harami,ndoshta Allahu të fal.

9-Shtoje lutjen dhe kërkimin e faljes,sepse ato sjellin begatinë në risk.

NNggaa aarraabbiisshhttjjaa:: GGeenncc PPLLUUMMBBII

...Duhet t’i edukojmë fëmijëttanë që të kënaqen me atë qëu ka ndarë Allahu i Lartësuardhe me besimin e palëkundurse Allahu është Përcaktuesi iriskut...

“

“


TEFSIR

SHKRUAN: ALI SHABANI

Allahu i Madhëruar në mesin e të gjithaplanetëve të sistemit Diellor ka caktuarTokën për të jetuar njerëzit. Në këtë planet

Allahu ka krijuar gjithçka në shërbim tënjeriut ushqime dhe pije të llojllojshmenjëkohësisht edhe të dobishme për ata.Mirëpo në mesin e atyre ushqimeve gjendenedhe ushqime dhe pije në një numër shumë tëvogël, që janë të dëmshme për njeriun. Allahui Madhëruar ushqimet e dobishme i ka lejuar,gjegjësisht i ka bërë hallall për robërit e Tij,ndërsa të dëmshmet i ka bërë të ndaluara –haram. Allahu i Madhëruar për t’ua bërë këtodallime të qarta robërve të Vet u ka dërguarpejgamberë, e disave prej tyre u ka zbritur(shpallur) Libra. Të gjithë pejgamberët, që ngaAdemi alejhi selam e deri te pejgamberi ifundit Muhamedi sal-lallahu alejhi ue selemua kanë bërë të qartë popujve të tyre gjërat elejuara dhe të ndaluara. Allahu i Madhëruar ethekson në Kuran këtë mision të Pejgamberitsal-lallahu alejhi ue selem: ““……uu lleejjoonnuusshhqqiimmeett ee kkëënnddsshhmmee ddhhee uu nnddaalloonn aattoo ttëëppaakkëënnddsshhmmeett,,……““ (Araf, 157) Ibën Kethiri nëkomentin e tij të Kuranit, në lidhje me këtëpjesë të ajetit thotë: se do t’ua lejojë ushqimetqë ata vetë ia kanë ndaluar vetes dhe kështu ekanë ngarkuar veten, siç mund të përmendim

disa lloje devesh, si behira, saibe, vasile dheham. Po ashtu do t’ju ndalojë ushqimet edëmshme, të cilat Allahu i kishte ndaluar, e atai kishin bërë të lejuara për veten si mishin ederrit dhe kamatën.

Pejgamberi sal-lallahu alejhi ue selem kathënë: “Hallalli është i qartë, po edhe haramiështë i qartë, mirëpo mes tyre ka gjëra që janëtë dyshimta, shumë nga njerëzit nuk i dinë,prandaj kush bien në ato të dyshimtat, ka rënënë haram.”” (Muslimi), prandaj për atë që dihetqartë se është hallall, merret qëndrimi hallallpër ato, ndërsa kur dihet qartë së është haram,merret qëndrimi haram. E për sa i përket përato që janë mes hallallit dhe haramit, që janëtë dyshimta për masën e gjerë, nëse bie në atoje në haram, mirëpo në hadith thuhet seshumë nga njerëzit nuk i dinë, d.m.th., ka tëtjerë që e dinë vërtetësinë e tyre, e ata janëdijetarët. Allahu i Madhëruar ka thënë: ““……JJuuppyyeettnnii pprraa ddiijjeettaarrëëtt,, nnëëssee jjuu nnuukk ddiinnii..”” (Nahël,43) Allahu i Madhëruar nuk ia ka dhënë këtëleje kujtdo, përpos atij që ka shkallën edijetarit.

Rregullat që kanë vënë dijetarët nëpërkufizimin e haramit dhe të hallallit janënga objektivat e kësaj feje madhështore. P.sh.,në sferën e ushqimeve Allahu për t’ualehtësuar konceptin e ndalesës së alkoolit(dhe bixhozit) gjatë përshkallëzimit tëkumtimit të fesë ka thënë: ““TTëë ppyyeessiinn ttyy ppëërrvveerrëënn ddhhee bbiixxhhoozziinn.. TThhuuaajj:: ““QQëë ttëë ddyyjjaa jjaannëëmmëëkkaatt ii mmaaddhh,, ee kkaa eeddhhee ddoobbii nnëë ttoo (të pakta)ppëërr nnjjeerrëëzz,, ppoorr ddëëmmii ii ttyyrree ëësshhttëë mmëë ii mmaaddhh ssee

Me Ajetin kuranor ““……uu lleejjoonn uusshhqqiimmeett ee kkëënnddsshhmmee ddhhee

uu nnddaalloonn aattoo ttëë ppaakkëënnddsshhmmeett,, ……””(Araf 157).

GJËRAT E MIRA JANË HALLALL, NDËRSA TË KËQIJAT HARAM

42

TEFSIR

ddoobbiiaa ee ttyyrree..”” (Bekare 219), pra e ka theksuarse dëmi është më i madh. Kjo pastaj i shpuri nëatë që të ndalohen rreptësisht më pas, d.m.th.të bëhen haram. Kur zbriti ajeti i ndalesës sëalkoolit, Allahu i Madhëruar theksoi edhedëmin: ““……SShheejjttaannii nnuukk ddëësshhiirroonn ttjjeettëërr,, ppëërrvveeççssee nnëëppëërrmmjjeett vveerrëëss ddhhee bbiixxhhoozziitt ttëë hheeddhhëëaarrmmiiqqëëssii mmeess jjuusshh,, tt’’jjuu ppeennggoojjëë nnggaa ttëëppëërrmmeenndduurriitt ee ZZoottiitt ddhhee tt’’jjuu llaarrggoojjëë nnggaannaammaazzii……”” (Maide 91). Në bazë të këtyreajeteve edhe Pejgamberi sal-lallahu alejhi ueselem në mënyrë të përgjithshme ka thënë:“Nuk lejohet dëmi, as ndaj vetes, as ndaj tëtjerëve.” Me këtë hadith të Pejgamberit sal-lallahu alejhi ue selem besimtarët mund tëgjinden shumë lehtë në situata të ndryshmepër gjëra që nuk janë përmendurshprehimisht me emra në Kuran dhe hadith, sip.sh. duhani dhe droga, të cilat e kanë dëminjashtëzakonisht të madh. Duhani ka një erë tëkeqe dhe është shumë i dëmshëm përorganizmin e njeriut. Mjekët kanë dalë mepërfundimin, se 60% e rasteve të sëmundjevetë kancerit në mushkëri, fyt dhe gojë (buzë)janë nga duhani. Pas kësaj disa vazhdojnëakoma të thonë se është vetëm mekruh.Duhani po ashtu është helmues. Ai përmbanpërbërje toksike, që po t’ia jepnim ndonjëkafshe do ta mbyste.

Kur bëhet fjalë për ushqimin hallall, Allahue ka përmendur në përgjithësi, sepse nuk kanevojë të theksohen të gjitha një nga një, sejanë shumë. Allahu i Madhëruar ka thënë: ““TTëëppyyeessiinn ttyy (Muhammed), ççkkaa uu ëësshhttëë lleejjuuaarraattyyrree?? TThhuuaajjuu:: ““UU jjaannëë lleejjuuaarr ttëë ggjjiitthhaauusshhqqiimmeett ee mmiirraa..”” (Maide, 4), ndërsa ushqimete ndaluara i ka theksuar në veçanti, se janëpak dhe mund të përfshihen. Prej tyre janë: Engordhura, gjaku, mishi i derrit dhe kafsha qëtheret për idhuj.

Allahu i Madhëruar ka thënë: ““(Allahu) UUaannddaallooii jjuuvvee vveettëëmm ttëë nnggoorrddhhttëënn,, ggjjaakkuunn,,mmiisshhiinn ee ddeerrrriitt ddhhee aattëë qqëë tthheerreett jjoo nnëë eemmëërr ttëëAAllllaahhuutt..”” (Bekare 173)

Për sa i përket të ngordhurës, gjakut dhemishit të derrit ato janë të dëmshme ngaaspekti fizik, ndërsa kafsha që theret jo nëemër të Allahut është e dëmshme në aspektin

e besimit, gjegjësisht në kuadër të besimit, seajo vepër është shirk, Allahu na ruajt. AMIN.

AAllkkoooolliiAllahu i Madhëruar ka thënë: “OO jjuu qqëë

bbeessuuaatt,, ss’’kkaa ddyysshhiimm ssee vveerraa,, bbiixxhhoozzii,, iiddhhuujjttddhhee hheeddhhjjaa ee sshhiiggjjeettëëss (për fall) jjaannëë vveepprraa ttëënnddyyttaa nnggaa sshheejjttaannii.. PPrraa,, llaarrggoohhuunnii pprreejj ttyyrree qqëëttëë jjeennii ttëë sshhppëëttuuaarr.. SShheejjttaannii nnuukk ddëësshhiirroonnttjjeettëërr,, ppëërrvveeçç ssee nnëëppëërrmmjjeett vveerrëëss ddhhee bbiixxhhoozziittttëë hheeddhhëë aarrmmiiqqëëssii mmeess jjuusshh,, tt’’jjuu ppeennggoojjëë nnggaattëë ppëërrmmeenndduurriitt ee ZZoottiitt ddhhee tt’’jjuu llaarrggoojjëë nnggaannaammaazzii.. PPrraa,, aa ppoo ii jjeeppnnii ffuunndd (alkoolit ebixhozit)..”” (Maide 90, 91).

Gjërat që përmenden në këtë ajet, Allahu iMadhëruar i ka theksuar si ““vveepprraa ttëë nnddyyttaannggaa sshheejjttaannii””.. Alkooli është haram në të gjithaformat e konsumimit. Mirëpo veprat e tjera, sibixhozi dhe manipulimet e tjera, që bëjnëmashtruesit me anë të fallit, sihrit dhe rrugëvetë tjera, si prostitucioni, kamata janë rrugë tëndaluara të përfitimit. Andaj edhe tëushqyerit me anë të atij përfitimi është haram.

Besimtarët duhet të kenë kujdes nëpërdorimin e ushqimeve, sidomos në kohët esotme nga ushqimet e ndryshme të paketuara,të konservuara, ku ekziston mundësia të ketëpërzierje me ushqimet e ndaluara. Ato poashtu nuk lejohet të konsumohen. I Dërguari iAllahut sal-lallahu alejhi ue selem ka thënë:“Ajo pjesë e trupit (mishit) që është zhvilluarnga ngrënia e haramit, nuk ka për t’i shpëtuarZjarrit (xhehenemit).” (Ahmedi) Allahu iMadhëruar i porosit besimtarët dhepejgamberët të konsumojnë nga të mirat metë cilat Ai i ka furnizuar. Pejgamberi sal-lallahu alejhi ue selem ka thënë: “VërtetAllahu është Tajjib (I mirë) dhe nuk pranonpërpos të mirës. Allahu i Madhëruar iurdhëroi besimtarët me atë që i urdhëroi tëDër guarit. Ka thënë: ““OO jjuu ttëë ddëërrgguuaarr,, hhaanniiggjjëërraa ttëë mmiirraa ddhhee vveepprroonnii mmiirrëë..””, po ashtu kathënë: ““OO jjuu qqëë bbeessuuaatt,, hhaannii nnggaa ttëë mmiirraatt qqëë uukkeemmii ddhhëënnëë..”” (Muslimi)

E Lusim Allahun e Madhëruar që të nafurnizojë me hallall, të na mbrojë nga haramet,nga ngrënia haram, Ai është furnizuesi me imirë dhe mbrojtësi më i mirë.

SHKRUAN: LULZIM SUSURI

ZZiinnxxhhiirrii ii hhaaddiitthhiitt::Këtë hadith e transmeton Numan ibën

Beshiri. Hadithin e shënon Buhariu, nr. 52,Muslimi, nr. 1599, etj. Hadithin elartpërmendur dijetarët e konsiderojnënjë nga hadithet thelb të të gjithë FesëIslame.

KKoommeennttiimmii ii hhaaddiitthhiitt::Fjala: ““HHaallllaallllii ëësshhttëë ii qqaarrttëë ggjjiitthhaasshhttuu

eeddhhee hhaarraammii ëësshhttëë ii qqaarrttëë””Me të është si qëllim, se hallalli i qartë

në të cilin nuk ka dyshim ai është i njohurpër të gjithë njerëzit dhe askush nuk kadilema rreth tij. Gjithashtu edhe harami i


HADITH

HALLALLI ËSHTË I QARTËNga Numan ibën Beshiri, radijallahu

anhu, na përcillet të ketë thënë: E kamdëgjuar të Dërguarin e Allahut, sal-lallahu alejhi ue selem, se ka thënë:““HHaallllaallllii ëësshhttëë ii qqaarrttëë ggjjiitthhaasshhttuu eeddhheehhaarraammii ëësshhttëë ii qqaarrttëë,, kkuurrssee mmeess ttyyrree kkaaggjjëërraa ttëë ddyysshhiimmttaa,, ttëë cciillaatt sshhuummëë nnjjeerrëëzznnuukk ii nnjjoohhiinn.. PPrraannddaajj aaii qqëë rruuhheett nnggaaggjjëërraatt ee ddyysshhiimmttaa,, aaii ee kkaa rruuaajjttuurr ffeennëëddhhee nnddeerriinn ee ttiijj,, kkuurrssee aaii qqëë bbiiee nnëë ggjjëërraattëë ddyysshhiimmttaa mmee ttëë vvëërrtteettëë aaii kkaa rrëënnëë nnëëhhaarraamm.. (Kjo i ngjan) SSii sshheemmbbuullllii iibbaarriiuutt,, ii cciillii ii rruuaann kkaaffsshhëëtt ee ttiijj rrrreetthhkkuuffiirriitt ttëë ttjjeettrriitt,, ttëë cciillaatt kkaa sshhuummëëmmuunnddëëssii ttaa kkaalloojjnnëë aattëë kkuuffii.. NNëë ttëëvvëërrtteettëë ççddoo mmbbrreett ii kkaa kkuuffiijjttëë ee ttiijj (qënuk dëshiron kush t’ia kalojë), kkëësshhttuueeddhhee AAllllaahhuu ii kkaa kkuuffiijjttëë ee TTiijj,, ttëë cciillëëttjjaannëë hhaarraammeett (dhe nuk dëshiron tëtejkalohen). NNëë ttrruupp ëësshhttëë nnjjëë ccooppëëmmiisshhii,, ee cciillaa ssiikkuurr ttëë ppëërrmmiirrëëssoohheett aajjoo,,mmee ttëë ppëërrmmiirrëëssoohheett ii ttëërrëë ttrruuppii,, nnddëërrssaappoo ttëë pprriisshheett aajjoo bbaasshhkkëë mmee ttëë pprriisshheetteeddhhee ttrruuppii,, ee aajjoo ëësshhttëë zzeemmrraa””..

44

HADITH

qartë në të cilin nuk ka dyshim ai është injohur për të gjithë njerëzit pa pasurnevojë për divergjenca rreth tij. Prejhallallit të qartë, sa për ilustrim ështëedhe ngrënia e ushqimeve të mira, të cilatmbijnë nga toka. Sa i përket haramit tëqartë për ilustrim do të përmend: pirja ealkoolit me të gjitha llojet e tij.

Fjala në hadith: ““KKuurrssee mmeess ttyyrree kkaaggjjëërraa ttëë ddyysshhiimmttaa,, ttëë cciillaatt sshhuummëë nnjjeerrëëzznnuukk ii nnjjoohhiinn””

Pra, në mes këtyre dy kufijve, atij tëhallallit dhe të haramit ekziston një fushë,e cila njihet me emrin: gjërat e dyshimta.Këtu futet çdo gjë rreth dispozitës së cilësdijetarët kanë dhënë dy apo më shumëmendime se: a futet në radhët e hallallit apoharamit. Mirëpo një gjë për t’u konsideruare dyshimtë patjetër ajo duhet të jetë e tillënë mesin e dijetarëve, ngase ata janë që isqarojnë çështjet e fesë dhe fjala e tyreështë e konsiderueshme në Islam.

Këtu duhet të bëjmë sqarimin e faktit, senë fenë e Allahut asgjë nuk ka të dyshimtëdhe të paqartë, përkundrazi Ai në Kuranapo përmes të Dërguarit të Tij, sal-lallahualejhi ue selem, çdo gjë e ka sqaruar dhe eka qartësuar.

Kjo sepse Kurani dhe Suneti janëburimet e fesë, të cilët e kanë qartësuar çdogjë duke mos lënë vend për dyshime edivergjenca. Megjithatë Allahu e dinte, e Aiështë i Ditur për çdo gjë, se ka njerëz të cilëtnuk do t’i kenë të qarta të gjitha gjërat dukepasur dyshime për çështje të caktuara,prandaj edhe përmendi rregullin se:njerëzit që kanë dyshime rreth gjërave tëcaktuara, atëherë është më mirë për ta që tëlargohen prej tyre e kështu të jenë të sigurtnga devijimi.

Fjala: “ttëë cciillaatt sshhuummëë nnjjeerrëëzz nnuukk iinnjjoohhiinn””

Kjo na jep të kuptojmë se gjërat edyshimta nuk janë të tilla për të gjithënjerëzit, por ka prej tyre dijetarë që nëfakt i dinë ato. Pak më lart përmendëm, sepër t’u konsideruar diçka e dyshimtë ajo sie tillë duhet të jetë patjetër në mesin edijetarëve, ndërsa me këtë pjesë tëhadithit kuptohet se njëra palë nga këtadijetarë patjetër duhet ta dinë të vërtetënrreth asaj çështje. Kjo për arsye se umetine Muhamedit, sal-lallahu alejhi ue selem,nuk e lejon Allahu kurrsesi, që të biendakord për të qenë të devijuar në ndonjëçështje të fesë. Profeti, sal-lallahu alejhiue selem, thotë: “Umeti im nuk pajtohetpër ndonjë çështje nëse ajo ështëdevijim.” (Tirmidhiu, me sened të saktë).Pra, fillimisht njerëzit që mund të kenëgjëra të paqarta rreth fesë janë njerëzit ethjeshtë, por ka raste ku edhe dijetarëtjanë të dy mendimeve rreth çështjeve tëcaktuara, megjithatë njëra palë patjetërështë duke besuar dhe duke e thënë tëvërtetën.

Nga kjo pjesë e hadithit gjithashtukuptohet, se njeriu nuk duhet të mendojë

...Këtu duhet të bëjmësqarimin e faktit, se në fenë eAllahut asgjë nuk ka tëdyshimtë dhe të paqartë,përkundrazi Ai në Kuran apopërmes të Dërguarit të Tij,sal-lallahu alejhi ue selem,çdo gjë e ka sqaruar dhe e kaqartësuar...

“

“

ALBISLAM | 1 Prill 2010 | 16 Rebiu Thani 1431

HADITH

kurrë, se i di të gjitha gjërat përkundrazishumica e njerëzve kanë gjëra nga më tëndryshmet, që nuk i dinë, por disa njerëz idinë ca gjëra të caktuara e disa të tjerëgjëra të tjera. Nga ana tjetër njeriu nukduhet të dorëzohet kurrë, duke menduarse nuk mund ta mësojë një çështje tëcaktuar, pasi shumica e njerëzve nuk edinë, sepse kjo nuk do të thotë që asnjënxënës dije nuk mund të arrijë ta njohëatë gjë. Njerëzit nuk duhet të largohennga kërkimi i dijes për çështje delikate tëfesë, sepse nëse mundohet për hir të Zotit,atëherë do të arrijë tek e vërteta. Kjosepse hadithi na jep të kuptojmë, sedikush duhet t’i mësojë patjetër gjërat qëjanë të fshehta për shumë njerëz.

Fjala: “PPrraannddaajj aaii qqëë rruuhheett nnggaa ggjjëërraatt eeddyysshhiimmttaa aaii ee kkaa rruuaajjttuurr ffeennëë ddhhee nnddeerriinn eettiijj,, kkuurrssee aaii qqëë bbiiee nnëë ggjjëërraa ttëë ddyysshhiimmttaa mmeettëë vvëërrtteettëë aaii kkaa rrëënnëë nnëë hhaarraamm””

Largimi nga gjërat e dyshimta ështëprej detyrimeve të fesë sonë. Njeriu nësedyshon në ndonjë punë a është hallall apojo, atëherë duhet të largohet prej saj. Këtuduhet të kemi kujdes, që gjërat e dyshimtame të vërtetë të jenë të tilla-të dyshimta,të jenë gjëra rreth të cilave ai ka dëgjuardisa mendime dhe nuk di kë të pasojë, aponuk i kanë ardhur argumente e as fetva tëdijetarëve rreth dispozitës së asajmeseleje. Nuk i lejohet askujt që për shkaktë vesveseve të tij të largohet nga shumëurdhra fetare.

Profeti, sal-lallahu alejhi ue selem, nësei ndodhte të gjente ndonjë hurmë në tokëe merrte në dorë dhe thoshte: “Sikur tëmos frikësohesha, se mund të jetë prejhurmave të sadakasë, atëherë do ta haja” epastaj ia jepte ndonjë shokut të vet pasiatij dhe familjes profetike iu ishte ndaluarngrënia nga sadakaja. Profeti u pyet edhe

për përdorimin e enëve të qafirëve, tëcilët në to përgatisin mish derri dheushqime e pije të tjera të ndaluara, e ai iutha: “Nëse nuk gjeni enë të tjera, atëherëlani mirë dhe përdorini ato”. Pra, i mësoitë largohen maksimalisht nga gjërat edyshimta e nëse duhet t’i përdorinpatjetër, atëherë të jenë sa më tëkujdesshëm për pastërtinë e tyre. Dyrastet e mësipërme nga jeta profetike nashërbejnë në të njëjtën kohë neve simodel, se çfarë gjërash për besimtarinduhet të jenë të dyshimta që ai të largohetprej tyre e jo çdo gjë që ai mund tëmendojë se është e dyshimtë edhe tëlargohet.

Nga fjalia në hadith kuptojmë selargimi nga dyshimet, sa është detyrimfetar, aq është edhe detyrim moral, ku melargimin nga ai dyshim njeriu e vërtetonbesimin dhe nderin e tij. Ndërsa në anëntjetër kush bie në gjëra të dyshimta aiakuzohet në fe dhe në nder. Nga kjogjithashtu kuptojmë se besimtari harametdhe dyshimet duhet t’i lërë për shkak tëfesë, por edhe anën etike të tij ta ketëparasysh. Ai duhet ta ruajë nderin e tij dhe

...Profeti, sal-lallahu alejhi ue selem, nëse i ndodhte tëgjente ndonjë hurmë në tokë emerrte në dorë dhe thoshte:“Sikur të mos frikësohesha,se mund të jetë prej hurmave të sadakasë, atëherëdo ta haja...

“

“

46

HADITH

të largohet maksimalisht nga çdo punë ecila mund të prekë nderin e tij, nëautoritet apo respekt nga të tjerët.Shpeshherë nuk mjafton që njeriu të jetë ipastër vetëm tek Zoti, por për rrethana tëndryshme ai duhet të mundohet që kësajpastërtie para Allahut t’ia bashkëngjitëedhe atë para njerëzve, ngase ky ështërregull që kërkohet.

Njeriu që e ka parasysh këtë rregullshpëton nga paragjykimet dhe përgojimi itë tjerëve.

Këtë rregull e vërteton rasti i Profetit,sal-lallahu alejhi ue selem, i cili pasnamazit të jacisë në Ramazan ishte dukepërcjellë gruan e tij Safijen për në shtëpipasi ajo e kishte vizituar atë, gjersaqëndronte në itikaf në xhami. Në ato çastedy vetë po kalonin atypari, të cilët sapo epanë Profetin me një grua që nuk enjihnin u larguan menjëherë për t’i lënë tëqetë ata të dy. Mirëpo Profeti, alejhi salatuue selam, kur e pa se po largoheshin ithirri e pasi erdhën iu tha: “Kjo ështëgruaja ime Safija...”. Dy kalimtarët uarsyetuan duke i thënë: Ne nuk dyshojmë

tek ti o i Dërguar. Por ai ua ktheu: “Jutregova, sepse shejtani lëviz nëpër venat enjeriut ashtu si lëviz gjaku.”( Buhariu dheMuslimi), d.m.th. ai mund të fusë dyshimetek ju e kështu të krijoni mendime tëkëqija për mua, prandaj edhe desha ta ruajnderin tim nga shpifje të mundshme.

Mirëpo ka raste kur disa njerëz i dinëdispozitat e çështjeve të caktuara, edhepse për shumicën e popullit ato punë janëtë dyshimta, ky person e ka të lejuar tapunojë veprën e tillë për të cilën është ibindur me argument se lejohet të punohete me këtë rast personi nuk ka mëkat, nësee punon atë punë, sepse ai nuk është dukepunuar një vepër të dyshimtë, por njëvepër të njohur për të, pa marrë parasyshse si konsiderohet tek të tjerët. Ky ështërregulli i përgjithshëm në këtë çështje,mirëpo nëse të vepruarit e asaj pune ështëshkak për të dyshuar të tjerët në fenë aponderin e tij, ngase për ta puna e tillë ështëe dyshimtë, atëherë më mirë është tëlargohet prej saj së paku duke mos evepruar në sy të tjerëve.

Bazuar në këto që përmendëm deri taniarrijmë të kuptojmë, se njerëzit rrethçështjeve të dyshimta ndahen në tregrupe: NNjjëë:: ata që i punojnë dyshimet,duke e ditur si të tilla. Ky lloj njeriudënohet për veprën e tij. LLlloojjii ii ddyyttëë janënjerëzit që i dinë këto vepra si të dyshimtadhe largohen prej tyre për ta ruajtur fenëdhe nderin e vet. Ky lloj njeriushpërblehet se e ka ruajtur veten, dhe lllloojjiiii ttrreettëë i njerëzve në këtë pikë është ainjeri, i cili e studion veprën e dyshimtëdhe pas analizave maksimale të tij arrinnë përfundimet e tij të caktuara, ku pastajnë bazë të analizave të tij e punon apolargohet nga ajo vepër. E punon se e shehtë lejuar apo largohet se e sheh të ndaluar

...Kjo është gruaja imeSafija...”. Dy kalimtarët uarsyetuan duke i thënë: Nenuk dyshojmë tek ti o iDërguar. Por ai ua ktheu: “Jutregova, sepse shejtani lëviznëpër venat e njeriut ashtu silëviz gjaku....

“

“


HADITH

e jo vetëm të dyshimtë. Ky lloj i tretë injerëzve është më i miri nga të gjithë.

Fjala në hadith: ““(Kjo i ngjan) ssiisshheemmbbuulllliitt ttëë bbaarriiuutt,, ii cciillii ii rruuaann kkaaffsshhëëtt eettiijj rrrreetthh kkuuffiirriitt ttëë ttjjeettrriitt,, ttëë cciillaatt ëësshhttëësshhuummëë ee mmuunndduurr ttaa kkaalloojjnnëë aattëë kkuuffii””

Me këtë shembull Profeti, sal-lallahualejhi ue selem, kishte si qëllim njeriun, icili afrohet tek kufijtë e tokës së tjetrit,aty e afron kafshën, e cila pa dyshim që dotë hajë nga ara e tjetrit. Kjo ka për tëndodhur patjetër e sidomos nëse kafshaqëndron aty për një kohë të gjatë, ngasendodh që bariu të jetë jo i kujdesshëm metë. Ngjashëm me këtë rast është edheshembulli i njeriut, që i afrohet veprave tëdyshimta, ngase ato janë afrim tekharami. E nëse ndodh që njeriu t’i punojë,duke besuar se janë të dyshimta për të,atëherë ai e ka punuar një haram, sepse kaqenë në gjendje t’i futet një pune që nuk edi dispozitën e fesë rreth saj. Kështunjeriu që i punon dyshimet ai dalëngadalëdo t’i afrohet edhe haramit. Për këtë arsyedijetarët e selefit e përmendnin fjalën etyre: “Futja në dyshime është urë që edërgon njeriun deri tek harami”.

Fjala: ““MMee ttëë vvëërrtteettëë ççddoo mmbbrreett ii kkaakkuuffiijjttëë ee ttiijj (që nuk dëshiron kush t’iakalojë) kkëësshhttuu eeddhhee AAllllaahhuu ii kkaa kkuuffiijjttëë eeTTiijj,, ttëë cciillëëtt jjaannëë hhaarraammeett (dhe nukdëshiron të tejkalohen)””..

Kjo pjesë e hadithit është një sqarimme shembull nga jeta e përditshme për takuptuar pse Allahu ka vënë kufij, të cilëtnuk ka dëshirë të tejkalohen. Mirëposhembulli i kufijve të Allahut dhembretërve të kësaj bote dallon shumë mesvete. Kjo për vetë faktin, se mbretërit ekësaj bote vendosin kufij për interesat etyre personale, ku shpesh këta kufij janëshkak për dëmtimin e të tjerëve. Ndërsa

Allahu i ka vendosur këto kufij dhe nukdëshiron të shkelen për asgjë tjetërpërveçse për të mirën e njerëzve. Ai nukpërfiton nga mos shkelja e tyre nga ana enjerëzve, por ata që përfitojnë janë vetërobërit e Tij.

Fjala: ““NNëë ttrruupp ëësshhttëë nnjjëë ccooppëë mmiisshhii,, eecciillaa ssiikkuurr ttëë ppëërrmmiirrëëssoohheett aajjoo,, mmee ttëëppëërrmmiirrëëssoohheett ii ttëërrëë ttrruuppii,, nnddëërrssaa ppoo ttëëpprriisshheett aajjoo bbaasshhkkëë mmee ttëë pprriisshheett eeddhheettrruuppii,, aajjoo ëësshhttëë zzeemmrraa””

Kjo na jep të kuptojmë, se lëvizjet enjeriut janë të varura të gjitha nga lëvizjete zemrës. Zemra nëse është e mirë edhegjymtyrët do të jenë të tilla dhe ekundërta. Për këtë shkak përmendetthënia, se zemra është mbreti i të gjithagjymtyrëve, kurse ato janë ushtarë të saj,të cilat punojnë sipas urdhrave të dhënanga ajo dhe assesi nuk mund takundërshtojnë. Prandaj nëse mbreti ështëi devotshëm, të tillë do të jenë edheushtria e tij e nëse mbreti është i keq,atëherë nuk do t’i urdhërojë ushtarët pospër keq.

Për shkak të rëndësisë së zemrësAllahu për të thotë: ““AAttëë DDiittëë nnuukk ddoo ttëëbbëëjjëë ddoobbii,, aass ppaassuurriiaa ee aass ffëëmmiijjëëtt.. PPëërrppooss aaiiqqëë vvjjeenn tteekk ZZoottii mmee zzeemmëërr ttëë sshhëënnddoosshhëë..”(Shuara, 88-89).

...Allahu i ka vendosur këtokufij dhe nuk dëshiron tëshkelen për asgjë tjetërpërveçse për të mirën enjerëzve...

“ “

48

THESARE

SHKRUAN: PRIM. DR. MED. SC. ALI ILJAZI

Jeta është e mbushur plot me strese dhesecili prej nesh është i ekspozuar një llojishtypjeje. Presioni psikik në vetvete nuk

është i dëmshëm, por mënyra se siballafaqohemi me këto presione ndonjëherëështë e gabuar. Njerëzit nuk janë njëllojrezistentë në vështirësi dhe në presionepsikike. Disa adaptohen dhe e kontrollojnësituatën në të cilën gjenden dhe janë tëpërgatitur të ballafaqohen me problemet. Disatë padisponuar përballen me situatën dukendier aversion ndaj saj. Disa dorëzohen dhebinden në rrethana të reja (submission).

Ata që përballen me kriza të rëndarëndom kanë dhembje koke, në muskujt eqafës dhe në shpinë. Nuk mund të flenë të

qetë. Disa ankohen për marramendje, bark-qitje apo kapsllëk.

Kur e kanë pyetur Ibën Abasin, se çfarë edëmton më shumë trupin, hidhërimi apopikëllimi? Ai tha: “Të dy shkojnë në rrugë tënjëjta, por kuptimi është i ndryshëm. Kurlufton me atë që është më e fortë se ti, kjo tëfrikëson dhe të shkakton pikëllim. Ndërsa kurlufton me atë që është më e dobët se ti, kjo tëshkakton hidhërim”.

Qoftë i kënaqur Allahu me Ibën Abasin, sa imençur ka qenë! Është e vërtetë, se edhe njëri,edhe tjetri lëvizin në të njëjtën rrugë. Të dyjagjendjet e ngrenë nivelin e adrenalinës nëgjak. Ngrenë presionin e gjakut dhe veprojnëdëmshëm në zemër. Shumica e njerëzve iështë ekspozuar një lloji stresi ose brengave tëpërditshme. Është vërtetuar se 18% eamerikanëve besojnë, se nuk është e

LUFTO ME STRESIN SIPASMËNYRËS PEJGAMBERIKEAta që përballen me kriza të rënda rëndom kanë dhembje koke, në muskujt e qafës dhe në shpinë. Nuk mundtë flenë të qetë. Disa ankohen për marramendje, bark-qitje apo kapsllëk


THESARE

nevojshme tì zvogëlojnë streset që i përcjellinnë jetë. Ekzistojnë njerëz që hidhërohen nësituata të rënda gjatë krizave. Pejgamberi sal-lallahu alejhi ue selem, e përshkruanhidhërimin si prushi, i cili ndizet në zemër:“Hidhërimi është prush që ndizet nëzemër”.[[11]]

Pejgamberi sal-lallahu alejhi ue selem, nanxit në mënjanimin e hidhërimit: “Kush embizotëron hidhërimin kur mund tëhakmerret Allahu do tìa mbushë zemrën mesiguri dhe besim”..[[22]]

Allahu i Madhëruar thotë: ““TTëë cciillëëtt jjaappiinnkkuurr jjaannëë ttëë ççlliirrëëtt eeddhhee kkuurr jjaannëë nnëë vvëësshhttiirrëëssiiddhhee qqëë ee ffrreennoojjnnëë mmlllleeffiinn,, qqëë uuaa ffaalliinn (tëkeqen) nnjjeerrëëzzvvee,, ee AAllllaahhuu ii ddoo bbaammiirrëëssiitt””..[[33]]

Pejgamberi sal-lallahu alejhi ue selem, epërshkruan ilaçin për hidhërim: “Nëse dikushprej jush zemërohet, le të ulet; nëse zemëriminuk e lëshon, le të shtrihet!”[4]

Këtë psikologët bashkëkohorë e kanëquajtur ndryshim i “gjendjes trupore” dhebesojnë se ky ndryshim sjell deri te dobësimi ireaksionit dhe largimi i zemërimit. Gjithashtu,shkenca bashkëkohore ka vërtetuar sehormoni i adrenalinës rritet shumëfish gjatëzemërimit. Ky nivel është më i lartë, kur njeriuqëndron në këmbë, ndërsa zvogëlohet kurulemi ose shtrihemi, mu sikurse i këshillonPejgamberi ata të cilëve u ndodh pikëllimi osebrengosja. Pejgamberi sal-lallahu alejhi ueselem, ka thënë: “Zemërimi është shejtani.Shejtani është krijuar nga zjarri. Ai shuhet meujë. Për këtë, kur të zemëroheni merrniabdes”.[[55]] Kur Pejgamberin e brengostendonjë gjë, sigurinë e kërkonte në namaz. Aika thënë: “Gëzimin gjeje në namaz!”

Lloji tjetër njerëzor i dorëzohet presionitpsikologjik dhe ngulfatet me pikëllim, mbyllje

në vetvete dhe brengosje. Simptomat më tëshpeshta të kësaj gjendje janë: ndjenja edepresionit dhe e pikëllimit, ndjenja epafuqisë dhe e pashpresës dhe dëshira për tëqarë. Këta njerëz mund të ndiejnë përzierjen edepresionit dhe të brengës. Ky diskonimmund të lërë gjurmë në trup, duke shkaktuarndryshime të përkohshme apo afatgjata.Njeriu në këtë gjendje ankohet për: dhembjekoke, marramendje, dhimbje të ndryshme, tëvjella etj. Kjo bën që këta njerëz të tërhiqen nëvetmi dhe të largohen nga njerëzit e tjerë. Nëkëtë situatë njeriu duhet të pyesë: A mund tìmbajë të gjitha detyrimet ditore? A do tìpërmbaj brenda emocionet dhe ndjenjat emia, apo tì ndaj me dikë, që do të mëndihmojë në zgjidhjen e problemit?

Si mundet të shpëtojë njeriu nga këtobrenga dhe të zvogëlojë presionin psikik? Amundemi me fuqinë e dëshirës tì përballojmëstreset? Njeriu i mençur e ka mekanizmin, icili i refuzon streset dhe i thyen në copëza.Nuk ka dyshim se besimi tek Allahu dhekërkimi i ndihmës nga Ai, paraqetmekanizmin mbrojtës më të mirë. Besimi nëZotin na nxit për durim ndaj vështirësive dhenë përparim. Durimi është të përballesh meproblemin, e jo tì nënshtrohesh atij. Meqëstresin e presim të përgatitur, njeriumundohet ta eliminojë dhe ta shërojë atë.Ndonjëherë nevojitet ndihma e një personitjetër dhe mu ky është qëllimi i ndihmesës,vëllazërisë dhe i dashurisë. E tërë kjo ndihmonqë të forcohet mekanizmi i thithjes së stresit.

Dr. Adil Sadik thotë: “Njerëzit që sëmurennga krizat psikike, u mungon dashuria në jetë.U mungon përkrahja dhe mirëkuptimi ipersonit tjetër. Askush nuk dëshiron tësakrifikohet për ta në momentet e rënda.”Besimi tek Allahu, durimi, dituria, përvojat ekaluara dhe dashuria e njerëzve të tjerë krijonmekanizmin më të fuqishëm për thithjen estresit dhe zvogëlimin e tendosjes psikike.Pejgamberi sal-lallahu alejhi ue selem, natërheq vërejtjen nga rreziku i grumbullimit tëbrengave: “Kush ka shumë brenga, i sëmuret

...Zemërimi është shejtani.Shejtani është krijuar nga zjarri.Ai shuhet me ujë. Për këtë, kur tëzemëroheni merrni abdes...

“ “

50

THESARE

trupi”[[66]].Ai këshillon lutjen dhe kërkimin e faljes si

ilaç për këtë gjendje. Ibën Abasi na përcjell, sePejgamberi sal-lallahu alejhi ue selem, kathënë: “Kush bie istigfarë pa ndërprerë, Allahudo tìa mënjanojë çdo brengë, do tì japërrugëdalje nga çdo situatë dhe do ta furnizojënga nuk e shpreson”.[[77]]

Në Sahihun e Buhariut dhe të Muslimitshënohet, se Pejgamberi sal-lallahu alejhi ueselem, kur ka qenë në vështirësi ka thënë: ““LLaaiillaahhee iillaallllaahhuull hhaalliimmuull aaddhhiimm.. LLaa iillaahhee iillaallllaahhuurraabbuull aarrsshhiill aaddhhiimm.. LLaa iillaahhee iillaallllaahhuu rraabbbbuusssseemmaavvaattii uueell eerrddii uuee rraabbbbuull aarrsshhiill kkeerriimm.. -- Nukka Zot, përveç Allahut, të Butit dheMadhështorit. Nuk ka Zot, përveç Allahut,Zotit të Arshit madhështor. Nuk ka Zot, përveçAllahut, Zotit të qiejve dhe të Tokës dhe Zotittë Arshit Fisnik”.

Në Sunenin e Ebu Davudit na përcillet ngaEbu Bekri se Pejgamberi është lutur:““AAllllaahhuummmmee rraahhmmeetteekkee eerrxxhhuu ffeellaa tteekkiillnnii iillaanneeffssii ttaarrffeettee aajjnniinn uuee aasslliihh llii sshhee`̀nnii kkuulleehhuu llaaiillaahhee iillaa eennttee””.. -- “O Zoti im, të lutem përMëshirën Tënde, mos lejo që tì lëshohemvetes sime asnjë moment dhe bëje gjendjentime më të mirë, nuk ka Zot tjetër përveçTeje”.[8]

Esma ibën Omeri ka thënë: “I Dërguari iAllahut më ka pyetur: “A dëshiron të të mësojfjalë që tì thuash në vështirësi: Allahu ështëZoti im dhe askush nuk është i barabartë meTë!”[[99]]

Imam Ahmedi në Musned shënontransmetimin e Ibën Mesudit se Pejgamberisal-lallahu alejhi ue selem, ka thënë: “Kurnjeriu është në vështirësi le të thotë këto fjalë:

““AAllllaahhuummmmee iinnnnii aabbdduukkee uuee bbnnuu aabbddiikkee uueebbnnuu eemmeettiikkee.. NNaassiijjeettii bbiijjeeddiikkee mmaaddiinn ffiijjjjeehhuukkmmuukkee aaddlluunn ffiijjjjee kkaaddaauukkee,, eess`̀eelluukkee bbii kkuulliissmmiinn hhuuvvee lleekkee sseemmmmeejjttee bbiihhii nneeffsseekkee eeuuaalleemmtteehhuu eehhaaddeenn mmiinn hhaallkkiikkee eeuu eennzzeelltteehhuu ffiiKKiittaabbiikkee eeuu iissttee`̀tthheerrttee bbiihhii ffii iillmmiill ggaajjbbii iinnddeekkeeeenn tteexxhh`̀aalleell KKuurr`̀aannee rraabbii’’aa kkaallbbiiii uuee nnuurraa ssaaddrriiuuee xxhheellaaee hhuuzznnii ddhhee ddhheehhaabbee hheemmmmii..””

““ZZoottii yynnëë,, uunnëë jjaamm rroobbii YYtt,, ii bbiirrii ii rroobbiitt

TTëënndd,, ii bbiirrii ii rroobbëërreesshhëëss SSaattee!! FFaattii iimm ëësshhttëë nnëëDDuuaarrtt ee TTuuaa,, ee kkaalluuaarraa iimmee nnëë PPrroonnëëssiinnëë ttëënnddee,,ddrreejjttëëssiiaa tteekk mmuuaa ëësshhttëë ppëërrccaakkttiimmii YYtt.. TTëëlluutteemm mmee ttëërrëë EEmmrraatt ee TTuu,, mmee ttëë cciillëëtt ee kkeeqquuaajjttuurr VVeetteenn,, oossee iiaa kkee mmëëssuuaarr ddiikkuujjtt pprreejjkkrriijjeessaavvee ttëë TTuuaa,, oossee ii kkee sshhppaalllluurr nnëë LLiibbrriinnTTëënndd,, aappoo ii kkee pprroonnëëssuuaarr ppëërr VVeettee,, ttaa bbëësshhKKuurraanniinn pprraannvveerrëë ttëë zzeemmrrëëss ssiimmee,, ddrriittëë ttëëggjjookkssiitt ttiimm,, dduukkee llaarrgguuaarr ppiikkëëlllliimmiinn ddhheebbrreennggëënn ttiimmee”” - Allahu do tìa largojëpikëllimin dhe brengën, duke ia zëvendësuarme gëzim”.[[1100]]

Një ditë i Dërguari i Allahut hyri në xhami.Ai pa një ensar me emrin Ebu Umame dhe itha: “Ebu Umame, përse të shoh në xhamijashtë kohës së namazit?”

“Brengat dhe borxhet më kanë kapluar, o iDërguari i Allahut” - tha ai.

Pejgamberi i tha: “A do të t’i mësoj disafjalë, të cilat kur tì thuash, Allahu do tëmënjanojë brengën dhe do ta paguashborxhin tënd?”. “Po, o i Dërguari i Allahut” -tha ai. Pejgamberi i tha: “Në mëngjes dhe nëmbrëmje thuaj: “O Zot, më mbroj nga brengadhe pikëllimi, më mbroj nga pafuqia dhepërtacia, më mbroj nga qyqaria dhe koprraciadhe më mbroj nga vështirësitë, borxhi dheanashkalimi i njerëzve“.[[1111]] Ebu Umame mëvonë tregon: “Veprova kështu dhe Allahu malargoi brengën e më ndihmoi ta kthej borxhintim”.

[[11]] TTiirrmmiiddhhiiuu..[[22]] SShhëënnoonn IIbbnn EEbbii DDuunnjjaa..[[33]] AAllii IImmrraann,, 113344..[[44]] SShhëënnoonn EEbbuu DDaavvuuddii,, AAhhmmeeddii ddhhee IIbbnn HHiibbaannii ““SSaahhiihh eell--

XXhhaammii--iiss--SSaaggiirr””,, 669944..[[55]] SShhëënnoonn EEbbuu DDaavvuuddii..[[66]] AAhhmmeeddii,, 55//338888..[[77]] SShhëënnoonn IIbbnn SSuunnnnii ddhhee EEbbuu NNuuaajjmmii..[[88]] SShhëënnoonn EEbbuu DDaavvuuddii,, AAhhmmeeddii ddhhee IIbbnn MMaaxxhheehh..[[99]] SShhëënnoonn EEbbuu DDaavvuuddii ((55009900)),, AAhhmmeeddii,, 55//4422,, BBuuhhaarriiuu nnëë EEll--

EEddeebbuull MMuuffrreedd[[1100]] SShhëënnoonn EEbbuu DDaavvuuddii ((11552255)) ddhhee IIbbnn MMaaxxhheehh ((33888822))..[[1111]] SShhëënnoonn AAhhmmeeddii nnëë MMuussnneedd 11//225544 ddhhee 339944..


AVANCIMI PERSONAL

DR. ABDULKERIM BEKAR

Në shkrimin e fundit kam përmendur, se njënga gjërat më negative që e prapëson njeriunnga të qenit produktiv dhe aktiv është edhe

mos-përqendrimi në diçka të vetme, tek e cilabesohet se nëpërmjet saj mund të kontribuohet nëlartësimin e pozitës së umetit e të vendit. Në pikate mëposhtme unë sot do të tregoj për atë, se çfarëduhet bërë për të rikthyer pikërisht këtëpërqendrim të humbur apo për ta gjetur atë, përata që nuk kanë një angazhim të tillë:

11 - Një nga gjërat thelbësore që e dallonnjeriun nga kafsha është natyra që Allahu - iLartësuar- i ka dhuruar atij. Me atë ai kapërcen tëtashmen dhe vështron në të ardhmen, duke emarrë atë si bosht të veprimtarisë së tij përrealizimin e pikësynimeve që ka, si dhe për tëshpëtuar nga dështimet në jetë. Por e ardhmjambetet diçka e pakuptimtë, nëse ne nuk e dimë mesaktësi, se çfarë duhet të bëjmë dhe në këtëkontekst unë mund të them se: njeriu nuk e gjenfushën dhe aspektet ku ai duhet të përqendrohetpër një nga këto dy arsye:

EE ppaarraa: Mosnjohja e dhuntive, aftësive dhepotencialeve të tij, si dhe e mundësive të mëdha qëai zotëron. Këtu unë do të doja të përmendja, sekjo e metë gjendet pothuajse te të gjithë njerëzitdhe njohuritë tona, ku në këtë drejtim ata do tëmbeten përherë të mangët dhe të kufizuar.

EE ddyyttaa: Mosbërja e përpjekjeve të kërkuara përtë vënë në efikasitet talentet dhe energjitë që kanë dispozicion, dhe që mund të jepen në një fushëpërkatëse. Ky gjithashtu është një tjetër problem imadh, sepse ata që u hyjnë testimeve për tëzbuluar prirjet dhe aftësitë e tyre profesionalejanë shumë pak, madje edhe më të paktë janë ataqë provojnë më shumë se një fushë për tëmbërritur në atë që u përshtatet për tepër.

22- Disa njerëz kanë një angazhim tëpërcaktuar, ata e dinë se çfarë duan dhe e dinë sesi arrihet tek ai angazhim. Ata ndoshta kanëpunuar për të për vite të tëra gjatë jetës së tyre,por tashmë në jetë janë ndeshur me ndryshime tëmëdha, të cilat i kanë detyruar të humbasinpërkushtimin ndaj këtyre angazhimeve, apo të

ZBULO ANGAZHIMIN TËNDVetëm teorizimi, pa pasur një numër të madh ushtarësh zbatues, të cilët do të vënë në jetë idetë, vizionetduke i shndërruar ato në plane dhe projekte praktike, do të ngelej një sofizëm bosh, që as nuk të shëndosh, asnuk të ngop

...Mendo në nivel global dhevepro në nivel lokal...“

“

52

AVANCIMI PERSONAL

humbasin mundësitë për të punuar për to nërrethanat e reja ku ndodhen. Një nga këtondryshime të rëndësishme është migrimi, kaliminga një vend në një vend tjetër, sëmundja, varfëriadhe nganjëherë edhe pasuria e tepërt, e shumëherë të tjera është dështimi i menjëhershëm,arsyeja pse angazhimi humbet.

33-Angazhimet e intelektualëve, thirrësveislamë dhe të gjithë atyre që u vlon shpirti përkëtë umet, janë dy llojesh:

AAnnggaazzhhiimmii iiddeeoorr ee tteeoorriikk: Është e rëndësishmeqë ky element të gjendet te të gjithë ata qëmendojnë se kanë një projekt, vizion, apo një ideqë lidhet me të ardhmen e umetit, apo në diçka kudo të besohet që do t’i shërbejë përparimit tëumetit, nëse fillohet prej tij apo vihet në radhën epreokupimeve thelbësore. Kjo zakonisht nukarrihet nëpërmjet arsyetimit të thatë, apodiskutimeve dhe debateve të nxehta, por kanevojë që të shkruhet, sepse idetë nuk jetojnë nëseato nuk kanë një produkt ideor.

AAnnggaazzhhiimmii pprraakkttiikk ee eekkzzeekkuuttiivv: Vetëmteorizimi, pa pasur një numër të madh ushtarëshzbatues, të cilët do të vënë në jetë idetë, vizionetduke i shndërruar ato në plane dhe projektepraktike, do të ngelej një sofizëm bosh, që as nuktë shëndosh, as nuk të ngop.

Duhet të themi këtu se: ndonjëri prej neshmund t’i shërbejë shumë mirë të ardhmes sëumetit, vetëm nëse ai njeh prioritetet e veta nëetapën që vjen më pas. Kjo do të thotë se zbatuesitduhet të familjarizohen me vizionet eteoricienëve, që kontributi i tyre të vendoset nënjë kontekst më të rëndësishëm. Kjo do të thotë, seata duhet të punojnë sipas teorisë që thotë:“Mendo në nivel global dhe vepro në nivel lokal”.Është për të ardhur keq që kësaj pike i kushtohetshumë pak rëndësi dhe vëmendje.

44- Disa të rinj të interesuar mund të pyesin, secilat janë ato gjëra që ndihmojnë në zgjedhjen enjë angazhimi më të mirë në nivel praktik? Dukeiu përgjigjur kësaj pyetjeje them se:

aa)) Pozitë produktive dhe e mirë për çdonjërinprej nesh, dhe në çfarëdo fushe është pozita që nezotërojmë, dhe aty ku ne punojmë me dëshirënmë të madhe, dhe kapacitetin më të plotë. Nësedikush gjen një fushë, ku ai i zotëron të dy këtaelementë, atëherë të mos i ndahet asaj dhe të

përparojë vazhdimisht në të. bb)) Administrata, ekonomia, media dhe arsimi

janë fusha të gjalla e pjellore, dhe kontributet eshkëlqyera në to nuk janë të shumta, kështu qënjeriu mundet të punojë në këto fusha dhe t’i japëumetit në këto drejtime kontribute tëpallogaritshme.

33- Nevojat e umetit janë të mëdha, dhe çdonjeri prej nesh sado i parivalizueshëm qoftë ai,nuk ka mundësi që të ndryshojë i vetëm tiparet ebotës, por ai ka mundësi të kontribuojë në këtëdrejtim, ndaj dhe është gabim të krenohemi përkontributin që ofrojmë, dhe as të mos kërkojmërezultate të menjëhershme.

44- Nuk është aspak e drejtë t’i varim shpresattek ajo që mund të realizojnë të tjerët, në mënyrëqë të mos biem në grackën e iluzioneve dhepretendimeve të rrejshme. Angazhimi duhet tëpërqendrohet vetëm në atë çfarë ne mund tëbëjmë vetë.

55 -Nëse pas njëfarë kohe ne zbulojmë, se ajo teke cila ne jemi fokusuar nuk është më e mira dhe mëe dobishmja, ne duhet të zhvendosemi diku tjetërpa ndjerë aspak keqardhje për atë që lamë.

66 - Sinqeriteti e bën çdonjërin prej nesh që tëpërfitojë nga puna e tij, ndërsa mjeshtëria etreguar në të e bën punën të dobishme përumetin, por këto kërkohen që të dyja gjithmonë.Të jetosh pa një angazhim do të thotë të mos ijapësh jetës kuptim dhe fryte; për njerëzit emëdhenj është e denjë që vetëm të punojnë, dukeqenë në kulmin e ndërgjegjësimit, përkushtimit,gjallërisë dhe efektivitetit; ai që mendon se është itillë le të punojë si i tillë.

NNggaa aarraabbiisshhttjjaa:: JJuussttiinniiaann TTOOPPUULLLLII

...Pozitë produktive dhe e mirëpër çdonjërin prej nesh, dhe nëçfarëdo fushe është pozita që nezotërojmë, dhe aty ku ne puno-jmë me dëshirën më të madhe,dhe kapacitetin më të plotë...

“

“

ALBISLAM | 1 Prill 2010 | 16 Rebiu Thani 1431

ZGJODHI DHE PËRKTHEU: AGIM BEKIRI

PPyyeettjjee:: 11.. UUnnëë ssttuuddiioojj nnëë VVjjeennëë ddhhee ggjjaattëëssttuuddiimmeevvee ttëë mmiiaa zzbbuulloovvaa ssee nnëë sshhuummiiccëënn eepprrooddhhiimmeevvee uusshhqqiimmoorree ffuutteett nnjjëë ppëërrqqiinnddjjeesshhuummëë ee vvooggëëll aallkkoooollii,, qqëë ppëërrddoorreett nnëëbbaasshhkkiimmiinn ee ddyy ppëërrbbëërrëëssvvee ppëërr tt’’ii rruuaajjttuurrmmëë ggjjaattëë aattoo,, aappoo ppëërr tt’’ii bbëërrëë mmëë ttëëddeenndduurraa.. AAttoo mmaatteerriiee qquuhheenn:: AAGGAARR;;TTRRIIAACCEETTIINN;; VVAANNIILLIINN;; MMAALLTTIITT;; XXYYLLIITT;;SSOORRBBIITT;; GGLLYYCCEERROOLL;; PPEEKKTTIINN.. AA lleejjoohheett

FETVA DHE KONSULTIME

NËSE ALKOOLI PËRZIHET ME...

Në këtë rubrikë mirëpresim të gjitha pyetjet e juaja, ndërsa ato më interesante do të botohen. Pyetjet mund t'i dërgoni në [email protected]

54


kkoonnssuummiimmii ii kkëëttyyrree uusshhqqiimmeevvee,, ssii ddhheebbaarrëërraatt qqëë ppëërrmmbbaajjnnëë aallkkooooll ddhheeppaarrffuummeett??PPëërrggjjiiggjjee:: Në emër të Allahut, falënderim itakon Atij…SSëë ppaarrii: Alkooli është prej lëndëve dehëse,çdo lënde dehëse është verë e vera ështëharam. Trajtimi i alkoolit duhet bërë ngady aspekte: A është i papastër apo jo? A ndikon gjatë përzierjes me materie tëtjera, qofshin ato barëra apo ushqime?Për sa i takon aspektit të parë: pjesadërrmuese e dijetarëve kanë mendimin severa është papastërti konkrete. Më e saktaështë e kundërta, pra që papastërtia e sajështë abstrakte.Aspekti i dytë: alkooli kur përzihet mematerie të tjera qofshin ato barëra apoushqime, ose do të ketë ndikim tëdukshëm, ose jo. Nëse ndikimi mbetet iqartë ndalohet përzierja dhe ndalohetpërdorimi i atyre ushqimeve apo barëravesi haje dhe pije. Nëse me përzierjen nukmbetet ndonjë ndikim i alkoolit, atëherëlejohet përdorimi i atyre ushqimeve osebarnave qoftë për pije ose haje. Këtu duhettë theksojmë, se ka dallim mes konsumimittë drejtpërdrejtë të alkoolit të pastër dhemes përzierjes së tij me ndonjë materietjetër. Konsumimi i alkoolit të pastër ështëharam edhe nëse është shumë pak, sikurseështë haram konsumimi i ngordhësirës enëse përzihet me diçka tjetër, atëherëshikohet ndikimi i tij, ashtu siç u përmendmë lartë. Tani po përmendim fetvanë edijetarit Muhamed ibën Salih el Uthejmini,i cili këtë çështje e zbërthen si vijon:“Alkooli siç dihet është materie dehëse dhesi i tillë konsiderohet verë. Këtë e themiduke u mbështetur në fjalët e të Dërguarit,

lëvdimi dhe paqja e Allahut qoftë mbi të:“Çdo lëndë dehëse është e ndaluar”, kursenë një transmetim tjetër: “Çdo lëndëdehëse është verë”. Në bazë të kësaj themiqë alkooli, i cili përzihet me diçka tjetërdhe nuk venitet, materia e fituar mbetetharam, ngase ndikimi i alkoolit është ipranishëm. Në qoftë se alkooli përzihet mematerie të tjera dhe nuk shfaqet ndonjëndikim i tij, atëherë materia e përzierlejohet, ngase dijetarët janë unanimë përpastërtinë e ujit që është përzier me ndonjëpapastërti, mirëpo nuk është ndërruar.Përqindja e alkoolit në krahasim memateriet që përzihet mund të jetë e madhe,ashtu siç mund të jetë e vogël dhe në këtëkuptim alkooli mund të jetë i fuqishëm dhenjë përqindje e vogël e tij mbetet mendikim në materien e përzier. Nga anatjetër mundet që përqindja e alkoolit tëjetë e madhe mirëpo pa ndikim, pra,gjithnjë merret si kriter ndikimi.Këtu kemi gjithashtu edhe dy çështje për t’izbërthyer:EE ppaarraa:: A është papastërtia e alkoolitkonkrete? D.m.th., a është detyrim që ne tëruhemi, të lajmë rrobat, trupin dhe enëtnëse përlyhen me të? Pjesa dërrmuese edijetarëve ndajnë mendimin se papastërtiae alkoolit është konkrete dhe se pastrimi i

...Pjesa dërrmuese e dije-tarëve kanë mendimin se veraështë papastërti konkrete. Mëe sakta është e kundërta, praqë papastërtia e saj ështëabstrakte...

“

“



trupit, rrobave, enëve apo shtrojave dhe tëtjerave është detyrim, ashtu siç ështëdetyrim pastrimi i jashtëqitjes dhe urinës.Këtë mendim e mbështesin në fjalën eAllahut: ““OO jjuu qqëë bbeessuuaatt,, ss’’kkaa ddyysshhiimm sseevveerraa,, bbiixxhhoozzii,, iiddhhuujjtt ddhhee hheeddhhjjaa ee sshhiiggjjeettëëss(për fall) jjaannëë vveepprraa ttëë nnddyyttaa nnggaa sshheejjttaannii..””(Maide: 90). Po ashtu argumentohen edheme hadithin që e përcjell Ebu Thalebe elHushenij, i cili e pyeti të Dërguarin, paqjadhe mëshira e Allahut qofshin mbi të, përtë ushqyerit nga enët e mosbesimtarëve eai u përgjigj: “Mos hani prej atyre enëve,përpos nëse nuk gjeni të tjera, në atë rastlajini dhe hani prej tyre”. Në disatransmetime është theksuar arsyeja e kësajndalese e që është fakti se ata kanëpërdorur verën dhe mishin e derrit në atoenë.Mendimi i dytë rreth kësaj çështjeje ështëse papastërtia e alkoolit është abstrakte. Kymendim mbështetet në rregullin, se gjëratnë esencë janë të pastra dhe se s’është edomosdoshme që gjërat e ndaluara të jenëtë papastra. Helmi është i ndaluar padyshim, megjithatë nuk është i papastër,me fjalë të tjera përmendën rregullin esheriatit “Çdo ndyrësirë është e ndaluardhe jo çdo e ndaluar është e ndyrë.” Nëbazë të kësaj pohojnë, se vera është endaluar mirëpo jo e ndyrë, derisa të sillenargumente për të kundërtën. Gjithashtusollën si argument rastin e derdhjes sëverës nëpër rrugë nga ana e muslimanëvekur ajo u ndalua, kurse enët nuk i lanë,ngase nuk lejohet derdhja e fëlliqësiravenëpër rrugë. “Ruhuni nga dy gjëra që jumallkojnë! Pyetën: Cilat janë ato? IDërguari tha: Kryerja e nevojës në rrugëapo në vendin ku njerëzit pushojnë.”Argument tjetër që forcon mendimin e

dytë është: “Një njeri i dhuroi të Dërguaritnjë shakull me verë, kurse ai e informoi seishte e ndaluar. Një i pranishëm i thadhuruesit diçka fshehtas. I Dërguari e pyetise çfarë i tha atij. -I thashë që a ta shes-, upërgjigj ai. I Dërguari e ndaloi duke i thënë:“Kur Allahu ndalon diçka, ndalon edhepërfitimin prej saj.” Njeriu nxori shakullindhe e derdhi verën në prani të të Dërguarit,lëvdimi dhe paqja e Allahut qoftë mbi të, ei Dërguari nuk e urdhëroi të lajë shakullindhe po të kishte qenë vera e ndyrë mesiguri që do ta urdhëronte ta lajë atë. Për sa i takon argumentimit të palës sëparë me ajetin ““OO jjuu qqëë bbeessuuaatt,, ss’’kkaa ddyysshhiimmssee vveerraa,, bbiixxhhoozzii,, iiddhhuujjtt ddhhee hheeddhhjjaa eesshhiiggjjeettëëss (për fall) jjaannëë vveepprraa ttëë nnddyyrraa nnggaasshheejjttaannii.. PPrraa,, llaarrggoohhuunnii pprreejj ttyyrree qqëë ttëë jjeenniittëë sshhppëëttuuaarr..”” Allahu e përcaktoi se bëhetfjalë për ndyrësirë në vepër, duke thënë““vveepprraa ttëë nnddyyrraa nnggaa sshheejjttaannii”” e nuk ështëndyrësirë konkrete, ngase bixhozi, idhujtdhe hedhja e shigjetës (për fall) papastërtiae tyre nuk është konkrete. Përfundimi sekëto gjëra janë të papastra vlen për tëgjitha gjërat e përmendura në të njëjtinkontekst dhe nuk mundet që të bëhetdallim mes tyre përpos me argument, që kybën një përcaktim tjetër.Ndërsa në hadithin e Ebu Thalebe elHusheniut urdhri për larjen e enëve nukështë për shkak të papastërtisë, sepseekziston mundësia që me ato fjalë të jetë siqëllim largimi i plotë nga përdorimi i enëvetë mosbesimtarëve, ngase kjo e funditmund të çojë deri tek afrimi me ta e jo përshkak të papastërtisë, kurse papastërtianuk vërtetohet me dyshim. Sido që të jetëkjo është çështja e parë që duhet kuptuar,se papastërtia e verës nuk është konkrete.ÇÇëësshhttjjaa ee ddyyttëë:: Parfumet që përmbajnë

56


alkool me ndikim për shkak të përqindjessë madhe, parashtrohet pyetja: A lejohet tëpërdorën jashtë pijes? Përgjigja e kësajështë: fjala e Allahut në ajet ““llaarrggoohhuunniipprreejj ttyyrree”” përfshin të gjitha llojet epërdorimit, pra duhet të largohemi ngahaja, pija, lyerja e të tjera. Pa dyshim kjoështë më e sigurta, mirëpo përdorimijashtë pijes nuk përfshihet në mënyrëkategorike, ngase Allahu tregoi arsyen pseduhet të largohemi ““SShheejjttaannii nnuukk ddëësshhiirroonnttjjeettëërr,, ppëërrvveeçç ssee nnëëppëërrmmjjeett vveerrëëss ddhheebbiixxhhoozziitt ttëë hheeddhhëë aarrmmiiqqëëssii mmeess jjuusshh,, tt’’jjuuppeennggoojjëë nnggaa ttëë ppëërrmmeenndduurriitt ee ZZoottiitt ddhhee tt’’jjuullaarrggoojjëë nnggaa nnaammaazzii.. PPrraa,, aa ppoo ii jjeeppnnii ffuunndd(alkoolit e bixhozit)??”” (Maide: 91) dhe kjonuk ndodh jashtë pijes, prandaj themi seprej devotshmërisë është mospërdorimi ikëtyre parfumeve, mirëpo nuk mund tëgjykojmë se është haram.

(FETAVA NURUN ALA DERB)PPyyeettjjee:: 22.. KKaa ddiissaa lllloojjee kkoolloonnjjee,, ttëë cciillaatt ddiissaannjjeerrëëzz ii ppiinnëë ddhhee ddeehheenn mmee ttoo.. CCiillii ëësshhttëëvveennddiimmii ii sshheerriiaattiitt ppëërr sshhiittbblleerrjjeenn ee ttyyrreeddhhee aa lleejjoohheett ttëë llyyhheemmii mmee ttoo??PPëërrggjjiiggjjee:: Nëse konsumimi i shumtë ikolonjës shkakton dehjen ndalohet mbajtjadhe përdorimi qoftë pak ose shumë, si dheduhet derdhur dhe asgjësuar. Ështëvërtetuar nga i Dërguari i Allahut, se i kaurdhëruar besimtarët ta derdhin të gjithëverën, që kishin pasi zbriti ajeti kuranor ““OOjjuu qqëë bbeessuuaatt,, ss’’kkaa ddyysshhiimm ssee vveerraa,, bbiixxhhoozzii,,iiddhhuujjtt ddhhee hheeddhhjjaa ee sshhiiggjjeettëëss (për fall) jjaannëëvveepprraa ttëë nnddyyrraa nnggaa sshheejjttaannii.. PPrraa,, llaarrggoohhuunnii

pprreejj ttyyrree qqëë ttëë jjeennii ttëë sshhppëëttuuaarr......”” po ashtuhadithi i të Dërguarit: “Ajo, shumica e sëcilës të deh, pakica e saj ndalohet.” (SahihEbu Davud)Duke u mbështetur në këto argumentethemi që ndalohet pirja, lyerja dhepastrimi me këto kolonja. Nëse konsumimii ndonjë lloji të saj në masë të shumtë nukdeh, atëherë lejohet blerja dhe përdorimi isaj për lyerje dhe pastrim, sepse në thelbgjërat lejohen derisa të vërtetohet ekundërta.

(KOMISIONI I PËRHERSHËM PËR FETVA22/143)

PPyyeettjjee:: 33.. KKaamm nnjjëë sshhiittoorree ppëërr kkoozzmmeettiikkëëddhhee mmjjeettee ttëë nneevvoojjsshhmmee ppëërr ffllookkttoorree,, aalleejjoohheett ttëë mmeerrrreemm mmee kkëëttëë pprrooffeessiioonn??PPëërrggjjiiggjjee:: Vendimi i sheriatit lidhur mekëtë profesion është si vijon:Ndalohet shitja e gjërave të këtilla, nëse iashet atij për të cilin e di se do t’i përdorë nëharam.Lejohet shitja e gjërave të këtilla, nëse iashet atij për të cilin e di se do t’i përdorë nëhallall.Lejohet nëse nuk e di se si do t’i përdorëklienti, sepse në thelb gjërat lejohen.Komisioni i Përhershëm për Fetva ka dhënëkëtë fetva: “Nuk lejohet shitja e këtyremallrave nëse shitësi e di se klienti do t’ipërdorë në haram, sepse këtu ndihmohetmëkati dhe shkelja e ligjeve. Nëse e di seklienti do të zbukurohet vetëm për burrin esaj, apo nuk e di fare përse do t’i përdorë,atëherë i lejohet të shesë.” (13/67)

...Kur Allahu ndalon diçka, ndalon edhe përfitiminprej saj...“ “


BOTA ISLAME

AAnnaa GGjjeeooggrraaffiikkeeJordania apo zyrtarisht Mbretëria

Hashimite e Jordanisë është një vend iLindjes së Mesme. Ajo ndan kontrollin e Detittë Vdekur me Izraelin. Porti i vetëm iJordanisë është në cepin e saj jugor, në Gjirine Detit të Kuq dhe quhet Akaba. Jordania e

ndan atë me Izraelin, Egjiptin dhe ArabinëSaudite. Pjesa më e madhe Jordanisë është embuluar nga shkretëtira arabe. Megjithatëpjesa veri-perëndimore e Jordanisë ështëpjesë e Gjysmëhënës pjellore të lashtë .Kryeqyteti i saj është Amani.

Jordania është një vend arab që ndod-

MBRETËRIA HASHIMITE E JORDANISË TË DHËNA TË PËRGJITHSHME

EMRI I PLOTË: MBRETËRIA HASHIMITE E JORDANISË.KRYEQYTETI: AMANI.SIPËRFAQJA: 92,300 KM2.BANORËT DERI MË 2009 : 6,316,000 B. PËRQINDJA VJETORE E RRITJES SE BANOREVE (2000 -

2005): 2.8 % PËRQINDJA E MYSLIMANEVE: 94 %.GJUHA: ARABE.MONEDHA: DINARI JORDANEZ. (JOD)PAVARËSINË: 25 MAJ 1946 (NGA BRITANIKËT)ANËTAR I KOMBEVE TË BASHKUARA: 02 MARS 1992ANËTAR I KONFERENCËS ISLAMIKE: 1969

Kur përmendet Jordania është vështirë të mos përmendim edhe lidhjet që ka ky vend me shqiptarët. Këtë jopër shkak se Jordania është një nga shtetet që e njohu pavarësinë e Kosovës, gjë për të cilën meritonfalënderimin e popullit shqiptar, por kjo daton edhe më herët.

58

BOTA ISLAME

1 Gjysmëhëna pjellore është një rajon në Azinë perëndimore. Ajo përfshin rajonet relativisht pjellore tëMesopotamisë dhe Shamit. Përkufizohet nga klima e thatë e shkretëtirës siriane në jug dhe nga malësia eAnatolisë në veri. Ky rajon shpesh është konsideruar djepi i qytetërimit, ku i ka paraprirë zhvillimit të shumëprej civilizimeve të hershme të njeriut dhe është vendlindje e të shkruarit dhe timonit.

het në pjesën Lindore të shteteve arabe dhenë jugperëndim të Azisë. Pjesa jug-lindore etij është pjesë përbërëse e krahinës sëShamit, ndërsa pjesa veriore është pjesë për-bërëse e Gadishullit Arabik. Jordania ka kufijtë përbashkët me Sirinë nga veriu, BregunPerëndimor (Palestinën – Pjesa e banuarkryesisht nga palestinezët) dhe Izraelit(Palestina e pushtuar) nga perëndimi, Irakutnë lindje dhe Arabisë Saudite në jug dhe jug-lindje. Është emërtuar ‘Jordani’ për shkak tëlumit Jordan, i cili kalon përreth kufirit të sajperëndimor.

80% të tokave të tij janë shkretëtirë.Banorët janë të përqendruar në perëndim tëvendit dhe përreth kryeqytetit dhe sikurse upërmend ajo ka një dalje të vogël për në det –Gjirin Akabe.

AAnnaa HHiissttoorriikkeeIslami ka arritur në Jordani në ditët e

sundimit të Ebu Bekrit (Allahu qoftë ikënaqur me të), kur e urdhëroi komandantine tij Shurahbil ibën. Hasene të nisej drejt saj,po ashtu ai kishte nisur një numër koman-dantësh drejt krahinës së Shamit, që ta

çlironte atë nga romakët.Harta nr: 2 Krahina e ShamitNë vitin 1949 u formua mbretëria nga

Jordania dhe Bregu Perëndimor – një pjesë ePalestinës. Më 1948 gjatë luftës arabo-izraelite, Jordania mori nën sundimin e vetBregun Perëndimor. Konferenca e dytëarabo-palestineze e mbajtur në Jeriko më 1dhjetor 1948 e shpall Mbretin Abdullah I,mbret të Palestinës dhe bëri thirrje për njëbashkim të Palestinës arabe me MbretërinëHashimite. Qeveria transjordaniane ra dako-rd për unifikimin më 7 dhjetor 1948, dhe më13 dhjetor parlamenti transjordanian miratoikrijimin e Mbretërisë Hashimite të Jordanisë.Hapi i bashkimit u ratifikua nga AsamblejaKombëtare Jordaneze më 24 prill 1950.

Jordania dhe Iraku u bashkuan më 1958për të formuar Federatën Arabe të Irakut dhetë Jordanisë nën kurorat Hashimite në Amandhe Bagdad. Një grusht shteti pas një viti do

...Si rezultat i kësaj mbështet-jeje, SHBA-të dhe vendet tjeraarabe ndërprenë ndihmat vje-tore për Jordaninë, si dhe udëbuan nga vendet e GjiritPersik 700.000 jordanez tëcilët ishin duke punuar aty...

“

“

• Harta nr:2 Krahina e Shamit


BOTA ISLAME

t’i jepte fund këtij bashkimi dhe sundimit tëkurorës Hashimite në Bagdad.

Periudha e pas luftës së vitit 1967 dësh-moi një rritje të shpejtë në aktivitetin dhenumrin e elementeve arabe - palestinezeparaushtarake (fedajin) në shtetin eJordanisë. Ato përbënin një "shtet brenda njështeti", duke kërcënuar rendin dhe ligjin eJordanisë. Forcat e armatosura të MbretitHusejn i vunë në shënjestër ‘fedajinët’. Luftae hapur shpërtheu në qershor 1970. Në këtëbetejë luftëtarët palestinezë, që i përkisningrupeve të ndryshme brenda OrganizatësÇlirimtare të Palestinës (OÇP) u përjashtuannga Jordania, dhe kjo ngjarje është e njohurme emrin Shtatori i Zi.

Në 1988, Mbreti Husejn shpërndau par-lamentin jordanez duke hequr dorë nga pre-tendimi jordanez për Bregun Perëndimor.OÇP mori përgjegjësinë si Qeveria ePërkohshme e Palestinës dhe u shpall njështet i pavarur.

Edhe pse Jordania nuk mori pjesë direktnë luftën e Gjirit 1990 – 1991, pas pushtimit tëKuvajtit nga Iraku, Mbreti Husejn u akuzuapër mbështetje të Sadam Husejnit. Si rezultati kësaj mbështetjeje SHBA- të dhe vendet etjera arabe ndërprenë ndihmat vjetore përJordaninë, si dhe u dëbuan nga vendet e GjiritPersik 700.000 jordanezë, të cilët po punoninnë ato vende. Kur i shtohet kësaj edhe numrii madh i refugjatëve irakianë në Jordani,atëherë mund të merret me mend se çfarëtkurrje pësoi ekonomia e vendit dhe shër-bimet sociale.

Më 1991 Jordania pranoi të ulet përnegociata të drejtpërdrejta me Izraelin, sëbashku me Sirinë, Libanin dhe OÇP-në, nëMadrid nën kujdesin e SHBA-së dhe Rusisë. Sirezultat i këtyre bisedimeve marrëveshjaIzraelito-Jordaneze për paqe u finalizua më26 Tetor 1994. Marrëveshja për normalizimine marrëdhënieve me Izraelin e nënshkruarmë parë nga Egjipti ishte vetëm një dukuri e

dobësisë, të cilën e shfaqën shtetet arabe për-ballë okupuesit izraelit, si dhe një reflektim ipërçarjes dhe papërgjegjësisë, e cila mbi-zotëronte në qëndrimin e përbashkët arabkarshi çështjes palestineze. Duhet bërë editur se marrëveshjet e tilla nuk i sollën asgjëtë re çështjes palestineze, e cila dita-ditësështë duke u ndërlikuar më shumë dhe dukehumbur peshën dhe rëndësinë e saj, ndërsakëto marrëveshje ndikuan në zgjatjen e jetëssë pushtetit terrorist izraelit dhe për fat tëkeq, me dëshirë apo pa të, i implikuan këtoshtete arabe në terrorin shtetëror të ushtru-ar nga Izraeli ndaj palestinezëve e kjo u bë eqartë me rastin e ndërhyrjes Izraelite nëGaza, vitin e kaluar.

AAnnaa ppoolliittiikkeeAbdullahu I u vendos si mbret i Jordanisë

pas pavarësisë nga Britania. Pas atentatitndaj tij më 1951 në vend të tij u kurorëzua simbret djali i tij Talali, por edhe ai pas një vitiu hoq nga froni për shkak të problemevemendore dhe fronin e mori në dorë MbretiHusejn, i cili e sundoi vendin në periudhën1953 – 1999. Ai ishte një simbol i bashkimitdhe i stabilitetit në Jordani. Ai përballoi sfidatë shumta dhe ia doli ta mbante pushtetin.

Pas tij udhëheqjen e mori djali i tijAbdullahu II, i cili vazhdon të qeverisëvendin. Pas ardhjes së tij ai zhvilloi politika tëreja për liberalizimin e shoqërisë dheekonomisë së tregut. Politika jordaneze ështëe njohur si properëndimore dhe Jordania nji-het si aleate e SHBA-së në agjendën e saj përLindjen e Mesme. Kjo ka bërë që të ketëkundërshtime brenda për brenda shtetit jor-danez nga parti pro-islame, të cilat e shohinse kështu shteti është bërë vegël për zba-timin e agjendës amerikane në rajon.

SShhqqiippttaarrëëtt ddhhee JJoorrddaanniiaaKur përmendet Jordania është vështirë të

mos përmendim edhe lidhjet që ka ky vend

60

BOTA ISLAME

me shqiptarët. Këtë jo për shkak se Jordaniaështë një nga shtetet që e njohu pavarësinë eKosovës, gjë për të cilën meriton falënderim-in e popullit shqiptar, por kjo daton edhe mëherët.

Një pjesë e madhe e Jordanisë është pjesëe krahinës së Shamit për vlerën e së cilës janëtransmetuar hadithe të shumta. Kur shqip-tarët u dëbuan, apo u detyruan të largo-heshin nga vendet e tyre për shkak tëpersekutimit fetar një pjesë e tyre u nis drejtShamit për shkak të vlerës së tij. Ata u ven-dosën në Siri me shumicë, ku dhe përbëninnjë nga grupet më të mëdha të shpërnguluranë këto vende. Jeta e vështirë, të cilën ekalonin aty, cenimi i lirive dhe pabarazia kla-sore i bënë disa prej tyre të shpërnguleshinnga Siria për në Aman të Jordanisë. E nga mëtë njohurit janë dy dijetarët, të cilët dhanëshumë për shkencat islame e sidomos për atëtë Hadithit. Ata edhe pse jetuan e vepruan nëJordani u njohën në të gjitha anët e botësislame. Njëri nga ata ka vdekur dhe ai ështëShejh Albani – Allahu e mëshiroftë - i mirën-johur për të gjithë, ndërsa tjetri është ShejhShuajb Arnauti, i cili vazhdon edhe më tej tëpunojë për enciklopeditë më të njohura tëhadithit, duke i redaktuar dhe duke i nxjerrënë dritë në formën e merituar. Këta dijetarë,edhe pse të dalë nga trojet shqiptare nuk har-ruan vendet dhe njerëzit prej nga vinin. Kjovërehet më së miri në emrat e tyre, ku atoshumë qartë aludojnë në përkatësinë e tyrekombëtare, si dhe mbështetja dhe udhëzimiqë u ofronin studentëve shqiptarë, të cilëtshkuan në Jordani për të vazhduar shkollim-in në shkencat fetare.

AAnnaa EEkkoonnoommiikkeeJordania është një vend i vogël me burime

të kufizuara natyrore. Vendi është dukehulumtuar mënyrat për zgjerimin e kufizuar,furnizimin me ujë dhe përdorimin eburimeve ekzistuese të ujit në mënyrë sa më

efikase. Zonat industriale në Jordani tërheqininvestime të shumta dhe janë të llojllojshme.

Jordania zotëron pasuri natyrore në fos-fate, plehra kimike dhe në sasi të kufizuara tënaftës. Shpresat për zhvillimin ekonomik nëtë ardhmen varen kryesisht prej të ardhu-rave nga turizmi, eksportimi i uraniumit dhei naftës, si dhe tregtia e lirë. Krahas turizmitedhe industria farmaceutike është duke dalëshumë fitimprurëse.

Për shkak të mungesës së stabilitetitrajonal në Irak dhe Liban, Jordania po shihetsi një zgjidhje e mundshme për shumëinvestitorë të huaj dhe po merr epitetin“Bejruti i ardhshëm”. Shumë biznese tëIrakut dhe të Palestinës mbajnë hapur zyra tërëndësishme në Jordani. Për shkak të paqën-drueshmërisë në këto dy rajone, shumëirakianë dhe palestinezë punojnë në Jordani.Jordania është bërë e njohur si portë për nëIrak dhe territoret palestineze, si dhe përpolitikat e saj të tregtisë së lirë. Mbretëria eJordanisë ka potenciale për të monopolizuarbiznesin dhe tregtinë në zonën e Shamit.

Në zhvillimin ekonomik një rol të rëndë-sishëm ka luajtur edhe arsimi, të cilitJordania i ka kushtuar një vëmendje tëposaçme. Nga një shoqëri agrare për njëkohë jo shumë të gjatë shoqëria jordanezeështë shndërruar në një shoqëri industrialefalë arsimit. Sistemi arsimor jordanez ren-ditet i pari ndër shtetet arabe dhe një ndërsistemet me zhvillimin më të lartë. Jordaniaështë e njohur për popullsinë me arsim tëlartë, si dhe është një ndër shpenzuesit mëtë mëdhenj për fushën e arsimit në rajon,duke shpenzuar më tepër se 20,4 % të bux-hetit të vet.

numri 55 v5 - albislam.com · angazhimi i besimtarit të mirë, puna e tij, aftësia,...

Documents