nr. 49 - 't limburgs bosbelang - zomer 2015

afgiftekantoor: hasselt 1 - 3de afdeling - p3a9010

driemaandelijks tijdschrift | juli-augustus-september 2015

49 | zomer PB- PP B-BELGIE(N) - BELGIQUE

01675

Aanpak bosbouwexploitatiesNatura 2000 - de planningKatern: Jaaroverzicht 2014

in dit nummer o.a.

Beste bosbeheerder

De Limburgse Bosgroepen leven meer dan ooit. Dat is nog maar eens gebleken tijdens de jaarlijkse Contactdag in Alden Biesen op zaterdag 21 maart 2015. Bovendien tonen het jaarverslag met de samenvatting van de inhoudelijke werking en vooral de nodige cijfers dit aan.

Het jaarverslag is dit jaar opgesteld in een erg toegankelijke vorm, ook voor de niet direct ingewijden. Het biedt je de mogelijk-heid om de werking van de Bosgroepen breder bekend te maken. Maak er gebruik van, zeker nu het politieke debat of Vlaande-ren nog geld zal uittrekken voor de werking van de Bosgroepen dichterbij komt.

In juni vindt de jaarlijkse houtverkoop van de Limburgse Bosgroepen plaats. Daarom vind je in dit nummer een artikel over een gevoelig item: de bosexploitatieschade.Zeker bij buitenstaanders lijkt de schade bij bosexploitatie soms te hoog. Indien je een aantal vuistregels respecteert, zoals de Bosgroepen steeds doen, is dat echter niet het geval. Houtoogst kan perfect samengaan met een ecologisch waardevol bos.

Het bericht in onze nieuwe rubriek “Bos online” bewijst het: hout van illegale herkomst uit het buitenland is wel degelijk aanwezig op de Belgische markt, terwijl wij in staat zijn om dit zelf op een duurzame manier te exploiteren!

Verder vind je in dit nummer nog informatie over de Bosgroep Limburgse Duinen, over recente wijzigingen in de regelgeving en de traditionele nieuwtjes en activiteiten.

Veel leesplezier en prettig verlof.

Ludwig Vandenhovegedeputeerde van Leefmilieu en Natuurvoorzitter Limburgse Bosgroepen

Sonnis en Stakenberg: promoten van bosbeheer!De Bosgroep Limburgse Duinen plant dit jaar vooral activiteiten in Houthalen-Helch-teren: een van de 5 gemeentes in haar werkingsgebied. Sonnis en Stakenberg zijn prachtige boscomplexen met elk hun eigen bijzonderheden.

Haletra werd HelchterenDe geschiedenis van het woord “Helchteren” maakt duidelijk dat bos en natuur hier altijd belangrijk zijn geweest. De oudste vermelding: Haletra, dateert van 1107. Via Halechtra evolu-eerde dit tot Helchteren. Voor de naam bestaan liefst 7 mogelijke verklaringen: heiligenhuis of kalkhuis, barre streek, hazelaarbos, heilige boom, strook land, teenwilgengebied en jene-verbessengebied.

Op de arme Helchterense gronden gedijen de meeste naaldboomsoorten goed. Dit maakte het gebied interessant voor de mijnindustrie. In 1930 trad de steenkoolmijn Helchteren-Zolder in werking. De installaties lagen op Zolders grondgebied, maar ook in Helchteren is naar steen-kool gedolven. In de mijnbouw gebruikt men liefst hout om de gangen te stutten, daarom plantte men heel wat naaldhout in de regio. Op 30 september 1992 haalden de mijnwerkers de laatste klomp steenkool boven. Het einde van een tijdperk was meteen het begin van een verwaarlozing van de meeste naaldhoutbossen, omdat de houtmarkt wegviel.

Ontsluiting en toerismeTot het einde van de Eerste Wereldoorlog bestond Helchteren bijna uitsluitend uit heide en bossen. Het was een typisch Kempische landbouwgemeente. De verspreide bebouwing werd pas ontsloten na de aanleg van de wegen Luik-’s-Hertogenbosch en Heusden-Bree en de komst van het treinstation aan de lijn Hasselt-Eindhoven. Vanaf 1980 won de toeristische sector aan belang door de komst van het Domein Molenheide: een recreatiedorp met camping en zwembad, waaraan een wild- en wandelpark verbonden is. Een derde van het Helchterense grondgebied valt onder een militair domein met kazerne.

Bosgroep Limburgse Duinen

Jeneverbes (foto: Annemie Hannosset)

JeneverbessengebiedJeneverbes is naast taxus de enige autochtone naaldboomsoort in Vlaanderen. Het is een traag groeiende en licht behoevende struik die tussen de 100 en 200 jaar oud wordt. Jeneverbes vormt typische struwelen op droge zandgronden en kalkrijke graslanden. De jeneverbespopulatie in Vlaanderen doet het erg slecht: enkel op het Kempisch Plateau in Limburg komt de soort nog voor!

2 | ‘ t L imburgs Bosbelang | 49 | zomer

voorwoord bosgroepwerking

Oost- en West-Helchteren: een wereld van verschilDit jaar volgt de Bosgroep de boscomplexen Sonnis en Stakenberg op. Sonnis ligt ten oosten van het centrum van Helchteren tus-sen de Mangelbeekvallei, Molenheide en de gemeentegrens met Peer. Aan de andere zijde van de baan Hasselt-Eindhoven ligt Staken-berg. Dit gebied ligt ten westen van Helchte-ren en tussen het militair domein, de N719 Helchteren en Heusden en de gemeente-grens met Heusden-Zolder.

Hoewel deze boscomplexen in dezelfde gemeente liggen, zijn ze totaal verschillend. In Sonnis zijn de gronden voornamelijk benut voor landbouwdoeleinden, waardoor de restanten bos verspreid liggen. In Staken-berg is het bos veel langer aanwezig gebleven en zijn er nog grote, aaneengesloten delen bos.

Bosbeheerplan SonnisDe Bosgroep Limburgse Duinen startte het beperkt bosbeheerplan Sonnis in 2009. Momenteel doen 26 privé-eigenaars, die samen 31 ha bos bezitten, mee. De eerste beheerwerken in de bossen startten in 2009: een viertal ha bos van grove dennen werd gedund waarbij de toekomstbomen vrij-gesteld werden van hun concurrenten (d.i. de toekomstboommethode). Zo verkochten

foto: Annemie Hannosset

foto: Mieke Desplenter

Kasteel Ter DolenIn de middeleeuwen brachten de benedictijner abten van de abdij van Sint-Truiden er de zomers door. In de 16de eeuw werd het kasteel Ter Dolen omgevormd tot een versterkt herenhuis. Het kreeg een paardenstal, een duiventoren, een ringmuur met torens en een diepe gracht. De toenmalige abt kocht het omliggende landgoed terug en beheerde het. In tijden van nood was het kasteel een toevluchtsoord voor de Helchtenaren.

Tijdens de Franse Revolutie werd het kasteel onteigend en in 1797 verkocht aan een parti-culier. Vanaf 1977 was het kasteel onbewoond en raakte het opnieuw in verval. Tot 1990, toen een brouwersdochter zich ontfermde over Ter Dolen.

In 1994 vestigde kasteelbrouwerij De Dool zich in de boerderij van het kasteel. In de daar-opvolgende jaren werden diverse restauratiewerkzaamheden uitgevoerd. Ook de bossen rondom het kasteel werden weer in ere hersteld, met ondersteuning vanuit de Bosgroep.

‘ t L imburgs Bosbelang | 49 | zomer | 3

6 verschillende eigenaars samen 1 052 bomen of 759 m³ hout. Gelukkig is er na het verdwijnen van de mijnen weer een nieu-we markt rond het naaldhout ontstaan: de industrie en OSB-platen hebben veel inte-resse voor dit hout!

In sommige bossen stond veel Amerikaanse vogelkers. Die werd als brandhout verkocht, waarna de brandhoutkoper de stobben insmeerde met glyfosaat. Deze economische exootbestrijding is een win-winsituatie: de brandhoutkoper heeft goedkoop brandhout, de boseigenaar krijgt toch wat opbrengst en de verspreiding van deze exoot wordt tegen-gegaan. Zo krijgen andere boomsoorten meer kans om zich te verjongen.

Ook in het domein van Ter Dolen deed men aan bosbeheer: in een gemengd bos van 9 ha met douglasspar, veldesdoorn, tamme kas-

tanje, zomereik en Amerikaanse eik dunde men volgens dezelfde methode. Beheer in StakenbergIn het boscomplex Stakenberg werd tot op heden nog geen beheerplan opgesteld. Op vraag van enkele eigenaars, werden wel een aantal bossen mee opgenomen in de hout-verkoop die in 2009 in Sonnis uit het beheer-plan volgde. Zo werd in ruim 6 ha bos gedund volgens de toekomstboommethode. Het betrof een bos met grove dennen, gemengd met Amerikaanse en zomereik. In totaal zijn 1 293 bomen gekapt, goed voor 593 m³ hout.

Speciale beschermingszone Zwarte BeekIn en rond het gebied Stakenberg zijn nog heel wat natuurwaarden te vinden: het gebied maakt deel uit van het Vlaams Ecologisch Netwerk (VEN) en is aangeduid als speciale

beschermingszone (SBZ) Zwarte Beek. In die zone zijn instandhoudingsdoelstellingen voor allerlei soorten en habitats vastgelegd: zwarte specht, vallei- en bronbossen, roer-domp, gladde slang, natte en droge heide, nachtzwaluw, landduinen, rugstreeppad, jeneverbesstruweel, … Deze SBZ heeft een totale oppervlakte van maar liefst 1 324 ha en strekt zich uit over de gemeentes Berin-gen, Leopoldsburg, Heusden-Zolder, Hech-tel-Eksel, Houthalen-Helchteren, Overpelt, Lom mel en Peer.

Samenwerken aan topnatuur!In het kader van Natura 2000 en de SBZ bekijkt het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) momenteel in overleg met de betrok-

Dit gemengd bos met grove en Corsicaanse den wordt volgend jaar gedund. (foto: Annemie Hannosset)

Rugstreeppad (foto: Peter Engelen)

Hier werd in 2010 al gedund. (foto: Annemie Hannosset)


bosgroepwerking

In Stakenberg wordt in 2015 gedund. (foto: Annemie Hannosset)

Sally Dewallef (links) en Lore Bellings (rechts). (foto: Pascal Vanhees)

ken partners op welke locaties bepaalde doelstellingen bereikt kun-nen worden. In deze fase screenen de platforms de eigendommen van de natuurverenigingen en het ANB, maar in de nabije toekomst bekij-ken ze ook de eigendommen van de privé-eigenaars en van Defensie.

Ten noorden van Stakenberg liggen grote, aaneengesloten gebieden die het ANB en Defensie beheren. Hier kunnen al heel wat doelstel-

lingen gerealiseerd worden. De privé-eigenaars kunnen echter ook hun steentje bijdragen: omvormingen van naaldhoutbestanden naar loofhout, het aanleggen van structuurrijke bosranden, bestrijden van invasieve exoten, …

Meer informatie over het Vlaams Natura 2000-programma vind je op bladzijde 8.

Op zondag 30 augustus organiseert de Bosgroep Limburgse Duinen een wandeling in het boscomplex Stakenberg. De wandeling start om 10 uur op de kruising van de Lillo Heiweg en de Blookstraat in Helchteren. Het einde is gepland rond 11.30 uur. Iedereen is welkom!

De nieuwe coördinator Bosgroep Limburgse DuinenNa het vertrek van Jan Mampaey was het even uitkijken naar een goe-de vervanger. Die is er ondertussen gekomen! Lore Bellings volgt Jan op als coördinator van Bosgroep Limburgse Duinen.

Voor de bestuurders en bosconsulenten is Lore geen onbekende: zij was al enkele jaren bij de ploeg aan de slag als administratief coör-dinator. Gelukkig werd ook die lege stoel ondertussen ingevuld met een nieuwe enthousiaste kracht: Sally Dewallef voegde zich onder-tussen bij het team van de Limburgse Bosgroepen.


Samen sterk voor het (Limburgse) bosNaar jaarlijkse gewoonte ontmoetten de bosgroepleden elkaar bij het begin van de lente voor de contactdag in Alden Biesen. Ook dit jaar bespraken we de resultaten van het voorbije werkjaar en waren er interessante lezingen en verfrissende wandelingen. En niet onbelangrijk: er was nog meer ruimte voor een fijn gesprek tussen de leden onderling.

Sterke jaarresultaten in een nieuwe look De Limburgse Bosgroepen presenteren vanaf nu hun gezamenlijke jaar-resultaten in een toegankelijke, overzichtelijke brochure. Als lid ontvang je deze eerste uitgave als uitneembare bijlage, centraal in dit nummer. Zo heb je snel een beeld van de werking van het vorige jaar en heb je een ideaal middel in handen om anderen te tonen wat de Bosgroepen doen en wie we zijn. Onbekend is onbemind, dus help ons met het doorgeven van het jaarverslag aan mensen die de bosgroepwerking nog niet kennen!

Contactdag 21 maart 2015 weer geslaagd!




Nog sterkere resultaten op Vlaams niveau!Het is waar, bij het grote Vlaamse publiek is de bosgroepwerking nog steeds nauwelijks of niet gekend. Toch realiseren de 19 Vlaamse Bosgroepen samen heel indrukwekkende zaken. Eind 2014 verenigden de Bosgroepen bijna 12 000 boseigenaars en meer dan 3 500 sym-pathiserende leden. Die leden beheren samen maar liefst 54 493 ha bos. Daarvan is 33 048 ha privébos waarvan ongeveer de helft een bosbeheerplan volgt. Wist je dat we in 2014 samen 102 000 m³ hout verkochten, 170 000 bomen en struiken plantten, samenwerkten met meer dan 314 actieve vrijwilligers, 2 070 terreinbezoeken met boseigenaars aflegden, … ? Naast de samenwerking met vrijwilligers, zijn die resultaten niet mogelijk zonder een goede samenwerking met verschillende privébedrijven.


bosgroepwerking

Het Aanspreekpunt Privaat Beheer - Natuur en BosHerhaaldelijk kaartten bosgroepleden wantoestanden aan die ontstonden ten gevolge van een niet afgestemde wetgeving en soms uitten zij de wens vroegtijdig betrokken te worden bij beleidsvoorbereidingen en –evaluatie. Sinds kort kan dit bij het Aan-spreekpunt Privaat Beheer - Natuur en Bos (APB-NB). De Koepel van Bosgroepen en de vzw Landelijk Vlaanderen richtten deze nieuwe organisatie op.

De contextAl enkele jaren bestaan de Bosgroepen gebiedsdekkend in Vlaanderen. Vanuit de verschillende Bosgroepen werd in 2009 een Koepel vzw van de Vlaamse Bosgroepen opgericht om een aantal overkoepelende aspecten van de werking te behartigen. Regelmatig duiken vragen op die niet echt in dat takenpakket zitten. Zoals de vraag om wantoestanden vanuit een niet-afgestemde wetgeving of vanuit sommige administraties aan te kaarten of om bij beleidsvoorbereiding en beleidsevaluatie een rol te spelen. Strikt genomen zijn dit geen taken van de Bosgroe-pen, maar zijn wij wel goed geplaatste orga-nisaties om vanuit de ervaringen van al onze leden een waardevolle feedback te geven.

Het aanspreekpuntDaarom werd in het najaar van 2014 van-uit de Koepel van Bosgroepen en de vzw Landelijk Vlaanderen een nieuwe organi-

satie opgericht. Het Aanspreekpunt Privaat Beheer - Natuur en Bos (APB-NB) kreeg als belangrijkste taak een betere informatieover-dracht te verzorgen tussen de overheid en privéterreinbeheerders, waaronder de meer dan 15 000 bosgroepleden. Andere belang-rijke taken van het APB zijn het opvolgen en communiceren van het nieuwe beleid rond de instandhoudingsdoelstellingen van de Vlaamse overheid en het vertegenwoordigen van de privéterreinbeheerders in de verschil-lende overlegplatforms.

Wie aanspreken?Je kunt terecht bij Valérie Vandenabeele, Alec van Havre en Maurits de Groot. Ieder heeft zijn of haar eigen expertise. Valérie volgt al meer dan 5 jaar de belangen van private eigenaars in de discussie van de instandhou-dingsdoelstellingen. Maurits staat vooral in voor de doorstroming tussen de Bosgroepen en het beleid. Alec behartigt de belangen van private eigenaars bij grotere projecten, zoals de ruimtelijke uitvoeringsplannen. Het eer-ste aanspreekpunt voor de privéboseigenaar blijft natuurlijk altijd de Bosgroep en zijn/haar coördinator.

Op zoek naar meer informatie? Kijk op www.privaatbeheer.be

Extra ondersteuning voor de Bosgroepen en hun leden

foto: Pascal Vanhees

foto: Pascal Vanhees


bosgroepwerking

De gevolgen voor privébossenNatura 2000 is een netwerk van ecologisch belangrijke gebieden over heel Europa. Het ontstond in het kader van het Europese natuurbeleid en is het meest ambitieuze natuurnetwerk ter wereld! Europa verwacht dat elke lidstaat tegen 2050 ”een gunstige staat van instandhouding” van belangrijke natuur kan aantonen en controleert die resultaten. Wat betekent dit voor de leden van de Bosgroepen?

Van doelen en prioriteitenIn Vlaanderen bakende men gedurende 20 jaar de gebieden met topnatuur af om ze aan te melden bij Europa. De voorbije 5 jaar (2009-2014) legde men in overleg met alle betrokken partijen de instandhoudingsdoe-len (IHD’s) vast. Zo legde men vast hoeveel ha bos er moet bijkomen, welke bomen en structuur deze bossen moeten krijgen, hoe-veel ha heide en bloemenrijke weides er in Vlaanderen moeten bijkomen, …

Naar maatregelenOp dit moment zijn de instandhoudings-maatregelen (IHM) actueel. De abstracte doe-len die in de IHD-rapporten bij SBZ (Speciale Beschermingszone) zijn besproken, moeten omgezet worden in maatregelen op het ter-

rein. Dus op welke plaats plant je nieuw bos en met welke soorten? Waar komen de extra heidegebieden en welke moerasvegetaties zijn gewenst, … ? Deze afspraken komen in de managementplannen die het ANB met de betrokkenen (natuurverenigingen, landbou-wers, jagers, boseigenaars, …) vanaf 2015 maakt.

Met managementplannenHet Vlaamse Natura 2000-programma is het kader voor de managementplannen Natura 2000. Die managementplannen kennen 4 planversies. Van MP 1.0 tot MP 1.3. MP 1.0 is reeds afgerond en leidde tot een inventariserend document. Dit document bevat een opsomming van de doelen per Natura 2000-gebied.

Huidige fase: MP 1.1Deze fase startte begin dit jaar en is een overlegfase met de verschillende sectoren die natuur- of bosdoelen kunnen realiseren ofwel daarop significante invloed uitoefe-nen. Uitgangspunt is dat de sterkste schou-ders (de overheid en natuurverenigingen) maximaal de doelen realiseren op de terrei-nen die zij beheren. Het ANB start een overlegplatform waarin betrokkenen aanpassingsvoorstellen kunnen doen om bepaalde doelen naar deelgebie-den te verplaatsen. Sommige doelen kunnen immers op bepaalde plaatsen het gemakke-lijkste worden gerealiseerd. Ten slotte bakent men zoekzones af waar-binnen men de resterende doelen invult. Een computermodel berekent deze zoekzones en

Natura 2000: van plannen naar concrete realisaties

foto: Benjamine Bufkens


wetgeving

houdt rekening met de al aanwezige natuur-waarden en bodempotenties. Op bijvoor-beeld droge zandgrond kan geen bronbos ontstaan …

Volgende fase: MP 1.2Vermoedelijk start deze fase binnen 2 jaar. Aan privé-eigenaars zal gevraagd worden om op vrijwillige basis zoveel mogelijk res-terende doelen te helpen realiseren. Die doe-len komen in het natuurbeheerplan, waar-door realisatie op lange termijn verzekerd is. Dan moet ook duidelijkheid bestaan over de financiële ondersteuning waarop privé-eige-naars kunnen rekenen. Wanneer duidelijk is waar welke doelen wor-den gerealiseerd, kunnen de zoekzones even-redig verkleind worden waardoor de rechts-

zekerheid van eigenaars en beheerders groter wordt.

Vanaf 2019: MP 1.3 Het is de ambitie om in 2020 aan Europa te kunnen meedelen op welke terreinen welke natuurdoelen zullen worden gerealiseerd. De oppervlakte die niet gerealiseerd kan worden, is het openstaande saldo. Het is de bedoeling dat alle nog openstaande doelen dan een verplichtend karakter krijgen voor de betrokken privé-eigenaars. Hoe dit concreet zal worden uitgewerkt, is nog onduidelijk.

NatuurbeheerplannenIn de managementplannen zal vastliggen waar welk bos-of natuurtype moet komen. De concrete maatregelen om deze biotopen

goed te beheren of kwalitatief te verbeteren, worden in een natuurbeheerplan opgeno-men (zie ’t Limburgs Bosbelang 48). Het natuurbeheerplan verankert voor de vol-gende 24 jaar waar moet worden gekapt, wel-ke soorten moeten worden geplant, wanneer moet worden gemaaid, … Het ambitieniveau van de eigenaar om be-paalde natuurwaarden te realiseren is bepa-lend voor het type natuurbeheerplan. Het is de verwachting dat de eigenaar hogere subsi-dies ontvangt naarmate hij meer natuurwaar-den realiseert.

SubsidieregelingDe regelgeving is nog in volle ontwikkeling. In het bijzonder is het wachten op de uitvoe-ringsbesluiten over de bijbehorende subsi-dieregeling. Zodra daarover meer duidelijk-heid is, zijn de voor- en nadelen beter in te schatten.De Bosgroepen volgen dit proces nauwkeurig op met ondersteuning van Valérie Vanden-abeele van het APB-NB en wij informeren jou via dit ledenblad hierover. Indien je graag actief mee wilt werken aan de realisatie van deze bos- en natuurdoelen, neem dan zeker contact op met jouw bosgroepcoördinator.

Dit artikel is overgenomen van De Bosbode en is gebaseerd op artikels van Valérie Vandenabeele in De Landeigenaar (nr. 61 en 64)

Droge Europese heide (foto: Patrick Meesters)

Eiken-berkenbos in ontwikkeling. (foto: Karolien Van Diest)


Hoe schade voorkomen?Een goede bosexploitatie veroorzaakt zo weinig mogelijk schade. Veel schade is gelukkig vermijdbaar en goed bosbeheer toont dat aan. Toch blijft het hout kappen, wegslepen en netjes naar de weg transporteren een moeilijke klus. Bodemverdichting is daarbij het moeilijkste probleem, maar het werken met ruimingspistes biedt een goede oplossing.

Verstoring is natuurlijkBeperkte schade hoeft niet slecht te zijn. Integendeel, op de verstoor-de bodem kunnen periodiek heiderelicten, brem en andere kruiden groeien die in het dichte bos geen plaats vinden en voor allerlei die-ren interessant zijn. Verstoring is een natuurlijk fenomeen, waar de natuur bij gedijt. Alles in de natuur werkt cyclisch!Zolang de bodem niet fundamenteel beschadigd is en het bos zijn bosbestemming behoudt, herstelt de natuurlijke dynamiek het sys-teem snel.

BodemschadeDiepe sleep- en rijsporen zijn een groot probleem, maar naast die zichtbare oppervlakteschade is de vaak onzichtbare bodemverdich-ting de meest onderschatte exploitatieschade. Logisch: de bodem is de basis van het bos erboven en schade daaraan heeft langdurige gevolgen. Het vochtgehalte van de bodem is een bepalende factor. Hoe vochtiger, hoe kwetsbaarder de bodem is voor verdichting. Vooral bij klei- en leembodems is dat het geval. Zandige bodems zijn droger en bieden meer weerstand.

Bij bodemverdichting of -compactie worden de bodemdeeltjes samengedrukt door het gewicht van bijvoorbeeld een machine of een gevallen boom. Er komt minder lucht in de bodem en het water dringt moeilijker door. De compactie zit meestal in de bovenste 30 cm, maar kan zelfs tot op 1 m diepte voorkomen.

Bodemschade herkennen Rijsporen van meer dan 10 cm diep wijzen op grondige verstoring. Een duidelijk signaal is dat het water blijft staan waar de machines hebben gereden (waterstagnatie). Op een helling toont compactie zich door snellere waterafstroming en meer erosie.

Soms wordt pas na jaren duidelijk dat bodemverdichting is opgetre-den: een nieuwe aanplanting groeit moeilijk of bomen sterven plots af omdat hun wortels een gebrek aan zuurstof hadden. Ook komt soms afwijkende vegetatie voor: typische bosplanten verdwijnen en tredplanten komen in de plaats. Waterpeper, pitrus, ijle zegge en ruwe smele voelen zich thuis op verstoorde bodems en in vochtige omstandigheden.

Goede praktijk van bosexploitatie

Diepe sporen bij exploitatie betekenen vrijwel zeker bodemverdichting. (foto: Frederik Bollen)

Ijle zegge

Ruwe smele

Pitrus

Waterpeper

De bosbodem: de levensaderDe bosbodem is cruciaal: hij biedt voedingsstoffen en water en zit vol met schimmels en micro-organismen die volop met de bomen inter-ageren. Een onverstoorde bosbodem is niet te vergelijken met een landbouwbodem die je regelmatig bewerkt. Een bosbodem leeft! In het bos is de grond losser en meestal ligt er een laag strooisel (bladeren of naalden en takken in verschillende fases van afbraak). Deze laag zorgt voor een bijzonder bosklimaat: de bomen kunnen tot diep in de grond wortelen en de infiltratie van regenwater verloopt anders dan op een landbouwbodem.


bosbeheer

Gevolgen en herstel Een beschadigde bosbodem verhindert de plantengroei door zuur-stofgebrek en het overschot of tekort aan water. Bovendien stopt com-pactie de wortelgroei. De gevolgen voor de natuurlijke verjonging van een bos spreken voor zich …

Herstel is mogelijk, maar verloopt (erg) traag. Het effect van bodem-verdichting kan tientallen jaren merkbaar blijven, hoewel de opper-vlakte sneller herstelt. Plantengroei, activiteit van bodemdiertjes, rottend hout, bodembewerking en in mindere mate vorstwerking her-stellen de bovenste lagen.Een boseigenaar van Bosgroep Houtland experimenteerde met een woeltand (dent sous-soleur) op een kleine rupskraan. Harde bodemlagen werden doorbroken en doorlaatbaar gemaakt.

Doordachte bosexploitatie Bosexploitatie begint bij de beheerdoelstellingen: houtproductie is een keuze en vraagt om kwaliteitsvolle exploitatie. In dat geval moet de beheerder zich kunnen neerleggen bij een relatief lagere prijs voor het hout. Er komt immers meer bij exploitatie kijken dan aanduiden, verkopen, vellen en afvoeren. De vuistregels:

• EXPLOITEER IN HET JUISTE SEIZOEN. Vochtigheid is een belangrijke factor voor bodemschade. Kies dus,

indien mogelijk, voor de drogere periodes.

• MARKEER GOED. Duidelijk geschalmde bomen en afgebakende grenzen sluiten ver-

gissingen en discussies uit. De Vlaamse Bosgroepen gebruiken een gestandaardiseerde manier van aanduiden en kleurgebruik (zie figuur).

• ONTSLUIT DOORDACHT OP DE OPENBARE WEG. Verzorg een goede afvoer. Als toegang nodig is over belendende

percelen, maak dan tijdig goede afspraken.

• VERKLEIN DE TE BERIJDEN OPPERVLAKTE. Op die manier blijven de eventuele schadelijke effecten geconcen-

treerd.

• VERZORG DE BOSWEGEN. Als de wegen slecht zijn, mag dat nooit een excuus zijn om ondoor-

dacht extra wegen aan te leggen in het bos.

• STEL EXPLOITATIEVOORWAARDEN OP. Met een duidelijke houtcatalogus weten kopers wat de exploita-

tiemogelijkheden en –beperkingen zijn. Zij bieden zo een correcte prijs aan.

• OVERLEG MET DE EXPLOITANT. De beheerder moet voldoende informatie bieden. Zorg ook voor

regelmatige opvolging tijdens de werken.

• DUID STAPELPLAATSEN AAN. Stapelplaatsen zijn een meerwaarde voor de exploitatie. Duid ze

aan in het bos en houd ze goed bereikbaar voor vrachtwagens.

• GEBRUIK GESCHIKTE MACHINES. Dubbele banden, rupsen, kettingen en een verlaagde bandendruk

kunnen veel bodemschade voorkomen. Gebruik een lier in natte of gevoelige zones.

• GEBRUIK VASTE RUIMINGSPISTES. (zie volgend blz.)

De Vlaamse Bosgroepen maken duidelijke afspraken over exploitatiemarkeringen.

Wortelontwikkeling bij beukzaailingen onder toenemende bodemdichtheid (bron: Hildebrand 1983)

1.03 1.12 1.34 1.46 g/m3


Foto (Karolien Van Diest)

Met een vast tracé spaar je de bodem.

Vaste ruimingspistes onder de loepVaste ruimingspistes voorkomen dat men kriskras door het bos rijdt. Het zijn onverharde tracés waarlangs de bomen machinaal worden geveld en waarover het hout wordt geruimd. De tracés beperken de exploitant, maar bieden een gelijkmatige toegang tot het bos. Het bos is minder kwetsbaar en voor de machines goed bereikbaar.

Afmetingen De breedte van een piste is maximaal 4 meter. Dit biedt de meeste exploitatiemachines voldoende ruimte. De ruimte tussen de pistes is verder afhankelijk van het type bos. In naaldhoutbestanden heeft een harvester een bereik van 10 m met de kraanarm. De pistes liggen daarom 18 à 20 m uit elkaar. Bij een klassieke exploitatie (vellen met de kettingzaag) kan de tussenafstand tot 40 m bedragen. De boom vel je in de richting van de piste, waarna de machine de boom tot op de piste kan trekken. In moeilijke situaties kun je een lier of trekkabel gebruiken.

Aanleg De pistes moet je zo parallel mogelijk aanleggen en liefst met een schuine ontsluiting op de bosweg. Soms is het nodig om rekening te houden met de toestand van het terrein: een bron- of natte zone, ver-jongingsgroepen, bijzondere vegetatie of een dassenburcht kunnen aanleiding zijn om van een recht traject af te wijken. Algemeen wordt aangenomen dat 10 % bereden bosoppervlakte eco-logisch aanvaardbaar is. Dit komt overeen met een piste van 4 m om de 40 m. Bij exploitatie met de harvester of forwarder is de afstand tussen de pistes vaak 20 m. Het leggen van takhout op de piste helpt de druk op de bodem beter te verdelen.

De kwaliteit van de pistes is belangrijk. Pistes die te snel aftakelen, bijvoorbeeld door natte omstandigheden of te zware machines, zijn niet meer bruikbaar. Je legt de exploitatie dan beter stil.

Dunningen en kaalkapAls je tot een dunning besluit, leg je beter eerst de pistes vast voordat je de toekomstbomen aanduidt. Zo vermijd je rond de toekomstbo-men te moeten rijden om ze te sparen. Houd ook rekening met latere exploitaties en laat een moeilijk bereikbare boom liever staan dan van de piste af te moeten gaan.

Bij het aanleggen van nieuwe bossen kun je al rekening houden met de eerste en latere dunningen door ruimte te voorzien voor rui-mingspistes.

Ook bij kaalkap heeft het bos voordeel van vaste ruimingspistes: de bereden oppervlakte blijft klein en voor het toekomstige bos zijn de pistes opnieuw bruikbaar. Het is zelfs aan te bevelen vroegere tracés te hergebruiken en op die manier geen nieuwe schade te veroorza-ken. Het goed documenteren of digitaliseren van vaste ruimingspis-tes helpt om ze later gemakkelijk terug te vinden.

Deze bijdrage is gebaseerd op een artikel van de Oost-Vlaamse Bosgroepen dat eerder dit jaar in het lentenummer in hun ledenblad “de Bosbode” verscheen.


bosbeheer

Ook op het wereldwijde web verschijnen berichten die we willen doorgeven aan onze leden. Natuurlijk verwijzen we graag naar onze website en onze pagina op Facebook, maar soms duikt op een andere plaats een opvallend bericht op. Zoals het bericht van Jonas Hulsens op 15 januari, dat op greenpeace.org verscheen onder de titel:

België rolt rode loper uit voor illegaal hout VoorgeschiedenisGreenpeace maakte in oktober 2014 bekend dat Belgische houtimporteurs hout inkoch-ten bij zagerijen die illegaal hout uit het Braziliaanse Amazonewoud verwerken. Zij ontdekten dit door gps-zenders te plaatsen op vrachtwagens die stammen vervoeren in de Braziliaanse staat Pará.

Hierop kwam veel reactie. Plaatselijke in-specteurs stelden een onderzoek in en het staatssecretariaat van Milieu van Pará gaf de zagerij een boete. Rainbow Trading kreeg vier boetes van de Braziliaanse autoriteiten: twee voor de illegale verkoop van honderden kubieke meter hout, één voor het witwassen van hout en één voor het invoeren van valse informatie in het officiële registratiesysteem.

De Houtverordening van de EU is duidelijk: sinds 3 maart 2013 zijn de Europese markt-deelnemers verplicht een zorgvuldigheids-systeem toe te passen.

Op 13 november blokkeerden de autoriteiten in de haven van Antwerpen opnieuw contai-ners met verdacht Amazonehout, afkomstig

van Rainbow Trading. Op 15 januari gaf de FOD Volksgezondheid de containers vrij. Zij oordeelde dat het vrijgegeven hout legaal was. De brief van de Braziliaanse autoriteiten rechtvaardigde die conclusie niet. De Belgi-sche federatie van houtimporteurs heeft het wel begrepen: haar leden besloten geen zaken meer te doen met Rainbow Trading. De illegale houtkap verwoest het Amazone-woud in een zeer hoog tempo en het witwas-sen van illegaal hout tiert welig. Officiële documenten volstaan niet om de wettelijke oorsprong te garanderen. Zolang het contro-lesysteem voor de bosontginning in Brazilië niet grondig hervormd is, zullen de impor-teurs louche leveranciers uit de regio moeten mijden.

Opvallende berichten over bos en hout

Heb je ook een interessant of verrassend bericht gelezen? Stuur het ons en wie weet verschijnt jouw bericht wel op deze plaats!

Bericht op het webwww.greenpeace.org/belgium/nl/nieuws-blogs/Blogs/blog-bossen/

Bos op het webwww.facebook.com/LimburgseBosgroepen www.bosgroepen.be/bosgroepen-limburg


bos online

Cursussen en excursiesAANBOD LIMBURGSE BOSGROEPENDe Limburgse Bosgroepen organiseren regelmatig vormingsactiviteiten voor hun leden. Wil je zeker zijn van een plaats, schrijf dan snel in via de Coöperatieve van de Limburgse Bosgroepen cvba (tel. 011 23 83 63). Je inschrijving is pas definitief na overschrijving van de deelnameprijs op bankrekening BE48 7795 9073 9027. Meer gedetailleerde informatie ontvang je enkele weken voor de vormingsactiviteit per post.

Datum Onderwerp Organisatie / Plaats Prijs

Woensdag 29 juli 2015 Excursie: bosbouwbeurs Demoforest Libramont, Bertrix € 30

Zaterdag 5 en zaterdag 12 september 2015 Cursus: kettingzaag ECS 1 Bosgroep West-Limburg vzw* volzet

Maandag 26 en dinsdag 27 oktober 2015 Cursus: kettingzaag ECS 2 Limburgse Bosgroep* € 100

Excursie: bosbouwbeurs Demoforest in LibramontOp woensdag 29 juli gaan we opnieuw naar de befaamde bosbouwbeurs Demoforest in Libramont. De plaats bij uitstek voor mensen met een hart voor bos en hout! Dit jaar wordt in de bossen rond het dorpje Bertrix een parcours van 4,25 km aangelegd met meer dan 150 standhouders. Je kunt er meer leren over het bos, kijken naar wedstrijden met trekpaarden, stunts met kettingzagen, … Je keert zeker terug met een aantal nieuwe ideeën en contacten! Meer informatie vind je op www.demoforest.be. De deelnameprijs omvat de toegang en de busreis. Het vertrek is om 6.30 uur in Hasselt; de terugkeer is gepland om 20.00 uur.

Veilig werken met de kettingzaag – ECS 1: onderhoud en afkorttechniekenDe inleiding voor alle kettingzaaggebruikers. Tijdens de 1ste dag krijg je de basistheorie en op de 2de dag doe je zaagoefeningen.

Veilig werken met de kettingzaag – ECS 2: basisveltechniekenHet 2de niveau is geschikt als basisvorming na ECS 1 (het getuigschrift van ECS1 is vereist). Na een korte theoretische uiteenzetting vel je onder begeleiding en stapsgewijs zelfstandig.

* i.s.m. Inverde (www.inverde.be)

Activiteiten Limburgse BosgroepenDatum Onderwerp / Plaats Organisatie Prijs

Zondag 30 augustus 2015 Wandeling: boscomplex Stakenberg Helchteren Bosgroep Limburgse Duinen gratis

Zondag 13 september 2015 Wandeling: domein Masy Bosgroep Noordoost-Limburg volzet

Beïnvloedt klimaatverandering jouw bos?Onderzoekers van de KU Leuven willen een beter inzicht verkrijgen in de mening van bosbeheerders over klimaatverandering en de invloed ervan op hun bossen. Hun vragenlijst maakt deel uit van een doctoraatsonderzoek naar de aanpassing van bossen in België bij klimaatverandering.

Je vindt het onderzoek op: www.treedivbelgium.ugent.be. De antwoorden zullen anoniem en vertrouwelijk verwerkt worden. Mooi mee-genomen: je kunt een waardebon winnen van € 100.

RegiowandelingMeer informatie over het bosgebied Stakenberg vind je op pagina 2 t.e.m. 5. Inschrijven is vereist en kan op het nummer 011 23 83 15.


activiteitenkalender

Colofon’ t L imburgs Bosbelang 49 | zomer

uitgaveDe deputatie van de provincieraad van Limburg, Herman Reynders, gouverneur-voorzitter, Marc Vandeput, Ludwig Vandenhove, Igor Philtjens, Frank Smeets, Jean-Paul Peuskens, Inge Moors, gedeputeerden en Renata Camps, provinciegriffier.hoofdredactieJohan Van den BroekcoördinatieAnnemie Hannosset [email protected] Karolien Van Diest [email protected] Vandormael [email protected] Hannosset [email protected] Dewallef, Jasper Goffin, Annemie Hannosset, Johan Van den Broek, Karolien Van Diest redactieLore Bellings, Karolien Van Diest foto coverPascal VanheescartoonsDirk Vercampttekstbewerkingzeggenofschrijven.be: Vincent Westerwoudt vormgeving & lay-outDion Boodts, Grafische Producties, Informatie & Communicatie provincie Limburg Designpartner - OpglabbeekdrukDrukkerij Paesen - OpglabbeekpostbusLimburgse Bosgroepenp/a provincie Limburg, Directie Ruimte - Afdeling Milieu en NatuurUniversiteitslaan 1, B-3500 Hasselttel. 011 23 83 20 [email protected] 000 exemplarenwettelijk depotnummerD/2008/5857/82verantwoordelijke uitgeverJohan Van den BroekUniversiteitslaan 1, B-3500 Hasselt

Deze publicatie werd gedrukt op hout-

en chloorvrij kringlooppapier, zonder optische

witmakers.

‘t Limburgs Bosbelang digitaal!Hier kan iedereen steeds de recente edities online raadplegen: www.issuu.com/limburgs_bos belang. Het ledenblad van de Limburgse Bosgroepen valt elk seizoen in je brievenbus. Wil jij graag bomen sparen? Wens je ‘t Limburgs Bosbelang enkel nog digitaal te raadplegen? Geef dan een seintje aan jouw Bosgroepsecretariaat!

Vind ons leuk en volg de nieuwtjes van de Limburgse Bosgroepen op de voet via onze nieuwe face-bookpagina: www.facebook.com/limburgsebosgroepen

Te koop• HOUTHALEN-HELCHTEREN: 71,30 are; loofhout;

[email protected]; 0496 51 31 61 • NEERPELT: 39,95 are; gemengd; 0472 53 00 46• HECHTEL-EKSEL: 1,07 ha; gemengd; [email protected];

0486 75 92 37• BERINGEN: 1,17 ha; naaldhout; [email protected]; 0475 31 23 11;

recht van voorkoop• HAM: 1,57 ha; naaldhout; 02 687 92 93; recht van voorkoop• TESSENDERLO: 18 are; naaldhout; [email protected];

03 289 81 68; recht van voorkoop• KINROOI: 38,4 are; naaldhout; loofhout; 089 77 20 75;

recht van voorkoop• HAM: 41,8 are; naaldhout; [email protected]; 0495 03 09 46• MEEUWEN-GRUITRODE: 1,42 ha; gemengd; [email protected];

0031 653 37 63 84; 0031 235 49 03 30• ALKEN: 44 are; loofhout; [email protected]; 011 83 28 46

Ben je lid van de Bosgroep en wil je je bos verkopen of ben je net op zoek naar een bos? In deze rubriek vind je een overzicht van percelen privébos die te koop staan. Wij hopen natuurlijk dat andere Bosgroepleden het bos kopen, zodat de duurzaamheid van het bosbe-heer gegarandeerd is.

Afspraken bij de zoekertjes• Voordat het zoekertje gepubliceerd wordt, ondertekent de eigenaar een toelating. • Het zoekertje verschijnt eenmalig in ’t Limburgs Bosbelang.• De publicatie van het zoekertje is geen garantie voor de verkoop van het bos.• Als je het bos niet meer zou willen verkopen, breng je de Bosgroep op de hoogte.

Hoe reageer je op een zoekertje?• Je neemt zelf contact op met de boseigenaar.• Bij aankoop geef je de Bosgroep een seintje.

Bos te koop

Wil je je bos verkopen? Plaats een zoekertje of contacteer je Bosgroep!

Like us on Facebook


Nuttige websitesAgentschap Natuur en Bos: www.natuurenbos.beBOS+: www.bosplus.beLandelijk Vlaanderen vzw: www.landelijkvlaanderen.be Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek: www.inbo.beInverde vzw: www.inverde.be Unie Vlaamse Bosbouw vzw: www.uvb.be

BosgroepenAdministratief coördinator: Sally Dewalleftel. 011 23 83 14 P.a. provincie Limburg Universiteitslaan 13500 Hasselt www.limburg.be/bosgroepenwww.bosgroepen.befax 011 24 92 35

Adjunct-coördinator:Pascal Vanheestel. 011 23 83 63

Bosgroep Hoge Kempen vzwondernemingsnummer 874 667 014Coördinatorir. Patrick Meesterstel. 011 23 83 23gsm 0475 46 04 [email protected] Schraepen tel. 011 23 73 82

Bosgroep Limburgse Duinen vzwondernemingsnummer 882 247 464Coördinatorir. Lore Bellings tel. 011 23 83 19gsm 0471 23 82 [email protected] Houbrechtstel. 011 23 83 15

Bosgroep Noordoost-Limburg vzwondernemingsnummer 459 481 087 Coördinatorir. An Piersontel. 011 23 83 24 gsm 0473 88 53 [email protected] Rouffa tel. 011 23 83 30

Bosgroep West-Limburg vzwondernemingsnummer 479 742 895Coördinatorir. Benjamine Bufkens tel. 011 23 83 29 gsm 0479 40 08 [email protected] Ghijsens tel. 011 23 73 28

Bosgroep Zuid-Limburg vzwondernemingsnummer 874 670 378Coördinatorir. Karolien Van Diesttel. 011 23 83 25gsm 0473 88 53 [email protected] Hannosset tel. 011 23 83 20

Coöperatieve van deLimburgse BosgroepencvbaUniversiteitslaan 13500 HasseltMedewerkersVera Reymenir. Frederik Bollen tel. 011 23 83 63fax 011 24 92 35 Agentschap voor Natuur en BosHet ANB staat in voor het beleid, het duurzaam beheren en versterken van natuur, bos en groen, samen met alle partners. De uitdaging is dan ook het verder uitbouwen van een partnerschap met de Limburgse Bosgroepen, als schakel tussen de private boseigenaren en ANB. Aanspreekpunt BosgroepenJasper GoffinAgentschap voor Natuur en BosKoningin Astridlaan 50 bus 53500 Hasseltgsm 0479 54 90 09

nuttige adressen

Waarvoor kun je terecht bij de Bosgroep?

Een bos bezitten en beheren, daar komt heel wat bij kijken. Voor vra-gen of informatie kun je evenwel altijd te rade bij de Bosgroep. We sommen hier even op waarmee de bosgroepmedewerkers je van dienst kunnen zijn: • gratis en onafhankelijk advies over

het bos en het beheer ervan (bos-bouwtechnische, wettelijke, finan-ciële en administratieve aspecten)

• informatie over hoe een duurzaam bosbeheer eruit ziet, wat je wette-lijke rechten en plichten zijn als

boseigenaar en wat de mogelijke subsidies zijn waarop je aanspraak kunt maken

• hulp bij het invullen van kapaan-vragen of het opstellen van beheer-plannen

• kaartmateriaal• adressen van houtexploitanten en

boomkwekerijen• coördinatie van de samenwerking

tussen verschillende boseigenaars.

49 | zomer | in dit nummerdriemaandelijks tijdschrift | juli-augustus-september 2015

provincie LimburgUniversiteitslaan 1B-3500 HASSELT

limburg.be

Voeren

Houthalen-Helchteren

Op glabbeek

Genk

Neerpelt

Overpelt

Lommel

Hechtel-Eksel

Bree

Bocholt

Beringen

Ham

Leop oldsburg

Hasselt

Peer

Meeuwen-Gruitrode

Hamont-Achel

Kinrooi

Maaseik

Dilsen-St okkem

Maasmechelen

Heusden-Zolder

Zutendaal

As

Lummen

Herk-De-StadHalen

Diepenbeek

Tessenderlo

NieuwerkerkenAlken

Wellen

Kortessem

Hoeselt

Bilzen

Lanaken

Sint-Truiden

Gingelom

Heers

Herstappe

Tongeren

RiemstBorgloon

Zonhoven

Nederland

Luik

Brabant

Antwerpen

voorwoord . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2

bosgroepwerking Bosgroep Limburgse Duinen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2

bosgroepwerking Contactdag 21 maart 2015 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 Extra ondersteuning voor de Bosgroepen . . . . . . . . . 7

wetgeving Natura 2000 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

bosbeheer Goede praktijk van bosexploitatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10

bos online Opvallende berichten over bos en hout . . . . . . . . . . . 13

activiteitenkalender Activiteiten Limburgse Bosgroepen . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 Cursussen en excursies . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14

zoekertjes Bos te koop . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15

nuttige adressen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16

nr. 49 - 't limburgs bosbelang - zomer 2015

Documents