1. NOKTALAMA ARETLER Duygu ve dncelerimizi daha ak ifade etmek, okumay ve anlamay kolaylatrmak amacyla kullandmz iaretlere noktalama iaretleri denir. Trkemizde kullandmz noktalama iaretleri ve noktalama iaretlerinin ilevleriyle kullanm alanlar u ekildedir:

2. 1. NOKTA (.) Cmlenin sonuna konur. rnek Bu sabah ok erken uyandm. Trk Dil Kurumu, 1932 ylnda kurulmutur. Baz ksaltmalarn sonuna konur. rnek Cad. (cadde) Alb. (albay) ng. (ngilizce) Prof. (profesr) Dr. (doktor) sf. (sfat) Saylardan sonra, sra bildirmek iin -nc, -inci ekinin yerine konur. rnek Daymlar bu apartmann 10. katnda oturuyor. Badat, IV. Murat zamannda fethedildi. 3. NOT: Arka arkaya sralandklar iin virglle veya izgiyle ayrlan rakamlardan yalnzca sonuncu rakamdan sonra nokta konur. rnek Trene 5, 6, 7 ve 8. snflar katld. Bir yaznn maddelerini gsteren rakam veya harflerden sonra konur. rnek 1. I. A. a. Tarihlerin yazlnda gn, ay ve yl gsteren saylar birbirinden ayrmak iin konur. rnek Ablam 18.08.1988 tarihinde domu. NOT: Tarihlerde ay adlar yazyla da yazlabilir. Bu durumda ay adlarndan nce ve sonra nokta kullanlmaz. rnek Atatrk 10 Kasm 1938de vefat etti. (doru) Atatrk 10.Kasm.1938de vefat etti. (yanl) 4. Saat ve dakika gsteren saylar birbirinden ayrmak iin konur. rnek Toplant yarn 13.30da balayacakm. Snav pazar gn 09.15te yaplacak Bibliyografik knyelerin sonuna konur. rnek Erdoan TCAN, Yaylalar, Gonca Yaynlar, stanbul, 2003. Drt ve drtten ok rakaml saylar sondan saylmak zere l gruplara ayrlarak yazlr ve araya nokta konur. rnek 745.450, 14.365, 9.400 Matematikte arpma iareti yerine kullanlr. rnek 9.3 =27 5. 2. VRGL (,) Birbiri ardnca sralanan e grevli kelime ve kelime gruplarnn arasna konur. rnek ki katl, baheli, mavi boyal bir evleri vard. cmlesinde virgl, sfatlarn arasnda kullanlmtr. Herkes frtnadan, kardan, souktan korkar m? cmlesinde virgl, dolayl tmlelerin arasnda kullanlmtr. Sral cmleleri birbirinden ayrmak iin konur. rnek yilik et komuna, iyilik gelsin bana. Boyalarla oynam, boyalan yzne gzne bulatrmt. Uzun cmlelerde yklemden uzak dm olan geleri belirtmek iin konur. rnek Yaar, o dar ve patika yollardan geip yllar nce terk ettii kyne zlem dolu bir ekilde dnyordu. 6. Cmle iinde ara szleri ve ara cmleleri ayrmak iin kullanlr. rnek Hi kimse onun, Tamerin, sulu olduuna inanmyordu. cmlesine alt izili blm ara szdr. Bu ara szn banda ve sonunda virgl kullanlmtr. Trnak iinde olmayan aktarma cmlelerinden sonra konur. rnek adrlar u dzle kuralm, dedi. Konuma izgisinden nce konur. rnek Ahmet Usta rana, Evladm 13-14 anahtar ver, dedi. Kendisinden sonraki cmleye bal olarak ret, kabul ve tevik bildiren hayr, yok, evet, peki, pekl, tamam, olur, hayhay, bastne, yle, haydi, elbette gibi kelimelerden sonra konur. rnek Olur, bu yl tarlaya avdar ekelim. Evet, ikimiz de geliyoruz sinemaya. 7. Bir kelimenin kendisinden sonra gelen kelime veya kelime gruplaryla yap ve anlam bakmndan balants olmadn gstermek ve anlam karkln nlemek iin kullanlr. rnek Gen doktorun odasn sordu. cmlesinde anlam belirsizlii vardr. nk bu cmlede Doktor mu gen?yoksa Gen biri doktorun odasn m soruyor? belli deildir. te bu belirsizlii gidermek iin gen szcnden sonra virgl kullanlr: Gen, doktorun odasn sordu. Hitap iin kullanlan kelimelerden sonra konur. rnek ocuklar, mzeye girerken sray bozmayalm. Bibliyografik knyelerde yazar, eser, basmevi vb. maddelerden sonra konur. rnek Cahit Stk TARANCI, Otuz Be Ya, Can Yaynlar, stanbul, 1995. 8. UYARI: Metin iinde ve, veya, yahut balalarndan nce de sonra da virgl konmaz. rnek Drt veya beinci atnda oku hedefe isabet ettirdi. UYARI: Metin iinde tekrarl balalardan nce ve sonra virgl konmaz. rnek Hem gider hem alar. Ya kiray de ya da dkkn hemen boalt. UYARI: kilemeler arasna virgl konmaz. rnek Zaman ar ar ilerliyordu. (doru) Zaman ar, ar ilerliyordu. (yanl) 9. UYARI: art ekinden (-se / -sa) sonra virgl konmaz. rnek Sk giyinmezsen dar kmana izin vermem. UYARI: Cmlede pekitirme ve balama grevinde kullanlar de / da balacndan sonra virgl konmaz. rnek Sen raz olmasan da oraya ben de geleceim. UYARI: Metin iinde zarf-fiil ekleri (-ip, -meden, -ince, -ken, -dike, -erek, -diinde, - meksizin ) ile oluturulmu kelimelerden sonra virgl konmaz. rnek Sleyman, yanmzdan koarak geti. Selam verip odasna geti. 10. 3. K NOKTA (:) Kendisinden sonra rnek verilecek cmlenin sonuna konur. rnek Bu zor soruyu snfta iki kii bilmiti: Sibel ve Esma. Kendisinden sonra aklama yaplacak cmlenin sonuna konur. rnek Akln ve bilimin byk dman vardr: Fenalk, cahillik ve tembellik. Edeb eserlerdeki karlkl konumalarda, konuan kiinin adndan sonra konur. rnek Hacivat: Ho geldin sevgili Karagzm! Karagz: Ho bulduk kel kafal kara zm! 11. Dorudan yaplan aktarmalarda, aktarlan sz ya da yazdan nce konur. rnek Yunus yle dedi: Byynce pilot olacam. Bu cmlede bakasndan aktarlan bir sz vardr. Bu yzden aktarlan szden nce iki nokta kullanlmtr. Genel A (internet) adreslerinde kullanlr. rnek http://www.dil-bilgisi.net Matematikte blme iareti olarak kullanlr. rnek 49:7 = 7 12. 4. NOKTALI VRGL (;) Cmle iinde virgllerle ayrlm tr veya takmlar birbirinden ayrmak iin konur. rnek Erkek ocuklara Fatih, Osman, Murat; kz ocuklara ise Buse, Meryem, Havva adlar verilir. geleri arasnda virgl bulunan sral cmleleri birbirinden ayrmak iin konur. rnek At lr, meydan kalr; yiit lr, an kalr. Cmleleri birbirine balayan ama, fakat, lkin, nk gibi balalardan nce konabilir. rnek Konuuyorum; nk gerekleri siz de bilmelisiniz. 13. 5. NOKTA () Tamamlanmam cmlelerin sonuna konur. rnek Tepeyi anca karmzda kpkrmz gelincik tarlalar Kaba sayld iin veya bir baka nedenle aklanmak istenmeyen kelime ve blmlerin yerine konur. rnek Bu srr sadece E biliyor. Klavuzu karga olann burnu btan kurtulmaz. 14. Alntlarda bata, ortada ve sonda alnmayan kelime veya blmlerin yerine konur. rnek Ben ezelden beridir hr yaadm, hr yaarm. Hangi lgn bana zincir vuracakm? aarm! Ulusun, korkma! Nasl byle bir iman boar, Medeniyet! dediin tek dii kalm canavar? Szn bir yerde kesilerek geri kalan blmn okuyucunun hayal dnyasna brakldn gstermek veya ifadeye g katmak iin konur. rnek Sana uurlar olsun Ayrlyor yolumuz! 15. Karlkl konumalarda, yeterli olmayan, eksik braklan cevaplarda kullanlr. rnek Kimsin? Ali. Hangi Ali? Sen misin, Ali usta? Benim! nlem ve seslenmelerde anlatm pekitirmek iin konur. rnek Annesi onu bir bakta tand: Osman UYARI: nokta yerine iki veya daha ok nokta kullanlmaz. UYARI: nlem ve soru iaretinden sonra nokta yerine iki nokta konulmas yeterlidir. rnek Nasl da akam oldu?.. 16. 6. SORU ARET (?) Soru bildiren cmle veya szlerin sonuna konur. rnek Affedersiniz, skdara nasl gidebilirim? Sylediklerimi anladnz m? Soru bildiren ancak soru eki veya sz iermeyen cmlelerin sonuna konur. rnek Gmrkteki memur ban kaldrd: Adnz? 17. Bilinmeyen, kesin olmayan veya pheyle karlanan yer, tarih vb. durumlar iin kullanlr. rnek Yunus Emre (Doum yeri: ?) (bilinmeyen) 1496 (?) ylnda doan Fuzuli (kesin olmayan) Dn akam 5 saat (?) ders alm. (pheyle karlanan) NOT: Soru ifadesi tayan sral ve bal cmlelerde soru iareti en sona konur. rnek Yemei mutfakta m yiyelim, balkonda m? UYARI: Metin iinde m/mi eki, cmleye zaman anlam katyorsa cmle sonuna soru iareti konmaz. rnek Hava karard m eve gideriz. 18. 7. NLEM ARET (!) Sevin, kvan, ac, korku, ama gibi duygular anlatan cmlelerin sonuna konur. rnek Su ne kadar da souk! Ne mutlu sizin gibilere! Seslenme, hitap ve uyar szlerinden sonra konur. rnek Dikkat et! zerine amur sramasn. Ey Trk genlii! 19. NOT: nlem iareti, seslenme ve hitap szlerinden hemen sonra konulabilecei gibi cmlenin sonuna da konabilir. rnek Eyvah! Yine ge kaldm. Eyvah, yine ge kaldm! NOT: Alay, kinaye veya kmseme anlam kazandrlmak istenen szden hemen sonra yay ayra iinde nlem iareti kullanlr. rnek Kendi hlinde biriymi (!) kimsenin iine burnunu sokmazm (!) 20. 8. TIRNAK ARET ( ) Baka bir kimseden veya yazdan olduu gibi aktarlan szler trnak iine alnr. rnek Peyami Safa: Kendimize uygun eserler okuruz. der. NOT: Trnak iindeki alntnn sonunda bulunan iaret (nokta, soru iareti, nlem iareti vb.) trnak iinde kalr. Trnaktan sonra cmle devam ediyorsa trnak kapatlr ve cmle kk harfle devam eder. rnek Andre Gide: Yazmaya balaynca en zor ey samimi olmaktr. diyor. 21. zel olarak belirtilmek istenen szler trnak iine alnr. rnek En yaknmz bile olsa kaldrma tretuvar diyene kzsak, yer ayrtmak yerine rezerve etmeyi kullananlar affetmesek Cmle ierisinde kitaplarn ve yazlarn adlar ve balklar trnak iine alnr. rnek Bu sralar Fazl Hsn Dalarcann Drt Kanatl Ku adl iir kitabm okuyorum. UYARI: Trnak iine alnan szlerden sonra kesme iareti kullanlmaz. rnek Necip Fazln ilesini okudunuz mu? 22. 9. KESME ARET () zel isimlere getirilen iyelik, durum ve bildirme ekleri kesme iaretiyle ayrlr. rnek Peyami Safa: Kendimize uygun eserler okuruz. der. Elif afakta, Cneyt Arkna (Kii adlar, soyadlar ve takma adlar) Dnyann, Marsa (Gk bilimiyle ilgili adlar) raan Saraynn, anakkale ehitleri Antna (Saray, kk, han, kale, kpr, ant vb. adlar) Kaplumbaa Terbiyecisinde, Kaay (Kitap, dergi, gazete ve sanat eseri adlar) Karabaa, Minnou (Hayvanlara verilen zel adlar) Cumhuriyet Dneminde, Orta an (Akm, a ve dnem adlar) UYARI: zel adlara getirilen yapm ekleri, okluk eki (-lar, -ler) ve bunlardan sonra gelen dier ekler kesmeyle ayrlmaz. rnek Trklk, Ahmetler, Hristiyanlktan, Avrupallamak, Aydnl, Atatrkln 23. UYARI: Kurum, kurulu, kurul ve i yeri adlarna gelen ekler kesmeyle ayrlmaz. rnek Trk Tarih Kurumuna, Et Balk Kurumunda Kii adlarndan sonra gelen sayg szlerine getirilen ekleri ayrmak iin konur. rnek Fatma Hanma, dris Beyi Ksaltmalara getirilen ekleri ayrmak iin konur. rnek ABDde kasrga, hayat felce uratt. Bu film, TVde ilk kez yaynlanyor. UYARI: Sonunda nokta bulunan ksaltmalarla s iaretli ksaltmalar kesmeyle ayrlmaz. Bu tr ksaltmalarda ek noktadan ve s iaretinden sonra, kelimenin ve s iaretinin okunuuna uygun olarak yazlr. rnek vb.leri, Alm.y, cme (santimetre kareye) 24. Saylara getirilen ekleri ayrmak iin konur. rnek niversiteden 1993te mezun olmu. sterseniz 8inci kata kalm. iirde veya konuma srasnda seslerin l ve syleyi gerei dtn gstermek iin kesme iareti kullanlr. rnek Gzelliin on paretmez Bu bendeki ak olmasa (k Veysel) Noldu da geri dndnz? Bir ek veya harften sonra gelen ekleri ayrmak iin konur. rnek adan zye kadar, -lkla tretilmi szckler NOT: zel adlar iin yay ayra (parantez) iinde bir aklama yapldnda kesme iareti yay ayratan nce kullanlr. rnek Yunus Emrenin (1240?-1320), Yakup Kadrinin (Karaosmanolu) 25. 10. YAY AYRA (PARANTEZ) (( )) Cmlenin yapsyla dorudan doruya ilgisi olmayan aklamalar iin kullanlr. rnek Bu beldenin ormanlarn (Aslnda orman demeye de bin ahit gerek.) yok olmaktan kurtarmalyz. NOT: Yay ayra iinde bulunan zel isimler ve yarg bildiren anlatmlar byk harfle balar ve sonuna uygun noktalama iareti getirilir. Tiyatro eserlerinde ve senaryolarda konuann hareketlerini, durumunu aklamak ve gstermek iin kullanlr. rnek Yal kadn (Ar admlarla yaklat.) Evladm, bana yardm eder misin? Alntlarn aktarld eseri veya yazar gstermek iin kullanlr. rnek Ne hasta bekler sabah Ne taze ly mezar Ne de eytan bir gnah Seni beklediim kadar (Necip Fazl KISAKREK) 26. Yabanc szcklerin okunuu yay ayra ierisinde gsterilir. rnek Shakespeare (ekspir) tiyatro yazardr. Cmle ierisinde bir szcn e anlamls verildiinde kullanlr. rnek airler tebih (benzetme) sanatna ok bavurur. UYARI: zel veya cins isme ait ek, ayratan nce yazlr. rnek Cahit Stk Tarancnn (1910 1954) baz iirlerini ezbere biliyorum.. Bir sze alay, kinaye veya kmseme anlam kazandrmak iin kullanlan nlem iareti yay ayra iine alnr. rnek Adam, ok zeki (!) olduunu sylyor.. Bir bilginin pheyle karlandn veya kesin olmadn gstermek iin kullanlan soru iareti yay ayra iine alnr. rnek 1496 (?) ylnda doan Fuzuli 27. 11. KISA ZG (-) Satra smayan szckler blnrken satr sonuna konur. rnek Souktan m titriyordum, yoksa heyecandan, zntden mi bilmem. Havuzun suyu bulank. Kanepe- lerde kimseler yok. Ara szleri ve ara cmleleri ayrmak iin kullanlr. rnek Vatann -Trkiyeyi- ok zlemiti. Dil bilgisinde kkleri ve ekleri ayrmak iin konur. rnek mor-ar-t-acak-lar-m yol-cu-lar 28. Fiil kk ve gvdelerini gstermek iin kullanlr. rnek oyna-, alat-, bekle- Eklerin bana konur. rnek Bu cmlede -de eki farkl bir ilevde kullanlm. Heceleri gstermek iin kullanlr. rnek du-var-da-ki ak-am-le-yin 29. Kelimeler veya saylar arasnda -den-a, ve, ile, ila, arasnda anlamlarn vermek iin kullanlr. rnek 2013-2014 eitim-retim yl, Fenerbahe-Galatasaray karlamas Trke-Franszca Szlk UYARI: Cmle iinde say adlarnn yinelenmesinde araya ksa izgi konmaz. rnek On on be dakika nce be kii buraya geldi. Sfrdan kk deerleri gstermek iin kullanlr. rnek -2 C Matematikte karma iareti olarak kullanlr. rnek 50-20=30 30. 12. UZUN ZG () Yazda satr bana alnan konumalar gstermek iin kullanlr. Buna konuma izgisi de denir. rnek Beyza sordu: Herkes ekmek paras iin alyor da frnclar niin alyor? NOT: Oyunlarda uzun izgi konuann adndan sonra da konabilir. rnek Stk Bey Kaleyi kurtarmak iin daha gzel bir are var. Gerekten lecek adam ister. slam Bey Ben daha lmedim. (Namk Kemal) UYARI: Konumalar trnak iinde verildiinde uzun izgi kullanlmaz. rnek Sitem dolu bir ses tonuyla seslendi: Niin bizimle gelmedin? 31. 13. EK ZG (/) Yan yana yazlmas gereken durumlarda msralarn arasna konur. rnek Korkma! Snmez bu afaklarda yzen al sancak / Snmeden yurdumun stnde tten en son ocak/ O benim milletimin yldzdr, parlayacak / O benimdir, o benim milletimindir ancak. (Mehmet Akif Ersoy) Adres yazarken apartman numaras ile daire numaras arasna ve semt ile ehir arasna konur. rnek Merdiven Soka No.: 34 / 3 Ladik / SAMSUN Tarihlerin yazlnda gn, ay ve yl gsteren saylar birbirinden ayrmak iin konur. rnek 13/12/2013, 29/10/2023 32. Dil bilgisinde eklerin farkl biimlerini gstermek iin kullanlr. rnek -dk/-dik, -maz/-mez Genel A (internet) adreslerinde kullanlr. rnek http://www.dil-bilgisi.net/dil-bilgisi/yazim-bilgisi/noktalama-isaretleri.html Matematikte blme iareti olarak kullanlr. rnek 100/5 = 20 33. renme ilkesi insann temiz karakterini ortaya karmak, insanlara yeni yaam vermek ve nihai iyiye ve doruya ulamak demektir. .. Konfys