noise and ce marking
DESCRIPTION
Noise and CE marking (Dutch)TRANSCRIPT
Geluid: CE en arboGeluid: CE en arbo
Technisch bureau van EedenTechnisch bureau van Eeden
‘‘s-Hertogenboschs-Hertogenbosch
Michiel van EedenMichiel van Eeden
2www.tbve.nl24-4-2007
Technisch bureau van Eeden
■ Geluid en trillingsonderzoek voorGeluid en trillingsonderzoek voor◆ arbeidsomstandighedenarbeidsomstandigheden◆ machinerichtlijnmachinerichtlijn◆ milieuvergunningen industriemilieuvergunningen industrie◆ bouwkundig / installatiesbouwkundig / installaties
3www.tbve.nl24-4-2007
Technisch bureau van Eeden
■ Opgericht 1996Opgericht 1996
■ lid normcommissie geluid (ergonomie)lid normcommissie geluid (ergonomie)■ aspirant lid normcommissie akoestiekaspirant lid normcommissie akoestiek
4www.tbve.nl24-4-2007
Inhoud
■ Geluiddruk, geluidsvermogenGeluiddruk, geluidsvermogen■ BeoordelingsmatenBeoordelingsmaten■ Geluid in de MachinerichtlijnGeluid in de Machinerichtlijn■ Richtlijn mobiele werktuigenRichtlijn mobiele werktuigen■ Geluid en arbeidsomstandighedenGeluid en arbeidsomstandigheden■ Verstoring communicatie en concentratieVerstoring communicatie en concentratie■ Vragen en discussieVragen en discussie
5www.tbve.nl24-4-2007
Basisbegrippen geluid
■ Geluidsdruk en geluidsvermogen Geluidsdruk en geluidsvermogen ◆ VerschilVerschil◆ VerbandVerband◆ DecibelDecibel
■ Frequentieweging: A-filterFrequentieweging: A-filter■ Tijdmiddeling: Fast, Slow, LTijdmiddeling: Fast, Slow, Leqeq, L, Lpiekpiek
6www.tbve.nl24-4-2007
Oorzaak: thermisch vermogen in Wattgevolg: temperatuur in °C / Kelvin
temperatuur (°C)
7www.tbve.nl24-4-2007
Oorzaak: akoestisch vermogen in Wattgevolg: geluiddruk in N/m2 (Pa)
8www.tbve.nl24-4-2007
Geluidsdruk en geluidsdrukniveau (1)
■ Geluidsdruk Geluidsdruk pp (Pascal = N/m (Pascal = N/m22))
■ geluidsdrukniveau:geluidsdrukniveau:
uitgedruk in decibeluitgedruk in decibel (dimensiloos) (dimensiloos)
2
0p log10L
=
p
p
9www.tbve.nl24-4-2007
geluidsdrukgeluidsdruk geluidsdrukniveaugeluidsdrukniveau
0,00002 Pa:0,00002 Pa: gehoordrempelgehoordrempel 00 dBdB
0,02 Pa:0,02 Pa: rustig restaurantrustig restaurant 6060 dBdB
0,25 Pa:0,25 Pa: fabriekfabriek 8282 dBdB
6 Pa:6 Pa: discodisco 110110 dBdB
200 Pa:200 Pa: PijngrensPijngrens 140140 dBdBStatische luchtdruk Statische luchtdruk ≈ 1 bar = 10 1 bar = 1055PaPa
Geluidsdruk en geluidsdrukniveau (2)
10www.tbve.nl24-4-2007
Geluidsvermogen en -niveau (1)
■ Vermogen Vermogen WW (Watt = J/s) (Watt = J/s)
■ vermogenniveau:vermogenniveau:
uitgedruk in decibeluitgedruk in decibel
Lw =
100
logWW
11www.tbve.nl24-4-2007
akoestisch vermogenakoestisch vermogen vermogenniveauvermogenniveau
0,000 01 W:0,000 01 W: sprekerspreker 7070 dBdB
0,001 W:0,001 W: auto 60 km/uauto 60 km/u 9090 dBdB
1 W:1 W: zware boorhamerzware boorhamer 120120 dBdB
50 000 W:50 000 W: Boeing 747Boeing 747 160 dB160 dB
Geluidsvermogen en -niveau (2)
12www.tbve.nl24-4-2007
Verband vermogen en druk (1)
W = konstante W = konstante × × pp22 × × OppervlakOppervlak
vermogen is evenredig met energiestroom vermogen is evenredig met energiestroom
door een zeker oppervlakdoor een zeker oppervlak
13www.tbve.nl24-4-2007
Decibel ?
Zonder verwijzing naar referentie* of Zonder verwijzing naar referentie* of bijvoorbeeld ISO norm kan decibel alles zijn!bijvoorbeeld ISO norm kan decibel alles zijn!
** geluiddruk: geluiddruk: pp00 = 2.10 = 2.10-5-5 Pa Pageluidvermogen: geluidvermogen: WW00 = 1.10 = 1.10-12-12 W W
14www.tbve.nl24-4-2007
Verband vermogen en druk (2)
LLw w = L= Lpp + 10 log (oppervlak) + 10 log (oppervlak)
15www.tbve.nl24-4-2007
Verband vermogen en druk (3)
voor puntbron op 1 meter in vrije veld:
Lw = Lp + 10 log 4πr2 = Lp + 11
puntbron: afstand > 1,5x grootste afmeting van de bron
16www.tbve.nl24-4-2007
LLw w = L= Lp p + 14 indien r = 2 m+ 14 indien r = 2 m
2m
17www.tbve.nl24-4-2007
LLw w = L= Lp p + 20 indien object 2 x 3 x 4 m en d = 1m+ 20 indien object 2 x 3 x 4 m en d = 1m
2
4
3
1
18www.tbve.nl24-4-2007
Wegingscurven
-50
-40
-30
-20
-10
0
10
25
40
63
10
0
16
0
25
0
40
0
63
0
10
00
16
00
25
00
40
00
60
00
10
00
0
16
00
0
tertsband (Hz)
ve
rste
rkin
g (
dB
)
A weging
C-weging
19www.tbve.nl24-4-2007
Tijdmiddeling
■ Standaard ‘wijzer’vertraging FAST: 125 msStandaard ‘wijzer’vertraging FAST: 125 ms■ LLmaxmax of maxhold: hoogste stand in FAST of maxhold: hoogste stand in FAST
■ LLeqeq: energetisch gemiddelde over een zeker : energetisch gemiddelde over een zeker beoordelingstijd > geen afleesfoutbeoordelingstijd > geen afleesfout◆ pas mogelijk vanaf begin jaren ‘80pas mogelijk vanaf begin jaren ‘80
■ LLpeakpeak: top niveau : top niveau (hoogste absolute momentane waarde)(hoogste absolute momentane waarde)
20www.tbve.nl24-4-2007
Beoordelingsmaten■ Middelgrote takken versnipperaarMiddelgrote takken versnipperaar
(bedienpositie - takken jonge lindeboom)(bedienpositie - takken jonge lindeboom)
LLAeqAeq == 104 dB104 dB
LLAmaxAmax == 112 dB112 dB
LLCpeakCpeak == 128 dB128 dB
21www.tbve.nl24-4-2007
Toepassing beoordelingsmaten■ LLAeqAeq arbo, CE en omgevingslawaaiarbo, CE en omgevingslawaai
■ LLAmaxAmax alleen voor omgevingslawaaialleen voor omgevingslawaai (verstoring) (verstoring)
■ LLCpeakCpeak alleen arbo en CE alleen arbo en CE
voor geluiddrukniveau en geluidvermogenniveau!voor geluiddrukniveau en geluidvermogenniveau!
22www.tbve.nl24-4-2007
Machinerichtlijn■ Geen onnodige risico’s door lawaaiGeen onnodige risico’s door lawaai■ Voldoen aan huidige stand der techniek ten Voldoen aan huidige stand der techniek ten
aanzien van lawaaibeheersingaanzien van lawaaibeheersing
Vermelding in gebruikershandleiding:Vermelding in gebruikershandleiding:
■ LLpApA op bedienplaats indien > 70 dB op bedienplaats indien > 70 dB
◆ of Lof LCpiekCpiek > 130 dB > 130 dB
■ LLww indien L indien Lpp hoger dan 85 dB(A) hoger dan 85 dB(A)
◆ vanaf 29-12-2009: 80dB(A)!vanaf 29-12-2009: 80dB(A)!
23www.tbve.nl24-4-2007
Machinerichtlijn
■ Voldoen aan huidige stand der techniek Voldoen aan huidige stand der techniek ten aanzien van lawaaibeheersingten aanzien van lawaaibeheersing
Toegelicht in ISO/TR 11688 (1 en 2): Toegelicht in ISO/TR 11688 (1 en 2):
basisbeginselen geluidarm ontwerpenbasisbeginselen geluidarm ontwerpen
24www.tbve.nl24-4-2007
Mobiele werktuigen 2000/14/EG
■ Van toepassing op zelfrijdende en/of verplaatsbare Van toepassing op zelfrijdende en/of verplaatsbare machines bedoeld voor gebruik buitenshuis, machines bedoeld voor gebruik buitenshuis, bijvoorbeeld machines voor (wegen-) bouwbijvoorbeeld machines voor (wegen-) bouw
■ Verplichte labeling geluidvermogenVerplichte labeling geluidvermogen■ Bovendien: grenswaarden aan geluidvermogen voor Bovendien: grenswaarden aan geluidvermogen voor
deel van deze groep van machinesdeel van deze groep van machines
25www.tbve.nl24-4-2007
Mobiele werktuigen 2000/14/EG
Enkele voorbeelden:Enkele voorbeelden:■ Alleen labeling Alleen labeling (art.13)(art.13)::
◆ koeling van vrachtwagen of containerkoeling van vrachtwagen of container◆ kettingzaag, bladblazer, heggenschaarkettingzaag, bladblazer, heggenschaar◆ hoogwerker, bouwlier, betonmolenhoogwerker, bouwlier, betonmolen
■ Bovendien grenswaarden Bovendien grenswaarden (art.12)(art.12)::◆ graafmachine, lader, mobiele kranengraafmachine, lader, mobiele kranen◆ aggregaten aggregaten (elektrisch, hydraulisch, perslucht, lassen)(elektrisch, hydraulisch, perslucht, lassen)
◆ grasmaaier en grastrimmersgrasmaaier en grastrimmers
26www.tbve.nl24-4-2007
Mobiele werktuigen 2000/14/EG
Aanvullende op Machine RichtlijnAanvullende op Machine Richtlijn◆ Machine Richtlijn: geluid voor gebruikerMachine Richtlijn: geluid voor gebruiker◆ Richtlijn mobiele werktuigen: geluid voor Richtlijn mobiele werktuigen: geluid voor
omgevingomgeving
Meting en specificatie:Meting en specificatie:■ Geluidvermogenniveau: volgens 2000Geluidvermogenniveau: volgens 2000/14/14■ Geluiddrukniveau: volgens 98/37Geluiddrukniveau: volgens 98/37
27www.tbve.nl24-4-2007
Commentaar
■ In 98/37: ‘maximale geluidsdruk’ is niet In 98/37: ‘maximale geluidsdruk’ is niet LLmaxmax maar hoogste (plaatsafhankelijke) maar hoogste (plaatsafhankelijke) waarde van Lwaarde van Leqeq (1.7.4.f) (1.7.4.f)
■ In 2000/14 geen voorschrift voor bepalen In 2000/14 geen voorschrift voor bepalen van Lvan Lmaxmax (wel relevant) (wel relevant)
■ dB(A) is niet conform ISOdB(A) is niet conform ISO
28www.tbve.nl24-4-2007
Arbeidsomstandighedenbesluit
■ risico’s inventariserenrisico’s inventariseren■ blootstelling beperkenblootstelling beperken
◆ arbeidshygiënische strategiearbeidshygiënische strategie
29www.tbve.nl24-4-2007
Arbeidsomstandighedenbesluit
■ aktiegrens 80 dB(A) / 135 dB(C)aktiegrens 80 dB(A) / 135 dB(C)piekpiek
◆ gehoorbescherming beschikbaargehoorbescherming beschikbaar
■ aktiegrens 85 dB(A) / 137 dB(C)aktiegrens 85 dB(A) / 137 dB(C)piekpiek
◆ geluidbestrijdingsplan & afbakeninggeluidbestrijdingsplan & afbakening◆ gehoorbescherming verplicht, gelegenheid bieden gehoorbescherming verplicht, gelegenheid bieden
tot audiometrisch onderzoektot audiometrisch onderzoek
■ blootstellingsgrens 87 dB(A) / 140 dB(C)blootstellingsgrens 87 dB(A) / 140 dB(C)piekpiek
30www.tbve.nl24-4-2007
Arbeidsomstandighedenbesluit
■ Tot februari 2006: aktiegrenzen gelden voor Tot februari 2006: aktiegrenzen gelden voor ‘werkzaamheid’, na februari 2006 gelden deze ‘werkzaamheid’, na februari 2006 gelden deze voor daggemiddeldevoor daggemiddelde
■ Na februari 2006: rekening houden met Na februari 2006: rekening houden met meetonzekerheid (maar hoe...)meetonzekerheid (maar hoe...)
31www.tbve.nl24-4-2007
Arbeidsomstandighedenbesluit
■ Geluid beoordelen: meten indien nodigGeluid beoordelen: meten indien nodig■ Gebruik van fabrikantgegevens bij RIE:Gebruik van fabrikantgegevens bij RIE:
zijn karakterisering voor het product, niet zijn karakterisering voor het product, niet noodzakelijk representatief voor de te noodzakelijk representatief voor de te beoordelen toepassing!beoordelen toepassing!
■ Dus: meten meestal beterDus: meten meestal beter
32www.tbve.nl24-4-2007
Betekenis piekniveau
■ Indien grens voor piekniveau wordt Indien grens voor piekniveau wordt overschreden geldt overschrijding meestal overschreden geldt overschrijding meestal ook voor daggemiddeldeook voor daggemiddelde
33www.tbve.nl24-4-2007
■ Bodem neerklappen LBodem neerklappen LCpiekCpiek 137 - 140 dB 137 - 140 dB
■ Indien 24 maal per dag dan LIndien 24 maal per dag dan LAeqAeq 80 dB 80 dB
34www.tbve.nl24-4-2007
Normen■ Basisnormen geluidmeting machinesBasisnormen geluidmeting machines
◆ geluidsdruk op bedienplaatsgeluidsdruk op bedienplaatsISO 11200 serieISO 11200 serie
◆ geluidsvermogengeluidsvermogenISO 3700 serieISO 3700 serieISO 9614 ISO 9614
Allen NEN-ENAllen NEN-EN
35www.tbve.nl24-4-2007
Normen■ Basisnormen geluidmeting machinesBasisnormen geluidmeting machines
Primaire doel: productvergelijkingPrimaire doel: productvergelijking◆ Omgevings onafhankelijkOmgevings onafhankelijk◆ Reproduceerbare referentieconditiesReproduceerbare referentiecondities
36www.tbve.nl24-4-2007
Normen■ Basisnormen geluidmeting machinesBasisnormen geluidmeting machines
Declaratie volgens NEN-EN-ISO 4871Declaratie volgens NEN-EN-ISO 4871verwerking meetonzekerhedenverwerking meetonzekerhedengewaarborgd geluidniveaugewaarborgd geluidniveau
Opgave van geluidniveau en onzekerheid of van Opgave van geluidniveau en onzekerheid of van geluidniveau geluidniveau plusplus onzekerheid onzekerheid
37www.tbve.nl24-4-2007
Normen■ MeetonzekerhedenMeetonzekerheden
Extra aandacht sinds GUM Extra aandacht sinds GUM (ISO 1993)(ISO 1993)::Guide to the expression of uncertainty in measurementGuide to the expression of uncertainty in measurement
38www.tbve.nl24-4-2007
Normen■ Meer specifiek meetvoorschrift:Meer specifiek meetvoorschrift:
Noise test codeNoise test code■ Nadere specificering van Nadere specificering van
meetomstandigheden en bedrijfsconditiesmeetomstandigheden en bedrijfscondities■ Enkele EN normen, Enkele EN normen, ± ± 20 in new approach lijst20 in new approach lijst■ Zelf opstellen: EN-ISO 12001Zelf opstellen: EN-ISO 12001
39www.tbve.nl24-4-2007
Arbeidsomstandigheden■ NEN 3418NEN 3418
◆ beoordelen geluidbelasting specifiek voor de beoordelen geluidbelasting specifiek voor de arbeidsplaatsarbeidsplaats
◆ met werkzaamheden inventarisatie en met werkzaamheden inventarisatie en geluidmeting per werkzaamheid de gemiddelde geluidmeting per werkzaamheid de gemiddelde dagdosis bepalendagdosis bepalen
40www.tbve.nl24-4-2007
Arbeidsomstandigheden■ NEN 3418NEN 3418
◆ dagdosis (toestingswaarde)dagdosis (toestingswaarde)◆ piekniveaus (toestingswaarde)piekniveaus (toestingswaarde)◆ ranglijst met deelbijdragen per werkzaamheidranglijst met deelbijdragen per werkzaamheid
41www.tbve.nl24-4-2007
Arbeidsomstandigheden■ NEN 3418NEN 3418
Wordt zo goed als zeker opgevolgd door Wordt zo goed als zeker opgevolgd door ISO 9612 (DIS 2007)ISO 9612 (DIS 2007)◆ 3 strategieën3 strategieën◆ aandacht voor meetonzekerhedenaandacht voor meetonzekerheden◆ zicht op deelbijdragen daggemiddelde verlorenzicht op deelbijdragen daggemiddelde verloren
42www.tbve.nl24-4-2007
Farbo fout (voorbeeld)
L 008 BreedbandontbraammachineBestemd voor: het onder goede arbeidsomstandighedenontbramen van metalen platen.Bestaande uit:
• slijpwals;• tegengesteld draaiende staalborstels;• afzuiging;• droog- of natfilter;• (eventueel) was- en drooginrichting.
Het geluidsdrukniveau (Lp) van de machine, gemetenop de bedieningsplaats volgens het meetprotocol NEN 3418,bedraagt maximaal 80 dB(A).
43www.tbve.nl24-4-2007
Communicatie en concentratie
■ Verstoring door ‘lawaai’ ook indien niet Verstoring door ‘lawaai’ ook indien niet schadelijk voor het gehoorschadelijk voor het gehoor
■ VeiligheidsaspectenVeiligheidsaspecten■ Kwaliteit van het werkKwaliteit van het werk
■ Zowel in productie als in ‘kantoor’Zowel in productie als in ‘kantoor’
44www.tbve.nl24-4-2007
Communicatie en concentratie
■ Toename automatiseringToename automatisering◆ complexiteit van taken in productie neemt toe complexiteit van taken in productie neemt toe
(afhankelijk van flexibiliteit van de productie)(afhankelijk van flexibiliteit van de productie)◆ engineer staat in of naast productieengineer staat in of naast productie◆ meer overleg in of nabij productie-omgevingmeer overleg in of nabij productie-omgeving
45www.tbve.nl24-4-2007
Communicatie en concentratie
■ Producent (besturings) elektronicaProducent (besturings) elektronica◆ engineers en reparatie / faalanalyse naast pick- engineers en reparatie / faalanalyse naast pick-
en place machineen place machine
■ Geautomatiseerd distributiecentrumGeautomatiseerd distributiecentrum◆ console voor opvang van uitval midden in console voor opvang van uitval midden in
transportlijntransportlijn
46www.tbve.nl24-4-2007
Communicatie en concentratie
■ Belangrijker naarmate gehoor slechter isBelangrijker naarmate gehoor slechter is◆ belang van preventie!belang van preventie!
■ Beoordelen met NPR 3438Beoordelen met NPR 3438◆ ook: NEN-EN-ISO 11690-1* en VDI 2058-3ook: NEN-EN-ISO 11690-1* en VDI 2058-3◆ weinig ‘harde’cijfersweinig ‘harde’cijfers
■ Geen regelgeving Geen regelgeving (* met ZA annex)(* met ZA annex)
47www.tbve.nl24-4-2007
Appatuur
■ Integrerende geluidniveaumeterIntegrerende geluidniveaumeter■ Klasse 1Klasse 1■ In oktaven meten indien correcties nodigIn oktaven meten indien correcties nodig
◆ omgevingsinvloedenomgevingsinvloeden◆ stoorgeluidenstoorgeluiden
48www.tbve.nl24-4-2007
Traject
■ Vaststellen bedrijfsconditie(s)Vaststellen bedrijfsconditie(s)■ Geluid > 70 dB dan nauwkeurig metenGeluid > 70 dB dan nauwkeurig meten■ Geluid > 85 dB dan bovendien Geluid > 85 dB dan bovendien
geluidvermogen metengeluidvermogen meten■ Vermelding in handleiding inclusief meet- Vermelding in handleiding inclusief meet-
onzekerheid!onzekerheid!
49www.tbve.nl24-4-2007
Aandachtspunten
■ Reproduceerbaarheid:Reproduceerbaarheid:◆ bedrijfsconditie en omschrijving daarvanbedrijfsconditie en omschrijving daarvan◆ meetpositiemeetpositie◆ meetomgevingmeetomgeving
■ Beoordeling van invloed hiervanBeoordeling van invloed hiervan
50www.tbve.nl24-4-2007
Invloed praktijk-meetruimte
51www.tbve.nl24-4-2007
absorptie A = oppervlak x α (m2)
meetoppervlak S (m2)