bấm 'chuột' để xem

Ai về Phú Thọ cùng ta

Vui ngày giỗ Tổ tháng ba mồng mười

Dù ai đi ngược về xuôi

Nhớ về giỗ Tổ mồng mười tháng ba

Âu Cơ ở với Lạc Long Quân giáp một năm, sinh ra một bọc trứng, cho là điềm không hay nên đem bỏ ra ngòai đồng nội; hơn bảy ngày, trong bọc nở ra một trăm trứng, mỗi trứng là một con trai, bà đem về nuôi nấng, không cho ăn, cho bú mà tự nhiên trường đại, trí dũng song toàn, ai cũng úy phục, bảo nhau đó là những anh em phi thường.

  Long Quân ở lâu dưới Thủy Phủ; mẹ con ở một mình, nhớ về Bắc quốc liền đi lên biên cảnh;  Hoàng Đế nghe tin lấy làm sợ mới phân binh trấn ngự quan tái; mẹ con không về Bắc được, đêm ngày gọi Long Quân:

 - Bố ở phương nào làm cho mẹ con ta thương nhớ !

Long Quân hốt nhiên lại đến, gặp mẹ con ở Tương Dã. Âu Cơ nói:

- Thiếp vốn người Bắc, cùng ở một nơi với quân, sinh được một trăm trai mà không có gì cúc dưỡng, xin cùng theo nhau chớ nên xa bỏ, khiến cho ta là người không chồng không vợ, một mình vò võ.

  Long Quân bảo:Ta là loài rồng, sinh trưởng ở thủy tộc; nàng là giống tiên, người ở trên đất, vốn chẳng như nhau, tuy rằng khí âm dương hợp lại mà có con, nhưng phương viên bất đồng, thủy hỏa tương khắc, khó mà ở cùng nhau trường cửu. Bây giờ phải ly biệt, ta đem năm mươi trai về Thủy Phủ phân trị các xứ, năm mươi trai theo nàng ở trên đất, chia nước mà cai trị, dù lên núi xuống nước nhưng có việc thì cùng nghe, không được bỏ nhau.

Trăm trai đều nghe mệnh, rồi mới từ giã ra đi. Âu Cơ cùng với năm mươi người con trai ở tại Phong Châu (bây giờ là huyện Bạch Hạc), tự suy tôn người hùng trưởng lên làm vua, hiệu là Hùng Vương, quốc hiệu là Văn Lang; về bờ cõi của nước thì Đông giáp Nam Hải, Tây đến Ba Thục, Bắc đến Động Đình Hồ, Nam đến nước Hồ Tôn Tinh (bây giờ là nước Chiêm Thành), chia trong nước làm mười lăm bộ là: Giao Chỉ, Chu Diên, Ninh Sơn, Phúc Lộc, Việt Thường, Ninh Hải, Dương Tuyền, Quế Dương, Vũ Ninh, Hòai Hoan, Cửu Chân, Nhật Nam, Quế Lâm, Tượng Quận, sai các em phân trị, đặt em thứ làm tướng võ, tướng văn; tướng văn gọi là Lạc Hầu, tướng võ gọi là Lạc Tướng; con trai vua gọi là Quan Lang, con gái gọi là Mỵ Nương, quan Hữu ty gọi là Bố Chính, thần bộc nô lệ gọi là nô tỳ, xưng thần là khôi, đời đời cha truyền con nối gọi là phụ đạo, thay đời truyền cho nhau đều hiệu là Hùng Vương không đổi. (trích Lĩnh Nam Chích Quái/Kinh Hùng Khải Triết)

• Huyền Sử: (huyền: viết với bộ 'huyền' là sâu xa kín đáo; màu đen; sử: viết với bộ 'khẩu' là người ghi chép lại sự việc xảy ra trong một nước; cũng có nghĩa là sách sử) là cổ tích có ẩn ý sâu xa kín đáo nghĩa đạo làm người.

• Lạc Long: (Lạc: viết với bộ 'thủy' là sông Lạc, còn viết với bộ 'mã' là tộc Lạc Việt, chủng tộc cổ sống ở phía nam Trung Hoa; Long: viết với bộ 'long' là con rồng) có nghĩa là Vua của tộc Lạc Việt; hay cũng có nghĩa là một linh lực tiềm ẩn ở dưới sâu.

• Âu Cơ: (Âu: viết với bộ 'điểu' một loại chim cò biển (hải âu) hay viết với bộ 'thủy' cũng có nghĩa là chim cò sống ở vùng ruộng nước; còn Cơ: viết với bộ 'nữ' ghép với bộ 'thần' là tên hiệu đẹp của phụ nữ hay họ người) hiểu nghĩa là mẹ của Việt tộc hay còn có nghĩa là Tiên tức là một linh lực tiềm ẩn ở trên cao.

• Lễ: (viết với bộ 'kỳ' là thần đất) tức là phải hiểu với nghĩa biết cư xử với Trời Đất bằng cách tế Thiên tế Địa còn gọi là "tế tự" nghĩa là để tự kính, tự trọng, tự chủ để làm cho lớn cái đức Nhân mà đem lòng thương yêu hết mọi người.

Hùng thường hiểu là dũng mạnh can trường... tức anh hùng.Hùng trong huyền sử Việt còn nói lên ý nghĩa của con người tài ba vì minh Minh Đức Trí-Nhân-Dũng nơi Tâm mình.