nguoi ganh nang - quach giao

8/3/2019 Nguoi Ganh Nang - Quach Giao

1/116

NGI GNH NNGBt k ca Quch Giao

Nh xut bn: Hi Nh Vn H Ni 2006Ngun

http://thuvienhoasen.orgChuyn sang ebook 8-8-2009Ngi thc hin : Nam Thin [email protected] Audio Ti Website http://www.phatphaponline.org

Mc LcVit thay li TaVo chuynQu hng

Gia nh anh Su Si GnCuc i thoi trn bi bin.Trn Hn .Trn nh oPht quangGnh nc ln in rong trn oGnh t ln oT duy di trngTrng ta trn oTrng xoi trn o

Tri gia bin khiTrn dc io ging trn oML Vu Lan trn oKhm maiThch n Nht Chi Maim ba mi TtNng chn trn oV thm chn cTr li thm chn n tnh

Ngi th ba tr liThay li ktPh bn: Hn

Knh tng cha T Tn (Hn )Thn tng cc bn

L Triu Phng, on Th Gi
http://phatphaponline.org/kinh/Audio/Sach%20Noi/Viet%20Nam/http://phatphaponline.org/kinh/Audio/Sach%20Noi/Viet%20Nam/


2/116

Phan Hng Chu, L Th M AnhMn tng hin ni

Trn Th Phong Hng

---o0o---

Vit thay li Ta

Trong cun X Trm Hng, nh th Quch Tn khi vit v cha chin Khnh Ha c nhng nhn xt l Khnh Ha c l l tnh nhiu cha hntt c cc tnh Min Nam Trung Vit v cha c mt hu ht trn khp x

phng trong tnh. Cc t khai sn u l ngi Vit, phn nhiu c snghip li cho i.

Nh cha Linh Sn ti thn Hin Lng huyn Vn Ninh c ngi Hathng i Bu, php hiu l Kim Cang i lo T s, lp cha nm CnhHng th 22 (1761) v li cu chuyn ngi tu thin di cy Kn bncnh c mt con h n tm ni sinh n, t nhin.

Ti huyn Ninh Ha c Ha thng Liu c, php hiu Hu Gio, t khaisn cha Thin c. Ngi ng thi gi ngi l Ha thng v ngi ra cng lm mt cy cu dn lng s dng trnh i nhiu phin

phc. ng thi ngi cng ra cng o mt ci ging nc trn i cho dntrong vng Bnh Ty vn l vng gn bin v rung mui nn thiu ncngt ung. Nc ging rt ngt v khng bao gi cn. nh n, nhndn gi ging l Ging Tho. Sng vi ngi cn c i cp mun rt hin tvi mun loi.

Cng ti huyn Ninh Ha c cha Thin Sn, t khai sn l ngi TrngNgh, hiu Nhn Sn. Ha thng thng i vn du vi ba thng mi vcha mt ln, c khi v m khng vo cha ch ngi thin cng tam quanri li ra i. Vic n ung rt n s: ch mt vc cm kh, mt nm l cy

cng mt ba. Khi m mt, nh s n ngi thin nh bn m, gia ttri, sut mt nm trn. Sau li vo ni Ch Tn ngi kit gi ri tch trntng cao, ngi kh cng nh mt gc cy kh.

Ti Nha Trang, cha Hi c c v i s Bch Khng, php danh Trngn u T ti nm 1918, tri qua nhiu nm kh khn cc nhc mi khicng xy dng cha trn Hn Tri Thy. Khi cng nm 1943 v hon tt


3/116

nm 1945. Trc i s phi bn ba i tm khp tnh chn a imcho cnh thin mn va hp vi cnh tu tm dng tnh ca cc bc xutgia, va tin cho vic tha ca hnh nguyn i tha.

Ti Din Khnh cng c nhng ngi cha c rt nhiu k tch ng ghi, nhcha Vn Thin vi cu chuyn ca ngi Thin Khong, cha Thin Lc vis tch B Su, cha Linh Quang vi chuyn ngi Nhn Nguyn, xut gialc 9 tui, hi ti d, trc tu cha Kim Long (Ninh Ha) sau vo tr tr vtrng tu cha Linh Quang. Ngi ch n rau mung sng v t ng vo ging nn c tn gi l Ha thng Rau.

Cn rt nhiu ngi cha c nhiu s vic ng cho khch tham quan lu tmmi khi n thm ving.

Ring ti Nha Trang, cn k mt danh thng l Hn Chng, c Hn lmt hn o hoang vu y c gai v tng, khng c nc v bng cy.y l mt hn o cht. Tuy nhin vo nm 1960 li c mt nh s tm lnkhai thc o lp cha.

Tri qua nhiu nm thng, cm ci lao ng mt mnh nh s ny gydng thnh mt hn o c mu xanh v mt ngi cha nh nhoi n mnhtrong cy l. l cha T Tn v ngi xy dng l nh s Thch VinMn.

Khi in cun X Trm Hng (nm 1969) nh th Quch Tn cha bit nngi cha ny. Vit tip theo thn ph, ng Quch Giao mun ghi li nhngcng lao ca mt v s m thm to dng mt ngi cha trn mt hoango.

Nhng s vic xy ra, nhng tm t ca ngi trong cuc u do nh sThch Vin Mn k li.


4/116

Hn hin nay l mt danh thng ca thnh ph Nha Trang, trn o lic thm mt ngi cha c mt v s dy cng xy dng. Phi c nhnggi pht ng gia nng gia kh nng hng hc ca , chng ta mi cmnhn c ni kham kh ca nhng thng ngy lao ng trn o v nhng

g ng Quch Giao ghi li ch l nhng ng nt mong manh trong bctranh thin nhin khc nghit gia tri b thm xanh.

Ci nhan Ngi Gnh Nngcng ch gi nn mt cht trn ai, mtnim ch, trong ci i bao la bt ngt ny.

Nha Trang, ngy 10 thng 10 nm 2006L Triu Phng

---o0o---

Vo chuyn

S Vin Mn a khch xung bn vo lc mt tri va khut nonTy.Trn vm tri pha ng, rng my hng chm sau u dy ni, litrn vm tri nh hng rc r thm. Dy ni bn hng, soi mnhtrn sng nc. S Vin Mn ngc nhn rng hng v quay li nhnPhng ni nh:


5/116

- Cu hy nhn cc hn trn bn nhn r l bng sc rng hng catri chiu dng nh nhum thm bc tng ny. ng bn kia bchng ta s thy khi sc my hng nht, bu tri tr li trong xanh, ritm thm th vch ni bn vn cn m sc hng thm. C l v thnn ngi dn trn b ngy xa gi hn o nh ny l Hn chng?

Khch lng nhn mt nc bin mu xanh thm ri ni cng nh s:

- Knh thy, theo nh ca con th c l Hn l tn xa kia ca ccngi i bin lm ngh nh c, t ngoi khi ly hn o ny lm mctiu vo bn v v trn hn o c sc nn h gi v lun tin ttn cho hn o.

S Vin Mn mm ci:

- Ti cng tng nghe nh vy. Nhng y l ni n nhng ngi dnbn trong t lin, khng bao gi bc chn ln thuyn ra bin. H hngngy ngm nhn hn o ny v trng vo sc m gi tn.

Khch vui v:

- Th th Hn l tn gi ca dn chng ni t lin v ngoi bin khi.D sao cng l tn do ngi dn lao ng nhn cnh thc t m gi. Luthnh tn chnh thc trn giy t.

Nh vy ta gm c hai li th hp l hn. Ngi i bin th nhn thy sc ca o t ngoi khi nh mt ngn hi ng ch li ng v. Ngi trongt lin th trng hn o nh kt t bng rng chiu hm.

S Vin Mn:

- M Pht, cu c tm hn thi s qu. Nu nh c ngi nh cu t tn chohn o ny theo thch ca cu th cu t nh th no?

- Tha thy, con s gi o ny l o Rng Chiu. Gi nh vy l v hno ny khc vi cc hn o khc trn vnh Nha Trang. Cc o khc khiv chiu c mu xanh thm phi mnh cng vi sng nc thng manxanh lc la ca bin c. Cn ring hn o ny th li c sc tht c

bit. Bui sng, nhn t phng ng, thy sc hng ti, bui chiunhn t phng ty thy mu li cng thm hng thm.


6/116

Cu chuyn trao i cha xong th thuyn a cng va cp bn. T tnh s xung , khch ngng nhn thy phng ty mu tri sm ti.V khi ngi im trn khch li nhn thy hn ln nht trn bn auln nh mt ngn uc. Bng nc hng rung rinh. Bng nh s lng chmvo bng xanh thm ca cy l.

Con lng l ri bn. Gi chiu thi mnh, sng v vo mn thuyn lmnc bn ln tung te.

Mt mnh ng lng trn bn, s Vin Mn bng nh n nhng ngy utin s bc chn ln o ny.

l vo nm 1960.

S vn ngi Ph Yn.

---o0o---

Qu hng

Ti c sinh ra trong mt gia nh ngho kh. Ti mt cha t thu u th.M ti vy, sng trong lam l, lao ng cc nhc nui ti.

Lng ti cng ngho nh nhng lng qu nm ven chn ni. Ni qu titrng trng chy di n chn tri song khng c nhiu cy cao c th,khng c nhiu rng xanh rm rp. Lng ti t rung la m li nhiu gcng vi nhng ngn i tr tri, t cy cao m nhiu tng. t phn

nhiu l t si, tht l hp vi cu ca: Qu hng ti, t cy ln si .Mi khi ma n th t li nho nhe nho nhot m khi c nng ln li khcng nh kt cht cng nhau. Ngi ta thng gi l t da b.

Ti ln ln trong ngho kh. Thiu cm n v vi mc. Nhng nh tmlng yu thng ca m ti m ti vui v sng ha ng cng vi cc bnng trang, ng hon cnh trong lng.


7/116

Ngay t sng tinh m, m ti ra ng lm thu cho hng xm. u vma th i cy, lm c la. n ngy ma th i gt la. Khng ng v math li i xay la, gi go thu. Nh cc cng vic ny m gia nh ti cc ming n, tuy khng y song khi phi vay mn, thiu thn. Maynh m ti khng m vt nn cng vic lm thu t khi gin on.

Nhiu bui sng khi ti tnh gic th m ti ra ng. Ra mt xong, tingi nhai thong th vi c khoai lang m m ti sn trn bn v ch iting h reo ku ro ca b bn trong lng. Chng ti kt thnh tng nhmnhng bn tr ng tui v ng tnh. Tr th thng n vi nhau khi ccng chung mt vi s thch. bng, li sng, chi d, th diu lnhng th chi thng d dng kt bn thn vi nhau. Chng ti u l connh ngho. c sng cng vi thin nhin nn ha hp vi nhau rt d.Bui sng hi cng nhau ti sn nh lng cng chi nh bi, nh o.

Sn nh thng vng v nn rt thch hp vi tui th. Tr em trong lngchia lm nhiu nhm: i hc, chn b, gi em trng nh. Nhm bn chngti khng c i hc, khng c b m chn, nh li trng trn nn khi

phi trng coi.

Nhm i hc thuc thnh phn gia nh kh gi, cha m c cng n vic lm sng nn c gng gi con n trng. C i gia nh tuy hon cnh khkhn nhng vn c gng cho con theo hc.

Nhm chn b, phn ng l chn b cho gia nh hoc chn thu cho cc

gia nh kh gi cho cha m chng cng n vic lm v gip chngkhi phi i chi. Nhm ny thng t hi trn mt g m rng, c ngimiu nh np mnh di mt gc a c th, ta bng mt mt vng. B thc th n t do cn bn tr th quy qun di tn cy a rm mt. Chngt khi nh bi m li nh o, nh trng hoc bt mt bt d,

nh o l cch nh bng cc ng xu thy vo mt ci l to gp i ngxu, ng cch l vi ba bc di ngn ty theo kh ngi chi. Cao th nghi xa, thp th ng hi gn. Di l o l mt vch ngang dng giihn quyn u tin s dng ca ngi ang chi. Thng thng ch c haingi chi. Nu nhiu ngi th phi chia thnh hai nhm v ln lt chitheo th t nh ch c hai ngi. Tr chi ban u hai bn dng mt ngxu ng cch xa l o cng nm vo l. Khi ng xu lt c vo l oth c ginh quyn u tin, khi khng ai nm vo c l o th phi oxem ng xu no k gn l nht th c u tin: khi c hai cng vo l th


8/116

phi i li. Khi phn nh u tin xong th cc bn chi u tin li, khi thhai xu v c khi nhiu hn ty theo vn ca hai bn.

Cuc chi bt u bng ngi u tin ng xa nm tin vo ni l o. Tinxu no chui vo l th c ly ra thuc v ngi chi. Khi c tin chui vol o th ngi chi c quyn ly mt ng xu t bn mp l o vdng ng ch (mt mnh ch hnh trn nh ng xu nng nh ty theongi s dng) nh vng ng xu ny m khng c chm vo cc ngxu khc. Khi nhng ng xu khng vo c l m nm chng ln nhau thc gi l tang, khi c hai ng chng ln nhau th gi l tang hai, khi c

ba th gi l tang ba v.v.. v ngi ang chi c quyn dng ng chring ca mnh nm cho nhng ng xu chng ln nhau ri nhau ra vkhng c chm vo cc ng xu khc. Khi khng c tang th ngiang chi c i th ch nh: mt l nm hn ch vo l, hoc nm hn

ch trng vo mt ng xu no trn vch ngang m khng c chm vocc ng xu khc.

Mt i khi i th bt ngi chi dng hn ch nm vo mt ng xu bndi vch ngang lm cho ng xu ny vng ln khi vch. Nhng khi cnhiu ng xu quanh ming l th phn nhiu i th u bt buc ngichi nm ch vo l m khng c chm vo cc ng xu chung quanh.Khi thy c nhiu ng xu nm kht vo nhau th vic yu cu nm trngmt ng nm gia s nht nh xy ra. Trong cuc chi nu ngi angchi c sai phm th ch c hng nhng ng tin chui vo l v phi

nhng ch cho i tng cng chi. Khi ch cn c mt ng xu th ngichi phi tm cch nm ng xu ny vo c trong l. Nu khng nmc th phi theo li i phng lm theo mt trong ba cch: mt l dngch nm cho c vo l, hai l nm cho trng ng xu cn li, ba l phinm cho vng ln ng xu nm di ln vch.

Trong cuc chi chia hai phe th mi phe phi c ra mt cao th lm chv c i u, tip n l ngi ca i th v c th ln lt cho n khiht tin. Cc trn chi phn nhiu ty thuc vo tay lnh ngh v cn ty

thuc vo hn ch na. Hn ch nng th thch hp cho vic ph tang. Hnch mng th thch hp cho vic nm ch vo l hay nh trng mc tiu giam tin bao quanh. Tuy nhin hn ch li ty thuc vo tay ngi chingh: s quen tay l cn bn trong cng vic s dng hn ch.

Cch c hn ch cng rt cng phu. Nung chy v ch vo mt ci khunlm bng t st c mt ci l do mt ng xu c in su vo. dy ty


9/116

thuc vo ngi thch s dng. em ch nu chy vo khun ri i chongui em p v ra v em hn ch ra mi ni thm gch c mt hn chcnh sc, mt lng. Nh hn ch do s kho tay c m ni danh trong mnh o. Nhng tr nh o chuyn nghip u thm mun c c mthn ch va p, va hp vi li nh ca mnh. i lc trn hn ch li cnghi tn ch v ngy thng c. Mt i khi chng phi dnh dm tin mua li cho c hn ch l tng. C lc chng li trao i bng hin vthp vi s thch ca nhau. Nh trao i mt con so ra rng, mt con chimcu mi n hoc mt con c trng mi va by c. Trong hon cnh nghokh ca tui th vn c nhng s trao i va l tnh bn, va hp theo sthch.

Sau tr chi nh o l tr nh trng. Sn chi trng cn thong rng.Thng l sn nh hoc l mt nng g rng. B trng gm c hai thanh g

di ngn khc nhau c ng knh to bng ngn tay ci ngi ln, i khiln bng u ngn chn ci. Thanh di c tn l trng m, di 5 tc, thanhngn gi l trng con, di khong 1 tc (c khi ngn bng 0,50 tc). a strng u lm bng g ch rang. Cy ch rang l mt loi cy thn bao gicng thng, thng hay mc thnh tng m gn ni sui nc. G ch rangc sp vo hng danh mc. V c thn mc thng v u ui bng nhaunn c dng lm ct ko, rui m cho nhng ngi nh tranh cao cp. Mtngi nh c mi lm ton bng g ch rang th trng rt p mt v thnthng v mu trng ng ca thn cy bc v. Mi mt cng rt t xm

phm v g cng. Mu g m sc theo thi gian. Thn cy trn lng vng u t u n cui nn c ngi lm tng l g c th bo o klng. Khng g thch th bng bui tra h ct vng nm ni hin nhtrong cn gi nm hiu hiu thi, tai nghe ting cu cm gy vng t bi treu vn vng li, mt m m nhn ln mi tranh ngm nhng cy rui,cy m, mu vng nh ng voi, sun ut an xen nhau thng tp trn mihin nh.

Ngi i rng thng gp ch rang mc thnh tng m. Cy cao, mcthng vt v c thn ln ng knh gn 0,50 mt. Thn cao c n 4, 5 mt.

Ngn v gc gn nh bng nhau. V cy ch rang rt mng, d lt khi cnti, kh kh lt, mu g lun lun c mu vng ng. V mc thng nnch rang t c mt ni thn. Rng ch rang trng ging nh rng bch n,nhiu khi mc rm nhng bao gi cng thong. Ngi i cht ch rang baogi cng c hng th v cy tuy cng song li d cht v nht l khi b lithnh b th b ci trng v cng thch mt. Nh l mt b l vy. Tuynhin v l g qu nn ch rang rt nng. Nhiu th rng thng mt sc v


10/116

ham b nhiu cy vc v nh. V l loi cy thng nn thng b chtngay t khi cn nh nn rt t khi c c cc cy c thn ln lm ct nh(hn na l v ch c mu trng nn tuy l danh mc song ch rang li khngc qu bng g trc, g lim v.v.) Cho nn a s cy ch rang ch dng lm rui, m cho p mi nh m thi.

thn qu nh thng l nh tranh. Mi nh, ngoi ko v n tay ra cn crui m lm cn bn. Sau khi dng ct ko xong ngi ta thng b n tay lm sn nh. Xong n tay th phi b tr rui m dng lm sn milp tranh hoc r. Cy rui thng ln bng c tay, c xp dc trn ncmi ch cy n dng ging xung, nm gc trn cc cy n tay c xpnm ngang. Cy m th nh hn nhiu, ch bng ngn tay ci l ln nht tnm song song vi cc cy n tay cch nhau ch mt gang bn tay tytheo lp mi dy hay tha.

Ngoi vic lm mi nh, ch rang cn rt thng dng lm vt dng trong gianh. Trc tin l lm a bp, a con n cm. S g ch rang vacng va thng nm theo hng dc thn cy nn rt do, rt kh gy. Hnna v thn thng nn d dng vt thnh a. S ch rang gn ging nh sca cy tre, cy cau (cng thng dng lm a n) a ch rang mu vngng t b i mu nn nu bit gn gi th c th dng n 5, 10 nm m vncn tt. La mt khc g ch rang c di bng chic a ri dng ra chra lm nhiu cy nh. V s g thng nn a s cy u bng nhau v vicvt cho trn rt d dng.

Ngoi vic lm a, g ch rang cn dng trong vic khp rng ci xayla. Khi xa, ci xay la l cng c dng hng ngy ca thn qu. Ci xayla gm hai tm tht chy xoay trn nhau lm ht la c bc v. Hthng bc v gm nhiu thanh g nm xui chiu. Tht trn lu ng chungquanh mt trc gi l ngng ci xay. Tht di c nh. Khi tht trn ding th la trn lng ci theo l ci xung n cc khe trng ca tht vc cc rng g ny chm vo nhau lm cho v la bc ra khi ht. Vth nn cc thanh g ny thng hay mn v x ra nn cn c cng bn

lu. Xay la trong mt thi gian th rng ci xay mn dn v la khngcn c bc v u n na, khi gi l la xay b sng. (ngha l nhiuht la cn nguyn). Khi y cn phi thay rng ci xay. V g ch rangthng c em ra s dng. t dng trong lng ci thng l loi t stly cc n g mi (t ny c cng cao). Dn dn theo nm thng cixay la i vo qun lng v ch cn nhn thy trong cc dp trin lm nngc c ca nn nng nghip Vit Nam.


11/116

Trong vn hc s c bi th Vnh Ci Ci Xay ca vua L Thnh Tn:

Thc la kho tri vn sn yTc thnh ci ci m xayThu tng chu ngc t ma Chuyn vn m dng mt my xoay

t phng ni ng cn sm ngVng to vung te ht ma bay

em ti xoay xa ra tay giiLi dng cho dn thng ngy.

Nh th Nguyn Khuyn cng c bi th Ci Xay :

Khen con to ha cng ti thay

Kho tc nn hnh ci ci xayTing ni m m nh sm ngMing ci rng rc ta ma bay

Lng eo ai bc trm vnh nngD cha lng vng mt ngng ngayLi c hai tai thng sng cGc ngoi danh li lc u quay.

Chng ta nhn thy mt nng c tng c mt v vua, mt ng Nghtam nguyn lm th ca tng th xng ng c ngi dn nh mi d tn

tui b thi gian vi lp.

G ch rang c dng nhiu trong gia dng v gii tr cng dng trongsinh hot vui chi. Chng thng la ni cc ng ci ca gia nh tmcho c mt khc ci ch rang, thn to chng ngn tay ci. Loi nythng thng t u n ngn v rt d dng phn bit trong m ci kh.Chn xong cy g chng dng mnh chai chut sch v mng bn ngoi ridng gang tay phn di trng m v trng con. M thng di gp 4 lncon. Mt m thng c 4 con v cn d b nhiu lc nh mnh trng con cth bay vo bi rm hoc vng xung ao, h. Chia nh th khi no vxong th ch cn cht cy chn ra lm hai, mt lm trng m, mt li chtra lm 4 lm trng con (chia cy lm i l mt cch lm n gin).

C con trng ri th cch chi c t chc nh sau:

Cch ti ni u sn chi mt khong 1 mt khot mt l di khong 1 gang tay su 2 t ngn tay. Thng th ly di ca trng con lm ni


12/116

tc. L di v rng t trng con nm vo gn trong l. Ngi chic chia lm hai. Mt ng cui sn lm ch, mt ng gia sn chun b

bt trng con. Nhm ch ln lt theo tng ngi t trng con nm ngangming l ri dng trng m ht mnh trng con ra bt c pha no ct i

phng khng n bt c trng con. Phe i phng phn phi nging th no c th n chn bt khi trng con c ht vng ra. Nukhng bt c trng con th i phng phi ng ti ni trng con nmyn di t v nm mnh trng con th no trng con chm ng vocy trng m c t nm ngang trn ming l. Mi khi nm trng th cucchi thay i ch. Nu nm khng trng th giai on 2 ca cuc chi cthc hin.

Giai on 2 l t trng con nm xui theo trong ming l ch l ln mtphn u. Ngi chi dng trng m kh nh cho trng con vng ln khi

ming l v dng trng m nh vng trng con, cng xa cng tt. Khi i phng sn sng phn tn ra khp sn n bt trng con. y lgiai on gay go v thch th nht ca cuc chi. Bn ch c gng nhvng xa v khc hng i phng khng th no bt c trng con.i th c gng bt cho c trng con ngn khng cho i phng cthm nhiu im. C mt im cn lu trong giai on chi ny: Mt khi

phe ch nh bt trng con ln khi ming l th dng trng m nng nhtrng con ln hai ln, mt ln nng, mt ln nh ra xa. Nu lm c nhvy th s im s c tnh bng s o trng con (ch khng phi trngm) t ch ri n ming l. Nu khi nng m trng con ri xung ngay thch c coi nh nh mt ln v ch dng trng m o. a s unm gn ming l nn nu khng c mt khong cch bng trng m ththay i ch chi.

Phn nhiu cc thnh vin u dng cch nh ngay khng qua khu nngthm mt ln (cho n chc go). Theo ng lut chi th bn cm trng mkhng c nhc trng m ri khi ming l i i phng nm trng conv ming l v c nh vng trng con ra xa . Khi trng con chm t,khong cch tnh theo s o ca trng m. Cc i th phn chia ngi ng

ri ra cc hng n bt trng con, mi khi trng con b i phng nhtrng vng ra xa. Khi bt c trng con th cuc chi c i ch. S nbt k ny kh khn hn lc ban u v sc bay ca trng con khi ny rtnhanh v khng th nh c hng nh lc ban u. Ngi nm trng concng dng mu mo la phnh i phng nh nh nh i phngtng nm m nhc trng m ln nh trng con, khi th quan stvin kp thi h hon ln xin thay i ch chi. Khi b nh vy th bn


13/116

ch phi thay ngay ngi chi ( l th on thay ngi nh gii cai phng) Tuy nhin th on ny ch c chp thun c ba ln v ith cng phi c thay ngi.

Tc ng c cu:

nh trng mang unh c l c.

Cu tc ng ny ni v s tai hi ca hai li chi. Mang u l b u u v cytrng con c th vng vo u khin u c cc u. Cn nh c (l mt cchchi dng gy nh vo tri banh bng tri bi hoc bng dy chui qunthnh tri banh. Khi chi gy c th nh trng nhm u).

Chi nh trng l mt tr chi dn d khng tn km v thch hp vi tuith ni nng thn. N luyn cho tr th s nhy bn ca i mt, s nhanhtay v nhanh chn. Chi trng cng cn n s chung sc chung lng catp th, S phn cng chim lnh cc v tr n bt cy trng con v skhn lanh khi ht cy trng con thot khi s n bt ca i phng. Chinh trng gn ging nh tr chi nh khc cn cu ca Ty phng.

---o0o---

Gia nh anh Su Si GnDi chn ngn ni C Lao ni m bin c hai v chng ngi dn chisng l loi mt mnh. l v chng anh Su Si Gn.

Anh Su qu Long An. Nh ngho phi i lm thu. Sut nm thng dmma di nng ngoi ng m vn khng ming n. Mun i i nn anhln Si Gn kim sng. Bn chi gia th ngi khn ca kh, anh Suvn khng c mt cng vic n nh. Tnh c anh quen bit vi mt c gingi min Trung vo Si Gn tm vic lm sinh sng. Cuc tnh duyn ca

nhng ngi ngho kh xy ra n gin nh bao cuc tnh duyn khc.Cng mt cnh ng, cng mt cuc i, hai ngi quen nhau nhanh chng.Ban u, hi thm gia cnh, hn nhau gp g cng vin. Ch nht hocngy ngh, i S th, xem chiu bng, ri tr thnh thn nhau.

Si Gn c rt nhiu rp chiu bng thng trc. Sng bt u chiu t 7gi. Tra ch ngh c na gi ri tip tc cho n 11 gi khuya. Sut c


14/116

ngy ch chiu c mt phim. Ht phim ch ngh c mi lm pht ri bt uchiu li.Vic chiu thng trc rt li cho ngi cn xem phim. Vo rplc no cng c. Xem bao nhiu ln trong mt ngy cng c. C ngingi lun trong rp t sng cho n khuya. Nht l nhng rp c my lnh.C th va xem phim va ng tra. Khng mun xem phim t on th vongi ng i n lc bt u chiu li coi lun mt th. Rp chiu phimthng trc cng l ni tin cho vic hn h gp nhau ca i la trai gicn mt khng gian tranh ti tranh sng c ngi gn nhau. y l nitin li cho nhng mi tnh ngho. Anh ch Su thn nhau nh nhng buixem phim thng trc y.

Cuc sng gia nh tuy tm yn n nhng anh Su li gp phi mt tr ngiln lao. l anh ang vo tui thi hnh qun dch. Khi tuy thnh phSi Gn cha c cc cuc truy qut rm r bt lnh nhng c nhiu cuc

khm xt cc c dn tr ng bt hp php thng xy ra. Vic khng c chc tr v vo tui qun dch khin v chng anh Su sng thng trctrong s lo u. Cui cng v chng anh Su quyt nh ra Nha Trang sinhsng bng ngh chi li. C ngy lnh nh trn mt bin th vic b bt iqun dch c th trnh khi. Nha Trang l qu hng ca ch Su. V chng

ban u tm thi nng nu ni nh b c gi ga ba ca ch Su. B Hai thn C Lao. Thu xa b c chng lm ngh i bin. Chng theo thuyn rakhi, v nh an li. Trong mt ngy ma bo, chng b mt tch gia

b khi. Tuy khng con, b vn mt mnh cho n tui gi. Khi gp hai vchng anh ch Su b vui lng nhn cho h nh v coi nh l con rut. B

by cho ch Su ngh ri c. l mt ngh bun bn c ti trc tip tcc ghe thuyn i nh c t b ng tr v. T sng sm ni ri chsn ni bn c i thuyn v.

Chn tri va hng sng, mt bin yn lnh gn i nt sng ln tn. Nntri mu xanh nht ri ng hng. Mt tri sp nh ln chn tri. Trn mt

bin xut hin mt vi chic thuyn nh c tr v. Khi mt tri nh lnkhi mt sng th c mt i chic thuyn cp bn. Thuyn v t xa,ngi trn b nhn ra l thuyn ca ai. Mi mt con thuyn u c mt

nt ring, mt dng ring, mt cch iu khin khi thuyn chy, u cnhiu ngi n ch trn bn phn bit ngay t lc thuyn cn xa. Nhnthuyn chy chm hay nhanh, nht l thy mn thuyn thp hay cao l h

bit ngay trng c hay khng. Khi thuyn cp bn, thuyn no c bn ny.Bn ri c n ly cc m c t di thuyn chuyn ln ri sau khi cch c hay ch thuyn dn d gi c h nhanh chng em c ra ch. Ngytrc phng tin chuyn ch cha y nh by gi, bn ri c phi


15/116

gnh c chy t bn c ra ch c khi ng di n 10 cy s. Nay th c xenga, xe lam. i khi c ngi nh ch bng xe Honda. Nhng thuynkhng c bn ri bao mua th c nhiu bn hng tranh mua. Trong lc nyting ci nhau, ting tr gi, ting ci ni chen ln vi ting chi th khincho khng kh ch c n o no nhit. Cho nn tc ng c cu :

n o hi h nh ch ri c ban mai.

c bit ch c nhiu ting ci c tranh nhau m t khi xy ra s vic nhnhau. To ting, ci c, ni tc, ni cnh ni kho nh l thi quen hn l c. Cho nn khi mua c c ri th mnh ai ny chy vi i ch m khngmt ai cn nh n nhng cuc ci c tranh ginh trc . Bui sng hmsau trong lc ngi i thuyn c v h li vui v a gin cng nhau, vui vthm thit nh b con trong nh.

Ch Su nh b Hai ch bo theo ngh ri c. Tuy nhin v t vn v bntnh hin lnh nn sau mt thi gian chy ri ch nh phi gii ngh nhhc b Hai ngh an li. Anh Su vc ngi nh nhn, sc khe yu nnsau vi chuyn i bn anh cng thi vic, tr v nh bt c ven b. Anhnh vn b Hai cho mn sm c mt chic thuyn con, vi ba tay li.Bui chiu anh cho thuyn i th li ri v nh nm i n na khuya licho thuyn i thu li. Cng vic tuy vt v nhng c t do. Mi khi tring hay ma ma bo th nh phi nm nh n cm vi nc mm. Cucsng tuy khng giu c nhng cng khng ngho hn. Ch Su mi bui

sng em c chng li c bn ch C Lao, tra v li tip tc ngh anli. Hai v chng tr sng bng bnh theo sng nc trong nim vui tnhin ca mt ng dn.

Ri mt hm, v chng anh Su sau khi bn vi nhau ng tha vi b Haixin cho ra ring. C hai l do rt gin n, mt l v nh b Hai hi cchxa bn bi nn vic neo thuyn v thiu ngi trng coi nn thng b ngil tm mn thuyn cho i trong mt vi hm ri b thuyn ni bn khckhin anh Su phi i tm mt nhiu thi gian, hai l nh b Hai qu chtnn vic sinh hot trong nh kh khn.

B Hai vui v chp thun v gip thm cho mt t vn hai v chng ra bi di chn ni C Lao, cn st m bin, ct mt tp lu bng tranh. Niy khi y cha c ng i rng m ch c mt li mn ven chn ni ngi dn qua li sinh hot. Vng ny li thiu nc ngt nn khng mt ai


16/116

thch sinh sng ni y. Ch c i mi tranh n s che tm cc ng dntm tr trong nhng ngy nh c trong vng.

Tuy tha vng ngi song hai v chng anh Su sau khi ct lu xong lngrt vui mng v t y hai v chng c c mt ngi nh ring, mtmnh t ring v nht l mt ni rt thun tin cho cng vic sinh snghng ngy.

Ngi lu tranh, vch l, ca phn, bn trong ch k vn vn mt ci gingtre nh gn v mt ci bn nh bng g tp c k. Trn vch l, ch c vnvn mt tm g dng lm bn th, trn mt bnh hoa bng t v mt ndu. Vo ngy rm, mng mt, bnh hoa c cm hoa ip, hoa sng lu. ilc cng c mt ni chui, mt qu bi ty theo ma tri cy. Cn thn sha hon nn mt cn bp nh c ct cch xa lu chnh.

V nc tiu dng, ch Su phi hng ngy i gnh tn xm C Lao, mingy mt i. Khi cn git o qun th ch phi em vo tn trong ging thnC Lao. Anh Su th phi tm bng nc bin, ch c ch Su mi c tm

bng nc ngt. Lu ngy thnh thi quen. Nhiu m tri nng nc ch Sutheo anh Su ra tm bin.

Tri ma nng mu tri nh xanh thm hn, lng tri cao hn v trong suthn, mun v sao lp lnh nh nhiu hn, bin bao la v du hin hn. Consng m nh nhng ve vut trn ln da trng mut ca ch Su khin anh

Su cht nhn thy rng v mnh ti tr hn mi ngy. Nc bin m p,gi bin ngt ngo. Hai v chng nh sng li nhng gi hnh phc lc mign nhau.

Cuc sng m m tri qua, ri mt hm ch Su bng nhin cm thy khchu trong ngi, thnh thong li bun nn khi n phi c l. Ch n nh bHai t m k chuyn v c b Hai vui mng cho bit l ch c thai. Saucu chuyn k li vi chng, ch Su thy chng chm lm hn trc, chothuyn i th li sm hn v nim vui r rng trn nt mt. Anh li ginhlm nhng cng vic nng nhc hn nh l gnh nc, cht ci v.v. Li nithng ngy c phn du dng, u ym hn. Ch Su ngy ngy vn ngi anli, bn c, nu cm. Cuc sng n gin, hn nhin nh kh tri v gi

bin.

---o0o---


17/116

Cuc i thoi trn bi bin.

Mt bui chiu anh Su thy mt ngi tr tui vc ngi nh nhn, ngni bi ct gn mp bin, mt m m nhn ra Hn . Ban u anh tngl mt du khch i qua dng chn ng ngm cnh tri, my, nc. Nhngsau khi quan st k anh thy dng nh y l mt v s v b qun o munu v c dng ng nh quan st nhiu hn l thng cnh.

Anh Su t t li gn v gt u mm ci vi v s tr tui. Qua vi cu xgiao anh Su bit c danh tnh ca nh s cng vi tm nguyn ca nhs mong mun c ra thm Hn khai hoang v lp cha tu hnhtrn hi o.

Rng chiu ang xung nh ni phng Ty, nhum thm bu tri rc

r. Anh Su ngc nhn nhng cnh my ng di chn tri :- Tha ch, my hm nay bin ng. Mun ra thm o phi i vo buisng sm. Bui chiu sng dng cao kh vo c bn. Sng mai ch cn y vo lc rng ng, ti s a ch ra thm Hn .

- M Pht, xin cm n lng hiu khch ca th ch. t lu ti c tmnguyn l s ra ving hn o ny v nu c c duyn th ti d tr s khai

ph t ai lp mt ngi cha nh ti o tu hnh.

- Tha ch, t trc n nay Hn vn cn hoang vu. Khng mt ngidn a phng no c nh ra sinh sng hoc trng ta v trn o c rtnhiu m li t t, t cy. Phn nhiu ch ton l cc bi gai cn ci. Cikh nht l thiu nc. Vng ny li t ma nn kh hn vn lun lun l trngi cho ngi mun khai hoang.

Hn na, dn trong vng C Lao chuyn sng bng ngh nh c. Nu cgia nh no mun sinh sng bng ngh lm ry th a s li i vo sinhsng gn cc ngn ni hoc i pha Bc k cn sng Ci. Vng ny t aimu m v nht l nc ngt li c sn.

Trn Hn chng nhng khng c nc m vn ln xung rt c ccv phng tin i li t t lin ra o cng kh khn. Ti, ngy ba bn bithuyn i qua li v vng theo b m ch nhn nhiu hn l t chn leoln ch c nhn thy my lm gai gc v chng ln nhau.


18/116

- M Pht, nu trn gai c mc c th con ngi c th sinh sng c.Ti vn c ng trn ni Sinh Trung. Hng ngy ti u nhn thy Hn ny. Sng, tra, chiu, ti, nht l nhng m c trng, ti trng thy sinhkh bc ln t Hn . Bui bnh minh, trong nh hng, trn hi o ny cmun vn git sng mai lng lnh, ti nhn thc c rng ni no csng ng th ni sinh vt c th sinh sng v pht trin.

Bui tra, Hn nh lng mnh trong vng tri bin xanh bt ngt. Muxanh ca bin tri ha hn rng con ngi c th yn lnh sng trong muhin ha . Vi nh nng ban tra Hn nh mt ng dn trn mnh inng cng vi bin xanh.

Bui chiu khi bin xn xao trc mun ngn con sng th Hn vn ynlnh ng nhn bin ng ca bin c. T nh Sinh Trung, nhn Hn

vo bui chiu khi nh dng dn khut ni chn tri mi thy c sinhkh quy t v y. Nhng dy di chn o nh lng ng sc rng ca chiu t, nh nhng cnh hoa sen hng ni trn lng bin thm xanh.

Bui ti tri Hn yn lng di bu tri y sao, m nt trn mt idng. Trong nhng m trng sng, Hn phi mnh xanh tm di nhtrng vng du dng trong sng.

- Tha ch, nh vy Hn i vi ch l mt a linh song i vi dnlm ngh bin ca chng ti th ni y chng ti tng leo ln, tng

quan st, tng i cht cy ly ci cho nn chng ti thy n kh cn, gaigc, khng c mt cht hy vng g ln lp nghip. Ti ni y, cdi bin c th nui sng chng ti, nc ngt trong lng c th cung cpy cho cuc sng ca chng ti th h c g chng ti phi ln mt vngthiu nc thiu t sinh sng.

Trong cng ng ngi lng C Lao ny u c chung mt tng l vngt hi o Hn vn l mt hi o y , y c cc dnh cho conngi khi mun khai ph n. Mun khai khn t ai th ln non ln ni chai li ln hn o y ny.

- M Pht, ti vn tin rng bt c ni no c c con ngi gp sc vo thni c th sinh sng c. Nhn t xa, Hn l mt hi o y sinhkh. Nh a th gn b nn vic thiu nc c th khc phc c viquyt tm ca con ngi. Hn thiu cy xanh th chng ta trng cyxanh. Hn thiu t th chng ta bi b thm. Hn ch cn n mttm lng yu mn thin nhin, mt ch cng quyt bin ni ny c th


19/116

sinh sng c. Khi cy ci mc ln th s c con ngi lai vng, s l nin thanh thn tm hn.

t lu ti nguyn rng cuc i ti s gn lin vi hi o ny. N trtri vi mi ngi nhng khng tr tri vi ti, Hm nay gp c anh, titin rng ti gp c duyn lnh. Mi lng duyn ca ti vi Hn snh c anh m hp thnh. Sng mai, ti s i anh y. Mong anh gipcho ti c toi nguyn.

- Tha ch, sng mai ti c th gip ch qua o v cng ch ln o quanst a th. Cn vic khai thc th v ti bn k sinh nhai nn chc l khngth cng ch khai hoang Hn c v li ti cn c gia nh. Ch cyn tm li trn o mt vi hm, ti s tip t nc ung cho ch hngngy.

- M Pht, vn s khi u nan, ti chp nhn cnh gian nan lc ban u.c gp anh ngy hm nay ti rt phn khi v tin tng rng s mongc ca ti s thnh hin thc.

Ti khng phi l nh a l, nhng ti nhn cnh vt bng tm lng, bngi mt ca mt nh tu hnh. Ni no tm hn mnh chan ha th ni s l ni mnh tr ng.

Ti khng c tm a i chim t, v t l ca tri, ca chung ca mi

chng sinh khng dnh ring cho ai. t cha c duyn th t s cn khkhan cn ci. Khi t gp c duyn lnh th t s tr thnh hu dng, str thnh cnh quan ti tt mi ngi cng chung hng. Ti mongmun ni hiu qunh, cn to ny s c mt ngi cha, mt cnh quan xanhmt tt c mi ngi cng n tu tm dng tnh, hc Pht, gic ngtrc cuc sng phc tp ca cuc i. Hn o ny d c kh cn nhngtm hn ta s c thanh thn hn trc bin c bao la, trc thin nhinrng ln. Mi u phin trong lng s c vi i.

Ti khng c ti thuyt php.Ti c s ph Thch Phc Ninh ging

dy trong nhng ngy theo thy i y . S ph ti thng nhn thy cnhny ch dy cho ti on kinh n; nhn s vic y ni n li k kia.C nhiu vn phc tp m thy lm sng mt ti bng nhng v dgin n v chng nghim li dy ca c Pht tht thm trm. Nhiu cuni tm thng m thy gi trong lng ti nhng suy t c tun c thngti mi hiu thu o. Trong cng vic hng ngy ti hc c ni thyti nhiu iu b ch cho vic thu hiu kinh k. Ti rt thch th khi c


20/116

nghe thy k cc cu chuyn v cc bc i gic c o trong khi laong tm thng nh gi go, gnh nc, ch ci v.v..

Cu chuyn gia hai ngi chm dt khi bng ti trn ngp khp vngHn .

---o0o---

Trn Hn .

Khi s Vin Mn gp v lm quen vi anh Su Si Gn th ch Su cthai c 8 thng. Cho nn anh Su ch i nh c vo bui chiu c thtr v vo gia khuya vi mc ch l c sn sc v trong lc tt lati n. B Hai i li thng xuyn hn cho nn anh Su c thi giangip s Vin Mn qua li hi o hng ngy.

Nc trong vng Hn ln xung theo triu cng ca bin. Mi ngy lnxung t nht l mt ln. Khi nc xung lng vng nh ln nhng rng sanh, nhng vng rong mc cn v nhng cn ct mn mng. Mc nc chcao n u gi. Ngi mun qua o ch cn xn qun l li qua c. Tuynhin nc li ln cao ch trong mt vi gi cho nn rt t ngi dn gan liqua v leo ln o.

Bui sng u tin qua o khi nc triu dng cao. Anh Su v nh sy nh chic thuyn ch vt dng gm nc, go, cuc xng, ra v.v.. AnhSu mt bn, nh s mt bn hng ghe cng y ghe vt qua cn ct v ccrng ngm. Xa b 50 mt th leo ln thuyn bi qua o. Sng trong

vng khng ln, song v phi trnh n cc tng nhp nh trong vng nnthuyn phi cho quen tay mi mong khi phi va vo . Chung quanh o, dng ng rt him tr. Sng ni y p mnh khin cho thuyn khngth cp vo b. Anh Su chn c mt ni c vng thp v kn o c mc nc yn lng d ra vo. y l hng gn b v d dng leo lnHn . Ni y tm gi l bn. T trn t lin nhn ra th ni y c nhiutng to ln ng nh mt cng cho ch n khch ln thm o. Ni


21/116

bn khi nc dng cao th thuyn li d cp bn, khi nc rt cn th lmt vng bng phng thuyn c th i an ton trn . Khi bin dy sngth ni y nh c to chn sng nn an ton cho vic cp bn. Anh Su lngi u tin tm ra bn ny.

y ghe vo gia hai tng trnh sng, anh Su buc ghe vo mt tng nh cao v c hai u nh ln nh mt ci yn nga. y l mt cc neothuyn thin nhin.

Cuc leo dc bt u sau khi b ln o. Nh nhiu ln leo ln tm cinn anh Su pht gic ra mt li i ln nh do thin nhin to lp. llng mt con sui kh c to ra khi ma ma xung trn o. Nctrn cao chy xung to thnh dng l, bo thnh li mn chy ngon ngooqua cc khe , mng gai. Lu i dng sui tm ny tr thnh li mn

tro ln nh o. Lng khe li i y gai gc v sn lm chm. Tuy vy l li i duy nht thun tin cho vic ln i.

Anh Su cm ra i trc pht quang cc bi cy gai cho li i c quangng. Nh s vai vc cuc, vai mang bc lng thc v nc ung. Mingi tay cm mt cy gy. Va leo, anh Su va dn gii hnh th hn ocng vi cch leo dc: phi cn thn tng bc. Bc tng bc mt, ngnnhng cn vng chc. Cy gy l mt tr c cn thit nht ta nng vo m bc ln cao hay xung thp. Nhiu lc, chn l vp phi hay p

phi gai th thn phi nng vo gy khi t nho. Mun nng chc vo

gy th phi i chm, dng gy lm tr vt qua khe, leo qua .

Ln n nh i, hai ngi ngi trn mt hn nm nghing nghing trnb dc nhn xung vng nc gia Hn vi t lin. Nc vng nmyn lng trong mu xanh thm ca bin khi. Cnh yn lng, bao la ch trn tm cao mi cm nhn c. Trong nh nng vng, mu xanh ca binc du dng bit bao.

i kh m hi, s Vin Mn bt u b qua cc lm gai vo su trongchp o. Khng mt bng cy. Khng mt bi rm c l xanh. Ton vngch ton l ln vo cc bi gai. No l gai mc mo, gai cc cu. Gai mcc nhiu hn ht. Ch c loi gai ny cn gi c mt mu xanh ca cyc. Cnh quan kh khc, c gai xc x. B mt khc nghit ca cnh thiunc l l khp o. Nu khng c cnh bin nc mnh mng bao quanh,con ngi chc s tng mnh ang ng ni sa mc hoang vng.


22/116

Anh Su ngi thn nhin nhn cnh vt. Trong tr anh ang ngh n s sosnh khu i tr tri v hoang d ny vi vng bin mnh mng ca anhang sinh sng. Anh lng l nhn bng nh s Vin Mn ang ln tng bci do khp vng i, ging nh hnh nh ca anh ang cho chic thuyncon nh b gia vng bin nc bao la. Ci thm su ca bin c him nguychng khc g ci kh khc ca ni i ni y. Thn phn ca anh i vitrng dng s cng nh cuc i ca nh s trn i Hn . Nu khngc s kin tr vng ch th s b cnh thin nhin tn khc nut chng i.Cuc i ca anh trn chic thuyn cu nh b vi i tay li c ngn gia

bin c bao la chng khc g cuc i c c ca nh s Vin Mn kia ssng gia v gai gc trn nh i. Tuy nhin anh bt c c th nhs kia s khai ph c mnh i ny trng cho c cy xanh c bngmt v ngi cha d c b nh i na cng lm m lng khch thp

phng. S cn lao ca anh c kt qu th s cn c lao kh ca nh s

chc chn s thnh cng.

Anh t mm ci v s so snh hon cnh ca anh vi hon cnh ca nh stuy khng ging nhau nhng c c s tng t nhau l lm vic tn lcvi mt quyt tm bn vng t n s mong mun ca lng mnh.

Ngh n hon cnh ca mnh, anh cm thy mnh hnh phc hn nh s kiav anh ang c mt gia nh m m, y m m.(anh sp c con). Saugi pht lao ng cc nhc anh li c hnh phc bn gia nh. Cn nhs, gi y sau nhng thi gian cc nhc ch sng c mt mnh, tuy c m

song khng c sng cng m, tuy c ng mn song li sng l loi giani hoang o. Mi tun ch gp m mt ln, bng hu mt ln. Ri sut is sng ni y nu tm nguyn kia c thnh tu.

t nhin anh Su c mt quyt nh cng quyt: phi tn tm, tn lcgip cho nh s Vin Mn khai khn thnh cng trn hi o Hn . Anhnguyn gip c phn nh no vo cng vic khai hoang trn Hn th

phi thc hin cho k c.

Gi trn bin thi vo khe tng hi nh cun li tm nguyn ca anh Sua i khp mi phng.

Sau ny anh cm thy tha nguyn khi nghe s Vin Mn tm s: Ti hngkhn nguyn cng c Qun Th m B Tt rng nu sut cuc i m ticha hon thnh vic khai hoang lp cha trn hn o kh cn ny th


23/116

kip sau nu c hi sinh ti vn tip tc cng vic khai hoang lp cha.Ti nguyn s mun i kip kip thc hin cho c tm nguyn ny.

---o0o---

Trn nh o

Hn l mt hn ni . Trc kia ni lin vi dy ni C Lao. Saunhiu nm thng b bin xm thc ct i chia Hn ra khi t lin. Nhnnhng dy au trn sn ni C Lao khng mt ai c th ph nhn lHn v ni C Lao l hai hn ni c chung ci ngun. Hn tr thnhmt hi o v chung quanh o nc triu ln xung hng ngy bomn tt c nhng t ct. Chung quanh chn o nhiu tng to ln chngcht ln nhau. Nhiu ni nh c s sp t tr tru ca to ha l c hn nhnm nng hn ln. Mi trng, kh c ai tin c rng nhng tng ny nm nh th t xa n nay. Ton th cu trc ging nh nhng hi okhc. di chn u b bo mn v nhng hn trn nh ch b nng mami nhn m thi.Theo vt tch cn li th xa kia mc nc bin dngngp n na hn o. Cho nn a s mt bng trn chp o cn xen lngia v t. Ma ma Nha Trang khng c nhiu cn ma d di hocko di sut thng nn vn cn li mt vng rng, t chen ln vi tng.

S Vin Mn l ngi dn Ph Yn, s tng sng trn nhng ngn isi cc huyn Tuy An, Sn Ha v.v.. ni c dn c a phngkhai ph bng kinh nghim, bin cc sn i thnh nhng vng canh tccy mu. Vic dng xy thnh cp bc ngn chn t sn xut l

mt c th ca cc i ni Ph Yn. Dng kinh nghim ny nh s thchin cch khai ph trn nh Hn .

Trc tin nh s lm v chuyn nhng tng nm ngn ngang trn mtt, trong cc lm bi sp thnh mt bc tng chung quanh chmmt o. Ban u l i thu nht nhng hn c th tch nh. Sau phi dngx ben hoc cuc c m st nhn nh cc phu ng st trc cc tng


24/116

c chn n su di mt t. Nhiu hn trn mt th nh nhn song cngo su xung chn cng to ln ra. Nhiu lc phi o su n 2, 3, mtv mt c hng tun. Khi o xong c gc th cn phi dng cy lm nng xeo ln xung chn o. Lm li mt mnh, nh s n c i

ph vi thin nhin khc nghit. t o c nh s em vo mt nibng phng dng cho vic trng ta.

i lc cng vic ln cn phi nh n s gip sc ca cc bn chi, bli chung quanh o khi h cp thuyn vo ngh tra ni cc hc dichn o. Nhiu lc nh s phi o thnh nhng con mng ln dichuyn cc hn ln bng cch xeo ln ln, bng cch trt t t trn mtmt bng c xin cao.. Rt may mn l nghing ca sn i li khthun tin cho vic ln xung chn o. Nhng cy xeo th i mua nicc va cy ni b m ch Xng Hun. Vc c cy xeo ln ni cng l

mt k cng..

Cy c di t 3 n 4 mt cho nn em c ln n nh ni th tht lgian lao. Nhiu lc phi lun cy qua khe sui ri leo ln dc tm cch kocy ln. Nhiu khi khng th no em cy ln hng ny c nn nh

phi a cy xung tm hng khc a ln. Nh c cy cng v dinn nh s c c mt tr lc v sc y nn nhiu tng ln m ch cmt mnh nh s cng y c xung chn ni. Nhiu lc cn lmng ray dn ng cho i theo hng c nh nh s phi tn cng scnhiu ngy. Cng vic di c tun t m tin hnh, khng nn nng

khng chm tr nh l cng vic hng ngy. Cho nn phi cn n thi giannm nm vic di di t c mt bng mi thnh tu. Du khch hmnay i li thong th ung dung trn nh hi o Hn u c bit rng xakia ni ny mc chp chng, li i cht hp, gai gc mc y m conngi c c ny sut nhiu nm di cm ci khun tng vin , xeotng tng c c mt mt bng rng ri y cy xanh bng mt nhhm nay.

Cng vic di song song vi vic p nn cho khu dng Pht n.

Nhng vin nh, khi o c u dng trong vic lm nn cho khu Phtn.. Vi din tch 10 mt vung th khu nn Pht n c thnh hnhnhanh chng. Ch trong vng 3 thng th khu nn thnh hnh. C mt lp l mt lp t xen vo c mt bng phng..Nhng m c trng, nhi trn ngp nh vng, gi bin thi v ngo ngt mi mn nng, nh slng l khun i p cc k ln xung trn cc con ng ln xung hocthnh quanh sn.


25/116

Khi trng ln ng nh i, bu tri xanh thm, gi khi thi lnh, trncc vch t m sng khuya. Nh s dng tay ngi ngh bn ng, ngc nhn bu tri y sao, lng thanh thn v yn tnh v cng. Nhngcm , b t nh th thm cng nh s, tru mn nhn nh s nh cc trth nhn thng yu ngi to thnh ra n. Cnh vt trn nh o trmlng, bt cht t u vng li ting con d mn gy. Ni xa vng ny tingd ct ln nh gn gi thn yu. K nim thi u th pht chc li trn vtrong lng ngi tu hnh. S nh n ting d gy l loi ni cnh ng vngtrong ma cy phi t thng ba. Trong thi th u, nhiu lc s khng khing ngng t hi l trong cc v ma, khi nc ng lnh lng th cc cond mn ny sng u n v cy phi t, li rm ran gy t ni nyn ni khc.

C mi bui sng tinh sng, s cng chng bn i lt tng hn t trn cc

lung cy bt nhng ch d than hoc d la. Lc ban u s khngphn bit c u l d c u l d mi. C thy d nhy l v. Bt ccon no cho vo hp dim bc sn trong ti. Sau ny c b bn ch cho:d c gi l d c, cnh c vn ngon ngoo bng lng nh tc cc cu cmi tc qun. Cui thn con c c ba ci lng nh. u d c to v bnglng. Cn d ci gi l d mi th cnh khng c vn ngon ngoo m ch ccc gn chy xui t trn xung di v sau lng c mt cng di, cui cmt n nh thng chng ln tri. Khi bit c cc im c bit ny thnhn l bit ngay d c hay d mi. D c cn phn bit nhiu loi: d cthan mu en bng, d c la mu vng ng, i khi c pha mu nu m.D than thng ln con hn d la. Con d nh thng hay gi l d c tiu.Loi ny gy rt ln v nh nhau rt hng say. Do c danh t c tiu dnh cho cc tr em nh b m dm nh c nhng bn ln hn mnh. l

b c tiu.

D bt v, c nht ring mi con trong mt hp dim. Trn np hpthng c xoi mt vi l nh thng hi. D thng c nui bng gisng, c mn tru, c ng hoc i khi nui bng cm. D thng gy vo

ban m. Khi gp ch th hoc thng trn th d gy inh i. Tri li khi gp

d mi th sau khi gy vi ting cho mng, d c thng c cnh r r vici ngn gn m bn tr thng gi l tc mi nh cc ch g c.

a s tr em u thch chi d. Nht l c nghe ting d gy ngoi viccho chng vi nhau. T d thay cho vic hai con d cn nhau. Thtra trong khi chng cn nhau chng cng c i phen dng hai chn sau(cng) ht i th phi ln nho. Khi d gy th chng dng i cnh c


26/116

vo nhau gy thnh mt lot m thanh gin gi, i khi lnh li v trmbng khc nhau. Tr chuyn mn c th nghe ting gy ca d m bit ccon no l d than, con no l d la v con no l d c, con no l d ctiu. Thng th d c than c cnh dy v ln nn c ting di v trm. Dc tiu c cnh mng nn m thanh lnh li, ting nghe rn rng v bay xa,nh ting ci ca tr con, i khi nh ting ci ca cc c thn n trncnh ng la lc sang ma gt.

Nhiu tr em ni thn d sng cng vi thin nhin nn rt thng thuc vicbt d. Ban m khi nghe mt ting d gy th sng hm sau lp tc chy rani c nh hng tm thy mt vin , mt ng cy kh hoc mtm t cy, l lt ln tm ly ch d gy khi hm. c tnh ca loi d l tkhi di chuyn ch , ti gy ni no l sng tr ti ni ,

Ngoi vic bt d cho chng nhau ( ngoi Bc gi l chi) tr emcn c mt s thch l nghe d gy. Mi hp dim nui mt con d. Banm chng thi nhau gy sut m, khi mt con gy th ln lt cc con khccng gy theo nh mt dn hp xng, y m iu nhp nhng. Thi huchin c mt nh th sng tc mt tc phm c tn l Nhc D. Tuy thkhng t nhc ca con d m ch ni ln mt th gii m nhc thin nhin.

Ngoi vic nghe d gy, cc tr em cn say m trong vic d.Tht ra lcho d cn nhau. Hai ch d nhau (cn gi l chi nhau) c b vo mtci hp khng cht lm m cng khng rng lm. Thng c tn gi l sn

d. Trc khi d c a vo sn , ch nhn thng dng mt quenh (i khi l mt chn nhang) cm nh vo sau vng c ca d v thi nhcho ch d phnh rng i cnh v khi c th vo sn th d khunh cnhra gy re re. Khi nhn thy i th cng c lm nh mnh, va xong nhpgy th i bn xng vo nhau. Trc tin l cng. Gi l trng cng sc v hai ch d trc tin ging rng hai cng c vi nhau nh o srng hp ca cp cng nhiu khi trng ging nh hai v s thng i cnggng cho nhau. Hai ch d t khi nhn nhng nhau tuy i lc cng hai

bn chnh lch mt to mt nh.

Ci dng kh ca d l phi cn nhau trc khi chu thua. Ch khi no thuamt vi ch d thua mi chu chy di khi ng ru cng i th mnhhn. Cp ru ca d rt quan trng. Thng con d no b mt ru hay b ctru th kh nng chin u c phn gim st. Tr em rt thch th khi nhnthy con d no trc khi lm trn, va gy xong th a chn trc ra vuthai ci ru trng ging nh v nguyn soi trong tung ht bi a hai tay


27/116

cun cong hai l c lnh cm sau lng trc khi xng tn h giao chin.Mt i khi sau khi b thi gi v c t xung sn , d vn khng xcnh gy rm rang th ch ch s dng mt que con trn u c mt cc spnh gn vi si tc vo qua li cp ru kch thch. Lp tc ch d gingcao rng i cng xng ln chin u. Lc so cng i khi hai ch d cngso nhau ting gy. Ting gy nh reo vui, nh khiu khch, nh thch trc khi xung trn. So cng, gy thi xong, chng dng i cng cn chtly nhau. Nhiu khi trn chin m thm chu ng cho n lc mt trong haich d vng ra b chy. Mt i khi chng va cn nhau va dng chn, ,

bng v chm ln nhau lm i phng hong s b chy.

Cuc chin u c khi cn d di n ni c k b cn gy chn, li rut.Thng th cuc giao u kt thc t ban u v khi thy i phng cngto, ting gy hng dng v thi chin u hng say nn i th b chy

khi phi giao u. Sau nhiu ln thi gi, nhiu lc ch d b nm ru mpthi vi hi, i khi li c ch cho nm mt t nc bt gi l tnglc song khi th xung th ch kp gi cng sc ri lanh chn chy trn.K chin thng bao gi cng ging cnh gy, vut ru v i lc li tctc gi mi.

Ci th chi d ngoi vic xem d , bn tr cn c dp h reo c v chod phe ta. C lc sau trn d li c trn nh nhau v ganh tc. Phethng th hn hoan, phe thua th li cho nhau v cui cng th xy ra trnu . Ri ai v nh ny cng hn nhau vo sng hm sau. Chiu v ti hm

y bn tr li i sng lc khp ni tm ra ting gy ca nhng ch d cting gy lnh li v m vang.

---o0o---

Pht quang

Sng hm nay l ngy u tin trong vic pht hoang. Trc tin l chnngay khonh t chnh gia nh i. Vic pht quang cy ci khng c g

kh khn v cy ch ton l gai mt mo mc um tm trn cc k . Bntrn l gai mt mo bn di l gai mc c. Dp gai bn trn trc ri dngcuc dn ngay cy bn di. Sut c bui sng m ch mi xong c mtkhonh nh. Cng v tra cng vic cng nng nhc. i bn tay rmmu v gai co. Ming kh v kht nc v nht l lng au rt v nngxi. Khi tri ng bng th cng vic dn sch lm gai mt mo hon tt.

Nh s ngng tay, i nu cm tra. Ba cm trn o u tin ch c mui


28/116

u m thm ngon v cng. Nhai tht chm ri, hng v ngt ngo ca cmtrng ln vi v m ca u phng rang va chy vng. Phn thc n dom lm t u hm v gi vo l chui s em ln o.

S va n va a mt nhn khonh t mi c dn dp ch cn c . ln nhn, tri di, nm phi mnh di nng. Ban m thu ly khlnh, c ng git sng thm vo lng t nui sng cy c chungquanh. Ban ngy thu nhn nh mt tri, hp th nhit, nung nng Hn n khng cn s sng. Nh s bng ngh n mt phng php lm trittiu ci nng hng hc trn o. l phi trng cy ly bng mt, tng cy che kn khng cho nh nng lt xung mnh . Nh vy ban ngys khng cn nng na v ban m tng cy s cho nhng git song rirng v vn tip tc hi t hi lnh to thnh nhng git nc tuy t oisong vn u u cung cp ngun sng cho thc vt di chn . Tuy

nhin mun trng cy cho c hiu qu th phi c t, mun c t th phimoi v ln i xa.

n x chiu th khu t rng hn 25 mt vung dn sch cy c gai gcv ch cn li to, con lm chm.

Nng hong hn nhum thm bu tri phng Ty. Gi trn bin thi v ot. Cn nng bc ban tra theo gi i xa nh thm vo mu ca triTy. Do ch n mt ngy mt ba cm (n ng vo gia tra) nn nh skhi phi lo nu cm chiu. Thi gian cn li s che li tm bt v lm nm

c nm. Gom nht tt c cc cy c cuc, cht ban ngy lm thnhmt nm c kh dy ri tri ln trn mt chic chiu c. Chic ging ngin ny gip nh s sut khong thi gian khai ph Hn . vihm th lot c gai mi c thay v c cy c li c chn k xung h chun b cho vic trng cy c bng mt.

Chun b cho vic an gic xong th bng hong hn trn ngp khp butri hi o. Bng ti vn cn trong sng di nh sao. Bin khi vn dudng v sng. Gi khi hiu hiu thi. Ting cn trng rm rang khp o.My tri bay t bin khi vo t lin, bay ngang qua o my nh hxung thp hn. Nhn my, nhn tri, s c cm gic nh mnh ang ngitrn mt chic thuyn ln tri trn bin c. Khng mt cht bnh bng,khng mt giy chao o. o vn tri yn bnh di my tri, cc v saonhp nhy nhiu hn, trong sng hn, thnh thong n mnh vo ln mytrng nh du dng tri trong lng tri xanh thm.


29/116

Tuy ngi mt mnh trn o m nh s khng cm thy c n. Lng s nhm li, s ngh n nim vui sng v hnh phc v ln u tin c nmng trn hi o m sau ny s gn b vi cuc i mnh. Ngn i ny xanay cha m bng ngi, t nay s khng cn c n heo ht na. m knim u tin s l ngun an vui trong nhng thng ngy lao kh trn mnht ny. T nhin s rn ra nc mt m nh s c trn hikinh Bt Nh, nguyn khn cng Qun Th m B Tt ph tr cho mnht c nguyn khai hoang, lp cha trn hn o hoang s ny. V sthip vo gic ng lc na khuya.

Trong gic ng, nh s trng thy cnh xanh ti trn hi o cng vingi thin t xinh xn tm mnh trong nng sm gia tri bin bao la. Bngnhin cnh ma gi hi hng li p n, nhng t sng to, hung d o onh ln p xung ngn i. L su b ha hi trn n n ht c cy xanh

ti trn o. Chng n c t .

Git mnh thc tnh, nh s thy tri gn sng. Chic mn m t sngkhuya. S ngi ln v bt u c kinh sng.

Lu nay quen vi khng gian m p ca cha khi c kinh, c khi nhang,c m, c chung, di nh nn chp chn, ting tng kinh vang trong gian

phng m cng, nn hm nay s dng nh khng nghe c ting tngkinh ca mnh m ch nghe ting trm trm ca sng v ha cng ting givi vu. Cc v sao cn st li trn bu tri, sng lng lnh. Vm tri cao rng,

thanh thot v v cng an lnh.

Hm nay chnh tht l mt bui tng kinh sng u tin khi s mt hnhtrnh kh cc gian lao trn con ng xy dng mt mi trng, mt cnhsc, mt ngi cha trn mt hoang o vng ngi.

Mt tun sau th mt bng nn cha xong.

Mt bng d tr lp cha ch vn vn c 25 mt vung. Mi chiu di ch 5 mt. Nn ch ton bng ni p nh trn ln vi cui cng vi ct

em t t lin sang. Mt trn ca nn ph mt lp cui lm ni bibin khi nc thy triu xung thp. Nhn mt nn ngi ngm c cmtng nhn mt mt bng c thin nhin to thnh bi cc hn cui

bng c nhau. Cng vic ny nh cng ch Su nhiu ngy dnh th girnh ri i lm dnh. Anh Su c bn phn sp vo bao ct vhng ngy ch qua o tp trung ti bn cho nh s vc ln ln nhi.. xy nn mng c to dng ti ch, c ch ra tng phin vung


30/116

vc v sp chng ln nhau rt st sao khi cn phi dng n vi h. Thmthot hn mt tun tri qua nn cha n nh v 8 ct tr c trngvng vng chun b cho vic ct tm ngi lu dng lm ngi cha nh.

Ngy dng lu c anh Su ln ph gip. V tp lu c mi lp vi lu canh binh hon tt trong ngy. Vch chung quanh ch c che bngnhng tm giy ct tng ly t cc thng giy bn ch m. Tp lu thPht trn o Hn c hon tt. S Vin Mn di chic nm c ln nnlu v bt u sng chnh thc ti tp lu u tin trn hi o.

Ni chnh din, mt chic bn g tp c c k vng vng lm n th Pht.Duy nht ch c mt tm hnh Pht t c lng knh trang nghim, mt lhng bng t nung, mt cy n du v mt ci chung, mt chic mnh nhn. Gia ti ca nh s ch c chng . Hng tun nh s tip t ca

m nn nh s yn tm tip tc khai ph Hn .

---o0o---

Gnh nc ln i

Khi bu tri pha ng hng sng th chic thuyn thng c cht ycc thng cha nc. Trn bu tri xanh nht nhp nhy i v sao tha tht.Mt bin yn lng bao la.

Lng l y chic thuyn thng ra xa b, s Vin Mn ngc nhn Hn in hnh trn nn bu tri bnh minh. Mt di my trng nh mng nm llng gia lng tri ni lin vi o. Khng gian vng lng. Nh s im lngy nh chic thuyn thng. Bng nc xao ng rung rinh, bc chn nhnhng nng theo chiu tri ca chic thuyn thng. Lng vng y vsan h. Bc chn li cng khua nh. Hai tay vin cht vo ming thng, nhs va y va nng mnh theo trn tri ca thuyn. Nh bm vo thuynnn trng lng ca thn mnh nh i v bn chn ch kh chm nh trnrng san h. Bn chn c mt vi mnh san h ct phi, cm gic au

rt c tng dn cho n lc thuyn ra ch su. Va bi hai chn, va ythuyn tin v pha o. T b ra n o ch 800 mt m phi gn nna gi ng h mi tip cn c vi rng nhp nh quanh o.

Mt tri hng nh cao trn mt b. My trng t xa ln lt ko v.Mt bin nhp nh con sng. Ven b , sng v cao. Chic thuynthng c a vo neo gia hai tng nm sng sng gn mp nc.


31/116

Thuyn c buc vo mt tng c hnh mt chic yn nga nm nptrong b.

Trc khi xung nc y thuyn, nh s bc k b qun o nu votrong mt tm nha ni lng v ch bn vn vn c chic qun i.

Giu cn thn chic bc ni lng vo mt hc cao, s Vin Mn bt uchun b cho vic gnh nc ln i. ng i t bn nc ln n nh il mt con ng thin nhin nng theo mt khe sui nc cn gia haidy chy quanh co. Ma ma, y l mt khe sui. Ma kh l li ithin nhin y v sn. Mt i on bng phng, mt t y nhng lmgai kh cn l nh li ti trng nh nhng chic vy c dnh vo cc cnhkhng khiu. L la tha v lc c c mt vi n hoa trng. Hoa n trng cn v l loi gia hai vch . Tuy nhin trong khung cnh hoang s, nhng

n hoa nh b rung rinh trc gi cng trang im cho bui bnh minhtrn khe sui cn ca Hn p v cng.

Cuc chuyn vn nc bt u. Hai u gnh l hai chic thng du la tgn vo hai chic ging bng my, cao khong na mt. n gnh l mtthanh tre gi hai u c mc v c dy buc cht vo u ging. Khi t ngnh ln vai th y hai thng cch xa mt t, gn gng d b xoay trtheo th i ln theo trin dc. Nc ng trong thng ch vo khong hai

phn ba thng trnh nc tt ra ngoi. Gnh nc t trn vai phi, taytri chng mt chic gy tre va nh va bn. Cuc leo dc bt u.

ng dc nhiu v sn. Hn ln, hn b, nhiu hn c cnh sc bnm tua ta buc bc chn ngi i phi cn thn, rn rn. Nhiu lc cn

phi bc di nh nhy qua cc mm nhn kh t chn ln. Nhiukhi phi rt r, nh t bn chn ln cc khe c th ly lm imta m bc ln thm mt bc na. C nhiu lm gai lc ban u phidng chn gim ln, cn rng chu s au n do gai chm ri sau nilm gai ny s tr thnh mt vng m mt cho cn nng ca lc tri tra,

au chn, nhc nhn v nng gt khng lm nh s nn lng, m nh s chs nc trong thng ri vi ra ngoi. V th cho nn tuy mi khi p nhmmt cy gai hay vin sc cnh nh s c nn cn au m khng chm lnhay nhy vt ln trnh m phi cn rng chu ng gnh nc khi

phi chng chnh khin cho nc te ra ngoi.

Nng mai bt u nng bng. My trng trn bu tri tri v tn cuichn tri. Vch bt u hng hc nng. Gi bin vn im lm v ch hiu


32/116

ht trn nh i. ng dc nh mt ng hm l thin. S Vin Mnbc tng bc cn thn, nng n. M hi bt u rm trn chic lngtrn. u i mt chic m ni mu nu che kn chm u khng tc, nh slng l chu ng sc nng cng ngy cng gay gt.

Tm thn nh b, gy cm nh ang nh vt cng i thng nc.ng lun lun dc, khng c mt on phng no dng li, ng nghly sc. Nht l khng c c mt ni bng phng tm t gnh xungng ngh ngi. Nhiu lc qu mt, nh s ch cn c th dng bc, chnggy, nguyn n gnh trn vai m ng ngh. Lc y nh s mi bitc m hi ang chy rng rng trn mt, trn chic lng trn. Bng mtcn gi du dng thong n. Cn mt nhc nh tan bin i v cuc hnhhng ln dc li tip tc. Hai ln ng ngh l hai ln c thay vai. Cinng v ci nhc sau mi ln thay vai dng nh c vi bt, nhng n li

nhanh chng tr v trn i vai ang gnh, m khng h vi i s nngnhc.

Hai bn chn khng cn mang nng cm gic au rt v nhn, sn v gai.S mt nhc trung ha s au rt. Ch mt i khi, chn l bc nhmln trn mt mnh nhn th s au nhi li trn v, bc chn i chm liv cn mt nh cht tan i, nhng ch cho cm gic au nhc honh hnhtrong i chn. Ri s mt nhc li tr v v cn au ni bn chn li vi

bt. C nh vy lin tip, tip din cho n khi ln c n nh i.

Va t i thng xung khi vai, nh s nhn thy thn hnh mnh nhnhm. Mt nhc v au nhc nh tan bin. Gi t bin khi thoang thongthi v. Cm gic khoan khoi nh nhng n tht nhanh. Gi y nh smi thu hiu c hnh phc trong ci trn l ti y, trong lc ny.Chn c gim trn gai, nhn, vai phi qun di gnh nng, m hi phichy git trn thn mnh gia mt khng gian c cc: nng nung n rt damt, chy da lng, th khi ln c n nh dc ta mi nhn ra c hnh

phc ca cn lao khi c ngi ngh l qu n dng no.

Ngh chn c vi pht nh s li xung i tip tc gnh nc. Mybn sau nh quen vi gian lao nn vic leo dc thun tin, khng vt vnh ban u. Ban u v cha quen vi a th, nhng sau khi quen vicon ng, vi gai, nhn th nh s li cn nhn thm ci nng bc, cinng chi chang ca ban tra.


33/116

Nng v nng bin c phn chia theo tng vng. Trn trng dng,gia bin khi nng dng nh c chan ha cng vi sc xanh ca binnn sc nng du dng. Bao bc ly sc nng nh c mt ln hi nc chechn. Cho nn ci nng gia trng dng ch gm mn c th mt cch nhnhng v t t. Nu con ngi nc cho c th th vic chng chi visc nng cn c th chu ng di lu.

Ci nng trn bi tm li lm tng s mt lnh ca ln nc bin. Sau vipht nm tm nng ri lao mnh vo lng bin, con ngi s nhn c smt m ca bin khi tng gp bi phn.

Cn ci nng v nng trn sn i Hn th khc hn vi mi ni.ng ln dc trong lng khe nh hp, gia nhng tng phi mnh dinng tra. Kh nng hng hc trn lan, to rng khp ni. hp th nhit

kh nhanh v cng ta nhit rt chng. Dng nh chng thu nhit th t mta ra li nhiu. Khng kh trn mt rung rinh, linh ng nh ang bchi. nm tri di nn khng cho bng mt. un mnh nh ch nnng tri. Gi khng v nn sc nng ng li trn tng phin . Tronglng khe nh hp, nng v nng ang cun mnh giao nhau. Thu xa nitrn Xch Bch, Chu Du t thuyn qun To Tho nng chy n c vch . Trong lng khe, nhn sc ca chi chang v hng hcnng, s Vin Mn cng c cm tng nh mnh ang b vy hm vo cucchin tn khc ny.

C nhng tng nm tri bng phng gia ng, song nh s khng dmbc ln v thn nh ang nung la. Bn cnh tri di mt m c gai.nh phi bc ln gai trnh ci nng n chy bn chn ngi. Chpnhn ci au nhc cn hn gim ln ci nng thiu t. Trong ci au nhc,

bn chn cn hy vng c chm n s mt lnh ca t, ca l c xanh.Mc d ch l cm gic thong qua nhng s la chn vn l cn thit.Cho nn nhiu khi dng chn ng ngh, s Vin Mn ng gia mtlm gai ngh chn tm b.

Di chn th ang ng la, cn bn trn th nng chi chang nh suinng ang rt xung chic lng trn. Nhng git m hi chy di trn mttrn lng nh xoa du t nhiu cn nng bc. Tri cng nng thn th cng m hi. Th qun bnh ca phn ng con ngi gip cho nh s thchnghi vi khc nghit ca thin nhin. Vi lng kin nhn, vi chic lngtrn, s Vin Mn lng l bc tng bc mt nh ngi ang gnh nng ihnh hng. Trn chic lng trn nhng git m hi long lanh nh nng, ni


34/116

tip nhau chy dc xung t m c chic qun i mu nu. C nhiu gitm hi trn mt, trn c cha kp chy xung n tht lng kh i disc nng hng hc gia ban tra nhng ch cho nhng git m hi lnhn, nng hn ni tip nhau chy xung.

Trn i vai cht hp, xng xu, tht da au ln v chic n gnh nng d c sang vai nhiu ln. Cng ln cao s tru nng mi lc mton thm. Trong nng nng ban tra trn lng dc Hn , s Vin Mncm ci gnh nng, c n gia bu tri chi chang, lm li gia nngln cng gai gc. Hai thng nc cha chan sc nng, sng snh theo bcchn i chm chp. Tri cao lng lng nh ang ngm nhn nh s gnh haithng nng ng li thnh nc, trong ci chi chang, oi bc, nh ci ctvi tm lng trn thm m m hi.

Trong cng vic cn lao cc kh, nt mt ca nh s v cng tnh lng. imt m to nhn thng v pha trc, khng mt nt bn khon, lo ngh. Lngl m i nh mt v s hnh hng i trong sa mc vng ngi. S cc khdng nh ch tp trung trn i vai gy au ln v nng, v nng. i mtlng l, cam chu khc vi nhng i mt ca cc v s ang yn lng qutsn cha, lau bn th hay gnh nc ti rau, ti cy king ca cha. imt sng ngi trn khun mt khc kh, gy guc en i. i mt su thmnh ch nhn vo h khng, yn thm ca s sng an lnh. C nhng v str ngi bn bp la nu cm vi gng mt bnh thn, i mt linh ngthp thong nh la hng. C nhng v s gi bui sng ngi tng kinh, nh

bnh minh bng trong i mt. Trong i mt ca nh s lc ny hmcha tt c nh mt ca bit bao nhiu v s tng chu kh hnh trongvic tu hnh. Vui c, kh c song khng h c mt cht gn ca s thtvng, ca s chn nn, ca s thiu i nim hy vng. i mt lm chont mt ca nh s Vin Mn bnh thn v an nhin.

Trong khung cnh nng nng, ng dc cheo leo, gp ghnh gai gc m smt nhc ch hin hin trn tng git m hi, trn bc chn chm chp vtrong hi th dn dp nng n, cn nt mt ca nh s vn an nhin bnh

thn. Nt mt lc by gi ging ta nh nt mt ca cc v cha, m ang cnc lao ng v by con nh. Nhng nt c cc nh lng xung, tan bin i vtnh thng con v b bn ca m cha. Cuc i nu v mt mc ch cao cth d c cam kh n u nt mt ca nhng ngi cha m vn an vui khi

phi lao ng cho con mnh c hnh phc. S so snh gia nh s gnhnc ln trn i vi cha m lao ng nui con gn nh chnh xc. Tnhcht v tha vn lun lun trong sng. Gnh nc ln xy dng cha cng


35/116

gian kh nh cha m lao ng nui con. Git m hi no chy xung tronglao ng cng l git m hi v ta, v ngi, v mt mc ch cn thit, caoc.

Khi gnh c i nc ln n nh i, s Vin Mn ngi trn mt tm ckh nhn xung mt bin xanh bao la thy rng lng mnh thnh thangnh, tm thn mnh khoan khoi trc tri bin mnh mng. Nhng s nhcnhn nh thot ra ngoi thn th, ha tan vo sc bic ca tri bin. Cn gihiu hiu mang i nhng git m hi, lm du ci nng nung gia tranng. Lng nh s m thm nh sc nng du dng khng cn gay gt nav thn thng tru mn vi ngi bit bao nhiu. Nng by gi khng nhnng lc gnh nc khi leo i. Cng l cng mt lung nng nhng ty tmcon ngi, khi th nng nng rt da khi th nng du dng m p.

Sau khi em i nc vo ba ci chum ln k trong mt hc l ni anton cho vic tr nc, nh s li quy i thng tip tc xung ni gnhnc. Khi ln c ci kh ca ngi gnh nng, khi xung c ci kh cangi xung dc m phi gnh i thng tuy nh nhng cng knh. Nngvo cy gy gi c th thng bng v lm im ta khi bc xungdc cao thng ng. Ln cn thn th khi xung li cng cn thn hn. Lndc t khi b t song khi xung dc th thng hay c lm lc ln nho.

Cng vic gnh nc c tip tc mi lc chm dn. Khi a hai thng nccui cng ln n nh th tri va ng bng. Ngi ngh c mt chc th

bui n tra bt u. Mn n ch l mt gi bp nu m m s Vin Mn nu lc ban chiu. Nhai chm ri tng ht bp, nh s cm nhn c chtngt v v bi trn ln vo nhau thm dn vo vm ming. y l mt

phng thc n cm nhn c s y trong sinh hot n ung cangi tu hnh. Nh li c mt thi, s c bn s ging dy v cch nung trong vic tu hnh v vic mt nh s ch n mi ngy c mt ht mm vn sng trong thi gian tu tp. Mt v s ch n rau (n mi ngy mtcng rau) m sng. Vic n rong bin sng qua cn thiu thn nh s thc nghim trn Hn trong nhng ngy bo t khi khng th lin lc

c vi t lin. Anh Su Si Gn (ngi gip nh s i qua hi o) dy nh s n mn rong bin ny.

Ming nhai bp, mt nhn ra bin khi lng lng mu xanh thm, lng nhs tht thanh thn. Trong giy pht ny nh s cm nhn c tt c hnh

phc ca ring mnh v tin tng ni cng vic mnh ang lm s khng phphm (v nht l s) khng v ngha. Gnh c nc ln i l gii quyt


36/116

c mt phn c bn nht cho cng vic khai ph hoang o ny. Mc drt gian kh song nh s vn tin rng sc mnh c th thc hin c.

Nc sinh hot cho mi ngy l mt i, gm n ung v ti cy. Nhvy mi tun s ch phi gnh nc c mt ln v nhng ngy cn li s dnht cho lao ng khai ph v trng ta. Ngoi ra mi khi ln o th nh sli mang theo mt phn nc cho vic sinh hot trong ngy . Thi gianlao ng trn o rt cn nn mi tun s ch v t lin mt ln lylng thc v tip t nc.

Sut 10 nm lin cng vic gnh nc vn tin hnh u n nh vo chv tm nguyn ca nh s .

---o0o---n rong trn o

n ung xong s Vin Mn ch tm vo vic chun b tn to ch tm trca mnh trong thi gian khai thc, khn hoang trn i. l mt cihc n su vo mt tng nh cao c nhiu bi tm xun leo mc tothnh mt ch n nu l tng: nng th c bng mt v ma th c ch tmnng. Mun cho an ton khi ma n nh s che pha di lm cy mttm vi bt ni lng nh mt ci lu n trong lm tm xun. Mt t bn di

l mt tng bng phng nh mt tm phn rng. Tuy khng c honton bng phng nhng cng t lng nm ngi ngh trong nhng gisau lao ng. Vch l ch ta trnh gi ma.

Tri ang trong xanh bng nhin my chn tri n n ko nhau che knbu tri. Ri cn ma bt cht o o xung. Ma ging mn che knkhng gian bin rng.. Hn Tre, Hn Mun v cc o khc m i trong lnma ri quanh o ch cn c mn ma trng ging ging. Ma vyquanh o nh nh hp sc vi nhng cn sng o t quanh chn o. Giacn ma Hn nh c n song vn an nhin trc sng gi bo bng.

Gi ma lm tm bt ni lng run ln bn bt khin s Vin Mn phi nginp mnh bn vch , lng nhn dng nc chy trn tm bt ni lng vcng tun chy vo chic thng hng bn di. Nim vui ca nh s l cc thm nc d tr cho nhng ngy khai ph trn o. t nht l c cmt tun khi phi gnh nc.


37/116

Nha Trang khng c ma dm, ch c nhng cn ma cht n ri cht i.Nhiu lc cn ma ko di ch trong vng i ba ngy l cng. Nhng lc o Hn b c lp gia bin ng. Sng v m m quanh chn onn khng c mt chic thuyn no c th cp vo. o nh b c lp, nhtri ra xa gia sng gi trng dng.

Mi khi cn ma ko di, o b c lp vi t lin s Vin Mn phi chpnhn tnh trng thiu lng thc trn o. Hng tun s ra o ch mangtheo mt t go v mt t tng chao v x du. S ch n mi ngy mt ba,ng vo gi ng. Nhiu lc b c lp trn o, s phi n nhng l rongxanh mc ni mp ven bin. Sng ln nh tt rong ln cc mm cao,nh s la nhng mnh rong cn non xp tng chng trn mt da nhari mi lc dng ba s ngi nhai chm ri nh n bp nu. Tng l rongxanh c nhai chm ri, nhai thong th nh tn hng hng v thm

ngon ca rong bin. Tht ra nh s nhai chm ri l v thi quen hn lmun tn hng hng v ca rong v hng v ny nht pha ln v ng vcht. Nhn v s ngi nhai rong bin, ta c cm tng l mnh ang bt chtthy c hnh nh mt v chn tu thu trc, trong cu chuyn mt v sngi nhai mt ht m m sng trong mt ngy.

Trong cc cu chuyn c dn gian k li nh cu chuyn ngi TrngNgh, hiu Nhn Sn tu tp ti cha Thin Sn (cn c tn l cha L My)thuc x Ninh Hng huyn Ninh Ha, Khnh Ha. Vic n ung ca Hathng rt gin d. Ch mt nm cm kh, mt nm go rang, hoc mt nm

l cy, bt c l cy g, cng nui sng. Ngoi ra cn mt v s tu chaLinh Quang thuc thn i in Trung, hiu l Nhn Nguyn. Ngi xutgia t lc 9 tui. Khi tu c hi ti d, thng b pht mi khi khng thuckinh. Sau mt tun ngi tnh thin di cy k ti ni Ph Nhn ngi ngo v vo tu cha Linh Quang v ngi nhp tht trong thi gian l banm. Sut thi gian ny ngi ch n rau mung sng v t vo ng ng. Do ngi c tn l Ha thng Rau.

n rong thay cm, nh s khng b au bng hay kh chu v ban u nh s

n rt t, nhai rt k v c l nh b my tiu ha tt . Ban u ch n cht t,sau ln ln thay cho ba n chnh. Cui cng c th quen dn vi loi lngthc mi l ny.

Ln n rong ban u vo lc tri ma dm v khng c lao ng nn vic nrong thay cm rt d thc hin . Sau cn c sc khe khai ph hoango nn vic n rong ch gim vo nhng ngy ngh lm hoc trong ngy


38/116

gi ma. Tuy nhin trong sut mi nm lao ng trn o Hn s VinMn vn duy tr ch n rong mi tun hai ln gim thiu vic tn haolng thc v s phi t tc trong vn ny khi cha cha c bn o. AnhSu Si Gn ch dy nh s n rong vi mc ch thay rong lm rau xanhtrong cc ba n cn s khi thc hnh li ly rong thay cho lng thc. Nhs thc hin cch n ny cho nhiu loi rong bin t rong rau cu, rongng mt. rong chn vt v.v.. v nhn chn ra l: mi loi rong u cmt mi v ring ging nh cc hoa qu, cc r c v.v.. Hp ming vi loino th thch ng vi loi ny. Ban u kh chu sau dn dn quen v sau lm lng thc m sng.. Trong lc n, nu lng ta khng ngh n chtngon v ngt th ming nhai nhnh rong ng cng ging nh nhai mt cngrau mung vy.

Trong hon cnh c cc nht, con ngi c th sn sng chp nhn nhng

iu kh cc nht, vui vi nhng iu mnh c th c v gi c nim vuitrong nhng ci tm thng nht m mnh c c. Nu gi c np sngny ta lun lun c hnh phc v ta s c vi i nhng au kh m trngian ny em n cho ta. Khi ta chp nhn s au kh th au kh s vii, khi ta khng nh n s au kh th au kh s bin mt gia lng ta.

C mt i khi anh Su Si Gn em rong bin nu tht chn v mi s VinMn n v nh s tht nn:

- Khng c mi v g khc. Tuy nhin n chn kh n hn n sng.

Theo ngh ca nh s th cng rong kia d c thay i cch thc nu xo,hay cch thc ch bin th bn cht ca rong bin vn l bn cht ca rong

bin. V n trong ming vn ty thuc vo cm nhn ca con ngi. Tuynhin khi cn sc khe lao ng th vic n cm rau vn cn thit.

Hng nm c vo ma nng, dn c trong t lin i khi nc triu xung,li ra vt rong bin v phi kh em bn cho bn hng ch bin hi sn.

Nhiu lc h vt ln phi ngay trn bi v i khi no rong kh h miem gi ra ht em v. Nhiu lc thy cc bi rong lng mt hoc rau cuchn vt b hi sch, s Vin Mn suy ngh Tri c sinh th c hoi, tuynhin lng ta vn mong mun l tt c cc loi chim mung, cy c uc t sinh si ny n yn lnh chung quanh o ny.

---o0o---


39/116

Gnh t ln o

Mt tun, nh s ch nc ln o mt ln v ch t ln o mt ln. Chnc th vn chuyn t t lin ra n chn o d dng thun tin songvic gnh nc ln n nh i li kh khn. Cn ch t th nghch li.

Mun c t th thuyn phi ngc ln tn cc bi t hoang gn chic cust Ngc Hi chy qua sng Ci. Ti y c nhng bi t hoang mc ygai mc c v c mn tru. t y l t st pha ln t ct dc hai bsng. V vy nn t rt xp.

T chiu hm trc, nh s nh anh Su cho mn chic ghe v chun b50 chic bao ct cng vi cuc v xung. Khi tri va hng ng ghe vt qua khi ca sng Ci, qua cu xm Bng, ri ngc ging sng. Ni

ca sng, gi bin hiu hiu thi. Thuyn nh c t bin xa tr v. m thanhca my thuyn vang vng trn sng nc. Ting my c m thanh trmnng l ting my ca chic thuyn c c nng y khoang. Ting my cm thanh nh v bng l ting my ca thuyn nh c t gp may mn, cnh lng khoang. Bu tri bnh minh cng lng ti mt n on ghe thnyu tr v. Bn c C Lao vui nhn v v con cc ng dn ra n cha, chngv nhng ngi ri c chen nhau trong ch i.

li sau lng ting reo h vui v, chic ghe ca nh s vn im lm tinthng v eo t nm gia dng sng. y l mt cn t nh hoang vng.

Lau sy v c lt mc y. t ph sa ca dng sng Ci tch t nhiu nm.Ly t y khng ai ngn tr. Neo thuyn cp st b, nh s i su vo

bn trong tm vng t tt. Ni no c cy to v c nhiu, ni y c t ttcho trng trt. t c cho vo bao ct, ct cht ming. Bao ct ny lm

bng mt loi vi lu mc ca nh binh thng dng lm hm tr n hochm chin u. Khi di chuyn i ni khc, cc hm ny c b hoang, dnchng thng n o bi ct i v em v bn dng vo nhiu cngvic

n gn tra th ghe c cht y bao ct ng t v ghe c xui vHn . Gh nh anh Su, ba cm tra ch sn. Tuy m bc song nhlao ng nn ba cm vi rau dn chm x du vn c xem l ba cmy . n xong th nc triu va ln, ghe nh thm mt tay cho l anhSu nn ghe cp bn Hn rt nhanh. Cc bao t c chuyn ln bnmau l v anh Su lo tr v nh chun b cho chuyn i th li ban chiu.Cn li mt mnh, s Vin Mn, mi vai vc mt bao t, bt u leo dc.


40/116

Vc t khng nhc cng bng gnh nc v gnh nc th hai u gnhthng b vng cc mm trn ng ln dc v nht l phi ch tm snc vng vi ra t. Vc t tuy nng hn song li gn gng khi dichuyn, khi bc chn ln gp v nht l khi di chuyn qua cc khe cht hp. Hai bao t cng che c hai vai v mt phn lng di nh nnggay gt x tra. Trong khng kh hng hc, bng nh s lng l di chuyn,m thm, kin nhn, Cnh mnh mng vng v ca hoang o khng h lmchn bc ca con ngi c quyt tm thc hin cho c c nguynca mnh.

Ln n nh i, nh s t hai bao t xung ng vo v tr d nh rilng lng xung i. Gi t bin khi lng lng thi v. Trn bu tritrong xanh, lnh nh i di my trng mng. Cn nng nh hun vn xung hn o nh nhoi ny. Bn di l bin nc mnh mng, trn ny l

khng gian y nng la. Trn nh i th c gi thong song ni cc khe, ng mn n khut trong , khng kh vn hng hc kh nng, lngca vn ta kh nng. Khi vc t qua nhng vng ny, chn t nhin

bc mau, lng mong cho chng n vng c gi bin thi qua. Ni ychn t nhin dng li, gi nh mt ngun nc mt xi xung ton thn.Mi s mt nhc nh tan bin, hai bao ct khng cn nng trn hai vai.Bng ngi tri di trn vch , nh s trong th ng ngh hi, mt hngv b khi, lng ngc ht y gi bin. Ri li tip tc ct bc ln i.

Chuyn cui cng va xong th mt tri khut di chn tri. Phng

Ty rc r nh vng. Bin o o con sng. Hi mt trn v. Nh s litip tc em cc bao t vo cc khe , lp mt cc tng to thnhmt khonh t bng phng vung vc. Xong vic th tri ti hn. Nhnqua mt lt nhng cng thnh ca mt ngy lao ng, nh s xung bntm gi nhng vt t gn cht trn lng, trn tay chn. Dm mnh trongmt vng nh kn gi nh s cm thy sng bin m p u ym v nhlng mnh. Cn mt mi nh tan vo lng bin. Nh s lng l tr v tp lunh trn i. Trong bu tri chng vng ti, gia khng gian xa vng cao khi, ting tng kinh ti vang ln r mn mt. Ting m nhp nhng u

n. Thnh thong mt ting chung bung ri nh nhng nhng trm lng.Mi hng lan xa, ta lng l trong bng ti bung dy. m ph ytrn hi o.

---o0o---


41/116

T duy di trng

Nm gi u trn , nh s m mng lng nghe ting d vng xa xa, khim h, khi nh r bn tai. Nhng k nim xa xa ca nhng ngy th ucht thong v nh ng di nh trng vng. Lng nh s nh nhng mrng n ly s thanh thn di tri khuya.

S m p ca thin nhin lun lun k cn, qun qut chung quanh tanhng v qu bn rn vi cng vic hng ngy nn lng ta qun i ci pca thin nhin, ca cy c chung quanh ta.

Ngc nhn ln bu tri trong xanh vng vc trong sut nh pha l. nhtrng du mt nh mn trn, nh xoa du ci nng ban ngy nh vn cn

phng pht trn da tht. B li nng bc ban ngy, m trng nh ri sa mt

du trn ton cnh Hn . nh trng nh mt phi ca cuc i m scnng ban tra l mt tri. Nh c n ta mi hng c nhng gi phtthoi mi hon ton hnh phc.

Gia tri bin bao la, gia kh khn cc nhc ban ngy, s Vin Mn lngvui sng ng ra mt iu l con ngi khng c n trc thin nhin.Thin nhin v tnh khi con ngi khng lu n song rt hu tnh vi conngi hng tm n thin nhin. Lao ng l mi trng con ngign gi v yu mn thin nhin. Nh lao ng con ngi mi thy r ngha ca cuc i, mi yu mn cuc sng. Khi ni tm ta ha ng cng

v tr th thin nhin d khc nghit n u cng l bn ng hnh vi tatrn ci i ny. Khai ph hn o ny, s Vin Mn ch mun gp mt

phn nh vo cng vic lp mt ngi cha nh trn o cng vi cnh quanc cuc sng nh trn t lin vi c cy xanh ti. Ngi thin vin s l nitu tm dng tnh cho tt c ai ai mong mun gia tri bin bao la c mtni tu nim.

Trong sn , trong kh ho, hoang vu, ch c nng v gai gc, tuy gn tlin m khng mt du chn ngi. Hng ngy c thuyn cu quanh onhng khng ngi n thm v thiu nc, thiu phng tin ti lui v nhtl thiu ngun sinh sng. T khi bc chn ln hi o khng mt giy phtno nh s chnh lng chn nn. Nim hy vng ct c mt ngi cha trnhoang o gip nh s vt qua tt c mi gian kh. S khng bao gingh n mt ngi cha nguy nga s m ch mong c mt ngi cha lptranh thanh tnh vi mt vi t mn cnh mn thy. S nh li nhng


42/116

thng ngy theo hc ni trng B , trong gi ging vn, s thch nht lbi th Th Hng Sn ca Chu Mnh Trinh c nhng cu :

Th th rng mai chim cng triLng l khe c nghe kinhThong bn tai mt ting chy knh

Khch tang hi git mnh trong gic mng

V Nha Trang ny khng bit tm u ra mt ng Hng Tch va trnva tin, cnh, tnh ha quyn ly nhau, cng np mnh trc hin Pht.V vy nn khi ng trn nh ni Sinh Trung, nhn thy Hn c n trnsng nc, nh s c tm nguyn ra o lp cha. Vi mt tnh yu thinnhin, vi lng kht vng tm ra mt ni tu hnh theo s nguyn cho nn dgian kh n bc no nh s cng quyt tm thc hin cho bng c. T

mnh khai ph, t mnh xy dng l chnh, cn nh ngi khc l tyduyn, ty hon cnh.

---o0o---

Trng ta trn o

Sau nhiu ngy dn dp pht quang v lm nn, che cha, khu i trn nhHn tm thi c dn sch. Gai gc c cht nh phi kh ri t

chy b vo cc h o sn chun b cho vic trng cy lu nin. t at t lin ln o c chia thnh khu vc chun b trng rau.

Thng tm thi tit thng hay thay i t ngt. Tri ang nng changchang bng nhin phng Ty my ko v en c c mt bu tri. V ma

bt u tun xung. Nc ma o t chy theo cc trin dc cun theonhng ht t, ht si cng cc cng c kh. Mt t nh b bo mn dndn tr li nhng tng ln cng vi nhng tng nh l nh chungquanh. my trm nm nay ch c s bo mn m cha c mt s b pno lm cho t trn o c thm ph nhiu mu m. Cy to trn o

khng c, ch c cc bi gai gc m s rng l khng th b vo s mt mtxi mn ca cc cn ma l. Bi vy cho nn cn n s hng dn dngchy chm gim bt s chy o t cun i tt c t ai trn mt o.Cho nn nh c xy thnh tng thp chung quanh v cc khe ngonngoo lm chy chm bt dng nc ma trn o. Sau cn ma dng trili ng nng. Thi gian ny rt thun tin cho vic trng ta.


43/116

Nhng ht ging c xin t qu hng Ph Yn nh: sn nc, ht , vnhng ht rau ci, tn .Nhng lung t khng thng hng v a hnhca mt t, c trn xi nhiu ln vi nhng bc phn , ang thm mnc ma v m dn trong nng. Cc hc trng sn nc, nm ri rc khpni theo cc th t v . t a t t lin ln c dng trng rau,trng khoai lang, khoai m, u , c, t v.v..

Sau cn ma ro v mt ngy nng m, cc ht ging c gieo trng.Cc ht sn nc c sc vng nht c trn vi mt t tro chng kinc gieo vo cc hc t cnh cc tng . Nhng ht ci ly ti mu nusm cng c trn vi tro v ri u trn cc lung t mn bng phng.Hom m cng c cht ra thnh tng on ngn v c vi trong cc hct t . Rt kinh nghim nhng vng t do khi khng chin chng Php,s dn cc l cy, c di vo cc hc to c trn thm t rung

trng cc c khoai s, khoai m, khoai tm v.v Ring v vic trng khoailang th s chia ra hai cch trng:

Loi n l th c trng trn nhng lung p thnh vng c rnh chungquanh t nc. Loi lang n l c nhng phin l trn dng luc nthay cm hoc dng lm mn n hng ngy.

Loi n c th l c kha rng ca, l t pht trin nhn lc ban u trngkhng p mt bng lang n l song li cho c rt nhiu. Cc vng lang cthng c vun to, gia cc thn vng lun lun c n thn l ca cc

ging cy mc hoang trn o lm phn cho c v lm cho t xp.Vng lang u tin trn Hn ch vn vn c mt vng di khong 10mt. Khoai lang ch trng thch hp cc vng t xp. Nhiu ni ch trnglang trn t ct m c li rt nhiu v tinh bt cng rt nhiu. c bit lkhoai trng trn t tht th c ln song thng b sng v nhiu lc li bsng v ngp nc. Ring khoai trng t ct th tuy c c nh song n rt

bi v thu hoch rt thun tin. C nhiu vng t ct song nh kinh nghimlt phn xanh (cnh l cy xanh) trong thn vng nn c khoai ln m baogi cng trn y tinh bt tuy khi nhn trn mt vng ta ch thy tha tht

cc l khoai .Vn bit rng t ni o khng thch hp vi vic trng khoai n c songkhi nh n nhng chic gi bng tre trng khoai lang trong thi gian chngPhp nhng vng thiu t, nh s p dng cch trng ny trong ccgi c l tha chung quanh, rng 1 mt, cao na mt, di y c lt l dyv t dy khong mt gang tay, trn mt xp cc dy khoai lang di c


44/116

hai u th ra ngoi gi. Trn cc cng dy khoai ph mt lp l xanhdy v ln trn l mt lp t, ri tip tc ri dy khoai. C th m trng 4, 5 tng. Gi khoai c t trn mt tng , hng ngy ti nc nhti mt vng khoai. Tuy nhin mi khi lang mc nhiu th vic tinc c nhiu khi khi cn n v khi gp tri ma th gi lang khng khino b ng nc v khi tri nng th trong lng gi vn cn cha nhiu m. Khi l khoai mc y b di xung t, gi khoai trng ging nh mt khoai lang trng trn tng , i khi trng ging nh mt khm lang mct , b ln . Cch trng lang ny rt thch hp ni thiu t, thiu nc.

n ma thu hoch, sau khi ct cc ngn lang bao quanh gi, s ch cndng li lim ct t cc thanh tre m mc ri dng cuc nh o xit trong gi ra. Khi xi tng t trn cng, cc c khoai lang hin ra nmchen chc cnh nhau nh mt by heo con mu hng, mu trng vng

trng tht d thng. Kt qu thu hoch ty theo cch trng v cch bnphn l. Nu cc dy khoai t qu st nhau th c nhiu song li c thnnh. Nu t tha dy lang th c ln song li t c. Li cn vic t v phnl tt hay xu, thch hp vi khoai hay khng thch hp. Phn nhiu u dokinh nghim ca ngi trng m ra. i lc khng cn o xi m khi ccnang tre an c ct, t trong gi v phn nhiu l t ct trn vi l, cnhcy nn t ng bung ra v c lang ri nm y trn mt .

Trn Hn ch c thiu t ch khng thiu ni trng. Mi tun ch mtchuyn vn chuyn t ln o cng trng mt vng khoai.

Song song vi vic trng lang, vic trng sn nc cng d dng thnhcng hn cc loi ging khoai khc nh khoai s, khoai tm, khoai m. Csn nc d trng song khng c li v kinh t v gi tr khng cao, khngth thay th cho thc phm nh khoai, m. Tuy nhin l mt thc n tmthi va no, va kht nc. C sn nc gip cho nh s trong khinng hn, khi cc lu nc vi i m cha kp vo b ly nc th ccc sn nc ny lm du cn kht, vi cn i, trong khi ch thuyn caanh Su ch thm nc t t lin ra o mi khi nh s v nhiu cng vic

cn lm nn khng th v t lin mang go v ch nc ra o. Nhng lcny nh s ch cn nh vo s tip t ca anh Su Si Gn. Khng c anhSu khng c ghe thuyn ra o, khng c phng tin ch nc, ch t.

Nhiu lc ch khng c v mt l g anh Su khng ra o th nh sli phi i nc thy triu xung, li vo b.


45/116

Mt hm khi li vo b nh s mi hay anh Su Si Gn khng ra c ov bn a ch Su i nh thng sinh sn.

Vic ly nc, gnh nc mt mnh trn o vng vn m thm trong qunhvng, trong hiu qunh gia tri t bao la nng gi trng trng. Nhng hnh

phc ang ln dn v cng vic cng ngy cng tin trin. Kt qu trngthy tng ngy. Vng lang xanh l, khoai m xe cnh nn. Trn lungci m mu xanh ti sng. Mm sng hin din. Nim vui v hivng theo gi sm trn v..,

---o0o---

Trng xoi trn o

Gi a mi tm l xoiMi hai l mt lc loi v y.

Cu ca dao ny tuy khng hiu c cn k ngun gc v ngha song cmi ln ngh n, s Vin Mn vn thy bng khung trong lng. L mt, lxoi ca qu hng vn bng bc trong hn. Hnh nh ny thn thng nhkhi c ngi nhc n b tre, con sng u lng. Hn na hai ting lc loi ni ln thn phn ca k khng nh nh cy mt cy xoi xa vn, xa niln ln. Nh s cht nh n nhng cy xoi, cy mt trn cha Linh Quang

ni ni Xun i tnh Ph Yn. Cha Linh Quang ni ting l mt ngidanh lam c thng cnh p. Ni Xun i nm pha Nam huyn ngXun, ni tip t Thch Lnh chy xung, ni g lin tc, lng xm ni di,rung vn xen trn. Cha Linh Quang cn c danh l cha Trng, v trn ni phn nhiu mang sc trng. Trong sn cha v quanh cha c gingxoi tng rt ngon. V mng, tht d v hng thm. c im l clu, hng khng phai v v vn thm.

Trc y ging xoi ny hng nm phi em v Hu cng vua. Cho nnxoi trn cha b chc sc trong lng qun l. Khi ma xoi c tri, cc phu

dn phi tc trc ti cha canh gc. H phi m tng n xoi lc mitng tri v chm nom cho n khi xoi gi mi lm l hi tri v dngnga ch xoi trong cc gi tre xoi cng vi l su ng n khi v tiHu th xoi va chn vng da. Do c bo v nghim nht cho nn tuycha c danh l c xoi qu song nh cha khng bao gi c hi tri cngdng Pht trong cc ma xoi. Tuy nhin nm no cha cng c tri xoi cng. l khng r nguyn nhn no khi ma xoi c hi sch dng


46/116

vua th trn cy xoi lun lun cn st li nhng tri chn vng mt thngkhng bao gi c thy. m trc , s c nh cha sau tun kinh mra ng ni hin cha. Bng mt mi hng xoi chn du du thong n.Sao trn tri nh sng t thm, gi hiu hiu thi nh.

Sng hm sau, thc dy sm, s c ra ng di gc xoi a mt nhn lncnh cao, th bng nhin thy thp thong trong cnh l ti xanh nhp nhynh vng dao ng. Nhn ln cy th s c trng thy mt chm xoi chn

ang ong a trc gi. V t y hng nm sau ngy hi xoi hin vua,ch t trn cha li ua nhau quan st cnh xoi v nht l m mquanh qun bn gc xoi ch i hng xoi thong n. Nhng ngic tm lng m o th cho l tm lng che ch vt qu ca t dngcho Pht. K c tm lng thc t th bo rng l tm lng thnh knh canhng ngi canh gi c khi hi tri st li trong m l xanhrm cho cha v phi i n khi xoi chn, mu vng mi l ra v hngthm ca xoi mi bo thc cho nh cha tm hi dng Pht. Nh cnhng tri xoi cn st li m ging xoi trn cha Trng mi c nhnrng ra khp vng ni Xun i. Tuy xa cha, song ting ngon ca xoi

Trng vn lu truyn trong nhn gian mi mi.

Sau khi n nh ch n trn Hn , s Vin Mn nh n ging xoi nicha Trng nn c mt c nguyn l s trng u tin trn hi o nyging xoi qu ca qu hng. Nhn mt chuyn v thm qu nh, bngcch thp tng mt ghe thuyn bun thng phm, i t bn C Lao vSng Cu, nh s tho c nguyn.

Thuyn ri bn vo bui chiu thng ba m lch. Gi nm thi hiu hiu,thuyn ra khi trong tri quang my tnh. Trn thuyn ch c v s v ngthng gia c tim bun ngay di chn ni Sinh Trung. Tnh c m nh skhi i lm, bit c v thng gia c chuyn ghe v Ph Yn nn tin cho sVin Mn bit v nh s n xin c thp tng.

Thuyn cng bum ra khi, xui theo chiu gi i thng mt mch n sngth cp bn Sng Cu. Trong thi gian thuyn ct hng v mua hng, nh s


47/116

ln ng v thm cha Bo Sn ri gh cha Linh Quang xin muaht xoi ging. Nh cha biu tng c 14 ht v mt cy ra dy bn dng trong vic pht hoang. Thnh cng trong vic c c ging xoi c

bit, v nht l c s c v nng nhit ca ch tng ni cha Linh Quangv nh khai hoang lp t trn hi o Hn , s Vin Mn hm h trli Sng Cu theo thuyn v Nha Trang. i v v ch c 5 ngy m. Mivic m xui nh con thuyn thun gi.

S Vin Mn em mi bn ht xoi vo trong mt bn t ni ang ncti cha K Vin Trung Ngha. Ti ni y s y nc ti, bng mtv c s chm sc ca m gi ca s mi khi s bn trn hi o. Ktqu rt kh quan l c mi ht u ny mi mm non xanh tt. V nh s em ht xoi ny mm ln Hn .

Sng hm nay, khi em nc ti n khu m ht xoi th nh s pht hinra 14 ht xoi m r. Mi ht xoi u c mt r di, trng mut to bngmt a, cm su vo lng t. Hm qua s kin ny cha c. Th m chtrong mt m mi vic xy ra. Thin nhin tht l k l. Khi ta ch tmth khng nhn thy, m khi ta h hng l l i pht th hin tng li hinra. Trong vn hoa i lc ta bn vic khng ch n th bng mt hm tathy c khm hoa y n hoa. Cng nh c nhiu khm hoa ta cha kpthy n th hoa n y cnh.

Nhng r xoi m xung t song mi n mi hm sau hai l xoi

mi thot ra khi ci v cng kh.. Cy xoi con thnh hnh trn vn .Mi cy xoi con li c em trng vo mt chic gi mm b. Chic giny c an bng tre c nhiu l dng eo vo mm con b mi khi ira ng trnh vic b n la khi i ng. i khi gi c an bng dymy c c bn cao. ln ca thn gi ch va kht vi chic mmca con b v c eo vo mm bng mt si dy my qun ngang quagia hai sng b.

thn qu khi m cy ging, ngi ta thng dng gi ny tin vic dichuyn v nht l tin dng khi cy ln th c th em trng lun vicy khi phi bng cy v nh gi c nhiu l nn r cy thoi mi mc tnhin. V v lm bng tre nn rt chng mc mi khi c chn xung t.

H trng xoi c chun b t lu. l nhng ci h c o tinhng v tr thch hp: nhiu t t v gn cc tng to. Nh vy trnh cc cn gi ma d di trn o mi khi ma dng bo thng chn


48/116

thng mi. Mi h rng hn mt mt ng knh v su n na mt. Mti ch bn di l mt tng ln, khi li phi di chuyn v tr trngn mt ch khc. Kh khn nh th cho nn mi ngy ch o c mt hm thi.

Ba thng sau th 14 cy xoi c trng trong nhng h xoi khp vngtrn o. Phi cn n s chm sc hng ngy ko di n hai nm, 14 cyxoi mi chc chn c sng trn Hn . Tuy nhin trong khong thigian ny v thiu nc nn xoi ch pht trin theo ma ma v v bn di tng nhiu nn sau mt thi gian cho tri c vi nm th a s cy xoi cht dn. Hin cn li duy nht l cy xoi nm trn khu t gn nncha. Tn xoi ta rng ti mt xum xu. Hng ngy nh s k gh b nmdi gc cy mt nhn ra b lng nh v qu hng Ph Yn, ni cvn xoi Trng (mc d nay khng cn na). Nm di tn xoi, nhn

nhng cnh l lao xao trong nn tri xanh cao rng, lng nh s c m msng li nhng thng nm c nhng bui tra h nm di bng xoi nicha Linh Quang Trng.

Cy xoi trn Hn ny mi nm ra mt ln tri, hng v tri chn vncn ng cht thanh ngt ca cha xa mc d tri nh hn, t sai hn songvn cn hnh dng ca nhng tri xoi c em v Hu dng ln vuang thin. a s tri ca cy xoi ny u c dng ln cng Pht v emv cc cha ln nh Long Sn, Hi c, K Vin v.v.. cc ni ny tngcu mang nh s Vin Mn.

Khi cc cy xoi gc Trng Ph Yn cht, nh cha c cc Pht tmin Nam cung cp cho ht ging xoi ct Ha Lc trng thay th. Tuynhin kh hu v th nhng y khng c thch hp cho nn gingxoi Ha Lc ch c tn ch t tri. y l s trng hp vi s nguyn canh cha. Trng cy cho bng mt. Nhng cy xoi phng Nam tuy trikhng thm ngt nh xoi Trng song vn ta tn che mt o chng.Trng xoi trn hi o s Vin Mn ch c mt ao c l c bng mt trnhoang o ny v nu c c ma tri th trc l cng Pht sau l

chia cho chng sinh. Du khch mi ln thm ving o u c c mtcm gic lng lng khi t mnh ong a trn chic vng ct tn ten digc xoi. Ni nh qu hng Ph Yn c ru yn di bng xoi trnhoang o v lm du i lng thng nh qu nh ca nh s sng mtmnh.


49/116

Nhng cy xoi trc y ch mc chung quanh cha m by gi ctrng lan xa ven dc theo cc con ng trn o.

---o0o---

Tri gia bin khi

Thng by nm nay, ma thu sm v cng nhiu my trn vm tri. ChaK Vin Trung Ngha chun b l Vu Lan sm hn mi nm. Cc v chtng, ni u c phn cng chun b tng l. S Vin Mn tuy c cha TTn song vn hng v phc v tng l nh mi nm. Bui hp hm nay c

phn chi tit nn gi vn bui hp c phn tr hn mi chiu.

Tri ti mt, nh s mi n c gian lu nh ca gia nh anh Su SiGn trn b vnh Hn . Anh Su cho thuyn i th li. Nc triu dng cao. Khng cn ngi a qua o, s Vin Mn nh phi t tcdng mt chic thng xp bi sang. l mt chic thng ln ng int ca qun i ph thi em ra bn ch m Nha Trang. Thng vungvc mt mt vung, c b cao 5 tc. Thng ngy s Vin Mn gi tmxp ni lu ca v chng anh Su. Mi khi qua o khng c th s lidng tm xp ny thay cho thuyn ch vt liu gia dng nh go, rau,v.v..Khng bao gi s dm leo ln ngi trn tm xp v s h hao. S lunlun li di nc v y tm xp tri i.

Hm nay trn tm xp c ch thm mt ci can ng nc 20 lt v hainhnh chui, qu ca cha Sinh Trung. Sau khi cn thn cht vo tmxp cng vi qun o s Vin Mn y thuyn ra xa b. Ma ny binthng c nhng cn gi lc t b thi ra. Bin khng c sng cao song mt

bin y con sng. Nng theo con gi, nh s y tm xp thun dng trimau ra Hn . Bng nhin mt cn gi lc t b thi mnh cun theochic thuyn xp ra hng bin khi. Khng th no chng chi c vicn lc nh s nh bu cht ly tm xp mc cho cn lc thi ngi vvt tri theo lung gi. Ban u nh s tng mnh v thuyn ch b cun i

xa b trong chc lt ri s tm cch bi vo Hn , nhng sau mt gi vtln vi cn lc nh s pht hin ra mnh qu xa b. Bng n in ngni b bin Nha Trang khng cn l m trong m .


50/116

Bn mt, bin mnh mng. Trn tri my ging m mt. Bin v tri m mtti tm. Khng bit t bao gi nh s leo c ln chic thuyn xp, ngico ro m ly ci can nc ngt. Tri bin en ti bao la khng bit c

phng hng u l b, u l chn tri. Mt bin yn lng, khng gian tien, khng mt ting sng, khng mt hi gi. Nh s c cm tng nhmnh ang trong mt vc thm. c yn lng nh s bt u tngkinh. V trong m tm ti nhng li kinh trong kinh T Bi bng nhin sngchi nh mt dng sng trn y nh sao. Hon ton m mnh trong cu

kinh nh s bng nhin thot ra ngoi cnh tng en ti ca m en vlng c an nhin nh ang ngi c kinh khuya trn hi o Hn .Lng khng mt cht lo s, nh s tin tng s cu gip ca c QunTh m B Tt. Trn bu tri my tan v mun v sao lp lnh. Ni chntri hng ng ng sng. Nh s nh hng c phng tri. Nhnv hng t lin vn thy m mt khng mt bng ni, ch nhn thy mtmu xanh bt ngt. V khng nhn thy bn b nn nh s bit rng mnh tri git cch b kh xa v by gi ch cn hy vng c mt chic thuynnh c no i ngang qua trng thy v cu vt ln.

Tin tng vo s ph tr ca c t bi Qun Th m B Tt, s Vin Mnlo chun b cho cuc i ch c cu vt gia bin khi. Trc tin, skim sot li chic can ng nc. Nc vn cn y nguyn vn. Th nl hai ni chui mc vng da. Vn sng khc kh v kim c trn hio nn vi lng nc v thc n ny s c th sng trn mi ngy giatrng dng bao la. Nng gia bin khi du dng hn nng trn hoang oHn . Ni nng ca tri hp cng nng ca t, ca nung t conngi. Kh nng hng hc t trn tri xung, ht t di t ln v nhng trn mt . Gia trng dng ch c nng nng ca mt tri, ci nng

nh c mu bin xanh bao ph, c gi bin xua ui du dng. Chonn, nh s yn ch l mnh c th chu ng c trong mt khong thigian di. Ci s duy nht l bo t, phong ba. Gia trng dng trong snggi thn con ngi nh bo bt, nh mng manh. Tuy nhin nim tin ni s

phn, ni s hng cu gip ca ng t bi Qun Th m B Tt lm chotm nh s c an nh.


51/116

Cng vic chng nng c bt u bng vic ci ly tm o dng lmtm che u, che mt. Che lng th dng chic qun. Nh vy, s c thngi hng gi trn chic thuyn b t mc cho gi thi thuyn tri i. Khi mi chn th s nh nhng tho b qun o qun quanh ngi ri nhnhng chui mnh xu

nguoi ganh nang - quach giao

Documents