new artwork to follow - boekdb · cuckoo cheating by nature nick davies with drawings by james...

Nick Davies

De koekoekVals spel van de natuur

Vertaling Nico Groen

CUCKOOCheating by Nature

Nick Davies

With drawings by James McCallum

new artwork to follow

9781408856567 Cuckoo (195i) 4th pass.indd iii 24/09/2014 15:19:28

Vertaald door Nico Groen

Uitgeverij Atlas ContactAmsterdam/Antwerpen

De koekoek.indd 3 | Elgraphic - Vlaardingen 19-01-16 08:46

Copyright © Nick Davies 2015

© 2016 Nederlandse vertaling Nico Groen

Oorspronkelijke titel Cuckoo. Cheating by Nature

Oorspronkelijke uitgeverij Bloomsbury

Omslagontwerp Melle Hammer

Omslagbeeld Elwin van der Kolk

Met illustraties van James McCallum

Foto auteur © Seb Chandler

Typografie binnenwerk Elgraphic bv, Vlaardingen

Drukkerij Wilco, Amersfoort

isbn 978 90 450 3007 4

d/2016/0108/507

nur 435

www.atlascontact.nl


Voor Tim BirkheadInmiddels veertig jaar vrienden


Inhoud

Voorwoord 9

1 Een koekoek in het nest 192 Hoe een koekoek eieren legt 373 Wicken Fen 574 Voorbode van de lente 715 De koekoek uithangen 916 De eierwedloop 1117 Handtekeningen en vervalsingen 1298 Bedrieger in vele gedaanten 1499 Een vreemd, afschuwelijk instinct 16110 Bedeltrucs 18511 Gastouders kiezen 19912 Een overwoekerde oever 22113 Steeds minder koekoeken 23514 Onze veranderende wereld 253

Noten 264Dankwoord 277Register 280


Male cuckoo calling, having just displaced another male from a favourite perch. Wicken Fen, 21 June 2014.

9781408856567 Cuckoo (195i) 4th pass.indd viii 24/09/2014 15:19:28

Roepende mannetjeskoekoek die zojuist een ander mannetje van zijn favoriete zitplaats heeft verjaagd.

Wicken Fen, 21 juni 2014.


9

Voorwoord

Kóé-koek... kóé-koek...

Wanneer koekoeken terugkeren uit hun overwinteringsgebied in Afrika is de van ver hoorbare roep van het mannetje een welkome voorbode van de lente. Al eeuwenlang is die roep een teken dat er een einde komt aan de koude, donkere winterdagen en beurt hij ons op met het vooruitzicht op een nieuw groeiseizoen en de te-rugkeer van de warme zon. Het oudste lied in het Engels, dat dateert van ongeveer 1250, is de ‘Cuckoo Song’, het koekoekslied:

Sumer is icumen in,Lhude sing cuccu,Groweth sed, en bloweth med,And springeth the wode nu,Sing cuccu!

(De zomer is in aantocht.Zing luid, koekoek.Het zaad groeit, de wei bloeit,en de bomen krijgen blad.Zing, koekoek!)

Voor de vroegste verwijzing naar de koekoek in de Europese litera-tuur moeten we 2500 jaar terug in de tijd, naar het Griekenland van


10

ongeveer 700 v.Chr. Hesiodus noemde toen als beste tijd om te be-ginnen met ploegen het moment waarop de komst van de kraan-vogels de winter aankondigt (half november), maar dat het anders beter is om de voortekenen van de lente af te wachten, namelijk wanneer de eerste koekoeken beginnen te roepen (in maart). Het leefgebied van de koekoek strekt zich uit over twee vijfde van het landoppervlak van de aarde, van heel Europa (IJsland uit-gezonderd), oostwaarts via Azië en Siberië tot Japan en zuidwaarts tot en met de Himalaya, China en Zuidoost-Azië. Koekoeken in het westelijk deel van dat gebied overwinteren in Afrika ten zuiden van de Sahara, die in het oostelijk deel in Zuid-Azië. We kunnen ons voorstellen dat koekoeken elk voorjaar in gol-ven naar het noorden trekken, dwars door de gematigde luchtstre-ken van de Oude Wereld heen. In veel talen ontleent de koekoek zijn naam aan zijn roep, zodat de koekoeken hun eigen komst aan-kondigen. In Europa komen ze in maart aan in het Middellandse Zeegebied:

‘cuco’ in Spanje en Portugal, ‘cuculo’ in Italië, ‘koúkos’ in Grie-kenland...

Ze trekken verder door Midden-Europa:

‘coucou’ in Frankrijk, ‘Kuckuck’ in Duitsland, ‘koekoek’ in Ne-derland en België, ‘kukulka’ in Polen, ‘kakukk’ in Hongarije...

En ze komen tussen half april en mei aan in Noord-Europa:

‘cuckoo’ in het Verenigd Koninkrijk, ‘käki’ in Finland...

De golven trekken ook door Azië:

‘guguk’ in Turkije, ‘gugoo’ in Azerbeidzjan, ‘kuku’ in Kasjmier, ‘pug-pug’ in Nepal, ‘akku’ in Bhutan.

In dat uitgestrekte gebied met bos en open landschap wachten de mensen waarschijnlijk al sinds het moment waarop onze voorou-


11

ders vanuit Afrika naar Eurazië trokken, duizenden jaren geleden, elk jaar op de roep van de koekoek, wanneer de lente begint. In Groot-Brittannië werd de roep van de koekoek altijd met gene-genheid onthaald en drukte het dagblad The Times tot 1940 zelfs elk jaar ‘eerste koekoek’-brieven af. In de slag om de eerste te zijn bracht het sommige briefschrijvers tot al te enthousiaste beweringen:

Van de heer Lydekker, lid van de Royal Society.6 februari 1913. Onder het tuinieren hoorde ik vanmiddag een vaag geluid dat me ertoe bracht mijn assistent-hovenier, met wie ik aan het werk was, te vragen: ‘Was dat een koekoek?’ Bijna onmiddellijk daarna hoorden we twee of drie keer de dubbel-klank van een koekoek... Het was zonder enige twijfel de roep van een koekoek.

Zes dagen later schreef de heer Lydekker opnieuw:

12 februari 1913. Het spijt mij u te moeten mededelen dat ik, evenals vele anderen, volledig misleid ben inzake de kwestie van de vermeende koekoek van 4 februari. Het geluid was afkomstig van een arbeider van een metselaarsfirma die werkzaam was in de buurt vanwaar het geluid werd gesignaleerd. Ik heb deze werkman gesproken, die beweert dat hij met zijn nauwkeurige nabootsing van de roep van de koekoek, dewelke hij zonder de hulp van enig instrument weet voort te brengen, in staat is der-gelijke vogels van over aanzienlijke afstanden te lokken.

Toch waren niet alle vroege waarnemingen onjuist. In een ander jaar leidde een soortgelijke brief, waarin eveneens een waarneming in februari werd geclaimd, tot een sceptische reactie van een voor-aanstaande ornitholoog. Twee dagen later ontving hij per post een pakketje met een dode koekoek erin. Het regelmatige ritme van de koekoek door het seizoen heen wordt bezongen in een lieflijk kindergedichtje van Jane Taylor (1783-1824), dat een eeuw later op muziek werd gezet door Benjamin Brit-ten en nog altijd in heel Engeland enthousiast op scholen wordt ge-zongen:


12

Cuckoo, cuckoo...What do you do?In April, I open my bill.In May, I sing night and day.In June, I change my tune.In July, far, far I fly...In August, away!I must.

Achter die goede tijdingen gaat de donkere keerzijde van deze boodschapper schuil. Voor veel vogelsoorten is de koekoekeninva-sie in het voorjaar allesbehalve lieflijk, laat staan reden tot vreugde. De dichter Ted Hughes bespeurt een waarschuwing in de roep van het mannetje:

Vuige eerste roep die, als een gestolen kus,Beroering veroorzaakt.

Het is echter de veel minder bekende, naargeestige roep van de vrouwtjeskoekoek die duidelijk maakt dat ze ‘het’ heeft gedaan. Elke keer dat ze een ei legt laat ze in triomf een akelig gekakel ho-ren, want de vrouwtjeskoekoek is de meest geduchte oplichtster uit de natuur. Ze brengt nooit eigen nageslacht groot. In plaats daar-van legt ze eieren in het nest van andere vogels, telkens één in een nest van één gastouderpaar. Zodra een koekoeksjong ter wereld is gekomen, werkt het de eieren en de jongen van de gastouders het nest uit. Elke zomer dumpen jonge koekoeken op die manier de eieren en kuikens van miljoenen vogels. Heeft een koekoekskuiken het nest eenmaal voor zichzelf opgeëist, dan krijgt het zijn gast- of pleegouders met list en bedrog zover dat ze hém grootbrengen in plaats van hun eigen nageslacht. Voor mij als bioloog en wetenschapper is de roep van de koe-koek niet alleen maar de voorbode van de lente. Hij is een uitnodi-ging om een onopgelost raadsel te onderzoeken: hoe komt de koe-koek weg met zulk misdadig gedrag?


13

preface xiii

For me, as a naturalist and scientist, the call of the cuckoo is not only a harbinger of spring. It’s an invitation to solve an enduring puzzle: how does the cuckoo get away with such outrageous behaviour?

I have been a bird watcher all my life. I was born in the village of Formby, some 15 kilometres north of Liverpool on the coast of northwest England. One of my earliest memories is of putting out food for the birds in the garden at home and the thrill of a close view of a male chaffi nch from a makeshift hide of wooden chairs. I must have been about six at the time, and I had never seen anything so beautiful. I became hooked for ever. Every autumn, pink-footed geese would arrive from their Icelandic breeding grounds to winter on the farmland behind the village. Skeins fl ew over our house at dusk on their way to roost and, when they became disoriented on foggy nights, I lay in bed marvelling at their cries.

I have no idea where this early passion for natural history came from; my parents encouraged me, but neither they nor my siblings (two younger brothers and a younger sister) developed this obsession. By the age of nine I was keeping neat records of the species I had seen. My fi rst notebook lists 137 bird species for the year and has an entry for 1 May: ‘Cuckoo calling, fi rst of the summer!’ – the exclamation a mark of my excitement. Perhaps I was already imprinted on cuckoos and the wide skies of the open countryside back in those boyhood days.

During my teenage years I began to learn that there was more to natural history than simply making lists of what I’d seen. Two books in particular inspired me: The Life of the Robin

9781408856567 Cuckoo (195i) 4th pass.indd xiii 24/09/2014 15:19:29

Ik kijk al mijn hele leven vogels. Ik ben geboren in het dorp Form-by, ongeveer 15 kilometer ten noorden van Liverpool, aan de noordwestkust van Engeland. Een van mijn eerste herinneringen is dat ik thuis de vogels in de tuin te eten gaf en opgewonden vanuit een met houten stoelen in elkaar geflanste schuilplaats een man-netjesvink van dichtbij zag. Ik zal een jaar of zes zijn geweest en had nog nooit zoiets moois gezien. Ik was voor de rest van mijn leven verkocht. Elk najaar kwamen vluchten kleine rietganzen vanuit hun broedgebied in IJsland naar het weidelandschap achter ons dorp om er te overwinteren. In de schemering vlogen ze op weg naar hun slaapplaats over ons huis, en als ze op mistige avonden gedesoriënteerd raakten, lag ik me in bed te verwonderen over hun roep. Ik heb geen idee waar die vroege passie voor de natuur vandaan komt; mijn ouders stimuleerden me, maar zij noch mijn twee jon-gere broers en mijn jongere zus hadden dezelfde obsessie. Toen ik negen was hield ik nauwkeurig bij welke vogelsoorten ik had ge-zien. Mijn eerste notitieboekje telt voor dat jaar 137 vogelsoorten. Bij 1 mei staat: ‘Roep van een koekoek, de eerste deze zomer!’ Het uitroepteken geeft aan hoe enthousiast ik was. Waarschijnlijk was ik als jongen al gefascineerd door koekoeken en door de weidse hemel boven het platteland. In mijn tienerjaren begon ik te beseffen dat biologie meer was dan alleen lijstjes bijhouden. Van de boeken die ik las inspireerden er twee me het meest: The Life of the Robin (‘Het leven van het roodborstje’) van David Lack en The Herring Gull’s World (‘De we-reld van de zilvermeeuw’) van Niko Tinbergen. Voor het onderzoek dat Lack in de jaren dertig deed in Darting-ton, in het zuiden van Devon, ringde hij roodborstjes met gekleur-de ringen. Daardoor kon hij afzonderlijke exemplaren onderschei-den en hun hele leven volgen. Ik begon de wereld te bezien als door de ogen van een vogel en te beseffen met welke problemen vogels te maken kregen wanneer ze zich moesten verdedigen, voedsel en een partner moesten zoeken, nageslacht grootbrengen, roofdieren ver-


14

mijden enzovoort. Ook maakte ik kennis met de wetenschappelij-ke methode om je steeds opnieuw af te vragen waarom een dier zich op een bepaalde manier gedraagt. Ik was helemaal weg van de onderzoeksbenadering van Niko Tinbergen. Hij liet zien dat vogels op eenvoudige stimuli in hun omgeving reageren. Een volwassen meeuw broedt elk ei uit dat in zijn nest wordt gelegd, zelfs al verschilt het qua omvang en kleur van zijn eigen eieren. Een hongerig meeuwenkuiken pikt in de hoop op een uitgebraakt maal zelfs in een kartonnen model van de snavel van een volgroeid dier. Ik begon te dromen van een bestaan in de buitenlucht, waar ik vogels en de natuur kon bekijken en me erover kon verbazen. Later, toen ik in Cambridge biologie studeerde, fietste ik vaak naar Wicken Fen, een veengebied 15 kilometer ten noordoosten van de stad. Daar zag ik mijn eerste koekoeksei, in een kleine-kare-kietennest, en zag ik de karekieten hun uiterste best doen het koe-koekskuiken te voeden. Misschien bezegelde die ervaring wel mijn lot, want toen ik tegen de dertig liep en naar Cambridge terugkeer-de om er college te geven en onderzoek te doen naar diergedrag en ecologie, moest ik weer aan de koekoek denken en begon ik me af te vragen hoe hij zijn gastouders om de tuin weet te leiden. Natuurlijk, dacht ik, werkten de gastouders elk koekoeksei dat ze vonden hun nest uit. Als dat het geval was, zouden koekoeken mis-schien eieren ontwikkelen die moeilijk te herkennen waren omdat ze er precies zo uitzagen als de eieren van hun gastouders. Wat moesten die vervolgens beginnen? Zouden ze gedoemd zijn voor altijd en eeuwig koekoekseieren te accepteren of zouden ze tactie-ken ontwikkelen om zich te verweren? Het begon me te dagen dat het een uitgelezen kans was om dergelijk natuurlijk bedrog te bestu-deren met als mogelijke uitkomst de ontdekking van een ‘wapen-wedloop’ waarin afweerstrategieën van de gastouders en het bedrog van de koekoek zich in samenhang met elkaar ontwikkelden. Samen met collega’s heb ik die evolutionaire strijd tussen koe-koeken en gastouders de afgelopen dertig jaar bestudeerd. Het doel van dit boek is de lezer mee te nemen op een reis die laat zien hoe de afweer van de gastouders en het bedrog van de koekoek zich als gevolg van de evolutie hebben ontwikkeld. Ik hoop dat het leest als


15

een detectiveverhaal met de natuur in de hoofdrol, want we ont-hullen de trucs die koekoeken erop na houden om door de verde-diging van hun gastouders heen te dringen, eieren te leggen en hun gastouders zover te krijgen dat ze hun kuiken voeden. Zoals een speurder details moet bestuderen om een misdaad op te lossen, zo moet een bioloog nauwgezet het gedrag van koekoeken, de kleur en de tekening van koekoekseieren en de bedelroep van koekoeks-kuikens observeren om erachter te komen hoe deze vogel zijn gast-ouders om de tuin leidt. Soms zullen we het spoor van de koekoek simpelweg volgen door goed te kijken. Maar koekoeken zijn stiekem, dus hebben we ook het gereedschap van de forensische wetenschap nodig, zoals dna-technieken en satellietvolgsystemen. We zullen enkele schokkende ontdekkingen doen wanneer we kennismaken met de vernuftige en vaak meedogenloze methoden die koekoeken erop na houden om hun gastouders te misleiden en te manipuleren. Dat bedrog is niet uitsluitend voorbehouden aan volwassen koekoeken; enkele van de meest geslepen trucs zijn die waarmee koekoeksjongen pleegouders zover krijgen hen te voeren. Ik wil niet alleen laten zien hóé koekoeken zich gedragen, ik wil ook uitleggen waaróm ze dat doen. Daarvoor moeten we ons afvra-gen hoe het kan dat de trucs waarmee koekoeken hun gastouders voor de gek houden zoveel succes hebben. Voor dat deel van ons onderzoek moeten we onze waarnemingen laten leiden door hypo-theses. We zullen daarom Tinbergen volgen en onze ideeën, onze vermoedens, toetsen aan de hand van veldonderzoek. Zo zullen we met behulp van verschillend gekleurde modeleieren onderzoeken waarom gastouders een koekoeksei als eigen ei accepteren. Experi-menten met opgezette koekoeken helpen ons erachter te komen waarom een vrouwtjeskoekoek snel moet zijn als ze een ei in een gastoudernest wil leggen. In de buurt van een nest opnames van piepende kuikens afspelen laat zien dat jonge koekoeken hun pleeg-ouders doeltreffend met hun bedelroep in de luren leggen. Zulke experimenten leveren vaak verrassende inzichten op en laten soms zien dat onze hypotheses niet kloppen en ons op een nieuw spoor vol ontdekkingen zetten. Wicken Fen is de afgelopen dertig jaar mijn ‘buitenlaboratori-


16

um’ geweest. Het heeft iets obsessiefs als je koekoeken zo lang in één gebied bestudeert. Maar elk voorjaar raak ik weer even enthou-siast door de eerste koekoekenroep van het jaar, en omdat de schit-terende beelden en geluiden van de natuur nauwelijks te bevatten zijn, is elke zomer weer een verrassing. Ik hou van Wicken Fen in al zijn verschijningsvormen: het nimmer verstommende geluid van het riet in de wind en de verschillende bloemen die na elkaar in het seizoen uitkomen, van de bleekroze pinksterbloem die bloeit wan-neer de eerste koekoeken in april arriveren, de gele lis en de rode brede orchis die in mei en juni bloeien, wanneer de koekoeken hun eieren leggen, tot de paarse kale jonker en de roomkleurige moe-rasspirea in juli, wanneer de volwassen koekoeken weer naar Afri-ka terugkeren. Ik heb geprobeerd het plezier van een nieuwsgierige veldbioloog over te brengen, en daardoor is de sfeer van het veen nadrukkelijk in dit boek aanwezig. Elk jaar levert weer nieuwe ont-dekkingen op, die op hun beurt tot nieuwe vragen leiden, dus ook de wetenschap wordt telkens vernieuwd. Onze reis kent geen ein-de. Ons speurwerk voert ons echter tot ver buiten Wicken Fen. We bestuderen koekoeken en hun gastouders niet alleen in het Ver-enigd Koninkrijk, maar ook op het vasteland van Europa en hele-maal tot in Japan. We zullen zien dat evolutionaire veranderingen meedogenloos zijn. In sommige landen komen koekoeken nieuwe gastoudersoorten tegen, die nog maar net zijn begonnen afweer-tactieken te ontwikkelen. We zullen ook kennismaken met in iso-lement levende gastouderpopulaties waarop niet langer wordt ge-parasiteerd en die daardoor hun afweermethoden kwijt beginnen te raken. Het zijn spannende voorbeelden van evolutie in actie, een stukje van Darwins ‘overwoekerde oever’, waar dieren en planten voortdurend evolueren om de veranderingen te kunnen bijbenen die zich voordoen bij hun vijanden en concurrenten. We reizen ook naar Afrika en Australië als we op zoek gaan naar koekoeken-soorten die al veel langer geleden de strijd met hun gastouders heb-ben aangebonden en waarvan het bedrog en het verweer nog ver-nuftiger zijn. De natuur is telkens weer een bron van verrassingen en wonderen. Het verhaal heeft bovendien een menselijke kant, want het gaat


17

over ons veranderende beeld van de natuur: van de verbijstering van al diegenen uit voorbije eeuwen die maar moeilijk konden be-grijpen waarom de Schepper een dier had voortgebracht dat geen enkele genegenheid voor zijn nageslacht toont, tot hedendaagse onderzoekers die geboeid zijn door de gevolgen van de evolutie. We brengen een eerbetoon aan vroege natuurvorsers die met hun ontdekkingen de basis legden voor het huidige koekoekenon-derzoek. Onder hen Aristoteles, die meer dan 2300 jaar geleden al wist dat koekoeken eieren in nesten van andere vogels leggen; de zestiende-eeuwer William Turner, die het eerste boek over Britse vogels schreef; John Ray uit de zeventiende eeuw en Gilbert White uit de achttiende, die zich allebei verbaasden over de parasitaire ge-woonten van de koekoek; Whites tijdgenoot Edward Jenner, wiens eerste, gedetailleerde beschrijving van een koekoeksjong dat gast-oudereieren en -kuikens het nest uit werkte alom tot verbijstering en ongeloof leidde; Charles Darwin, Alfred Russel Wallace en Hen-ry Walter Bates, die in de negentiende eeuw over evolutie nadach-ten en briljante veldbiologen waren; Alfred Newton, die aan het einde van de negentiende eeuw schreef over verschillende koekoe-kenrassen met een eigen gastoudersoort; Edgar Chance, een gepas-sioneerde eierverzamelaar uit het begin van de twintigste eeuw die ontdekte hoe koekoeken eieren leggen; en tot slot Charles Swynner-ton, ook uit het begin van de twintigste eeuw, die met zijn onder-zoeken naar Afrikaanse koekoeken en hun eieren geldt als pionier. Ik beschouw ze allemaal als helden, maar koester een speciale band met twee van hen. In 1530 werd William Turner benoemd tot fellow, wetenschappelijk staflid, van het Pembroke College in Cam-bridge, het college waaraan ik heb gestudeerd en waarvan ik zelf sinds 1979 wetenschappelijk medewerker ben. Turners boek over vogels, dat in 1544 verscheen, is voorzien van een ‘Peroratio aan de lezer’ waarin hij een verandering in onze kijk op de natuur aankon-digt, van de kritiekloze aanvaarding van folklore tot zuiver weten-schappelijk onderzoek:

Mijn boekje bevat meer gissingen dan rotsvaste zekerheden. [...] Het kwam me voor dat het van grotere voorzichtigheid getuigt en beter past bij een onderwerp dat ingewikkeld is en nog onvol-


18

doende is bestudeerd om het al twijfelend en speculerend te be-naderen en het aldus te onderzoeken, in plaats van overhaast en arrogant over ongewisse kwesties te oordelen.

Ik heb andere beslommeringen over koekoeken dan Turner bijna vijfhonderd jaar geleden, maar hoop dat ook mijn boek doortrok-ken is van het besef dat we vragen moeten stellen over de natuur, maar tegelijk moeten erkennen dat we niet alle antwoorden weten. De tweede die tijdens het schrijven van dit boek over mijn schou-der meekeek is Alfred Newton, voormalig hoogleraar vergelijkende anatomie aan de University of Cambridge. Toen hij in 1907 stierf, liet hij zijn statige oude bureau na aan de faculteit Zoölogie, waar ik het grootste deel van mijn leven heb gestudeerd en les heb gegeven. Ik geniet het voorrecht het in mijn werkkamer te hebben staan. Zo komt het dat ik dit boek heb geschreven aan hetzelfde bureau als dat waaraan Newton ruim honderd jaar geleden over koekoeken schreef. Tegenwoordig staan er geen ‘eerste koekoek’-brieven meer in The Times. Zou dat wel het geval zijn, dan zou het daarin gaan over de stilte, over de vraag waar de koekoeken zijn gebleven, want in de afgelopen ongeveer vijftig jaar is hun aantal dramatisch geslonken. Ik hoop dat de lezer het aan het einde van de reis met me eens zal zijn dat het dubbel zo treurig is dat ze verdwijnen: niet alleen raken we onze voorbode van de lente kwijt, maar ook een van de verba-zingwekkendste biologische fenomenen op aarde.


1

Een koekoek in het nest1

A cuckoo in the nest

Reed warbler feeding a cuckoo nestling, 11 days old, with a bill-full of fl ies. Reach Lode, 25 May 2014.

9781408856567 Cuckoo (195i) 4th pass.indd 1 24/09/2014 15:19:29

Kleine karekiet die een elf dagen oude koekoek een snavelvol vliegen voert.Reach Lode, 25 mei 2014.


21

Bestaat er iets wonderbaarlijkers dan de wereld der natuur? Vroeg op een kalme zomerochtend halverwege juli – er staat

geen zuchtje wind – zwerf ik over de oever van een met riet om-zoomde sloot in Wicken Fen, een veengebied iets ten noorden van Cambridge en het oudste natuurreservaat van Groot-Brittannië. Het is een uitgestrekt, vlak landschap; het hemelgewelf omvat me tot aan de horizon als een koepel en wordt in het water weerspie-geld, waardoor ik af en toe het gevoel krijg alsof ik zweef. Het witte doek van een oude windmolen schittert fel in het zonlicht. Een bruine kiekendief verschijnt boven de riettoppen en komt aange-zeild met opwaarts gekrulde vleugels en een jong waterhoen in zijn klauwen. Er liggen verse molshopen van zwarte, turfachtige aarde op het pad: samengeklitte restanten van oude moerasvegetatie. Het veen drijft op een waterbedding, waardoor de grond een beetje deint als ik eroverheen loop. Recht voor me, midden in de sloot, trilt een rietstengel. Precies vanaf dat punt hoor ik een luide, hoge, aanhoudende, trillende roep: ‘tsi... tsi... tsi... tsi...’ Ik kom lang-zaam dichterbij en spreid met een stok van hazelaarhout voorzich-tig het riet. Het geroep verstomt. In de stilte hoor ik de dauwdrup-pels in het water vallen die door de aanraking van mijn stok van de bladeren zijn losgekomen. Verborgen in het duister, halverwege het riet, bevindt zich een kleine-karekietennest. Het is een uit dunne stroken oud riet geweven, keurig kommetje dat aan drie rietstengels ongeveer een meter boven het wateroppervlak hangt. Erop uitge-spreid, de beide vleugels over de rand, ligt een flink koekoeksjong.


new artwork to follow - boekdb · cuckoo cheating by nature nick davies with drawings by james...

Documents