neurotoxiciteit van xtc

Neurotoxiciteit van XTC

Dr. Hylke Vervaeke

Hoe voelt XTC?

Wat is XTC?

• In een XTC-pil of MDMA-poeder zou 3,4-methyleendioxymethamfetamine (MDMA) moeten zitten als werkzame stof

• MDMA is afgeleid van de basisstructuur methamfetamine

Wat is XTC?

MDMA methamfetamine

Wat is XTC?

• MDMA = methamfetamine + extra ringvormige structuur

• extra ringvormige structuur: werking van MDMA fundamenteel verschillend van (meth)amfetamine:

– ter hoogte van de hersenen– effecten die gebruiker ervaart

Wat is XTC?

• MDMA heeft een dubbele werking

• Stimulerend: door de methamfetamine-structuur

• Entactogeen/bewustzijnsveranderend (verliefd, warm, behoefte aan contact en intimiteit): door de extra ringvormige structuur

Acute risico’s

• Kans op ernstige acute schade of overlijden door XTC-gebruik is relatief klein

• XTC draagt slechts in zeer kleine mate bij aan drugssterfte

• XTC en hersenschade???

Hoe werken de hersenen?

hersencel of neuron

Hoe werken de hersenen?

a xo n

sy na p s

Hoe werken de hersenen? neurotransmitter elektrisch signaal

Axon uiteinde Dendriet

receptor

transporter

Neurotransmitters

• Serotonine:

stemming, geheugen en concentratie, impulsiviteit en regelen lichaamstemperatuur

MDMA serotonine

Werking in de hersenen

serotonine elektrisch signaal

Axon uiteinde

Dendriet

serotonine receptor

serotonine transporter

Dieronderzoek• Injectie van 20 mg/kg MDMA tweemaal per dag, gedurende vier

opeenvolgende dagen bij de rat, veroorzaakt schade aan de serotonine-axonen.

•2,5 mg/kg MDMA oraal om de twee weken gedurende vier maanden bij de squirrelaap, veroorzaakt geen schade aan de serotonine-axonen.

•5 mg/kg MDMA oraal eenmalig bij de squirrelaap, veroorzaakt schade aan de serotonine-axonen.

•1,25 mg/kg MDMA oraal tweemaal per dag, gedurende vier opeenvolgende dagen bij de resusaap, veroorzaakt geen schade aan de serotonine-axonen.

XTC en hersenschade

• MDMA is in staat serotonine-axonen te beschadigen

• Meer hersenschade bij proefdieren bij hogere omgevingstemperatuur

• Gebeurt dit ook bij mensen die XTC gebruiken?

Netherlands XTC Toxicity Study (NeXT)

NeXT

• Multidisciplinaire studie

• Academisch Medisch Centrum, Universiteit van Amsterdam

• Universitair Medisch Centrum Utrecht

• Bonger Instituut, Universiteit van Amsterdam

NeXT

• Hersenscans

• Cognitieve en neuropsychologische testen

• Sociale context van XTC-gebruik

• Implicaties voor drugpreventie en educatie

NeXT

• Gebruikers 100+ pillen

• Langdurige gebruikers (gemiddelde leeftijd 45 jaar)

• Prospectieve studie

Gebruikers 100+ pillen

• MDMA beschadigt specifiek serotonine hersencellen in de thalamus

• Thalamus = schakelstation voor zintuiglijke informatie, emotie en controle beweging


• Deze schade komt specifiek door MDMA en is niet te wijten aan gebruik van amfetamine, cocaïne of cannabis

• Vermindering van aantal serotonine-transporters > schade axonuiteinden

• Verhoogde doorbloeding van thalamus (bloedvatverwijding)

Wat betekent dit voor dagelijks functioneren en geheugen???


• Neuropsychologische testen: aandacht, werkgeheugen, visueel geheugen, verbaal geheugen, mentale rotatietaak

• XTC negatief effect op verbaal geheugen, niet op andere testen


• Verbale geheugentest = 15 woordenlijst

• XTC-gebruikers onthouden twee woorden minder dan controlegroep

• Effect specifiek te wijten aan XTC, niet aan andere middelen


• Hoe erg is dat?

• Klinische relevantie?

• Testuitslag binnen ‘normal range’

• Effect wellicht te klein om last van te hebben in dagelijks leven

Langdurige gebruikers

• Oudere (gemiddeld 45 jaar) XTC-gebruikers (888 pillen) vergelijken met polydruggebruikers die geen/weinig XTC gebruikt hebben en niet-gebruikers

• Slechter verbaal geheugen; ook na jaren abstinentie > blijvende schade?

Langdurige gebruikers

• Schade niet erger dan bij jongere gebruikers

• Schade XTC telt op bij verminderd geheugen ouder worden (1 + 1 = 2; dus niet multiplicatief 1 + 1 = 3)

Verschillen gebruikers en niet-gebruikers al van elkaar vóór ze ooit XTC gebruikt hebben en verklaart dát de verschillen?

Prospectieve studie

• 188 ecstasy-naïeven met redelijke kans op gebruik in de toekomst, 1-2 jaar gevolgd

• Ongeveer 60 zijn ecstasy gaan gebruiken gedurende loop studie, gemiddeld 6 pillen (mediaan 2)

• Hersenscans en neuropsychologische testen vóór en na het eerste gebruik

Prospectieve studie

• Geen verschillen in serotonine-transporters op hersenscans

• Milde veranderingen in hersendoorbloeding

• Geen ‘schade’, maar langdurige veranderingen

• Klinische relevantie moeilijk te interpreteren

Prospectieve studie

• Verbaal geheugen 15 woordenlijst

• Testscores van niet-gebruikers nemen toe, ze scoren half woord beter op tweede test (jaar na eerste test) = leereffect

• Bij XTC-gebruikers geen leereffect

• Testscores van gebruikers en niet-gebruikers verschillen niet significant van elkaar

Conclusies?

• MDMA kan serotonine hersencellen beschadigen

• XTC-gebruik heeft een negatief effect op verbaal geheugen

• De scores blijven echter binnen normale range

• Functionele gevolgen veeleer mild

• XTC zeker niet zonder risico

Preventie en educatie

• XTC is niet alleen kommer en kwel

• XTC-gebruikers vinden voordelen groter dan nadelen


• 85% van gebruikersgroep noemt positieve langetermijneffecten, voornamelijk verbetering sociale relaties (49%)

• 45% meldt negatieve langetermijngevolgen, zoals verminderd geheugen (18%) en stemming (8%)


• Er is risicobewustzijn

• Maar dit leidt niet tot stoppen met gebruik

• Meeste gebruikers stoppen echter spontaan rond de leeftijd van 30 jaar


• Preventie en educatie: inzetten op risicobeperking

• Concrete aanwijzingen gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek

• Laat vrienden rol spelen in drugeducatie

NeXT

• Wim van den Brink• Dirk Korf• Nick Ramsey

• Maartje de Win• Gerry Jager• Thelma Schilt

neurotoxiciteit van xtc

Documents