neu eta neu bezalako beste piztia batzuk
TRANSCRIPT
neu eta neubezalako
beste piztiabatzuk
barrenkale 1. ikastunitatea 3. maila ikaslearena
300 pta.
EGILEAK
Proiektuaren arduraduna: Juxto Egaña (HABEko Hizkuntzaren Didaktika arduraduna)Koordinatzaile didaktikoak: Begoña Martinez (HABEko teknikaria)
Sabin Zabala (HABEko teknikaria)Partehartzaileak: Joseba Arbelaitz (Hernaniko Udal Euskaltegia)
Jokin Nazabal (Hernaniko Udal Euskaltegia)Errealizazio didaktikoa: Felix Sainz (HABEko teknikaria)
HABE Erakundeak eskerrak ematen dizkie Hernaniko Udal Euskaltegiari eta Udalari materialgintza proiektuhonetan parte hartzerakoan agertu duten borondateagatik.
Halaber, esker ona luzatu nahi die euskalduntze-alfabetatzegintzan diharduten euskaltegi guztiei, berenesperientzia eta ekarpena baliagarri izan direlako.
Diseinua eta maketazioa: Tita Lorenz eta Marisa Mantxola• Marrazkiak: Marisa Mantxola
Gure esker ona ondoren aipatzen direnei hainbat material eta ideia hartzeko baimena eman digutelako:Aizu aldizkaria:
Zer da fisonomia? 98. zenb.Eskuko marrak nolakoak, zu halakoa. 59-60. zenb.
Artola, Txomin. Izen ala ezizen. In Berriz arte. ElkarEtxeberria, Hasier Beti eskamak kentzen saioa. ETBIturbe, Arantxa 1995 Lehenago zen berandu. Alberdanaia, 9. or.Irune ibarra eta Peñagarikanorekin elkarrizketa. Egunero saioa. ETBJeunet Foutaises laburmetraiaMendiguren Elizegi, Xabier 1998 Gure barrioa 1975. Elkarlanean, 13. eta 60. orr.Rekalde, Paddy 1996 Aizu Paddy! AEK, 27. or.Salako lehioa Euskadi Irratia 1999-06-03Xabier Euzkitzerekin elkarrizketa. Sikofonia saioa. ETB. 1999-03-04
Era berean, argazki batzuk erabiltzen utzi digutelako eskerrak eman nahi dizkiegu ondoko lagun, elkarte etaerakundeei:ETBko prentsa bulegoaEuskaldunon EgunkariaKlaudio Harluxet Fundazioa 1995 Euskal Hiztegi EntziklopedikoaToorrealdai, J.M. 1997 Euskal Kultura gaur. Liburuaren Mundua. Jakin.
© HABE 1999. ISBN 84-86968-99-2
neu eta neubezalako
beste piztiabatzuk
barrenkale 1. ikastunitatea 3. maila Helduen Euskalduntzearen Oinarrizko Kurrikulua
ikaslearena
5
IKA
SL
EA
RE
N L
IBU
RU
A3. M
AILA - 1. IKASTUN
ITATEANeu eta neu bezalako beste piztia batzuk
AURKIBIDEA
1. Sarrera1. Lan-egitasmoa 6
2. Ikastunitatearen ibilbidea 7
2. AtazakA Multzoa1. Ataza: Plazerrak, txikian handi 8
2. Ataza: Plazerren adina eta sexua 14
B Multzoa3. Ataza: Letra salatariak 21
C Multzoa4. Ataza: Gelako ospetsuak elkarrizketan 30
3. EranskinakAutoebaluazio-orria 36
4. Material osagarriak1. Ataza: Plazerrak, txikian handi
1. Lehen apaiz, orain psikologo... 37
6
1. SarreraIK
AS
LE
AR
EN
LIB
UR
UA
3. M
AILA
- 1.
IKAS
TUN
ITAT
EA
1.LAN-EGITASMOA
Ikastunitatearen izenburua ikusita, azkar askokonturatuko zinen zutaz hitz egingo duzula lehen unitate
honetan. Zuk bakarrik ez, gainontzeko ikaskideek ere eurenburuen berri emango dutenez, hasiera-hasieratik ahalik eta ondoen
elkar ezagutzeko bidean egongo zarete. Hori horrela izanik, hiru pausoegingo ditugu:
Lehenbizi, A multzoa dugu, bi atazak osatua: Plazerrak, txikian handi etaPlazerren adina eta sexua izenekoak. Bi hauetan, geure-geureak ditugunkontuetatik abiatuko gara: plazer txikietatik hain zuzen ere. Eta, gainera, guk
geuk emango dugu horren berri.
Ondoren, B multzoko Letra salatariak atazan, elkar ezagutzen jarraitukodugu, baina orain ikuspegia aldatuz; hau da, guk eman beharrean geureberri, gizartean erabili ohi den teknika batez baliatuko gara: grafologiaz.
Azkenik, C multzoan, Gelako ospetsuak elkarrizketan atazadago. Bertan, ikaskideen bizitzako zertzeladarik
interesgarrienen berri izango dugu, bideoz grabatubeharreko elkarrizketa baten bidez.
1. ATAZA:PLAZERRAK,TXIKIAN HANDI
• Plazer txiki baten berri eman idatziz:- Sentsazioak adierazteko hitzak eta
esamoldeak- Nominalizazioak
- Oporrak eta plazer txikiak- Postal bat idatzi
(8. or.)
MINTZ/ IDAZ7
1. SarreraIK
AS
LE
AR
EN
LIB
UR
UA
3. MAILA - 1. IKASTU
NITATEA
2. IKASTUNITATEAREN IBILBIDEA
1. SARRERA• Ikastunitatearen, helburuen eta
lan-egitasmoaren aurkezpena(6 . or.)
IKASLEENAUTOEBALUAZIOA
(36. or.)
2. ATAZA: PLAZERRENADINA ETA SEXUA
• Plazerrak ezberdinak ote adinarenarabera?
• Eta sexuaren arabera?• Literatur pasarte batzuetako
protagonistaren adina eta sexua asmatu• Plazer txiki baten berri eman idatziz
(14. or.)
IRAK/MINTZ/IDAZ
3. ATAZA: LETRASALATARIAK
• Peñagarikano bertsolariaren azterketagrafologikoa
• Bi azterketa grafologikori erreparatu• Ikaskide baten azterketa grafologikoa
idatzi(21. or.)
IRAK/ENTZ/IDAZ
LEHEN APAIZ, ORAINPSIKOLOGO...
• Nola ezagutu etorkizuna?• Tarota, astrologia...
• Nork bere esperientziakontatu
• Eztabaida(37. or. )
ENTZ/MINTZ
4. ATAZA: GELAKOOSPETSUAK
ELKARRIZKETAN• Ikaskidea elkarrizketatu telebistarako:
- Antzeko elkarrizketak aztertu- Iragan geroa
(30. or.)
ENTZ/MINTZ
A Multzoa
B Multzoa
O S A G A R Å R I A K
C Multzoa
A
8
2. AtazakIK
AS
LE
AR
EN
LIB
UR
UA
3. M
AILA
- 1.
IKAS
TUN
ITAT
EA
1. ATAZA: PLAZERRAK, TXIKIAN HANDI
1
Gure ingurumarian dagoen eta gertatzen den guztia zentzumenen bidez jasotzen dugu. Gure baitara barneratzen densentsazioa atsegina baldin bada, plazerra sumatzen dugu; sentsazioa desatsegina denean, ordea, ikara, ezinegona...Sentsazio horiek adierazteko hitz, esamolde eta esaera bereziak aurkituko ditugu hizkuntza guztietan; gaztelaniaz,adibidez, zerbait beldurgarria entzun edota ikusten dugunean, ponérsele los pelos de punta esamoldea erabildezakegu sentsazio hori adierazteko. Euskaraz ere badira, noski, horrelakoak.
• Hemen dituzu euskarazko hainbat esamolde. Saia zaitez zentzumenen arabera sailkatzen, jakinda, edozeinsailkapen subjektiboa dela.
RRRRRRRR
Sentsazioak
9
2. AtazakIK
AS
LE
AR
EN
LIB
UR
UA
3. MAILA - 1. IKASTU
NITATEA
A
• Egunero, goizean goiz esnatzen zaren unetik gauean loak hartzen zaituen arte, hainbat sentsazio izaten dituzu.Batzuetan, nazka, amorrua edo beldurra sumatuko duzu zeure barnean; beste zenbaitetan, ordea, sentsazioonak izaten dira, eguneroko plazer txiki horiek. Zerrenda itzazu plazerra ematen dizuten gauzak etasentsazio desatseginak sortzen dizkizutenak :
nazka eman
amorrazioa eman
hozkia emangozatua hartu
(neure) onetik aterazur eta lur geratu
oilo-ipurdia jarri
hotzikara eman
belarrira jo
begiz jo
lerdea jario
botagurea eraginahoa urtu
horrelako zera sumatu
barruak lasaitu
dardarka jarri
malkotan urtu
Sentsazioak
Usaimena
Ukimena
Entzumena
Ikusmena
Dastamena
10
2. AtazakIK
AS
LE
AR
EN
LIB
UR
UA
3. M
AILA
- 1.
IKAS
TUN
ITAT
EA
A• Orain laburmetraia bat* ikusiko duzu. Bertan, protagonistak bere gustuko eta ez gustuko hainbat sentsazioren berri
ematen du. Ikusten duzun bitartean, erreparatu ea zure zerrendetakoren bat aipatzen duen. Ikusi ondoren, ideiaberriak erantsiz osatuko duzu zeure zerrenda.
• Filmean entzundako 29 sentsazio euskaratuak dituzu hor behean. Bost zentzumenetako zeinekin lotuko zenukesentsazio bakoitza?
* Jeunet. Foutaises laburmetraia
1. Oporren ondoren, etxean liburu bat zabaldu eta orrien artean hondarra aurkitu.2. Mokadu batez arrautza baten gorringoa jan.3. Gailetak kraska-kraska hortzikatu.4. Galtzerdiak jasota dutxan pixa egin.5. Sudur-zuloetako ileak moztu.6. Ume sentitu.7. Maitasuna egin bitartean, geure barnean pentsatu.8. Larousse zaharretako ilustrazioak begiratu.9. Trans-Europe-Express, Trans-Orient-Express eta Trans-Siberian-Express hitzak entzun.10. Nire kaleko graffitiei begiratu.11. Neure lehengusuaren bilduma ikusi: azkazalak, ileak, bizarreko ileak eta malkoak.12. Boloniako basoa jai-egunetan.13. Mauricette andereñoaren txakurra.14. Geltokira iristen diren trenak ikusi.15. Ilar bat platerean utzi.16. Biboterik gabeko bizardunak ikusi.17. Geure bizitzaren herena lotan ematen dugula jakin.18. Ur-tanta baten zipriztinak.19. Nire txakurra, astintzen denean.20. Nire txakurrak esnatzeko masaila milikatzen didanenean.21. Ogi txigortuaren, forratzeko plastikoaren eta kola-potoen usaina.22. Eskailerak alderantziz jaitsi, ule bat zabaldu, elur garbia zapaldu...23. Urtarrilean gabonetako zuhaitz ihartuak espaloian botata ikusi.24. Oporretara joan.25. Irratia piztu eta gustatzen zaidan abestia entzun.26. Gauez irteten naizenean, Eiffel dorrea itzaltzen ikusi.27. Bakarrik egon.28. Garai bateko pasadizoak oroitu.29. Film zahar bat ikustera joan eta AMAIERA hitza ikusi.
Usaimena
Ikusmena
Ukimena
Dastamena
Entzumena
11
2. AtazakIK
AS
LE
AR
EN
LIB
UR
UA
3. MAILA - 1. IKASTU
NITATEA
A• Filmeko protagonistaren plazertxo batzuk nabarmendu ditugu urdinez (1, 3, 5...). Zuretzat ere sentsazio atseginak al
dira?
• Osa itzazu honako esaldi hauek laburmetraian ikusi dituzun eszenekin, zuri eragiten dizutena adieraziz. • Esate baterako:• Kalean norbait botaka ikusteak botagurea eragiten dit.
1. ...........................................................................................................................................................................................................................................................................................nazka ematen dit.
2. ...........................................................................................................................................................................................................................................................................gutizia paregabea da niretzat.
3. ....................................................................................................................................................................................................................................................................................amorrazioa ematen dit.
4. ..........................................................................................................................................................................................................................................................................................hozkia ematen dit.
5. .......................................................................................................................................................................................................................................................................................begiak bizten zaizkit.
6. ................................................................................................................................................................................................................................................................................txunditurik gelditzen naiz.
7. .................................................................................................................................................................................................................................................................................asper-asper eginda nago.
8. .......................................................................................................................................................................................................................................................................................higuingarria deritzot.
9. .................................................................................................................................................................................................................................................................................belarriak kilikatzen dizkit.
10. .............................................................................................................................................................................................................................................................................ikaragarri entretenitzen naiz.
11. ..................................................................................................................................................................................................................................................................................................gogokoa dut.
12. ....................................................................................................................................................................................................................................................................................oilo-ipurdia jartzen zait.
13. ..............................................................................................................................................................................................................................................................................neure onetik ateratzen nau.
14. ...................................................................................................................................................................................................................................................................................................begikoa dut.
15. ......................................................................................................................................................................................................................................................................................ezinegona sortzen dit.
16. ...................................................................................................................................................................................................................................................................................barruak lasaitzen dizkit.
17. .......................................................................................................................................................................................................................................................................................hotzikara ematen dit.
18. ...........................................................................................................................................................................................................................................................................................nazka handia diot.
19. .............................................................................................................................................................................................................................................................................................ahoa urtzen zait.
12
2. AtazakIK
AS
LE
AR
EN
LIB
UR
UA
3. M
AILA
- 1.
IKAS
TUN
ITAT
EA
A
2
-T(Z)EA -T(Z)EAK -T(Z)EAREKIN -T(Z)EAZ -T(Z)EARI
• Aukera itzazu aurreko hemeretzi esaldietatik hamar eta itzul itzazu gaztelaniara:
1...............................................................................................................................................................2...............................................................................................................................................................3...............................................................................................................................................................4...............................................................................................................................................................5...............................................................................................................................................................6...............................................................................................................................................................7...............................................................................................................................................................8...............................................................................................................................................................9...............................................................................................................................................................10...............................................................................................................................................................
Konturatuko zinenez, nominalizazio guztiak berdintsu itzuli dituzu gaztelaniara. Baina erne ibili!, euskaraznominalizazio desberdinak erabiltzen ditugu eta.
• Sailka itzazu aditzak nominalizazioen arabera:
• Oporretarako leku bat aukeratzen dugunean, tokian-tokiko gauza tipikoak ikusi eta ezagutu nahi izaten ditugu.Irudietan munduko hiri eta lurralde batzuk dituzu; lotu irudi horiek eta hemen aipatzen diren plazer txikiak:
1. Gauez irteten naizenean Eiffel dorrea itzaltzen ikusi.2. Hiriko kale estuetan galdu, bertako usain sarkorrak dastatuz eta
orduak eman, bertako saltzaileekin larruzko poltsaren salneurria negoziatzen.
3. Hiriko taberna-zulo batean, fado bat entzun, ilunabar sargori batean oporto bat edaten dudan bitartean.
4. Gau sargori baten osteko egunsentiaren lehen orduak hondartzan etzanda eman.
5. Udako egun fresko batean, jertsea jantzita, ilunabarreko eguzkia ikusi.
6. Bi solairuko autobus batean sartu, goiko solairura igo eta, autobusaren lehen lerroan eserita, hiriko jendetzaren harat-honatei begiratu.
7. Gau izartsu batean, hiriko kanal-ertzetako espaloi estuetan barna lagun-minarekin paseatu.
13
2. AtazakIK
AS
LE
AR
EN
LIB
UR
UA
3. MAILA - 1. IKASTU
NITATEA
A• Zure opor-lekuan ere izango dira gauza atseginak, zeure-zeure plazertxoak direnak. Gogoan dituzu? Bada, horiek
guztiak zerrendatu:
1...............................................................................................................................................................2...............................................................................................................................................................3...............................................................................................................................................................4...............................................................................................................................................................5...............................................................................................................................................................6...............................................................................................................................................................7...............................................................................................................................................................8...............................................................................................................................................................9...............................................................................................................................................................10...............................................................................................................................................................
• Zer kontatuko zenioke lagun bati postal batean, inbiria piska bat izan dezan, zeure opor-lekuan gozatzen dituzunplazertxo eta gutizia horien berri emanez? Ataza honetan zehar agertu diren sentsazioak adierazteko espresioakerabiltzen ahalegindu.
14
2. AtazakIK
AS
LE
AR
EN
LIB
UR
UA
3. M
AILA
-1. I
KAST
UN
ITAT
EA
A
1
2. ATAZA: PLAZERREN ADINA ETA SEXUA
Adin guztietan izan ohi dira plazer txikiak, baina adin guztietan plazer txiki berberak izaten ote dira? Gizonezkoa alaemakumezkoa izateak ba ote du zerikusirik? Ataza honetan, galdera horiek argitzen saiatuko zarete zeuen iritzi etaeskarmentuaren berri emanez.
• Hona hemen Euskadi Irratiko Salako Leihoa irratsaio baten hasieran J. A. Aizpuruak eta Mari Karmen Odriozolakesandakoak umetako jolasei buruz. Irakurri eta gero, zeure iritzia emango duzu.
• Orain, irratsaioaren segida entzungo duzu. Hiru pertsonak euren txikitako jolasen berri ematen diguten bitartean,jolas horiekin plazerra sentitzen zutela antzemango diezu berehala. Zure ustez, zertan sentitzen zuten plazerra?
Helduen mundua imitatzenEuren buruaren jabe sentitzenArriskuaren zirrara sumatzenHelduen aurrean euren burua nabarmentzenDirua irabaztenBeste umeen mirespena bereganatzen
• Hasieran, adinaren eta sexuaren arabera, plazer ezberdinak ote ditugun galdetu dugu. Horrela dela uste baduzue,jaso itzazue plazertxoak taulan zeuen esperientzia baliatuz.
“Umetan plazerraren iturri nagusiena jolasa izan ohida. Haurtzarorik gabe ez dago gizon-emakumerik.Orduantxe finkatzen dira gure sentimenduak. Etahaurtzaroan eraikitzen ditugu, gerora, bizitzan zeharhain beharrezkoak izango ditugun zutabeak”
“Jolasa da nagusi, hau da, pertsona heldu egitengaituena. Eta jolasak lekuak, koloreak, usain jakinbatzuk izaten ditu. Eta zer esanik ez, soinua ereizaten du, eta guzti-guztiaren ardatza irudimenadela esan beharko genuke, ezta? Antzerkiak egiteko,habiak lapurtzera joateko, belar azpian ezkutatu etalastozko palazioak egiteko belar ihartuarenazpian...”
15
2. AtazakIK
AS
LE
AR
EN
LIB
UR
UA
3. MAILA - 1. IKASTU
NITATEA
A
HAURRA
GAZTEA
HELDUA
ZAHARRA
EMAKUMEZKOA GIZONEZKOA
• Talde bakoitzak idatzitakoak komentatu ondoren, erantzun iezaiezue bi galdera hauei:- Ba al dago adinen araberako bereizketa nabarmenik?- Eta sexuaren araberakorik?
16
2. AtazakIK
AS
LE
AR
EN
LIB
UR
UA
3. M
AILA
- 1.
IKAS
TUN
ITAT
EA
A
Hasieran jolas bat bezala hartu zenuen.Deituegiten zizun edozein aitzakiarekin.Zuri graziaegiten zizun.Behin,dozena erdi bat liburuhartuta, etxean azaldu zitzaizun arte. Ikasi eginnahi zuen eta bere etxean ez zegoen modurik.Amak egun osoa telefonoz hizketan pasatzenzuen.Eta zuk pasatzeko esan zenion. Ikasten arizen,beraz.Asko ikasi zuen lehendabiziko egun hartan.Beraz, zuk asko erakutsiko zenion.Sekula baino gazteago sentitzen zinen. Ahaztutazenuen zer sentitzen den espero gabekomaitasun gutun bat jasotakoan,kalean ezagunenbatekin topo egiteko beldurraren aurrean,deibaten zain eguna telefonoaren ondoanpasatzean. Ahaztuta zeneukan zinemanazkeneko ilaran eseri, eta eskutik helduta egotehutsak,parekoari begietatik miresmena dariolaikusteak,edo “egunen batean ez nauzu maiteko”esanez gero malkoak isurtzen dituelakonturatzeak eragiten duen poza.
• Irakur itzazue ondoko literatur pasarte hauek ea antzematen dituzuen protagonisten adina eta sexua:
** Iturbe, Arantxa 1995 Lehenago zen berandu. Alberdania, 9. or.
• adina:
• sexua:
**
ez dakit.- Baina hori lapurreta da.
- Eta nor enteratuko da?- Baina ez dago ondo.- Ba zuk ez esan orduan.Batzuek gogorrarena egin arren,
halako zer bat ematen zigun denoi
ere.Guk ez baikenuen ordura arte
ezer lapurtu, eskolan eta etxean
irakatsi ziguten guztiaren kontra
zihoan hura.Baina aldi berean egarria
zegoen.Egarriaren kontrako balantzan,
beldurra ere bai, harrapatuko ote
gintuzten. Aldamenetara begiratu
berriro eta inor ez.Nor ibiliko zen
bazkalondo bero batean gure kalean?
Beldurra baino handiagoa izan zen
abenturaren kilika, legez kanpoko
zerbait egin behar genuelako sentipen
berri eta ustekabeko hura.
17
2. AtazakIK
AS
LE
AR
EN
LIB
UR
UA
3. MAILA - 1. IKASTU
NITATEA
A
*** Mendiguren Elizegi, Xabier 1998 Gure barrioa 1975. Elkarlanean, 13. or.**** Mendiguren Elizegi, Xabier 1998 Gure barrioa 1975. Elkarlanean, 60.or.
Gutxitan izaten genuen poltsikoanduroa,baina halako batean aurkitugenuen gaseosa edateko beste bide bat.Gure auzoko Bizentek denda baitzeukanetxepean,eta bazkaltzera joaten zenean,denda itxita ere, kanpoan uzten zituenhainbat gauza, jenero guztia barruansartzeko tokirik ez eta.Balio handirikgabeko zerak utziko zituen, gaineanperiodiko paperen batzuk jarrita,disimulatzeko edo,badaezpada. Axolagutxi guri Nafarroako piperrak edoErrioxako melokotoiak ote zeuzkan hangordeta. Egun batean,ordea,bazkalondoan eskolara joateko geundela,Bizenteren dendako kaxa haietanbegiratu eta gaseosa botilak ikusigenituen.Hura zen huradeskubrimendua! Alde batera begiratu,gero bestera, inor ez. Elkarren artean,orduan,eztabaida:hartuko dugu,ez dugu,
Motoan etortzen zen Artola,eta galdetu gabe ere,bagenekien moto hura erelapurtua zela, eta horrek areederragoa egiten zuenibilgailua, liluragarria harenmetalaren distira ikusi ahalizatea,mozkorgarriaeserlekuaren eskai beltzaedo motor oraindik beroageure eskuz ukitu ahalizatea; eta ametsaren pare,zerura igotzea bezalatsu,atzealdean eserita harigerritik helduta buelta bateman ahal izatea.Plazerguztizko hori debekatuazitzaigun,ordea, gehienoi.
• adina:
• sexua:
• adina:
• sexua:
***
****
18
2. AtazakIK
AS
LE
AR
EN
LIB
UR
UA
3. M
AILA
- 1.
IKAS
TUN
ITAT
EA
A
***** Rekalde, Paddy 1996 Aizu Paddy! AEK, 27. or.
Berrogei gradu eguzkitan.Hogeita hamaseigerizpetan.Horrela geunden egun hartakoarratsaldeko hiru eta erdietan alde zaharrean.Sargori itzela. Sugandilak harrien azpian, seguru.Eta Santurtziko Mandangakoek, zalantzarik gabe,ikatzik gabe erreko zituzten txitxarroak.Ez zenlan egiteko moduko eguna, ezta kalean ibiltzekoaere.Hala ere, lan ziegatik irtetean ez neukanbesterik buruan:oinek ahal bezain azkar kaleakzeharkatu, etxera heldu eta “boldan” batenlaguntzaz balkoian jezarri brisa disfrutatzekoasmoz.
• adina:
• sexua:
*****
19
2. AtazakIK
AS
LE
AR
EN
LIB
UR
UA
3. MAILA - 1. IKASTU
NITATEA
A2
• Dakizuen bezala, bizitza lau arotan banatu ohi dugu: haurtzaroa, gaztaroa, heldutasun-aroa eta zahartzaroa. Zuek,orain, aro bakoitzerako plazer txiki egoki bat bilatu eta haren berri eman behar duzue, aurreko testuak eredu.Eginkizun hori errazteko asmoz, eredu horietako bat aztertuko dugu: Paddy Rekaldek idatzitakoa.
Zein da pasarte horretan ageri den plazer txikia?..................................................................................................................
Plazer txiki hori deskribatzerakoan, zenbait datu objektiboren berri ematen digu. Jaso itzazu:Tenperatura:.................................................................................................Ordua: ........................................................................................................Lekua: ........................................................................................................Eguna: ........................................................................................................
Hala ere, plazer txikiari indarra emateko, hau da, benetan plazerra dela adierazteko, irakurriez baina sentitu egin behar da. Horixe egin digu idazleak kasu honetan: beroa jakinarazibaino gehiago sentiarazi. Ikus dezagun, beraz, nola lortu duen.
Horretarako, erantzun ondorengo galderei:
Zein dira giro hori adierazteko erabiltzen dituen baieztapenak?....................................................................................................................................................................................................................................
Zein dira giro hori lortzeko erabiltzen dituen hitzak?....................................................................................................................................................................................................................................
Zein dira giro hori azaltzeko erabiltzen dituen irudiak?....................................................................................................................................................................................................................................
Besterik?....................................................................................................................................................................................................................................
TESTU-AZTERKETA
• Orain zuen txanda da. Antzeko testu bat idatziko duzue, baina ez nolanahi, urrats hauei jarraituz baizik:✑ Lehenbizi erabaki zertarako idatzi nahi duzuen: inbiria emateko...✑ Aukeratu adin bakoitzerako plazer txiki bat. Kontuan izan horixe izango dela testuaren ardatza.✑ Girotu egin behar duzue orain. Horretarako, erreparatu irakurri ditugun ereduei eta saiatu plazer txikiak
kokatzen, datu objektiboen bidez. ✑ Ondoren, pentsatu plazer txiki horietako bakoitza sentiarazteko zein giro sortu nahi duzuen eta, horretarako,
zein teknika erabili: adjektiboak, esaldi-motak, konparazioak, irudiak...✑ Orain arte jasotako guztiarekin, eta plazer bakoitzari egokitua, eskema bat edo mapa semantiko bat egingo
duzue zirriborro gisa.
• Aukera ezazu lau zirriborro horietatik bat eta hasi testua idazten. Saia zaitez giro hori sortzen eta plazerrasentiarazten, irakurritako testu horiek imitatuz.
• Truka itzazue idazlanak eta saia zaitezte idatzitakoa aztertzen. Gida bezala, hona hemen lau galdera:
1. Idazleak eman dituen datu objektiboak argiak al dira? Nahikoa al dira?2. Erraz sentiarazi dizue plazerra?3. Irudikarazten dizue giroa?4. Zeren bidez girotu du idazlana?
20
2. AtazakIK
AS
LE
AR
EN
LIB
UR
UA
3. M
AILA
- 1.
IKAS
TUN
ITAT
EA
A
21
2. AtazakIK
AS
LE
AR
EN
LIB
UR
UA
3. MAILA - 1. IKASTU
NITATEA
B
1
Bertsolaria Negozio-gizon/emakumea Irakaslea Aktorea
Geure burua dezente ondo ezagutzen dugula uste badugu ere, askotan harritu egiten gara gure nortasunaren gaineanespero ez dugun zerbait esaten digutenean. Era berean, badago jendea, gehiago jakitearren, aditu batzuengana jotzenduena. Grafologoak dira aditu horietako batzuk.
Ataza honetan grafologiaren trikimailuak xume-xume ezagutu ondoren, zuei ere grafologoak izateko eskatzen dizuegu,une batez bada ere. Xede horrekin honako ibilbidea prestatu dugu:
3. ATAZA: LETRA SALATARIAK
• Begira iezaiezu argazki hauei. Zein da pertsona horien lanbidea? Horietako bat Angel Mari Peñagarikano da.Zer dakizu gizon horri buruz?
• Lan horiek egoki egiteko dohain eta ezaugarri jakin batzuk behar ditu edozeinek. Beheko adjektiboetatik zeinaukeratuko zenituzke lanbide horiek dituzten pertsonei egokitzeko?
orekatuamenperatzaileanartzisistairudimentsuaadeitsuasineskorrazalantzatiaintuitiboabaikorrabiziazuhurraneurtuaherabea
nagiabakartiahandinahialangileaepelazabarraezkorralasaiagogoetatsuaazkarrakementsuazentzudunasaiatua
helduamoldakorrasentiberamaterialistaisilamugituabarnerakoiaberekoiazikoitzalotsagabeaitxiairekiabihotz zabala
22
2. AtazakIK
AS
LE
AR
EN
LIB
UR
UA
3. M
AILA
- 1.
IKAS
TUN
ITAT
EA
B
Ikaslearen izena
Ikaslearen izaeraren ezaugarriak Zeri erreparatu diogun
• Hauexek dira Anjel Mari Peñagarikanori buruz grafologia-aztertzaileak atera dituen xehetasunak. Ikus ezazuebideo-pasartea eta lot itzazue bi zutabeak, kontuan izanik nortasun-ezaugarri bat atzemateko zeri erreparatzen diongrafologoak.
• Bat al datoz bertsolari bati jarri dizkiozuen ezaugarriak eta Peñak dituenak?
• Orain, irakasleak bi ikaskideren idazlanak emango dizkizue azterketa grafologikoa egin dezazuen. Ikaskide horiengrafia aztertzen hasi, grafologoak egin duen antzera, nortasunaren ezaugarriak ateratzeko. Horren ondoren, guztiakzerrendatu eta taularatu egingo dituzu.
1. Hitzetik hitzera tarte handiak utzi ditu.
2. Nahiko desberdinak dira testua eta sinadura.
3. Sinadurako ezaugarriak txikiak dira testuaren aldean eta makurdura ere desberdina da.
4. Bukleak egin ditu “d” letretan.
5. Orain 11 urte baino izenpetxikiagoa egin du.
6. Bere tokian egin ditu “i” hizkiaren puntuak.
7. Orria nahiko antolatuta dago.
8. Punta zorrotza egin dio “g” hizkiari.
Idazkeraren ezaugarriak
a. Txikitan baino independienteagoa da orain.
b. Oso goxoa da, baina haserretzen denean, asko haserretzen da.
c. Bere merituak baieztatzeko zailtasunak ditu.
d. Oso hausnartzailea da. Gauzak behin eta berriro pentsatzen ditu.
e. Sortzailea da.f. Detailezalea da.
Nortasunaren ezaugarriak
• Idazkeran norberaren nortasuna islatzen ei da. Baina, ez bakarrik horretan, sinaduran ere ikus baitaiteke nolakoaden pertsona. Eskatu ikaskideei aztertzen ari zareten testuetan sina dezaten.
• Irakur ezazue Sinadura nortasunaren ispilu artikulua****** ea ikaskideen sinadura interpretatzeko informazioaaurkitzen duzuen.
23
2. AtazakIK
AS
LE
AR
EN
LIB
UR
UA
3. MAILA - 1. IKASTU
NITATEA
B
2
Ikaslearen izena
Ikaslearen izaeraren ezaugarriak Zeri erreparatu diogun
****** HABE Sinadura nortasunaren ispilu. In HABE aldizkaria 65: 13. or.
24
2. AtazakIK
AS
LE
AR
EN
LIB
UR
UA
3. M
AILA
- 1.
IKAS
TUN
ITAT
EA
B
• Artikulu honetako grafologia-arau berriak ikusita, ikaskideen sinaduretan aurkitu al duzue beste ezaugarririkzerrendakoei eransteko moduan?
NOLAKO SINADURA, HALAKO IZAERASinadura-arrastoak makalak edo etenak baldin badira, bizitasun gutxiko pertsona da eginduena; beherantza idatzitako sinadurak,berriz, nekea edo goibelaldia adierazten du.Pertsona txukun eta langileen sinadurakerritmo arineko marrak izaten ditu. Letrak osohandiak badira, ordea, norberaren nortasunagoratu nahi dela esan nahi du eta baitabesteren laudoriozale dela ere.Batzuek ez dute sinadura oso-osorik idazten.Horrelakoek gauza guztiak erraztu nahidituzte eta argi eta garbi ikusten dituzte berenhelburuak. Marconi asmatzaileak bezala,gauza praktikotara jotzen dute pertsona azkarhauek.Nerbioetako gaitza izateko joera dutenensinadurek, berriz, presio gorabeherak izatendituzte. Beste batzuetan, estuasunerako joeraedo zahartzaroko kemenaren beherakadaadierazten du.
TOKIAK ERE BADU ESANAHIRIKSinadura testutik oso urrun badago, hori eginduenak gizartearekin zerikusi handirik ezduela izan nahi adierazten du eta bere interesen atzetik dabilela.Sinadura edo rubrika testuaren azken lerroen gainean badago, gizartearen aurkakoagresibitatea dago agerian.Sinadura testutik oso gertu eta eskuinean egoteak egilea hartu-emanetarako egokia delaadierazten du, baina gregarismoan erortzeko arriskua ere bai. Geldotasuna eta belaxkeriaere ez daude urruti.Ezkerrean dagoen sinadurak gizartearekiko beldurra adierazten du. Horrela izenpetzenduena bakartia izaten da.Testuaren ondoan, azken hitzen jarraipen bezala dagoen sinadurak hartu-emanetarakogaitasuna adierazten du. Jende-mota honek elkarrizketa eta elkarbizitzaren beharra izatendu.Testutik oso urruti eta ezkerrean badago, berriz, sen aristokratikoa dago agerian.Hartu-emanetarako gaitasunik badute horrelako pertsonek, baina beraiek bezala pentsatzendutenekin bakarrik elkartzen dira.
Grafologiaren bidez gaitz fisiko etapsikikoak atzematen dira
SINADURA NORTASUNAREN ISPILUSinadura aztertuz buruko gaitzak atzematen dizkiete psikiatrek gaisoei: paranoiak, eskizofreniakedo krisialdi nerbiosoak. Grafologiaren bidez, mediku batzuek gaitz fisikoei antzematea ere lortu
dute: bihotzekoak, giharretako eta urdaileko mina eta abar.Baina lau mende behar izan dituzte grafologoek zientzia gaur egun dagoen mailara eramateko.Izan ere, 1622an idatzi zen gai honen inguruko lehen liburua. Baldo italiarra izan zen egilea.
Geroztik psikologo-mordo bat aritu da ikerketan.
✑
25
2. AtazakIK
AS
LE
AR
EN
LIB
UR
UA
3. MAILA - 1. IKASTU
NITATEA
B3
• Grafologoari beste bi pertsonaren azterketa egiteko eskatu diogu: Amaia Zubiria kantariarena eta Jose RamonSoroiz aktorearena, hain zuzen ere.
• Jarraian, horietako baten azterketa irakurtzeko aukera emango dizu irakasleak, baita bestearen bideoa ikustekoaere. Hortik Amaiari eta Jose Ramoni buruzko informazioa aterako duzu taula osatzeko.
Eskuartean dugun Amaiaren testua indar handiz dagoizkiriatua; bere idazkera desberdina da hasieratikbukaeraraino: adierazkorra, berezkoa, emozioz betea.Amaia bera ere honelakoa da: bizia, bizitzak berakematen dituen sorpresak bezain harrigarria, ezustekoa,mugitua. Idazkera hau ezin da itsaso barearekinparekatu; bai, ordea, olatuen indarrarekin. Bi hitzetanesanda, sentsazio askoren laburpena da.Testuko “l” eta “b” letren bukle ugari eta puztuekadierazten dutenez, Amaia irudimentsua da,pentsamendu magikoak izan ohi dituena. Borobilakdira, berriz, “i” letraren puntuak, dinamikoak, etahonek adierazten duena da gure pertsonaiak ezer eginbaino lehen asko pentsatzen dituela gauzak. Gertaerenikuspegi orokorra izaten du, gainera; ez daxehetasunetan galtzen den horietakoa. Ordenatua da,baina ez da aurrez ezarritako ordena baten menpe bizi,badaki momentuko premiak lehen tokian jartzen.Besteekiko harremanetan, berriz, oso eskuzabala daAmaia, euren animoarekiko ulerkorra; halaxe erakustendute, behintzat, bai makurdura desberdina duen bereletra handi eta irregularrak, bai idazterakoan letrenartean uzten dituen espazio zabalek. Sarritan nahibaino gehiago emango duenetarikoa ere bada; hitzgutxirekin orria betetzea da horren adierazle.Nostalgiaren seinale dira, berriz, zenbait letratan, esatebaterako, “z” eta “a” maiuskuletan egiten dituenezkerreranzko sarrerak. Irekia da Amaia. Jakina da hitzen amaierek pertsonarenbesoak sinbolizatzen dituztela: zenbat eta laburrago,orduan eta desinhibitu eta irekiagoa; eta luzatu egitenditu Amaiak. Saltsa askotako perrexila da Amaia, etabere jenioa bat-batean askatzen duenetarikoa; ez trapuzaharrak gorde eta ondoren ateratzen dituztenetarikoa.Zirikatzen abila dela eta ingurukoen asmoakantzemateko sen aparta duela ere ondoriozta daitekeberak idatzitako testutik, hitzen amaierek orratz formabaitute eta idazkerak erritmoa. Bere presentzia nabariaizango da, baita ausentzia ere, ahoan darabiltzan hitzeikolore eta forma berezia ematen die eta.
AMAIA ZUBIRIAREN NORTASUN-TXOSTENAIDAZKERAREN ARABERA
26
2. AtazakIK
AS
LE
AR
EN
LIB
UR
UA
3. M
AILA
- 1.
IKAS
TUN
ITAT
EA
B
Gutxi dira Jose Ramonek idatzi dizkigun lerroak, bainatestua eta sinadura behintzat baditugu, hurrenezhurren, bere barnea eta gizartearekiko harremanakonparatzeko behar-beharrezko bi elementuak. Bielementuok oso antzera idatzi ditu, hala makurduraridagokionez nola formari dagokionez; eta honek dioskubere barnean sentitzen duenaren eta kanporaadierazten duenaren artean ez dagoela alderik, hau da,erakusten duena eta sentitzen duena bat eta beradirela.Orri hau idatzi zuen unean nekatu samar bazegoen ere(lerroak beherantz), beste dokumentu batzuk beharkonituzke neke hau pasakorra den, noiztik dagoenhorrela... argitzeko. Bestalde, Jose Ramon ez da berenahiak inposatu zale, agintzea ez dator berarekin bat,eta mila zalantzatan ibili ohi da ezer erabaki aurretik(“t” letraren makila horizontalak bertikalaren erdiinguruan daude, ezkerreko aldean batzuetan...); bainabehin erabakitakoan, gogobetean abiatzen da gurariaklortzera, eta eginahal guztiak egingo ditu erdiestearren.Izenpearen zigzag formak ere, barru borrokalaria etazenbaitetan polemikoa duela argi uzten du.Erreserbatua da Soroiz, (obaluak itxita egiten ditu,batez ere sinaduran), baina jakin-min handikoa etaesperientzia berriei irekia (“n” eta “m” letrak“u”forman edo txirikordan eta eskuineranzkomakurdura handiarekin). Honen ondorioz, bere izaeraeguneroko bizipen eta kulturaz jantzi ohi du, ziurtasuneta autoafirmazio gehiago lortu asmoz. Buru-estimaaldetik ondo dakusat Soroiz (maiuskulak handiak dira).Helburuak, berriz, nahi beste ditu buruan (maiuskulahandiak); jarrera errealista (baina pasiotsu) batezsaiatzen da, ordea, hauek aurrera eramaten (sinadurahorizontala eta orriaren erdi inguruan kokatu). Bere idazkerak duen eskuineranzko makurdurakerakusten du Jose Ramoni jendearengana hurbiltzea,taldeetan integratzea, besteekiko interesa agertzea etabesteekin harremanetan egotea ere asko gustatzenzaizkiola. Gizartean egoteak biziki erakartzen du,hasierako unetan herabe jokatzen badu ere (goiko etaezkerreko bazterkiak handiak). Diplomazia eta taktuakbere alde jokatzen dute, gainera, une askotan etabenetan artista da goxotasuna erabiltzen (“k”, “n” etamaiuskula batzuk buklearekin). Sentimentala dela esandaiteke, bihotzari lekua uzten diona.
JOSE RAMON SOROIZEN NORTASUN-TXOSTENAIDAZKERAREN ARABERA
27
2. AtazakIK
AS
LE
AR
EN
LIB
UR
UA
3. MAILA - 1. IKASTU
NITATEA
B
Ezaugarriak
Izaeraren ikuspegi orokorraren berriematen duten ezaugarriak
Besteekiko harremanetan nolakoaden adierazten diguten ezaugarriak
Barne-izaera nolakoa denadierazten diguten ezaugarriak
Zeri erreparatu zaion ezaugarriaateratzeko
Nolakoa da Amaia Zubiria? Zeri erreparatuta jakin du nolakoa den?
Nolakoa da Jose Ramon Soroiz? Zeri erreparatuta jakin du nolakoa den?
???
• Truka itzazue Zubiriaren eta Soroizen gaineko datuak eta falta zaizkizuenak erantsi; gero, sailka itzazue behekokoadro honen arabera.
28
2. AtazakIK
AS
LE
AR
EN
LIB
UR
UA
3. M
AILA
- 1.
IKAS
TUN
ITAT
EA
B4
• Har ezazu J.R. Soroizi egindako azterketa grafologikoa. Ikusten duzunez, aztertzaileak erabili dituengrafologia-arauak parentesi artean datoz, J.R. Soroizen ezaugarrien ondoan. Atera itzazu parentesietatik eta,ereduari jarraiki, txerta itzazu ahalik eta egokien testuan.
Azterketa grafologikorako barneko arauak ezagutu eta gero, informazio hori nola idatz daitekeen ikusiko dugu.
Gutxi dira Jose Ramonek idatzi dizkigun lerroak, baina testua etasinadura behintzat baditugu, hurrenez hurren, bere barnea etagizartearekiko harremana konparatzeko behar-beharrezko bielementuak. Bi elementuok oso antzera idatzi ditu, halamakurdurari dagokionez nola formari dagokionez; eta honekdiosku bere barnean sentitzen duenaren eta kanpora adieraztenduenaren artean ez dagoela alderik, hau da, erakusten duena etasentitzen duena bat eta bera direla.Orri hau idatzi zuen unean nekatu samar bazegoen ere (lerroakbeherantz) (1), beste dokumentu batzuk beharko nituzke nekehau pasakorra den, noiztik dagoen horrela... argitzeko. Bestalde, JoseRamon ez da bere nahiak inposatu zale, agintzea ez dator berarekinbat, eta mila zalantzatan ibili ohi da ezer erabaki aurretik (“t”letraren makila horizontalak bertikalaren erdi inguruandaude, ezkerreko aldean batzuetan...) (2); baina behinerabakitakoan, gogobetean abiatzen da gurariak lortzera, etaeginahala guztiak egingo ditu erdiestearren. Izenpearen zigzagformak ere, barru borrokalaria eta zenbaitetan polemikoa duela argiuzten du.Erreserbatua da Soroiz, (obaluak itxita egiten ditu, batez eresinaduran) (3), baina jakin-min handikoa eta esperientzia berrieiirekia (“n” eta “m” letrak “u” forman edo txirikordan etaeskuineranzko makurdura handiarekin) (4). Honen ondorioz,bere izaera eguneroko bizipen eta kulturaz jantzi ohi du, ziurtasuneta autoafirmazio gehiago lortu asmoz. Buru-estima aldetik ondodakusat Soroiz (maiuskulak handiak dira) (5). Helburuak, berriz,nahi beste ditu buruan (maiuskula handiak); jarrera errealista, bainapasiotsu batez saiatzen da, ordea, hauek aurrera eramaten(sinadura horizontala eta orriaren erdi inguruan kokatu) (6). Bere idazkerak duen eskuineranzko makurdurak erakusten du JoseRamoni jendearengana hurbiltzea, taldeetan integratzea, besteekikointeresa agertzea eta besteekin harremanetan egotea ere askogustatzen zaizkiola. Gizartean egoteak biziki erakartzen du,hasierako unetan herabe jokatzen badu ere (goiko eta ezkerrekobazterkiak handiak) (7). Diplomazia eta taktuak bere aldejokatzen dute, gainera, une askotan eta benetan artista dagoxotasuna erabiltzen (“k”, “n” eta maiuskula batzukbuklearekin) (8). Sentimentala dela esan daiteke, bihotzari lekuauzten diona.
(1)..., lerroak beherantz idatzi izanahorren erakusle, ...
(2)....................................................................................................
(3)....................................................................................................
(4)....................................................................................................
(5)....................................................................................................
(6)....................................................................................................
(7)....................................................................................................
(8)....................................................................................................
29
2. AtazakIK
AS
LE
AR
EN
LIB
UR
UA
3. MAILA - 1. IKASTU
NITATEA
B• Hemendik aurrera bakarka lan eginez, ikaskide bakar baten azterketa idatziko duzu. Baina, idatzi aurretik, ohar
zaitez grafologo adituak nola antolatu duen informazioa berak idatzitako ereduetan. Informazioa, gutxi gorabehera,beheko taulan bezalaxe dago antolatua. Idatz itzazu beheko taulan ikaskideari buruz jasotako ezaugarri etaxehetasun interesgarrienak.
• Orain idatz ezazu azterketa grafologikoa.
• Emaiozu idatzi duzun azterketa grafologikoa interesatuari, ea zer iruditzen zaion, zertan datorren bat zurekin etazertan ez.
Ikuspegi orokorra ematendiguten ezaugarriak
Bere izaera adieraztendiguten ezaugarriak
Besteekiko harremanetannolakoa den adieraztendiguten ezaugarriak
IKASLEAREN IZENA:
30
2. AtazakIK
AS
LE
AR
EN
LIB
UR
UA
3. M
AILA
- 1.
IKAS
TUN
ITAT
EA
C
• Txomin Artolaren Izen ala ezizen******* kantua irakurri; ondoren, entzuten duzun bitartean hutsuneak betetzensaiatu.
4. ATAZA: GELAKO OSPETSUAK ELKARRIZKETANIkastunitatearen azken atalera iritsi gara. Oraingo ataza ikaskide bati elkarrizketa biografikoa bideoz egitea izango da,telebistan egongo bazinete bezala. Beraz, elkarrizketa ez da bat-batekoa izango, ondo prestatuta baizik. Prestaketanibilbide honi jarraituko diozue:
1. Lehenik, elkarrizketatuko duzuen ikaskideari buruzko informazio orokorra jaso. 2. X. Euzkitzeri bideoz egindako elkarrizketa batean, elkarrizketatzaileak informazio pertinentea nola erabiltzen
duen ohartu.3. Elkarrizketa biografikoetan elkarrizketatuak objektu kuttun baten berri nola ematen duen entzun.4. Euskaraz zalantza adierazteko moduetako bat, iragan geroa alegia, aztertu.5. Azkenik, elkarrizketaren inguruko xehetasun guztiak prestatu ondoren, elkarrizketa bideoz grabatzeari ekin.
1
******* Artola, Txomin. Izen ala ezizen. In Berriz arte. Elkar.
Igandez jaioa ez nauzue, baina.................., zertako engaina,...........................................
Legez izan arren ....................,hori ni naizenik ez nuke jakingo,........................ esaten didate.
..................................hartutanenbilen garaia dut ia ahaztuta;.................................seinale.
Gaur etxea daukat ..........................................astirik apenas,ez nago askozaz hobe.
...................... goizean goizetikbesteek hartutako diskoen atzetikibiltzen naiz egunero.
Sobratzen zaizkidan orduak horretan.................................,nahiz saiatzen naizen bero.
Ez da .............. lana hain ederrani bezala bada, behintzat, .........;baina zer egingo zaio!
....................... saiatuz ahalegin
............ nirekin zapuztu ez dadinhemen nabil ............................
................. lana dugu derrigorra,
.............................................,jai baitago hori gabe.
......................... duena eskainiznire zentzu denak horretan ipinizgozo-gozo ta xuabe.
Denek dakizue nik zer ...... dudangustuko ote den ibiltzen naiz dudan,hori baita printzipala.
..............................................itsasgizon eta andreei kantariaita gidari dudala.
Haizea bezala olasken gainetik............................ ibili naiz betierrotu ezinik inon.
Lur eta jendea gozoro laztanduzmalkorikan gabe berriro bananduz,nahiz maitemindurik egon.
Euriaren xarma kale-kantoietanprobatua nago ........................,hori ezingo dut ahaztu.
Ez ahal dut egingo Txirritaren gisa..............................................,eta euskara guztiz nahastu.
Nola ibaiaren urak itsasorabizitza herio amaren altzorabelar hostoak horbelduz.
Bien bitarteko unea gozatubeste aukerarik ez dela pentsatu,dugun apurrari helduz.
Ez doa debalde amura legatzaneke handikoa zorion arrantzabildurrak sortzen zaizkigu.
Nahiz saiatze horretan betirako ito,hala nola gure txalupan Txuriko,ahaleginak merezi du.
Ispilurik ez dut nahi ezertarako.............................................,bajatu zaizkit indarrak.
Baina zertan biziko naiz atzera begiraurterik onenak etorkizun dira,gora rockero zaharrak.
Zoriona txintxin ozen eta txukun,zoritxarra, berriz, ttakun eta ttakunmusikaz ditut emanak.
Naizen dena ez da ....................ez denik halere ez nuke esango,hortxe nauka nahi nazanak.
31
2. AtazakIK
AS
LE
AR
EN
LIB
UR
UA
3. MAILA - 1. IKASTU
NITATEA
C• Txomin Artolak kantu autobiografiko honetan bere bizitzaren xehetasun batzuen berri eman du. Taulan markatuko
dituzu xehetasun horiek?
• Eta zuk? Ikaskide bati elkarrizketa bat egin beharko bazenio bere bizitzaz, zer galdetuko zenioke. Jarri gurutze banainteresatzen zaizkizun 10 arlotan. Gero, galderak prestatuko dituzu ikaskide bat elkarrizketatzearren.
• Egiozu galdeketa ikaskideari.
• Jaso duzun informazioaren berri emango diezu taldekideei eta zuk haiena entzungo. Entzuten ari zaren bitartean,pentsatu, gero, benetako elkarrizketa nori egingo zeniokeen. Oharrak jaso honako gida honi jarraituz:
1. Deigarriak egin zaizkizun datuak.2. Zure ustez, ikaskidearen izaera isla lezaketen datuak.3. Zuretzat interesgarrienak izan diren datuak.4. Sakondu nahiko zenituzkeen puntuak.
INFORMAZIOA TXOMIN ARTOLAK ZUK
1. Izena edo ezizena2. Lorpenak3. Heziketa4. Familiaren deskribapen xehea5. Soldataren xehetasunak6. Plazer txikiak7. Ondasunen xehetasunak8. Deskribapen fisikoa9. Porrotak10. Objektu kuttunak11. Arrakastak12. Sinesteak13. Jaiotze-data eta lekua14. Zaletasunak15. Bere bizitzako une garrantzitsuenen
datak16. Bere bizitzako pasadizo, anekdota
esanguratsuak17. Izaera18. Bere ametsak
32
2. AtazakIK
AS
LE
AR
EN
LIB
UR
UA
3. M
AILA
- 1.
IKAS
TUN
ITAT
EA
C
• Xabier Euzkitze ezagutzen duzu? Zer dakizu berari buruz?
• Euzkitzeri******** egindako elkarrizketa bat ikusiko duzu. Elkarrizketatzailearengan jarri arreta, gero, zuk ere paperhori jokatu beharko baituzu. Berehala konturatuko zara elkarrizketatzaileak, galderak egin baino lehen, Euzkitzeriburuzko hainbat gauza dakizkiela. Horiexek apunta itzazu:
✑✑✑✑✑✑✑
✑
• Orain, binaka, alderatu bi zerrendak ea bat datozen. Hala ez balitz, osatu zeuen zerrenda.
• Beheko esaldi guztiek iraganeko zerbait kontatzen dute; hala ere, aditzak geroaldiaren marka hartzen du. Irakuritzazu arretaz:
1. Hogeita lau urterekin New Yorkera joan zen; han ezagutuko zuen bere emaztea.2. Hor, Coca-Cola edo Pepsi-Cola edo ez dakit zer edaten ari nintzen, baina gustura behintzat; trago goxoa
izango zen.3. Gure auzoko Bizentek denda zeukan etxepean, eta bazkaltzera joaten zenean, denda itxita ere, kanpoan
uzten zituen hainbat gauza, jenero guztia barruan sartzeko tokirik ez eta. Balio handirik gabeko zerak utziko zituen, gainean periodiko-paperen batzuk jarrita, disimulatzeko edo, badaezpada.
4. Zergatik hasi zara hori egiten? Esan nizun, bada, nik egingo nuela!5. Asko ikasi zuen lehendabiziko egun hartan. Beraz, zuk asko irakatsiko zenion.6. Zure adiskidea ezagutu banu, neuk gonbidatuko nuen.7. Aitona ikusi eta, ohi bezala, kontu zahar haietako bat konta ziezagun eskatu genion. Hantxe eseriko zen
gure aitona, zuhaitz ondoko aulkian eta kontakizunari hasiera emango zion ....8. Ez zaitez kezkatu; honez gero iritsiko zen Parisera eta laister deituko dizu.9. Lepoa egingo nuke, zure lagun hori txikitan ere ez zela oso zintzoa izango.10. Galdutakoa izango zen; gehienak galdutakoak ziren eta.11. Besteek bezala lagundu izan baligu, besteek bezala kobratuko zuen.12. Ez dakit, orduan, hitz hori ezagutu ere egingo nuen.
2
******** Xabier Euzkitzerekin elkarrizketa. Sikofonia saioa, ETB
33
2. AtazakIK
AS
LE
AR
EN
LIB
UR
UA
3. MAILA - 1. IKASTU
NITATEA
C• Itzul itzazu aurreko esaldiak gaztelaniara.
• Guztiak berdin itzuli al dituzue? Zer aldatu duzue?
• Euskaraz forma hau, -ko + lehenaldia, lau kasutan erabiltzen dugu. Saia zaitez esaldi horiek zein kasutakoak direnesaten, esaldiaren zenbakia dagokion laukian jarriz.
1. ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
2. ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
3. ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
4. ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
5. ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
6. ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
7. ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
8. ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
9. ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
10. ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
11. ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
12. ........................................................................................................................................................
Ustea, suposizioa, ziurtasunik ezaadierazteko.
Kontakizun batean, gertatutakoaren berriematen ari garenean.
Lehenaldiko baldintza hipotetikoarenondorioa denean.
Iraganeko ikuspegitik, geroago gertatukozena adierazteko.
IRAGANA
GEROA
-ko??
34
2. AtazakIK
AS
LE
AR
EN
LIB
UR
UA
3. M
AILA
- 1.
IKAS
TUN
ITAT
EA
C3
• Elkarrizketa pertsonaletan, sarritan, elkarrizketatuari eskatzen zaio bere nortasunaren berri emango duen gauzarenbat aurkezteko, esaterako, gauza kuttunen bat. Orain ikusiko duzuen bideo-pasartean, hiru pertsonak aurkeztukodituzte euren gauza kuttunenak. Ea nola betetzen duzun beheko taula hori!
• Telebistan egiten duten antzera, zuek ere pertsona ospetsu bat aukeratuko duzue elkarrizketatzeko. Aukeraegiterakoan, irizpide hauek erabil ditzakezue, nahi izanez gero:
Urruti edo herri exotiko batean jaio dena.Lanbiderik bereziena duena.Bidaia berezienak egin dituena.Zaletasunik bitxienak dituena....
Gauza kuttuna:
Zergatik da kuttuna?
Loli Astoreka
Gauza kuttuna:
Zergatik da kuttuna?
Gauza kuttuna:
Zergatik da kuttuna?
Amaia Zubiria
Jose Ramon Soroiz
35
2. AtazakIK
AS
LE
AR
EN
LIB
UR
UA
3. MAILA - 1. IKASTU
NITATEA
C• Orain elkarrizketarako galdetegia prestatuko duzue taldekideen artean. Galderak prestatzerakoan, honako pausohauei jarraitu:
☛ Nolako informazioaGaldetegi pertsonalizatua egingo baduzu, ikaskide ospetsuari buruz ikastunitatean jasotako informazio guztiaz balia zaitezkete: haren plazertxoak etxean eta oporretan; grafologia-azterketan jasotakoak; binako elkarrizketa informalean eman duen informazio esanguratsua.
☛ Kazetarien eta elkarrizketatuaren arteko harremanaXabier Euzkitzeri egindako elkarrizketan bezalaxe, zuek ere, kazetariok eta ikaskide ospetsua, aspaldiko ezagunak zaretelako irudia eman behar duzue; hori gogoan izan galderak egiterakoan. Ezagunen arteko giroa sortzeko oso egokiak izan daitezke argazkien gainean egingo dituzuen komentarioak; baita gauza kuttuna aurkezteko unea ere.
☛ HizkeraGogoratu iraganeko pasarteez hitz egitean ez dugula beti lehenaldiko aditza erabiltzen.
• Grabazio hau telebistan ikusteko denez, estudioa egokitu beharrean zaudete; beraz:Gela beste modu batean apainduko duzue?Non jarriko dituzue aulkiak eta kamara?Non eseriko dira kazetariak, elkarrizketatua eta publikoa?.Nork egingo du sarrera? Nolakoa izango da?Nola banatuko dituzue galderak zeuen artean?
36
3. EranskinakIK
AS
LE
AR
EN
LIB
UR
UA
3. M
AILA
- 1.
IKAS
TUN
ITAT
EA
AUTOEBALUAZIO-ORRIAHona hemen, atazaz ataza, autoebaluaziorako puntuak. Zuri edo ikastaldeari dagokizue ebaluazioa noiz eginerabakitzea: ikastunitatearen amaieran dena batera ala atazaka.
• Pentsatu apur batean ea ados zauden ondorengo baieztapenekin.• Saia zaitez zeure erantzunaren zergatiak aztertzen.• Komenta itzazu zeure inpresioak taldekideekin eta irakaslearekin.
1. ATAZA: Plazerrak, txikian handi
1. Sentsazioak adierazteko hitz eta esamolde berri dezente ikasi ditut. Esate baterako,............ ..................................................................................................................................................................................................................................................................................
2. Nominalizazioak direla eta, zenbait gogora ekarri ditut eta beste zenbait ikasi. Esate baterako:.....................................................................................................................................................................................................................................................................................
3. Ederki moldatu naiz postala idazten, eta ongi eman dut neure plazer txikien berri.
2. ATAZA: Plazerren adina eta sexua
1. Erraza gertatu zait literatur pasarteak irakurtzea eta egileen adina eta sexua zein diren asmatzea.
2. Gustura geratu naiz plazer txiki baten berri emateko idatzi dudan testuarekin.
3. Bertan baliabide ugari eta argiak erabili ditut plazer txikia deskribatzeko. Beraz, helburua lortu dut, giroa ederki adierazi dut eta.
3. ATAZA: Letra salatariak
1. Pertsonen izaera deskribatzeko zenbait adjektibo gogora ekarri ditut eta beste zenbait ikasi. Esate baterako,..............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
2. Ongi moldatu naiz J. R. Soroizen testuko parentesi artekoak berridazten. Gainera, testua kohesionatzeko baliabide berriak ikasi ditut.Esaterako:............................................................ .................................................................................................................................................................................................................................................................................
3. Gustura geratu naiz egindako azterketa grafologikoarekin:a) idatzi dudan testua koherentea izan da, ideiak-eta ongi antolatu ditut;b) ongi eman ditut aditzera ikasle horren ezaugarriak.
4. ATAZA: Gelako ospetsuak elkarrizketan
1. Erraza gertatu zait, Txomin Artolaren kanta entzunda eta aztertuta, haren bizitzako datuak inferitzea.
2. Erraza izan da atzematea, X. Euzkitzeri egindako elkarrizketan, aurkezleak zein informazio ezagutzen zuen aldez aurretik.
3. Iragan geroaren hainbat erabilera finkatu eta ikasi ditut. Esaterako, ....................................................................................................................................................................................................................................................................................................
4. Ederki moldatu naiz elkarrizketatzailearen (kazetariaren) paperean, primeran eraman baitut elkarrizketarenharia.
5. Ez dut arazorik izan elkarrizketatuaren paperean. Ongi eman dut neure gauza kuttunaren berri.
37
4. Material osagarriakIK
AS
LE
AR
EN
LIB
UR
UA
3. MAILA - 1. IKASTU
NITATEA
1. LEHEN APAIZ, ORAIN PSIKOLOGO...
Orain arteko ibilbidean zeuen plazer txikien berri eman duzue. Beste askoren plazer txikia zera izaten da: etorkizuna ezagutunahia. Gurari hau, gainera, aspalditik du gizakiak; hartara, behar horri erantzuteko hamaika bitarteko asmatu dira, gaur egunere indarrean dirautenak eta, dirudienez, inoiz baino arrakasta handiagoa dutenak. Batzuek fede izugarria dutehorrelakoetan; beste batzuentzat, ordea, kontu txoroak baino ez dira. Baina zenbat ote gara inoiz, txantxetan bada ere,horrelako probaren bat egin ez dugunok?
1
• Irakur itzazu egoera hauek eta esan ezazu egoera bakoitzean nora edo norengana joko zenukeen aholku edolaguntza eske.
Azkenean zoriontsu.Dibortzioaren
ondorenean ez nuenuste sekula zoriontsu
izango nintzenik,baina...Miren ezagutu
dut eta orain bai, berrizzoriontsua naiz.Hala
ere,hasieran osozoriontsu gabiltzan
arren,nola aterako dahau? Nola ote dakit nikondo aterako zaigun?
Etxez aldatu ginenez gero,emazteaminbiziarekin. Semea ere oso gaiso.Orain ni ondoezik. Eta gainera, zerajakin dugu:etxe honetan bizi ziren
familiako hiru lagun ere minbiziaz hilzirela. Sorginduta ote dago etxea?
Ez dakit zer duen mutiko honek!Lehen oso zintzoa eta azkarra zen;
orain,berriz, ez du lanik egiten,lagun guztiekin haserre dabil, ez du
gauza onik egiten,beti ilargian...Gurasoekin hitz egingo dut etaberaiek zerbait egin beharko!
A
38
4. Material osagarriakIK
AS
LE
AR
EN
LIB
UR
UA
3. M
AILA
- 1.
IKAS
TUN
ITAT
EA
• Egizue zerrenda bat ezagutzen dituzuen bitartekari/bitarteko guztiekin:----------
• Jarraian dituzu hainbat testu-zati. Irakur itzazu azkar-azkar. Ba al dakizu zein (sasi)zientziarekin duten zerikusia? Jarriitzazu laukietan.
ARIESMartxoaren 21etik apirilaren 20ra
Egunotan baten bati laguntzekoaukera izango duzu.
Aprobetxatzen baduzu, osogustura egongo zara zeure
buruarekin.Oso erraz haserretzen zara.
TAURUSApirilaren 21etik maiatzaren 20ra
Jende asko etorriko zaizu aholkueske, baina zuk zeuk behar duzunorbaiten aholkua egoera larri
batetik irteteko.Benetako maitasuna ez dapelikuletakoa bezalakoa.
********* Güller, Maritxu. Denek ikasi beharko lukete tarota irakurtzen. In HABE aldizkaria 210. zenb.
H.- Zergatik jotzen da gero eta gehiago azti eta iragarleengana?M.G.- Sinismena eta fedea galtzen ari delako. Nik ez dut inoiz beldurrik izan,sinisten dudalako eta neure burua babestuta ikusten dudalako, baina federik ezduenak ez dauka une txarretan zeri heldurik eta orduan psikoanalistarengana,psikiatrarengana edo aztiarengana jo behar izaten du. Eta sasi-igarle asko hasi dahori aprobetxatuz lanean. Badira horrela aberasten direnak ere. Nik ezagutzenditut batzuk eta bekatuan daudela esaten diet. Ezin da norbaiti laguntzeagatikkobratu. Ezin besteren mixerien gainean negozioa eraiki.H.- Lehen esan duzu gaitzei eta ezbeharrei ere antzematen zaiela kartenbitartez. Horrelakoetan zer egiten duzu?M.G.- Isildu. Ez da inoiz berri txarrik eman behar, askotan kaltegarri izan daitekeeta. Norbaiti gaitz bat izango duela igertzen badiot, bere burua zaintzeko,errekonozimendu bat egiteko eta horrelakoak esaten dizkiot.*********
A
39
4. Material osagarriakIK
AS
LE
AR
EN
LIB
UR
UA
3. MAILA - 1. IKASTU
NITATEA
********** Zu nolako, keinuak halako. In HABE aldizkaria, 175. zenb.*********** Zer da fisionomia? In Aizu! 98. zenb.************ Eskuko marrak nolakoak, zu halakoa. In Aizu! 59-60. zenb.************* Astroak nora, lanbidea hara. In HABE aldizkaria 86. zenb.
Nork bere gorputza jartzeko eta mugitzeko modu propioa du. Jakina da ezagunenbat urrutira ikusiz gero, bere ibilera edo jarrera edo keinu bereziren batengatikantzematen diogula nor den. Are gehiago, medikuntza psikosomatikoak honakoteoria defenditzen du: emozioek gorputzean bete-beteko eragina dutela. Eta baitaalderantziz ere: gorputzak emozioetan.Lo hartzeko aukeratzen dugun posturak ere zeresan handia du. Lo egon arren, guohartu gabe gure gorputzak gure izaeraren ezaugarriak adierazten jarraitzen du.Azter ditzagun lotarakoan ditugun posturak:Ahozpez, burukia besarkatuz lo egitea, heldutasun-faltaren (alor sexualean, batezere) seinale da.Alde batera, belaunak bildu samarrak eta burua esku baten gainean lo egiteaoreka fisiko eta mentalaren adierazgarri da. Horrelako pertsonak arazoei aurreegingo die normalean.**********
Normalean pertsona baten aurpegia ikusten dugunean, berehala harenaurpegiagatik edo sudurragatik pertsona hori serioa, atsegina edo bestelakoa delaesaten dugu. Konturatu gabe egiten dugu hori, baina aurpegiaren marketatikpertsonaren ezaugarriak ezagutarazten dituen arte bat dagoela jakin behar da.Zientzia, arte edo teknika honen lehen aipamena antzinakoa da, kiromantziarenkasuan bezala, Aristotelesi lotzen zaio...Aurpegi borobila daukanari erosotasuna eta luxua gustatzeaz gain, atsegina,intuitiboa, balore zehaztukoa eta etxeko laguna izaten da. ***********
Luzea, ongi markatua, berdina eta kolore bizikoa denean, zoritxarrik gabeko bizitzaeta zahartzaro atsegina iragartzen du.
Okerra, laburra, oso azalekoa eta kolore txarrekoa bada, berriz, kontuz! Bizitzamotza, osasun txarra eta gaitzpekoa izango da eta.
Bizitzaren marra luze eta kolore onekoa daukatenak zortedunak dira, jakintsuak,argiak eta bihotz zabalekoak izango direlako. Marra zimur, zurbil eta zabalak,ordea, gauza txarrak dakartza: gaiztakeria eta gezurzalekeria. Mozkorren eskuetanmaiz agertzen omen da!************
Astroek ez dute inor ezertara behartzen, joera markatzen dute bakarrik. Bestemodu batean esanda, izaeraren egitura determinatzen dute. Gero inguruneakjoera horien alde ala kontra jokatuko du. Daniel Dancourt-ek zera dio: Nik berekarta astralari ongi egokitzen zaion jendea ezagutu dut (karta astrala, jaiotzekomomentuan dagoen zeruaren eskema bat da), baita egokitzen ez zaiona ere.Jeneralean, bere karta astralari ondo egokitzen zaion jendea, bakoiztua, heldua,independientea izaten da eta balore kolektiboak ez ditu bere barruan hain sartuakizaten. *************
A
40
4. Material osagarriakIK
AS
LE
AR
EN
LIB
UR
UA
3. M
AILA
- 1.
IKAS
TUN
ITAT
EA
2
• Orain ikusiko duzun bideo-pasarte batean horrelako disziplina baten berri emango dizute. ETBko Beti EskamakKentzen telesaioaren zati bat da. Hasier Etxeberria saioko aurkezleak erabilitako gidoia aldatu egin dugu, sarrerakotestuan hitz batzuk ezabatuz eta galderak desordenatuz.
• Testua osatzeko eta galderak kronologikoki ipintzeko gai izango al zinateke?
• Hasier Etxeberriak elkarrizketatuaren zientziaren aurrean zalantza handiak erakutsi ditu. Gogora dezagun, ildohorretan, Maritxu Güller-ek zer dioen: “Sinismena eta fedea galtzen ari delako” jotzen omen du jendeak gero etagehiago azti eta iragarleengana. “Sinisten duena ez da beldur izaten eta bere burua babestuta ikusten du. Baina,federik ez duenak ez dauka une txarretan zeri heldurik eta orduan psikoanalistarengana, psikiatrarengana edoaztiarengana jo behar izaten du. Eta sasi-igarle asko hasi da hori aprobetxatuz lanean. Badira horrela aberastendirenak ere.”
Hasier Etxeberriaren gidoia
Kaixo! Zer moduz? Herri __________ izan omen gara betidanik. Hemenbeste santu eta Ama __________ ez da edonon ikusten, baina kontsumogaraiak materialismoaren zaparradapean harrapatu gaitu. Izpiritua etaanimalien lekua galtza __________ eta auto berriek bete dute. Poesiarenlekua hanburgesek eta gizakiaren etorkizunean geneukan itxaropen huraetxeko egongelan jarri dugun telebistaren azken letrak jan du. Hala ere, ezdakigu bizitzaren alde ______________ begiratu gabe bizitzen. Etaondorioz, sorginek, aztiek eta sineskeriak lehen beste fede batzuek betetzenzuten leku berberaxe betetzera etorri dira. Eta horretxeri buruz hitz egin nahidute gaurkoan guganaino hurbildu diren hiru lagunok.
1. Beti funtzionatzen du horrek?2. Ze ikusten duzu horiekin? Horiek erabiliz zer antzematen duzue, zer
somatzen duzue?3. Hori da nagusi, hori da gehien erabiltzen duzuena?4. Aizu, zuk zenbat metrotara aurkitu duzu ura?5. Horrek somatzen du ura dagoen edo...6. Josu, eta penduloa modu berean erabiltzen duzu?7. Jendeak deitzen du horrelako lanetarako?8. Josu Jauregi, neuk ere ez dakit oso ondo zein den zure lana. Ez dakit
oso ondo zergatik ekarri zaitugun hona. Zertan ibiltzen zara zu?9. Zer egiten duzue, behin erabakiz gero hemen nolabaiteko erradiazioa
edo dena delakoa dago, zer egiten duzu? Ohea lekuz aldatu edo etxea saldu?
10. Eta izan liteke hori, nik... oso eszeptikoa naiz ni gauza hauetan. Hor ez dakit, zientzia badago, hori sinesteko moduko gauza da, hala sorginkeria edo... ez dakit, horretako jaioak zarete... Zer dago hor azpian, benetan badago euskarri zientifikorik?
11. Eta horrela, kasu ikusgarriren bat? 12. Ze tresna erabiltzen dituzue hori dena egiteko?
A
41
4. Material osagarriakIK
AS
LE
AR
EN
LIB
UR
UA
3. MAILA - 1. IKASTU
NITATEA
A• Esan ezazue inkestak biltzen dituen baieztapenekin bat zatozten.
• Denon artean komentatuko duzue, debate baten moduan, taldeetan hitz egindakoa.
• Eztabaidaren amaieran debatearen balorazioa egingo duzu ondorengo taula betez eta taldekideekin komentatuz.
Inkesta
Bat nator Ez nator bat
1. Hauek guztiak zientziak dira; gertatzen da, ordea, oraindik ez ditugula behar adina ezagutzen.
2. Lehen apaizek betetzen zuten lekua, orain (sasi)zientzia hauek betetzen dute.
3. Joaten diren pertsonei lagundu egiten diete.
4. Gure askatasuna baldintzatzen dute, nolabait han entzundakoa betetzera bultzatzen baikaituzte.
5. Iruzurra da: zerbaitetan asmatzen badute, zuk dena han esandakoaren arabera interpretatzen duzulako da.
6. Zientziak ezin du dena azaldu; badira zenbait arlo beste bide hauetatik hobeto jakin daitezkeenak.
7. Gezur hutsa da dena, lotsagabe batzuk aberasteko bidea besterik ez.
8. Joko hauek arriskutsuak dira eta dependentzia handia sor lezakete.
9. Emakumezkoek gehiago jotzen dute horrelakoetara gizonezkoek baino.
Debatearen balorazio orokorra BAI EZ
Gaia interesgarria da
Ondo prestatu dugu aurretik
Puntu garrantzitsu guztiak jorratu dira
Denok hitz egin dugu
Ez nuen esateko gauza handirik
Denon iritziak hartu dira kontuan
Hizketarako txandak errespetatu dira
Neure iritzia eman dut nahi izan dudanean
Moderatzaileak egoki bete du bere lana
EUSKO JAURLARITZAGOBIERNO VASCO
ISBN 84-86968-99-2