negiranje genocida nad bosnjacima

Elvedin Mulagi Negiranje genocida nad Bonjacima

Izdava: Institut za istraivanje zloina protiv ovjenosti i meunarodnog prava Univerziteta u Sarajevu

Za izdavaa: Dr. Rasim Muratovi Recenzenti: Prof. dr. Smail eki Prof. dr. Edina Beirevi Dr. Admir Mulaosmanovi

Lektura: Samija Rizvanovi

Tehnika priprema: Alvid Hubijar

Dizajn korica: Kemal Obad

Godina izdanja i tampe: 2014.

Tira: 700 primjeraka

tampa: Dobra knjiga d.o.o. Sarajevo

CIP - Katalogizacija u publikaciji Nacionalna i univerzitetska biblioteka Bosne i Hercegovine, Sarajevo

341.485-058.65(497.6=163.4*3)"1992/1995"

MULAGI, Elvedin Negiranje genocida nad Bonjacima / Elvedin Mulagi. - Sarajevo : Institut za istraivanje zloina protiv ovjenosti i meunarodnog prava Univerziteta, 2014. - 231 str. : ilustr. ; 24 cm

O autoru: str. 231. - Bibliografija: str. 209-229; bibliografske i druge biljeke uz tekst.

ISBN 978-9958-740-97-8

COBISS.BH-ID 21741318

Elvedin Mulagi

Negiranje genocida nad Bonjacima

Sarajevo, 2014.

Prema tome mi ne moemo oekivati niti moemo imati reeto pa da

prosijemo da samo ostanu Srbi ili propadnu Srbi a ostali odu. Pa to

je, to nee, ja ne znam kako e gospodin Krajinik i gospodin

Karadi objasniti svijetu. To je ljudi genocid.

Izjava Ratka Mladia na 16. sjednici Skuptine samoproglaene Republike Srpske u Bosni i Hercegovini, odranoj 12. maja 1992. godine.

S A D R A J

PREDGOVOR

UVOD 1

1. GENOCID U TEORIJI I RELEVANTNIM DOKUMENTIMA 4

Historija genocida kao drutvene pojave i procesa 5 Genocid u relevantnim dokumentima 11 Definicija i teorije genocida 18 Prepoznavanje i dokazivanje genocida 29 Tipologizacija genocida 39

2. NAUNA SAZNANJA O POJAVI NEGIRANJA GENOCIDA 44

Teorije negiranja genocida 45 Suoavanje sa poinjenim genocidom priznanje ili negiranje 51 Razvoj pojave negiranja genocida na primjeru holokausta nad Jevrejima 58 Tipologizacija pojave negiranja genocida 72

3. OSNOVNA POLAZITA NEGATORA GENOCIDA NAD BONJACIMA 80

Historijski kontinuitet genocida nad Bonjacima 81 Uzroci genocida nad Bonjacima 84 Korijeni genocida nad Bonjacima 91 Dehumanizacija ciljne grupe kreiranje genocida i razvoj pojave negiranja 100

Teorijsko odreenje dehumanizacije 100 Historijsko utemeljenje i kontinuitet dehumanizacije Bonjaka 104 Dehumanizacija Bonjaka u pripremi i izvrenju genocida u periodu od 1992-1995. godine 109

4. SISTEMSKI PRISTUP U NEGIRANJU GENOCIDA NAD BONJACIMA POINJENOG U PERIODU 1992-1995 126

Kontinuitet i tradicija negiranja genocida nad Bonjacima 127 Razvoj pojave negiranja genocida poinjenog nad Bonjacima u periodu 1992-1995. 130 Negiranje namjere za izvrenje genocida 138 Mehanizmi i institucije u funkciji negiranja genocida 142

Akademska komponenta drutva 142 Teorije zavjere 146 Negiranje genocida u Srebrenici 150 Politika komponenta drutva 164

Negiranje dimenzije i intenziteta genocida zanemarivanje posrednih manifestacija genocida 168

5. NEGIRANJE GENOCIDA NA MEUNARODNOM NIVOU 178

Stereotipi i predrasude kao metod negiranja genocida 179 Negiranje na meunarodnom nivou 185 Etniko ienje kao eufemizam za genocid 188 Meunarodni sudovi 195

ZAKLJUNA RAZMATRANJA 201

IZVORI I LITERATURA 209

O AUTORU 231

1 1

UVOD

Genocid se vjerovatno pojavio jo u periodu prvobitne ljudske zajednice, ali istraivai uglavnom prate ovu pojavu od rane historije ovjeanstva, kada se genocidom vrilo istrebljivanje plemena zbog nemogunosti njihovog savlaivanja ili asimiliranja. U periodu srednjeg vijeka, pod ogromnim uticajem crkve i gesla od koga vlast od toga i vjera, dolazi do masovnog istrebljivanja grupa drugih vjerskih uvjerenja. itavi narodi su istrijebljeni u periodu kolonizacije samo zbog toga to su smatrani preprekom pristupu prirodnim resursima. Moderno doba karakterizira pojava ideologijskog genocida, ije su kljuno obiljeje temeljite pripreme genocida i masovno provedena dehumanizacija viktimizirane grupe.

Moderni genocid je, pored opsenih priprema, karakteriziran i planskim aspektom negiranja poinjenog genocida. Negiranje genocida je unaprijed osmiljeno, a njegovo izvrenje prikriveno. Tokom izvrenja genocida provode se raznovrsne mjere i aktivnosti usmjerene prema unutranjim i vanjskim posmatraima genocida, s ciljem glorifikacije ratnih zloinaca i eufemiziranja poinjenog zloina, a time i uspostavljanja osnove za njegovo sistemsko negiranje.

Negiranje kao zavrna faza genocida tei da preoblikuje historiju u smislu demoniziranja rtava i rehabilitacije poinitelja. Negiranje ubija dostojanstvo preivjelih i tei da razori kulturu pamenja zloina. Planeri i izvrioci genocida u naelu ne zavravaju genocid s klanjem i ubijanjem rtve, zavrna faza genocida je njegovo negiranje. Negiranje genocida se pojavljuje kao substitut za poinjeni zloin, jer se i negiranjem tei ka ostvarivanju istog cilja, samo drugim snagama i sredstavima. Negiranje, kao zadnja faza genocida, moe trajati dugo poslije zavretka porcesa ubijanja rtava. U dosadanjoj historiji zabiljeeni su samo izdvojeni sluajevi priznavanja genocida od poinioca. Kljunu ulogu u prepoznavanju genocida igraju direktni posmatrai genocida, kao i vanjski posmatrai genocida: predstavnici meunarodnih organizacija, mediji, predstavnici vlada velikih sila, istraivai i drugi subjekti.

esto je prisutna pojava ograniavanja injenica i dokaza o poinjenom genocidu na sudske presude ili pravnu prosudbu


2

genocida, to je pogreno, jer se time zanemaruju svi dokazi i injenice koje se dobiju njihovim podvrgavanjem naunom sudu. Rukovodei se navedenim principom apsolutno se negiraju genocidi koji su se dogodili u ranijoj fazi historije, kada nije postojala ni osnova meunarodnog humanitarnog prava, kao to su sluajevi genocida nad plemenom Herera, genocid nad domorocima Amerike i drugi.

Knjiga je strukturirana u pet poglavlja i zakljuna razmatranja. U prvom poglavlju knjige predstavljen je razvoj genocida kao pojave, teorije genocida, tipologizacija genocida i aktuelni diskurs istraivaa o definiciji genocida, s naglaskom na udaljavanjima od koncepcije genocida.

U drugom poglavlju knjige su konsultirana nauna saznanja o pojavi negiranja genocida, razvoj procesa negiranja genocida na primjeru holokausta nad Jevrejima i suoavanje s poinjenim genocidom koje rezultira priznanjem ili negiranjem. U ovom poglavlju pukuava se dati odgovor na pitanja: U kojim okolnostima i kako se pojavljuje negiranje genocida? Kakve okolnosti uzrokuju da dolazi do razvoja masovnosti u negiranju poinjenog genocida?

Tree poglavlje predstavlja korijene i uzroke genocida nad Bonjacima, dehumanizaciju, te povezanost dehumanizacije i negiranja genocida. Istraeni su motivi i uzroci koji dovode do toga da je znatan dio srpskog naroda opravdavao akte zloina i negirao poinjeni genocid na Bonjacima, pri emu su, pored ostalog, i odreene institucije i nevladine organizacije bile ukljuene u taj proces. Analizirana je uloga naune, kulturne i duhovne komponente srpskog drutva u pripremi genocida. Ovo poglavlje nudi odgovor na pitanje: ta je to to omoguava kontinuitet dehumanizacije Bonjaka, kako u pripremi i izvrenju genocida, tako i u miru?

etvrto poglavlje prezentira specifine tehnike i forme negiranja genocida: minimiziranje dimenzije i intenziteta genocida nad Bonjacima, razvijanje teorija zavjere, fabrikovanje ratnih zloina nad Srbima, preuveliavanje dimenzije ratnih zloina nad Srbima i drugo. Kao akademski pristup u negiranju genocida predstavljen je primjer pojedinih istraivaa koji obznanjuju podatke preuzete od raznoraznih, esto nekompetentnih subjekata kao vlastite rezultate o ukupnim ljudskim gubicima u BiH u periodu '92-'95, odstupajui pritom od osnovnih naunih principa i postulata, ime znaajno

U V O D

3

minimiziraju broj rtava. Sagledan je sistemski i institucionalni karakter negiranja genocida, te utvrena njegova krajnja svrha i ishodite.

Petim poglavljem je obraeno negiranje genocida na meunarodnom nivou, kroz stavove i ulogu predstavnika meunarodnih organizacija, predstavnika vlada velikih sila, meunarodnih sudova i tribunala, istraivaa i drugih subjekata. Predstavljeno je koritenje stereotipa u svrhu prikrivanja uzroka i karaktera oruanog sukoba i obezbjeenje vanjske legitimizacije genocida.

Svrha ove knjige je ostvariti doprinos objektivizaciji saznanja o poinjenom genocidu nad Bonjacima u funkciji izbjegavanja bilo kakvih politikih i drugih manipulacija, te utvrivanja istine i zadovoljavanja pravde, kao i izgradnje i obnove zajednikog ivota i trajnog mira u Bosni i Hercegovini. Saznanje o ciljevima i motivima negiranja genocida nad Bonjacima ima prvorazredni znaaj i uticaj na oporavak i stabilnost drutva i drave. Ono doprinosi razotkrivanju aktera i aktivnosti usmjerenih na potiskivanje pamenja o poinjenom genocidu u zaborav, djelujui time direktno na prevenciju genocida u budunosti. Samo identificiranje negiranja genocida ne zaustavlja ekstenzivno dejstvo na rtvu. Zaustavljanje ovog dejstva iskljuivo se moe postii kroz spreavanje i zaustavljanje negiranja genocida. Jer, genocid koji se sistemski negira ima tendenciju da bude zaboravljen, a to po automatizmu smanjuje mogunost prevencije genocida u budunosti.


164

1991. godine, pa sve do izdavanja naredbe za nametanje sraunatih mjera na unitenju bonjakog naroda srednjeg Podrinja, sabijenog u ue podruje Srebenice.

Politika komponenta drutva

Sagledavanje ukljuenosti vladinih institucija u negiranje genocida nad Bonjacima ima poseban znaaj, jer to negiranju genocida daje sistemski i institucionalni karakter. Postoji ve ustaljena praksa da se politiari iz bh. entiteta Republika Srpska pozivaju na etniku zastupljenost optuenih i osuenih za ratne zloine u oruanom sukobu u BiH od 1992-1995. godine, odnosno da isti problematiziraju injenicu da je daleko najvie optuenih i osuenih za ratne zloine iz reda srpskog naroda.154 Istovremeno, oni uope ne pominju sistemski i masovni karakter zloina koje su poinili pripadnici srpskog naroda, a koji su doprinijeli tako masovnom broju optuenih i osuenih. Vodei politiari iz bh. entiteta RS otvoreno negiraju genocid nad Bonjacima, pa je tako premijer RS Milorad Dodik jednom prilikom izjavio: U Srebrenici nije bio genocid, jer je veliki broj Bonjaka otiao iz Srebrenice prema Tuzli i drugim gradovima.155 Instrumentalizirano je i koritenje agencija entiteta RS koje se bave istraivanjem ratnih zloina, a to se ogleda u montiranju optunica protiv Bonjaka i sistemskom pritisku na Tuilatvo i Sud BiH. Tako je poetkom 2011. godine objavljen spisak od 3.500 bivih pripadnika Armije RBiH, HVO-a i Hrvatske vojske optuenih za navodne ratne zloine

154 V. Kulaga, Srbi pred Sudom BiH osueni na 1.170 godina, Glas Srpske, 4.12.2011. Dostupno na: http://www.glassrpske.com/vijest/2/novosti/67152/lat/Srbi-pred-Sudom-BiH-osudjeni-na-1170-godina.html (Pristupljeno: 20.01.2011.)

Predsjednik RS Milorad Dodik je optuio Haki tribunal da sprovodi 'selektivnu pravdu', to, kako je naveo, pokazuju kazne na koje su osueni Srbi u poreenju s kaznama koje su izreene optuenicima bonjake i hrvatske nacionalnosti. Dodik ponovo negirao genocid u Srebrenici, Internet portal Informer, 02.06.2011. Dostupno na: http://informer.ba/tekstovi/vijesti/dodik-ponovo-negirao-genocid-u-srebrenici (Pristupljeno: 20.01.2011.) 155 Dodik ponovo nijee genocid u Srebrenici i prijeti otcjepljenjem, web portal Dnevnik.hr, 11.09.2010. Dostupno na: http://dnevnik.hr/vijesti/svijet/dodik-ponovo-nijece-genocid-u-srebrenici-i-prijeti-otcjepljenjem.html (Pristupljeno: 08.01.2012.)

4 Sistemski pristup u negiranju genocida nad Bonjacima poinjenog u periodu 92-95

165

poinjene nad srpskim narodom u BiH.156 Meunarodni sud pravde je svojom presudom obavezao Republiku Srbiju da zvaninim aktom prizna genocid poinjen u julu 1995. godine u Srebrenici. Meutim, u usvojenoj Deklaraciji je reeno: Narodna skuptina Republike Srbije najotrije osuuje zloin izvren nad bonjakim stanovnitvom u Srebrenici jula 1995., na nain utvren presudom Meunarodnog suda pravde /.../.157 Iz Deklaracije je vidljivo da nigdje nije pomenut pojam genocid, to znai de se isti negira zvaninim aktom Skuptine Republike Srbije. Navedeni angaman institucija Republike Srpske i Republike Srbije potvruje tezu da negiranje genocida ima organizirani oblik koji je manifestiran u sistemskom i institucionalnom pristupu u negiranju genocida.

Pored do sada navedenih primjera planskog rada na preuveliavanju dimenzije ratnih zloina nad Srbima, minimiziranju dimenzije i intenziteta genocida nad Bonjacima i razvijanju teorija zavjere, krucijalnu ulogu u sistemskom negiranju genocida igraju i sluajevi fabriciranja ratnih zloina,158 a za to su klasian primjer Dobrovoljaka ulica u Sarajevu i Tuzlanska kolona u Tuzli. Fabriciranja ratnih zloina se manifestiraju na dva naina. Prvi je organiziranje godinjica navedenih dogaaja od strane zvaninih institucija entiteta RS,159 dok je drugi nain koordinirana aktivnost

156 Ekskluzivno: Pogledajte originalni spisak s imenima 3.500 bh. patriota koje DCRS tereti za navodne zloine nad Srbima, Dnevni avaz. Dostupno na: http://www.dnevniavaz.ba/vijesti/teme/27828-hoce-li-dodik-aktivirati-spiskove-vlade-rs-oko-3-500-bh-patriota-tereti-se-za-zlocine-nad-srbima.html (Pristupljeno: 08.01.2012.) 157 Deklaracija Narodne skuptine Republike Srbije o osudi zloina u Srebrenici, Narodna skuptine Republike Srbije, 31.3.2010. Dostupno na: http://www.parlame nt.gov.rs/-.115.html?SearchText=deklaracija+o+srebrenici (Pristupljeno: 13.01.2012.) 158 Sonja Biserko je napisala: Rat u Bosni srpski stratezi tretiraju iskljuivo kao borbu srpskog naroda za osloboenje, pa je velika energija skoncentrisana na fabrikovanje sluajeva koji su u funkciji relativizacije odgovornosti za rat. S. Biserko, Percepcija srpske elite dejtonske Bosne, Duh Bosne, broj 4, oktobar 2011. Dostupno na: http:// www.spiritofbosnia.org/bs/volume-6-no-4-2011-october/perceptions-of-serbia%E2% 80%99s-elite-in-relation-to-the-dayton-agreement (Pristupljeno: 16.02.2012) 159 Odbor Vlade RS za obiljeavanje znaajnih datuma RS, predvoen ministrom Petrom okiem, organizirao je godinjicu u Dobrovoljakoj ulici 2011. godine. Godinjica Dobrovoljake: oki pozvao Sarajlije na razumijevanje, Nezavisne novine, 19.42011. Dostupno na: http://www.nezavisne.com/novosti/drustvo/Godisnj ica-Dobrovoljacke-Djokic-pozvao-Sarajlije-na-razumijevanje-86792.html (Pristupljeno: 09.02.2012.).


166

Srbije i bh. entiteta RS na meunarodnom planu podizanjem optunica za navodne ratne zloine. Najpoznatiji sluajevi takvih montiranih postupaka su oni protiv Ejupa Gania, Jovana Divjaka i Ilije Juriia.160 Fabricirani sluajevi ratnih zloina slue kao primarna osnova za irenje pojave negiranja genocida, jer se njima relativizira zloin nad Bonjacima i stvara privid da je srpski narod bio glavna rtva oruanog sukoba 1992-1995. godine, to predstavlja zavrni oblik negiranja genocida. Pomenuto direktno podrava tezu da je itav jedan sistem angairan na negiranju genocida kroz fabriciranje, preuveliavanje zloina i razvijanje teorija zavjere. U tu svrhu, sistemskog negiranja genocida, izdvajaju se znaajna novana sredstva iz budeta Republike Srpske, za to je eklatantan primjer finansiranje NVO Historijski projekat Srebrenica.161 Institucionalni pristup u negiranju genocida krakterisan je, izmeu ostalog, i zabranom obiljeavanja godinjica stradanja i postavljanja spomen- obiljeja na stratitima Bonjaka u bh. entitetu Republika Srpska.162

160 Sud londonske opine Westminster obrazloio je svoju odluku o odbijanju zahtjeva Srbije za izruenjem Ejupa Gania sljedeim rijeima: Proces je pokrenut i iskoriten u politike svrhe. Gani osloboen, nova packa Srbiji, Deutsche Welle, 28.07.2010. Dostupno na: http://www.dw.de/gani%C4%87-oslobo%C4%91en-nova-packa-srbiji /a-5843813 (Pristupljeno: 10.01.2012.).

ivko Budimir je, nakon okonanja sudskog postupka protiv gen. Jovana Divjaka, izjavio da je ova oslobaajua presuda potvrda kako su optunice srbijanskog tuiteljstva politiki motivirane i neutemeljene. . Budimir, Optunice srbijanskog tuilatva politiki montirane, priopenje predsjednika FBiH . Budimira. Dostupno na: http://predsjednikfbih.org/index.php/mediji/priopcenja/169-optuznice-srbijans kog-tuziteljstva-politicki-montirane.html (Pristupljeno: 10.01.2012.). 161 Vlada Republike Srpske je dodijelila milionska novana sredstva iz budeta za finansiranje NVO Historijski projekat Srebrenica sa sjeditem u Holandiji, koja pod vostvom Stefana Karganovia predstavlja jednu od vodeih organizacija angaovanih na negiranju genocida nad Bonjacima. Dostupno na: http://www.nezavisne.com/nov osti/bih/Cavic-Niko-ne-zna-kako-Karganovic-trosi-novac-poreskih-obveznika-157212 .html i http://www.glas-javnosti.rs/aktuelne-vesti/2012-09-06/sukob-cavica-i-karga novica-zbog-projekta-srebrenica (Pristupljeno: 23.05.2014.) 162 Tako su radnici komunalnog preduzea iz Viegrada i predstavnici Odjeljenja za inspekcijske poslove Opine Viegrad 22.01.2014. godine nasilno uklonili rije genocid sa spomen-obiljeja rtvama genocida na mezarju Straite u Viegradu. Dostupno na: http://www.vijesti.ba/vijesti/bih/192473-Uklonjena-rijec-genocid-spomenika-mezarju-Straziste.html (Pristupljeno: 23.01.2014.)

Optinska administracija u Prijedoru je zabranila koritenje termina genocid prilikom obiljeavanja godinjice stradanja Bonjaka Prijedora, te spreava postavljanje spomen-obiljeja na lokacijama poinjavanja genocida u Prijedoru. Dostupno na: http://www.6yka.com/novost/24204/prijedor-zabranjena-rijec i http://www.oslobodjenje.ba/vijesti/bih/bivsi-logorasi-iz-prijedora-gradonacelniku-

4 Sistemski pristup u negiranju genocida nad Bonjacima poinjenog u periodu 92-95

167

Sistemskim pristupom zvaninih institucija Srbije i entiteta RS nastoji se osujetiti svako priznavanje genocida nad Bonjacima uz primjenu navedenih organiziranih metoda i tehnika negiranja genocida. Navedene metode i tehnike negiranja genocida slue kao mitoloka osnova negiranja historijskih injenica, kako trenutno tako i u budunosti.

Postavlja se pitanje ta je krajnja svrha negiranja. Za ovaj unaprijed osmiljen proces nosilaca velikosrpskog projekta, MacDonald je kazao da je bio instrumentalan proces, dizajniran da zatiti specifinu teritoriju ili da legitimira ekspanziju granica postojee nacionalne drave (MacDonald, 2002: 22). Olivera Milosavljevi je u kontekstu toga ustvrdila: Muslimani su svojatani kao Srbi, odnosno kao Hrvati, ak kao 'najistiji' Srbi odnosno Hrvati, samo s jednim ciljom: da se legitimie zahtev za teritorijama koje su oni naseljavali.163 Svrsishodnost negiranja genocida za njegove ideologe i planere ogleda se u tome to direktno slui odbrani genocidom ostvarenih ciljeva i zadravanja stanja status quo. Negiranjem se nastoji ostvariti krajnji cilj genocida; njegovom osmom fazom se pokuavaju ouvati rezultati genocida, uiniti te rezultate legitimnim. I negiranje ovdje moemo posmatrati samo kao jedno u nizu sredstava koja se primjenjuju radi apologiziranja ili legitimiranja ostvarivanja teritorijalne ekspanzije u ratu protiv Bosne i Hercegovine i poinjenom genocidu. To je njegova primarna svrha i krajnje ishodite.

uputili-zahtjev-za-izgradnju-memorijalnog-centra-u-bivsem-logoru-omarska (Pristupljeno: 23.05.2014.) 163 O. Milosavljevi, Poturica gori od Turina, Nova srpska politika misao - posebno izdanje Etniki stereotipi, broj 3, Beograd, 2002, str. 100.

178

1 GENOCID U TEORIJI I RELEVANTNIM DOKUMENTIMA

2 NAUNA SAZNANJA O POJAVI NEGIRANJA GENOCIDA

3 OSNOVNA POLAZITA NEGATORA GENOCIDA NAD BONJACIMA

4 SISTEMSKI PRISTUP U NEGIRANJU GENOCIDA NAD BONJACIMA POINJENOG U PERIODU 1992-1995

5 NEGIRANJE GENOCIDA NA MEUNARODNOM NIVOU

179

Stereotipi i predrasude kao metod negiranja genocida

Kada jedno drutvo donese odluku da izvri genocid, da bi se dehumanizacija rtve provela u to irem obimu i bila to odrivija, te da bi se prikrio genocid iznutra i izvana, razvijaju se posebni stereotipi i gaje predrasude o rtvi i uzrocima sukoba.175 Stereotipi i predrasude primarno onemoguavaju prepoznavanje stvarnih uzroka i korijena oruanog sukoba.

U tom smislu Milosavljevi je kazala: U krajnjoj instanci stereotipi o 'sebi' i 'drugima' nacionalizmu slue da potvrde ispravnost i nunost politike ekspanzije i suprotstavljanja, a istorija im slui samo da potvrdi utemeljenost stereotipa (Milosavljevi, 2002: 23). Nadalje, Milosavljevi smatra (2002: 24) da stereotipe stvara odreeni politiki trenutak. Dakle, stereotipi imaju svrhu da pravdaju i legitimiziraju izvrenje ili ve izvrenu teritorijalnu ekspanzuju.

U svrhu predstavljanja genocida opravdanim i nunim stereotipi se usmjeravaju kako prema domaoj tako i prema meunarodnoj javnosti. Na meunarodnom nivou stereotipi su usmjereni prema opoj publici, globalnim i regionalnim sigurnosnim organizacijama, vladama velikih svjetskih sila i drugim globalnim centrima moi. Sigurnosne organizacije i vlade velikih svjetskih sila imaju istovjetan pristup prema genocidu u progresu, kada je u pitanju njegovo prepoznavanje i, eventualno, zaustavljanje. Ukoliko ne postoji jasno izraen nacionalni interes176 da se genocid u progresu odredi genocidom i kao takav zaustavi, pristupie se pronalaenju opravdanja za suzdravanje od vojnog interveniranja na spreavanju genocida. 175 Prema Milosavljevi: /.../ analizirani u istorijskoj perspektivi stereotipi se pojavljuju kao uproeni bespogovorni argumenti, tj. kao dogmatske automatske potapalice. O. Milosavljevi, U TRADICIJI NACIONALIZMA ILI STEREOTIPI SRPSKIH INTELEKTUALACA XX VEKA O 'NAMA' I 'DRUGIMA', Helsinki odbor za ljudska prava Srbije, Beograd, 2002, str. 23.

Predrasude se podgrijavaju na osnovu negativnog nacionalnog pamenja, koje esto nema historijskog utemeljenja [op. E. M.]. 176 Sigurnosne organizacije imaju limitirano funkcioniranje upravo zbog razliitih nacionalnih interesa lanica.


180

Istovremeno, planeri i rukovodioci genocidnog projekta pokuae osujetiti uspostavljanje kritine mase u domaem javnom mnijenju koja bi eventualno ispoljila javne kritike tog projekta. Moe se rei da upravo razvijanje stereotipa i predrasuda igra vanu ulogu kod osujeivanja prepoznavanja genocida i spreavanja vojne intervencije na njegovom zaustavljanju.

Za ideologe genocida u BiH od 1992-1995. godine sastavni dio priprema za genocid predstavljalo je kreiranje i razvoj stereotipa o Bosni i Hercegovni i predrasuda o Bonjacima, sve s ciljem prikrivanja stvarnih uzroka agresije i genocida i time onemoguavanja njegovog prepoznavanja na meunarodnoj sceni. Milorad Ekmei je napisao: Davnanje ubeenje da je Balkanski prostor proseen nejednakim civilizacijama danas je u celini obnovljeno. iroko se veruje da je dananji 'jugoslovenski rat' posledica 'suprotnosti izmeu zapadno-katolike i istono-pravoslavne, tj. islamske civilizacije'. Poreklo oruanog sukoba tei duboko u srednji vek i vidi se u nepomirljivosti posebnih istorija i kultura (u: Antoni, 1995: 5). osi je, takoer, napisao: /.../ Jer je to bosansko tlo vekovima razdirano etnikom i verskom mrnjom /.../. Bosanski nacionalni i verski antagonizmi bili su permanentni uzroci svih unutranjih konflikata (osi, 2012: 197 i 253). Aleksa ilas, takoer, spada meu autore koji su podrali stereotipno tumaenje uzroka oruanog sukoba u Bosni i Hercegovini navodom da se radi o vievjekovnom etnikom sukobu, koji je, po njemu, plod drevne etnike mrnje i netrpeljivosti.177 Pomenuti navodi nisu nita drugo do stereotipno prikazivanje uzroka genocida nad Bonjacima. Radi se o pokuaju prikazivanja uzroka masovnog stradanja naroda na balkanskom prostoru, kroz historiju, specifinosti geografskog prostora, a ne rezultatom konkretnih ljudskih akcija. Razvijanje pseudoteorije o vievjekovnoj etniko-vjerskoj netrpeljivosti i sukobu imalo je za cilj da nadomjesti nepostojei, 177 Diskurs izmeu Noela Malcolma i Alekse ilasa u Foregin Affairs.

A. ilas, Imagine Kosovo: A Biased New Account Fans Western Confusion, Foreign Affaires, septembar/oktobar 1998. Dostupno na: http://www.foreignaffairs .com/articles/54403/aleksa-djilas/imagining-kosovo-a-biased-new-account-fans-western-confusion (Pristupljeno: 14.11.2011.)

N. Malcom, Is Kosovo Real? The Battle Over History Continoues, Foregin Affairs, januar/februar 1999. Dostupno na: http://www.foreignaffairs.com/articles /54629/noel-malcolm-aleksa-djilas-et-al/is-kosovo-real-the-battle-over-history-continues (Pristupljeno: 14.11.2011.)

5 Negiranje genocida na meunarodnom nivou

181

prijeko potreban, dug historijski kontinuitet sukoba koji je bio potreban za prikrivanja uzroka genocida.

Prema Brajantu: Etnika netrpeljivost, viestoljetna mrnja, prastari danak u krvi i cijelo mnotvo slinih teorijski mranih fraza koriteno je od medija da se opiu motivi sila koje stoje iza rata u Bosni i Hercegovini i takoer od evropskih politiara da se opravada njihova neaktivnost /.../.178 I Sells je ustvrdio: Zapadni politiki lideri su govorili o 'prastarom animozitetu', portretirajui Bosance kao grupu balkanskih plemenskih ubojica koji mrze jedni druge vjekovima i koji su nesposobni ivjeti u miru (Sells, 1996: 3). Muhamed Filipovi, kao direktni protagonista mirovnih pregovora i bh. diplomata, napisao je: ak su i najvii dravnici izjavljivali kako se mi ovdje u Bosni oduvijek koljemo, to je notorna neistina (u: eki, 1997: 157). S tim u vezi se moe rei da je pseudoteorija o vievjekovnim etniko-vjerskim netrpeljivostima i sukobima dobila i svoju meunarodnu manifestaciju, jer je veina zapadnih politiara koristila ovu pseudoteoriju kao referentni oslonac u svojim svakodnevnim istupima.

Knjiga Roberta Kaplana Balkanski duhovi imala je znatan uticaj na percepciju zapadnih politiara, a posebno politiara u SAD. Kaplan je kazao: Bosna je ruralna, izolovana i puna podozrivosti i mrnje /.../ sva okolna sela bila su puna divljake mrnje koju su podsticali siromatvo i alkoholizam (Kaplan, 2004:16-17). Kaplanovi stavovi, kao i stavovi nekih drugih istraivaa, direktno su podupirali velikosrpsku pseudoteoriju o vievjekovnom etniko-vjerskom sukobu i mrnji. Ovi navodi e poslije posluiti zapadnim politiarima kao odlino opravdanje i objanjenje za neinterveniranje u spreavanju genocida. Potrebno je napomenuti da je Kaplan uglavnom bio inspiriran knjigom Rebecce West Crno janje i sivi soko koja otvoreno velia velikosrpsku nacionalnu ideologiju i kosovsku mitologiju, za koju je predgovor napisao ideolog genocida Nikola Koljevi (West, 1989: 374-377) i o kojoj veoma afirmativno pie i Dobrica osi (2012: 48). S druge strane, predsjedavajui mirovne konferencije za bivu Jugoslaviju lord Dejvid Oven je u svojoj knjizi Balkanska odiseja 178 L. Bryant, The Betrayal of Bosnia, Centre for the Study of Democracy - University of Westminster, 1993. Dostupno na: http://www.ciaonet.org.proxy.www. merln-europe.org/wps/brl01/brl01.html (Pristupljeno: 01.01.2011.)


182

(1996: 32) napisao da je u pripremi za preuzimanje ove funkcije upravo itao tivo Westove.

Pseudoteorija o vievjekovnoj plemenskoj mrnji imala je itekako odjeka, o emu najbolje svjedoi podatak da Meunarodni sud pravde, postupajui po tubi Bosne i Hercegovine protiv Srbije i Crne Gore, u presudi koristi balkanistike stereotipe navodei da je postojala atmosfera duboko ukorijenjene mrnje izmeu bosanskih Srba i muslimana na podruju Srebrenice (MSP, Presuda ..., paragraf 438). Drugi primjer uticaja ove pseudoteorije jeste tvrdnja jednog od poznatijih amerikih sociologa Horowitza: Dodue, postoje uslovi tokom kojih takva tanka distinkcija ne moe biti napravljena, kao to je plemensko ratovanje u Jugoslaviji i Burundiju (Horowitz, 2002: 38). Ovim je Horowitz kao istraiva genocida podrao stereotipno tumaenje uzroka genocida nad Bonjacima, odnosno, negiranje genocida, suprotno teoriji i koncepciji genocida.

Razvijanju stereotipa o prirodi sukoba u Bosni i Hercegovini umnogome je potpomogao i Samuel Huntington svojim djelom Sukob civilizacija. On je napisao: Ratovi izmeu rodova, plemena, etnikih skupina, vjerskih zajednica i nacija prevladavaju u svakoj eri i svakoj civilizaciji, jer su ukorijenjeni u identitetima naroda. /.../ Sukobi na razdjelnici su sukobi izmeu drava ili skupina koje pripadaju razliitim civilizacijama (Huntington, 1998: 311). Svojom pseudoteorijom o vievjekovnim sukobima na razdjelnici izmeu drava ili zajednica koje pripadaju nekoj od osam razliitih civilizacija on je kasnije posluio mnogima kao referentni oslonac za simplificirane tvrdnje da su mnogi oruani sukobi produkt unutranje destruktivnosti naroda ili antropolokih karakteristika odreenog naroda. Huntington se u svom radu dotakao i oruanog sukoba na prostoru bive Jugoslavije. Prema njegovim navodima: Nedae kosovskih Srba odjeknule su drugdje u Srbiji, te su 1986. potaknule deklaraciju 200 vodeih srpskih intelektualaca /.../. Nadalje, on je napisao: Srpsku bojazan i nacionalizam, potaknutu sve veim brojem i sve veom moi Albanaca, dodatno su pojaale demografske promjene u Bosni /.../. Etnika ekspanzija jedne skupine dovela je do etnikog ienja kojemu je pribjegla druga strana (1998: 320-321). Navedeni stavovi Huntingtona prestavljaju grubi falsifikat uzroka genocida nad Bonjacima. On je svojim navodima direktno


183

potpomogao pseudoteoriju ideologa genocida nad Bonjacima 1992-1995. godine, odnosno da je demografska prijetnja muslimana uzrok oruanog sukoba i genocida nad njima. Rad Samuela Huntingtona posluie, kao nijedan do tada, kao uporite zastupnicima ideje da je uzrok oruanog sukoba bio vievjekovna etnika mrnja, iako je Bosna i Hercegovina, sve do stvaranja Kraljevine SHS, bila primjer miroljubivog suivota razliitih konfesija za itavu Evropu.

U nasrtajima intelektualaca zapadne provenijencije koriste se razne pseudoteorije o uzroku oruanog sukoba na kraju prolog stoljea u BiH, da bi se na kraju razvio stereotip koji je inkorporirao sve ranije razvijene pseudoteorije - balkanizam. Prema Todorovoj: Balkan je zgodno posluio da apsorbuje mnotvo eksternalizovanih politikih, ideolokih i kulturnih frustracija koje potiu iz tenzija i protivrenosti svojstvenih regionima i drutvima izvan Balkana (Todorova, 1999: 323). Nadalje, ona je za ovaj termin ustvrdila da se koristi (1999: 15) kao sinonim za povratak plemenskim, zaostalim, primitivnim i varvarskim. Zgodi je, pak, ustvrdio: U tim fantazijama krivotvorenja rat je, navodno, ukorijenjen u povijesnom bitku Balkana, kao /.../ plemensko-etnikoj stvarnosti orijentalnog despotizma, istonjakog misticizma, velikog iracionalizma drevnih strasti i iskonskih sukoba (Zgodi, 2005: 40). Balkanizam je posluio kao kompromisno rjeenje za zapadne politiare, jer su ovim pojmom sjedinjene sve ranije pseudoteorije o uzrocima oruanog sukoba na prostoru BiH i bive Jugoslavije, vezujui uzroke oruanog sukoba179 za geografski prostor ili faktor nasljedstva. Balkanizam je primarno bio zasnovan na stereotipu o Bosni i Hercegovini kao zemlji-popritu vievjekovnih krvavih ili plemenskih sukoba.

Ideolozi genocida, meu kojima i srpski orijentalisti, bili su svjesni znaaja prikrivanja stvarnih uzroka agresije (rata) protiv BiH i genocida u BiH, te im je jedan od teinih zadataka bio razviti stereotip na koji e nasjesti istraivai zapadne provenijencije kao i zapadni politiari. To su i uspjeli plasiranjem stereotipa o viestoljetnom etniko-religijskom sukobu u Bosni i Hercegovini i predrasudom o islamu kao kompleksnoj i agresivnoj religiji. Jer, kako

179 Termin oruani sukob u ovoj knjizi se koristi za definiranje svih dogaanja na podruju bive Jugoslavije od 1991-1999. godine. U sluaju BiH u periodu od 1992-1995. godine jedini ispravno aplikativni pojmovi su agresija i genocid.


184

im je za pokretanje genocida bilo potrebno obezbjeenje intelektualnog opravdanja kroz razvoj pseudoteorije o islamskoj prijetnji, tako im je bilo i prijeko potrebno prikriti stvarne uzroke genocida radi pribavljanja meunarodnog legitimiteta za teritorijalnu ekspanziju protiv Bosne i Hercegovine. Ovim je kreiran referentni oslonac za simplificirane tvrdnje da je oruani sukob produkt unutranje destruktivnosti naroda BiH. Sells je ustvrdio da je (1996: 135) moralno izjednaavanje moglo biti ostvareno portretiranjem svih strana kao okrutnih divljaka, a to se apliciralo primjenom pseudoteorije o viestoljetnom sukobu i mrnji. Zapadne diplomate su potpuno nekritiki preuzele pomenuti stereotip, to je dovelo do toga da uope nisu ni pokuavali da shvate sutinu i uzrok oruanog sukoba u bivoj Jugoslaviji, odnosno, agresije i genocida u BiH. Oni su se rukovodili stereotipom o viestoljetnom sukobu i mrnji, ime su uzrok genocida i oruanog sukoba tumaili specifinostima balkanskog i bosanskog prostora, a ne rezultatom namjernih, konkretnih i planskih ljudskih akcija. Kao konsekvenca navedenog pojavila se iroko prisutna pojava negiranja poinjenog genocida. Na svu sreu, kljune historijske injenice bivaju prepoznate od mnogih nezavisnih i eminentnih svjetskih istraivaa. Postoji znatan broj istraivaa koji je uoio da sukob u BiH nema svoj historijski kontinuitet i nasljee, i da se sukob pojavljuje tek u XX stoljeu, kao posuena mrnja iz susjednih drava pod uticajem velikodravlja Hrvatske i Srbije (Benett, 2000: 31-31; Campbell, 2001: 56; Ronayne, 2001: 103).

185

Negiranje na meunarodnom nivou

Edina Beirevi baca jedno potpuno novo svjetlo na uzroke zapadnjake apstinencije od prepoznavanja genocida nad Bonjacima poinjenog u periodu 1992-1995. godine: Genocid nad muslimanima u balkanskim ratovima bio je poznat svjetskim silama, ali ih to nije sprijeilo da samo tri godine nakon toga dan Kosovske bitke i hrabrost srpskih vojnika slave irom Francuske, Engleske, Amerike. U tim godinama, u svjetskoj propagandi, Srbi su nakon poinjenog genocida nad muslimanima bili uzor hrabrih vojnika, a srpski narod model svim prkosnim narodima koji se bore za slobodu, ali i za irenje kranstva (Beirevi, 2009: 63). Iako se tokom genocida u BiH od 1992-1995. pristup zapadnih zvaninika donekle inio iznenaujuim, nauna saznanja do kojih je dola Beirevi ukazuju da to nije bio novus i da su zlodjela i genocid nad muslimanima eufemizirani i veliani jo za vrijeme Balkanskih ratova. Negiranje genocida nad muslimanima tokom Balkanskih ratova od strane zapadnih zvaninika ujedno je uspostavilo tradiciju negiranja genocida nad Bonjacima. Pored navedenog, Beirevi je utvrdila da zapadna literatura zloine poinjene u ime srpskog herojstva uglavnom ignorira, da bi isticala srpsko herojstvo u odbrani 'kranskih vrijednosti' na Balkanu (Beirevi, 2009: 59). Stoga se moe rei da romantiziranje genocida nad Bonjacima ima svoju manifestaciju i na meunarodnom nivou, kao i uspostavljenu tradiciju njegovog negiranja.

Optuivanje za genocid skoro uvijek generira diskusiju oko podataka i broja ubijenih. rtva genocida se gotovo uvijek podvrgava izmiljenim optubama za poinjene zloine ili pseudoteoriji da su sve strane krive za izbijanje sukoba, to je uvijek polazna osnova u negiranju genocida. O primjeni ove pseudoteorije tokom genocida u BiH Bryant je kazao: Meunarodna zajednica je dosljedno izjednaavala rtve agresije s njihovim delatima, da bi dokazali tvrdnju da je rat graanski rat, voen izmeu 'ratobornih plemena' Srba, Hrvata i Muslimana.180 S druge strane, Sells je kazao: /.../

180 L. Bryant, op. cit.


186

neprekidno nam je kazivano o Bosni, da 'ne postoje nevini u ovom ratu', da je ljudska patnja ovih ljudi zasluena (Sells, 1996: 25). Klasian model negiranja genocida nad Bonjacima na meunarodnom nivou isprofiliran je nametanjem stava da su sve strane jednako krive. Pri tome su negatori pokuavali plasirati simplifikaciju i pseudoteoriju da je rat apsolutno zlo, da su sve strane odgovorne i da ne postoji moralna distinkcija izmeu uesnika rata. Ovo je nita drugo do povrno posmatranje oruanog sukoba bez analize njegovog uzroka i posljedica.

Voenje meunarodno dirigiranih mirovnih pregovora u vremenu izvrenja genocida na terenu uveliko se odrazilo na negiranje genocida. Prema Bryantu: Odravanje legitimnosti ovog takozvanog mirovnog procesa zahtijevalo je takoer poricanje da se genocid odvija, jer bi takvo priznanje znailo priznavanje, prije svega, moralnog i legalnog bankrotstva mirovnog procesa, i drugo, odgovornosti koja pripada potpisnicima konvencije o genocidu /.../. Da bi se zamaglilo ovo pitanje, i kao dio opte politike negiranja genocida, razvio se jezik koji su medijatori upotrebljavali govorei o 'jednako krivim' (u: eki, 1997: 527). Razvijanje pseudoteorije o jednakoj krivici ili izgovora za neprimjenu Konvencije, upravo je usko vezano za neuspjene i nemoralno zasnovane mirovne pregovore, koji su bili bazirani na genocidom osvojenim teritorijama, a to su medijatori ipak prihvatali legitimnim za pregovore, te im zbog toga nikako nije odgovaralo da genocid otvoreno priznaju. Drugim rijeima, uzeli su faktiko stanje na terenu ostvareno genocidom kao legitimno polazite u mirovnim pregovorima.

Sjedinjene Amerike Drave, kao jedina svjetska supersila, umnogome su uticale na formiranje specifinog vokabulara negiranja genocida u meunarodnom javnom mnijenju. U vezi s tim, Freeman je ustvrdio: Umjesto jasne determinacije, Adminstracija se krila iza sljedeih tvrdnji: da srpski napad 'granii s genocidom', da su pojedine akcije bosanskih Srba bile 'pokuaj genocida', da takvo ponaanje ini 'akte genocida' (u: eki, 1997: 542). McCloskey je citirao stavove tadanjeg dravnog sekretara SAD Warrena Christophera: 'On je izjavio svi su oni krivi, svi oni to rade' /.../. On je priznao da su se desile uasne stvari, 'ravne genocidu', ali ih nije nazivao genocidom (u: eki, 1997: 547). Vokabular politiara je bio


187

karakteriziran eufemizmima. Po svaku cijenu su izbjegavali koritenje pojma genocid. Sells je kazao: Do maja 1993. Clinton je sukob nazivao graanskim ratom, iako su snage iz Hrvatske i Srbije prele granicu i ule u Bosnu i Hercegovinu, gdje su potpirivale nasilje (Sells, 2002: 167). Administracija SAD sistemski je izbjegavala determinirati sukob u Bosni i Hercegovini genocidom. U tom nastojanju koriteni su razni zamjenski termini i eufemizmi. U pojedinim momentima zvaninici su koristili termine veoma sline ili pribline terminu genocid, poput nazivanjem sukoba pokuajem genocida ili zloinima ravnim genocidu, ali nikada nisu htjeli da sukob nazovu jedinim relevantnim pojmom genocidom. Ameriki zvaninici su koristili diktiranu terminologiju i samo su osobe visokog morala, kao to je George Kenney,181 odstupale od tog ablona, to je bio rijedak primjer. Svrha sistemskog izbjegavanja koritenja termina genocid bilo je spreavanje negativne reakcije domae i meunarodne javnosti koja bi mogla uspostaviti kritinu masu za izvrenje pritiska na Kongres i Senat SAD radi donoenja moralne odluke o potrebi zaustavljanja genocida.

181 U avgustu 1992. godine George Kenney, ef odjela za Jugoslaviju u State Departmentu, podnio je ostavku iz protesta prema Vladinoj apstinenciji da djeluje protiv genocida u BiH. P. Ronayne, nav. djelo, str. 117.

188

Etniko ienje kao eufemizam za genocid

U opisivanju genocidnih radnji nad Bonjacima tokom perioda 1992-1995. godine, ali i poslije, najee koriten termin u vokabularu meunarodne javnosti bio je etniko ienje. Zbog tog je rasvjetljavanje motiva koritenja ovog pojma od izuzetne vanosti.

Etniko ienje se kao termin po Bruneteau (2005: 130) pojavljuje 1981. tokom previranja na Kosovu, dok je prema Letici (1998: 95) ovaj termin skovala srpska elita u ranim 1980-tim godinama opravdavajui vlastitu agresivnu i genocidnu politiku. U meunarodnom vokabularu, prema stavovima mnogih autora, ovaj termin se pojavio prvi put 1992. godine, opisujui njime poinjene zloine i oruani sukob na prostoru bive Jugoslavije (Bruneteau, 2005: 130; Elsie, 2001: 3, Letica, 1998: 19; Schabas, 2000: 190; Show, 2007: 48). U tom smislu moe se rei da je termin etniko ienje izumljen od strane nosilaca velikosrpskog projekta i mnogo prije poetka oruanog sukoba 1990-ih godina u bivoj Jugoslaviji, dok je svoju meunarodnu primjenu doivio odmah po pokretanju rata protiv Bosne i Hercgovine i genocida nad Bonjacima.

Pored utvrivanja korijena ovog termina, kao krucijalan zadatak se namee i analiziranje tretmana ovog termina od strane UN-a i drugih meunarodnih institucija i organizacija. U decembru 1992. godine Generalna skuptina UN-a se odredila da je uasna politika 'etnikog ienja' oblik genocida,182 ime je nedvojbeno na poetku 1992. godine identificirala etniko ienje sa genocidom. Schabas je ukazao na prihvaanje termina u meunarodnim institucijama: Izraz 'etniko ienje' poeo se pojavljivati u dokumentima meunarodnih tijela u avgustu 1992. godine. Tog mjeseca, termin je bio koriten uvijek sa navodnicima [kurziv, E. M.] u rezolucijama Vijea sigurnosti, Generalne skuptine, Komisije za ljudska prava i Ekonomsko-drutvenog vijea. Navodnici su odraavali pogled da je termin bio izumljen od strane samih poinilaca, iako od 1994. godine 182 Generalna skuptina UN, Situacija u Bosni i Hercegovini, Rez. 47/121, 18.12.1992. Dostupno na: http://www.un.org/documents/ga/res/47/a47r121.htm (Pristupljeno: 04.10.2011.)


189

Generalna skuptina vie ne koristi navodnike (Schabas, 2000: 192). Postoje i primjeri koritenja ovog eufemizma od strane MKSJ: ok i strah to su ih pretrpjeli samo su pogorani postupcima Duka Tadia i drugih pripadnika snaga bosanskih Srba koji su bezobzirno ubijali i tukli civile tokom etnikog ienja grada.183 S druge strane, Blum (i drugi) je kazao da ovaj termin nikada nije formalno definiran ili priznat kao termin sa specifinim pravnim statusom i dodijeljenim obavezama.184 Predstavljena hronologija koritenja ovog termina u zvaninom vokabularu tijela UN-a ukazala je na dvostruke i oprene standarde. Termin je koriten na poetku oruanog sukoba u BiH pod navodnicima, da bi se kasnije navodnici izgubili, a termin doivio potpunu afirmaciju na meunarodnom nivou irokom upotrebom u zvaninim institucijama UN-a. ak je i MKSJ koristio ovaj termin u svojim zvaninim dokumentima, iako isti nije imao nikakvo znaenje u meunarodnom pravu. U poetnom periodu izvrenja genocida etniko ienje je prepoznato kao sinonim za genocid, dok je u poodmakloj fazi pokuano s razvojem odvojenog koncepta za ovaj termin. Razlozi primjene dvostrukih standarda vrlo su jednostavni i jasni, a to je bio pritisak meunarodne javnosti da se genocid zaustavi, jer kako kae Blum esta upotreba ovog termina signalizira nedostatak volje da se genocid zaustavi.185

Unutar naune arene prisutan je diskurs o odnosu genocida i termina etniko ienje kao i specifinostima koritenja ovog termina. Prema Schabasu (2000: 194), etniko ienje se u naunoj literaturi koristi kao eufemizam za genocid openito, dok je prema Campbellu (2001: 57) proces 'etniko ienje' eufemizam za unitenje i/ili deportaciju svih nesrba, posebno Muslimana u

183 Presuda Duku Tadiu, MKSJ, predmet broj: IT-94-1-T, 14.07.1997., str. 29. Dostupno na: http://icr.icty.org/frmResultSet.aspx?e=k5ajcj3xrc515h550af3i545& StartPage=1&EndPage=10 (Pristupljeno: 16.11.2011.) 184 R. Blum, G. H. Stanton, S. Sagi i E. D. Richter, Ethnic cleansing bleaches the atrocities of genocide, The European Journal of Public Health, Oxford University Press, 18.05.2007. Dostupno na: http://eurpub.oxfordjournals.org/content/18/2/204 .abstract (Pristupljeno: 16.01.2012.)

U UN dokumentima koji slijede moe se nai vie primjera koritenja termina etniko ienje bez navodnika, to potvruje ovu tvrdnju. UN Doc. S/RES/771/1992/para. 2., UN Doc. A/RES/46/242, prembula, para. 6 i 8, UN Doc. E/CN.4/1992/84/Add.1., UN Doc. S/PV.3106/1992, str. 22. 185 R. Blum i dr., nav. djelo.


190

oruanom sukobu krajem prolog stoljea. Bartol i Slaven Letica su kazali: /.../ potpuno je jasno da 'etniko ienje' najveim dijelom slui kao eufemizam za zloine koje je meunarodno pravo sankcioniralo davno prije: zloine protiv ovjenosti, genocid i ratni zloin (Letica, 1998: 34-36). MKSJ je u presudi generalu VRS Krstiu kazao da postoji oigledna slinost izmeu genocidne politke i politike poznate kao etniko 'ienje'.186 Meunarodni sud pravde ustvrdio je: Ipak, nije mogue izvesti zakljuak da radnje opisane kao 'etniko ienje' ne mogu nikako predstavljati genocid (MSP, Presuda..., para. 190). Dakle, oigledno je da je ovaj termin koriten kao sinonim za genocid u mnogim sluajevima, sve s ciljem eufemiziranja okrutnih i stravinih zloina koji su poinjeni, prevashodno, nad Bonjacima. Zamjenski termin bio je mnogo prihvatljiviji za meunarodne zvaninike zbog toga to njegovo koritenje nije izazivalo velike reakcije meunarodne javnosti. Ali, isto tako se ne smije zanemariti njegov drugi aspekt, a to je pokuaj kreiranja novog generikog pojma kojim bi se zasebne vrste zloina po meunarodnom pravu, a koje su poinjene na prostoru bive Jugoslavije krajem prolog stoljea, obuhvatile jednim terminom. Koritenje ovog termina ujedno predstavlja krucijalni dokaz da su zvanina meunarodna tijela UN-a eufemizirala genocid nad Bonjacima. MKSJ je ispoljio nedosljednost u koritenju ovog termina, definirajui ovu pojavu kao sinonim za genocid ili kao zaseban pojam.

Schabas je pokuao predstaviti odvojene koncepte za etniko ienje i genocid: Obje pojave dijele isti cilj, koji predstavlja eliminaciju progonjene grupe s date teritorije. Dok materijalne radnje provedene u poinjavanju ovih zloina mogu sliiti jedne drugima, oni imaju dvije razliite specifine namjere. Jedna je namjerno raseljavanje stanovnitva, druga da se uniti stanovnitvo (Schabas, 2000: 200). Meutim, grupa autora predvoena Gregory Stantonom razotkrila je sutinsku manjkavost Schabasove tvrdnje: Ova distinkcija ignorira injenicu da genocidni masakri esto imaju obje namjere, namjerno unitavanje substancionalnog dijela grupe, specifina namjera potrebna za dokazivanje genocida, i isto tako

186 Presuda Radislavu Krstiu, IT-98-33-T, Sudsko vijee MKSJ, 02.08.2001, para. 562. Dostupno na: http://icr.icty.org/frmResultSet.aspx?e% (Pristupljeno: 16.11.2011.)


191

namjeru zastraivanja populacije radi bjeanja ili prisilne deportacije.187 Wallimann i Dobkowski su ustvrdili: Genocid moe ukljuivati ne samo masovna ubijanja, ve, takoer, prisilno premjetanje (etniko ienje), sistematsko silovanje, i ekonomsko i bioloko pokoravanje (Wallimann i Dobkowski, 2000: x). Pokuaj Schabasa i nekih drugih istraivaa da razviju odvojeni koncept etniko ienje ne moe pronai svoje utemljenje, jer se radi o parcijalizaciji genocida, gdje se prisilno premjetanje stanovnitva kao jedna od genocidnih tehnika pokuava izdvojiti i predstaviti zasebnom pojavom. Meutim, to nije novina u negiranju genocida, jer je jo utemeljiva termina genocid Lemkin (2005: 80) utvrdio da mnogi autori, umjesto da koriste generiki termin, koriste termine koji konotiraju samo na neke funkcionalne aspekte glavnog generikog stava o genocidu [kurziv, E. M.]. Bitno je naglasiti da se i terminu etniko ienje kao takvom pokuavaju oduzeti i one karakteristike koje mu je dao izumitelj, jer se ovim pojmom eljelo eufemistiki opisati ne samo prisilno premjetanje stanovnitva, ve i uklanjanje svih tragova bivstvovanja odreene grupe na datom prostoru. Ostali su mnogobrojni i trajni dokazi o namjeri unitenja kulturne promemorije bonjakog naroda na kraju XX stoljea. Pomenuto ukazuje koliko je kompleksno znaenje termina etniko ienje u kontekstu zloina poinjenih nad Bonjacima i da je ono mnogo vie od prisilnog premjetanja stanovnitva. Ta kompleksnost se ogleda, izmeu ostalog, u planski usmjerenim aktivnostima na uklanjanju (ienju) tragova kulturnog nasljea Bonjaka (unitavanje vjerskih objekata i nacionalnih institucija, mijenjanje imena ulica i mjesta i dr.),188 to ne spada u domen prisilnog premjetanja stanovnitva. 187 R. Blum i dr., nav. djelo. 188 Kruzovi je kazao: Razaranje i unitavanje urbanih cjelina i objekata spomenike vrijednosti, treba naglasiti, nije posljedica nego jedan od ciljeva rata. Razarani su ili unitavani gradovi ili dijelovi gradova gdje, pouzdano, nije bilo vojnih jedinica i operacija, u: S. Halilovi, nav. djelo, str. 65. A. J. Riedlmayer kae da je cjelokupno islamsko naslijee u Bosni i Hercegovini bilo predodreeno za unitenje, a posebno damije. Andrs J. Riedlmayer, nav. djelo, str. 9.

I sam Lemkin je ustvrdio da u drugoj fazi genocida dolazi do nametanja nacionalnog obrasca tlaitelja, to moe da se odnosi na samu teritoriju, nakon odstranjivanja populacije i kolonijalizacije podruja tlaiteljskom populacijom. R. Lemkin, nav. djelo, str. 79.


192

Potrebno je obraditi etimologiju i znaenje ovog termina za izumitelje termina - ideologe genocida nad Bonjacima. Prema Blumu, termin 'ienje' normalizira zabludu da su masakri mjere na promoviranju 'higijene'.189 Pogled s pozicije izumitelja termina daje izjava osuenog ratnog zloinca Biljane Plavi: Ja bih najvie volela da mi istonu Bosnu oistimo, nemoj da me neko uhvati za re, pa da misli da govorim o etnikom ienju. Oni su nama sasvim jednu prirodnu pojavu podmetnuli pod taj naziv i okvalifikovali to kao ratni zloin.190 Izumitelji termina smatraju etniko ienje sasvim prirodnom pojavom, za to se uporite pronalazi u etimologiji termina, jer ovaj termin za izumitelja, ustvari, predstavlja proienje nacije od stranih kontaminanata. Termin se etimoloki vee za korijene genocida nad Bonjacima, odnosno, svoje utemeljenje pronalazi u historijskom kontinuitetu genocida. Tako se genocidne radnje nad bogumilima u zvaninoj literaturi SPC definiraju kao ienje zemlje od raznih pagansko-hrianskih sekti (Duanovi, 2008: 167). Termin svoje utemeljenje pronalazi i u srpskoj nacionalnoj mitologiji koja je prema Sellsu uspostavljena na premisi (1996: 32) da srpska nacija nee biti oivljena dok se Lazar ne podigne iz mrtvih i potomci Lazarovih ubojica ne oiste iz srpske nacije. U veini programskih genocidnih dokumenta etnikih jedinica znaajno mjesto zauzima termin ienje kojim se eli opisati istrebljenje drugih naroda.191 Letica ukazuje na korijene ovog termina: Termin 'ienje' (istka) imao je u srpskoj politikoj povijesti viestruka, zanimljiva znaenja. Arhaina verzija tog termina bila je 'istraga' koja predstavlja temelj ne samo srpske romantino-junake mitologije i folklora, ve

189 R. Blum i dr., nav. djelo. 190 B. Plavi, Svet, 06.09.1993., Novi Sad. Preuzeto iz: E. Zgodi, Politike fantazija: o krivotvorenju rata protiv Bosne i Hercegovine, Institut za istraivanje zloina protiv ovjenosti i meunarodnog prava Univerziteta u Sarajevu, 2005, str. 58. 191 Primjera radi, etniki vojvoda Mile anti u julu 1942. na etnikom zboru u Trebinju je izjavio: ienje e se sprovesti temeljito. Sve emo ih potisnuti i unititi bez izuzetka i bez saaljenja. To e biti polazna taka osloboenja. Prema: H. Serdarevi, STVARANJE JUNOSLAVENSKIH NACIONALNIH DRAVA I BONJACI-MUSLIMANI, u: S. Halilovi, nav. djelo, str. 35.

Tomi navodi da su i Prvi programski dokument etnikog pokreta Izvetaj Miloa Sekulia i Instrukcija Drae Mihailovia majoru oru Lasiu i kapetanu Pavlu I. uriiu od 20. decembra 1941. sadravali termin etniko ienje. S. Biserko, nav. djelo, str. 131-133.


193

akademske literature. Oekivanja i najave konanog obrauna i 'istrage' svih onih koji su, navodno, kroz pet ili est stoljea sustavno izdavali, eksploatirali i masakrirali Srbe /.../ (Srpski arhaini izraz 'istraga' doslovno znai 'iskorijeniti', iupati s korijenom) (Letica, 1998: 22). Uoava se etimoloka veza izmeu genocida nad bogumilima i genocida nad Bonjacima. Genocid nad bogumilima se oznaavao kao istraga bogumila, a genocid nad muslimanima Srbije, Crne Gore i Bosne i Hercegovine kao istraga poturica ili trebljenje Turaka iz naroda. Termini istraga i trebljenje su bili polazite za razvoj termina etniko ienje. Zajednika karakteristika sva tri termina je da se njima oznaava istrebljenje neeljenog nacionalnog ili vjerskog elementa. Bitno je naglasiti da istrebljenje nije ogranieno na prisilno premjetanje stanovnitva, jer iupati neto s korijenom ima mnogo vee znaenje od pukog premjetanja.

Etniko ienje se pogreno ekskluzivno vee za oruani sukob na prostoru bive Jugoslavije. U gotovo svakom genocidu prisutno je koritenje termina ienje ili njegovog pandana kao kodnog naziva za genocidne akte. Od 1937. do 1949. godine Staljin je koristio termin ienje (engl. purge) prilikom deportiranja preko dva miliona pripadnika manjinskih naroda.192 Pozivi na istrebljenje Tutsija jasno su i nedvojbeno upuivali pripadnike plemena Hutu da oiste zemlju od Tutsija, ali je to objavljivano kodiranim porukama. Pozivi za istrebljenje Jevreja su, takoer, bili prikriveni ili kodirani, tako da su meu vie kodnih direktiva nazivani i kao ienje.

Termin etniko ienje se pojavljuje u trostrukoj ulozi: kao kodirana direktiva za izvrenje genocida, kao motivator mobilizacije irih narodnih masa radi ienja nacije od stranih kontaminanata i kao prikrivanje ili eufemiziranje poinjnih zloina i genocida. Ovdje se ne moe uoiti bilo kakva razlika izmeu poziva na ienje nacije od kontaminiranog elementa u odnosu na istrage bogumila ili poturica koje se vrednuju kao djelo oslobaanja od nevjernika. Prikrivanje ili kodifikacija genocidnih akata osmiljeno je tokom razvijanja plana za izvrenje genocida i takoer slui kao osnova za negiranje genocida, jer razvija specifini vokabular negiranja koji se jo u poetnoj fazi izvrenja genocida usvaja od strane irih narodnih

192 R. Blum i dr., nav. djelo.


194

masa. Etniko ienje je kao termin predstavljalo i krajnje eljeno stanje ishodite, ono stanje koje se jedino moglo ostvariti primjenom genocidnih akata.

Iako je na poetku rata protiv Bosne i Hercegovine zvaninim aktima UN-a priznat genocid koji se deavao na njenom teritoriju, nakon izvjesnog vremena termin genocid se u potpunosti izbacuje iz zvaninog vokabulara UN-a i ustupa mjesto novoizumljenom eufemizmu etniko ienje, a koji kao takav nikada nije usvojen i verificiran kao termin sa specifinim pravnim statusom. Veoma rasprostranjeno koritenje ovoga pojma u vrijeme izvrenja genocida na terenu onemoguilo je prepoznavanje genocida na meunarodnoj sceni. Znaajno je naglasiti da se izumljivanjem kovanice etniko ienje pokualo doi do generikog pojma kojim e se obuhvatiti svi zloini i krenja meunarodnih pravnih normi poinjenih u oruanim sukobima na prostoru bive Jugoslavije na kraju XX stoljea. Pri tome su bile zanemarene konceptualne razlike izmeu ratnih zloina, neovjenog postupanja i krenja normi meunarodnog humnitarnog prava s jedne strane i genocida poinjenog nad bonjakim narodom s druge strane. U kontekstu genocida nad Bonjacima, koritenje etnikog ienja ima svoje historijsko i etimoloko utemljenje i uvijek se odnosilo na efemiziranje poinjenih genocidnih radnji. U novije doba ovaj se termin pokuava predstaviti kao odvojen koncept za prisilno premjetanje stanovnitva, to nije nita drugo do pokuaj da se izvri parcijalizacija koncepcije genocida, izdvajanjem jedne genocidne radnje i predstavljanjem iste zasebnom pojavom.

195

Meunarodni sudovi

Od mnogobrojnih sudskih postupaka pred MKSJ protiv izvrilaca genocida nad Bonjacima u periodu 1992-1995. godine jedino su u sluaju Srebrenice izvrioci i nalogodavci osueni za genocid, dok su u svim ostalim sluajevima osloboeni optube ili uope nisu procesuirani. MSP je svojom presudom potvrdio izvrenje genocida nad Bonjacima srebrenikog regiona jula 1995. (MSP, Presuda..., para. 297). Ovim inom Srebrenica postaje sinonim za brutalnost zloina i genocida u svjetskim razmjerima, dok se istovremeno zanemaruje genocid nad Bonjacima poinjen na irem teritoriju Bosne i Hercegovine od 1992-1995. godine. Najprije bi se moglo rei da je ovakva presuda produkt nevoljnosti zapadnoevropskih drava da se genocid blagovremeno prepozna i zaustavi, iako je isti, s veim ili manjim intenzitetom, vren u kontinuitetu itavo vrijeme oruanog sukoba i na irem teritoriju drave, uz varijaciju u primjeni odreenih genocidnih akata, te je bio usmjeren na Bonjake kao narod u cjelini.193 Zajedniko je presudama MKSJ i MSP da se njima negira namjera za izvrenje genocida nad Bonjacima na teritoriju Bosne i Hercegovine u cijelosti, odnosno, negira se namjera za unitenjem nacionalne, etnike i vjerske grupe kao takve.

U pojedinim presudama MKSJ, po optunicama za izvrenje i sauesnitvo u genocidu, uspostavljeni su jako visoki pragovi za dokazivanje mentalnog elementa namjere, koji se tie kriminalnog znanja ili svjesnosti posljedica koje e nastupiti po grupu nad kojom se vre masovne egzekucije. Sa ovog stanovita najzanimljiviji je postupak koji je voen protiv zloinca Gorana Jelisia. U presudi Jelisiu, Sudsko vijee MKSJ je navelo: Ubistva koja je poinio

193 Beirevi je pojasnila fenomen svoenje genocida na Srebrenicu: Ali, nakon Srebrenice, artikulirana je ideja o intervenciji, i, s obzirom da je meunarodna zajednica tek tada izvrila svoju obavezu, onda je u redu genocidom nazivati samo zloin poinjen u Srebrenici. E. Beirevi, Moe li Karadi biti na Eichmann, BH Dani, broj: 632, 24.07.2009. Dostupno na: http://www.bhdani.com/default.asp?kat =txt&broj_id=632&tekst_rb=4 (Pristupljeno: 15.11.2011.)


196

optueni su dovoljna kako bi se utvrdio actus rea zloina genocida.194 Nadalje, u presudi je kazano: Prije je ubijao nasumice nego sa jasnom namjerom da uniti jednu grupu. Pretresno vijee stoga zakljuuje da nije izvan svake razumne sumnje dokazano da je kod optuenog postojao dulus specialis zloina genocida.195 Ova presuda je izazvala ogromne reakcije. Prema stavovima nekih istraivaa presuda je uvela veoma visok prag za dokazivanje genocida, jer su sudije imale pogrean zahtjev za viim stepenom genocidne namjere nego to je bilo propisano (Menncke i Markusen u Jensen, 2007: 368; Wald, 2006: 88; Ryan: 1999). Ovim je praktino uspostavljen nedokuiv standard za dokazivanje namjere izvrenja genocida za direktne izvrioce genocida, u domenu kriminalnog znanja ili svjesnosti. Potrebno je napomenuti da se esto pojavljuje namjerna sljepoa poinioca, gdje se isti namjerno proputa zainteresirati za posljedice akata masovnog ubijanja, iako osoba zna da bi takvo interesovanje trebalo biti ostvareno.

Presuda Meunarodnog suda pravde po tubi Bosne i Hercegovine za genocid protiv Srbije i Crne Gore ima ogromne reperkusije na negiranje genocida. Diskutirajui namjeru za izvrenje genocida u srebrenikom regionu196 Meunarodni sud pravde je ustvrdio: Zakljuak je Suda, pojaan presudama Pretresnih vijea u sluajevima Krsti i Blagojevi, da postojanje neophodne namjere nije utvreno sve do promjene vojnog cilja i nakon zauzimanja Srebrenice, oko 12. ili 13. jula (MSP, Presuda..., paragraf 295). Ovim navodom Sud se stavio u funkciju negiranja poinjenog genocida, i to razvijanjem pseudoteorije o spontanosti genocida u Srebrenici. Ujedno se isto moe smatrati vrhuncem negiranja genocida, jer genocid karakterizira upravo suprotno - briljivo planiranje i unaprijed definirana namjera za izvrenje genocida. Hartman je, kao direktni sudionik sudskih procesa, uoila da je srebreniki genocid pod uticajem zapadnih vlada u presudama MKSJ i MSP definiran kao 194 Presuda MKSJ Goranu Jelisiu, broj: IT-95-10-T, 14.12.1999., para. 99. Dostupno na: http://icr.icty.org (Pristupljeno: 09.01.2012.) 195 Nav. presuda, par. 108. 196 MKSJ je u Presudi albenog vijea R. Krstiu za genocid u Srebrenici okvalificirao kao ciljanu grupu za unitenje Bonjaka Istone Bosne, jer su u vojno opsjednutu Srebrenicu sabijeni dio izbjeglih i protjeranih Bonjaka iz itave regije. MKSJ, IT-98-33-A, Presuda, 19. 04.2004, para. 15.


197

rezultat neoekivanog zaokreta u Mladievoj umno-bolesnoj odluci.197 Prikazivanje namjere za izvrenje genocida umno-bolesnom odlukom jedne osobe nije nita drugo do kreiranje solidne osnove za njegovo negiranje. Ovim inom se prikrivaju dravne institucije i organi koji su, zajedniki s njihovim kolaboracionistima, planirali i odluili izvriti genocid. Genocid u Srebrenici je kruna potvrivanja istrajne namjere i odlunosti za oivotvorenje velikosrpskog genocidnog projekta koji je pokrenut 1992. godine, jer ukazuje na to kako je ponovno pristupljeno masovnim ubijanjima, nakon to su od kraja 1992. do jula 1995. godine provoene druge genocidne radnje.

MSP je ustvrdio: /.../ stvaranja vee srpske drave, ako je potrebno i ratnim osvajanjem nije nuno podrazumjevalo unitavanje bosanskih muslimana i drugih zajednica, ve njihovo protjerivanje (MSP, Presuda..., paragraf 327). Sud je ovdje napravio sutinsku greku jer je zanemario da je organizirani prisilni izgon stanovnitva bio propraen sistemskim provoenjm masovnih ubijanja Bonjaka i drugim mjerama, koje zajedniki ine jednu integralnu cjelinu definiranu genocidnom namjerom. Nadalje, Sud negira genocid kada kae da ne postoje uvjerljivi dokazi o postojanju opeg plana i specifine namjere (MSP, Presuda..., paragraf 373 i 376). Generalni plan je, pored ostalog, bio olien u Stratekim ciljevima srpskog naroda u BiH iz 1992. godine. Sudska praksa, kao i stavovi eminentnih istraivaa genocida, ukazuju da je namjera dokaziva i indirektnou, odnosno pomou konzistentnog obrasca izvrenja zloina ili generalnog konteksta zloina, gdje se poinitelj ne ograniava samo na ubijanje pripadnika grupe, ve na unitenje onih kohezivnih elementa koji spajaju individue u jednu grupu kao to su: kultura, religijski objekti, umni dio grupe i dr., odnosno, ono to zloin genocida ini specifinim u odnosu na ostale zloine i neovjena postupanja.

U samoj presudi i Sud vri jasnu distinkciju izmeu sauesnitva i obaveze spreavanja krenja Konvencije o genocidu: Sauesnitvo uvijek nuno pretpostavlja da je poduzeta neka pozitivna akcija u cilju 197 F. Hartman, Srebrenica Through the ICTY's Eyes, The European Courier, 13.12.2009. Dostupno na: http://srebrenica-genocide.blogspot.com/2009/12/ srebrenica-through-ictys-eyes-florence.html (Pristupljeno: 10.11.2011.)


198

pruanja pomoi i podrke poiniocima genocida (MSP, Presuda..., paragraf 432). Nadalje, Sud je kazao: Sud smatra da je utvreno da je Tuena strana na taj nain stavljala svoju znaajnu vojnu i finansijsku podrku na raspolaganje RS, te da je odluila uskratiti tu podrku, to bi tada u velikoj mjeri ograniilo mogunosti koje su vlastima RS stajale na raspolaganju (MSP, Presuda..., paragraf 241). Meutim, i pored detaljno obrazloenog teorijskog i pravnog okvira sauesnitva prema kojem je tuena strana nedvojbeno kriva, Sud u presudi oslobaa tuenu stranu krivice za sauesnitvo. Zbog navedenog su dvojica lanova Sudskog vijea izdvojili svoje miljenje. Sudije Bennoun i Keith svojim izdvojenim miljenjima tvrde da je Srbija trebala biti osuena za sauesnitvo. Keith je ustvrdio: Sud je mogao zakljuiti, ak ne ekajui druge presude MKSJ, s elementima kojim raspolae, o sauesnitvu Srbije u genocidu izvrenom u Srebrenici (MSP, Presuda..., Izdvojeno miljenje sudije K. Keitha).

Vidljivo je iz izloenih stavova Meunarodnog suda pravde da je ogroman napor uloen na negiranju namjere za izvrenje genocida, koja je bila podrana obiljem priloenih dokaza, kao i ispoljenim konzinstentnim obrascem izvrenja zloina. Sud je u presudi za poinjeni genocid u Srebrenici primijenio jedno od teorijskih naela negiranja genocida pokuaj pripisivanja spontanosti poinjenom genocidu, to je svakako veliki apsurd. Kao to su tokom izvrenja genocida zapadni zvaninici imali ogroman uticaj na razvijanje specifinog vokabulara negiranja genocida, tako se isto moe i rei da je presuda - u dijelu koji se tie namjere za poinjavanje genocida na irem teritoriju BiH - djelo uticaja svjetskih supersila, kojima nikako nije odgovaralo da se donese jedna takva presuda koja bi time uspostavila jasan standard za sve budue sluajeve genocida.

231

O AUTORU

Elvedin MULAGI roen je 1971. godine u Mokrinama, opina Hadii. Diplomirao je 2002. godine na Fakultetu politikih nauka u Sarajevu (odsjek: Odbrana i sigurnost), a na istom fakultetu je i magistrirao 2013. godine na temu Poricanja genocida nad Bonjacima poinjenog u periodu 1992-1995. Tokom agresije na Bosnu i Hercegovinu bio je pripadnik Armije RBiH. Za ispoljenu hrabrost i doprinos u odbrani od

agresije odlikovan je najveim ratnim priznanjem Zlatni ljiljan. Godine 1995. proizveden je u in natporunika Armije RBiH. Profesionalni vojni angaman nastavio je i u postratnom periodu u Vojsci FBiH, a kasnije u OS BiH, obavljajui niz tapskih i komandnih dunosti. Tokom profesionalne vojne karijere pohaao je vie meunarodnih edukacija, od kojih vrijedi posebno istai Napredni sigurnosni studij u Maral-centru u Garmishpartenkirchenu, Njemaka, u periodu septembar-decembar 2007. godine, trosedmini kurs Logistika podrka u UN misijama u Maleziji 2010. godine, dvosedmini kurs Standardizacija u NATO-u u Varavi 2010. godine. Na slubi je u Upravi za logistiku Z OS BiH u inu majora. Tokom 2013. i 2014. godine uestvovao je u mirovnoj misiji UN-a u DR Kongo kao vojni posmatra.

Osim negiranja genocida, u njegovom istraivakom fokusu su zloini protiv ovjenosti, meunarodno humanitarno pravo, te krenja osnovnih ljudskih prava.

negiranje genocida nad bosnjacima

Documents