İÇİndekİler ÖnsÖz m.Şemseddİn bİlgİn adiyaman …nefi lâ ile kodu cümlemizi illa’ya ne...

Adıyamanlı Şairler-1-

Mehmet ÖZÇELİK tarafından yazıldı.Cumartesi, 25 Eylül 2010 14:59 -

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ

M.ŞEMSEDDİN BİLGİN

ADIYAMAN ŞAİRLERİ

1-RIFAT EFENDİ …..1-21

2-LÜZUMİ EFENDİ -22

3-LAMİ EFENDİ ….24-26

4-ÇIRAĞI BABA ….26-26

5-HALİS EFENDİ ….27-27

6-İBRAHİM HAKKI BABA …27-33

7-ALİ RIZA EFENDİ …33-41

8-SEZAİ EFENDİ …41-41

9-ÂSIM EFENDİ …42-89

10-HAFIZ MAHMUT EFENDİ ….89-92

11-SEYDİ HAFIZ ..92-93

12-HİCRİ EFENDİ …93-99

13- AKİF HOCA …99-101

14-HAYDAR EFENDİ …101-111

15-HADDAD EFENDİ

16-NAKİP ZÂDE ATÂ EFENDİ …111-112

17-HASMİ BABA….113-113

1 / 144



18- NUSRET EFENDİ…113-114

19-SITKI EFENDİ…114-115

20-SIDKI EFENDİ (BESNİLİ)

21- SARIŞEYHOĞLU ÖMER MAZHAR EFENDİ ….115-117

22-NAKİBZADE AHMET FAİK ÜSTÜN ….117-118

23.MEHMET SOYLU

24-KEMAL ATALAY …118-119

25-ABDURRAHMAN FEHMİ BİLGİN….119-162

26-MEHMET ZEKİ ADIYAMAN…162-164

27-SÜLEYMAN ARİF EMRE

28-A.ŞEREF BİLGİÇ

29-ALİ KOÇAK

30-MEHMET KEZİK

31-SABRİ GALİB NAKİBLER

32-MAHMUT ÇETİNKAYA

33-FAHRİ BİLDİK

34.A.NEVFEL ÖZÇELİK

35-M.HALİT ASLAN

36-MAHMUT ÇALIŞ

37-MUSTAFA SUCU

38-EBUBEKİR AYTEKİN

39-HASAN DUYMAZ

40-MAHMUT KARADAĞ

2 / 144



41-AVNİ ÇELİK

42-SİNAN UYANDI

43-YAŞAR AKGÜL

44-ALPER ÖZYOL

45-SEFER AKGÜL

46-MEHMET ÖZÇELİK

47-NECATİ ATAR

YARARLANILAN KAYNAKLAR

3 / 144



ÖNSÖZ

Amacım Adıyaman kültürünün oluşmasında büyük bir etken olan Adıyaman’ın yetiştirdiğişairlerin hayatlarını ve eserlerini araştırmak olmuştur.

Araştırmam birkaç yıl sürmüşse de Adıyamanlı şairlerin tümünü tespit edebildiğimi iddiaedemem.Son iki yüz yılda yaşamış olanların otuza yakınının kısa da olsa öz geçmişlerini vebazıların eserlerinin kaybolma tehlikesi endişesini taşıdığımdan bulabildiğim tüm şiirlerinikitabıma aldım.

Büyük bir kısmının geçim sıkıntısı içinde hayatlarını sürdürdüklerini gördüm.Hayatın çilesiniçekmiş olan bu insanların Divan Edebiyatı ve Halk Edebiyatı tarzında aruz ve hece veznindeyazmış oldukları şiirler hayranlığımı mucip oldu.Bu araştırma edebiyatla yakından ilgili olanlarındikkatini çekecektir.Ayrıca Adıyamanlı bu değerli şairlerin tanıtılmasının büyük kazanç olarakdeğerlendirileceğini umuyorum.

Adıyaman’la ilgili yazılmış olan kitapları, İl Yıllıklarını,değerli büyükleriminnotlarını,Ansiklopedileri taramak suretiyle,ayrıca kaynak kişileri dinleyerek bir birikiminoluştuğunu gördüm.Adıyamanlı şairlerin şiirlerini bir hobi olarak toplamaya heveslendim.Ancakaraştırmam ilerledikçe bu kıymetli eserlerin ilgililerle paylaşmam gerektiğini düşündüm.

Başlangıçta sadece geçmişteki şairleri araştırmayı düşünmüştüm.Ancak inceledikçe öncekilerleşimdikiler arasında bir köprü kurmanın da gereğini duydum.Alt yapısı olan bir kültürüngünümüze yansımasını göz ardı edemezdim.Bu sebepten günümüz şairlerinden az da olsabirkaç örnek almayı yeğledim.

Şu hususu özellikle belirtmeliyim ki;kronolojik sıraya göre tespit ettiğim bu şairlerin dışındazamanımızda çok sayıda Adıyamanlı şairler mevcuttur.Ancak ben bu çalışma süresi içerisindebu kadarını bir araya getirebildim.Bu konuda yapılan çalışmalara ışık tutacağına inanıyorum.

Geçmişteki otuz kadar şairimizin elime geçirebildiğim tüm şiirlerini yayına hazırladım.Günümüzşairlerimizin şiirlerinden bir veya iki örnek sunmakla yetindim.

Araştırmamı basıma hazır hale getirinceye kadar bir çok zorluklarla karşılaşmamarağmen,benim için zevkli bir uğraş oldu.Elime geçirebildiğim dökümanların büyük ve önemli birkısmı daktilo ve elle yazılmıştır.Kelime,harf hatta mısra hatalarını düzeltmek hayliuğraştırdı.Bazı şiirlerin orijinal metinleri elime geçmediğinden daktilo ve elle yazılan kopyalarınınçoğunun yanlışlarla dolu olduğunu gördüm.Beyitler halinde yazılması gereken bir çok şiirbirleşik yazılmıştı.Bu gibi yanlışları düzeltme hayli zaman aldı.

Bir derleme mahiyetinde olan çalışmamın sonunda meydana gelen bu kitapta bazı hatalargörülebilecektir.Bu konuda okuyucularımın hoş görüsüne sığınıyorum. Adıyamanlı şairlerle ilgiliyapılacak araştırmalara bir katkıda bulunabildiysem kendimi bahtiyar sayacağım.

4 / 144



Araştırmalarıma başladığımdan bu yana her türlü katkı ve teşviklerini esirgemeyen gönüldostlarıma teşekkür ediyorum.

Kitabın bilgisayarda yazılımını gerçekleştiren ve bu konuda hiçbir fedakârlıktan kaçınmayankıymetli meslektaşım Mehmet Özçelik’e teşekkürlerimi sunuyorum.

Şiirlerin yazım ve imla noksanlarının düzeltilmesinde bilgi ve deneyimlerinden yararlandığımçok değerli dostum Edebiyatçı Ebubekir Aytekin’e şükranlarımı sunuyorum.

Kitabın yayınlanmasına müzahir olan İl Kültür Müdürümüz Abdullah Güven’e teşekkürlerimiifade etmek istiyorum.

Kitabın basımını üstlenen önemli faaliyetleriyle ün yapmış merkezi İstanbul’da bulunan‘Adıyamanlılar Vakfı’nın Başkanı Sayın Nevzat Bayhan Beyefendiye ve Yönetim kadrosundabulunan arkadaşlarına şükranlarımı sunuyorum.

Tevfik Yüce Allah’tan,takdir muhterem okuyucularımdandır.27 Ağustos 2006

Şemsettin BİLGİN

M. ŞEMSETTİN BİLGİN

21 Kasım 1936 yılında Adıyaman' da doğdu.İlk orta ve lise öğrenimini Adıyamanda yaptı.1963yılında A.Ü İlâhiyat Fakültesinden mezun oldu.

1963 yılında Adana İmam Hatip Okulunda meslek dersleri öğretmeni olarak görevebaşladı.1966-1968 yılları arasında askerlik görevini yedek subay olarak yaptıktan sonra 1968yılında Adıyaman İmam Hatip lisesine meslek dersleri öğretmeni ve müdür yardımcısı olarakatandı.

1971-1977 yıllarında Biga İmam Hatip Lisesi Müdürlüğü yaptıktan sonra on yıl kadar AdıyamanMilli Eğitim Müdür Yardımcılığı görevinde bulundu.Çeşitli zamanlarda Adıyaman İmam HatipLisesi,Adıyaman Kız Meslek Lisesinde öğretmen ve yönetici olarak görev yaptı.14 Ağustos1994 tarihinde kendi isteğiyle emekliye ayrıldı.2002 yılında elinizdeki kitapla ilgili çalışmalarınabaşladı.Ayrıca “Adıyaman Tarihi ve Coğrafyası”adlı bir araştırmaya devam ettiği bilinmektedir.

5 / 144



1-RIFAT EFENDİ

(1798 / 1864)

Adıyaman’da doğmuş ve Adıyamanda vefat etmiştir.Ailesi Şeyh Gil diye tanınmıştır.Çocuklarıİstanbula yerleşmiştir.Halen torunlarının İstanbul’da ikamet ettikleri söylenmektedir.

Hayatını uzun süre Anadoluda seyahatla geçirmiş,bir müddet de İstanbulda kalmıştır.Hayatıboyunca geçim sıkıntısı çektiği,çilekeş ve sabırlı olduğu bilinmektedir.

Tahsili olmamakla birlikte kendisini çok iyi yetiştirdiği,geniş bir kültüre sahip olduğu şiirlerindekiakıcılığında ve anlam derinliğinde görülmektedir.

Rıfat Efendi şiirin her dalında örnekler vermiştir.Müfredleri,Gazelleri,Na’t ve İlahileri onun nekadar içli bir şair olduğunu göstermektedir.

Şemseddin Sami’nin Kâmusü’l A’lam’ına şu müfrediyle geçmiştir.

Kaşın gözün ki hakkıyle Tîr-i kemanlıdır

Tut ki aşkınla o sehme nişanlıdır

Yukarıda belirtildiği üzere geçim sıkıntısı çeken şair şu mısraları terennüm etmektedir.

Ne kadar kadirşinas olmasa da Adıyaman

Rıfat’a çare ne? Yahşi vatanındır vatanın

Dilberlerinin misli Stanbul’da bulunmaz

Rıfat o sebepten terk edemez vatanın

MÜFREDLER

6 / 144



Herkes’e nefsin için vurma kusurun yüzüne ,

Ârif-i âkil isen eyle temaşa özüne

* * *

Böyledir mes’ele-i şer’ide fetvâ-i sahih

Kuzu kurban olamaz ben sana kurban olayım

* * *

Gördüm rakip oturmuş o gülizâre karşı

Bend-u-âcûze benzer evvel bahar’e karşı

* * *

Mesken etmiş Güher—i küy-i dilârây-i rakip

Cennet’e kıtmiriden özge giren it var imiş

* * *

Sen meclise geldikçe sana yermi bulunmaz

Gül goncasısın Kûşe-i destan-ı yerindir.

* * *

Girermiş Cennet’e bir har deyu şâd olma ey zahid

Uzeyr’in merkebi’dir kes ümidi ürme yaban’a

* * *

Güzel’in hüsnü gibi hulku gerekdir yarın’a

Yoksa çok resmler asılmıştır kilse duvarına

* * *

Cam-ı cem keyfiyetin rind-i kalenderler bilir

Halet-i uşşakı tekmiliyle dilberler bilir

7 / 144



* * *

Mutrıb’a rast’a karar et dolaşıp sünbüleden

Duru gönül’dür deme evcüzre muhalif tel’ine

* * *

Elin sırça sarayından bizim körhanemiz yeğdir

Elin zerde pilavından bizim tarhanemiz yeğdir

* * *

Etmez vefa cihanda hiç kimseye zamane

Meyl etmemek gerektir bu çarh-ı bi emane

* * *

Öyle bir alem gerek ki gönlüme seyran için

Mihnet-i dünya çekilmez böylesi bir can için

* * *

Gel otur karşıma cana doyunca görem seni

Gider oldum ılınızdan ya gelem ya gelmeyem

KIT’A

Gamınla tâbe mahşer şerh-ı hicran eylesem azdır

Bu hasretle demâdem zar’ı efham eylesem azdır

Neva âgâz-ı uşşakım dem-i şehnaz’dan Rıfat

Irakı ,Rumu,İranı Gazıl-han eylesem azdır

8 / 144



KIT’A

Kemervâri derâguş eylesem yarın ola şeb

Sarılsaydım o mâh’a hale asa halka be halka

Aruzu nazmıma dikkatle baksan vezne kabildir

Ne denlu olsa Rıfat şiirim inşa halka be halka

KIT’A

Durmayıp bab-ı tevekkülde kanaat etmedim

At sürüp meydan yerinde mat olup kaldınmı sen

Vaktın Eflatun’u olsan da bahan bir akçedir

Ey deli gönlüm haddini bildinmi sen?

KIT’A

Pehlivan-ı aşk olan bâzuda kuvvet gezdirir

İmtihan olmaklığa hasmıyle kısbet gezdirir

Kimse istemez rızasıyla dıyâr-ı gurbeti

Abudana serpilir insanı kısmet gezdirir

KIT’A

Çekmez elemi derdini bu dâr-ı fenanın

Var destini bûs eyle sen ol pîr-i mugânın

Versin sana bir bâde ki rahat ola canın

Anlarsın o dem ne imiş zevk-ı cihanın

9 / 144



KIT’A

Kâr etmedi zalim sana bu âh-ı eninim

Allah Allah diye feryad ediyor kalb-i hazinim

Yandım sana yandım yeter ey mâh-ı cebinim

Allah Allah diye feryad ediyor kalb-ı hazinim

KIT’A

Yanarsın ateşimden kıl nazar ey mâh-ı peyker gel

Serar-ı dûdu âhım asuman’a çıkmadan sev gel

Reh-i aşkında böyle nâtuvân üftâdeyim

Niyazım dinle rahm et halıma ey nâz-ı perver gel

MUHAMMES

Rıfata hamdü sena eyleyelim Mevlâ’ya

Nefi lâ ile kodu cümlemizi illa’ya

Ne amel zahiri batında olan iğvaya

Rafizi’dir deseler de ne gerek Leyla’ya

Yine evlâd-ı ânın suphu mesâ Hayderdir

10 / 144



YAKARIŞ

Mehd içinde aşk-ı mihnetle açılmış gözlerim

Görmedim bir güzel gün ağlamaz da neylerim

Haleti nez’e gelirsem belki hamd eylerim

Sağ iken o razı Rıfat den şu beyti söylerim

“Ben doğarken ağladım mevtimde yâran ağlasın

Aşkı şadıyle dû çeşmim çağlasın

MEDHİYE

Eya fahri rüsül cümle nebi sınıfına hatemsin

Şefii ümmeti hayrül beşer şâh-ı dû alemsin

Vücudun badi’i icadü tini ünsürül akdem

Sen ol ruhul mukaddes mümkünata sırrı ademsin

Nefahtü fihi min ruhi demü feyzü hayatındır

Kılan mevtayı ihya hoşdem-i İsebnü Meryemsin

Hızır olsa acep mi ders-i irfanın tilamizi

Ledünnü mektebinde hocayi mânay-ı müphemsin

Şebi esra güzarın Kabe Kavseyni ev ednâde

11 / 144



Kelim-i Hakka hemdem nice bin esrare mahremsin

Seninle farku cem’i evliyanın hasili daim

Gece gündüz teveccühgâhı aynı Gavsül Âzamsın

İradende işi aktab-ı irşadı medarın hep

Zemin-ü âsımanü bahrü ber hükme müsellemsin

Cihane tabe meşher zilli Ali’i saye-i dinin

Veli bir saye zatı sıfatı nuru mücessemsin

Keremkâra keminin rifata kıl mazharı himmet

Acep bir haleti hayrette kalmıştır sen alemsin

NA’T

Yüzüm kara günahkârem ziyade ya Resulallah

Anın çün kalmışam zulmet serada ya Resulallah

Reh-i maksudumu bend etmek ister nefs-i emmare

Senin lutfun kılar ancak küşâde ya Resulallah

Veliler cümle feyzide seninle buldular çün rü’yeti

12 / 144



Sebatım kıl tarıkı hakkı rızada ya Resulallah

Murad-ı Rifat kemterim çün şefaat’dır

Ki risvay olmaya rûz-u cezada ya Resulallah

NA’T

Ey Resulu Hazreti Hak esselâtü vesselam

Ey habibullah muhakkak esselâtü vesselam

Pertev-i mihr-i cemalındır ziya bahşı cihan

Talatın badi’i revnak esselâtü vesselam

Mucizi bürhanına yokdur nihayet leykibir

Parmağın kıldı mâhı şak esselâtü vesselam

İsmü pâkin Ahmedü Mahmudu Mustafa

Ümmetin ezkârı mutlak esselâtü vesselam

Rifat aciz tarikı istikamette diler

Himmetim ola muvaffak esselâtü vesselam

NA’T

Gel hû diyelim mutad hu’dur

Virane gönlüm âbadı hu’dur

13 / 144



Hû ile fikret halına şükret

Her an zikret evrad hu’dur

Meyletme mala gel bakma kale

Filcümle hale imdat hu’dur

Berk et emanın kalmaz revanın

İki cihanın bünyadı hu’dur

Ey pür muâsi gel olma âsi

İste ihlası âzad hu’dur

Ser-İ feminde Rifat….

Cümle gamden irşad hu’dur.

İSTİMDAT

Zîr-ü bâde oluben rüyeti vâlayı gözet

Yeri var imdi meşrebi ankâyı gözet

Nice bir tab’i deni pâye-i âlayı gözet

İlişik etme dahi seyreyle dünyayı gözet

Rızk için çekme gâmi nahnü kasemnayı gözet

Kula i’lama ne hacet deri mevlayı gözet

14 / 144



Kurdu tertebiyle helâk ezel varı yoğu

Etti tefviz hükmü kudretle azı çoğu

Sen hemen halına şükret o bilir acı toku

Hasbünallah tevekkeltü alellah oku

Rızk için çekme gamı nahnü kasemnayı gözet

Kula ilama ne hacet deri mevlayı gözet

Râh-ı tezvire gidip nasa tuzak kurma evini

Uyup emareye gel gezme melamet köyünü

Herkese etme temalluk bilemezsin huyunu

Salma beyhude ayağa dembedem yüz suyunu

Rızk için çekme gamı nahnü kasemnayı gözet

Kula ilama ne hacet deri mevlayı gözet

TEHMİS

Çünkü eylersen talep aşıkı likabı hazreti

Gayriden kat’i tealluk et bulasın vusleti

Zümre-i ağyara kılma ilticayı minneti

Gel gönül meyhanesine kurma bezm-i kesreti

15 / 144



Pir elinden içmeğe say eyle cam-ı vahdeti

Hak ile cümle müradatın bulur ancak Vusul

Hacetin hem ola dergâhı mullaya vusul

Zübde ile aklı izanı kemâliyle usul

Arifanın söhbetin caniyle eyle kabul

Eyleme nâdan ile ömründe zinhar ülfeti

Geç heva ile hevesden bî vefadır ruzigâr

Dehri dunun devleti gör kim oldu berkarar

Olma cahil du cihanda kim olursun hâr-u zar

Rûzu şep maarif kılmağa say ile var

İki alemde maarif ehli buldu izzeti

GAZEL

Yeter ettiğin beni dert ile ciğergâhı yeter

Yeter olmadı mı bu çektiğim âhı vâh yeter

Kolunam elhasil azat olmam

16 / 144



Kerem et bende-i nacizine ey şah yeter

Hele kaşın ki kaddımı keman eyleme gel

Arzuyu ömrümü etsin mi her güna yeter

Layıkam gerçek âhı zâre sezâ olsa nola

Canımı yakma cefa uduna her gâhı yeter

Kalmadı naza niyaza dahi takat nideyim

Vere insafını Rifat meded Allahı yeter

GAZEL

Uğradım bir seher çok canana seyrettim bu gün

Sahib-i lütfü kerem izana seyrettim bu gün

Tarz-ı etvarı edibane eda reftarı hep

Böylece kânı melahat câna seyrettim bu gün

Berk urur râna beyaz elmasa benzer gabgabi

Şebçerağ âsa zehandanı kılur Rûşen şebi

Rengi mercandır yahut lâli bedehşandır lebi

17 / 144



Cevheri yekta dürü dindane seyrettim bugün

Meşrebi yârana tabi ehli idrâki tamam

Mekteb-i irfanide han talim olmuş subhu şam

Rifata elhasil gayet beğendim vesselam

Yâr-ı sadık olacak sultanı seyrettim bu gün

GAZEL

Aşıka rahmetmede berbat edersen keyfine

Gerçi sen bîçâreye imdad edersen keyfine

Günde bir defa temâşayı cemala razıyım

Gösterip her dem sedakat şad edersen keyfine

Ateş-i sûzana döndürdün serâyı gönlümü

Evc urup serteser irşat edersen keyfine

Emrine fermanına ben çünkü taat eyledim

Sen gerek öldür gerek azat edersen keyfine

Meclis-i hassına kendim âşına ad eylerim

18 / 144



Sevdiğim bîgânelerle yâd edersen keyfine

Çün icazet’dir dedi pîr-i muganın Rifata

İzn-i Hakla her ne ki icat edersen keyfine

GAZEL

Meste meyim gözlerin mahmuru hâbı şive mey

Özge hale uğramış yoksa harap şive mey

Bu bayâbana bakış âhûdan almış dersini

Dîdeler imade talim şebabı şive mey

Dîde-i şûhun acep hayranı hayret’dir bu gün

Fikri resmi nazımı eyler hesap şive mey

Sureti pürtabıdan müjgâne kılmaz ref’i yed

Zehi aşık mı haber ver ya minkabı şive mey

Rengi ruhsarın kızarmışdır neden…

19 / 144



Böyle gül gününde yetişir mi şarap şive mey

Rifat’ın gonca derûnunda müşevveş eyleyen

Pertev-i hüsnün mü bilmem ıztırabı şive mey

GAZEL

Esir-i bend-i zülf-ü yâr-ı bîdad olmuşum şimdi

Giriftarı kemendi dâm seyyad olmuşum şimdi

Heman dil misalı tuti’i haps-i kafes kaldım

Safaya köşe-i mihnette nâşad olmuşum şimdi

Ne hale uğradım bilmem taksir eyledim amma

Müdam-ı hemdem olan yarıdan yad olmuşum şimdi

Kani ol âhı vâhı aşk ile müzdat olan günler

Şeha hasret keşi feryat feryat olmuşum şimdi

Yele verdim seninle derdiğim hep harman-ı zevkım

Medet bîkes seba gel gör berbat olmuşum şimdi

20 / 144



Melamette bana göster hele faş olmadık sırrı

Eya Rifat ne Mecnun ne Ferhat olmuşum şimdi

GAZEL

Bu taze meramın ne ülfet niçin etmezsin

Beyhude hıramın ne sohbet niçin etmezsin

Geç geç bu havalardan nazü vâlalardan

Yani rukabalardan vahşet niçin etmezsin

Almış yanını nâdan def eyle aradan

Olduk biz sana mihman hurmet niçin etmezsin

Gülzara güzar oldu gel faslı bahar oldu

Bülbül işi zar oldu dikkat niçin etmezsin

Uşşaka vefa eyle ağyara cefa eyle

Bir lahza sefa eyle işret niçin etmezsin

Ey mihri mâhı Tal’at lütf issi şahı Rifat

Oldukça şahı vuslat davet niçin etmezsin

21 / 144



GAZEL

Meclis-i rindane bas ayak saki

Al camı destine heman heman gel

Bir kadehle şad et ehl-i mezakı

Medet Allah için civan civan gel

Ateş-i hicrana yanmada bu ten

Rahm eyle uşşaka ey nazik beden

Fikri hayalımız bilirmisin sen

Halımız olmadan yaman yaman gel

Sabit olmak gerek kul ikrare

Vefdir sevdiğim şan olan yâre

Tek sebep olmasın tanı ağyâre

Dolan bir taraftan nihân nihân gel

Rifat nice demdır gözedir râhı

Kim dilemez cana sen gibi şahı

22 / 144



…………………………………..

…………………………………..

GAZEL

Teşebbüs eylemez akıl olan dâman-ı tedbire

Umurun evvela rabt etmedikçe hükmü takdire

Riyadan sıtkı ihlası derûnun etmeden tathir

Duanın müstecabında bahane etme tesire

Ruhun şöyle halın Süreyya talatın Hurşit

Keman ebrûların kosa müşabih gamzeler tire

Vucudun kimyadır şivede simyaya benzersin

Sana malik olan nail olur alemde eksire

Habeş şahıdır ol halın siyah mülk fiten geysu

Revan ahkâmı hükmü mülkü hindi cişi çeşmire

23 / 144



İki şahit yeter naktı vısalı gamzeye çeşmin

Fakat tashir için yaz hattı hüsnün vechi tahrire

Su handanı Stanbulu küşat etmek için Rifat

Zarifane gazeldir eya şayetse tenzire

Aşağıdaki gazelinin Rifat Baba Elazığa Çöteli zâde Asım beyin babası Mustafa beyinkonağında misafir iken ki uzun müddet misafereti devam etmiştir,yazmıştır. El-Azizler kendisine“Rifat Dede” diye saygı göstermişlerdir. Bu gazel El-Aziz’de de Adıyaman’da olduğu gibiokunmaktadır.Kemal adlı bir açıkgöz bu gazeli kendisine mal etmeğe çalışmıştır.

Asım Bey oğlu Mustafa Bey dünyaya gelince orada bulunan Rıfat Babadan doğum tarihiyazmasını rica eder, cevaben şu beyti söyler:

“Daima zer’i kelâm eyleriz arzı suhâne

Hasılata gelicek tohmunu noksan aluruz”

El-Aziz avukatlarından merhum Fikret Memiş oğlunun lütfen göndermiş oldukları mektupta Rifat babaya ait şu müfredler yer almış bulunuyor idi. Hatırasına hürmeten buraya alıyorum.

1- Eski yadımdan şerbeti ve naklı söhbet gitmedi

Haliya sakı dimağımdan o lezzet gitmedi

2- Bir şuha gönül ver ki ola medha seza ol

Alemde gerek pîşe olan şâha gedâ ol

3- Müpteladır pîri zânem Süleymanlar sana

Hüsrevi hubanı alemsin gedâhanlar sana

24 / 144



GAZEL

Ben şehidi bâdeyem dostlar demim yâd eyleyin

Kabrimi meyhane enkaziyle bünyad eyleyin

Gasl olunmaz ma ile gerçi şehidanı gaza

Yeykayın mey ile beni bir mezhep icad eyleyin

Türbeme kandil için bir köhne sağar vakf edin

Şûle narı arakla ruhumu şâd eyleyin

Türbedar olsun bana bir rindi mihvarı garip

Nezri serhoşan ile ol pire imdat eyleyin

Neyle,meyle bir alay mahbub ile her dem gelin

Bezmi cem ayınını kabrimde mutad eyleyin

Mest eder buyi turabı meşhedim bu alemi

Bâde nuşanı bu nev neşeyle dilşad eyleyin

Yadigâr olsun bu nazmım evliyayı sağare

Gitti rifat per açıp ardınca feryat eyleyin

25 / 144



RÜBAİ

Mübtelâyım ey güzel hüsnüne bülbüller gibi

Zârım artırma yırak olma bana güller gibi

Reşki dîdem gel feveran eyleme seller gibi

Kim kıyas etme beni canım gözüm eller gibi

İltifatından haset eyler rakibi nâ sezâ

Suyu tezvirat eder cana şikâyetten bana

Uyma ara sözüne olma nigara bîvefa


Dembedem şirin edayı söhbetin ister gönül

Canı dilden sıtk ile …… ister gönül

Zevkı şevkı vusleti bir ülfetin ister gönül


Ya reva mıdır gaminle sevdiğim bîmar olam

Rahmı kıl kim bir zamanda vuslatınla yar olam

……………………………………………………

……………………………………………………

26 / 144



Arzuhalımdır heman bir özge halet anlama

Hayretimden ah edersem de şikâyet anlama

Rifat’ın aşkı hakikidir hiyanet anlama

Kim kıyas etme beni gözüm canım eller gibi

GAZEL

Bâde-i lâlınden özge mey haram olmuş bana

Ol sebebten rûzu şep endişe cam olmuş bana

Köşe-i meyhaneden gitmez ayağım bir kadem

Suhbeti piri mûgan ile makam olmuş bana

Kıl kerem bu hal ile şeyhim beni mazuru tut

Hat ile kuy-ı harâban iltizam olmuş bana

Sakı-i bezmi musaffa sunduğu demden beru

Zevâkı işret nâle-i ke’si müdam olmuş bana

27 / 144



Rahmeti hakkı bilen dehl etmesin Allah için

Rifata rusvaylık şânile nam olmuş bana

GAZEL

Sofiya camü berku çeşm koma nemler ile

Lezzeti zevkı cihanı hele hürremler ile

Bülbülü bağı safa et dili gülfemler ile

Aç gözünü aleme seyr eyle nice nice demler ile

Geçmeye ömrü azizim der isen gamler ile

Arif ol halı dili gel bulun ademler ile

Pîri aşkın zadip sıdk ile dâmanına dest

Gir ol meyhaneye kim ta olasın neş-e perest

28 / 144



Dile ol şevk ile neygir de cihanı elest

Gûşu can ile sözüm dinle olup zevk ile mest

Nice bir hırs ile bu nefes havaya uyasın

Ne reva gevherini çife-i jenge koyasın

Ahırı camı ariyeti tenden soyasın

Ger kabul etmez isen nushumu sonra duyasın

Der isen çekmeyeyim ger iki alemde zarar

Gelmeye gusseye alam ile kalbine keder

Kani ol kısmetine gör nicedir hükm-ü kader

Rifata fehm edene belki beher harfi güher

GAZEL

29 / 144



Tükendi nakdi ömrüm dilde sermayem bir âh kaldı

Nevası âridir dilden ne yarandan nigâh kaldı

Derûni derdimi lokmana gösterdim,dedi eyvâh

Bu derdin dermanı yok çare ancak bir ilâh kaldı.

Kara günlerde mi halk eylemiştir kim beni mevlâm

Tutuldu şemsi bahtım gonca güllerim siyah kaldı

Perişan halime hiç kimselerden olmadı imdad

Halim arzetmediğim şâh-ı vezir padişah kaldı

Bu Rıf’at varını yaran uğruna eyledi yağma

Elimde sade bir keşkül başımda bir külah kaldı.

GAZEL

Aşıkız meyali işiz nazmı teriz

Tineti rûzu ezelden mübtelayı dilberiz

Bülbülüz hem tûti güyayı bezmi âşikan

30 / 144



Gonca lebler vasfa âğazından çok şeker yeriz

Aşkıdır maksudumuz dünya ve ûkbadan garaz

Cennetil me’va’da olsa zevki dilber isteriz

Rifata canınla irfanı zevki kadrımız

Gâh olur hâkideriz hem gâhi dürrü gevheriz

GAZEL

Sende gelsen sevdiğim sevmez mi ya güller seni

Görmeğe hasret çeker gülşende bülbüller seni

Dîde-i uşşakta keşfi nikâb etsen nola

Seyreder ta becemalın serde kâkiller seni

Gül yüzün ayinesin çeşmi rukabadan sakın

Kem nazarla bir belâya uğradır eller seni

Rifata kılsan nazar gerdanı yara bir nefes

Derdi aşka bend eder gerdâne zülf yeller seni

31 / 144



GAZEL

Neşatı ümidi ancak bâde-i gülfamide kaldı

Ayak bas bezme sâki,gayrı sohbet camide kaldı

Femi ebrûsuna bir şuhun ol dem mübtela ta kim

Bülbülü kameti yay oldu aynım lamıda kaldı

Gözüm yolda kulağım seste gönlüm ızdırap üzre

Muradım şimdi bigamı ferah encamına kaldı

Ne denlu olsa şaban revze-i hicran tutar Rifat

Yine ol kamu vuslat vâde-i bayramıda kaldı

GAZEL

Misal andelibim bâğ-ı iremde gülüm sensin

Sefayı hatırımdır dembedem nâlan olursam da

Nola hayran-ı sergerdan isem divarına karşı

32 / 144



Kaddım aşıkın sûreti bican olursam da

Cemalim pertevinden dop dolu olmuş gözüm gönlüm

Huzurumdur eğer gülsem eğer giryân olursam da

Bana rusvaylığın namım gibi bir pâye-i Rifat

Müsavidir cefaya naili ihsan olursam da

GAZEL

Ezelden can-ü dilden müptelâyı hüsnü cânanım

Peri veşler hayaliyle gezer hem cinsi insanım

Geh akıl geh divane vari geh perişanım

Ne halim söyleyeyim çoktan beri aşkınla hayranım

Eman ey tıfl-ı tersa kaydı zülfünle heras’ınım

Esir oldum ey kâfir mürüvvet kıl müslümanım

Kadid olmuş nice dilbesteler var reh güzarında

33 / 144



Garibindir bilirsin Rifat zarı diyarında

Acep ruhsat mı yoktur yoksa en bed ihtiyarında

Aman en tıflı tersa kaydı zülfünlü harasanım

Rifat baba rüyada Hz.Aliyi gördüğünü ve şu mısraları söyleyip ondan sonra şiir kabiliyetininkendisine verildiğini ifade etmektedir.

Uyurken bir gece nâgah göründü çeşmime bir er

Sual ettim nedir ismi şerifin söyledi Hayder

Dedi ben ol Aliyyi nâm-ı dar- ı seyfi kahharım

Benim müslimanı pünhan gösteren ol latifi sadı ahter

Kiramen katibiyim ben ulumun babıyım tahkık

Hakikat mahzenim çün benim aşıklara mafher

Sualından muradım bu ise fehm eyle ey Rifat

Benim şiri huda fettah-ı din damad-ı peygamber

GAZEL

34 / 144



Gel ey dil-i şeydây-ı fena hu diyelim hu

İster isen eğer genc-i bek hu diyelim hu

Sıdk ile hemen baş eğelim semt-i safaya

Def’i gam için ey fukara hu diyelim hu

Evrad edelim yek dil yek can ile ya hay

Andan ola her derde deva hu diyelim hu

Rifat kalu ben bâb-ı tevekkülde demadem

Nazil ola ta feyzi huda hu diyelim hu

NA’T

Aşıkı sadıkların hakanı sensin ya Resul

Feyzi bahşı zümre-i irfanı sensin ya Resul

Sendedir mührü nübüvvet sendedir kadru ala

Mürselinin serveri sultanı sensin ya Resul

Rehnümadır sünnetin bu ümmet-i acizlere

Salikanın mürşidi bürhanı sensin ya Resul

35 / 144



Rahmeten lilalemin oldu vücudun şüphesiz

Hazreti Hakkın ulu ihsanı sensin ya Resul

Nesh olundu hikmet-i Tevrat ve Zeburu İncil hem

Ta kıyamet sahibi furkanı sensin ya Resul

Dertlinin dermanısın her müşkülün imkânısın

Ehl-i imanın heman imanı sensin ya Resul

Rifatı biçareyi red eyleme rûz-u mahşer

Mücrime ancak şefaat kânı sensin ya Resul

GAZEL

Meşrebi yarana tabiat ehl-i himem hatırşinas

Hem zarifane eda nazın seda sahip cinas

Rahmi çok insafı bi had aşkı eyler iltimas

Yâr-ı sadık şuhu bi hemta ki derler işte sen

36 / 144



Lale ruhun devrinde gül sermendedir

Sevdiğim madem ki bu hüsnü letafet sendedir

Sen şuması hubabesin hükmünde Rifat bendedir

Husrev-i hubana alem hâke derler işte sen

21

GAZEL

Kendi kadrini bilmezsen

Na mertlere kul olursun

Her olur olmaz ucundan

Oda yanar kül olursun

37 / 144



Kâmil ile sohbetin kes

Cahilde ülfetini

Bilemezsen kıymetini

Altun iken pul olursun

Meseldir cihan içinde

Oturdum nâdan içinde

Meclis-i irfan içinde

Açulu ben gül olursun

Sende varsa akıl kânı

İşinde yoldaşı tanı

Rifat fikr eyle zamanı

Sonra belki yol olursun

GAZEL

İşte cam işte sakı işte sağar işte mey

İşte meclis işte mıtrıp işte santur işte ney

38 / 144



İşte eyyamı bahar oldu yine faslı safa

Gel açıl ey gonca nevres hıcabın tâbegey

Her ne geysen yaraşur şekline ey nazik beden

Gülşene geldikte amma gül gibi gül penbe gey

Nazeninler çok vela mislin bulunmaz sevdiğim

Barekâllah hüsnü etvarın senin bir özge şey

Bunca feryadı fıganın cûş edip rahmetmedin

Rifatı biçare hey bi vefa dildâre hey

GAZEL

Şimdi dil pîrimugânın vale-i hayranıdır

Din anın dini bana iman anın imanıdır

Etmem ikrarı muhabbetten ferağat badezin

Aht anın ahtı bana peyman anın peymanıdır

Ben çırağı hâkirâhı kâbeyi puthaneyim

Ruhu pâkim ol mukaddes revzanın kurbanıdır

39 / 144



Cennetül me’va ki derler kûşe-i meyhanedir

Simiten sakiler anın huri’i gılmanıdır

Bir gazelde eylemiş nutku ile Rifat ittihat

Var ise şimdi yine divaneler divanidir

GAZEL

Ey dila halkın kimi âla olur alem bu ya

Sırrı mevladır kimi ednâ olur alem bu ya

İtibar olmaz cihanın rütbe-i bâlâsına

Zîri bâlâ pâyeser serpa olur alem bu ya

Ne mümkün olsun bu nev’i beşer bir hal ile

Kimi ebleh kimi dâna olur alem bu ya

Hükmüne sabit değildir murgu tîgi aşıkan

Kimi serçe kimi anka olur alem bu ya

Kasrı cemet Rifata Rifat gibi eş’arını

40 / 144



Bazı şair mail-i imla olur alem bu ya

GAZEL

Her kaçan dil maili sevdayı haddın hal olur

Katre-i hûnum ciğer dağımda rengini âl olur

Safha-i hüsnün bakışın görünce dostum

Hayretimden ta elif mânendi kadim dal olur

Bâde geldikte demi lâlı zulalı neş’esi

Açılır gül mül gibi gönlümde bir hoş hal olur

Bir dakika dilden dur olsa bâla kametin

Rûzu şeb fikri hayal olmakta mâhım salolur

Çok da ahzan eyleme lü’lü’ü nazmın Rifata

Şayet ol bazarı irfan içre kuşu mal olur

GAZEL

41 / 144



Hiç temenna eylemem barı hudadan gayriye

Yüzümü döndürmesem semti rehadan gayri’ye

Salik-i râh-ı hakikat olmağadır niyetim

Serfürû etmem tarikat-ı evliyadan gayri’ye

Hud pesend olmak ne lazımdır enaniyet nedir

Ey gönül etme heves fakrü fenadan gayri’ye

Çeşmi bîmarem demez bir hâke asla tutu’ya

Âsıtân-ı Mustafa dar-ı şifadan gayri’ye

Rifat esrarı aşka vakıf oldunsa eğer

Etme ifşâ hem nazar kılma safâdan gayri’ye

GAZEL

Mıtrıp hele ol sîne-i kanuna teli tak

Dilde biriken gamları kıl şevk ile ihrak

Efgana şitap eyledi bülbül ki birden

42 / 144



Cana göricek vech-i cefadarını uşşak

Eşgin akıdıp dîdelerim bâğ-ı emelde

İcra edecek dehirde bunlar dahi ezman

Beyhude yere eyleme imara teseddi

Mutadıdır ey şûh sana dilleri kırman

Zulmetzede-i firkat olan Rifatı zâre

Hurşidi sıfat eyle nola lutf ile işrak

GAZEL

Çemenler mevkı-i seyr oldu ey ruh-u revan gel gör

Hıraman serbeser her nevreside bir fidan gel gör

Menevşe serbeduş çeşmi nergis mesti hâb âlud

Tamaşâgâhında bağ-ı cemalinden nişan gel gör

Nice temsil olurmuş rengi bûy-u zülf-ü ruhsarın

Açıldı taze taze lale sünbül erguvan gel gör

43 / 144



Hayal ancak işim şebta seher vakti fikr-i visalınla

Feraşı hicri mihnette nice halım yaman gel gör

Nola çok ise aşık-ı leyk Rifat gibi yok sadık

Ara yerde munafık duymasın gâhi nihan gel gör

GAZEL

Çözme zülfün başıma akl-ı perişanım gele

Terk-i naz etme ki ten-i bitabıma canım gele

Boyuna saldım kendimi oldum esir-i kâkülün

Nev zuhur-u hat ile idama fermanım gele

Böyle kalmaz daima ebruzu mestanı emel

Birgün ola mevsimi işi gülüstanım gele

Kalmadı cismimde zarı zarıdan âzade yer

Nola bir lutf eyle baksan yüzüme hâbım gele

İntizarı makdemi pâkinle Rifat bendeniz

44 / 144



Rehgüzârında kadid oldum ki sultanım gele

GAZEL

Dîdeden mehcur olan sanma gönülden dûr olur

İftirak oldukça uşşakta dil mekdûr olur

Hasreti vuslat şedayit amma gelur gamden ferah

Var ümidim ki bu aşkı nazik görenler kör olur

Sen şehamet meyli ülfet kıldığım mazuru tut

Dostça gâh Süleymana musahip mûr olur

Devlet-i ikbalın efzun olsun âli himem

Ol seza her name kim davet ile mestur olur

İştiyakı Rifatın ya nice müzdat olmaya

Âfitabın şevkıne bir zerrede meşhur olur

45 / 144



GAZEL

Ümid-i vasl ile ey mah ne hoş âram eder gönlüm

Dahi halın hayaliyle günü akşam eder gönlüm

Üçer gün has-u âm için iki bayram olur yılda

Seni her gördükçe her saat bayram eder gönlüm

Abestir hüsnüne nazara sık sık leyk hep lahza

Görünce gönül buna neylesun ikdam eder gönlüm

Mey-i lâlın düşer mi ağzıma nûş eylemek sâkı

Gelince bezme hoş bî ihtiyar âram eder gönlüm

Beyan eylemezdim sırr-ı aşkı Rifata amma

Cihan nâle-i feryat ile ilam eder gönlüm

GAZEL

Unutmaz aşkını dilden dile destan olursam da

Hele sevdim seni her şan ile şayan olursam da

46 / 144



Misalı andelibim bâğ-ı alemde gülüm sensin

Safay-ı hatırımdır dembedem nâlan olursam da

Nola hayran-ı sererdan isem didârına karşu

Kadim aşıkım çün sureti bican olursam da

Cemalım pertevinden dop dol olmuş gözüm gönlüm

Huzurumdur eğer gülsem eğer giryân olursam da

Bana rusvaylığım namım gibi bir pâye-i Rifat

Müsavidir cefaya naili ihsan olursam da

GAZEL

Bâr-ı cevrin çekmeğe tab-ı tuvanım kalmadı

Yok mu insafın a zalım yâr-ı canım kalmadı

Cana tahammül eylemez canım bu denlu ateşe

Sabr-i samanım bütün yandı gümânım kalmadı

Guşedermisin acep dâd eylesem feryadımı

47 / 144



Hak mürevvet vere yoksa âmanım kalmadı

Bunca naze bir nevazişle gerek tamir-i dil

Hep harap ender harap hânümanım kalmadı

Hâkisar oldum reh-i aşkında Rifat var iken

Keşf-i râz ettim nihanile beyanım kalmadı

GAZEL

Sûzişi gamden açıldı sine-i mecruha dağ

Sen sefa sür sevdiğim olsun hele dağ üstü bağ

Pertev endaz olmağa hüsnüne bu dil müstemend

Daima bezm ehline lazım şeha Rûşen çerağ

Niyetin var canım yedim kat’ eylemem bîmaneden

Gerçi kim zahirde bu meyhaneden çektim ayağ

48 / 144



Var mıdır bir zerre noksanın eya mihri leka

Rûberu hamdilillah sen selamet ben de sağ

Çün sezâdır aşkın âlamını hemul olmak bana

Seyr-i hûb-i Rifata mümkün müdür kılmak ferağ

GAZEL

Tıfl-ı nevreside ruh-u râna civan olsunda gör

Şah-ı güldür kameti bâla fidan olsun da gör

Mânayi harfı vekarımız dehanında nihan

Dürrü yektadır sedeften dermeyan olsun da gör

İptida şevk-ı hilale itibar olmaz hele

Mâh-ı bedir âsa tamamıyle ayân olsun da gör

Nev şükûfe bûy-ı ariziden ibaret nesnedir

Bir kemalı meyve-i nahlı cinan olsun da gör

49 / 144



Rifata fenn-i hayalında nümudarı cemal

Nükte-i hal-ı hat muciz beyan olsun da gör

GAZEL

Arif oldur göricek yar ile ağyarı bile

Olma nadan getirüp mihneti gamü zevkı bile

Dâmane sen gibi şehbaz nigâr etmek için

Daneler döktü dû çeşmim bu yola kile kile

Bulicak mahremi esrarı visal canan

Sakla candan içerû razını fâş etme ele

Yeltenüp bâd-ı havalarda havadar olma

Harman-ı ömrüne nahak yere gel verme yele

Aşkı bir kaba kim ifrak ede ölçüp dökerek

Rifata saçtı sereşkin niceler sile sile

50 / 144



GAZEL

Gözde nem dilde demadem pîç ü tap arzu

Cana yetti dert hicr-i ızdırap arzu

Zikri fikri halı ruhsar ile halım işte bu

Hep gece gündüz kara cümle hesap arzu

Yâre hasretle yine ey hame ol bir name sun

Ola kim şayet güle sakı cevap arzu

Sirr-i manayı haber tabiri visal olsun deyu

Dîde-i ümidi devr etmekte hep arzu

Rifatın şerh-i mâkalından sual eylerse o

Elden gelen nazmi zânude kitap arzu

GAZEL

Tahammül kalmadı hicran ateşine gayrı yandım gel

Yetişmezmi ezalar tatlı canımdan usandım gel

51 / 144



Ayıldım mest isem divane isem huşu mend oldum

Geçen geçti hayal-ı hâbından şimdi uyandım gel

Çektim gün günü reng-i âlama ezel zira

Bu halım tazeden baştan başa ama boyandım gel

Devasız vakıa bildim ki küstehane etvarın

Hatalar eyledim af eyle billah utandım gel

Bana Rifat demek ancak cemalınla olur cana

Olunca sabr-i sâmanım harap etme dayandım gel

GAZEL

Bir peri peykeri civan kâküllerin bağlar çözer

Sanki kazzazi mahbub sırma telleri bağlar çözer

Şahı levandanı edalar gösterir reftar ile

52 / 144



Naz ile serteser püskülleri bağlar çözer

Bağıbandır güya kendisi hüsnü bostan

Bu nezaketle meğer sünbülleri bağlar çözer

Resmi istikna ile ol goncalar açmaz dihen

Hâre cevrı aşk ile bülbülleri bağlar çözer

Rifata hubanından ebkâr zarar etmektedir

Ol sebebten aşıkan dilleri bağlar çözer

GAZEL

Nazenimin bî vefa olsun da görsün haleti

Gayrilerle âşina olsunda görsün haleti

Aşık âhı nice te’sir eder ana ahır

Yar mutad-ı sefâ olsun da görsün haleti

Arif ondan görmedim ger derse fevz-i himmeti

53 / 144



Şimdi nâdandan yâne olsun da görsün haleti

Kâmilin her bir sözünde gizlidir ayn-ı can

Ehli ibret dilküşâ olsun da görsün haleti

İsteyenler Rifata dâr-ı bekânın lezzetin

Kani’i fakrü fena olsun da görsün haleti

GAZEL

Sırrı vahdet sureta divanelerde gizlidir

Zevk-ı sohbet meşreb-i mestanelerde gizlidir

Her ne denlu nağme-i bülbülde halet olsa da

Aşk remzi zümre-i pervanelerde gizlidir

Her neye kılsa nazar müsaffa görür erbabı dil

Kıssadan hisse nice efsanelerde gizlidir

Sanki hârıdan güher peyda olur gül hârıdan

Genc-i bîpayân ise viranelerde gizlidir

54 / 144



Tekke ve mescid sanma arif-i billah hep

Nice kâmil Rifata meyhanelerde gizlidir

2-LÜZUMİ EFENDİ

(1802-1867)

Besni’de dünyaya gelen Lüzumi Efendi, halim,selim bir mizaca sahiptir. Urfa,Diyarbakır,Halepmedreselerinde tahsil görmüştür.Arapça ve Farsça' nın yanında İslami ilimlere vakıftı.Besni' demüderrislik ve müftülük yapmıştır.Alim ve şair olarak ünlüdür.Duygulu bir kişiliğe sahipolduğundan şiirleri de o denli içtendir.Birçok talebe yetiştirmiştir.Besnili Sıtkı Efendinin dehocasıdır.Şiirlerini kendi el yazısıyla bir defterde bir araya getirmiştir.Ancak bu defterinkaybolduğu söylenmektedir.65 yaşında iken vefat eden Lüzumi Efendinin kabri SülüklüDerededir.Biz burada bulabildiğimiz şiirlerini yayınlıyoruz.

55 / 144



GAZEL

Avasi zevk' i maksibi mana imiş neynim

Hevayı dilrubalar bir guru hülya imiş neynim

Cihanda ehl' i aşkın çektiği sevda imiş neynim

Görüp habiçre yarın bilmedim ferda imiş neynim

Uyandım ki seb' i zulmet de bir rüya imiş neynim

Aradım kimse yoktur sade bir hülya imiş neynim

GAZEL

Dilde virdim suphudem her ganda ya Mevla Kerim,

Dad elinden ey sitemkar dilruba Mevla Kerim,

Saldın ateş gönlüme çıktı dühanım göklere;

Yandırır eflakı ahım aşina Mevla Kerim,

Bu gamın elbet mükafatın verir bir gün Hüda;

56 / 144



Al teselli üsrü yüsradan dila Mevla Kerim,

Fırsatı nöybet be nöybettir gelir bir gün bize;

Asiyabı dövleti alem bu ya Mevla Kerim.

Daima salmaz nazardan ol peri vuskler bizi;

Açılır bir gün ola babı rica Mevla Kerim.

Aldın ahım cevri bidadınla yaktın gönlümü;

Yerde kalmaz inkisarı müptela Mevla Kerim.

Çok da şevklenme halinden ….. Lüzumi;

Pür cefayı çekmeyen sürmez sefa Mevla Kerim.

GAZEL

Aşıkam te”1vabimce bir nazik beden yok neyleyim,

Bülbülem bir gülizarı yasemin yok neyleyim.

Bağa girsem şavk' ı gül ateş görünür aynime,

Gönlüm eyler gamet' i servi sağmen yok neyleyim.

57 / 144



Bezm' i işretten ayağım çektiğim aybeylemen,

Meşrebimce şaki' i şirinde hem yok neyleyim,

Biz ki mahrumi visal olduk sebalerden yine,

Yol kesilmiş koyi dilberden haber yok neyleyim,

Ey luzumi dür dökülse hame' i irfaneden,

Kabil' i mana olan ehli sülhan yok neyleyim.

…………………………

Aceb ne demlerde sevdiğim dilber

Gidem kimden sual edem yar seni

Kesildi yollarım bir haber gelmez

Esen yellerden mi soram yar seni

58 / 144



Gönül eğlencesi şivekarımsın

Gece gündüz gözde intizarımsın

Küçükten sevdiğim nazlı yarimsin

Ben nice yadlara verem yar seni

Lüzumi serimden sevda uçmadan

Yadların elinden bade içmeden

Benim meylim senin hüsnün geçmeden

Emreyle bir gece saram yar seni

59 / 144



3-LAM’İ EFENDİ

(1804-1847)

Önemli ve uzun süreli tahsil gördüğü anlaşılmaktadır. Vidin’de kadılık (hakimlik) yapmıştır.Müfredleri, Gazelleri, Medhiyeleri olan şairin bütün şiirlerinde akıcı ve anlamlı bir üslup hakimdir.

60 / 144



MÜFRETLER

Hasılı ölme tehi cami mahbub ile öl

Bari ölmek de olursa hele iman ile öl

* * *

Gösterirsen şimdi göster Ey dilâra sineni

Yoksa hasta son nefeste neylesin ayineyi

* * *

Mademki ev sahibinden yok faide

Rabbena enzil aleynâ mâide

* * *

Cihanda bulmadım yarı muvafık

Muvafık bulduğum çıktı münafık

* * *

Beyhude değil titrediği kıblenûmanın

Heybetini fikretmektedir beyti hudânın

* * *

Hor bakma; fukara zümresinin hırkasına

Her biri bir dağı delüp almış arkasına

* * *

Rindiler bezminde saki, bir acep nam eyledik

Mescidin kandilini meyhanede cam eyledik

61 / 144



* * *

Ekmiyen biçmedi bu mezraada elhasıl

Kime lazımsa ekmek, ana lazım ekmek

* * *

Kârı kesbet, malı cemet, sakla berk

Kalırsa düşmana kalsın dosta minnet etme tek

* * *

Kesmiş atmıştır anı etme cedel

Tîğı layüs’el amma yef’al

* * *

Leb kızıl ruhlar kızıl destinde cam mey kızıl

Kim kızıl divane olmaz görse didârın senin

* * *

Feyzi hakkın buhlu yok herkes vâlâ talib değil

Bi sebep islahı alem tanrıya vacip değil

* * *

Bir günah eder kişi bin gün âh etmek gerek

Bin günah ettim amma bir gün âhım yok benim

* * *

Muhibbi sadık olur muktezayı hal üzre

Ya sarfı mal ede ahbabına ya bezli vücut

* * *

62 / 144



Etmez kerim olanlar babı ricayı mesdud

Kılmaz rahim olanlar ehli niyazı mazur

* * *

Halıkı başka değil mezhebi küfrü dinin

Haremi kâbe ve puthanede birdir mabut

* * *

Şiveyi ihsanı neşreyler cihana şamı ayet

Gösterir camı neşatı aleme hengâmı âyet

* * *

Gerek döğsün, gerek söğsün, gerek dergâhından kovsun

Visalı yâre bir kerre temennah etmemiz vardır

* * *

Takdir edemem çektiğim âlâmı felekten

Zira ki ânın zikri de bir başka elemdir.

* * *

Takrir edemem derdi derûnum elemim var

Allahı seversen beni söyletme elemim var

* * *

Geç gelir tez gider deyu sen çekme keder

Alemin hali budur böyle gelir böyle gider

* * *

Sırrını sırdaşına deme ki sırrın fâş olur

Sen ki sırdaş olmayınca el nice sırdaş olur

63 / 144



* * *

Ağzım,ne ararsın beni bigânemi sandın

Ser vermek olur sırrı beyan eylemek olmaz

* * *

Çok tecrübe eyledim hele ben bezmi cihanda

Bir dilber ve bir bâde olan yerde gam olmaz

* * *

Ele aldıkça cefa yayını bu çarhı felek

Bizi mi buldu; hemen ok nişan eyleyecek

* * *

Desti kudret yazdı mecnunun mezarı taşına

Kimsenin tokunmasın sen ki melamet başına

* * *

Kaza gelmez kula hak yazmayınca

Bela gelmez kula kul azmayınca

* * *

Onsekiz bin alemi garkı âb eder bir katresi

Var kıyas et vüs’ati deryayı nittiğin

* * *

Bi tekellüf çelebim sadre geçersin amma

Hüner oldur seni ibram ile iller geçire

* * *

Gitti mecnun hane-i aşkı bize ısmarladı

64 / 144



Bir harap evdir kalır divaneden divaneye

* * *

Rükap âsa eğer pâyına yarın yüz sürem dersen

Yolunda irtikap eyle asılmağı basılmağı

* * *

Arifin gönlünü huda gamgin eder şad eylemez

Bende-i makbulunu mevlası azad eylemez

* * *

Çok da mağrur olma kim meyhane-i ikbalıda

Biz hezaran mesti mahmurun humarın görmüşüz

* * *

Bülbül dil şidenin bir gülüne göz dikenin

Sahnı gülzarı ümidinde dikenler bitsün

* * *

Cefaya olmayan meftün neylesün aşkı sevdayı

Kehrübası olmayan mecnun ne bilsin hubbü leylayı

* * *

Harap olmuş yatur sanki melâmetten dil-i aşık

İmaret kıl esirge kalmasın şahım bozuk yazık

* * *

Bir kerre gösterilse nola terkine cevaz

Bu bana naz farz değil müstehap değil

* * *

65 / 144



Eski ehibbalarını eyleme hatırdan dur

Yeni yaranların başıçun sultanım

* * *

Çil akça harç etse nola su gibi dildar

Darphanesi işler girusunda gelir var

* * *

İstikamette kalem yanmada mum olsa kişi

Yine mikras-ı kazadan serini kurtaramaz

* * *

Derdimiz cana söylenmiş deva söylenmemiş

Macera söylenmiş ema müddea söylenmemiş

* * *

Kaddımı aşinalardan görüp bîgamelik rehmini

Vefa ümidine bîganelerle aşına oldum

* * *

Cevrini çekmede tut sabreyle Eyyüp olalım

A benim iki gözüm emreyle ben Nuh değilim

* * *

Aşk ahvalını ferhad ile mecnundan sor

Biri dağ adamı biri sehra delisi

* * *

66 / 144



MEDHİYE

Ey cemalin bezmegâhı revze-i dârüsselam

Şerbeti şirin lebbeyke sübhane men yühyil izam

Heymeler çekmiş kaşın etrafı bağı hüsnüne

Gözlerin çün kasıratüt-tarfı fi tahtel hiyam

Gülşeni etrafı köyün sehni cennâtün naîm

Bülbülü temcidihanın nağmesi fihesselam

Sakıya peymane sun vallahi zülfazlil azim

Mitriba çal nağmeni yağfir leküm yevmel kıyam

Lamia hüsnü kelamın eşidip ervahı kudüs

Dediler fevkas semada fikre kad temmel kelâm

KIT'A

Bir iki cam ile buldu bu denlu namın

Sen de bir cam ile geçür âkil isen eyyamın

Nice ayağına baş koymayalım Saki’nin

Dolaşır gül gibi elden ele rengini camın

67 / 144



KIT'A

Adem ki fezayı aleme bastı kıdem

Enduhu belayla oldu ol hemdem

Mahsusudur Ademe belayı alem

Alemde bela çekmiyen olmaz Adem

GAZEL

Başımda sûzişi sevda dilimde piçitabım var

Bir özge alem hayretteyim alemde nabım var

Saçarsam dürrü eşkim hâke mânendi hızı ferize

Acep kılman benim çerh ile başka bir hesabım var

Olurdum naili ser menzili mülkü şuhut amma

Meyani can ile cananda ten derler hicabım var

Yakup yandırdı nabı hicriyle uşşakı bi tabı

Benim cevr aşına bir kad kıyamet âfitabım var

68 / 144



Bu gün sevdayı mülkü saltanatta şahı bikaydım

Elimde hûn ile alûde bir cam şarabım var

Şehinşahı alem serfüru eyler bana şimdi

Benim bu dergâhı vâla cenâba intisabım var

Olurdum kâmiyabı feyzi lütfu çarhıdun amma

Velakin töhmeti irfan ile özge nisabım var

Tebessüm riz olursa ruyuma çarh iltifat etmem

Ne rahatçuyu ikbalım ne gamden içtinabım var

Acep arzedeyim sevdayı hattı haliden Lami

Azabı yâr derler elimde şimdi bir kitabım var

GAZEL

Çık ey dil tenden istikbale ol ruhu revan geldi

Nisar et canın makdemine taze can geldi

Savul ey zülmeti gam dîde-i bahtı siyahımdan

Çıkıp cibi felekten şep çırağı asıman geldi

69 / 144



Seher vaktında bir ah eyledim ol tifli bidare

Tutuştu çarhı süfla ruhi kudsiden eman geldi

Gehi haddın gehi lâlın yararken nakşını dil

Sulandı hamenin ağzı şu denlu kara kan geldi

GAZEL

Bendi zülfünden çıkan dil lâ cerem bitap olur

Ateşi sevdayı hicrinle yanıp pürtap olur

Kesme han iltifatın zümre-i uşşakıdan

Korkaram köyünde kanlar çoğalıp seylap olur

Bezmi vuslatta mey lâlın için şeydayı dil

Zerre-i naciz iken sat rüstemi sehrap olur

Kâbe-i köyün yeter yüz sürmeğe mücrimlere

Zümre-i ehli niyaza kaşların mihrap olur

Sırrı kalemden şerha çeksem sergüzeştim lami'a

Vasfe gelmez yazdığım eş’arların etnap olur

70 / 144



GAZEL

Bu bezm-i alem-i devlette eya kâm alan kimdir

Demâdem sâki'i bahtın elinden cam alan kimdir

Gelenler hep bu deşti hayrete kem nam gitmişler

Acep bu arse-i alemde bilmem nam alan kimdir

Cihan hasret-keşi tilhabe-i deşnam iken aya

O düşmen kâmı dilden bûse-i in’am alan kimdir

Cihane her gelen bir vech ile bergüşte olmuştur

Bu ziri gerdişi eflâkta âram alan kimdir

Vücudu bihudden her gelenler bî haber gitti

Vücudu zatı hak'dan Lami'a peygam alan kimdir

GAZEL

Harabı mesti aşkı gamze-i cânânesinden sor

Perişanı halı uşşakı yine mestanesinden sor

71 / 144



Ne bilsin tabı mihri hüsn yarı bülbülü bi dil

Çerâğ-ı sûzişi germin pervanesinden sor

Ne hacet merdemi ibret şinase arz-ı dehr etmek

Sürahiden işit düzehmi peymanesinden sor

Hakikat madeninden hisse almaz talibi suret

Hümayı avcı rahet perveranı lanesinden sor

Hazer Lami hazel ol mesti nara pür teğafülden

Benim bu derdi dağım çeşmi pür efsanesinden sor

GAZEL

……………………………………………..

……………………………………………..

Çün gonca-i gönül beste-i tahriki nesim ol

Bülbül gibi nâlende dil oldu muharremden

Seri halka-i devrimi mahbubu cihan ol

72 / 144



Ey şûhu gülendam açıl eşki terimden

Virdi niyazı koma dâmeni ricadan

Nahlı kaddını sakla şu âhı şeremden

Lami gibi kemter-zâde-i ikbal-ı ferah ol

Tufan belacuş eder rehgüzerimden

73 / 144



4-ÇIRAĞI BABA

(1814-1886)

Çırağı Baba ile ilgili araştırmalarımızda şairin hayatı hakkında bir bilgiye rastlanmamıştır.Birgazeli ve bir de kıt’ası elimize geçmiştir.

74 / 144



GAZEL

Yolda kaldı gözüm ol dilberi râna gelecek

Saçı sünbül lebi mül,ruhları hemra gelecek

Vay anın dide-i âhusuna dûçar olanın

Mesti hayran olacak başına sevda gelecek

Nice gevheri aşk yatırıp tıfıl gibi

Aldatıp gitti beni gelmedi hâla gelecek

Ey Çırağı gözün aydın sana müjde bu gece

Bezmi ahbabına bir şem-i hüveyda gelecek

KIT’A

Eski dost ile ahbab olduğum yârân

Yüz sürüp gittiler tahtet turâbâ

75 / 144



Gaflet uykusundan uyan,gözün aç

Ecel uykusu var Çırağı Maba.

76 / 144



5-HALİS EFENDİ

(1819-1881)

Bu şairimizin de maalesef sadece bir müfredi bir de beyti elimize geçmiştir.Başka bir bilgi eldeedilememiştir.

77 / 144



MÜFRET

Sen uyanmazsan bu dem âhıma,az kaldı ki

Senki köyün rahmiyle zîruh olup uyanalar.

GAZEL

Buharı ateşi gamla gönül mir’atı cenk oldu

Hayalı tîr-i müjgânın dilde zahmı firenk oldu

Cebininde nedir çini sitem ey Rüstemi alem

Boyanmış gamzeler kana acep kimlerle cenk oldu

Nedir sende bu şermi mestilik ey gözleri şehlâ

Kızarmış gül ruhun lâl-ı şarabı lâle renk oldu

Nice tozlar kopardı rûzigâr-ı fitne-i devran

Açılmaz çeşmi uşşakın cihan başına tenk oldu

Ricalar eyleyip kıldım niyazı bûsi ruhsarın

78 / 144



Terahum eyleyemem Halis dil-i dildâre senk oldu.

GAZEL

Nigâra mülkü cismim kanzı aşıkımçün harabettim

Anı canım yerine kalbiden naib menab ettim

Dernu sinemi pâk eyledim ağyarı nakşimden

Gönül kâşinesin şevki ruhun için müstetab ettim

Cihanın gülşanına gelmemiş hüsnün gibi bir gül

Anınçün alem içre mülkü hüsnün intihab ettim

Şarabı nâb-ı germe meylimi mazuru tut zahid

Ki ben ihlas ile pîr-i mügâna intisab ettim

Cenâb-ı sakfı gerdune irişse himmetin ne ola

Ki,ömrüm ser fürahi bir şehi âl-i cenâb ettim

Medaris içre (HALİS) görmedim ben aşkı sevdasın

79 / 144



Anınçün ilmimi meyhanede rehni şarab ettim.

6- İBRAHİM HAKKI BABA

(1832-1926)

Mesleği (culfa)dokumacılıktır.Bez dokuyup satmakla geçimini sağlamıştır.Çok sade ve mütevazibir hayat sürdürürken,geçim sıkıntısı çekmiştir.

Çok içli bir halk şairi olan Hakkı Baba şiirlerinde mahalli şiveyi maharetle kullanmıştır.

Adıyamanın Karacaoğlanı sayılan şairi yaşadığı dönemin imkansızlığı ve bunun gibisebeblerden çevrenin tanıyamadığı ve değerlendiremediği, dolayısıyla kendi kabuğunda kaldığıtahmin edilmektedir.

Yegâne geliri mesleğinden kazandığıdır.

80 / 144



…………………….

Deryayı mihnette kaldım imade

Çarhalar her taraf gel benim için

Gece gündüz durmaz ekilir gören

Çıkmadı bir yana yol benim için

Derdi mihnet birbirine ulanır

Hikmet nedir akar çeşmim bağrım sulanır

Ellere gün değer aylar dolanır

Yağar yağmur tipi,sel benim için

Hakkı’ya zehnini sarf etme boşa

Tecellin ne ise o gelir başa

Rûz-i şeb yanaram ben bu ataşa

Yazık oldu dermi el benim için

………………….

Nazlı dilber salınırsın sefada

Söyle kaddın servi midir çınar mı

Çeşmim âbı göz göz olmuş revandır

Öz lebinden teşne diller kanar mı?

81 / 144



Bahar oldu zevk edecek çağ oldu

Bülbüllerin hasretliği sağ oldu

Sinen üstü gülşen oldu bağ oldu

Memelerin turunç mudur yanar mı

Gönül olmaz senen gibi şebabsız

Aşıkların Haddı gelmez hesapsız

……………………………………

Anlar dahi benim gibi yanar mı

Güzellerin Sultanısın Hanısın

……………………………………

……………………………………

Hiç kimseler seni Yaman Sanar mı

GAZEL

Benim bahtı siyahımdan mıdır bilmem neler Çektim

Değil hiç kimseden ben kendi dostumdan zarar Çektim

Osandım el-amân Yâreb bu den cevri cefâlardan

82 / 144



Ne dostdan bir vefa gördüm ne şefkat akrabalardan

Meded senden ola ya rab,himmet evliyalardan

Benim bahtı siyahımdan mıdır bilmem neler Çektim


Beni öldürmeden zalım bir hasret Canıma Erdi

Felek bostanı ömrüm açılmadan derdi

Bu çen fâni dünyada neler gördüm neler çektim

Koymadı kahbe felek Hakkı’ya derdi tamam verdi

Benim bahtı siyahımdan mıdır bilmem neler çektim


45

…………………..

Cesatda komadı Kanım

Hiç yere çürüdü Tenim

Herkes derki cennet Benim

Bulur amma neden sonra

Kim olsa kapar hazırı

83 / 144



Asla söylemez özürü

Çok arar adam Hazırı


Hakkı Baba çeker Âhı

Kim sevmez zülfi siyahı

Herkes ettiği günâhı


…………………………………

Habibi haktan öğrenir kimya ğaş

Her ne ki isterse ana ver rıza ğaş

Gelince kalbine hüznü elem ğem

Çek anı sen sana bir aşina ğaş

Nüzul eyler ğavatir kalbi haktan

Kabul et cümleye de merhaba ğaş

Müsafirdir hem et izzet ana ki

Gide senden Hudaye her bela ğaş

Cefadan kaçma namerd olma Hakkı

Cefaden merdi hak bulmuş safa ğaş

84 / 144



FANİ DÜNYA

Bu fâni dünyanın demin sürmedim

Mıraz alıp mırazıma ermedim

Mevlâ beni güldürmedi gülmedim

Gamınla kederi bana mı verdin

Hakkı’ya kem kelâmın umulur kemden

Adinin cevabı ağırdır semden

Dedim kurtulayım dert ile gamden

Mevlâm beni öldürmedi ölmedim

UYMUŞ

Hey : Ağalar ben bir fikir eyleyim

Bu dağa bu duman ne güzel uymuş

Döndüm yaradana şükür eyledim

Mü’mine bu iman ne güzel uymuş

Benim bu sözümde olma horani

Evel kim idi be sefanın Yâreni

Yemen illerinde Veysel Karâni

85 / 144



Ana deve yaymak ne güzel uymuş

Benim sözümden olma daffar

Yardımcımız olan daimül Cebbar

Resul sancakdarı Abûzer Gaffar

Ana sancakdarlık ne güzel uymuş

Kırkların üstünde nazırsın nazır

Nerede çığırsam orada hazır

Yetiş imdadıma Hoca-i Hızır

Sana bu Hızırlık ne güzel uymuş

DÜNYA

Bu dünya dediğin bir ağır yüktür

Kavîdir binası sanma çürüktür

Dil küçüktür ama cürmü büyüktür

Boğaz kırk boğumdur derde ser olmaz

Yiğidin tavlada bağlıdır atı

Nerede olsa söylenir zâtı

Altına batırsan iyolmaz kötü

86 / 144



Aslı ham demirdir güherder olmaz

Yiğit attan düşer yine atlanır

Yiğit olan her yaraya katlanır

Yiğit daldasında yiğit saklanır

Kötülerde namus , gayret âr olmaz

FELEĞE NİŞLEDİM

Bilemom o feleğe nişledim

Tezgâhımı kurdum işe başladım

Zorınca bir topumu işledim

Mekiki elimde kızdırdı felek

Pazara giderim satılmaz bezim

87 / 144



Dükkanlar uğrunda kalmadı yüzüm

Felek seninle olmadı sözüm

Dükkanlar uğrunda koğdurdun felek

Adem isterim sözüme kana

Bezi sattık uydurduk bir hokka tene

………………………………………..

Dur bakim onu nasıl yedirir felek

Bilemom o kaderi yazanı

Ana vermişler iyi düzeni

Ocağa koyduk bakır kazanı

Bacayı üstüne yıktırdı felek

Kazanı açtık ki toz toprak olmuş

Kurum acısıyle sim siyah olmuş

Felek geldi dedi,çok iyi olmuş

…………………………………

Felek keseriyle ömrümü yondu

Yanan ocaklarım o anda söndü

Bu sene yumağım tersine döndü

İşimi ber akis getirdi felek

88 / 144



Bazile boşalıp bazile doldum

Gonca gül gibi sararıp soldum

Oturduğum yerden kağamaz oldum

Elime değneği verdirdi felek

Bilemom feleğin nasıldır huyu

Her zaman benimle ediyor toyı

Ağzıma karıştı burnumun suyu

Evladımı benden çirkitti felek

Felek bana der ki neyniyen malı

Ya rabbi kimseye verme bu halı

Zorunca uydurduk biz kırat darı

Değirmende sile akıttı felek

Bilemom feleği nasıl tutayım

Sözlerimi sözlerime katayım

Göllere gittim balık tutayım

Toruma tosbağı bıraktı felek

Adem isterim ki sözüme kana

Ahbab isterim ki benimle yana

Mamurette yerdik ballı kaygana

89 / 144



Tablamaya hasret eyledi felek

Karışılmaz o feleğin işine

Ataş bastı ciğerimin başına

Hakkı Baba yandı aşk ataşına

Keremin derdini bana mı verdin

GAZEL

Nola lütfeyler isen bu gece ülfet edelim

Ülfet eyyamı bu gün zevkı ganimet edelim

Tenhe-i ağyarıda bir rakse-i halvet edelim

Gami defetmek için aşkıle İşret edelim

Dün gece geçti yine biz böyle bir nice durah

Gel okuyalım Beste-i uşşakı Irak

Saatın altıbuçuk sularına geldi mi bak

Atacaktır galiba bu gece sekizde şafak

Demi fırsattır efendim ne revâ peykedelim

90 / 144



Zevkı şevkınle birez medhi mehebbet edelim

Nerede kaldı deyin Validen eylerse merak

Yollıyalım dersen eğer gitsin bir uşak

Saatın altıbuçuk sularına geldi mi bak

Demi firsattır efendim ne revâ pişedelim


Narı hicrimde yanan Hakkı gibi Gül idi zâr

Var ise meslehatın vaktı değil eyle karer

Gidersen söyle kuzum evde ne var

Demi fırsattır efendim ne revâ pişedelim


MECLİS VE SAKİ

91 / 144



Bir meclisde saki civan olanın

Şekerdir mezesi bal dudağında

Kirpiği ok kaşı keman olanın

Nice hallar vardır hal dudağında

Karadır kaşları,elâdır gözü

Ayın on dördüne benziyor yüzü

Beni mest eyledi o şirin sözü

Sanarsın bal ahar bal dudağında

O yarın elinde olmışam dahar

Ya rabbi aklımı eyleme zahar

Hakkı Baba bir âfeti ………..

Üç noktası vardır hal dudağında

USTAMA

Kulak ver sözüme ustam sedayı

Medhedeyim sana bir hoşca iş var

Nakledeyim sana başa geleni

Ser encami bir bir bunda gülüş var

Mâil oldum bir güzelin kaşına

92 / 144



Yeni girmiş on üç on dört yaşına

İşimi terkledim düştüm peşine

Tecellim böyleymiş bende düşüş var

Civanı bir gizli yerde aradım buldım

Elim boynuna sardım birazım durdum

……………………………………………

Karşıdan dediler burda bir iş var

Civan dedi gel buradan köşeyi dönek

Kırıldı dizlerim oldım gevenek

O anda yetişti sille ,tokat ,değnek

Topugu kaldırıp bende kaçış var

Yitirdim civanı çar çapik buldum

Elim boynına sardım birezim durdım

…………………………………………

Sarılıp da orada bende yatış var

………………….

93 / 144



Pîri aşk oldum efendim bir Âsa lazım bana

Destegîr olmağa bir ehli vefa lazım bana

Geçti eyyamı bahar serdiler işi firakı

Şimdilik eyyamı şitâdır bir Âba lazım bana

Müşkil olur halımız baran , tipi berfiden

Ya bir çizme ya kundura lazım bana

Hakkı’ya halını arz et şube begine

Sahibi lütfi kerem tiği deva lazım bana

50

EYİK KAMETİM

Eğildi kametim büküldü Belim

Görmez oldu gözüm söylemez dilim

Tabib yanım oldu vatanım ilim

Diyarı gurbeti bana mı verdin

94 / 144



Yaralarım göz göz oldı oyuldu

O yarama nice merhem koyıldı

Derilerim sarma oldu soyuldu

Nesimi derdini bana mı verdin

Elinden aldılar nazlı yarını

Cesedinden döktü ecel terini

Attı külüngünü verdi serini

Ferhadın derdini bana mı verdin

95 / 144



7-ALİ RIZA EFENDİ

(1834-1918)

Kuvvetli bir kültüre sahiptir. Arapça ve Farsçaya yeteri kadar vakıftı. Şiirlerini aruz ve hecevezniyle yazmıştır.Şiirlerinde tasavvufa büründüğü görülüyor. Manzumeleri dikkatli okununcainsan mâvera aleminin geniş ufuklarında kendisini görüyor. Aruz ve hecede Ali Rıza Efendişahikalara yükselmektedir.

Uzun müddet adliyede Noter olarak görev yapmıştır. Hac farizasını da yerine getirmiştir.Denebilir ki Ali Rıza Efendi Tasavvuf ve Tarikat şeyhlerindendir.

96 / 144



MÜFREDLER

Ne tali’i Kevser ne safacuyi Nâimim

Ben aşıkı didarı Hudavendi Kerimim

* * *

Nigâhım cabeca honharı çeşmi nazeninin’dir

Esiri bendi aşkım sinede dağı nihânım var.

* * *

Bu bağıbanı laneden çok murg uçurmuştur

Nice bizler gibi biçareyi kandırmış göçürmüştür.

* * *

Süleyman zaman olsan da etmez cahına rağbet

Bu felek’dir hazaran şahı çemberden geçirmiştir

* * *

Ne denlu âkil olsan meskenindir sahil-i sevda

Felatunu zamanı gaflet gencininden aşırmıştır.

* * *

Ederken arzuyu vuslet dildarı dildarı

O şeytanı racim çok zühta takvay-ı şaşırmıştır

97 / 144



KIT’A

Düşme beyhude gülüstanda inade bülbül

İrmedi maksuduna kimse fenade bülbül

Geldi eyyam-ı bahar eyle nevaya âğaz

Düşeceksin yine hâr ile cihade bülbül

KIT’A

Eğer külhanda olsa yâr ile aşık gelür gülşen

Olur zindan dile dildaresiz sahne gülüstan

Rıza feryadiyle arz eylesen ahval-ı dildâre

Acep Rahmeylemez mi görse bu çari girâbanın

GAZEL

Eğerçi meskatı re’sidem şimdi dilârasuz

Görünür dîde-i giryanıma Adıyaman ateş

Yazarsam yâre nâme bu firakı narı hasretle

Rıza olmaz mı âya hâme-i tûti zeban ateş

98 / 144



Dili nâşadı tenşite meram ettikçe gülşende

Olur ol,gonca ateş bülbül ateş gülüstan ateş

GAZEL

Bu şevkin kesretinden hep bana ayinedir cam

Nere baksam senin yüzün görürüm ey dilâram

Firakı hasretle ol şebi zulmette kalmıştım

Şefak endazi ümidim subha erdi ref olup akşam

Bihamdillah yetiştim menzili maksuduna şimdi

Meserret kıldı istila olup mahvindir âlam

Hidayet sayesinde nuru ebyezden giyip İHRAM

…………………………………………………….

Diriğ etme Rızadan camı aşkı sen de ey sâki

Edip çaki mihen pira hinen nus eyleyen bir cam

99 / 144



GAZEL

Yine Sâki zamanı geldi, bir Bâde nisar eyle

İçir aşkın şerabın desti himmetle mesar eyle

Medet sâki beni bir cam ile mesti harap ettin

Ayağın kesme bezmi aşıkandan bir sevap eyle

Derunum nalesin güş et terahhum eyle ey sâki

Vücudum ateşi aşk ile yak bağrım kebap eyle

Şerabı nab ile dildeki benlik noktasın mahvet

Bilirsin derdimendim bu ricamı müstecep eyle

GAZEL

Eylemez bir dem feramuş eyleyen ikrarı aşk

100 / 144



Gitmesün gönlümden ey zahid benim her bari aşk

Hoş gelür seccade-i tesbih misvakinden evvel

Etse istikrar dilde muhabbet asarı aşk

Ateş-i aşkla yanmaktadır müradi aşıkın

Ol sebepten daima yâranı vuslat dildarı aşk

Nice kabil hâme-i aczim beyanı aşk ede

Ey Rıza mümkün mü vasf nokta-i esrari aşk

GAZEL

Geçermi dili Dilârâ vuslet eyyamın hayalından

Kanar mı aşık ey büt şerbeti la’lın zülalından

Medarisi hakikide olanlar aşkı telamizi

Verirler hoş maâni Ayeti hüsnün meâlından

101 / 144



Görünce goncayı aşüfte feryâdı figan eyler

Feragat eylemez bülbül gülüstanın nihâlından

Gönül arama meyl etmez cihan bağı irem olsa

Rıza’yı haste dil dermâne gelmiş ihsanı kemâlından

GAZEL

Gelir mi dilbera mirati hüsnüm hattı tasvire

Müsevvirler anın çin düştüler çok râhı tedbire

Dili nâşadımı bent etti çeşmi şeh niyazın

Ne mümkündür dilâra hali aczim arzü takrire

Şikest oldu suhandanın görünce çeşmi ârâmın

Etti bimahaya zarı gönlüm câhı kâfûre

Görenler âyeti hüsnün okurlar cabeca amma

Ederler aczini inba gelince şerhi tefsire

102 / 144



Rıza mümkün müdür sa’y ile is’af etmek âmâlı

Olurmu kimse kabil şîve-i takdiri tağyire

GAZEL

Aşkı salmış bülbülü her rûz-u şeb feryade gül

Eşki çeşminden midir içmiş kızarmış bâde gül

Her umurun aşıka bir mucibi esbabı var

Bülbülün feryadı figânı değildir sade gül

Bülbülü hayranı sergerdân eden gül mü acep

Teşne-i cami ezel olmuş sebeb arada gül

Olmasaydı anda da aşkın hararet teşnesi

Olmaz idi kadri maruf rütbe-i bâlâda gül

Aşkiyle azmi şitep etmez mi bülbül ey Rıza

Kangı gülşende bilürse olduğu âmâde gül

103 / 144



TAHMİS

Eski hasret aktığınca oldu Deryayi Amîk

Bulmadım alemde ben bir kendime yarı refîk

Ateşi aşkınla câna sîne bimarın bırak

Eshabı hicrin etti dâne-i ömrüm dakîk

Çeşmi hunu alu rizim ânı tahmir etmesin

Neyledimse Ey RIZA bûşide-i emrü kader

Etmedi sa’y etmedi mahvi tayyire eser

Olmuşum Leyla firakıyla cünunü derbeder

Ey felek kılmaz mısın bu âhı nâlândan hazer

İhtiraz et dudu ahım çarha tesir etmesin

GAZEL

Galiba mestanelik camı izel âsârıdır

Canını cânana ihda etmek aşık kârıdır

Sirr-i aşkı ettim istifsar bir aşık dedi

Teşney-i ney, nale-i ney,nimnigâhı yarıdır

104 / 144



Düştü aşık şimdi işte çarşûy-u hayrete

Can verip canan alırlar akdı can bâzarıdır

Gitti canın bütün buldu vücut ender fena

Bu dekâyık mûtû kable en temût esrarıdır

Aşık olan canını etmez diriğ cânaneden

Eylese ger Rıza ol nakz-ı aşk ikrarıdır

GAZEL

Leb ateş gamze ateş tîg-ı ebrûy-i nigâr ateş

Nigâh-ı nazenin ateş o zülfü sar ateş

Niçin mest olmasın aşık heman bir cam ile sofi

Ben ateş-i sağar-ı meyden sâki’i çeşmü humar ateş

Peyâpey şûle-i âhım mıdır iş’al eden bilmem

Görünün ser lebi dû çeşmim birrü bimar ateş

Dilâra işbu ateşle eğer arz-ı cemal etse

105 / 144



Ulüvvü bahşı cihan eyler olur leyli nehar ateş

Ne mümkün yanmamak çeşm-i nezarım Ey Rıza şimdi

Gönülden küşte-i aşk muhabbet yanar ateş

GAZEL

Süzülsün rişte-i canım gözümden kan revan olsun

Fitili şem’i aşkı pertev endaz-ı cihan olsun

Haberdar eyleyin bülbülleri işbu gülistanda

Müheyya goncalar mebzûl şitâbı dermeyan olsun

Bedeh şâne gidersen ey seba gevher füruşane

Getür bu hunu çeşmim la’lı yakuta nişan olsun

Fırakı Leyli Şirin ile gitti Kays ile Ferhat

Acep var mı? Bir aşık bu cihanda kâmuran olsun

Ne lazımdır sana dâvayı aşk etmek Rıza şimdi

Eğer aşık isen aşkın derûnunda nihân olsun

106 / 144



GAZEL

Hayalın ,şeb çirağ-ı lücce-i bahr-ı hakikat’dır

Cemalın , nuri bahş-ı dîde-i ehl-i basiret’dir

Lisanın tercumanı vâridat-ı nusha-i hikmet

Nukâtın layuad mucizatın bî nihayet’dir

Seriri küntü kenze illeti gâiyyedir zâtın

Vücudun mahremi halvet seray-ı kurbu vahdet’dir

Sen ol mahı felekcahı şehinşahı dû alemsin

Deri lutfunda şahlar, sernihada babı hayret’dir

Harimi revzane yüz sürmeğe müştak iken Cibril

Kıyas eyle bana takbili dergâhın ne devletdir

Huzura halı mâ fil bâlını arz eyleyip gelmiş

Rıza’nın iltiması hâki pâyından şefaat’dır

107 / 144



GAZEL

Sehl olaydı derd-i aşk, aşık beyan eyler miydi

Kenduye risvaylığı şan ile şan eyler miydi

Har gülden muhteriz olsaydı ol murgu seher

Gülşen içre âhı feryâdı figân eyler miydi

Râh-ı cânanda feday-ı can eğer sehl olmasa

Vadi-i aşk içre aşık terk-i can eyler miydi

Aşk-ı Leyla ile hayran olmasaydı gerçi Kays

Rişte-i zülfün kemer bendi meyan eyler miydi

La’li şirin mübtelası olmuş Ferhad-ı zâr

Köyü sehra sıkletin darel-eman eyler miydi

Bulsa idi derdine merhem ol Ethem Hazreti

Terk-i taht-ı şâh-ı hanımân eyler miydi

Vuslat eyyamında mağrur olmasaydı ey Rıza

Dost seni hiç tardü teb’idi cinan eyler miydi

108 / 144



GAZEL

Gül ol serdarı aşk pür vefâ hoş neva bülbül

Sana aşıklığı her vechiyle gördüm seza bülbül

Gülün rahm etmeyüb feryadına ağyare meyleyler

Değil bu nâle-i feryadına karşı revâ bülbül

Ne mümkündür bu feryâd-ı nevâ ile bîgam olmak

Bu dehrin hem gülü hem gülşenidir bî vefa bülbül

Getürdüm hasılı idrâke zer’i tohm-u ümmidim

Edip ta racı zevkı harmanın bâdı hava bülbül

Ger ben de sen gibi bir gül ruhu dildâre müştakım

Bırakmaz kurbu vusla ol rakibi nâ seza bülbül

Tabibe arzı bimar ettim amma etmedi derman

Hakimi aşk ede ancak bu derde bir deva bülbül

Rıza’yim fahret efzayı feyziyi aşkıda şimdi

Bu kevnin inkılabı hasılı cevrü cefa bülbül

109 / 144



GAZEL

Diriga çıktı elden kim ola dâmen-i vuslet

Bana yekdir bu mihnet hanede âramiden rihlet

Osandım hasılı âlamı dehrin maceresinden

Gönülde kalmadı nâsaz günü câhına rağbet

Senin de sakı , ya ol bâde gülgüne pesend

Sezâdır eşki riz olsan da bu dîde-i hasret

Gider mi dilden âya iştiyakı gitmiş köyüm

Gelür mü yâdına hiç aşıksın ol revze-i cennet

Demâdem kâmiyap olmak diler gönlüm Rıza emma

Ne çâre böyle imiş emr-u takdir şîve-i hikmet

GAZEL

110 / 144



Demi fırkata gönül zevki sefâ eyleyemem

Harmani işimi tevdii hava eyliyemem

Eyledim arz etibbaya gönül yâresini

Derd-i aşkdir dedi bu derde deva eyliyemem

Lâl olur tuti zebanım göricek gül ruhunu

Sineni mürg seher dâdı neva eyliyemem

Öyle hayran oluram nokta mecalım kalmaz

Bilemem kendi özümü vesli rica eyliyemem

Edemem kimseye ahvalımı ben şerhi beyan

Kendimi ta’n ile teşni-e sezâ eyliyemem

İnhirafım olmaz genci meyhaneden hiç

Zahida meyli riya suyu hata eyliyemem

Talibi rahı Rıza , yim kılamam meyli fena

Ömrümün variyetini mahsuru heba eyliyemem

111 / 144



GAZEL

Bimürh nâsaz ıztırabın görmeyince bilmedim

Derd-i aşkın macerasın görmeyince bilmedim

Girmez idi guşume feryadını nalendesi

Sînede ruzen nihanın görmeyince bilmedim

Bilmez idim neşeyi camı meyin keyfiyetin

La’lı nayabı zülalın görmeyince bilmedim

Ok atarmış fitne çeşmi can alurmuş gamzesi

Dilde ki tîri nigâhın görmeyince bilmedim

Etmemiştim ey Rıza meyhanenin kadrin şinas

Rindi risvasın cihanda görmeyince bilmedim

GAZEL

Getürdi başıma sevdayı zülfü perişanın

Sebeb bu eşki gülgûne lebi la’lı derefşanın

112 / 144



Yakar ateşlere canım binayı şem’i ruhsarın

Çıkar eflâka dûdu dil görüp serü haramanın

Eğer gülhanda olsa yar ile aşık gelür gülşen

Olur zindan dile dildarsız sahnı gülüstanın

Rıza feryad ile arz eylesin ahvalı dildâre

Acep rahm eylemez mi görse bu çâki giribanın

GAZEL

Olup mecnun dili nalaniyle sevdadeyim şimdi

Şimdi Leyla firakıyle gezup sehradeyim şimdi

Vasılı kurbe yol bulmaktadır hep kamü cûyanın

Rehi hayrette kalmış pür gami uftâdeyim şimdi

Nigâh etti dîli nâlânıma ol çeşmi şehbazım

Kevser veş olup hayranı dihen âmadeyim şimdi

Gönül isterdi camı aşkın lâ mesti müdam olmak

113 / 144



Felek kırdı kanadım ümidi bi badeyim şimdi

Beni bu nefsi emmare nice zârı zebûn etti

Esirim ey Rıza ol pençe-i âdâdeyim şimdi

GAZEL

Bende de vardı aşk ey bülbüli mahzun eda

Kâseveş tolmuş derûni endûhiden vermez seda

Gülbe-i ahzanıma gel gör hezaren efganımı

Dilfirib her nefes ol sen bana hem ben sana

Ahı hasret bais olsun hamreler peydasına

Dudi serser çeksin ol çerha tayansun cabeca

Verme zahmet cismi bimarim sağılmaz yaradır

Kabili derman değildir ey tabibi bi deva

Narı firkat iştial ettikçe etsün sinede

114 / 144



Sen hemen kesme ümidi vusleti dilimdir Rıza

GAZEL

Firakı yar ile şimdi hazinim gam diyarında

Ferahyap olmadım kevnin ne leylü ve neharında

Sipehri cefayı huriden devr almadım hasil

Ne cahından vefa gördüm ne lezzet itibarında

Hayalı yar ile herdem enis olmak müradımdır

Değildir bu cihanın maksedim şöhret şiarında

Rıza yım intizarı makdemi pâki dilârâda

Kalursam cane minnet ta be mahşer rehgüzarında

MERSİYE

Feryâdı figân et ki gönül çarh utansın

Ahı şeriri dudu neva arşa tayansın

İcra edelim matemini Evlâd-ı Resulün

115 / 144



Eşki demi hasretle gözüm kane boyansın

İbret ola ölmüşlere hâkide gûnûde

Bu sayhâ-i nâlânımı duysunda uyansın

Her an edelim çâki giribanile efgân

Bu vakıada kan ağlamayan dîde kapansın

Ey dehir neden zîr-ü zeber olmadın ol dem

Ey çerhi deni sen dahi bir cilve genansın

Ey Nili Fırat eyledin ağyara temayül

Zannetmesun Âdem ki seni dâd-ı enansın

Hâkinde dergûş edeli hûn-ı şehidân

Sen Kerbelâ ile de meşhûr-u cihansın

Ol şimir lain etti Şehidi Şahı Hüseyni

Ta haşre kadar teşnedil olsun dolansın

Besdir bana bu vakıâda ahzanı şehidan

İsterse Rıza mülki cihan ateşe yansın

116 / 144



MUHAMMES

Gülbe-i ahzanda kaldı bu dili-i zârım benim

Çok imiş alemde bildim şimdi ağyarım benim

İster olmaklık tabib efkârı hem varım benim

Hiç ilaç kabul etmez bu sîne bîmarım benim

Çekmesin il derdim tedavisinde tedbir etmesin

Bed rakıp ta’nından etmez hiç perva aşıkın

Söylenir dillerde sûy-i halı aşıkın

Eksik olmaz daima başında sevda aşıkın

Hatırından gitmez ol zülfü dilâra aşıkın

Zahidi hudbinini bir başka tabir etmesin

117 / 144



8- SEZAİ EFENDİ

(1834-1909)

Medrese tahsili görmüştür.Sıkıntılı bir maişet hayatı sürmüştür.Şiirlerinden ancak birkaç taneelde edebildik.

118 / 144



MÜFRED

Çıkar mı hatırımdan tabe mahşer sûzi hicranın

Seza-i dembedem kan ağlasa ehbabı ihvanın

KIT’A

Seza-i ,zihnini sarf etme boşa

Yazılan ne ise o gelir başa

Rûz-u şeb yanaram ben bu ataşa

Yazık oldun der mi el benim için

KIT’A

Bu fâni dünyadan almadım lezzet

Hudam beni güldürmedi gülmedim

Kurtulurum dedim derdü elemden

Mevlâm beni öldürmedi ölmedim

LUGAZ

119 / 144



Bir acaip nesne gördüm

Misni mânendi gumâm

Gürleyince ra’d vâri

Vehmeder cümle avâm

Gâh biner tahtı revâna

Seyreder cümle avâm

Karşısında kolları var

Daima eyler kıyam

Gâh girer mescide

Asla ibadet eylemez

Yanına varamaz ânın

Ne müezzin ne imam

MUHAMMES

Raks eyleyen ol rakkası edâyı hele bir gör

Çar pâresinin şık şıkısı yelli terelli

Yelli yelela yelli yelayı hele bir gör

Sazendelerin zerre kadar kalmadı aklı

Unuttular ol dahi ûd ile nâyı hele bir gör

120 / 144



9-ÂSIM EFENDİ

(1839-1909)

Devlet memuriyetlerinde uzun müddet çalışmış,Kâhta mal müdürlüğünü yapmıştır.

Adıyamanda yetişen şairlerimiz arasında mümtaz bir şahsiyettir.

Saba,Bülbül,Gül’ü ustaca konuşturan Âsım Hoca na’t ve medhiyeleriyle yüce peygamberiövmüş ve has bir ümmeti ve hayranı olmaktan şeref duymuştur.

Şiir, Gazel ve Müfredleri pek çok ve meşhurdur.Ayrıca mezar taşlarına ve kitabelere ebcethesabiyle tarih düşmüştür.

121 / 144



MÜFREDLER

Aceba hastalanır mı gözü dilber görenin

Gözüne uyku erer mi zülfüne berdar olanın

* * *

Hasılı devri felek bizi mihnette kodu

Mihrican esti güle bülbülü hasrette kodu

* * *

Tane tane gül yüzünde şol arak nedir dedim

Gül gibi güldü , dedi güldür güllap andan çıkar

* * *

Kendini bahrı beladan kurtaran kesi nadir

Gel yetiş imdadıma ya bâzı Abdülkadir

KIT’A

Bilmem bu felek def’a mürad üzre döner mi

Bir dem elimiz devleti ikbale erer mi

Yarab bana bir er bulunur himmet eder mi

Yoksa günümüz böyle felaketle gider mi

TARİH TAŞI

122 / 144



Mehmet oğlu hacı Mustafanın

Sefası sürmeden gitti cihanın

Gelip harputi’den Adıyama’ne

Tükendi anda ömrü bi bakanın

Kanda zülmile ol çarhı zalım

Urup ağzına kurşuni ol civanın

Vefatın gûş eden kan ağlamaz mı

Nihalın nevres idi bu zamanın

Sene 1295 de vefatı Asım’a ol merdi hanım

TARİH TAŞI

Narınca karyesinde hacı Ali ağanın mahdumiyim ben Mehmet Sahir

Mehmet Sahir gül zamanın

Tahriki zelzele ile seyha-i naklı nagâh

Hadimde verdi canın

Müstağrak oldu ka’ne

Ah eyledi felekler

Kan ağladı melekler

Ya adem ağlamaz mı?

Böyle güzel divane

Üç çıktı cevherinden

123 / 144



Asım okudu tarih 1310

Tahirde vesile oldu

Ta revze-i cinane

65

MEDHİYE

Eşfeül halkul nebiyyül arabiyyül medeni

Kâinatın sebebi hılkatı hak kıldı seni

Mahzı rahmetsin eyâ fahri rüsül me’hezi kül

Buldu feyzinle nema hiçtu behiçtin çimeni

Eyledi zatını evladı safiden mümtaz

Özüne aldı habib etti seni Rabbü Gani

Setvetin kıldı senadidi kureyşi berbat

İnkıyada getirip hitta-i hindi yemeni

Ya resules-sakaleyn eyle şefaat yarın

124 / 144



Asımın şermi günahından açılmaz diheni

MEDHİYE

Bu medhiyeyi şair Âsım alfabe sırasına göre yazmıştır.

Denebilir ki Cenabı Peygamberi medihde Nabi’yi geçmiştir.

Ey nebiyi haşimi serdarı küllü enbiya

Badi icadı alem vasılı kurbu huda

Türbe-i pâki tefevvuk kerde-i arşı berin

Sabit etti fazlı ruchanın kelâmı Kibriya

Came habın germiken döndü yine miracıdan

Hükmü süphanellezi ima eder bu sirri ta

Haylı makbulun nebiyi ademsin elhak fazl ile

Dameni ihsanına eyler teşebbüs evliya

Zâtı pâkin olmasaydı alem olmazdı bedid

Rifatü kadrü uluvvun rütbesi alel ulâ

Zinet efzayı semavet oldu feyzi makdemin

125 / 144



Suyi çarha çıktı İsa ermedi amma sana

Şavkı ruhsarından aldı nur mâhı âfitap

Safveti la’lından erdi kevsere feyzü sefa

Dabhı rahşı himmetin âfaka çıkmıştır senin

Tane-i remhü sinanın verdi a’daye fena

Zahir oldu sende envarı nübüvvet serteser

Arifi allamı aleme ulumsun mutlaka

Gasiye darın şaha Cibrili Mikail olup

Feyzi feyyaz ile oldun kudsiden azmü sema

Kabe kavseyni ev edna sırrı ancak sendedir

Gelmesen gelmez idi meydane süreyyayü serâ

Leyle-i miracıda seyrü semavat eyledin

Merhaba ya Mustafa dedi melekler cabeca

Nuriden bir servidir bağı belağatta kadın

Verdi gülzarı hidayet dürühün revmak nüma

126 / 144



Himmet ancak zatına mahsusudur mansusudur

Lâ muhale sen şefi’i cümle-i ruzi ceza

Ya resullallah beni red etme babı lutfundan

ASIMI dil hastenin derdine sendendir deva

MEDHİYE

Nebiyyi haşimiyyül ebtehiyyül seyyidül alem

Seninle ya Muhammed fahr eder Havva ile Adem

Habibi hazreti haksın şefi’i dü alemsin

Ne geldi bu cihane ne geliser sen gibi ekrem

Cenabındır senin bu kâinatın halkına bais

Muhakkak nuri pâkin halk olundu cümleden akdem

Seni tahtı risaleti padişahı eyledi Mevla

Cemi’i enbiyadan kıldı şanü kadrını azem

Yüzü kare günahkâr ümmetindir Asımı kemter

Müradı lutfun ile zahmi cürmüne merhem

127 / 144



MEDHİYE

Ey vücudun sebebi hilkat eşyayı vücud

Rifatı kadri kemalatına yok hadd-i hudut

Sensin o şah-ı rüsul me’hezi kül fitrette

Özüne aldı habib etti seni rebbi vedut

Bulmadı isebni Meryem rehi miracın

Gerçeğin olduğu yerden göğe etmişti suud

Bir işaretle hemta mâhı iki şak ettin

Kıldığı demin talepte mucize nessarı umud

Kaldı mı kadrine isbatı delile hacet

Olıcak zatına mahsus makamı Mahmud

Ol dahi sende eder lütfü şefaat me’mul

Gerçi peygambere sultan idi ibni Davud

Âsım zârı günahkâre şefaat eyle

Babı lütfü keremin çünkü değildir mesdud

128 / 144



MEDHİYE

Hâki pâyın kehli çeşmi Aşıkandır ya Resul

Merdukane her sözün ruhu revandır ya Resul

Me’hezi külsün ebül ervahsın kim tal’atın

Badi’i kevni zemin ve asümandır ya Resul

Asitanın bûsegâhı enbiya vü evliya

Revze-i pâkin mütâfı kudsiyandır ya Resul

Hıl’atı ve levlak ve eklil ve le ömrek zatına

Fazlı ihsanı atâya müsteandır ya Resul

Namı Mahmudun kilidi babı rahmettir senin

Zâtı mes’udun şefi’i enisi cindir ya Resul

Âl-i eshabın adûyi dine dikkatra remure

Himmetinle her biri şiiri ciyandır ya Resul

Kanda gitsin Âsım zârı hüsnü rû siyah

Asitanın cümleye darül emandır ya Resul

129 / 144



MEDHİYE

Kitabın sairi fesh etti ahkâmın kitabın hep

Mukaddem her nebiden imtiyazü intihabın hep

Sen ol bir nuru mahzi feyzi akdessin ki ba şüphe

Şua-i arizinden müktebestir âfitabın hep

Büd çeşmin esrade bir gez gördüğündür

Ki olmuştur seru şanı felek mesti harabın hep

Leamruk tacı serde tal’atı levlak

Anınçin kıldı hak eşref nebilerden

Kerem eyle unutma Âsım’ı zarı şefaattan

Muini destigiri sensin ancak şeyhü şebabın hep

MEDHİYE

Hâki pâyın tutiyayı ayni alemdir senin

Rifatı kâr-ı kemâlatın müsellemdir senin

130 / 144



Geçekim cismen muahhardır vücudun ya Resul

Cümle-i mahlukıdan nurun mukaddemdir senin

Ademi Havva ile nas iftihar eyler veli

Zâtı pâkin mafharü Havva ve Adem dir senin

Zatına Mevla izafetle habib etti seni

Hikmeti mirac ile kadrin muazzamdır senin

Desteğir ol Âsım mecruha de rûzu cezâdır

Himmetin zahmü usâta aynı merhemdir senin

MEDHİYE

Uladır nezdi baride makamı mertebe-i Sıddık

Felekte şöhret efzadır Hazreti Sıdık

Anın şanında geldi saniyetis neyni fil-gâr

Bu nas ile celidir ihtiramı Hazreti Sıdık

Sıddık’dır Resulu Kibriyanın istikametle

131 / 144



Anınçin çekti sirri ta arşe namı Hazreti Sıdık

Feda kıldı rehi mevlaya hep nakdie-i varın

Rızaya münhasırdı cehtü kamu Hazreti Sıdık

Olurdu Asım’a rehayabı maksed iki alemde

Olaydım keşki ben de gulâmı Hazreti Sıddık

MEDHİYE

Ahmedi muhtare hem Hazreti Farukı’dır

Adl ile meşhur alem Hazreti Farukı’dır

Bütün hükmü besalet zatına mahsus idi

Adili şahı muzzam Hazreti Farukı’dır

Lerzanaki harbı tîğı hûn-feşandı adû

Pehlivanı ibni adem hazreti farûkı’dır

Bir gadeple eyledi ruhsarı hurşidi siyah

Mezdi baride mükerrem Hazreti Farûkı’dır

132 / 144



Asıma mecruhu cürm oldınsa her kim gam yeme

Zahmü cürme aynı merhem hazreti Farûkı’dır

MEDHİYE

Güruhu evliyaye pişivadır Gavsi Geylani

Zavatı esfiyaye muktedadır Gavsi Geylani

Hayatında ki eyler tasarruf halı mevtinde

Kemal iklimine bir padışah’dır gavsi geylani

Meded hakanı meyus eylemez mesrur eder elbet

Niyaz erbabına babı recadır Gavsi Geylani

Hakikat şehvarı saha-i lütfü mürüvvetdir

Muhibbi muhlise himmet resadır Gavsi Geylani

Hemen bir nezerede şark ile garbe iltifat eyler

Mezayayı kemâla aşinadır Gavsi Geylani

Derûnunda bulunmaz salikanın zerrece zülmet

133 / 144



Velayet bezmine şem’i ziyadır Gavsi Geylani

Acepdir lu’i kadri ser çekse semavata

Nesebde hayrül verâdır Gavsi Geylani

Halas olmaz sinanı setvetinden fikri nâdan

Şecaatte şebihi mürtezadır Gavsi Geylani

Demadem senden istişfaa Asım ihtimam eyler

Dili biçare çün sehni şifadır Gavsi Geylani

MEDHİYE

Esedullahı Ali yani Cenabı Hayder

Katili ceyşi adû Fatihi Hayber

Hüseyneynin pederi şehri ulûmun bâbı

Ana hem le ömrek okudu peygamber

İki şak eyledi bir darbe ile Abdu’yi

Böyle bir şiri hudâ idi o şâhı Kamber

Çok bahadirleri aguşte-i hûn etti o şah

134 / 144



Dinin ilâsı için çekti nice tîgu ter

Âsıma Hayderi kerrare fedadır canım

Hüseyneynin pederi macedidir ol server

MEDHİYE

……………………………………………

Madeni hilmi haya Hazreti Osmanı Zeki

Oldu nureyn ile damadı Habibi Kibriya

Buldu feyz ile bahâ Hazreti Osmanı Zeki

Camii âyâtı Kur’an cebini hakkıdır

Şeyhi ve şüheda hazreti Osmanı Zeki

Bezli infakta eshabı resûle yaver

Nakdı dâdı fukara hazreti Osmanı Zeki

Yer ve gök halkını müstağrakı hilm etmiş idi

Serfirazı edebi hazreti Osmanı Zeki

İki alemde dahi Asım olursun mesrur

135 / 144



Himmet eylerse sana hazreti Osmanı Zeki

MEDHİYE

Zevku şevk ile benem kemteri Abdülkadir

Sıtkı ihlas ile hâki deri Abdülkadir

Rifatü himmetü ve is’afü terehümlerle

Erdi ta arşı bârine seri Abdülkadir

Talebi himmetini canü gönülden ya hû

Sanma me’yus ola hâişkeri Abdülkadir

İki alemde dahi bir ebedi devlettir

Asıma ger dilerse çeker Abdülkadir

MEDHİYE

136 / 144



Enbiyadan itibarü fazlın ezyeddir senin

Şöhretin yerde Muhammed gökte Ahmeddir senin

Hükmü bâkidir hemîşe fesh ve nesh etmez kabul

Kasrı şerin iki alemde müeyyeddir senin

Hamdillah yoktur istilayı âdaya mesağ

Ümmetin piranından himmetin seddir senin

Enbiyanın serverisin evliyanın rehberi

Feyzi şanı iştiharın ayıddır senin

Asımı dilhastede lütfünden olsun behreyap

Şüphe yoktur lütfü ihsanın müeyyeddir senin

MEDHİYE

Ey bimarı fazli isti’datta dürrü semin

Gelmedi evladı ademden sensin tek bühterin

137 / 144



Hil’atı levlak ile tac leömrükle seni

Enbiyadan eyledi mümtaz Rabbül Alemin

Sen ol şahsın oldular memur emrü hizmetin

Leyle-i esrada Mikaili Cebrail emin

Ol şep miracında geçtin makamı sidreden

Hakka oldun kabe kavseyni ev ednadan yakın

İki alemde âna da destegîr ol ya Resul

Bir günahkâr ümmetindir Asımı zârı hazin

NA’T

Esselatü vesselam Ey badi’i icadı halk

Esselatü vesselam Ey muktedayi garbü şark

Esselatü vesselam Ey vasıfındır insü cin

Esselatü vesselam Ey medhin eyler her verak

138 / 144



Esselatü vesselam Ey enbiyanın hatemi

Esselatü vesselam Ey vesili rabbülfelak

Esselatü vesselam Ey sirri sübhanellezi

Esselatü vesselam Ey mahremi esrarı hak

Esselatü vesselam Ey parmağından aktı su

Esselatü vesselam Ey mahı kıldın iki şak

Esselatü vesselam Ey nuru burcu istifa

Esselatü vesselam Ey rehnümâyı mâ sebak

Asımı zârı günahkâr ümmetin red eyleme

Nefsi bend etmiştir anı gülzemi isyana gark

NA’T

Balı bürcü risalette hakikat mâhıdır Ahmet

Fazilet kevserinde bir muazzem şahıdır Ahmet

139 / 144



Nebiler serveri hetmi rusüldür me’hezi küldür

Resulu insü cin hem habibullahdır Ahmet

Uluvvu şanını bildirdi sübhanellezi Esra

Ebülervahı bâlâ kadri ulâ cahıdır Ahmet

Cenabı pâki mutlak badi icadı alemdir

Hudanın sirri hikmetinden tamam âgâhdır Ahmet

Niçin olsun derûni mevkıf mahşerde şermende

Şefi-i desteğiri Asım pirahıdır Ahmet

NA’T

Şefaat madeni kânı atasın ya Resulallah

Nebilerden Muhammed Mustafasın ya Resulallah

Vücudu hazretinden kâinatın halkına bais

Re’si ibtidasın intihasın ya Resulallah

Cenabınla eder fahrü mubahat ademü Havva

140 / 144



İmamül enbiyasın evliyasın ya Resulallah

Şehinşahı Resulsun me’hezi külsün müeyyedsin

Müazzezsin nazar-gâhı hudâsın ya Resulallah

Diriğ etme kerim kıl Asımı dil hasteden lutfun

Tabibi pür deva bahrı şefaatsın ya Resulallah

NA’T

Esselam ey âfitabı bürcü rifat esselam

Esselam ey vakıfı esrarı hikmet esselam

Esselam ey ümmihani hanesinden azm edip

Eyledin beytül mâdeste imamet esselam

Esselam ey enbiyalar senden istimdad eder

Zatına mahsusudur ferdü şefaat esselam

Esselam ey hil’atı mümteza-i levlak ile

141 / 144



Kıldı hak ancak seni mesruru vuslat esselam

Esselam ey bulmadı bir vech ile miracını

Gerçi İsa da göğe kıldı azimet esselam

Esselam ey gök yüzünde iki şak oldu kamer

Parmağından kıldığın demde işaret esselam

Senden ey şah ru siyeh garkı günah Asım dahi

Rûzu şeb ağlar diler ihsanı himmet esselam

NA’T

Habibi kibriyadır seyyidi alem Muhammed

Nebiyyi muhteremdir mefharı adem Muhammed

Vücudu pâkindir baisi vücudu halka serteser

Ebül ervahdır sirri hakka mahrem Muhammed

142 / 144



Müyesser olmadı peygamberane emri miracı

Sünufu enbiyaya serveri hatem Muhammed

Muhammed olmasaydı kâinat olmazdı peyda

Anınçün bu şerefle azami akdem Muhammed

Zehmidarı künhüsün isteme hem sen dahi Âsım

Usatın zahmine bahş eyleyen merhem Muhammed

NA’T

Kâinatın sebebi hilkatısın ey medeni

Hazreti hak özüne sevdi habip etti seni

Sensin ol şahı rüsül Me’hezi kül bi şüphe

Sever elbette seni canı gönülden seveni

Oldı hâki kudumun kehli uyunu alem

Yoluna nice feda etmiyelim canı teni

Hizmeti gaşiye darınla mübahi Cibril

Seni gökte yerden göğe ref’ ettiği şep rebbi gani

143 / 144



Sen ol mabudu hudasın ki demi feyzinde

Saffeti neşvü nema buldu bihiştin çimeni

Kaldı hafinle tahayyürde senadid-i Kureyş

Seti seyfinle zebûn oldu gürüh ve semeni

Asım lütfüne muhtacım eya seyyidi halk

Seyyiatım ile mahşerde hacil etme beni

144 / 144

İÇİndekİler ÖnsÖz m.Şemseddİn bİlgİn adiyaman …nefi lâ ile kodu cümlemizi illa’ya ne...

Documents