Naziv predmeta: MEDICINSKA BIOHEMIJAUdzbenik: Opšta hemija za 4. razred medicinske, veterinarske i srednje škole, Vidosava ĐurđićVidosava Đurđić

Predmetni profesor: Dijana Bosančić

UVOD I MONOSAHARIDI

Ugljeni hidrati su grupa jedinjenja koji su veomarasprostranjeni u prirodiNajvise ugljenih hidrata se nalazi u biljkamaZelene biljke sintetizuju ugljene hidrateprocesom fotosintezeUgljeni hidrati su po hemijskom sastavupolihidroksilni aldehidi ili polihidroksilni ketoniMogu biti mali molekuli proste gradje npr. Mogu biti mali molekuli proste gradje npr. glukoza i fruktoza, i polimeri velike molekulskemase nrp. skrob i celuloza.

Ugljeni hidrati imaju raznovrsne i znacajne ulogeOni su za ziva bica izvor energije, predstavljajuenergetske rezerve, izgradjuju biljne strukture, a i ulaze u sastav vaznih biomakromolekula(glikoproteina, glikolipida ili nukleinskih kiselina).Secer i skrob su glavni ugljeni hidrati u ljudskojishrani, a glavni sastojci covjekovog tkiva suglukoza i glikogen.glukoza i glikogen.

Prema slozenosti djele se na:

1. MONOSAHARIDE (prosti ugljeni hidrati)

2. OLIGOSAHARIDE (sastoje se iz manjeg broja, najvise 10, ostataka monosaharida)

POLISAHARIDI (sastoje se iz velikog broja3. POLISAHARIDI (sastoje se iz velikog brojaostataka monosaharida)

Monosaharidi su ugljeni hidratinajjednostavnije strukture, hidrolizom se nemogu razložiti na prostija jedinjenja.Prema hemijskom sastavu monosaharidi supolihidroksilni aldehidi ili polihidroksilni ketoniPrema broju c atoma djele se na:Prema broju c atoma djele se na:

TriozeTetrozePentozeHeksoze itd.

U zavisnosti koju funkcionalnu grupuposjeduju djele se na

Aldoze (imaju aldehidnu grpu)

Ketoze ( imaju keto grupu )

Gliceraldehid Dihidroksiaceton

Riboza Ribuloza

Glukoza Fruktoza

Molekuli monosaharida sadrže bar jedanaimetričan , hiralni C atom, pa se svaki od njihjavlja u D- ili L- oblikuKoa što je poznato ovi su ublici u međusobnomodnosu kao predmet i njegov lik u ogledalu i nemogu se poklopitiDa li jedan monosaharid ima D- ili L-oblikodređuje se u odnosu na gliceraldehid,jedinjenje koje sarži je hiralni C atomjedinjenje koje sarži je hiralni C atomUpoređenje se vrsi sa hidroksilnom grupom kojase nalazi na hiralnom C atomuUkoliko je hidroksilna grupa sa iste strane,desne, kao sto je kod gliceraldehida onda je toD-oblik,a ukoliko je sa lijeve ima L-oblik.

Broj asimetričnih C-atoma određuje i broj izomera. Molekull sa n asimetričnih C-atoma može imati 2n

mogućih izomeraNpr. Kod pentoza sa 3 hiralna C-atoma moze postojati 8 izomernih oblikaZnačajna pentoza koja ulazi u sastav RNK je riboza. Još veći broj izomera postoji kod heksoza koje imaju 4 hiralna C-atoma, one imaju 16 izomera.Najrasprostranjenija aldoheksoza je D-glukoza, dekstroza ili grožđani šećerGlukoza se nalazi u voću, u sastavu disaharida i dekstroza ili grožđani šećerGlukoza se nalazi u voću, u sastavu disaharida i složenih ugljenih hidrataGlukoza je najznačajniji monosaharid u čovjekovom organizmu i predstavlja glavni energetski izvor u meatbolizmuD-galaktoza je još jedna aldoheksoza koja sa glukozom gradi laktozu-mliječni šećer

Najrasprostranjenija ketoheksoza je fruktoza ,zajedno sa glukozom gradi disaharid saharozu.Do sada su pokazane strukture monosaharidakoji imaju otvoren niz, ali pentoze i heksozenajčešće grade prstenaste, ciklične struktureZa prikazivanje cikličnih oblik najčešće seupotrebljavaju Hovertove formuleKod stvaranja cikličnih oblika, prenosom protonaKod stvaranja cikličnih oblika, prenosom protonasa hidroksilne na karboksilnu grupu gradi se nocihiralni C-atom, na njemu OH grupa moće zauzetidva položaja 2 diastereoizomerna , alfa i betaoblika.

Alfa-D-glukopiranoza Beta-D-glukopiranoza

Piranozni prsten heksoza ne leži u ravni, nije planaran i javlja se u dva komformaciona oblika tzv.oblici stolice i lađeOblik stolice je znatno stabilniji, pa se glukoza obično javlja u piranoznom obliku i u komformaciji stolice.