nazim hikmet - kuvayi milliye destanı

8/14/2019 Nazim Hikmet - Kuvayi Milliye Destan

1/47


2/47

Nazm HKMET

KUVAY MLLYE DESTANI


3/47

Tarama: bilinmiyorDzelti: mustysssE-Tasarm: mustysssE-Yayn: Ayra Sanal Yayn, 2008http://ayrac.org

[email protected]
http://ayrac.org/mailto:[email protected]://ayrac.org/mailto:[email protected]


4/47


5/47

HKAYE DSTN

Fevkalde memnunum dnyaya geldiime,topran, aydnln, kavgasn ve ekmeini seviyorum.Kutrunun lsn santimine kadar bildiim halde,ve mehulm deilken gnein yannda oyuncakl,dnya inanlmayacak kadar byktr benim iin.Dnyay dolamak,grmediim balklar, yemileri, yldzlan grmek

isterdimHlbuki benyalnz yazlarda ve resimlerde yaptm Avrupa seyahatimi.Btn mrmce,

mavi pulu Asya'da damgalanmbir tek mektup bile almadm. ,Ben ve bizim mahalle bakkalikimiz de kuvvetle mehulz Amerika'da.Buna ramen

benim kuvvetimbu byk dnyada yalnz olmamalmdr.Dnya ve insanlar yreimde sr,

ilmimde muamma deildirler.Ben

kurtarp kellemi nida ve sual iaretlerinden,ak ve endiesiz

girdim safma.Ve dnda bu safn

toprak ve senbana kfi gelmiyorsunuz.

Hlbuki sen harikulade gzelsin,toprak scak ve gzeldir.

Toprakscak

ve gzeldir.Ve topran en gzel yerlerinden biri

memleketimdir benim.

Memleketim.Memleketimi seviyorum.narlarnda kolan vurdum, hapishanelerinde yattm.Hibir ey dindirmez i skntm,memleketimin arklar ve ttn kadar.

MemleketimBedreddin, Sinan, Yunus Emre ve otuz Austos,kurun kubbeler, fabrika bacalar

benim o kendinden bile gizleyerek

sarkk byklar altndan glen halkmn eseridir.Memleketim.


6/47

Memleketim ne kadar geni,dolamakla bitmez tkenmez gibi geliyor insana.Edirne, zmir, Ulukla, Mara, Trabzon, Erzurum.Erzurum yaylasn yalnz trklerinden tanyorumve cenuba

pamuk ileyenlere gitmek iinToroslardan bir kere olsun geemedim diye

utanyorum

Memleketimdeveler, tren, Ford arabalar, hasta eekler,kavak

stve krmz toprak.

Memleketimsen dnyann en gzel,

en hakl kavgalarndan birini yapansn.Ve ben o kavgayve ben seni sevenim.

Gn gelipdalp pre pre bedenimsilinse be-tekmil yrimin hayalindenakr gzlerimin nm nian,asrlar ezber klp birbirine devredecektirsenin o mthi kavgan yapan insanlarna dairstanbul cezaevi revirinde yazdm destan.

Benmukaddes bir hiddet iindetylerim dikenarnlayp betonu,demiri dvp yumruklarmlaon be kere yirmi drt saatte yazdm ki onu,

buna telin dnda anamve yz gneli bir yaz manzarasna benzeyen karmlatelin iinde Kemal Tahir

ahittir.

Yirminci asrdayz.

Balar nde, gzler alabildiine ak.Yanan ehirlerin kzlts,

inenmi ekinlerve bitmez tkenmez ayak sesleri:

gidiliyor.

Ve katlediliyorkadnlar ve ocuklaraalardan ve danalardan

daha rahatdaha kolaydaha ok.

Bu ayak sesleri, bu katliamda


7/47

hrriyetimi ve ekmeimi kaybettiim oldu.Fakat hi bir zamanaln, karanln ve lklarn iindengneli elleriyle kapmz alangelecek gnlere emniyetimi kaybetmedim.

Ve bundandr ki benhcremde her sabahyaklaan bir mjdenin davetiyle uyanyorum.Ve bu nikbinliin verdii hakla

bu destan yazmaklabykdoruve mkemmel bir i yaptma inanyorum.

Temmet bi-avn-il-insanFi sene 1939 ehr--aban

Yr ayara ola ibretyadigr- hme-iNzm Hikmet


8/47

KUVY MLLYE

DESTAN

Balang

ONLAR

Onlar ki toprakta karnca,suda balk,

havada ku kadarokturlar;

korkak,

cesur,chil,hakim

ve ocukturlarve kahreden

yaratan ki onlardr,destanmzda yalnz onlarn maceralar vardr.

Onlar ki uyup hainin ivsnasancaklarn elden yeredrrler

ve dman meydanda koyupkaarlar evlerineve onlar ki bir nice mrtede haner rrlerve yeil bir aa gibi glenve merasimsiz alayanve ana avrat kfreden ki onlardr,destanmzda yalnz onlarn maceralar vardr.

Demir,kmrve ekerve krmz bakrve mensucatve sevda ve zulm ve hayatve bilcmle sanayi kollarnnve gkyzve sahra


9/47

ve mavi okyanusve kederli nehir yollarnn,srlm topran ve ehirlerin baht

bir afak vakti deimi olur,bir afak vakti karanln kenarndanonlar ar ellerini topraa baspdorulduklar zaman.En bilgin aynalaraen renkli ekilleri aksettiren onlardr.Asrda onlar yendi, onlar yenildi.ok szler edildi onlara dairve onlar iin :zincirlerinden baka kaybedecek eyleri yoktur,denildi.


10/47

Birinci Bap

YIL 19181919 VEKARAYILAN

HKYES

Atei ve ihaneti grdkve yanan gzlerimizle durduk

bu dnyann zerinde,stanbul 918 Terinlerinde,zmir 919 Maysndave Manisa, Menemen, Aydn, Akhisar:Mays ortalarndanHaziran ortalarnakadar

yani ttn krma mevsimi,yani, arpalar biilip

budaya balanrkenyuvarlandlar.Adana,Antep,Urfa,Mara:dmdvyordu...Atei ve ihaneti grdk.Ve kanl bankerler pazarndaMemleketi Alamana satanlar,yan gelip llerin zerinde yatanlardtler can kaygusunave kurtarmak iin balarn halkn gazabndankaranla kararak basp gittiler.Yaralyd, yorgundu, fakirdi millet,en azl dvellerle dvyordu fakat,dvyordu, kle olmamak iin iki kat,iki kat soyulmamak iin.Atei ve ihaneti grdk.Murat nehri, Canik dalar ve Frat,

Yeilrmak, Kzlrmak,Gltepe, Tilbear ovas,grd uzun dili ngiliz'i.Ve Aksu'yla Kpsu,Karagl'le St glve gm basamakl trbesinde yatan

byk, k l,apkas horoz tyl talyan' grd.Ve ukurova,kyasya dzlk,uurumlar, yamalar, dalar kyasyave Seyhan ve Ceyhan

ve kara gzl Yrk kz,grd mavi niformal Fransz'.


11/47

Ve devam ettik atei ve ihaneti grmekte.Eraf ve ayan ve mtehayyiznn ouve aalar:Badasar aadanKellesi Byk Mehmet aaya kadar,dmanla birlik oldular.Ve inekleri, koyunlar, keileri srp gtrp,gelinlerin rzna geip,ocuklar ldrpve istiklli yakp yktka dman,daa kt mavzerini, nacan, iftesini kapanve gibi oald etelerve kyllerden paalar grld,kara donlu kyllerden.Ve bizim tarafa geenler olduTunuslu ve Hintli klelerden,Ve Trkistanl Hac Ahmet,

ksk gzleri,seyrek sakal,hafif makineli tfeiyledalarda bir bana dolat.Ve sabahleyin ve le scanda ve akamstve ay nda ve yldz alacasnda geceleyin,ne zaman sksa bizimkiler,

peyda oluverdi, yerden biter gibi ove ate ettive dman dattve kayboldu dalarda yine.Atei ve ihaneti grdk.

Dayandk,dayandk her yanda,dayandk zmir'de, Aydn'da,Adana'da dayandk,dayandk, Urfa'da, Mara'ta, Antep'te.Antepliler silahor olur,uan turnay gzndenkaan tavan ard ayandan vururlarve Arap ksrann stndetaze yeil selvi gibi ince uzun dururlar.Antep scak,Antep etin yerdir.

Antepliler silahor olur,Antepliler yiit kiilerdir.KaraylanKaraylan olmazdan nceAntep kylklerinde rgatt.Belki rahatszd, belki rahatt,

bunu dnmee vakit brakmyordular,yayordu bir tarla san gibive korkakt bir tarla san kadar.Yiitlik atla, silhla, toprakla olur.onun at, silh, topra yoktu.Boynu yine byle p gibi inceve byle kocaman kafalydKaraylan


12/47

Karaylan olmazdan nce.Dman Antep'e girinceAntepliler onukorkusunu saklayan

bir fstk aacndanalp indirdiler.Altna bir at ekipeline bir mavzerverdiler.Antep etin yerdir.Krmz kayalardayeil kertenkeleler.Scak bulutlar dolar havadaileri geri.Dman tutmutu tepeleri,dmann topu vard.Antepliler dz ovada

skmlard.Dman arapnel dkyordu,topra kknden skyordu.Dman tutmutu tepeleri.Akan: Antepin kanyd.Dz ovada bir glfidanydKaraylan'nKaraylan olmazdan nceki siperi.Bu fidan yle kk,korkusu ve kafas yle bykt ki onun,namlya tek fiek srmedenyatyordu yzkoyun.

Antep scak,Antep etin yerdir.Antepliler silhor olur.Antepliler yiit kiilerdir.Fakat dmann topu vard.Ve ne are, kader,dz ovay Anteplilerdmana brakacaklard.Karaylan olmazdan nceumurunda deildi Karaylan'nkyamete dek dmana verseler Antep'i.nk onu dnmee altrmadlar.

Yaad toprakta bir tarla san gibi,korkakt da bir tarla san kadar.Siperi bir glfidanyd onun,glfidan dibinde yatyordu ki yzkoyunak bir tan ardndankara bir ylankard kafasn.Derisi l l,gzleri ateten al,dili atald.Birden bir kurun gelipkafasn ald.Hayvan devrildi kald.Karaylan


13/47

Karaylan olmazdan ncekaraylann encamn grncehaykrd avaz avazmrnn ilk dncesini:ibret al, deli gnlm,demir sandkta saklansan bulur seni,ak ta ardnda kara ylan bulan lm.Ve bir tarla san gibi yaayp

bir tarla san kadar korkak olan,frlayp atlaynca ileri

bir dehet ald Anteplileri.seirttiler peince.Dman tepelerde yediler.Ve bir tarla san gibi yaayp

bir tarla san kadar korkak olana:KARAYILAN dediler,Karaylan der ki: Harbe oturak,

Kilis yollarndan kelle getirek,nerde dman varsa orda bitirek,vurun ha yiitler namus gndr...Ve biz de bunu bylece duydukve etesinin banda yllarca nm yryenKaraylan've Anteplilerive Antep'iaynen duyup iittiimiz gibidestanmzn birinci babna koyduk.


14/47

kinci Bap

Bu ikinci baptaki vesikalarNutuk'un Devlet Basmevistanbul 1938 basmnn 46,

47, 49, 64, 65, 68, 69, 70,75,76, 77, 78, 79'uncusayfalarndan alnmtr.

YIL YNE 1919 VESTANBUL'UN HL VEERZURUM VE SVASKONGRELER VEKAMBUR KERM'NHKYES

Biz ki stanbul ehriyiz,Seferberlii grmz:Kafkas, Galiya, anakkale, Filistin,vagon ticareti, tifs ve spanyol nezlesi

bir de ittihatlar,bir de uzun konlu Alman izmesi

914'ten 18'e kadaryedi bitirdi bizi.

Mcevher gibi uzak ve eriilmezdi eker,

erimi altn pahasnda gazyave namuslu, alkan, fakir stanbullularsidiklerini yaktlar 5 numara lambalarnda.Yedikleri msr koanyd ve arpa

ve sprge tohumuve p gibi kald ocuklarn boynu.Ve lkin Trabya'da, Ptian'da ve Ada'da Kulp'teakt Ren araplar su gibive ekerin sahibikaplad Milovi'in yorganna 1000 liralklar.Milovi de beyaz at gibi bir kar.Bir de sakal Halife'nin,

bir de Vilhelm'in byklar.

Biz ki stanbul ehriyiz,gzelizdir,drt yanmz mavi mavi dadr, denizdir.fkeli, byk bir air:Ey bin kocadan arta kalan bilmem neyi bakir

demibize

ve bir bakas,yekpare Acem mlkn feda etti bir sengimize.

Biz ki stanbul ehriyiz,ite, arz ederiz halimizi


15/47

Trk halknn yce katna.Mevsim yazdr,919'dur.Ve Terinlerinde geen ylndrt dvele teslim ettiler bizi,

gz kanl drt dveleanadan doma rlplak.

Ve kurumutuve kan iindeydi memelerimiz.

Biz ki stanbul ehriyiz,Fransz, ngiliz, talyan, Amerikan

bir de Yunan,bir de zavall Afrika zencileri

yer bitirir bizi bir yandan,bir yandan da kendi kpek dllerimiz:Vahdettin Sultan,

ve damad Feritve ngiliz muhiplerive Mandaclar.

Biz ki stanbul ehriyiz,yce Trk halk,malmun olsun ektiimiz aclar...919 Temmuzunun 23'nc gn

pek mtevaz bir mektep salonundain'ikad etti Erzurum Kongresi.

Erzurum k zorludur, balam,

tandrnda tezek yakar Erzurum,buz tutar yiitlerinin byve geceleyin karl ovada

kaskat katlam, donmu grrsn karanl.

Erzurum'da kavaklar, balam,Erzurum'da kavaklar tane tane,

kavaklarda tane tane yapraklar.Ve terden ve toz dumandan ve sinekten geilmez

Erzurum'da yaz gelip de bast myd scaklar.Erzurum'un dzdr, topraktr dam.Erzurum gzelleri giyer, balam,

incecik ak ynden ehram.Yrek boynun bker, balam,

Erzurumlu trklere.Halim selimdir Erzurum'un adam

ve lkin dnmesin gz bir kere!...

Erzurum'da on drt gn srd Kongre:orda, mazlum milletlerden bahsedildi

btn mazlum milletlerdenve emperyalizme kar dvlerinden onlarn.

Orda, bir ray Mill'den bahsedildi,rade i Milliye ye mstenit bir ray Mill'den.Buna ramen,


16/47

si gelmiyelim diyenler vard,makam hilfet ve saltanata.

Hatt casuslar vard ierde.

Buna ramen,Btn aksam vatan bir kldr denildi.Kabul olunmaz denildi,

Manda ve Himaye...

Buna ramen,stanbul'da birok hanmlar, beyler, paalar,Trk halkndan kesmilerdi umudu.Yadrld telgraflar Erzurum'a:Amerikan mandas altna girelim, diye.istikll, diyorlard, ayan arzu ve tercihtir, amma

bugn bu, diyorlard, mmkn deil,birka vilyet, diyorlard, kalacak elde,

u halde, diyorlard, u halde,Memliki Osmaniye'nin cmlesine milAmerikan mandaterliini talep etmei

memleketimiz iin en nfibir ekli hal kabul ediyoruz.

Fakat bu ekli halli kabul etmedi Erzurumlu.Erzurum'un k zorludur, balam,

buz tutar yiitlerinin by.Erzurum'da kaskat, dimdik lr adam,kabullenmez ylgnl...

stanbul'da hanmlar, beyler, paalar,tl perdeler, kravatlar, apoletler, ieler,t pt dilleri ve pamuk gibi elleri

ve biare telgraf telleridevretmek iin Amerika'ya Anadolu'yuyle diyorlard Erzurum'dakilere:

Bizi bir bamza braksalar,tarafgirlik, cehalet

ve ok konumaktan baka msbetbir hayat kuramayz.

te bu yzden Amerika ok iimize geliyor.Filipin gibi vahi bir memleketi adam etti Amerika.

Ne olacak,Biz de on be, yirmi sene zahmet ekeriz,sonra Yeni Dnya'nn sayesindestiklli kafasnda ve cebinde tayan

bir Trkiye vcuda geliverir.Amerika, iine girdii memleket ve millet hayrna

nasl bir idare kurduunuAvrupa'ya gstermek ister.

Hem artk ii uzatmaa gelmez.ok tehlikeli anlar yayoruz.Sergzet ve cidal devri gemitir:Trkiye'yi, geni kafal birka kii belki kurtarabilir.

4 Eyll 919'da topland Sivas Kongresi,


17/47

ve 8 EylldeKongrede bu sefer

yine ortaya kt Amerikan mandas.Ak koyunla kara koyunun

geitte beli olduu gnlerdi o gnler.Ve stanbul'dan gelen baz zevat,

sapsar ylgnlklaryla beraberve ihanetleriyle birlikte

bir de Amerikan gazeteci getirmitiler.Ve Erzurumlulardan ve Sivasllardan ve Trk

milletinden oki bu Mister Bravn'a gveniyorlard.

Bu zevata:istikllimizi kaybetmek istemiyoruz efendiler!

denildi.Fakat ayak diredi efendiler:Mandann, istiklli ihll etmeyecei muhakkak iken,

dediler,Her halde bir mzaherete muhtacz diyorum ben,dediler,

Hem zaten,dediler,

birbirine mani eyler deildiristikll ile manda.

Ve esasen,dediler,

mstakil kalamayz byle bir zamanda.Memleket harap,

toprak orak,

borcumuz 500 milyon,varidat ise 15 milyon ancak.Ve Allah muhafaza buyursun

zmir kalsa Yunanistan'dave harbetsek,

dmanmz vapurla askergetirir.

Biz Erzurum'dan hangi imendiferle nakliyat yapabiliriz?Manday kabul etmeliyiz, hemen.

dediler.Onlar dretnot yapyor, biz yelkenli bir gemi yapamyoruz.Hem, stanbul'daki Amerikan dostlarmz:

Mandamz korkun deildir,diyorlar,

Cemiyeti Akvam nizamnamesine dahildir,diyorlar.

Ve bylece, bin dereden su getirdi stanbul'dan gelenzevat.

Sivas, manday kabul etmedi fakatHey gidi deli gnlm,

dedi,Akll, mutlu, sabrl deli gnlm,ya STKLL, ya lm!

dedi.

Kambur Kerim de byle dedi aynen.


18/47

Adapazarlyd Kambur Kerim.Seferberlikte len babas marangozdu.Seferberlik denince aklna Kerim'in:ok beyaz bir yastkta kara sakall bir l yz,

Fahri Bey iftliinde patates toplaypkaz gtmek,

mektep kitaplarve bir de salar altn gibi sarfakat aln izgiler iinde anas gelir.

335'te Kerim Eskiehir'e gitti,mektebe, teyzelerine ve daysna.

Days imendiferde makinistti.Dman elindeydi Eskiehir.Kerim on drt yandayd,kamburu yoktu.Dmdzd fidan gibi

ve dnyaya merakl bir ocuktu.

Days srmee gittii gnler imendiferiKerim'e ekmek vermediinden teyzeleri(ok uzun sal, ihtiyar iki kadn)

Hintli askerlerle dost oldu Kerim.Bunlar

(alacak ey)Trke bilmeyen

ve siyah sakallar, siyah gzleri parlak,avularnn st esmer, ii akve tel rglerin zerindenKerim'e biskvi kutular atan amcalard.Kocaman bir ambarlar vard,

Kerim iinde oynard.Ambarda nohut uvallar, bakla, kuru zm,(alacak ey,katrlarn yemesi iin.)

ve sonra cephede sandklaryla silahlar.Bir gn dedi ki makinist days Kerim'e:Ambardan silh alp bana getir,gvura kar koyan zeybeklere gndereceim.Ve ambardan silh ald Kerim: bir

birbir dahabe

on.Aldatt Hindistanl dostlarn

zeybekleri daha ok sevdiinden.Zaten ok srmedi, parlak kara sakall amcalar gitti,Kerim geirdi onlar istasyona kadar.Ertesi gn Lefke kprsn atp

zeybekler gelince Eskiehir'edays Kerim'i elinden tutup

verdi onlara.Ve ite o gnden sonra

bugne kadarkahraman bir trkdr mr

Kerim'in.Eskiehir'den alp onu


19/47

Kocaeli Gurubu paasna gtrdler.atk kal, yz glmez bir paayd bu.abucak rendi Kerim ata binmeyi,srtma olmay

-zaten bilgisi vard bunda-kayalardan gen bir kei gibi inmeyi,gizlenmeyi ormanda.Ve btn bu marifetleriyle Kerim ka kerelme bir kurun atm yakarakve Gemi olsun dedikleri zaman aarakdman iinden geip getirdi haber

gtrd haber.Onu naml bir kaptan gibi sayd eteler,

bir oyun arkada gibi sevdi eteleri o.Ve bir fidan gibi dz

bir fidan gibi cesurbir fidan gibi vaat eden bir ocuun

sevinle oynad bu mthi oyunsrd 1337'ye kadar...Kocaeli orman grgen ve meeliktir:yksek

kaln.Gkyz gzkmez.Durgun bir geceydi.Hafif yamur yamt biraz nce.Fakat slanmam ki yerde yapraklarkaranlkta hrtlarla yryordu beygiri Kerim'in.Solda

ilerde

tepenin eteinde ate yanyordu:Tekneciler diye anlangvur etelerinin olmal.

Dallardan damlalar dyordu Kerim'in yzne.Beygirin ba gittike daha ok karanla giriyor.psiz Recep'in yanndan dnyordu Kerim.

Katlar gtrmkatlar getiriyor.

Birdenbire durdu beygir,heykel gibi,-Teknecilerin ateini grm olacaksonra birdenbire drtnala kalkt.

ard Kerim.Dizginleri brakt.Sarld beygirin boynuna.Deli gibi gidiyordu hayvan.ocua ard arda arpyordu aalar.Meeleri ve grgenleriyle ormankaranlk bir rzgr gibi geiyor iki yandan.Kim bilir ka saat byle gidildi.Orman bitti birdenbire.-Ay domu olacak ki ortalk aydnlkt-Ve Kerim ayn hzla geldii zaman

Armaa'nn altnda Badeirmenler'ebeygir anszn kapakland yere,

tekerlendi Kerim.


20/47

Doruldu.Ve aklna ilk gelen ey

saatine bakmak oldu.Krlmt cam.Bindi beygire tekrar.Hayvan topallyordu biraz.Uslu uslu yola koyuldular.Sol kula kanyordu Kerim'in,Kirezce'ye geldiler

(Sapanca'yla Arifiye aras),Kerim durdu.Biraz zor nefes alyordu.Geyve'ye girdi ertesi akam.Beli o kadar aryordu ki

inemedi beygirdenindirdiler.

Kerim'i bir yaylya bindirdiler.

Adapazar.Sonra belki on gn, belki on be,kanlar, mekkre arabalar,

sonra, gitgide daralan nefesi,Yahihan,

Konya,Sile nahiyesi

(burada mall gaziler iintakma kol ve bacak yaplyordu),

ve nihayet Hatehan kynden kk erif usta.Hl ryalarnda grr Kerim

incecik bir yoldan eekle gelip

zerine doru gelipbu iek bozuu insan yzn.Usta, ovdu Kerim'i bayltncaya kadar.Sonra, zifte koydu bu krlm dal gibi ocuk gvdesini.Yirmi gn geti aradan.Ve sonra bir ikindi vakti ziftin iinden

Kerim'i kambur kardlar.


21/47

nc Bap

YIL 1920VEARHAVEL SMAL'N HKYES

Atei ve ihaneti grdk.

Dman ordusu yine balad yrmee.Akhisar, Karacabey,Bursa ve Bursa'nn dousunda Aksu,

arparak ekildik.920'nin

29 Austosu:Uak dt.

Yaralve dehetli kzgn

fakat topramzdan emin,Dumlupnar srtlarndayz.

Nazilli dt.Atei ve ihaneti grdk.Dayandk

dayanmaktayz.

1920 ubat, Nisan, Mays,Bolu, Dzce, Geyve, Adapazar:iimizde Hilfet Ordusu,

Anzavur isyanlar.Ve ayn sradan,3 Ekim Konya.Sabah.500 asker kaa ve yeil bayrayla Deliba

girdi ehre.Alaeddin tepesinde gn gece hkm srdler.Ve Manavgat istikametlerinde kap

lmlerine giderkenterkilerinde kesilmi kafalar gtrdler.

Ve 29 Aralk Ktahya:4 top

ve 1800 atl bir ihanetyani erkez Etem,bir gece vaktikilim ve hal ykl katrlar,koyun ve sr srlerini nne katp

dmana geti.Yrekleri karanlk,kemerleri ve kamlar gmlyd,atlar ve kendileri semizdiler.

Atei ve ihaneti grdk.Ruhumuz frtnal, etimiz mtehammil.

Sevgisiz ve ihtirassz plak devler deil,inanlmaz zaaflar, korkun kuvvetleriyle,


22/47

silhlar ve beygirleriyle insanlard dayanan.Beygirler irkindiler,

bakmszdlar,hasta bir fundalktan yksek deillerdi.Fakat bozkrda kineyip kprmedensabrl ve doludizgin komasn biliyorlard,insanlar uzun asker kaputluydu,

yalnayakt insanlar,nsanlarn banda kalpak,

yreklerinde keder,yreklerinde mthi bir mit vard,

insanlar devrilmiti, kedersiz, mitsizdiler,nsanlar, etlerinde kurun yaralaryla

ky odalarnda unutulmutular.Ve orda sarg,

derive asker postallar halinde

yan yana, srtst yatyorlard.Koparlm gibiydi parmaklar sapland yerdenerilip bklmt

ve avularnda toprak ve kan vard.

Ve asker kaaklar,korkular, mavzerleri, plak, l ayaklarylakaranlkta kylerin iinden geiyorlard.Ackmtlar,merhametsizdiler,

bedbahttlar.osenin ssz beyazlna inip,

nal sesleri ve yldzlarla gelen atly eviriyorve Bolu danda ekmek bulamadklar iindeviriyorlard uurumlara:

ayak, cgara kad, tuz ve sabun ykl yayllar.Ve ok uzak,

ok uzaklardaki stanbul limannda,gecenin bu ge vakitlerinde,kaak silh ve asker ceketi ykleyen Laz takalar:

hrriyet ve mit,su ve rzgrdlar.

Onlar, suda ve rzgrda ilk deniz yolculuundan berivardlar.

Tekneleri kestane aacndand, tondan on tona kadardlarve lkin yelkenlerinin altnda

fndk ve ttn getiripeker ve zeytinya gtrrlerdi.

imdi, byk srlarn gtryorlard.imdi, denizde bir insan sesinin

ve demirli ileplerin kederlerinive Kabata aklarnda sallanan

saman kayklarnn fenerlerinipelerinde brakpve karanlk suda Amerikan taretlerinin nnden akp

kk,kurnaz


23/47

ve marurgidiyorlard Karadeniz'e.

Dmende ve balarnda insanlar vard kibunlaruzun eri burunluve konumay ehvetle seven insanlard kisrt lcivert hamsilerin ve msr ekmeinin

zaferi iinhi kimseden hibir ey beklemeksizin

bir ark syler gibi lebilirdiler...Karanlkta kurun derisi krmzya boyanan

baltaba gemingiliz torpidosudur.

Ve dalgalarn stnde sallanarakalev alev

yanan:aban Reis'in be tonluk takas.

Kerempe fenerinin yirmi mil anda,gecenin karanlnda,dalgalar minare boyundaydlarve balayan bembeyaz paralanp dalyordu.

Rzgr:yldz - poyraz.

Esirlerini bordasna alpkayboldu ngiliz torpidosu.

aban Reis'in teknesiateten direiyle gmld suya.

Arhaveli smailbu len teknedendi.

Ve imdiKerempe fenerinin anda,

batan teknenin kayndaemanetiyle tek basnadr,fakat yalnz deil:

rzgrn,bulutlarn

ve dalgalarn kalabal,smail'in etrafnda hep bir azdan konuuyordu.

Arhaveli smailkendi kendine sordu:

Emanetimizle varabilecek miyiz?Kendine cevap verdi:

Varmam olmaz.

Gece, Tophane rhtmndaKamac ustas Bekir Usta ona:Evldm smail, dedi,hi kimseye deil, dedi,

bu, sana emanettir.

Ve Kerempe fenerindedman projektr dolanca takann yelkenlerinde,


24/47

smail, reisinden izin isteyip,aban Reis, deyip,emaneti yerine gtrmeliyiz, deyip

atlad takann patalyasna,ald.

Allah bykama kayk kk demi Yahudi.smail bodoslamadan bir saanak yedi,

bir saanak daha,peinden -kardeler.

Ve denizi bak atmak kadar iyi bilmeseydi eeralabora olacakt.

Rzgr tam kerte yldza dnyor.Ta karda bir krmz damla k grnyor:Sivastopole giden bir geminin

sancak feneri.Elleri kanayarakekiyor smail krekleri,smail rahattr.Kavgadanve emanetinden baka her eyin haricinde,smail unsurunun iinde.Emanet:

bir ar makineli tfektir.Ve smail'in gz tutmazsa liman reislerinita Ankara'ya kadar gidiponu kendi eliyle teslim edecektir.

Rzgr bocalyor.Belki karayel gsterecek.En azdan on be mil uzaktr en yakn sahil.Fakat smail

ellerine gvenir.O eller ekmei, kreklerin sapn, dmenin yekesinive Kemeralt'nda Fotika'nn memesini

ayn emniyetle tutarlar.

Rzgr karayel gstermedi.Yz kerte birden atlayp rzgr

bir anda btn ipleri bakla kesilmi gibidt.

smail beklemiyordu bunu.Dalgalar bir mddet dahayuvarlandlar teknenin altndasonra deniz dmdzve simsiyahdurdu.smail arp brakt krekleri.

Ne korkuntur dmek kavgann haricine.Bir rperme geldi smail'in iine.Ve bir balk gibi rkerek,

bir sandal


25/47

bir ift krekve durgunl bir deniz eklinde grd yalnzl.Ve birdenbireyle kahrolup duydu ki insanszlyld elleri, yklendi kreklere,krld krekler.

Sular tekneyi aa srklyor.Artk hibir ey mmkn deil.Kald l bir denizin ortasndakanayan elleri veemanetiylesmail.lknce kfretti.Sonra, elham okumak geldi iinden.Sonra, gld,eilip okad mbarek emaneti.Sonra,

Sonra, malm olmad insanlaraArhaveli smail'in akbeti.


26/47

DrdncBap

NURETTN EFAK'IN BR MEKTUBUVEBR R

Kardeim,sana bu mektubu Ankara'da Kuyulu kahvede yazyorum.Hep ayn Anadolu havalarn alyor gramofon

kocaman bir boru ieine benzeyen azyla.Darda yamur...Mektepten istifa ettim.Cepheye gidiyorum ihtiyat zabitliiyle.ocuklarmza Trke okutmak,retmek, sevdirmek onlara

dnyann en diri, en taze dillerinden birinikendi dillerini, gzel ey

byk ey.Fakat bu dilin insanlar iin akmak almak cephede

daha bykdaha gzel.

Biliyorum:i blmnden bahsedeceksin.

Fakat, Ankara'da ocuklara ders vermek,bozkrda ate hattna girmek

haksz ve hazinbir i blm.

yle gnlerde yayoruz kiben bir i yapabildim diyebilmek iin:hep alnnn ortasnda duyacaksn lm.

Bak, tam sana bunlar yazarkenasker geiyor sokaktan;yamurda harap postallarnn meinini slatarakMeclis'in nne doru iniyorlar,

stasyona gidecekler.Ve trk sylerken, her nedense her zaman yapt gibi,sesini incelterek mar okuyor gen Trk kyls:Ankara'nn tana bak,

gzlerimin yana bak...Yzleri mhim, dalgn ve yorgunTralar uzam biraz.Elleri byk ve esmer.Ela gzller, kara gzller, mavi gzller.

Yine birdenbire Yunus Emre geldi aklma.Baka trl anlyorum ben Yunusu:

bence onda btn bir devir dile gelmi Trk kyls:te dnyaya dair deil,

bu dnyaya dair kayglaryla...


27/47

Bir iir yazdm,garip bir iir,Trk Kyls diye.Bir tuhaf m oluyor byle gnlerde iir yazmak?Her ne hl ise, hoa kal, gzlerinden perim.

KardeinNureddin Efak

TRK KYLS

Topraktan renipkitapsz bilendir.

Hoca Nasreddin gibi alayanBayburtlu Zihni gibi glendir.

Ferhad'drKerem'dirve Kelolan'dr.

Yol grnr onun garip serine,analar, babalar umudu keser,kahpe felek ona eder oyunu.arambay sel alr,bir yar severel alr,kanad krlrllerde kalr,lmeden mezara koyarlar onu. O, Ynusu biredir 840Batan ayaa yredir, au ier su yerine.Fakat bir kere bir dert anlayan dmeye grsn nlerine ve birkere vakit eriip

Gayrk yeter!...demesinler.Bunu bir dediler mi, srafil srunu rr,

mahlkat yerinden durur,topran nabz balar

onun nabzlarnda atmaa.Ne kendi nefsini korur,

ne dman kayrr,Dalar yrtp ayrr, kayalar kesip yol eyler abhayataktmaa...


28/47

Beinci Bap

Bu hamiyetli ve cesur, Manastrl Hamdi Efendi olmasayd, stanbulfelketinden kim bilir haber almak iin ne kadar intizarlar iindekalacaktk, stanbul'da bulunan nazr, mebus, kumandan, tekiltmz

mensuplar iinden bir zat kp vaktiyle bize haber vermeidnmemi olduu anlalyor. Demek ki cmlesini heyecan vehelecan kaplamt. Bir ucu Ankara'da bulunan telin stanbul'da

bulunan ucuna yanaamayacak kadar akn bir hale gelmiolduklarna bilmem ki hkmetmek caiz olur mu?(Nutuk, s. 295, Devlet Basmevi, stanbul 1938)920'NN 16 MARTIVEMANASTIRLI HAMD EFENDVEREADYEL VEL OLU MEMET'NHKYES

920'nin 16 Mart,leden evvelsaat ondamakine banda yle bir telgraf ald Ankara'daki:

Der-liye 16.3.1920.ngiliz'ler bast bu sabah

ehzadeba'ndaki Mzka karakolunu.Msademe edildi.gal altna alyorlar stanbul'u imdi.Beryi malmat arz olunur.

Manastrl Hamdi.

920'nin 16 Mart.Harbiye Nezareti telgrafhanesi buldu Ankara'y:

Etrafta dolayor ngiliz askerleri.imdi itengiliz askerleri giriyorlar nezarete,te giriyorlar ieri.

Nizamiye kapsna.Teli kes.ngiliz'ler buradadr.

920'nin 16 Mart.

Manastrl Hamdi Efendibuldu Ankara'dakini tekrar:

Paa hazretleri,Harbiye telgrafhanesini de igal etti ngiliz bahriye

askeri.Tophane'yi de igal ediyorlar bir taraftan,

bir taraftan da zrhllardan asker ihra olunuyor.Vaziyet vahamet kesbediyor efendim.Paa hazretleri,Emri devletlerine muntazrm.

16 Mart 1920

Hamdi920'nin 16 Mart.


29/47

Durumu bir daha tekrar etti Hamdi Efendi:

Sabah bizim asker uykuda ikenngiliz bahriye efrad karakolu igal etmekte ikenaskerlerimiz uykudan akn kalknca msademe

balyor.

Neticede bizden alt ehit, on be mecruh olupngiliz'ler zrhllar rhtma yanatrpBeyolu ve Tophane'yi igal edip.te Beyolu telgrafhanesi de yok.te Beyolu telgraf memurlar geldiler.Kovmular.Buras da igal olunacaktr bir saate kadar.imdi haber aldm efendim.

920'nin 16 Martuykuda kesti kfir mz,kuruna dizdi kfir ikimizi,

ngiliz'in hepsi deil domuzuSabaha kar ald canmz.

920'nin 16 Martbasld Veznecilerde karargh.Uyan be tosunum uyan.mz uykuda kesti kfir,mz: Abdullah avu, arkla'dan Osman,

bir de Zileli Abdlkadir.

920'nin 16 MartBozdoan Kemeri'ndekuruna dizdi kfir ikimizi.Ahmet olu Nasuh arkadamn ad,Readiyeli Veli olu Memet benimkisi.

920'nin 16 Martuykuda kesti kfir mz.Soktu Osman'n karnna kasaturay,

bast gsne kfirin dizi.Drt ocuk babasyd Abdullah avu.Doymad dnyasna Abdlkadir.mz uykuda kesti kfir,

kuruna dizdi ikimizi.

920'nin 16 Mart sabah,karakolun karsnda

brakmadm elimden silh,yere serdim iki ngiliz'i.

Senin rzn kurtardm stanbulum,Sana can feda akr gzl glm.

mz uykuda kesti kfir,kuruna dizdi ikimizi.

imdi mz:Abdullah ve Osman ve Abdlkadir,


30/47

talar yan yana yatar Eyp'te.Arama, bulamazsn ikimizin kabrini,

belki markta, belki maripte,biz de bilmeyiz yerini.

Uykuda kestiler mz,kuruna dizdiler ikimizi,Ahmet olu Nasuh arkadamn ad,Readiyeli Veli olu Memet benimkisi.Bir de altncmz var,kara kaytan bykl bir ehit,son mekn yle dursun,

adn da bilen yok...


31/47

Altnc Bap

MUHAREBELERVEDMAN ELNDE KALANLAR

VEKARTALLI KAZIMIN HKYES

nn meydan, yavrum,rzgr,souklar insan ar gibi halyor.Zemheriler bitti diyelim,

hamsin ya balad, ya balyor.Muharebe be gn be gece srd.Kan gvdeyi gtrd.Ve nihayetindedmanlar karn stnde

top arabalar, sandklar dolusu konyak,alt kamyon braktlar.

Sonra, kaarlarken, yavrum,kyleri, kprleri yaktlar...

Bu, Birinci nn,sonra ikincisi:23 Mart 1921 gndmann Bursa ve Uak guruplar stmze yryor.Onlarda, topu ve piyade

bizden kere fazla,bizim atlmz ok.Atlarn mekanizmas,

hartucu,namlusu yoktur

ve klplak, ucuz bir demirdir.

26 Mart:Akam.Sa cenah ilerimize yanatlar.27 Mart:Btn cephelerde temas.28, 29, 30:

Kavgaya devam.Ve Martn 31'inci gecesinde,(ay var myd bilmiyorum)

nn karanl sesler ve kvlcmlarla doluydu.Ve ertesi gn

l Nisan:Metris tepe aydnlanyor.

Saat alt otuz.Bozyk yanyor.Dman muharebe meydann silhlarmza

terk etmitir

Sonra, 8 Nisandan 11 Nisana kadar:Dumlupnar.


32/47

Sonra, Haziran. 990 Bir yaz gecesi.Dnyada yalnz prltlar

ve bceklerin sesi.Sakarya'y yerinden sallarla geiyoruz.Basarak aldk

Adapazar'n.ve dolap Sapanca glnn sazlklarn

yanatk zmit'in dousunda uha fabrikasna.Dman,ksmen gemilere binerek

denizdenve ksmen

Karamrsel zerindenBursa'ya ekilip

boaltt zmit ehrini gece yars.

Sonra 23 Austos:

Sakarya melhamei kbrs kidevam 13 Eyll gnne kadardr.Bizim krk bin piyademiz,

drt bin be yz atlmz,dmann seksen sekiz bin piyadesi,

yz topu vardr.Harp meydannn kuzey yan

Sakaryave dalardr:

keskinve dik yamalaryla

ve kireli topraklar

ve kayalarnda tek balarna birbirinden uzakhainve mnzevi am aalaryla

Abdsselm-da,Gkler-da,

dalarVe Sakarya'dan bu havalideyalnz, atal trnakl karacalar su imektedir.Ankara suyunun dkld yerden

Eskiehir kuzeybatsna kadarSakarya mecras uurumlar iinden gemektedir

Gneyde

ve gneydoudayapraksz ve hazin

geni ve uzunve insana brakt hibir eye acmadan

lmek arzusu verenCihanbeyli ovas:

l...Bu ln,

bu dalarn,bu nehrin ve bizim nmzde

yirmi iki gn ve gece faslasz dvpdman ordusu ric'ata mecbur kald.

Buna ramen:


33/47

Sene 1922ve 15 vilyet ve sancak

ve 9 byk ehirdman elindedir,

nanlmaz eyler dmandadr kibunlarn arasnda:

7 gl, 11 nehirve kklerinde baltamzn yaras

ve yangnlaryla bizim olanyz kere yz bin dnm orman,

bir tersane, iki silh fabrikas,ve 19 krfez ve liman ki

belki bir oununrhtm,

mendirei,krmz, yeil fenerleri yoktur

ve belki sularnda

ate kayklarnn ltsndan baka k yanmad,fakat onlartahta iskeleleri ve kederli balklaryla bizimdiler.

Sonra, 3 deniz,6 kol tiren hatt,

sonra, gz alabildiine yol:slaya gittiimiz,gurbette grndmzve neden

ve niin olduunu sormadanle, anakkale'ye,

lme gittiimiz yol

ve sonra toprakve o topran insanlar:Uak tezghlarnn hal dokuyanlar,klaptan ilemeli eerleriyle mehur

Manisal saralar,yol kylarnda ve istasyonlarda alarve kurnaz

ve cesurve arbal ve apkn

ve ktleleriyle delikanlstanbul ve zmir iileri

ve zahire ve kantariye tacirleriyle eraf ve ayan,

kl adrl Yrkleri Aydn'n,ve sonra, rgat,

ortak,maraba,

davarl ve davarsz,yarm mein izmeli

ve ham arkl kyller.15 vilyet ve sancak

ve 9 byk ehirdman elindedir.

Mehtapl bir gece,gm bir kutunun iindesin:

ortalk yle bir tuhaf aydnlk, yle ssz.


34/47

Ya ok seslidirya hi ses vermez mehtapl gece zaten.

Yatyor filintasnn arkasnda Kartall Kzm.Kz gibi Osmanl filintas.Parlyor arpacknamlnn ucunda:yz yllk yoldaym gibi uzakve bir damlack.

Kzm emir ald merkezden:Gebze'deki ngiliz'in tercman vurulacak.Kylerde tekilt kurmu tercman Mansur:

satyor bizimkileri.

Kzm iyi hesaplam herifin geecei yeri.te skn etti Mansur kardan:

beygirin zerinde.Beygir yksek,ngiliz kadanas.

Kendi halinde yryor hayvanortasnda demiryolunun

sallana sallana,ar ar.

Tercman herhalde brakm dizginleri,ba sallanyor,

belki de uyuyor zerindebeygirin.

Yaklatka byyor herif.Zaten mehtapta heybetli grnr insan.

Arada kald kalmad drt yz adm,namly kaldrd birazck Kzmnian ald sallanan bana Mansur'un.Soldaki yamatan bir ta paras dt.Bir ku utu sadaki aatan,

aa nar.Ku rkm olacak,evrildi Kzm'n ba kuun utuu yana,

mehtapla yz yze geldiler.

Mehtap koskocaman,desdeirmi,

bembeyaz.Ve Kzm'n gzn ald deta.

Zaten bu yzden,tekrar gz, gez, arpack

ve filintay ateledii zamanilk kurun Mansur'un ban delecek yerde

galiba omzuna girdi.Herif Hnk dedi bir,

beygirin ban evirdidrtnal kayor.

Yetitirdi ikinci kurunu Kzm.Beygirin stnde sola ykld Mansur.


35/47

nc kurun.Tercman dt beygirden.Fakat bir aya zengiye takl kalm,

srklendi kaan hayvann peinde biraz,sonra kurtuldu ki aya

yklp kald olduu yerde.Yamaca sard beygir.Kalkt Kzm,

yrd Mansur'a doru,zerinden katlar alacak.Arada drt telgraf direi yalnz,

ellierden iki yz metre eder.Mansur doruldu anszn,

kayor bayr aa.Filintay omuzlad Kzm.Drdnc kurun.Ykld herif.

Kotu Kzm.Doruldu yine Mansur.Yryor sarho gibi sallanarak,

kamyor artk,yryor.

Kzm da brakt komay.Deniz kysna indiler.Orda bo bir fabrika var,

bir de beyaz bir ev,tahta iskelesi iner denizin iine kadar.Mansur suya giriyor,katlar slanacak

Beinci kurunu yakt Kzm.Suya dp kald nde gidenve Kzm tazelerken arjr

bir k yand beyaz evde,bir pencere ald.

Galiba bir kadn bakt daryaBoazlanyormu gibi bard Mansur.Pencere kapand,k snd.Tercman att kendini tahta iskeleye.Ard ayaklar krlm bir hayvan gibi srnp

trmanyor.

Hay anasn,ay da denize dmtoplanp dalyor,

dalp toplanyor.Velhasl,lf uzatmayalm,Mansur'un iini bakla bitirdi Kzm.Katlar kan iindeydi.Fakat kan kapatmyor yazy...

Namussuzun biriydi Mansur,muhakkak.

Dmana satlmt,oras yle.


36/47


37/47

Yedinci Bap

922 AUSTOS AYIVEKADINLARIMIZ

VE6 AUSTOS EMRVEBR LETLE BR NSANIN HKYES

Ayn altnda kanlar gidiyordu.Kanlar gidiyordu Akehir stnden Afyon'a doru.Toprak yle bitip tkenmez,dalar yle uzakta,sanki gidenler hibir zaman

hibir menzile erimeyecekti.Kanlar yryordu yekpare meeden tekerlekleriyle.

Ve onlarayn altnda dnen ilk tekerlekti.Ayn altnda kzler

baka ve ok kk bir dnyadan gelmiler gibiufack, ksacktlar,ve prltlar vard hasta, krk boynuzlarndave ayaklar altndan akantoprak,toprakve toprakt.Gece aydnlk ve scakve kanlarda tahta yataklarndakoyu mavi humbaralar rlplakt.Ve kadnlar

birbirlerinden gizleyerekbakyorlard ayn altndagemi kafilelerden kalan kz ve tekerlek llerine.Ve kadnlar,

bizim kadnlarmz:korkun ve mbarek elleri,ince, kk eneleri, kocaman gzleriyleanamz, avradmz, yrimizve sanki hi yaamam gibi len

ve soframzdaki yerikzmzden sonra gelenve dalara karp urunda hapis yattmz;ve ekinde, ttnde, odunda ve pazardakive karasabana koulanve allardaltsnda yere sapl baklarnoynak, ar kalalar ve zilleriyle bizim olankadnlar,

bizim kadnlarmz.imdi ayn altndakanlarn ve hartularn peinde

harman yerine kehribar baakl sap eker gibiayn yrek ferahl,


38/47

ayn yorgun alkanlk iindeydiler.Ve on belik arapnelin eliindeince boyunlu ocuklar uyuyordu.Ve ayn altnda kanlaryryordu Akehir stnden Afyon'a doru. 6 Austos emri verilmitir.Birinci ve kinci ordular, ktalar, kanlar, svarialaylarlayer deitiriyordu, yer deitirecek.98956 tfek,325 top,5 tayyare,2800 ksur mitralyz,2500 ksur klve 186326 tane pnl prl insan yreive bunun iki misli kulak, kol, ayak ve gzkmldanyordu gecenin iinde.

Gecenin iinde toprak.Gecenin iinde rzgr.Hatralara bal, hatralarn dnda,gecenin iinde:insanlar, letler ve hayvanlar,demirleri, tahtalar ve etleriyle birbirine. sokulup,korkunve sessiz emniyetlerini

birbirlerine sokulmakta bulup,kocaman, yorgun ayaklar,toprakl elleriyle yryorlard.Ve onlarn arasnda

Birinci Ordu kinci Nakliye Taburu'ndanstanbullu ofr Ahmetve onun kamyonetivard.Bir acayip mahlktu numaral kamyonet:ihtiyar,cesur,inat ve irret.Krlp dalarda kalan sol arka makas yerineasinin altna, dingilin zerine

budakl bir grgen kt sarm olmasna ramenve kalp arlaryla

ve on kilometrede birkaranla yaslanp durduu haldeve vantilatrnde drt kanattan ikisi noksan ikenahsnn vakarl kudretini resmen biliyordu:6 Austos emrinde ondan ve arkadalarndan... ihzar ve tekil edilmi bulunanve cem'an 300 ton kabiliyetinde kabul olunan100 kadar ser otomobil... diye bahsediliyordu.hzar ve tekil olunanlar,

bu meyanda Ahmet'in kamyoneti,insanlarn, letlerin ve kanlarn yanndan geipAfyon - Ahrdalar ve imtidadna doru iniyorlard.Ahmet'in kafasnda uzak bir ehir ve bir ark vard.Bu ark nihaventtir


39/47

ve beyaz tenteli sandallar,siyah mavnalar,gneli karpuz kabuklaryla

bir deniz kysndadr ehir.Vantilatrde adedi devirdyor gibi.Arkadalar ileri getiler.Ay batt.Manzara yldzlardan ve dalardan ibaret.Sen Sleymaniyelisin olum Ahmet,nar dibinde iki mars bir oyunla yenip bcr,kalk,sra servilerin nnden yr,emeyi ge,mektep bahesi, medreseler,orda, Harbiye Nezareti'nin arka duvarndasiyah arafl bir kadn

melip yeredar serper gvercinlereve papelcileremsiye stnde papaz aarlar.Motor mzklk ediyor,

bizi da balarnda brakacak meret.Ne diyorduk olum Ahmet?Dkmeciler sada kalr,derken, Uzunar'ya saparken,kede, sol kolda seyyar kitap:Hikyei Billur Kk,alt cilt Tarihi Cevdet

ve Fenni Tabhat.Tabhat, mutfaktan gelirmi,yani yemek piirmek.Hani, uskumru dolmasna da baylrm pek.Yaldzl kuyruundan tutup

bir salkm zm gibi yersin.lerde bir svari kolu gidiyor,saptlar sola.Uzunar'y dikine inersin.Sandalyeciler, tavla pulcular, tespihiler.Ve sen stanbullu,sen kendi ellerinin hnerine alm olduundan

aarsn stanbullulara:ne kadar ince, ne eitli hnerleri var, dersin.Rstem Paa Camii.Urganclar.Urganclarda yz para yelkenli gemiyive hesapsz katr kervanlarn donatacak kadarurgan, halat ve dkme tuntan ngraklar satlr.Zindankap, Babacafer.Uzakta Balkpazar.Kuruyemiiler.Yemi iskelesindeyiz:sandallar, mavnalar,gneli karpuz kabuklarylayzne hasret kaldm deniz.


40/47

Sol arka lastik hava m karyor ne?nip

baksam...Yemi iskelesinden dilenci vapuruna binipEyp'te Niyet Kuyusu'na gittikti.Elleri yumuk yumuk,

bacaklar biraz arpkt ama,yeil zeytin tanesi gibi gzler.Kalar da hill gibi ekikti.Tam Kasmpaa'ya yaklatk, beyaz barts...Lastik hava karyor.Derdine deva bulmazsak eer...Dur bakalm Babacafer...U numaral kamyonet durdu.Karanlk.Kriko.Pompa.

Eller.Kfreden ve kfrettiine kzan ellerilastikte ve ihtiyar tekerlekte dolarkenAhmet hatrlad:

bir gece nzll babaannesinisedirden sedire tarkenkadncaz. lastik boydan boya patlad.Yedek?Yok.Dalarda avaz avazimdat istemek?

Sen Sleymaniyelisin olum Ahmet,sana tek bana verilmitir numaral kamyonet.Hem, hani bir koyun varm,kendi bacandan aslan bir koyun.Sleymaniyeli ofr Ahmetsoyun...Soyundu.Ceket, klot, pantol, don, gmlek ve kalpakve krmz kuak,Ahmet'i postallarnn stnden rlplak

brakarakd lastiin iine girdiler,

iirdiler.Bu ark nihaventtir.Deniz kysnda bir ehir...Beyaz barts...Saatte elli yapyoruz...Dayan mrmn trps,dayan da dalar anadan doma grsn ofr Ahmet'i,dayan arslan...Hibir zaman

byle merhametli bir mitle sevmedihibir insanhibir leti


41/47

Sekizinci Bap

26 AUSTOS GECESNDE SAATLARK OTUZDAN BE OTUZA KADARVE

ZMR RIHTIMINDAN AKDENZ'E BAKAN NEFER

Saat 2,30.

Kocatepe yank ve ihtiyar bir bayrdr,ne aa, ne ku sesi,

ne toprak kokusu vardr.Gndz gnein,

gece yldzlarn altnda kayalardr.Ve imdi gece olduu iinve dnya karanlkta daha bizim,

daha yakn,

daha kk kald iinve bu vakitlerde topraktan ve yrekten

evimize, akmza ve kendimize dairsesler geldii iin

kayalklarda ayak kalpakl nbetiokayarak glmseyen byn

seyrediyordu Kocatepe'dendnyann en yldzl karanln.

Dman saatlik yerdedirve Hdrlk-tepesi olmasa

Afyonkarahisar ehrinin klar gzkecek.Kuzeydouda Gzelim-dalarve dalarda tek

tekateler yanyor.

Ovada Akaray bir prlt halindeve ayak kalpakl nbetinin hayalindeimdi yalnz sularn yapt bir yolculuk var:Akaray belki bir akarsu,

belki bir rmak,belki kck bir nehirdir.Akaray Dere boaznda deirmenleri eviripve klksz ylan balklaryla

Yediehitler kayasnnglgesine girip kar.Ve kocaman iekleri efltunkrmz

beyazve saplar bir, bir buuk adam boyundakihahalarn arasndan akar.Ve Afyon nndeAltgzler kprsnn altndangndouya dnerekve Konya tiren hattna rastlayp yoldaBykobanlar kyn solda

ve Kzlkilise'yi sada brakpgider.


42/47

Dnd birdenbire kayalardaki adamkaynaklar ve yollar dman elinde kalan btnnehirleri.Kim bilir onlar ne kadar byk,ne kadar uzundular?Birounun adn bilmiyordu,yalnz, Yunan'dan nce ve Seferberlikten evvelSelimahlar iftliinde rgatlk ederken Manisa'dageerdi Gediz'in sularn ba dnerek.Dalarda tektekateler yanyordu.Ve yldzlar yle ltl, yle ferahtlar kiayak kalpakl adamnasl ve ne zaman geleceini bilmedengzel, rahat gnlere inanyorduve glen byklaryla duruyordu ki mavzerinin yannda,

birdenbire be adm sanda onu grd.Paalar onun arkasndaydlar.O, saati sordu.Paalar: , dediler.Sarn bir kurda benziyordu.Ve mavi gzleri akmak akmakt.Yrd uurumun bana kadar,eildi, durdu.Braksalarnce, uzun bacaklar stnde yaylanarakve karanlkta akan bir yldz gibi kayarakKocatepe'den Afyon ovasna atlayacakt.

Saat 3,30.Halimur-Ayval hatt zerindemanga mevziindedir.zmirli Ali Onba(Kendisi tornacdr)karanlkta gz yordamylasanki onlar bir daha grmeyecekmi gibi

bakt manga efradna birer birer:Sada birinci nefersarnd,kinci esmer.nc kekemeydi

fakat blkteyoktu onun stne ark syleyen.Drdncnn yine mutlak bulama istiyordu can.Beinci, vuracakt amcasn vurantezkere alp Urfa'ya girdii akam.Altnc,inanlmayacak kadar byk ayakl bir adam,memlekette topran ve tek kzn

bir ihtiyar muhacir karsna brakt iinkardeleri onu mahkemeye verdilerve blkte arkadalarnn yerine nbete kalkt iinona Deli Erzurumlu derdiler.Yedinci Mehmet olu Osman'd.anakkale'de, nn'nde, Sakarya'da yaraland,


43/47

ve gzn krpmadandaha bir hayli yara alabilir,yine de dimdik ayakta kalabilir.Sekizincibrahimkorkmayacakt bu kadar

bembeyaz dileri byle tkrdaypbyle birbirine vurmasalar.Ve zmirli Ali Onba biliyordu ki :tavan korktuu iin kamazkat iin korkar.Saat : 4Azkara - Stldere mntkas.12'nci Piyade Frkas.Gzler karanlkta, uzakta.Eller yaknda, mekanizmalar zerinde.Herkes yerli yerinde.

Tabur imammevzideki biricik silhsz adam:llerin adam,krk bir st dal dikerek kbleye doru,durdu boyun bkpel kavuturupsabah namazna,i rahattr.Cennet, ebed bir istirahattr.Ve yenilseler de, yenseler de dy,meydn gazadan o kendi elleriyle verecektirCenab rabbllemne hedy.

Saat: 4,45.Sandkl civar.Kyler.Sarkk, siyah bykl svari,nar dibinde, beygirinin yannda duruyordu.ukurova beygirikuyruunu karanla vuruyordu:dizkapaklarnda kan,kantarmasnda kpk...kinci Svari Frkas'ndan Drdnc Blk,atlar, kllar ve insanlaryla havay kokluyor.Geride, kylerde bir horoz tt.

Ve sarkk, siyah bykl svariellerinin tersiyle yzn rtt.Kar dalar ardnda, dman elinde kalan

bir baka horoz vardr:balta ibik, stbeyaz bir Denizli horozu.Dmanlar her hal onu oktan kesiporbasn yapmlardr.Saat bee on var.Krk dakika sonra afakskecek.Korkma snmez bu afaklarda yzen al sancak.Tnaztepe'ye kar Kmrtepe gneyinde,On beinci Piyade Frkas'ndan iki ihtiyat zabitive onlarn genci, uzunu,


44/47

Darlmuallimin mezunuNureddin Efak,mavzer tabancasnn emniyetiyle oynayarakkonuuyor:

Bizim stikll Mar'nda aksayan bir taraf var,bilmem ki, nasl anlatsam,Akif, inanm adam,Fakat onun, ben,inandklarnn hepsine inanmyorum.Mesel, bakn:Gelecektir sana vaat ettii gnler Hakkn.Hayr,gelecek gnler iingkten yet inmedi bize.Onu biz, kendimizvaat ettik kendimize.Bir ark istiyorum

zaferden sonrasna dair.Kim bilir belki yarn...Saat bee be var.Dalar aydnlanyor.Bir yerlerde bir eyler yanyor.Gn aard aaracak.Kokusu ttmee balad:Anadolu topra uyanyor.Ve bu anda, kalbi bir sahan gibi gklere salpve prltlar grpve ok uzakok uzak bir yerlere aran sesler duyarak

bir mthi ve mukaddes macerada,n safta, en n srada,ahlanp lesi geliyordu insann.Topu evvel mlzm Hasan'nya yirmi birdi.Kumral ban gkyzne evirdi,kalkt ayaa.Bakt, yldzlar aaran muazzam karanla.imdi bir hamlede o kadar byk,yle hretli iler yapmak istiyordu ki

btn mrn ve htrasnve yedi buukluk bataryasn

alanacak kadar kkbuluyordu.Yzba sordu:

Saat ka? Be. Yarm saat sonra demek...98956 tfekve ofr Ahmet'in numaral kamyonetindenyedi buukluk nayderlere, on belik obslere kadar,

btn aletleriyleve vatan urunda,yani, toprak ve hrriyet iin lebilmek kabiliyetleriyleBirinci ve kinci Ordu'lar

baskna hazrdlar.


45/47

Alaca karanlkta, bir nar dibinde,beygirinin yannda duransarkk, siyah bykl svariksa izmeleriyle atlad atna.

Nureddin Efakbakt saatine: Be otuz...Ve balad topu ateiyleve fecirle birlikte byk taarruz.Sonra.Sonra, dmann mstahkem cepheleri dt.Bunlar:Karahisar gneyinde 50ve dousunda 2030 kilometredeydiler.Sonra.Sonra, dman ordusu kuvyi klliyesini ihata ettikAslhanlar civarnda

30 Austosa kadar.Sonra.Sonra, 30 Austosta dman kuvyi klliyesi imha veesir olundu.Esirler arasnda General Trikopis:alaturka sopa yemi bir temizve srmalar kopuk Frenk ua...Yaral bir dman lsne takld Nureddin Efak'naya.

Nureddin dedi ki: Teselyal oban Mihail,Nureddin dedi ki: Seni biz deil,buraya gnderenler ldrd seni...

Sonra.Sonra, 31 Austos gnordularmz zmir'e doru yrrkenserseri bir kurunla vurulanDeli Erzurumluydu.Devrildi.Krek kemikleri altnda topra duydu.Bakt yukar,

bakt karya.Gzleri hayretle yandlar:nnde, srtst, yan yana yatan postallarher seferkinden kocamandlar.

Ve bu postallar daha bir hayli zamanzerlerinden atlayp geen arkadalarn arkasndanseyredip gneli gkyznihtiyar bir muhacir karsn dndler.Sonra.Sonra, sarslp ayrldlar birbirlerindenve Deli Erzurumlu lrken kederindenyzlerini topraa dndler.Solda, ilerdeydi Ali Onba.Kan iindeydi yz gzBir svari takm geti yanndan drtnala.Kaan kovalamyordu yalnzulamak da istiyordu bir yerlereve sadece kahretmiyor


46/47

yaratyordu da.Ve kllarn,nallarn,ellerinve gzlerin prltsardarda akan aydnlk bir btnd.Ali Onba bir imek hzyla dndve u trky duydu:Drtnala gelip Uzak Asya'danAkdeniz'e bir ksrak ba gibi uzanan

bu memleket bizim.Bilekler kan iinde, diler kenetli, ayaklar plakve ipek bir halya benzeyen toprak,

bu cehennem, bu cennet bizim.Kapansn el kaplar, bir daha almasn,yok edin insann insana kulluunu,

bu davet bizim...

Yaamak bir aa gibi tek ve hrve bir orman gibi kardeesine,bu hasret bizim...Sonra.Sonra, 9 Eyllde zmire girdikve Kayserili bir neferyanan ehrin kzlts iinden gelipfkeden, sevinten, mitten alya alya,Gneyden Kuzeye,Doudan Batya,Trk halkyla beraberseyretti zmir rhtmndan Akdeniz'i.

Ve biz de burada bitirdik destanmz.Biliyoruz ki lynca olmad bu kitap.Trk halk balasn bizi,onlar ki toprakta karnca,suda balk,havada ku kadarokturlar,korkak,cesur,chil,hakmve ocukturlar

ve kahredenyaratan ki onlardr,kitabmzda yalnz onlarn maceralar vardr...939 stanbul Tevkifhanesi,940 ankr Hapishanesi,941 Bursa Hapishanesi,


47/47

Bu zorlu ve nemli kitabn dzeltisi iin mustyssseteekkrlerimizleayra sanal yaynhttp://ayrac.org
http://ayrac.org/http://ayrac.org/

nazim hikmet - kuvayi milliye destanı

Documents