Aktif ve Sağlıklı Yaşlılık İçin Risk Faktörü Olarak

Obezite

Dr. Nazan Yardım Türkiye Halk Sağlığı Kurumu

Türkiye Aktif Ve Sağlıklı Yaşlanma Zirvesi; Ankara 2016

Biyolojik seviyede, yaşlanma çeşitli moleküler ve hücresel hasarın zaman içinde birikiminin etkisiyle oluşur. Bu durum fiziksel ve mental kapasitede giderek artan bir azalmaya, hastalık riskinin artmasına ve sonuçta ölüme yol açar. Ancak bu değişiklikler ne doğrusal, ne de tutarlıdır ör: bazı 70 yaşındaki bireylerin sağlığı oldukça iyi iken, bazı 70 yaşındaki bireylerse kırılgan ve başkalarının yardımına muhtaçtır.

Biyolojik değişikliklerden öte, yaşlanma emeklilik, daha uygun konut şartlarına geçiş veya arkadaşların ya da eşin ölümü gibi bazı yaşam geçişlerinin de olduğu dönemdir. Yaşlanmaya bir halk sağlığı yanıtı oluşturmak için, sadece ileri yaşla birlikte olan kayıpları iyileştirecek yaklaşımlar değil, iyileşme, adaptasyon ve psiko sosyal iyilik ve gelişim de güçlendirilmelidir.

yaşlılık

dünya ve ülkemiz yaşlanıyor 2015-2050 arasında 60 yaş üzeri

dünya nüfusu oranı ikiye katlanacak (%12den %22)

2020 yılına kadar 60 yaş ve üzeri nüfus beş yaş altı nüfusu geçecek

2050 yılında yaşlıların %80i düşük ve orta gelirli ülkelerde yaşıyor olacak.

Tüm ülkeler için bu demografik değişikliğe sağlık ve sosyal sistemlerin önlem alması büyük güçlüklerdir. Toplam % Erkek % Kadın%

0-14 yaş 2424.5 23.4 15-64 yaş 67.8 68.3 67.3 65+ yaş 8.2 7.2 9.3

TÜİK, 1 Mart 2016

Kronik hastalıklar artıyor: Yaşlılık bir faktör (condition)

Kalp damar hastalıkları Kanserler Diyabet KOAH Ortak, önlenebilir risk faktörleri

tütün kullanımı, hareketsizlik, sağlıksız beslenme Alkolün zararlı kullanımı.

Bu davranışlar dört önemli Metabolik /fizyolojik değişikliğe

yol açar. Bunlar yüksek tansiyon, fazla

kilo/obezite, hiperglisemi ve hiperlipidemidir.

Düşük ve orta gelirli ülkelerde

BOH’lere bağlı ölümlerin

%29’u, 60 yaş altı kişilerde

meydana gelirken yüksek

gelirli ülkelerde bu oran

%13’tür.

Bulaşıcı Olmayan Hastalıkların Kalkınma Üzerindeki Etkisi

BOH salgını, düşük sosyal konumdaki insanlara çok büyük bir darbe vurmaktadır.

BOH’lar ve yoksulluk bir kısır döngü ortaya çıkarmaktadır. yoksulluk, insanları BOH’lere yönelik

davranışsal risk faktörlerine maruz bırakır

sonuçta ortaya çıkan BOH’lar, aileleri yoksulluğa iten sürekli düşüş için önemli bir faktör haline gelebilir

Bu durumdan en çok çocuk, kadın ve yaşlılar etkilenmektedir.

Vucut kitle ındaksi (BMI) – (kg/m2) – yetişkinlerde yaygın olarak fazla kilolulk ve obezitenin sınıflamasında kullanılan bir indextir.

Dsö BMI 25 ve üzeri olanlarda fazla kilo; 30 ve üzeri için obezite olarak tanımlanmaktadır.

RİSK FAKTÖRÜ OLARAK OBEZİTE ARTIYOR!Fazla kiloluluk ve obezite sağlığı bozabilecek şekilde

anormal veya aşırı yağ birikimidir.

2008 yılında 1.4 milyardan fazla yetişkin fazla kilolu ve yarım milyardan fazlası obezdi. Her yıl en az 2.8 milyon insan fazla kiloluluk ve obezite nedeni ile ölmektedir.Obezite görülme sıklığı 1980-2008 arasında neredeyse ikiye katlandı.İlk kez zengin ülkelerle ilişkilendirildiği halde günümüzde düşük ve orta gelirli ülkelerde de görülmektedir.

51-6

4

65 v

e üz

eri

51-6

4

65 v

e üz

eri

51-6

4

65 v

e üz

eri

Kadın Erkek Toplam

0

10

20

30

40

50

60

70 64.4

53.5

30.725.8

47.8

40.4

Türkiyede Yaşlılarda Obezite; TBSA 2010

Percentage of older adults who are currently obese, with a body mass index (BMI) of 30 or more (by Age) (2010)Healthy People 2020 Target:

≤ 30.6%Go to data table.

Dünya nüfusunun %65 obezite ve fazla kilolunun zayıflıktan daha fazla öldürdüğü ülkelerde yaşamaktadır.

Bu yüksek gelirli ve orta gelirli ülkeleri de kapsamaktadır.

Küresel olarak diyabetin %44ü, iskemik kalp hastalıklarının %23ü ve belirli kanserlerin %7-41’i obezite ve fazla kiloya atfedilmektedir.

Obezite ve fazla kilo zayıflıktan daha çok ölüme neden olmaktadır.

İnsanlar 1) sağlıklı kiloyu koruyarak2) toplam yağ alımını sınırlayarak ve yağ tüketimini doymuş yağlardan doymamış yağlarla değiştirerek 3) Tam tahıllar, yağlı tohumlar, sebze ve meyve, bakliyat tüketimini artırarak 4) şeker ve tuz tüketimini azaltarak obeziteyi önleyebilir.

Sağlıklı beslenmek obeziteyi önleyebilir.

İnsanlar yeterli düzeyde fiziksel aktiviteyi yaşamlarına entegre etmelidirler.

En az 30 dakika düzenli orta şiddete fiziksel aktivite kalpdamar hastalıkları, diyabet, kolon ve meme kanserlerini azaltmaktadır.

Kas güçlendirme ve denge egzersizleri düşmeleri azaltabilir ve daha yaşlılarda hareket kabiliyetini geliştirmektedir.

Düzenli fizik aktivite sağlıklı vucudun korunmasında önemlidir

Kronik hastalıklar yaşlı nüfusun artmasıyla ilişkili olarak hızla artmakta, tedavilerindeki gelişmeler nedeniyle tam olarak iyileşme sağlanamasa da yaşam süresi uzamaktadır.

Hipertansiyon ve diyabet gibi kronik hastalıkları uygun izlemle kontrol altında tutmak çok daha ucuz ve yaşlının bağımsızlığını sürdürmede etkili olurken inme, diyabetik ayak yarası gibi komplikasyonların gelişmesinde ekonomik yükünün çok fazla olmasının yanı sıra yaşlının bağımlılık durumunu da artıracaktır.

Yaşlıların Sağlık Durumlarının Değerlendirilmesi Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi Cilt: 4 Sayı: 2 Nisan 2013

Yaşlılık ve Kronik Hastalıklar

131 kişi ile yapılan bir araştırmada hipertansiyon, diyabet ve kalp yetmezliği başta olmak üzere yaşlıların %61.8’inde en az bir kronik hastalığın olduğu saptanmıştır.

Yaşlıların Sağlık Durumlarının Değerlendirilmesi Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi Cilt: 4 Sayı: 2 Nisan 2013

Yaşlılık ve Kronik Hastalıklar

Sağlıklı beslenme alışkanlıklarının kronik hastalıklardan korunmada önemi yapılan bir çok çalışma ile kanıtlanmış durumdadır.

Obezite tedavisine ilişkin literatür gözden geçirildiğinde, egzersizin kilo kaybı üzerine diyetten daha az etkin olduğu görülmektedir.

Egzersiz, özellikle diyetle birlikte, etkili bir kilo verme aracıdır.

Egzersiz, kilo kaybının sürekliliğini de sağladığından obezite tedavisinde mutlaka yer almalıdır.

Jakicic JM. Exercise in the treatment of obesity. Endocrinol Metab Clin North Am 2003;32:967-80.

Yaşlılık-Obezite-Egzersiz

İlerleyen yaşla birlikte kalp-damar hastalıkları, tip 2 diyabet, obezite ve belirli kanser türlerinin gelişiminde artış olmaktadır.

Yaşlılarda aynı zamanda osteoporoz, osteoartrit ve sarkopeni gibi kas-iskelet sistemi hastalıklar da sık sık rastlanmaktadır. Sonuçta yaş, kronik hastalıkların çoğunun hem gelişiminde hem de ilerlemesinde birincil risk faktörüdür. Ancak düzenli şekilde yapılan fiziksel aktiviteler, bu risk faktörlerinin değiştirilebilmesine yardımcı olur.

Düzenli fiziksel aktivite, hastalıkların önlenmesi ve yaşa kalitesinin arttırılmasında önemli bir yere sahiptir. Bu nedenle, kronik hastalığı olan yaşlılar düzenli fiziksel aktivite yapmaları konusunda cesaretlendirilmelidir.

Kronik Hastalığı Olan Yaşlılar da Fiziksel Aktivite Yapabilir

Egzersiz programları ile depresyon semptomlarında azalma sağlandığı, sistematik derleme ve metaanaliz sonuçları ile gösterilmiştir

Dört bin sekiz yüz kişiyi içeren çok merkezli bir çalışmada depresyon semptomları cinsiyetle değil obeziteyle ilişkili bulunmuştur.

Normal popülasyona göre, obez ve fazla kilolularda depresyon 10 kat daha fazla görülmektedir . Fiziksel aktivitenin ek başına psikolojik değişkenleri düzelterek, kilo verme üzerine dolaylı olarak pozitif etkileri bulunmaktadır.

Heo M, Pietrobelli A, Fontaine K, Sirey JA, Faith MS. Depressive mood and obesity in US adults: comparison and moderation by sex, age, and race. Int J Obes (Lond) 2006;30:513-9.

Yaşlılık-Depresyon-Egzersiz

Egzersiz, demans gelişim riskini azaltır.

65 yaş ve üzeri 1740 kişide 6,2 yıl izlem süresi boyunca; haftada 3 veya daha fazla egzersiz yapanlarda, yılda her 1000 kişide 13 iken haftada 3’ün altında egzersiz yapanlarda yılda her 1000 kişide 19,7 olarak bulunmuştur.

(Serebral kan akımını arttırması ve hipokampustaki fibroblast growth faktoru (FGF) uyarması, olası mekanizmalar olarak ileri surulmektedir.)

Larson EB, Wang L, Bowen JD, McCormick WC, Teri L, Crane P, et al. Exercise is associated with reduced risk for incident dementia among persons 65 years of age and older. Ann Intern Med 2006;144:73-81.

Yaşlılık-Demans-Egzersiz

Osteoartritli obezlerde diyet ve egzersiz ile kilo vermenin mekanik yüklenmeyi azaltma yanı sıra inflamasyonu da azaltarak ağrı kontrolünde etkili olduğu gösterilmiştir.

Health Benefits of Exercise October 2014 Impact Factor: 0.14 · DOI: 10.5152/tftrd.2014.33716

Yaşlılık-Obezite-Osteoartrit

Bel ağrısı için obezite potansiyel değiştirilebilir bir risk faktörüdür.

Bel ağrılı hastalara gözetim altında verilen 53 haftalık multidisipliner kilo kaybı programı ile kiloda ve ağrıda anlamlı azalma sağlanmıştır.

Health Benefits of Exercise October 2014 Impact Factor: 0.14 · DOI: 10.5152/tftrd.2014.33716

Yaşlılık-Bel Ağrısı-Obezite

Obezlerde adipositokinler ve azalmış serotonin düzeyi nedeniyle migren prevalansının yüksek, atakların sıklığı ve şiddetinin fazla olduğu bildirilmiştir. Kilo vermenin ve aerobik egzersizlerin migren üzerine olumlu etkisi olduğu rapor edilmiştir.

Bond DS, Roth J, Nash JM, Wing RR. Migraine and obesity: epidemiology, possible mechanisms and the potential role of weight loss treatment. Obes Rev 2011;12:362-71.

Yaşlılık-Migren-Obezite

Her ne kadar yaşlı bireylerin sağlığına ilişkin bazı değişkenler genetik ise de, çoğu da kişilerin evleri, yaşadıkları muhit, toplum ve cinsiyet, etnik köken veya sosyoekonomik durumları gibi kişisel özellikleri dahil olmak üzere fiziksel ve çevresel ortamlarına da bağlıdır.

Bu faktörler yaşlanma sürecini etkilemeye erken dönemde başlar. Kişilerin çocukken yaşadıkları ortamlar – hatta gelişmekte olan fetüsler – kişisel özellikleriyle birleştiğinde, nasıl yaşlanacakları üzerinde uzun dönemli etkileri olmaktadır.

Sağlıklı yaşam biçimlerinin benimsenmesinde ve sürdürülmesinde çevrenin önemli etkisi vardır. Yaşam boyu sağlıklı yaşam biçimlerinin sürdürülmesi, özellikle dengeli beslenme, düzenli fiziksel aktivite yapma ve tütün kullanımından kaçınma bulaşıcı olmayan hastalık riskini azaltmaya ve fiziksel ve ruhsal kapasiteyi arttırmaya katkı sağlamaktadır.

Davranış özellikle ileri yaşlarda da yine önemlidir. Kas kitlesini korumak için güç egzersizleri ve iyi beslenme birlikte kognitif fonksiyonları korumak, bakıma muhtaçlığı geciktirmek ve kırılganlığı azaltmak için gereklidir.

Destekleyici çevreler, kapasite kayıplarına rağmen kişilerin kendileri için önemli olan şeyleri yapabilmelerini sağlar. Çevresinde rahatlıkla yürünebilecek güvenli ve ulaşılabilir kamu binaları ve ulaşım ve çevreleri destekleyici çevrelere örnektir.

Özet: Sağlıklı Yaşlanmayı Etkileyen Faktörler

Yaşlılıkda Beslenme

Yaşlı Erkek (68 yaş)

Emekli, eşiyle birlikte yaşıyor, genellikle evde oturuyor.

Sabah Kahvaltısı 1 su bardağı süt 1 porsiyon beyaz peynir 1 tatlı kaşığı bal 1 tatlı kaşığı tereyağ 3-4 adet zeytin Söğüş sebze 1 ince dilim ekmek

Ara Öğün (kuşluk) 1 orta boy portakal

Öğle Yemeği 1 porsiyon etli türlü (kış) 1 dilim talaş böreği 1 su bardağı ayran Çoban salata 1 ince dilim ekmek

Ara Öğün (ikindi) 1 orta boy portakal

Akşam Yemeği 1 kase domates çorba 1 porsiyon İzmir köfte 1 porsiyon soslu makarna Mevsim salata 1 ince dilim ekmek

Ara Öğün (gece) 1/2 kase yoğurt 1 orta boy mandalina

Dünya ve ülkemiz yaşlanıyor Kronik hastalıklar da artıyor: Yaşlılık bir faktör (condition)

Obezite artıyor Sağlıklı beslenme ve fizik aktivite ile kronik hastalıkların

görülmesi de azalıyor Aktif yaşlanmada beslenme ve fizik hareketlilik kronik

hastalıkların engellenmesi nedeni ile önemli Çocuklukdan itibaren sağlıklı kilo ve fiziksel aktivite alşıkanlığı

kazanılmalı ve aktif yaşlılık için sürdürülmelidir. Küresel obezite salgınını aşağı çekebilmek için topluma dayalı

sektörlerarası , multidispliner ve kültürel yaklaşımlar gerekmektedir

özet