1

NATIONAL ASSEMBLY OF

SEYCHELLES

Tuesday 19th April 2011

The Assembly met at 9am

National Anthem

Mr. Speaker in the chair

MR SPEAKER

Bonzour tou bann Manm Lasanble

Nasyonal, bonzour ek son

delegasyon, bonzour tou bann

envite dan galeri, bann etidyan

segonder, bonzour tou bann dimoun

ki pe ekout nou dan lakour. Ozordi

lo nou Order Paper nou annan nou

2 kestyon e en statement ki pou

ganny fer par Minis Shamlaye ki

Minis pou Devlopman Sosyal e

Kiltir.

Nou ava komans parey labitid

avek kestyon. Kestyon 41 par

Onorab Sandy Arissol me Onorab

Arissol in endik ek mwan ki i pe

retir - pa retir son kestyon me plito

anvi ki son kestyon pou ganny pran

dan statement par Minis akoz i tous

en size ki pe al ganny leve dan son

statement. Then i ava rezerv son

kestyon letan bann kestyon i leve lo

Statement. So nou ava al lo kestyon

42 Onorab Arissol.

HON SANDY ARISSOL

Mersi Mr. Speaker, bonzour Minis,

bonzour tou manm, teknisyen, bann

etidyan dan galeri e tou bann ki pe

ekoute dan lakour. Mon kestyon

pou Minis; Eski Minis i kapab

eksplik sa Lasanble ki’n arive ek sa

plan pou konstrir en half way home

pou bann dimoun ki annan

problenm sosyal e ki bezwen en

landrwa. Mersi.

MINISTER BERNARD SHAMLAYE

Mr Speaker bonzour, bonzour tou

Manm Onorab, bonzour toulmonn.

Mr Speaker si mon konpran Onorab

byen i pe koz lo en landrwa reste

pou dimoun ki annan problenm

sosyal e ki napa landrwa reste. A ma

konesans napa en plan pou fer en

home pou bann tel dimoun. An

menmtan mon konnen ki i annan en

sitiasyon kot i annan serten dimoun

pa pe reste kot zot ouswa kot zot

fanmiy e pe plito dormi deor sirtou

lavil. Konsernan sa sitiasyon

Departman Devlopman Sosyal pe

travay lo sa size ek lezot size ki liye

avek pour vwar ki mezir apropriye ki

gouvernman ek lasosyete i kapab

pran pou amelyor keksoz. Mersi Mr

Speaker.

HON SANDY ARISSOL

Mr Speaker mersi. Mon ti a kontan

demann Minis si i kapab eksplik

nou avek sif si ou annan, kantite

zanfan, madanm, e menm zonm ki

pe fer fas avek problenm sosyal ki

relye avek vyolans domestik oubyen

avek lezot labi ki annan dan nou pei

avek bann krim ki’n ogmante.

Dezyenmman mon ti a kontan

demann Minis anvi ki Parti Lepep

napa en plan pou konstrir en Half

2

Way Home pou bann dimoun ki

annan problenm sosyal e nou nou a

fer li nou devwar apre le 21 May pou

konstrir enn…

MR SPEAKER

Onorab kestyon.

HON ARISSOL

Mon ti a kontan demann Minis Mr

Speaker mon kestyon, eski Minis i

kapab eksplik nou alor si ka labi

ki’n ogmante dan nou pei ozordi i pa

relye e kontinyen annan labi sirtou

parmi bann zanfan avek bann

madanm akoz senpleman zot napa

en landrwa pou ale letan zot case pe

go on oubyen letan zot problenm pe

sey ganny rezourd par bann

travayer sosyal. Mersi Mr. Speaker.

MINISTER BERNARD SHAMLAYE

Mr Speaker mon napa sif pou dir ki

kantite Madanm, ki kantite zanfan

ki kantite zonm ki bann viktim

vyolans domestik, mon napa bann

sif avek mwan la ozordi me sa ki

mon kapab dir se ki vyolans

domestik i en konsern pou nou

sosyete, i en konsern pou bann

travayer departman devlopman

sosyal. Mr Speaker si ou permet

mwan osi dir en pti mo lo sa

kestyon, premye kestyon ki Msye

Arissol in demande; mon ti a kontan

dir ki nou a en moman kot nou pe

regard plizyer laspe sitiasyon sosyal

dizon negativ ki afekte nou

popilasyon e serten dimoun an

partikilye. Mon krwar ki nou tou

nou rekonnet ki problenm trafik

drog, labi drog, i en problenm mazer

ki liye avek bokou lezot problem.

Nou pe regard bann progranm ki

nou deza annan konsernan dimoun

ki’n vin viktim drog e ki liye avek

plizyer problem. Par egzanp sant

Mont Royale ki annan en

leksperyans plis ki 10 an pe byento

prezant nou avek serten sizesyon.

Centre d’Accueil La Rosière ki pe osi

fer en travay enportan i osi annan

lanbisyon pou ogmant zot servis,

Minister Lasante pe konstrir en

Wellness Centre Les Canelles.

I annan dimoun ki pe dir nou

fodre fer progranm prevansyon pli

konsantre e pli for pou serten

adolesan ki mank gidans ki dan risk

tonm dan problenm petet zot menm

sa bann adolesan ki en zour pou vin

dimoun ki reste deor akoz zot

fanmiy nepli kapab avek zot ouswa

zot menm zot zot rezet zot fanmiy

akoz zot pa oule respekte serten

norm familyal ou sosyal. I kler ki

plizyer dimoun enkli bann Onorab i

konsernen avek plizyer problenm

sosyal. Sa ki osi kler se ki ler nou

met en kelkon progranm anplas nou

bezwen fer li avek tou

konsiderasyon, tou planifikasyon

neseser, nou donn li tou sans reisir

e i osi kler ki progranm i bezwen

resours, resours finansye

sertennman me osi e tre tre

enportan dimoun e dimoun fodre

annan formasyon neseser. I

enportan ki nou annan en lapros

3

global. Nou pe kontiny nou

konsiltasyon ek bann partner, nou

rekonnet lenportans adres bann

problenm e avek plis efikasite e osito

ki posib. Mersi Mr Speaker.

HON JEAN-FRANCOIS FERRARI

Mersi Mr Speaker. Mon ti a kontan

dir bonzour tou dimoun ki prezan e

bann dimoun dan lakour.

Mr Speaker mon ti a kontan

demann avek Minis vi ki bann

dernyen statistik ki’n ganny release

par National Statistics Bureau i

montre ki la mazorite si non tou

bann endikater sosyal in pas dan

negatif tel ki drog, SIDA, labi lalkol,

vyolans domestik, vol avek vyolans e

tou bann keksoz koumsa tousala in

pas dan en sitiasyon negatif sa

derNyen 6 an. ki bann reaksyon e

bann prograNm imedyat ki Minister

Zafer Sosyal pe pran pou zot

konmans adres sa bann size.

Dezyennman, mon ti a kontan

demann avek Minis vi ki bann

lazans enternasyonnal in rekonnet

ki enn bann gran sours sa bann

problenm sosyal se difikilte

ekonomik ek lapovrete, eski Minis i

Kapab dir avek nou Lasanble si son

gouvernman pou fer en zefor pou li

tir enpe son pep dan lapovrete e

donn li en meyer nivo lavi, en meyer

lapey e bann kondisyon kot i kapab

viv enpe pli byen. Mersi.

MINISTER BERNARD SHAMLAYE

Mr Speaker mon krwar ki Onorab e

tou dimoun i konnen ki sa

gouvernman i konsernen avek

byennet lepep Seselwa e mon krwar

Onorab i konnen osi byen ki mwan

tou bann progranm ki egziste pou

fer ki bann sitiasyon ekonomik ki i

annan dan nou pei, ki egziste

partou dan lemonn i apeze kot i

kapab. I kler ki i osi annan bann

program, bokou progranm ki deza

egziste pou fer fas avek sa bann

problenm sosyal ki Onorab in fer

referans avek o komansman son

kestyon. Nou oule ki bann problenm

sosyal i diminyen, nou annan

travayer sosyal, nou annan bann

diferan progranm e sa ki nou pe fer

osi se pou travay an pli gran

partenarya avek tou lezot lazans

dan gouvernman avek lasosyete

sivil, avek bann NGO’s avek legliz e

bann group relizye e nou’n

entrodwir, i annan 2an, pe al lo 2 an

bann district task force ki li son

stratezi travay se pou travay avek

tou bann lazans o nivo en distrik

ensi ki avek tou bann dimoun bonn

volonte onivo en distrik pou kapab

idantifye serten problenm spesifik ki

en distrik ouswa en kominote pe fer

fas avek e vwar ansanm ki manyer

pou adres sa bann problem.

Mr Speaker mon ti a kontan

osi dir ki gouvernman byensisr i

annan en rol pou li ki i annan lord,

ki annan disiplin dan lasosyete me i

pa rol zis gouvernman, i rol tou

4

dimoun, i rol fanmiy, i rol

lakominote, i rol tou endividi. Mersi

Mr. Speaker.

HON MARIE LOUSIE POTTER

Mersi Mr. Speaker, bonzour tou

manm Onorab e tou dimoun ki la

prezan. Mr. Speaker anvi

deklarasyon konmkwa i annan en

kantite dimoun, ou persepyon

konmkwa i annan en kantite

dimoun ki pe dormi an deor dan

lavil an se moman, anvi sa fo

persepsyon konmkwa ki i annan en

kantite dimoun ki pe dormi lo

semen e sirtou dan viktorya aswar

mon ti a kontan demann Minis si

Departman Sosyal in fer en survey,

en letid e si i kapab dir nou konbyen

egzakteman apepre, ki kantite sa

kategori dimoun nou pe koz lo la, ki

zot back ground. E dezyenmman,

eski Minis i kapab donn nou detay -

in koz lo bann diferan progranm

sosyal pou alleviate bann povrete

dan Sesel, eski i kapab donn pou

lenformasyon nou Lasanble, sirtou

bann Manm dan lopozisyon detay sa

bann diferan progranm ki egziste

ozordi, larzan ki gouvernman in met

a dispozisyon Departman Sosyal e

tou bann sekter ki travay lo sa nivo,

ki sa bann progranm e ki kalite

sipor e travay pe ganny fer pou ed

sa bann fanmiy ki enn zot pros in

tonm dan sa dekadans si mon

kapab servi sa term pou zot a zot

tour siport zot pou pran zot

responsabilite vizavi zot sa bann

manm zot fanmiy ki’n tonm dan sa

bann sitiasyon parey. Mersi bokou.

MINISTER BERNARD SHAMLAYE

Mr Speaker mon pa kontan koz an

term sif akoz mon krwar sa

problenm dimoun ki dormi deor i

annan diferan fason ou vwar sa

sitiasyon. I annan dimoun ki parfwa

i dormi deor, i annan dimoun ki

annan landrwa reste ki li pou en

rezon ou en lot i paret i kontan

tanzantan roam enn pti pe, i annan

dimoun ki zot dir mwan i al Bazar

Viktorya i pa pran transpor pou

retourn kot li, serten swar i dormi

deor. Mon’n sey rod bann sif pou

vwar lekel vreman bann dimoun ki

vreman destitute e mon pa pou donn

sa sif me selman en lazans ki nou’n

kontakte pou travay lo la in donn

nou en sif ki si mon dir zot tou zot

pou kriye pou dir i pa vre, i tro pti

gin.

Mon krwar i annan en travay

pou definir egzakteman ki bann

bezwen ki annan an term dimoun ki

annan sa bann problenm sosyal e

rod stratezi, stratezi apropriye pou

adres sa bann problem. Stratezi

apropriye pa neseserman vedir met

an plas nouvo lenstitisyon, i kapab

osi vedir ki nou devret ranforsi

serten progranm ki nou annan. An

term sa dezyenm keksoz ki Manm

Onorab in demande, bann keksoz ki

egziste me mon krwar tou dimoun i

konnen sa bann program ki egziste.

Sa ki mon ti a kontan met lanfaz lo

5

la se travay ki bann travayer sosyal

pe fer. Nou annan en sistenm kot

nou annan en travayer sosyal dan

sak distrik, sa i nou lanbisyon pou

annan enn dan sak distrik, i kapab

annan enn de distrik kot i annan

dimoun ki pe cover akoz pou le

moman napa, nou annan travayer

sosyal ki pe fer formasyon, dan

training. Nou travayer sosyal in vin

met lanfaz lo travay pros avek

dimoun, pros avek distrik

administrator, pros avek lapolis dan

distrik, pros avek ners, pros avek

lekol pou nou kapab annan sa fason

travay entegre, holistic. Mon krwar

nou dan en staz kot olye vwar

progranm nou devret vwar stratezi

travay e nou pe met bokou lanfaz lo

la. Nou departman in osi komanse

depi lannen pase en seri sesyon

parenting avek dimoun dan landrwa

travay. E i annan osi lezot lazans, i

annan NCC i annan CARE, i annan

Madanm Adrienne ki osi fer bann

sesyon konsernan parenting,

konsernan lavi familial, konsernan

ki manyer pou deal avek bann

dimoun enpe difisil dan nou fanmiy.

I annan nou servis probasyon ki osi

travay tre etwatman avek fanmiy, i

annan family tribunal ki en lenstans

ki egziste depi enpe letan ki deal

avek bann problenm ki’n monte,

vyolans domestic, ouswa bann

problenm fanmiy ki’n monte sirtou

santre lo byennet zanfan. I annan

tou sa bann progranm me byensir

parey mon dir, nou nou oule revwar

enpe ki manyer bann keksoz i marse

e sirtou revwar ki manyer nou

kapab travay an sinerzi avek lezot

lazans gouvernman avek NGOs avek

legliz. E byensir pou kontre kare

bann problenm ekonomik ki serten

nou dimoun ki nou tou nou fer fas

avek sirtou serten nou dimoun i

annan osi sistenm Social Welfare

Agency ki’n set up e ki donn en

serten relief bann fanmiy. Mersi Mr.

Speaker.

MR SPEAKER

Napa okenn siplemanter, nou ava al

lo statement. Mon ava envit Minis

pou fer son statement ek Lasanble, e

statement parey nou konnen i lo

provizyon pou devlopman kiltirel e

artistik.

MINISTER BERNARD SHAMLAYE Mon apresye ganny sa lokazyon pou

koz lo provizyon pour devlopman kiltirel e artistik dan sa letan devan nou. Mon pe koz pli spesifikman lo

en proze pou devlopman kiltirel atraver devlopman diferan laform lar. Departman kiltir ek

gouvernman i konsider devlopman kiltirel koman en dimansyon

enportan menm esansyel dan devlopman nasyonal. La ki nou dan en lepok kot bokou lanfaz pe mete lo

devlopman ekonomik, lo promosyon biznes, lo lendistri ek prodiksyon, i

osi enportan ki nou promouvwar devlopman kiltirel e artistik.

Kiltir ek lar, diferan laform lar, i enportan akoz zot annan pou fer avek lidantite en pep, avek sa ki i

ete, avek son pase, son aktyalite ek son laspirasyon, son devlopman ek

6

son lavenir. Aktivite kiltirel e artistik i osi enportan akoz i form parti

lekonomi. Diferan prodiksyon artistik par egzanp pyes teat,

piblikasyon liv, spektak ek lezot laform prodiksyon mizikal, ladans, film, lanmod, design, tousala i form

parti sa ki nou apel lendistri kiltirel, cultural industries ouswa creative industries.

Lendistri kiltirel i kapab kontribye bokou dan lekonomi en pei, i kapab devlope pou vin en

sekter ki kree bokou lanplwa. Depi en serten letan, plizyer dimoun in met devan lide pou annan en

landrwa pou devlopman lar.

National Arts Council, Konsey Nasyonal Lar ek Departman Kiltir ansanm avek dimoun enterese avek

devlopman artistik ek kiltirel in devlop en konsept vilaz lar, en arts village. Bi en tel vilaz se devlopman kiltirel atraver promosyon ek

lavansman lar dan nou pei. Son bann lobzektif se pou annan en sant pour devlopman zenn ensi ki

profesyonnel lanmizik ek lezot laform lar. Annan fasilite apropriye ki a permet lorganizasyon spektak

mizikal ek diferan levennman artistik, e ensi promouvwar lendistri

mizikal e artistik. Ankouraz en varyete divertisman de kalite lo en baz regilye pou diferan sekter

popilasyon Sesel enkli ki touris etranze. Kree lanplwa dan sekter

lendistri kiltirel, kree en sours reveni ki a servi pou fonksyonnman sa vilaz limenm e pou promosyon

artistik Seselwa.

Nou anvizaze ki bann fasilite dan vilaz lar i a enkli fasilite pour

bann performing arts tel ki spektak lanmizik, ladans, teat, galeri lar ou

lar vizyel, ek diferan lekspozisyon. En seri latelye kot artis, diferan laform lar i a kapab travay. Fasilite

pou fer kour formasyon pou artis, pou travayer dan bann domenn

asosye avek lar ensi ki pou lezot dimoun spesyalman bann zenn. En sant lenformasyon pour mizisyen ek

artis ki ankouraz lev kalite e fasilit leksportasyon lanmizik ek lar Sesel. Landrwa pou renyon ek konferans,

laboutik, biro National Arts Council.

Nou pe mazinen ki i a osi kapab annan akomodasyon, landrwa reste pou artis an rezidans.

Nou pou osi vwar si i a en bon devlopman a lavenir pou sitye serten

progranm National konservatwar or performing arts ki Mont Fleuri dan Arts Village. Byensir Mr Speaker de fakter fondamantal pou realizasyon en tel vilaz se later ek finansman.

Nou pa kapab, i kler depann lo gouvernman pou finans tou sa bann

fasilite ki nou pe prevwar. I pou bezwen annan gran partisipasyon sekter prive e sa vilaz pou bezwen

konstriy dan plizyer faz. Sa ki osi kler se ki i annan loportinite pou

lenvestisman par sekter prive enkli dimoun ki deza enplike dan domenn lanmizik e artistik. Sa proze i osi

tonm dan kad vizyon 2020, e i en lot loportinite pou devlop sa public/private partnership ki

gouvernman pe ankouraze, vilaz lar pou pran letan pou realize.

Departman kiltir ek NAC ansanm avek departman responsab

7

pour sport avek NSC i dakor ki sa ex-SMB hall ouswa serten dimoun i

apel li NSC hall i ganny servi pou spektak lanmizik. Idealman i annan

serten travay ki bezwen fer lo sa hall ouswa lo en serten parti pou fer li

pli konvenab pour en spektak. En letid pe fer lo ki manyer pou kapab amelyor li, nou oule enplik dimoun

ki dan domenn lanmizik ek spektak pou zwenn avek nou pour sa e pour

nou ansanm konsider meyer fason pour son lorganizasyon ek son zestyon.

Lot fakter enportan pou

realizasyon vilaz lar se later. Nou

konnen ki ozordi dan Sesel i annan bokou demann pou later pou plizyer

devlopman. Nou apresye sa gran sipor ki Prezidan James Michel in donn nou ler in ensiste ki

devlopman artistik osi i bezwen trouv son plas parmi lezot devlopman e ganny lankourazman

ek resours neseser. Mon annan bokou plezir pou dir ki gouvernman

in donn en teren S6893 lo zone 18 dan rezyon Providence pour vilaz lar, i en landrwa enteresan pour sa

proze. Nou kontan ki menm si i pou pran letan pour nou realiz nou vilaz

lar nou’n deza akerir sa landrwa kot i pou ete, e nou envit diferan partner pou travay ansanm avek

nou pou realiz li.

Mr Speaker mersi pou sa loportinite pou fer sa statement.

MR SPEAKER Nou ava pran kestyon komans avek

Onorab Arissol.

HON SANDY ARISSOL

Mon ti a kontan demann Minis anvi la ki gouvernman in fail ankor pou

konstriy en stad lanmizik pour bann artis, e anvi ki stad lanmizik ti ganny demolir san konsiltasyon

bann mizisyen ek bann artis ki ti servi sa landrwa, mon ti a kontan

alor demann Minis eski dan sa redevlopman pou kiltir ek devlopman artistik ki ou’n prezant

avek Lasanble ozordi si avan zot ti fer sa plan si zot ti annan en konsiltasyon avek bann dimoun ki

pou enplike dan sa progranm ki ou’n met ater Minis.

E dezyenmman mon ti a kontan demann ou si ou kapab

eksplik nou pour stad lanmizik si letan ki ti napa stad lanmizik eski ti

annan endividi oubyen sekter prive ki’n montre lentere pour ede dan en fason ou en lot pour konstriy en

landrwa pour bann artis kapab servi. Mersi Mr Speaker.

MINISTER BERNARD SHAMLAYE Parey mon ti dir dan Statement, depi

enpe letan i annan diferan dimoun, i annan sa SAMEP lorganizasyon leksportasyon prodiksyon mizikal

Sesel, i annan lezot dimoun ki’n apros NAC, ki’n koz avek dimoun

dan domenn kiltir ki’n dir ti a bon annan en music village parfwa, ti a bon annan landrwa galeri lar e

diferan endividi in eksprim sa soue. E NAC osi i an kontak avek diferan

mizisyen e mon krwar i annan en, i pa en konsiltasyon organize ki dir vini en zour nou pou diskit sa me

atraver diskisyon, atraver koze mon krwar nou kapab dir ki in annan sa

konsiltasyon dan sa laform e mon

8

krwar kantite dimoun i welcome sa lide ki i annan landrwa spesifik pou

devlopman artistik enkli lanmizik.

Pandan letan ki stad lanmizik ki ti egziste anvil, ki mon krwar si mon pa tronpe ti lepok ki Minis

Pillay ti Minis Kiltir, lepok ki stad lanmizik pa’n egziste, mon panse ki

i annan diferan endividi ki’n eksprim sa soue annan en landrwa, e parey mon’n fek dir. An term

annan en landrwa spesifik mon pa konnen si dimoun in dir poudir la ti a bon fer en stad lanmizik, la mon

annan finansman pou kapab fer li, e mon okouran osi ki i annan serten

endividi ki pe devlop serten konsept annan landrwa lanmizik anvil lo en pli pti baz.

HON MITCY LARUE

Bonzour Minis, bonzour toulmonn. Minis eski ou kapab dir nou ki plan ou Minister i annan pou artis

Praslin. Dezyenmman eski Minis i kapab konsider sa progranm lanmizik ek ladans ki ganny fer

ozordi dan distrik Grand Anse konsider desantralizasyon sa servis

pour distrik Baie Ste Anne osi pour bann zenn. E trwazyenmman akoz ki enstrikter lanmizik ozordi pa pe

mont Praslin parey zot schedule le pase.

MINISTER BERNARD SHAMLAYE Mr Speaker si mon rekoleksyon i

byen mon krwar i annan en landrwa ki pe prevwar pou kapab fer spektak

lanmizik Praslin. Pour bann progranm aktyel nou annan en progranm lanmizik, ladans Praslin

Grand Anse, mon pou vwar akoz lenstrikter pa pe monte i devret monte parey. Kekfwa i annan en

problenm ki’n arive me nou annan en landrwa, nou annan enn pti

progranm ki pe deroule. A lavenir pou Praslin nou lanbisyon se ki nou

annan annou apel li enn pti sant kiltirel. Nou bezwen annan en landrwa pli konvenab pour bibliotek

Baie Ste Anne e nou pe mazinen ki ler nou planifye sa bibliotek nou pou annan osi fasilite pou enn pti mize

ki Praslin limenm li i kapab gannyen, nou ava osi annan en

landrwa Grand Anse kot nou kapab transfer bibliotek ladan e annan la bann fasilite pour ladans avek

lanmizik kot zanfan i kapab practice pour teat ensidswit.

Mon pa kapab promet Onorab

ki nou pou kapab annan en landrwa

spesifik pour ladans Baie Ste Anne en landrwa spesifik pour ladans

Grand-Anse Praslin anmenmtan, nou bezwen vwar ki sa ki nou kapab e ki livre ant sa de landrwa, me sa

ki nou oule fer resorti osi se ki nou oule enplik tou zanfan ki oule ki i Baie Ste Anne, ki i Grand Anse pour

sa bann progranm. Mersi.

HON GERVAIS HENRIE Bonzour toulmonn. Mr Speaker Minis bomaten in vini in sey vann

en plan vilaz lar alor mon ti ava kontan demann li si i ti kapab donn nou valer moneter lendistri kiltirel

ouswa creative industry Sesel ki ava zistifye sa kalite lenvestisman isi

Sesel a lavenir.

Dezyenmman Minis in koz longman lo bann lenfrastriktir, batiman ki fasil pou met debout me

sa ki pli enportan se resours imen pou kapab devlop sirtou bann zenn ki pe monte pou enteres zot pou

9

pran diferan form lar e dezyenmman pou sibvansyonn bann prodiksyon

parski i koute sa pou fer, alor ki polisi gouvernman aktyel lo sa

kestyon resours imen avek sibvansyonn bann prodiksyon artistik. Mersi.

MINISTER BERNARD SHAMLAYE Mon pa konnen, mon napa sif pou

valer lendistri kiltirel artistik an se moman, mon pa krwar nou annan

sa bann sif, annefe sa i enn bann keksoz ki nou bezwen travay lo la an term statistik kiltirel, statistik

artistik me nou konnen poudir i en domenn enportan, i en domenn ki

kapab grandi. Par egzanp SACS, lasosiasyon, oter, konpoziter lanmizik Sesel, i annan plis ki 100

artis ki’n anrezistre avek li ki montre poudir i annan sa efervesans artistik Sesel e i en domenn ki

kapab agrandi.

Rol National Arts Council konsey nasyonal pou lar se pou promouvwar artis, pou donn

koudmen artis. Nou ti a kontan ki NAC i kapab siport artis plis avek

zot bann prodiksyon, me nou sitiasyon aktyel pa permet nou fer plis ki nou pe fer, me mon ti ava dir

osi ki nou pa devret depann lo zis gouvernman pou siport devlopman nou lendistri kiltirel, mon krwar

napa bokou pei dan lemonn kot se gouvernman ki pran sa rol kle pour

pous sa lendistri, mon krwar sekter prive osi in annan en rol ki kapab zwe e mon konfyan ki i annan

dimoun ki enterese avek lanmizik, i annan dimoun ki enterese avek

spektak e ofir anmezir ki nou devlop sa lespri antreprenarya, sa lespri biznes, sa lespri vwar bann

posibilite i annan dimoun dan sekter prive ki pou vini, ki pou donn

koudmen, en gro koudmen dan sa domenn.

Mr Henrie ti demann mwan

eski nou annan sif ki zistifye en tel

vilaz. Parey mon’n dir mon napa sif me mon konvenki ki en tel vilaz i zistifye e se zisteman akoz nou

bezwen devlop nou bann zenn, donn formasyon nou dimoun ki mon

krwar en tel vilaz pou enportan. HON ANDRE POOL

Bonzour tou dimoun ki pe ekoute. Mr Speaker mon ti a kontan

demann avek Minis pou eksplik sa Lasanble ki manyer mon distrik Anse Boileau pou benefisye atraver

sa provizyon pou devlopman kiltirel ek artistik ki i pe propoze. Mersi.

MINISTER BERNARD SHAMLAYE Msye Speaker mon krwar ki tou

Seselwa i devret benefisye par en tel proze. Byensir e depi konmela nou pe fer li, i annan serten aktivite

formasyon par egzanp ladans, lanmizik ki nou desantralize parey Praslin, Anse Boileau, aktyelman i

annan bann leson ki fer dan bann diferan distrik. Anmenmtan en

proze en vilaz lar i bezwen dan en landrwa lo nou pei e mon ti ava dir ki bann dimoun Praslin ek La Digue

a eskiz mwan akoz zot enpe pli lwen me selman Mahe pa telman gran ki

si i annan artis Anse Boileau ouswa Beau Vallon ki dizon i vwar poudir li i ti a kontan annan en latelye pou

fer son travay lar pou prodwir son spektak kot mon’n dir sa vilaz pou ete mon pa vwar ki i pou sitan lwen

ki li osi i pa pou kapab benefisye. Lide sa vilaz osi se ki i pou en

10

antite, i ava en vilaz, se sa nou vizyon, i ava en vilaz kot i annan

diferan konponan kot Seselwa i a kapab vizite, touris i ava kapab

vizite, kot i en landrwa ki pa pou viv zis aswar li, i devret en landrwa ki viv lizour, ki en Dimans apremidi

nou espere nou kapab realiz sa rev kot en fanmiy Seselwa i kapab dir mon pe al pas en apremidi dan vilaz

lar, kot ofir anmezir ki nou devlop lezot spektak mon pa konnen clown,

dimoun ki fer juggling ensidswit i ava annan entertainment sa kalite

osi dan en tel landrwa e mon krwar i pou aksesib pour tou Seselwa.

HON WAVEN WILLIAM Mon ti a kontan demann Minis lefe

ki ozordi dan Sesel i annan en ta zenn, e endividi ki pe kree, mon ti a kontan demann Minis apard ki

bann levennman nasyonal e aktivite Festival Kreol ki ganny organize, kwa ki pe ganny fer anplis pou

annan en levennman pou rekonpans nou bann artis ki pe kree

tou dilon lannen. Mersi bokou. MINISTER BERNARD SHAMLAYE

Mon krwar i deza annan en kek award ki egziste pou rekonpans

artis, e a diferan moman i annan en artis ki’n donn en kantite, ki ganny rekonnet a en serten moman par

egzanp pandan kad Festival Kreol sa in arive. Mon krwar anmenmtan

nou devret vwar si nou devret etablir lezot laform rekonesans pour bann artis pour bann dimoun ki’n

donnen, ki’n kontribye dan domenn kiltirel. Anmenmtan mon krwar parey mon ti dir taler, i pa zis

gouvernman ki devret rekonnet artis mizisyen, i devret osi piblik

annantye e mon krwar mon a profite

pou dir ki enn bann fason pou rekonnet bann artis, bann mizisyen

Seselwa ek travay ki zot fer se pou aret piratri, aret kopye zot travay e

vann zot travay pli bon marse ki sa bann artis i vann zot menm zot letan zot prodwir zot bann Cds. Sa i

en problenm ki mon ti ava lans lapel avek piblik Seselwa pou pa fer li, pa

fer piratri travay bann mizisyen Seselwa, aste en kopi zot travay a son prop valer pou kapab ankouraz

artis e pou donn rekonesans artis Seselwa. Mersi.

HON JEAN-FRANCOIS FERRARI Mon ti a kontan demann Minis an

relasyon avek tourism e kiltir, ki son minister pe fer pou angaz enpe plis bann artis avek bann laspe touristik

dan nou pei pou fer ki bann artis i benefisye dan sa relasyon ki zot

annan avek tourism pour zot vann zot keksoz, pour zot zwe dan lotel, pour zot annan en laboutik dan

lotel. Eski Minis pe fer sir ki bann devloper lotel pe donnen Seselwa sa

posibilite pour li gannyen son lavi atraver bann lapse tourism parey sa lorkes ki nou ti vwar lo lasose..

MR SPEAKER

Out of order sa bout. Hold on. Onorab time is of essence, si ou pou

al dezyenm kestyon nou pou al dan bann zafer ki’n pase weekend.

HON JEAN-FRANCOIS FERRARI Non mon dezyenm kestyon Minis se

pour demann ou, akoz eski gouvernman i deside lo en sant oubyen lo en gro proze plito ki parey

Onorab Pool in swete bann pti proze dan sak distrik ki i annan bann konponan atraver pei kot i kout

11

mwens e kot tou dimoun i benefisye, akoz sa lobsesyon avek bann gro

proze ki pou al tonm ankor dan bann zafer 2020 ki nou pa pou

vwar, ki pou al an faz, ki pa pou fini, akoz nou pa get bann pti pti keksoz ki kapab anmenn bann benefis

deswit pour bann zabitan. Mersi. MINISTER BERNARD SHAMLAYE

Mr Speaker mon krwar dan en sans mon’n fini adres sa pwen me mon

krwar nou enterese avek devlopman o nivo lokal, o nivo bann kominote, o nivo bann distrik. E nou annan

bann formasyon, NAC i annan bann pti progranm ki fer dan diferan

distrik kot zanfan i aprann zwe gitar ensidswit, i annan sa. Anmenmtan Mr Speaker mon krwar nou en pei e

nou bezwen serten proze nasyonal e parey mon’n sey dekriy sa vilaz manyer nou oule li i devlope ler nou

ganny bann resours, ler sekter prive i vin ansanm, nou osi bezwen. Nou

bezwen en landrwa, kestyon Onorab Arissol ti en landrwa kot mizisyen i kapab fer spektak, nou pa pou met

enn Anse Boileau, enn Beau Vallon enn Baie Ste Anne, nou annan landrwa nasyonal kot nou kapab fer

sa. Nou annan en galeri lar nasyonal. Mon krwar nou tou nou

konpran sa e mon krwar nou devret annan en lanbisyon ki koman en pei nou osi nou kapab avanse dan

domenn kiltirel. Byensir i pou demann resours me nou bezwen

annan sa lanbisyon e rod sa stratezi pour nou kapab arive.

Lo kestyon tourizm e ki manyer mizisyen Seselwa i kapab benefisye, mon krwar sa i egziste

ziska en serten degree, mon pa kapab dir ki nou dan kiltir ouswa

dan NAC nou satisfe antyerman ki mizisyen pe ganny otan ki i devret

kapab pe gannyen dan sa domenn, e mon ti a kontan ki sa i en keksoz

ki nou kapab repann avek bon disiplin, avek bon fason prodwir zot lekor, zot travay mon krwar

mizisyen Seselwa i kapab al pli devan pour li benefisye atraver tourizm kiltirel.

HON MARIE-ANTOINETTE ROSE

Bonzour toulmonn, bonzour Minis, bonzour tou bann zenn ki avek nou ozordi. Minis mon kestyon i

koumsa, ki zot pe fer an sa ki konsern proteksyon leritaz artistik,

ou’n koz lo lepanouisman lar dan Sesel me i annan sa laspe proteksyon leritaz artistik, si ou

kapab dir nou ki zot pe fer lo la. E ki zot pe fer an sa ki konsern zot partener enternasyonal ki annan

finansman ki kapab pran ka avek detrwa proze par egzanp UNESCO e

lezot partener enternasyonal, so ki rol korperasyon enternasyonal pourki nou kapab ganny led e lape

bann partener enternasyonal pou fer realiz sa proze. Mersi.

MINISTER BERNARD SHAMLAYE Mr Speaker i enportan ki nou protez

osi nou leritaz dan tou son laform kot i posib pou fer li enkli leritaz artistik. Mon a mansyonn en keksoz

ki mon krwar i enteresan. UNESCO I annan en progranm leritaz ki ou

enskrir en keksoz parey nou konnen Vallee De Mai, Aldabra i enskrir koman bann sit patrimwann

UNESCO. Dan domenn leritaz parey zot dir imarteryel bann keksoz ki pa

batiman ki pa bann lobze parey lanmizik, parey zistwar, parey ladans, i annan en travay ki

12

departman kiltir pe fer aktyelman pour ganny UNESCO pou aksepte ki

nou moutya i ganny enskrir lo lalis, i ganny aksepte koman en laform

imateryel leritaz dan sistenm UNESCO. I enportan, nou annan seksyon resers, nou annan ki travay

osi, ki fer resers lo bann diferan laspe nou leritaz e ki fer promosyon ki fer ledikasyon atraver zanfan

lekol avek piblik an zeneral pou fer dimoun rekonnet lenportans nou

leritaz enkli nou leritaz artisitik. Lo kote posibilite lasistans finansman atraver bann lazans enternasyonal,

sa osi i en keksoz ki NAC pe travay lo la pe mont en proze zisteman pou

vwar, pou met devan nou bann lide e vwar ziskan ki distans nou kapab ale avek serten lasosiasyon ki

egziste pou promosyon lar, promosyon bann artis, mizisyen ensidswit. E mon krwar pou retourn

lo nivo lokal bann lorganizasyon parey SACS limenm li atraver bann

royalties ki son bann manm i gannyen kekfwa bann mizisyen zot menm zot zot a kapab partisip dan

finansman serten laspe sa proze. Mersi.

HON BERNARD GEORGES Mr Speaker mon fer en pledwari

pour bann ekriven. Minis in koz bokou dan son proze lo bann lar plastik, bann lar vizyel performing

arts eksetera. Me talan bann zenn ekriven oubyen bann ekriven pa

zenn isi Sesel pa’n vreman ganny adrese. Eski i annan en plan dan sa

vilaz artisanal ou sa vilaz artistik pou annan workshop pou devlop writing skills bann dimoun, pou

donn lasistans editoryal bann dimoun ki’n ekrir en liv ou en poem,

pou pibliy zot travay, pou fer en maison d’édition par egzanp ki

limenm li i kapab zener larzan an prenan enpe royalties lo sa travay

dan en fason ki nou osi isi Sesel nou ti a kapab espere en zour parey Moris in fer avek Jean-Clement Le

Clézio ganny en pri nobel literatir.

MINISTER BERNARD SHAMLAYE Wi Mr Speaker mon kontan vwar ki Onorab Georges i partaz menm

lanbisyon avek gouvernman an sa ki konsern devlopman artistik. E i vre,

i annan rezon ki la literer osi i form parti sa panopli bann lar. E wi i en domenn ki pou ganny enkli dan nou

konsept sa vilaz lar. E zisteman sa kestyon formasyon i enn bann keksoz ki pou pase dan sa landrwa,

formasyon pou writing workshops, pou diferan laform, selman mon ti

ava azoute ki menm konmela NAC i fer en travay pou devlop writing skills dimoun. I annan latelye, lekritir ki Mr Peter Pierre-Louis ki enn nou staff kiltir in organize pou

plizyer lannen e pe kontinyen, e mon krwar i annan plizyer ekriven

a’n erb Seychellois ki pe devlope, e resaman ti annan en sware poezi ki mwan menm mwan mon ti frape par

kalite sa bann travay ki diferan zenn Seselwa pe fer. Me wi i annan zefor

osi pour nou mete dan domenn piblikasyon e fasilit piblikasyon.

HON NORBERT LOIZEAU Bonzour Minis, bonzour toulmonn. Mr Speaker mon anvi demann Minis

vi ki la konmsi i en priyorite e ou’n dir ki mankman finans i en

problenm. Eski Minis i kapab dir nou si dapre li si ti neseser pour nou depans Rs17 milyon lo en

13

lekspozisyon ki’n direk pou anviron 3 ou 4 zour olye servi sa larzan pou

fer par egzanp sa vilaz lar ki en keksoz longterm, ki pou bon pour

nou, i pou en keksoz longterm e osi minis ou’n dir vi ki priyorite gouvernman se pou devlop lar, eski

ou vwar i en bon keksoz pou tir li anvil kot i annan sa gran konsantrasyon dimoun, kot tou

bann deroule i ganny fer e pou tir li pou anmenn li en lot landrwa an

deor lavil par egzanp Providence. MINISTER BERNARD SHAMLAYE

Mon pa fer komanter lo legzibisyon eksepte pou dir ki i enportan ki ou

osi donn en vizyon dimoun e fer dimoun vwar ki posibilite ki kapab annan pou mobiliz dimoun, pou

mobiliz tou dimoun pou kapab vwar si nou travay ansanm nou kapab fer serten keksoz dan lavenir.

Lo kestyon mon krwar Onorab

Loizeau pe demande si tir stad lanmizik anvil e fer en lot keksoz dan en lot landrwa. Ou konnen stad

lanmizik ti anvil la kot nou konnen i ete, i lo en (...) transpor, en bann dimoun in dir mwan ler mon’n koz

ek dimoun poudir i ti en vilen bout masonn konmsi dan lavil, e i annan

sa kestyon trafik osi. Parey mon’n dir taler sa art village nou pe konsevwar li koman en antite,

koman en vilaz, koman en landrwa kot dimoun ava kontan ale. Byensir

i enpe distan avek lavil me ler ozordi nou mazin ki lavil pe expand, i pe

repann, ler nou pe mazin sirkilasyon ek problenm trafik i petet en lavantaz ki ou napa en tel fasilite

dan milye lavil me plito lo, dizon outskirt lavil.

HON CHARLES DE COMMARMOND

Bonzour Mr Speaker, bonzour Minis, bonzour bann zenn etidyan ki

avek nou, e tou dimoun ki a lekout. Mr Speaker premyerman mon welcome sa vizyon ki gouvernman i

annan lo devlopman lar e kiltir, e dan sa sans eski Minis i kapab

enform nou Lasanble ki fason ki bann lorganizasyon non gouvernmantal, rezyonnal e

enternasyonal i kapab ede dan sa devlopman kiltirel e artistik ki in eksplik nou Lasanble. Eski par

egzanp i egziste bann tel sipor e kontribisyon finansyel ki kapab

ganny eksplwate par nou bann artis ki kapab anmenn nou bann artis alor lo nivo rezyonnal e

enternasyonal partisip dan bann konkour konpetisyon, lekspozisyon

ki anmenn sa lanpler e prodiksyon devlopman biznes lar osi Seselwa lo nivo enternasyonal. Mersi bokou.

MINISTER BERNARD SHAMLAYE En lorganizasyon par egzanp, parey

SAC isi, zot deza annan bann kontak avek bann lorganizasyon

sanblab a letranze, Moris, Lerop, son groupman enternasyonal ensidswit ki mon krwar i kapab ed

en lorganizasyon parey SACS pou fer formasyon pou ede pou drafte lalwa pour bann kestyon copyright,

licensing ensidswit e mon krwar sa kalite korperasyon ant bann par

egzanp ant lardwaz ki group ki ankouraz bann dimoun ki ekrir, ant

lardwaz i devret korpere avek bann lorganizasyon parey lo nivo enternasyonal ouswa dan en lot pei.

E mon krwar kekfwa finansman pou batiman i pa pou fasil gannyen

atraver serten sa bann

14

lorganizasyon me sipor an term formasyon, sipor an term petet

attachment i toutafe en domenn ki Mr De Commarmond i annan rezon

dir ki nou devret eksplwat deplizanpli. Mersi.

MR SPEAKER Nou a pran dernyen kestyon,

Onorab Pierre. HON DAVID PIERRE

Bonzour tou dimoun. Mr Speaker mon ti a kontan demann Minis anvi ki in mansyonn prodiksyon lanmizik

e anvi ki i annan en kantite bann zenn partou dan bann distrik ki

anvi lans dan prodiskyon lanmizik, me ki napa sa mwayen ek sipor, mon ti a kontan demann Minis pou

dir nou dan en fason tre kler pourki bann zenn dan galeri i kapab

konpran ki plan ki son gouvernman i annan pou ed sa bann zenn lans dan prodiksyon lanmizik.

E dezyenmman anvi ki Minis

in koz lo rol ki sekter prive ki kapab

zwe, mon ti a osi kontan demann Minis ki plan Parti Lepep, ki plan sa

gouvernman i annan pou sekter prive pou ed zot kapab zwe sa rol dan en fason efektiv pourki zot osi

zot a santi ki zot ganny en benefis, par egzanp eski zot pou kapab si zot ede eski zot pou kapab claim apre

oubyen eski pou annan bann policy parey tax rebate ki zot a kapab

gannyen apre ki zot in ed bann zenn dan sa direksyon. Mersi.

MINISTER BERNARD SHAMLAYE Mr Speaker mon krwa en kantite

zenn i kapab annan lanbisyon prodwir lanmizik. Lekol nasyonal

konservatwar of performing arts li i donn formasyon dan domenn

lanmizik. Mon ti ava ankouraz zenn ki oule vreman devlop son kapasite

dan lanmizik pou kontakte konservatwar vwar ki kalite kour ki annan pour li kapab devlope koman

en artis, koman en mizisyen. An term prodiksyon si i annan zenn ki

enterese vwar ki manyer mon kapab prodwir mon lanmizik, ki manyer mon kapab fer en DVD ensidswit i

annan konsey nasyonal lar ki la ki kapab konsey bann zenn lo bann keksoz koumsa. I byen pour nou

konnen ki bann keksoz ki deza egziste e ki manyer pou servi zot.

An term si gouvernman i

enterese avek sipor sekter prive pou

vin dan sa zefor, mon’n dir wi gouvernman i bezwen sekter prive

pou vin dan sa zefor, si sekter prive pou ganny tax rebate sepa kwa i pa a mwan pou dir en keksoz koumsa

la a sa moman. Mon krwar lide osi i pa sorti zis kot gouvernman, lide osi

i kapab sorti kot dimoun dan sekter prive pou vwar ki manyer ansanm nou kapab promouvwar lanmizik e

ki manyer tou dimoun i kapab benefisye an fezan sa. Mersi Mr Speaker ou’n dir mwan poudir

dernyen kestyon mon ava profite avek ou prmisyon pou swet ou e tou

Manm Onorab e zot fanmiy en bon lafet Pak apre sa Lasemenn Sent. Mersi.

MR SPEAKER

Mersi bokou. Mon a osi remersye ou e ekskiz ou permi nou, e osi swet ou en bon lafet Pak, ou ek ou fanmiy,

ek tou ou bann staff ki’n akonpanny ou ozordi.

15

Nou pou al pran Bill, ki en lamannman lo Elections Act, e sa Bill pou ganny pran par Minis Dezinyen, Minis Meriton. Mon ava rod en

mosyon for second reading. Avan nou al ladan, i annan first and second reading ki pou bezwen fer ozordi menm. Mon ti’n koz ek le 2

Whips. I pou neseser donk ki nou ganny en mosyon pour nou kapab sot the 7 days requirements for second reading. Onorab Potter.

HON POTTER Mr Speaker under 91(1) mon move ki nou suspend Order 64 pou permet second reading of the Bill prior to sa 7 days notice ki Standing Order i preskrir.

MR SPEAKER. Okenn ki segonn sa mosyon?

HON POOL Msye Speaker mon pou segonn sa.

MR SPEAKER

Nou ava pran en vot lo la, tou bann ki an faver? Okenn ki kont. Nou ava ganny mwan en motion for second reading. Quite right, nou ava ganny First reading. CLERK This Act may be cited as the Elections (Amendment) Act, 2011.

MR SPEAKER Then nou proceed. Nou a ganny en motion for second reading. HON POTTER

Mr Speaker mon move ki Elections (Amendment), Bill 2011 i ganny lir

en dezyenm fwa.

HON POOL Msye Speaker mon pou segonn sa.

MR SPEAKER

Donk mon envit Minis pou entrodwir sa Bill. MINISTER VINCENT MERITON

Bonzour Msye Speaker, tou Manm

Onorab.

Msye Speaker sa proze

lamannman ki devan nou pe

demann 2 lamannman dan Elections

Act, lalwa eleksyon 1995 ki gouvern

eleksyon e referondonm isi Sesel.

Premye lamannman se pou azout en

nouvo definisyon dan seksyon 2, lot

se en lamannman dan seksyon 18

pou permet Komisyonner Eleksyon

fer laranzman spesyal pou serten

kategori dimoun, egzers zot drwa

vote an deor zot electoral area,

landwa kot zot in anrezistre pou

vote, sa definisyon Mr Speaker se

pou sa mo reside e dapre sa

definisyon, en dimoun fodre i reste

omwen 3 mwan dan en electoral

area avan i kapab anrezistre lo lalis

voter sa landrwa. Sa i en pratik ki ti

deza an plas. La aprezan i pe ganny

formalize dan lalwa.

Lamannman avek seksyon 18

i konsern bann pratik ki ti ganny

aksepte an presip depi eleksyon

200. Ti annan en lagreman ant

komisyonner eleksyon ek bann parti

politik lo sa bann laranzman pou

fasilit voter egzers zot draw. Ti

annan serten kestyon ki ti leve an

16

2007 lo legalite sa pratik e ozordi

nou oule formaliz li.

Seksyon 18, romen (i)(2)(a)

dan sa lamannman ti deza egziste

dan lalwa eleksyon 1995 anba

seksyon 18(a) avek (b) pou permet

bann dimoun ki lo Mahe

tanporerman zour eleksyon me ki’n

anrezistre Praslin oubyen lo bann zil

pros al vote. Seksyon 18, romen

(i)(2)(b) i aplik pou dimoun ki’n

anrezistre lo Mahe me ki lo Praslin

ek bann zil pros, laplipar ditan bann

travayer lendistri touris kapab al

egzers zot drwa vote dan landrwa

kot zot ete san ki zot bezwen desann

Mahe. Sa i sirtou bann ki antre dan

en kontra lanplwa lo Praslin ek

bann zil pros apre ki rezis voter in

fini ganny sertifye. Seksyon 18

romen (i)(2)(c) i fasilt lavi bann

dimoun aze, bann ki malad ek bann

ki annan problenm deplasman e ki

rezidan 2 lenstitisyon; Lopital North

East Point ek Home For the Elderly

North East Point egzers zot drwa

vote, sa 2 lenstitisyon i dan

Schedule 1. Seksyon 18 romen

(i)(2)(d) se pou donn loportinite bann

dimoun ki angaze dan en travay

servis esansyel vote akoz zot pa pou

kapab fer li zour eleksyon menm. Sa

kategori dimoun in ganny spesifye

dan schedule 2. Se zot anplwayer ki

fourni biro komisyonner eleksyon ek

zot non pou permet zot vote.

Sa i enportan akoz menm

zour eleksyon i annan nesesite pou

serten servis kontinyen ganny

delivre pou asire ki pei i kontinyen

fonksyonnen normalman. Mersi Mr

Speaker.

MR SPEAKER

Bon deba i ouver, Onorab Georges.

HON BERNARD GEORGES

Mersi Mr Speaker. Mr Speaker tou

keksoz ki pou ed en sitwayen Sesel

egzers son drwa e dan sa ka drwa

vote dan en meyer fason, i apel nou

tou pou donn nou sipor e sa ki

devan nou ozordi i pa en

leksepsyon. Sa ki pe arive bomaten

se ki sa ki ti pe fer an pratik me ki

pa ti strikteman legal pe ganny met

lo en baz legal ozordi. Alor i pa fer

okenn sans pou okenn dimoun

selon mwan pa dakor avek sa ki

devan nou ozordi. Ti ava bon ki nou

ti kapab aret la e dir annou vot sa

Bill, al bwar nou dite e mont lakaz.

Malerezman Mr Seaker sa ki pe

arive devan nou la ozordi i montre

nou en pli gran defayans ki nou

bezwen adrese dan konteks sa Bill

ozordi e ki avek ou permisyon mon

ava fer.

Sa keksoz ki la ozordi devan

nou Mr Speaker ti ganny leve parey

Minis limenm li in fek dir 5 an pase

dan rafal eleksyon. Komisyonner

Eleksyon, avek tou respe ki mon

annan pou Msye Gappy e i konnen

ki mon drwa li e mon annan bokou

respe pou li malgre ki sakfwa ki nou

17

zwenn nou pa fini nou konversasyon

lo en bon note, Komisyonner

Eleksyon in asiz lo sa problenm

pandan 5 an e la 1 mwan avan

eleksyon, deryen zour sitting i vin

devan nou avek en proze lalwa ki

nou bezwen sispann order pou fer

pase, Is this reasonable? Zot in tann

mwan plizyer fwa koz lo sa, akoz ki

pandan 5an - sa pwen ti ganny leve,

Lonorab Potter ti Liaison Officer

Parti SPPF sa lepok, mwan mon ti

Liaison Officer Parti SNP sa lepok e

nou tou lede nou ti lev sa pwen akoz

i ti obvious e nou ti’n ganny dir pa

fatig zot, i annan bokou keksoz ki

nou pou al sanze dan sa lalwa. Nou

annan nou 5an, nou ava fer li avek

tou letan ki nou annan dan en fason

ki ler nou ariv dan prosen eleksyon,

nou lalwa eleksyon i ava osi bon ki

posib e nou a’n sort out tou sa bann

pti problem, nou ava’n iron out tou

sa bann wrinkles.

Eskiz mwan pou dir Mr

Speaker ki sepa sa ditou ki nou

vwar la ozordi. Nou vwar en rush job

e mon ava dir zot taler akoz i en

rush job. Nou vwar ankor ennfwa

eskiz mwan pou dir, en kneejerk,

peacemeal morso lezislasyon ki vin

devan nou. Nou pe al adres en

problenm e nou pe kit en seri lezot

problenm ki ti devret e merit ganny

adrese. Pase oubyen pa pase i pa

enportan, sa se nou isi ki pou

deside koman reprezantan lepep me

i annan serten pwen ki nou pe

demann ganny adrese depi en bon

pe letan ki nou’n ganny promet ti

pou ganny adrese e ki ankor ennfwa

ozordi nou ganny too little too late.

Mr Speaker mon pa konnen si

in annan konsiltasyon par biro

Electoral Officer avek bann

stakeholders si in annan, SNP pa ti

enn sa bann stakeholders ki’n

ganny konsilte akoz nou nou pa’n

ganny konsilte ditou. Mwan menm

mwan mon’n fer li mon devwar depi

enn de mwan pou al ver Msye

Gappy Electoral Commissioner e

komans met serten pwen devan li

menm avan ki nou ariv a sa staz kot

nou’n arive la ozordi e parey Msye

Gappy ava konfirmen e parey i

toultan leka mon draw en blank

total. Tou mon mannev, tou mon

keksoz ki mon sey fer enkli sa enn i

ariv zero. Sa nou abitye, dan 5

semenn nou ava dan en pozisyon

pou sanz sa bann defayans.

Me Mr Speaker annou retourn

lo sa Bill ki devan nou la ozordi. Si i

pa’n annan konsiltasyon avek

stakeholders, akoz pa’n annan? Si

pa’n annan diskisyon pandan 5 an e

ki la ozordi nou pe fer en rush job,

akoz pa’n annan? Akoz ki

Komisyoner Eleksyon in asiz dan

son biro e i pa’n fer sa ki i ti promet

avek Onorab Potter ek mwan 5 an

pase ki i ti pou fer.

Mr Speaker sa ki devan nou la

ozordi i en keksoz. I annan de lezot

keksoz ki nou’n demande, enn mon

konnen ki zot lot kote zot pou

18

siporte, enn mon konnen zot pa pou

e se sa ki fer nou deba enteresan. I

annan de-z-ane e de-z-ane ki nou pe

demann, antan ki en parti politik

avek Electoral Commissioner, donn

nou en kopi en versyon elektronik

rezis voter. Nou tou nou ganny en

hardcopy e zot zot fer, nou nou fer,

nou bezwen pran letan transform en

hardcopy dan en kopi elektronik, it

costs you time, it costs us time, and

it costs the country time and money.

Nou’n demande plizyer fwa, be etan

donnen ki ou donn nou sa, i pa en

keksoz ki ou pa donn nou, nou

annan li, fer nou travay silvouple vin

senp, donn nou en kopi elekronik.

Msye Gappy son repons teksto sak

fwa se lalwa pa permet. Me la ozordi

ou’n ganny en sans Electoral

Commissioner pou ou fer li permet,

akoz ou pa’n pran sa sans? Akoz ou

anmenn enn me ou kit en lot ater?

E Mr Speaker nou ti ava kapab, zot

zot ti ava kapab dir lala vizyon

2020, lala elektronik touch screen

lala sa ki nou pe mean by vizyon

2020. Fer bann keksoz vin pli senp,

annan mwens kontour pou kase

silvouple.

La zot, mon konnen ki zot pe

pran letan, zot pe fer li nou nou pe

pran letan nou pe fer li nou pou end

up avek nou kopi elektronik. Me

akoz ki la ozordi Mr Speaker Minis

atraver ou nou pa’n pran sa sans

pou fer sa? 2eme keksoz ki nou ti

demande e sa enn mon konnen nou

annan en diferans lopinyon, me i pa

enportan ki nou annan en diferans

lopinyon lo la se en deba

prezidansyel lo televizyon avan

eleksyon. Ankor ennfwa nou repons

se lalwa pa permet. Be an

konsiltasyon ek bann stakeholders

nou pa ti’n kapab sort out sa? E se

an konsiltasyon avek bann

stakeholders i ti kler ki ti napa sipor

pou sa, nou ti a kit li ater. Me si zot

ek nou, ek bann lezot ti dakor, nou

ti ava kapab entegre li ladan ozordi

e en fwa pou tou sanz lalwa dan en

fason proaktif. Sa ki pou arive se ki

la ozordi nou annan ne amendment,

lannen prosenn or whatever nou

pou annan en lot amendment e apre

nou pou annan en lot amendment.

This is not the way with all due

respect Mr Speaker pou nou pei

avanse e pou nou Lasanble fer son

travay.

Mon regard sa lalwa prezan ki

devan nou ozordi, nou napa okenn

problenm avek definisyon resident,

sa parey Minis in dir i en pratik e i

ok. Nou napa okenn problenm avek

provizyon voting facilities me

kestyon ki mon demande dan

schedule 1(c), ki arive ek Lopital

Viktorya, ki ozordi i pe ganny

rebatize lopital Sesel? Akoz ki bann

dimoun ki dan lopital North East

Point i devret annan fasilite oubyen

Home for the elderly me bann ki

malad lopital Viktorya ki pa kapab

bouze, akoz zot napa sa fasilite. Mon

ti a krwar ki an premye se lopital

Viktorya ki nou ti ava regarde e non

19

pa bann lezot minor hospitals. E la

prezan byento ki nou pou annan en

Residential Cottage Hospital Anse

Royale, akoz li osi i pa’n ganny

konsidere. Wellness Center byento

ler i pou annan - ok zot pou dir

mwan kekfwa bann dimoun ki pou

laba pa konpran vote but that’s not

us to decide. Sa se sa dimoun ki

ansarz sa landrwa ki pou decide. E

mon konnen Onorab Francoise pou

aksepte, pou dakor avek mwan akoz

i pou donn li detrwa vot ankor Anse

Royale

(Interruption)

MR SPEAKER

Onorab proceed lo Bill devan nou,

ok.

HON BERNARD GEORGES

What about Mr Speaker remand

prisoners? Akoz anba lalwa

prizonyen napa drwa vote be bann

ki lo rimann i annan draw. Akoz ki

zot osi fasilite pa ganny fer pou zot?

Akoz ki tou sa bann i ganny kit

ater?

Mr Speaker i tris e mon

bezwen dir li ki ankor ennfwa sa

keksoz ki devan nou in ganny

rushed e napa okenn - amwens ki

mon ava ganny Minis taler i ava

eksplik mwan akoz sa bann kategori

in ganny kit ater, napa gran thinking

ki’n al ladan. Si ti annan

konsiltasyon avek bann

stakeholders olye dir tou sa bann

keksoz la ozordi mon ti a’n dir sa

avek Komisyonner Elektoral, zot

Liaison Officer ti ava’n dir sa, Liaison

Officer Msye Boulle avek Msye

Volcère ti ava’n fer sa e nou ti ava’n

sort out tou sa bann problem. Dan

Schedule 2 akoz lapolis pa’n ganny

konsidere. What about the police

force? Bann zofisye ki’n on duty kot

zot pou vote zot sa moman. Ou pe

donn maren lo bato ton drwa vote,

ou kit - amwens ki mon’n fer en fot,

ou pe kit lapolis ater?

Mr Speaker mon ava retourn

taler lo enn de amannman tipografik

lo Schedule 2 e se pou sa rezon ki

mon dir sa i en rush Job me at this

point malgre ki nou pou siport sa

Bill ki devan nou akoz sa ki ladan i

byen mon regrete pou dir ki ankor

ennfwa akoz nou pa’n proaktif nou

pe mank en sans pou fer en travay

pli konplet ki nou Lasanble ti’n

merite fer e nou pei ti merite

gannyen. Mon remersye ou Mr

Speaker.

HON ANTONY DERJACQUES

Mr Speaker lemonn antye i konnen

espesyalman avek sa bann

levennman ki pe arive dan middle

east ek north Africa ki pli gran

legzersis demokrasi set en eleksyon

free and fair en eleksyon milti parti,

e sa i vre pou Sesel. Malerezman

parey Onorab Georges in dir e parey

nou tou nou konnen i annan gran

dezapwentman akoz nou pe tay lo

20

en lalwa, en amannman Elections

Act 1995 san sa sans partisipasyon,

konsiltasyon avek bann

stakeholders. Bann stakeholders ki

enkli tou bann lot akter ki oule e ki

pou pran par dan sa eleksyon ki

nou’n vwar e nou’n trouve lo medya

pe al met zot kandidatir pou sa pli o

post politik Sesel Prezidan

Larepiblik Sesel.

Mr Speaker mon 2enm gran

dezapwentman ozordi se ki enn

bann demann SNP ek lopozisyon an

zeneral depi 1993 se ki olye annan

en Election Commissioner, nou

ganny en Election Commission ki

endepandan, i kree sa laplenn kot

tou bann akter ek nou pep a’n antye

i kapab egzers zot drwa pou

partisip, pou fer sir ki se zot ki desid

lavenir zot pei sa laplenn pa pe

ganny kree dan en fason

profesyonnel, konpetan ek

sistematik. Nou ankor pe fer fas

avek en sistenm ki zis lavey sa pli

gran zour dan nou lavi politik pe tay

devan nou avek en morso lalwa

ranpli avek fot, san okenn deba, san

okenn konsiltasyon.

Mr Speaker malgre sa bann

dezapwentman ler ou get sa lalwa i

annan en kantite defi ankor, i

annan ne kantite anbigite, lalwa i

vag. Par egzanp, eski Minis i kapab

fer kler avek nou ki i oule mean ler i

dir purse seiners eski I pe dir bann

Seselwa stevedores ki pou al travay

lo bann purse seiners? E si sa leka

fer li kler, pa zis met purse seiners.

Mr Speaker ler mon refer lo prison

officer on duty mon’n not sa mo on

duty, selman ler mon get health

services mon pa vwar health

services staff on duty e health

services i annan plis ki mil ouswa

1500 travayer dan health services.

Ki savedir health services? Eski nou

kapab klarifye silvouple, nou bann

dimoun ki sipoze profesyonnel nou’n

Election Commissioner pandan plis

ki 18 an. Eski pankor ler pou nou

kapab fer en travay? I kler. Ler nou

get par egzanp security personnel on

duty for President and Ex President

nou mete ankor on duty selman ler

nou get meteorological services nou

pa mete on duty, Air Traffic nou pa

mete on duty, Seychelles Fire Rescue

Services Agency nou pa mete on

duty. E pli gran problem, PUC.

Travayer PUC nou tou nou konnen i

annan plis ki 1200, eski nou pa

kapab fer kler ki se essential PUC

Staff on duty? Annou mete, nou pa

kapab zis met PUC Staff. I annan

PUC Staff partou kote, dan tou

distrik e i annan plis ki 1200.

Mr Speaker ler mon get osi

seksyon 18(1) se nou fer kler ki sa

bann incapacitated and elderly

residing in institutions are those ki’n

ganny mete dan Schedule 1, dan

schedule e 1 nou bezwen met li dan

schedule 1 e 2 i fer kler ki si se bann

dimoun dan North East Point Home

for the Elderly e North East Point

Hospital. Selman ler nou get

21

seksyon imedyatman anba savedir

2(b)(d) who are registered in any

electoral areas and employed

essential services, as set out.. ok,

nou bezwen met schedule 2, savedir

enn pti amannman la.

Mr Speaker an plis ki sa parey

Onorab George in dir schedule 1 pa

konplet. Nou bezwen osi regard

bann zofisye lapolis ki mon repete

on duty, nou bezwen regard bann

remand prisoners ki toultan dan sak

eleksyon i annan kantite konfli

espesyalman dan tou sa bann

polling booths, bann landrwa dan

distrik kot nou al vote kot lekel ki en

remandee, lekel ki pou anmenn zot,

lekel sa police officers, kot zot pou al

vote e ki zot drwa pou vin vote e la i

nou sans pou fer kler. Alor nou

bezwen elarzi schedule 1.

Mr Speaker si sa bann

amannman i ganny fer, la ki nou

pou kapab en konsansis e dimoun,

nou tou isi dan Lasanble nou kapab

vot anfaver, be san fer sir ki nou pe

fer sa bann schedule 2 kler nou pe

tir anbigite, i difisil pou vot pou sa

lalwa.

Mr Speaker mon ti a osi

kontan ki Minis dan son summing

up i fer kler kote e ki kalite sekirite

pou annan pou sa bann ballot

boxes, ki manyer zot pou ganny

transporte par egzanp pou zot

ganny konte espesyalman bann ki

pa ganny vote lo dernyen zour le 21.

Nou oule konn son bann sekirite

akoz toultan avan sak eleksyon i

annan demann pou leksplikasyon

pou fer sir ki napa okenn

lenterferans avek bann ballot boxes

alor ki bann sekirite ki pou la pou

anpese ki i annan okenn frod.

Mr Speaker mon ti a osi

kontan ki Minis i sezi sa loportinite

espesyalman ler nou pe regard

Elections Act 1995 pou dir avek tou

parti politik ki frod, savedir pou

donn tol, dibwa, pou ganny en vot i

ankor ilegal anba Elections Act

1995. Mersi Mr Speaker.

MR SPEAKER

Avan nou adjourn pou 11er mon

oule remind bann Manm ki devan

nou i annan en amannman ki kler

dan konteks Election Act e mon pa

pou permet bann politik, ouswa

reponn or ki’n arive weekend or

whatever pou nou vin take up la dan

sa Lasanble. Nou annan en biznes

devan nou ki nou bezwen desarze e

nou pou bezwen desarze parey

mon’n tonm dakor avek le de whip

nou osi annan en ler ki nou bezwen

fini sa. Donk la mon pou adjourn

ziska 11er kot nou ava rezwenn

ankor.

(Break)

MR SPEAKER

Onorab Ferrari.

JEAN-FRANCOIS FERRARI

Msye Speaker mon pa pou tro long

lo sa Bill be mon annan ennde pti

22

lentervansyon e obviously i pou

annan enpe politik ladan akoz nou

dan en forum politik so i annan

ennde pti pwen ki tous enpe lo la.

Me selman mon ava sey restrikte

mwan vreman lo bann size esansyel.

Premyerman Msye Speaker

mon ti a kontan demann ennde

kestyon enpe pratik. Mon vwar

poudir dan seksyon 2(b) as

proposed amended, Minis dan son

lentervansyon taler in definir si

mon’n byen konpran, bann dimoun

ki’n antre, e mon quote: ki’n antre

dan en kontra apre ki rezis voter in

fini ganny sertifye. Sa bann dimoun

la pou ganny konsidere koman

temporarily residing on the island of

Praslin and Inner Islands for

employment reasons, bann ki’n

antre alors dan en kontra apre ki

rezis voter in fini ganny sertifye. So

mwan mon ti a kontan ki ler Minis i

fer son summing-up i eksplik nou ki

kalite lalis ki pou ganny fer? Eski i

pou en lalis fermen? Akoz dan

lepase Minis, lalis in ouver, fermen e

in ouver fermen lo diskresyon

Electoral Commissioner. E mwan

parey zot konnen, e mwan mon pa

en dimoun ki kasyet mon lopinyon,

otan ki Onorab George i dir poudir i

annan bokou respe pou Electoral

Commissioner oubyen son biro,

mwan mon napa bokou respe, so at

least sa mon bezwen dir li la, in fact

mon napa en sou respe. So se pou

sa ki mon ti a kontan si Minis i

kapab dir nou si pou annan bann

lalis kot bann dimoun ki lo kontra i

lo la, si sa lalis pou fermen a en

serten moman? Kan i pou fermen?

E si Electoral Commissioner pou

annan diskresyon pou li ouver,

fermen, azout dimoun lo sa lalis. Sa

i en keksoz ki vreman enportan akoz

dan lepase, dan bann eleksyon

avan, in en chaos total. Sa i mon

premye pwen.

Dezyenm pwen. Ler nou dir

ki sa lalwa, sa bann amannman ki i

pe anmennen devan se pou fer

provide voting facilities. Now,

facilities i vedir facilitate, fer li fasil

pou en dimoun vote e non pa le

kontrer. Se pou sa ki mwan mon

anvi demande, par egzanp ler in

annan serten essential services ki

designate, ki ganny met dan en

schedule, eski nou pou retrouv nou

dan en sitiasyon kot par egzanp Air

Seychelles Cabin Crew li i ganny dir

i bezwen al vot Silhouette? Sa pou

mwan Minis, i pa en fasilitasyon, i

en lanpesman, i en dekourazman. E

parey zot kontan dir, i en lanpayaz.

Nou pe fer fason ki nou pa anvi sa

bann dimoun i al vote, akoz nou pe

fer li difisil pou zot vote. Mon pa

konnen akoz Air Seychelles i enn sa

bann lorganizasyon ki ganny targete

pou rann zot lavi difisil. Me this is

the case. So mon ti a kontan Minis

ler ou reponn ou eksplik byen ki

manyer ler nou donn sa bann

fasilite, ki by the way mon anfaver

sa bann fasilite, ler nou donn sa

bann fasilite i vreman bann fasilite e

23

non pa ki Electoral Commissioner li

dan son diskresyon i deside lekel ki

i pou fer lavi difisil, pou ki group, e

lekel ki i pou fer lavi fasil pou ki

group. So sa i mon dezyenm pwen.

Mon trwazyenm pwen i enn

pti pe lo bann schedules me selman

mon mazinen lo la nou pou bezwen

pas en kantite letan akoz i annan

bokou keksoz ki Onorab Georges,

Onorab Derjaques in mont lo la. E i

annan en pwen la mon vwar ki zot

pa’n sinnyale; ler nou met security

personnel on duty for President and

Ex President. Mon mazinen poudir i

mank en ‘s’ avek Ex-Presidents.

Akoz napa 1, e apre le 21 pou

annan posibleman ankor enn. E

savedir nou bezwen - nou pa pe fer

en lalwa Minis pou la sa eleksyon,

nou pe sey fer en lalwa pou tou

bann eleksyon apre ki pe vini. So vi

ki apre le 22 nou pou annan ankor

en Ex-President, nou ava gete ki

manyer nou kapab met en ‘s’ avek

pou nou fer sir - e sa legzanp ki mon

pe pran i vreman summarise sa

filozofi ki Onorab Georges ti pe met

devan lo ki manyer ler nou sey

regard en lalwa e nou sey improve li,

nou fer li dan tou son laspe. Nou pa

fer li zis bann pti bout ki suite nou

at this point in time akoz nou riske

retrouv nou dan menm sitiasyon

ankor apre sa eleksyon kot nou pou

vwar ki finalman in annan bann

pratik ki illegal akoz finalman, mon

mazinen ki Minis i ava aksepte ki

lefe ki sa Elections (Amendment) Bill

2011 i devan nou, sa an limenm i

konfirmen ki in annan serten pratik

ilegal dan eleksyon 2006 ek 2007. I

konfirmen. Akoz la i la, la prezan

nou bezwen met li dan lalwa, i pa ti

dan lalwa avan so i ti out of the law,

illegitimate, illegal. I ti out of the law

if you take the sense of the word. So

mwan mon vwar ki i annan bokou

bann pwen ki’n ganny fer, bann

pwen fondamantal lo en pti

lamannman. E mwan mon ti a

kontan donn mon sipor bann manm

lo sa kote latab pou dir ki i annan

improvements pou fer ladan. I

annan bokou improvements e vi ki

nou sipoze en Lasanble serye, mwan

mon ti ava dir ki mon menm pare e

mon konnen ki mon bann koleg osi

pou osi pare pou dir ki nou propoz

en adjournment e ki nou re convene

Mardi prosen pou en lot sesyon pou

nou kapab fer en keksoz ki

sustainable, ki sustainable dan

lavenir, en lalwa ki bon, kot nou

vwar bann pwen ki’n ganny met

devan i ganny taken care of, i ganny

adrese pou nou lavenir e lavenir nou

zanfan e lavenir nou demokrasi. Se

sa bann pwen filozofi ki mwan mon

apir bokou Onorab Georges e mon

ava vreman ankouraz nou Lasanble

pou take on board sa bann

amannman e fer sir ki finalman nou

annan en lalwa ki enpe pli meyer ki

sa enn ki nou annan la e ki pa’n zis

ganny aziste par enn pti keksoz.

Sanmenm sa 2 pwen ki mon ti anvi

fer. Msye Speaker mersi.

24

MR SPEAKER

Ok, mersi Onorab. Onorab

Ramkalawan.

(Interruption)

MR SPEAKER

Onorab you are not Chairing.

Please, you are not Chairing. Be

mon’n dir ou, ou pa oule koze?

Mon’n dir ou 2 manm in lev zot

lanmen, zot in call mwan zot dir zot

pe withdraw for the time being, i dir

ou koze. Come on my friend.

HON. WAVEL RAMKALAWAN

Mr Speaker mersi bokou. Mon ti a

kontan premyerman dir mon pa ‘my

friend’ personn dan sa Lasanble,

mon Onorab Ramkalawan dan sa

Lasanble.

MR SPEAKER

Onorab, set en lekspresyon ki’n sap

mwan. Retract what you’ve just

said. Se en lekspresyon ki’n sap

mwan e ou pe vin fer en bann sa.

Retract what you’ve just said now!

HON. WAVEL RAMKALAWAN

Ou oule mon retract? Mon retract.

Mwan mon dan sa Lasanble koman

Onorab Ramkalawan e letan mon

koze mon pa vin koz koman

kanmarad.

I fer nou 16an depi ki nou

annan en lalwa eleksyon e mon

konnen ki poudir 33 zour anviron

avan eleksyon, serten dimoun i pli

nerve ki lezot, me mwan mon krwar

ki nou bezwen gard nou kalm. E

nou konn egzakteman en kantite sa

bann zafer ki pase dan sa Lasanble.

Mr Speaker apre 16an, eski se

tou lamannman ki nou vwar i

enportan pou nou pase? Mwan sa i

mon premye obzervasyon ki mon’n

fer. E mon konnen ki poudir letan

mon’n fini koze Onorab ki’n dir i pa

pou koze i pou koze. E pou mwan

mon vwar ki premyerman sa lalwa

ki devan nou la i annan bann

mankman parski sa lalwa pa pe

pran konsiderasyon bann sanzman,

bann devlopman ki’n arive depi

16an pase.

E enn bann pli gro problenm

avek nou sistenm elektoral se

konsiltasyon. E nou’n vwar li ozordi

dan sa Lasanble. Ozordi dan sa

Lasanble mon vwar Msye Gappy,

Electoral Commissioner, avek ki i pe

koze? I pe koz avek Onorab Potter, i

a pe koz avek Minis. Pandan ki

Minis pe koze, pandan ki nou Manm

isi pe koze, i annan konsiltasyon ki

pe go on e se sa ki problenm.

Problenm se ki nou a pe diskit en

lalwa eleksyon, e en lalwa eleksyon i

napa nanryen pou fer spesifikman

avek polisi gouvernman. En lalwa

eleksyon i sipoze annan pou fer avek

bann partners, bann players, e se sa

ki vin problenm prensipal.

25

Par egzanp; letan nou pe koz

lo bann lalis, lalis si i pou ouver, si i

pou fermen. Si i annan

konsiltasyon nou ava kapab tonm lo

serten lakor parski i ava annan plis

dimoun ki pe regard menm keksoz,

plis dimoun i ava pe diskite. E se sa

ankor ennfwa ki montre nou ki

poudir sa bann kalite lamannman ki

ganny anmennen zot vin pa konplet

akoz se basically 1 dimoun, 2

dimoun ki koze laba dan en menm

biro. E se la ankor ennfwa kot mon

respekte lasazes sa komisyon ki ti

regard ankor Konstitisyon e ki ti fer

kler ki i enportan pou nou apre

16an dan 3enm Repiblik, pou nou

annan en Electoral Commission. Se

sa sa lasazes. E sa i enn bann

keksoz ki nou bezwen regarde. Par

egzanp, mon a donn en legzanp

spesifik: nou fek sorti dan Expo

2020 kot in montre nou elektronik,

pez bouton, tous isi, tous laba.

Lalis elektoral fek sertifye, nou

sipoze dan en moman elektronik,

dan en moman tous bouton,

ensidswit, teknolozi avanse, nou

demann ....

(Interruption)

MR SPEAKER

Proceed. In any case pou ou

lenformasyon, sa bann largiman la

se egzakteman sa ki Onorab

Georges in deza anmennen.

Proceed.

HON. WAVEL RAMKALAWAN

Mon konnen ki nou kote i fer. Mon

konnen ki nou fer. Mon pa reste

dan Wellness Centre mwan.

An 2011 kot nou pe koz

sistenm elektronik, kot nou pe koz

bann zanfan primer pou tous

bouton, zot osi zot pou annan enn

pti computer, kot nou tou ki la nou’n

ganny computer, nou tou ki la nou

sipoze computer literate, ou demann

en versyon electronic of the Voters’

Register, i dir ek ou pa dan lalwa.

Be mon ti ava mazinen ki poudir par

egzanp sa ti ava enn bann keksoz,

parey Onorab Georges in dir avan ki

mon’n antre dan lasal ki poudir sa ti

ava en keksoz ki ti ava pe montre

nou a pe bouze. Me malerezman

lalwa eleksyon i bouz dapre sa ki

gouvernman souvannfwa i anvi vwar

arive. E alor letan gouvernman i

anvi vwar serten keksoz arive la

serten keksoz i bouze. Letan ou

ganny dir ou pa kapab ganny

Electronic Register parski i pa dan

lalwa, letan ou pe dir be ou pe rod

menm lenformasyon, egzakteman,

ou pa pe rod nouvo lenformasyon, i

donn ou 25 Rezis Voter. Ou

demann en Master Register i dir ek

ou i pa dan lalwa. Be ki si sa? Se

sa bann lanpayaz, bann retar ki

letan nou pe koz lo sa pei nou pe fer

fas avek. E se sa bann keksoz ki

nou ti devret kapab dan en pozisyon

pou nou avanse e pou nou fer ki

lalwa eleksyon, en eleksyon i napa

nanryen pou fer avek en kote kont

en lot kote, me lalwa limenm li,

26

lalwa eleksyon i ava en fason pli fair

posib, i ava en fason ki aplik pou

tou dimoun. Me malerezman se pa

sa ki zot anvi.

Ziska aprezan menm sa zafer

konsiltasyon, nomination day i

semenn prosenn, me ziska aprezan

ankor ennfwa i annan en ta sa bann

keksoz ki ou sipoze pe diskite, pe

koz lo la - e sa nou konnen akoz in

taye in anmenn sa, akoz Msye

Boullet in dir ki i pou anmenn sa

Ankour devan Lakour

Konstitisyonnel. E Minis taler ou’n

balans latet letan Onorab Ferrari in

dir ki i vedir ki poudir i annan

keksoz ki ti andeor lalwa,

egzakteman. 16an sa lalwa i la, e

16an in annan bann pti keksoz ki’n

ganny fer san ki nou’n kapab debat,

san ki nou’n kapab regard li pre. E

tousala i zis montre nou bann

mankman.

Letan nou pe regard sa lalwa

nou konn serten keksoz ki pase. E

se la kot ou pou demann ou si nou

pa pe servi 2 mezir, 2 pwa 2 mezir

zis pou montre ki manyer i annan

serten anbigite. Lo Praslin, bann

dimoun Praslin avek Inner Islands ki

lo Mahe, dan lepase sa ki nou’n

vwar, stasyon vote in ouver Polling

Day, on Polling Day. Parfwa ti

National House, apre sa in vin anba

kot library. E sa bann dimoun sorti

Praslin ek Inner Islands zot vin isi

zis zot ale zot prezant zot kart

idantite. Napa en lalis spesifik ki dir

la i la se sa bann dimoun ki sipoze

vote dan sa stasyon on Polling Day.

Me bann dimoun Mahe ki lo Praslin

zot zot pou bezwen annan en

kontra. Eski sa i pa 2 pwa, 2 mezir?

Akoz dimoun Praslin ek Inner

Islands zot zot ganny drwa on Mahe

sa zour, vote, me selman en dimoun

Mahe ki li i Praslin oubyen La Digue,

li i pa ganny drwa vote? Eski i napa

en largirman la pou nou diskite, pou

nou regarde ki manyer nou pou

kapab balans keksoz anfen ki

toulede kote, ki ou sorti Praslin, La

Digue, ki ou sorti isi? En

konparezon, si en dimoun Mahe

happens to be on Praslin pou en

vakans i tonm malad, e mon konnen

sa stasyon Praslin li i ouver son

lavey, i tonm malad e i admet

Praslin, oule dir mwan akoz i napa

en kontra i pa pou kapab vote? In

admet lopital li, in al Praslin zis an

vakans li, oule dir mwan nou pou

deny sa dimoun son right pou li

vote? Mon krwar ki ankor ennfwa

nou ganny dir the law is meant to

facilitate. Me lalwa la ankor ennfwa

i vin en lobstak.

So mon krwar ki i annan

bokou plis keksoz avek lalwa

elektoral ki devret rantre ladan.

Letan nou pe koz ankor

ennfwa lo sa schedule, Essential

Services. Pou mwan personnelman

sa lalis, mon pa konnen si zot in

met 1,000 diferan posibilite dan en

bwat e apre zot in deside pou tir sa

12 e zot in tonm lola. Annou pran

27

en konparezon staff SBC. Staff SBC

zour eleksyon zot partou pe kouver

eleksyon. Eski zot pa devret tonm

dan en kategori spesyal? I mean, sa

dimoun ki reste La Rivière Anglaise

ki’n ganny dir i pe al kouver

eleksyon dan sid, eski i pa devret

lola? Mwan mon krwar ki poudir i

devret lo la. E Onorab Georges in

deza mansyonn bann zofisye lapolis

parski nou konnen ki poudir dan

sak stasyon vote i bezwen annan en

zofisye lapolis ki ankor ennfwa - se

sa ki parfwa i vin en problenm letan

zis en dimoun pe regard en keksoz.

I trouv security personnel Prezidan

avek Ex Prezidan, i trouve security

personnel Electoral Commissioner’s

Office, me selman i pa trouv bann

lezot personnel sekirite ki involve

zour eleksyon. Se sa ki fer ki i

annan bokou bann lezot keksoz pou

nou regarde. E la i moman pou nou

kapab balanse. Sete sa moman ki ti

sipoze pou nou kapab balanse. Eski

i pa ti pou fantastik si tou sa bann

komite spesyal ki’n ganny formen

laba kot Biro Komisyonner Eleksyon

si tou sa bann diferan Registered

Political Parties, let alone bann

kandida endepandan me nou bann

Registered Political Parties nou

annan lobligasyon, nou annan

lobligasyon lo nou koman Registered

Political Party pou nou swiv en

lalwa. Eski i pa ti pou bon si sa

bann reprezantan sa bann

Registered Political Parties ti’n kapab

pandan tou sa bann letan asize.

Ankor ennfwa Mr Speaker

regard sa; e this is typical of nou

sistenm, absoliman parey letan nou

pe pas bidze. Gouvernman i ganny

li en lannen antye pou li regard tou

bann diferan lalwa ki pou al ek son

bidze, letan nou’n fini pas bidze

aprezan la i pous lalwa ki annan 75

paz, 120 paz, i anvi ou pas li

vitman. Electoral Commissioner in

ganny li 5an. Sa i fer en eleksyon ki

term. 5an depi 2006, la ozordi

dernyen zour sa Lasanble i asize

pou sa premye term, eleksyon dan

ankor 1 mwan, se la aprezan ki nou

koman bann Manm nou ganny en

bout lalwa ki pa ni konplet ki nou

ganny dir i enportan i irzan, nou

bezwen fer 1st and 2nd reading

menm zour. Se sa lafason ki zot

fonksyonnen. 5an pou fer en

keksoz me lo dernyen segonn se la

ki zot taye.

La ankor ennfwa i montre nou

ki poudir i annan keksoz ki mal. I

annan keksoz. E sa bann kalite

lalwa ki en bout lalwa ki annan zis 1

paz A4, fot ladan ranpli. I zis

montre nou ankor ennfwa ki poudir

nou fodre nou serye. E mwan mon

annan sa konfyans ki poudir nou

pou vini serye, ankoler, pa ankoler,

sa pei pou bezwen vini serye an

relasyon avek nou demokrasi. Nou

demokrasi pa kapab kontinyen

fonksyonn koumsa. Nou demokrasi

i pou bezwen vin serye, e tou

dimoun ki annan son responsabilite

pou bezwen aksepte letan i mal fer e

28

non pa zis servi gro lebra. Alor Mr

Speaker mwan mon krwar ki i ankor

annan travay pou fer lo la. E si nou

vreman senser mon krwar nou

devret pran en pti git plis letan pou

nou balans keksoz ankor. Nou pa

kapab kontinyen mars lo sa nivo.

Avek sa detrwa mo mon pou dir

mon espere Minis in ekout bann

komanter ki’n fer e nou pa zis vini

dir tou keksoz i ok, e alor nou fini

lanmenm. Mersi bokou.

MR SPEAKER

Bon pou mwan eklersi en pwen.

Avan nou ti al break ti annan 2

dimoun lo mon lalis; Onorab Ferrari

ek Onorab De Commarmond, ki li in

endik mwan ler mon’n re-antre i pa

pe koze. Aprezan Madanm Potter,

please.

HON. MARIE-LOUISE POTTER

Mr Speaker mersi bokou. Mwan osi

mon pa pou long.

Mon krwar lesansyel sa deba

ozordi ki nou pe fer lo sa proze-

delwa i dan sa 2 lamannman tre

senp ki pe ganny propoze anba sa

menm lalwa. E Onorab Georges ler i

ti ouver deba lo kote Lopozisyon -

mon pa konnen si sakenn laba i

annan en pozisyon lo sa bann

issues, i pa tro kler si zot pou vote

oubyen non – i ti fer kler ki li i

rekonnet merit e lesansyel sa 2

lamannman ki pe propoze ki pou

anmenn sa bann pratik ki’n ganny

fer dan bann eleksyon presedan

anlinny avek lalwa. E i bann pratik

ki ti pe ganny fer akoz in annan

lantant ek konsiltasyon par bann

diferan stakeholders dan bann

eleksyon presedan malgre sa ki

Onorab Ramkalawan fek dir ki in

annan mank konsiltasyon.

Akoz in pran 5an? Wi, Onorab

Georges i annan rezon, nou ti diskit

sa bann size dan dernyen eleksyon

kot li ek mwan nou ti reprezant nou

2 parti respektiv, nou ti vwar

nesesite fer serten lamannman.

Kestyon i demande akoz ki’n pran

5an pou sa bann lamannman ariv

devan nou Lasanble. Me mwan mon

a plito demande akoz ki nou dan

Lasanble nou pa’n zwe en rol pli

proaktiv pou fer sa bann

lamannman vin dan Lasanble pli

boner? Mon pa kapab pas zizman lo

Biro Komisyoner Eleksyon, i pa mon

devwar, me mon kapab pas zizman

lo nou menm, lo nou lenstitisyon e

petet kestyonn nou menm nou. E

prensipalman zot ki pe fer tou sa

bann konplent, demande ki zot zot

in fer pandan sa 5an ki nou’n pase

pou fer sa bann lamannman ki zot

dir ki zot in koz lo la la bomaten vin

devan sa Lasanble? Ti annan

plizyer keksoz ki zot ti a’n kapab fer.

Zot ti’n kapab vin avek en mosyon e

nou ti ava’n siport sa mosyon, zot

ti’n kapab vin avek en Private

Member’s Bill, e nou ti ava desid lo

merit zot bann propozisyon. E alor

pou mwan, vre kestyon se ki zot zot

in fer pandan sa 5an e pandan sa

29

16an ki zot in la dan sa Lasanble

pou improve nou demokrasi?

Mr Speaker, sa mo

konsiltasyon ki Lopozisyon pe tay

avek, ki Lopozisyon in fer pou

ankouraz en kiltir konsiltasyon dan

nou pei sa dernyen 5an let alone sa

dernyen 18an? Mon krwar si

Lopozisyon i get zot en pti pe pli

byen ozordi, zot annan zot menm

pou zot blanmen si napa sa ki zot

menm zot zot pe rode ozordi e sa ki

zot menm zot zot in fer tou pou

torpido e pou detri pandan sa

dernyen 5an. Konsiltasyon pa zis lo

lalwa eleksyon, konsiltasyon i lo tou

size lenportans nasyonal. Eski zot

in donn zot lekor en sans e zot in

donn zot siporter en sans pou ki sa

konsiltasyon e sa dyalog i ankre, i

bear fruit dan Sesel? Ki zot in fer,

pa pou ankouraz konsiltasyon me

pou detri konsiltasyon. E pli gran

zizman lo whether or not zot in

ankouraz konsiltasyon sa dernyen

5an zot pou ganny li le 21 Me dan

bwat vote.

MR SPEAKER

Annou retourn lo Bill devan nou

silvouple.

HON. POTTER

Alor Msye Speaker etan donnen ki

Lopozisyon in koz lo sa size mon ti

santi li neseser pou mwan met

rikord okler.

Lo bann size ki sa 2

lamannman pe propoze, Mr Speaker

i kler kwa ki Biro Electoral

Commissioner pe rode avek sa 2

lamannman e i kler osi ki si Biro

Electoral Commissioner pa’n

konsilte avek ni nou e ni zot, Biro

Electoral Commissioner i napa okenn

obligasyon pou konsilte avek nou lo

sa 2 lamannman. Me problenm

avek Lopozisyon se ki pou zot

konsiltasyon i vedir pran lord avek

zot, si i pa’n konsilte avek zot alor sa

lalwa pa bon. Me anmenmtan zot

oule ki en Biro Electoral

Commissioner i endepandan. Pou

mwan lefe ki ni nou, ni zot pa’n

ganny konsilte lo sa 2 lamannman –

akoz si nou nou ti’n ganny konsilte

nou osi nou ti pou annan nou bout

pou azoute. Par egzanp dan

schedule nou osi tou nou ti pou

azout olye met Air Seychelles Cabin

Crew nou ti pou met Airline Cabin

Crew akoz i annan Seselwa osi ki pe

travay lo lezot Airlines; Emirates,

Qatar, eksetera. E pangar si nou

ti’n ganny konsilte nou osi nou tou

nou ti ava’n met lezot propozisyon ki

nou ti diskite 5an pase avek

Electoral Commissioner.

Mwan personelman dan deba

lo State of the Nation mon ti fer

resorti detrwa propozisyon pou

amelyor nou process. E mon annan

lentansyon anmenn sa bann

propozisyon probableman devan

nou Lasanble menm atraver swa en

mosyon pou ki i ava lo rikord vwala

30

bann propozisyon konkret ki nou lo

kote Parti Lepep nou oule vwar dan

sa prosesis. Me nou pa krwar ki

labsans sa ki zot pe rode e sa ki nou

nou pe rode dan sa lamannman i

pou fer ki nou pou napa en eleksyon

lib e zis dan Sesel. E malgre tou sa

ki zot pou dir lo prosesis elektoral,

or tou sa ki zot in dir – ofet napa

nanryen nouvo ki zot in dir ozordi ki

zot pa’n dir sa dernyen 16an, sel

keksoz ki nouvo se ki pandan sa

menm 16an zot pa’n reisi anmenn

okenn propozisyon konkret pou

kapab amelyor sa prose, zot in plito

boycott.

Pou nou, nou pa krwar ki

labsans sa detrwa keksoz pou anpes

pep Seselwa egzers zot drwa

demokratik elektoral dan en fason

lib e zis. E sa eleksyon i ava fer

10enm eleksyon ki nou pei i ava al

ladan depi ki nou’n retourn dan

milti parti, komansan par premye

eleksyon pou komisyon

konstitisyonel ziska ozordi. E dan

tou sa bann eleksyon ki nou’n fer,

malgre bann pti konsern ki bann

obzervater in fer resorti, tou nou

eleksyon san eksepsyon in ganny

deklare lib e zis par bann obzervater

etranze e malgre tou sa ki zot pe dir

la bomaten, tou bann eleksyon ki

nou’n fer se zot menm atraver zot

Leader ki le swar eleksyon i aksepte

rezilta.

Mr Speaker sa lamannman i

koz lo sa 2 schedule me the original

Act i fer provizyon anba lartik 99

pou Electoral Commissioner fer bann

regilasyon anba sa lalwa. Mon

panse ki bann propozisyon ki’n

ganny fer resorti - si i konsidere, si i

zize ki sa bann sizesyon i dan

lentere en eleksyon pli fair e pli zis –

mon panse i ava egzers son pouvwar

koman en lotorite endepandan e i

ava fer sa bann lamannman ki

nou’n propoze. Me nou nou napa

okenn lentansyon lo nou kote, donn

li okenn lord e okenn direktiv pou

fer kwa kiseswa.

Referans in ganny fer lo akoz

Essential Services dan schedule pa

azout sa bout whilst they are on

duty. Me la ankor si Onorab

Derjacques ti’n lir byen sa

lamannman i ti ava’n vwar anba

lamannman 2(b)(e) i dir klerman, i

spesifye klerman ki sa bann services

ki pe ganny referred to, i dir klerman

ki sa bann dimoun i bann dimoun

ki on election day are on duty away

from their electoral area. E whether

or not ki pe arive avek bann zofisye

lapolis ki pou on duty sa zour dan

bann Stasyon Vote ki Onorab

Ramkalawan fek fer referans lo la,

sa osi si i ti’n get seksyon 18 (4) dan

original Act i ti pou’n vrwar ki i deza

fer provizyon dan original Act.

Mon enpe etonnen ki serten

zot in demande ki akoz pa enkli dan

sa schedule, enkli prizon, enkli bann

ki pe ganny detenir, enkli bann

dimoun fou, eksetera, kar nou

31

Konstitisyon limenm e sa lalwa i fer

kler ki bann prizonnyen, bann

dimoun ki dan prizon e bann ki pe

ganny detenir pa ........

(Interruption)

HON. POTTER

Be lalwa orizinal i fer kler ki bann

dimoun ki pe serve en sentence e

bann ki pe ganny detained. Non, i

dan sa lalwa.

(Interruption)

..the person anba seksyon..

MR SPEAKER

Ok, alright. The matter is subjudice

proceed, i deza annan en case

Ankour lo la, lo sa bann kestyon

rimann ki pe challenge

konstitisyonalite sa lalwa e sa

provizyon. So, mon a demann ou

pou proceed. Kontinny avek lezot

largirman.

HON. POTTER

So Mr Speaker, mon pa konnen ki

lentere ki Lopozisyon i annan pou

fer dimoun fou e bann prizonnyen

vote me sa le 21 Me lepep i ava

pronons li lo sa demann Lopozisyon

pou fer bann dimoun fou e bann

prizonnyen vote.

Mr Speaker, the bottom line

dan sa deba se ki nenport ki

amannman, ki nou ti’n anmenn li

5an pase, 10an pase e ozordi lo sa

size eleksyon nou ti pou ganny

menm reaksyon par sa menm vye

Lopozisyon ki nou vwar la anfas

avek nou. Mr Speaker mon krwar

nou ki’n abitye avek sa menm kalite

fason fer, sa latitid Lopozisyon vizavi

bann keksoz ki vin devan sa

Lasanble - ki premyerman swa zot

vot kont parey zot fer pou bidze epi

son lannmen zot komans demann

sesi sela menm zot saler zot pran

anba sa menm bidze ki zot in vot

kont – mon krwar nou pa devret les

nou ganny entimide par zot bann

pozisyon. Nou nou krwar ki sa 2

lamannman senp pou anmenn nou

prosesis elektoral pou fer li vin pli

fair, pli zis e pli lib, e nou konnen e

nou asire nou pa bezwen okenn

lekskiz parey zot zot pe servi

bomaten, lekskiz pou zot perdi

eleksyon. Tou sa ki zot pe dir lo sa

2 pti lamannman i bann lekskiz ki

zot pe sey met devan pou zistifye

akoz zot ki pe al perdi sa prosen

eleksyon e zot ki pe al ganny en bate

bef dan prosen eleksyon. Mersi

bokou.

MR SPEAKER

Right of reply Minister.

MINISTER VINCENT MERITON

Msye Speaker mwan osi mon pou

kourt. Sa amannman ki devan nou i

senpleman pe met dan en

lankadreman legal bann pratik ki ti

egziste oparavan. Kontrerman avek

sa ki’n ganny dir, sa lamannman i

rezilta lefe ki Konmisyoner Eleksyon

32

in ekoute bann demann ki’n ganny

fer e i reflekte dan sa lamannman.

Konsiltasyon ti annan, zot menm zot

ti tonm dakor. Onorab Georges ler

in pran laparol avan in dir ki li avek

Onorab Potter ti zwenn, ti koze.

Konsiltasyon in annan.

(Interruption)

MR SPEAKER

Minister.

MINISTER VINCENT MERITON

5an pase i dan letan devlopman e

nou prosesis demokratik. 5an pase

i pa vedir ki i pa’n napa, in

kontinyelman annan, e sa travay in

anmenn serten rezilta, serten

konsiltasyon.

(Interruption)

MR SPEAKER

Order.

MINISTER VINCENT MERITON

Mersi Msye Speaker, akoz mon ti

ekoute ler zot ti koze.

Onorab Georges in fer en ta

kritik me selman sa ki mon kontan

dan son pwen i pa’n zis aksepte

rekonnet prensip sa lamannman me

in dir sa ki ladan i byen. E se lo sa

baz ki mon pran ki zot konpran

akoz nou’n vin isi ozordi pou nou

kapab amelyor nou prosesis

demokratik. Nou lalwa i bon, i

permet ki bann obzervater ler zot vin

isi Sesel malgre tou bann attempt ki

ganny fer pou dir ki nou eleksyon i

pa fair, i pa lib e zis, i ganny

konfirmen. Me nou santi ki nou

bezwen amelyore, pa i vre? So

nou’n vini ozordi, nou pou aranz sa

bann keksoz ki nou’n dir. E mwan

mon satisfe ki dimoun in konpran

apre ki zot in koze malgre tou bann

kritik ki’n ganny fer.

Msye Speaker, dezyenmman,

Onorab Derjaques in demann 2

kestyon ki mon krwar mon drwa li

sa larepons. Lo bwat vote, ki

manyer nou kapab asire ki bwat

vote pou an sekirite in demande. Ki

manyer nou kapab asire ki pou

napa lenterferans avek bwat vote?

Menm fason ki nou’n travay dan

lepase ki ler tou bann bwat vote, vid

oubyen plen i ganny akonpannyen

par reprezantan tou bann parti

politik. Wi oubyen non? Wi. So

menm lasirans ki nou’n fer dan

lepase ki zanmen in annan plis vot

ki voter i pou ganny aplike an 2011.

Tou bwat vote Msye Speaker, i

ganny sele avek en limero lo la, e sa

i ganny antre dan Liv Lokirans. E

nou’n napa okenn ka, okenn

konplent pou dir sa i pa leka.

Pou evite ki bann dimoun i vot

2 fwa, bann ki’n vot premye zour ek

dezyenm zour zot non i ganny met lo

en lalis dan prezans reprezantan

bann parti politik e sa lalis i ganny

distribye dan tou bann Stasyon Vote

e avan ler vote i komanse, sa bann

33

dimoun ki’n vote zot non i ganny lir

pou ganny anrezistre pou evite ki

dimoun i vot 2 fwa.

Kot i konsern tol ek dibwa,

mon konfirmen ki tol ek dibwa wi i

en lofans, me pa zis tol ek dibwa,

mwan mon ti tande ki St Louis ti

annan matla, sa osi i en lofans.

(Interruption)

MR SPEAKER

Minister proceed. Order.

Proceed Minister.

MINISTER MERITON

Msye Speaker mon pe repran mon

souf. Laverite i ofans son met Msye

Speaker.

Onorab Ferrari ler in pran

laparol in demande sa bann lalis la

ki manyer i pou ganny fer. Parey in

ete dan lepase se bann anplwayer ki

fourni Biro Komisyoner Eleksyon

avek lalis bann dimoun ki lo kontra

ki pe travay Praslin. I pou

kontinyen koumsa. Sa bann fasilite

ki mon’n vin fer ozordi pou fasilit,

parey zot in demande, bann

sitwayen egzers zot drwa. Nou pe

kategoriz bann diferan dimoun ki

akoz zot travay, akoz zot sitiasyon

medikal ek lasante nou pe fer bann

fasilite. Me zabitan, sitwayen, i

annan son drwa pou li vote me i

annan responsabilite. E ou deside

si eleksyon i fer le 21, ou reste Mahe

e ou al vote Mahe apre la ou mont

Praslin.

Cabin Crew pou al Silhouette

Msye Speaker. En tel fasilite ti

ganny fer pou fasilit keksoz, be Biro

Konmisyoner Eleksyon in donn

mwan sa langazman ki i pe fasilit

keksoz me pa anpay manrmay parey

zot pe dir. So anba son koreksyon

mon pe dir ki bann Stasyon Vote i

pou fasilit dimoun ki bezwen dan

bann kategori ki nou’n fer pou fer

sir ki zot egzers zot drwa e

anmenmtan ler zour i arive pou fer

zot travay zot fer li.

Napa okenn pratik ki ilegal

Onorab Ferrari. Tou bann pratik

ki’n ganny fer se avek lakor tou

bann parti politik, tou bann

stakeholders, e nou pa kapab, ekout

mwan byen, nou pa kapab tonm

dakor lo en keksoz apre ler i pa vin

dan nou faver sot deor e kriye. I

annan en keksoz ki nou apel

collective responsibility. Nou bezwen

kapab konpran e apresye e permet li

viv.

Msye Speaker ler Onorab

Ramkalawan in pran laparol i santi

li dezavantaze ki mon pe konsilte

avek bann dimoun ki dan ban ki pe

vin donn mwan sipor ozordi. I

toutafe normal ki mon konsilte avek

bann dimoun si mon bezwen en

leklersisman e sa i annord avek

Standing Orders ki Msye Speaker, e

zot menm the House in aksepte.

34

(Interruption)

MR SPEAKER

Proceed Minister. Order.

MINISTER MERITON

Msye Speaker mon ti a kontan an

terminan dir ki’n toultan annan

konsiltasyon, i pou kontinyen

annan konsiltasyon. E

konsiltasyon, parey Onorab Potter

in byen fer sorti, pa vedir pran lord.

Nou konsilte, nou zize, apre en

desizyon i ganny pran nou

anmennen. Me nou pran an

konsiderasyon bann demann ki’n

ganny fer ozordi, bann pwen ki’n

ganny note, pou ki dan nou demars

ver en demokrasi meyer, pou fer sir

ki sa bann pwen i ganny ekoute e

ganny pran an konsiderasyon.

Lalwa eleksyon i bouz dapre

sa ki gouvernman i oule. I pa

koumsa Onorab. Nou diskite, nou

konsilte, dan bokou ka, sirtou la.

Tou sa bann prosesis, tou sa bann

diskisyon ki’n pran plas, sa

amannman ozordi i rezilta bann

demann e bann diskisyon, bann

gentlemen’ agreement ki’n arive ki’n

permet nou ozordi pran sa

amannman ki annan pou bi kapab

parey mon’n dir taler, amelyor nou

prosesis elektoral baze lo bann

demann ki’n ganny fer. Mersi Msye

Speaker.

MR SPEAKER

In ler pou nou pran en vot lo merit

sa Bill. Tou bann ki anfaver?

Okenn ki kont? Bill in pase. Mon a

ganny mwan en formal 2nd reading.

MS. CLERK

A Bill of an Act to amend the

Elections, Act 1995 (Cap 68A.)

MR SPEAKER

Onorab Georges ou’n endike i annan

enn de bann pti amannman. Nou

annan 2 opsyon devan nou la, swa

nou al dan committee stage, swa si i

bann amannman tipografik parey

ou pe dir, nou ava pran li. I ok ek

tou le 2 kote sa? Nou bezwen ganny

en lagreman la akoz nou pa pe

strikteman swiv prosedir. So nou

ava pran bann lamannman

tipografik.

HON BERNARD GEORGES

Schedule 2: Schedule 2 i poz en seri

problenm. Si Onorab Mitcy Larue pa

oule mon dir mon pa a dir, i senp.

MR SPEAKER

Proceed Onorab Georges. Hold on.

Nou pa al lo strikteman - i pa ou

responsabilite sa, ou pa forse fer li.

Nou pou al strikteman lo bann fot

tipografik. Nou pa pou retourn lo

merit e debat.

HON GEORGES

Problenm se egzakteman sa, se

bann fot tipogratik akoz mannyer

schedule 2 i ete. Mon ava eksplik ou

Mr Speaker e se sa ki poz mwan

35

problem. Premye pwen i pa en soz

tipografik alors mon pa a fer li.

Purse Seiners, i pa en essential

service me let it be mon pa kapab

amend. Alors les li. Air Seychelles

Cabin Crew i pa en essential service.

Air Seychelles i en essential Service,

pa Cabin Crew. Cabin Crew i pa en

servis, i en dimoun, and if it’s Cabin

Crew, what about the pilot. Alors

mwan mon ti a propoze ou met Air

Seychelles aircraft ki ava kouver

akoz regard (d), voters who are

registered in any electoral areas and

employed in the essential services.

Alors zot employed lo en Air

Seychelles aircraft and on the date

are on duty away from their electoral

areas. Alors mwan mon ti a dir the

essential service se Air Seychelles

aircraft. Menm zafer avek security

personnel on duty, i pa en essential

service se President and Ex

President’s security ki en essential

services. Health Services ok.

Electoral Commissioner’s Office se pa

security personnel se Electoral

Commissioner’s Office security ki en

essential service. Prison Officer on

duty and let that on the side se pa sa

ki en essential service se the Prison

service ki en essential service.

Meteorological Services ok. Polling

Agents i sertennman pa en essential

service, se voting stations ki en

essential service e bann dimoun ki

pe travay ladan ki ganny drwa vote.

Air traffic, premyerman i air traffic

control, that’s what it’s called.

Dezyenmman do we want to limit it

to that? Oubyen what about the

other airport services, what about

baggage handlers ki pe anmenn

bagaz. Ou konpran? So are you

going to go with air traffic control or

are you going to go with airport

services. Next one is ok. PUC does

not exist, Public Utilities Corporation

mon ti ava sizere. Alors vwala Mr

Speaker ki mannyer mwan mon ti

ava vwar Schedule 2 si mwan mon ti

annan anything to do with it. Mersi.

MR SPEAKER

Si nou ti kapab ganny en pozisyon

vizavi sa bann proposals. Mon krwar

i zis en kestyon mo, term. Si i ok

avek gouvernman? I oke avek

gouvernman, all right. Onorab

Derjacques.

HON DERJACQUES

Lo 2(b)(c)incapacitated and elderly

residing in the institutions set out in

the schedule 1, pa zis Schedule,

Schedule 1. Apre par anba li (d)

Schedule, 2, apre Schedule. Apre

mon oule en leklersisman, fer kler

pour mwan. Mon vwar la zot in met

on duty away from their electoral

area, selman dan Schedule 2 ennler

zot reiterate ankor, par egzanp,

security personnel i zis bann ki on

duty. Akoz dan 2, 3 nou met 2 fwa

selman dan 1 nou met zis en fwa,

eski sa pou donn diskresyon

Electoral Commissioner pou deside

sa 1200 PUC staff i kapab vot

nenport dan sa landrwa spesyal. Si

ou pou met on duty pour serten dan

36

Schedule 2, fodre ou retourn ankor

ou met on duty pour tou.

MR SPEAKER

Mon krwar amannman Onorab

Georges i rektifye ou problem akoz li

i pe dir annou tir sa bann zafer

personnel security, met services e (d)

i ava aplike pour sa.

HON DERJACQUES

Sa vedir nou pe fer kler Mr Speaker

ki selman bann dimoun..

MR SPEAKER

Bann ki on duty and away from

Electoral Area. Eski i oke Schedule

pou add 1 and 2? Ok. Yes Onorab

Ferrari nou a pran enn dernyen.

Onorab Ferrari.

HON FERRARI

Mersi Msye Speaker. Menm si zot in

fini vot sa lalwa avek tou son bann

galimatya, i annan ankor e zot pa

realize. Section (2)(a)`temporarily on

Mahe, who are registered in electoral

areas other than those situate, mon

krwar i devret situated’, non?

MR SPEAKER

Yes.

HON FERRARI

Mon krwar mon pa konnen.

MR SPEAKER

Situated, yes. Situated, non?

HON FERRARI

Mon napa en degre dan Angle me

selman mon krwar i devret situated.

Akoz sa i paret en langaz kenyek sa,

bann dimoun Uganda

oubyen..situated, all right? E Mahe,

accent aigu, byensir partou, mon

krwar se konmsa ki i ganny dekrir.

So sa de pti pwen zis pou dir ki

finalman se nou ki netway bann

lalwa pour zot.

MR SPEAKER

Ki arive ek Mahe, ki ou’n dir lo

Mahe? Accent aigu, ok. Nou a ganny

en mosyon therefore pour nou sot

committee stage, Onorab Potter.

HON POTTER

Mr Speaker anba 91(1) mon move

pou suspend orders 65 to 70 pour

nou sot committee stage. Mersi.

MR SPEAKER

Okenn ki segonde?

HON ANDRE POOL

Mr Speaker mon segonder.

MR SPEAKER

Nou a pran en vot, tou bann ki an

faver. Okenn ki kont? Pase, mon a

ganny mwan en motion for third

reading.

HON POTTER

Mr Speaker ki Elections

(Amendment) Bill 2011 i ganny lir en

trwazyenm fwa.

37

MR SPEAKER

Okenn ki segonder?

HON POOL

Mr Speaker i ganny segonde.

MR SPEAKER

Nou a pran en vot, tou bann ki an

faver, okenn ki kont. Mon a ganny

mwan en third reading.

CLERK

This Act may be cited as the

Elections (Amendment) Act, 2011.

MR SPEAKER

Bill in pase. I reste mwan aprezan

pou swet zot tou ek zot fanmiy bonn

Pak e mon oule enform Lasanble ki

nou pe adjourn sine die. Mersi.