NANO TEKNOLOJİ İLE ÜRETİLEN AKILLI TEKSTİLLER VE TÜKETİCİ

BEKLENTİLERİNİN BELİRLENMESİNE YÖNELİK BİR ARAŞTIRMA

Yrd.Doç.Dr. H.Fatma Şener*

Öğr. Gör.Fatma Bulat **

Özet

Günümüzde insanlar yaşam koşullarına bağlı olarak giysilerinde çok fonksiyonlu ürünleri tercih

etmektedir. Kullanıcılara örtünme ve süsleme ve kendini ifade etmenin yanında, başta sağlık, güvenlik ve

enformasyon alanlarında olmak üzere, başka hizmetler de sunabilen çok fonksiyonlu akıllı tekstil

ürünlerinin üretimi günümüzde sınırlı olarak yapılmaktadır, bazıları ise prototip aşamasındadır. Akıllı

tekstil ürünlerinin insan hayatını büyük oranda kolaylaştırması ve insan hayatını koruma altına alması

açısından son derece önemlidir.

Bu çalışma nanoteknoloji ile üretilmekte olan giyim ürünlerinin bugünkü talep düzeyini belirlemek, buna bağlı olarak da gelecekte ulaşacağı noktayı tahmin etmeye yönelik olarak

gerçekleştirilmiştir.

Araştırma örneklemi, kolay ulaşılabilir olması nedeniyle Ankara ve Kırıkkale de yaşayan tesadüf

yoluyla seçilmiş 200 kişiyi kapsamaktadır. Nanoteknoloji ile üretilen akıllı tekstiller hakkında insanları

bilgilendirmek ve akıllı tekstillerin bugünkü talep düzeyini ortaya koyabilmek için bir anket formu

hazırlanarak uygulanmıştır. Bu anketten elde edilen bilgiler doğrultusunda, katılımcıların akıllı tekstillerle

üretilmiş öncelikli giysi tercihleri belirlenmiştir. Sonuç olarak akıllı tekstil üreticilerine talep edilen

ürünler doğrultusunda üretim yapmaları ya da bu alanlardaki üretim kapasitelerini arttırmaları konusunda

önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Sözcükler: Nanoteknoloji, Akıllı tekstiller, Fonksiyonellik, Giysi fonksiyonelliği, Tüketici

beklentileri.

Abstract:

Now adayspeople are prefering to wear multiple function clothes mostly.The production of

multiple function clever textile products ,which are not only used for covering and ornament but also used

in health,security,information fields and many other services,is limited these days.But some multiple

function textile products are in testing and sampling phase.the clever textile products are anticipated to

make human beings life more easy and to protect him.

The first aim of this work was to give information to participaters about the clever textile which

was produced with nano technology.The second aim was to ascertain these days and estimate future

demand level of clothing products which are being produced with nano technology.

The enquiry comprise 200 person living in Ankara and Kırıkkale.The enquiry was applied by

preparing questionnaire form to give people information about clever textile produced by nano

technology and to find these days demand level of clever textile.The information which was obtain from

questionnaire shows that the most prefered products were clever textile products.As a result the enquiry

suggest that the producers of clever textile must increase production capacity so that they can balance the

increasing demand level.

Key Words: Nano technology,Clever textile, Functional, Functional clothes, Tecnical textile

*Gazi Üniversitesi Mesleki Eğitim FakültesiGiyim Endüstrisi ve Moda Tasarımı Eğitimi Bölümü

**Kırıkkale Üni. Keskin Meslek.Yüksek Okulu Tekstil Programı atmabulat_06@hotmail.com

2

GİRİŞ

Nano kelimesi, Yunanca’da “cüce” anlamına gelmektedir ve fiziksel ölçü birimlerinde

ön takı olarak kullanılmaktadır. Örneğin, birim zaman (saniye), birim hacim (litre) ve birim

uzunluk (metre) ölçüm değerleri ile nano ön takısı kullanıldığında, bu ölçüm birimlerinin

milyarda biri anlamını ifade etmektedir. Kısacası, nano-saniye (ns), saniyenin milyarda biri,

nanolitre, litrenin milyarda biri ve nanometre (nm) de metrenin milyarda

biridir(Güvenç,2007:27).

Nanoteknoloji, maddenin atomik-moleküler boyutta mühendisliğinin yapılarak yepyeni

özelliklerinin açığa çıkarılması; nanometre ölçeğindeki fiziksel, kimyasal ve biyolojik olayların

anlaşılması, kontrolü ve üretimi amacıyla, fonksiyonel materyallerin, cihazların ve sistemlerin

geliştirilmesidir. Bir başka ifade ile çeşitli araçların, malzemelerin ve yapıların moleküler

düzeyde işlenmesi, oluşturulması ve manipüle edilmesi olarak tanımlanmaktadır (Kut ve

Güneşoğlu,2005:224-230).

Nano parçacıklar virüslerden yüz defa daha küçüktür, böylece insan gözü tarafından

algılanamamaktadır. Aşırı derecede küçük boyutlara sahip bu yapılar için, çevremizdeki

nesneler için geçerli olan fiziksel ve kimyasal yasalar geçerli değildir. (Vural,2003:186-187).

Nanoteknoloji yeni bir teknoloji devrimi olarak algılanıyor ve bu teknolojinin 2025

yılına kadar gelişme sürecini tamamlayıp hayatın her alanına gireceği tahmin ediliyor.

Önümüzdeki 10 yıl içinde 3 trilyon dolar Pazar payına sahip olacağı düşünülen nanoteknoloji

bir çok ülke tarafından kritik ve öncelikli alan olarak desteklenmektedir(Bayındır,2006:1)

Nanoteknoloji devriminin insanlığın yakın geleceğinde yaratacağı değişiklik sadece ana

hatları ile tahmin edilebilmektedir. Öyle görünmektedir ki, nanoteknoloji önümüzdeki yirmi

veya otuz sene içinde uygarlığa damgasını vuracak ve bu gelişmelere hazırlık açısından zayıf ve

güçlü ülkeler arasındaki fark artacaktır. Bu nedenle nanoteknolojiye hazırlıklı olmak ve bu tür

konularda hem temel bilimler açısından hem de teknolojik olarak yeterli çalışmaları

gerçekleştirmek gerekmektedir(Özenbaş,2006:2).

19. uncu yüzyıl başlarında gelişmeye başlayan tekstil endüstrisi nanoteknoloji sayesinde

yeni bir döneme girmeye hazırlanmaktadır. Tekstilde kullanılan malzemelere nanometre

boyutlarında farklı özellikler kazandırılması çok önemli gelişmelere yol açacak örneğin; çorap

ipliğinin gümüş nano parçacıklarla katkılandırılması, mikrop barınmasını ve kokuyu

engelleyecek, suyu iten kumaşlardan elde edilmiş giysiler kirlenmeyeceğinden ütü ve yıkamaya

ihtiyaç duyulmayacak. Esnek ve yıkanabilen sensörlerin kumaşa aktarılması ile elbiselerimiz

görecek, duyacak, hissedecek, komut verecek, enerji üretecek. Kumaş ipliğine elektronik ve

optik özelliklerin kazandırılması ile aydınlatma özelliğine sahip giysiler ve renk değiştiren

giysiler elde edilebilecek (Bayındır,2005:11).

3

Tekstillerde life uygulanacak tüm yüzey işlemleri tekstilin özelliğini

değiştirebilmektedir. Akıllı tekstiller olarak adlandırılan bu teknoloji ile, ıslanmayan yüzeyler

veya yüzeye bazı özelliklerin kazandırılması, kirlilik tutuculuğu, ısı, yalıtım vb. özellikler

kazandırılmaktadır. Bunun dışında renk değiştirebilen veya ısıya, neme duyarlı olan kıyafetlerin

geliştirilmesi konusunda çok ciddi çalışmalar sürdürülmektedir(Tamerler,2008).

Günümüzde geliştirilen çok işlevli elyaflar, askeri giysiler, koruyucu hastane elbiseleri,

yüksek performanslı spor giysiler gibi bir çok alanda uygulama bulmaktadır(Yılgör,2006:42)

Çevresel değişimleri algılayarak renk, gözenek ve kalınlık özelliklerini bunlara göre

değiştirebilen, mikropları öldüren, cildi besleyip masaj yapabilen, bazı ilaçların deriden vücuda

verilmesini sağlayan akıllı tekstiller gibi günümüzde örnekleri görülmeye başlayan çok boyutlu

ve çok işlevli akıllı tekstillerin üretiminde önemli gelişmeler yaşanması beklenmektedir.

Türkiye’nin de bilgi yoğunluğu ve katma değeri yüksek olan akıllı tekstiller alanında

teknolojik yetenek geliştirmesi, tekstil sektörümüzün rekabetçiliği açısından önem taşımaktadır.

Bu tür akıllı ve çok fonksiyonlu tekstillerin üretiminde “nonwoven” üretim teknolojileri de daha

fazla kullanılmaya başlayacak; fiziksel özellikleri, kullanım özellikleri ve görünüm açısından

dokuma ve örme kumaşlara eşdeğer olan “nonwoven” kumaşların üretimi mümkün

olacaktır(www.tubitak.gov.tr)

Vizyon 2023 Tekstil Paneli, tekstil sektörümüzün orta vadede özgün tasarım, kalite,

verimlilik, pazarlama ve dağıtım yeteneklerinin geliştirilmesine, üst sınıf modaya yönelik

ürünlerin ve teknik tekstillerin üretimine; uzun vadede ise akıllı ve çok işlevli tekstil ürünlerinin

araştırılmasına, geliştirilmesine ve üretimine önem vermesi gerektiğini

öngörmektedir(www:vizyon2023.tubitak.gov.tr).

Günümüzde akıllı tekstil ürünlerinin bazılarının ticarileşmiştir. Pazarlaması yapılan

akıllı tekstil ürünlerinin bazıları, iklim kontrolü yapabilen giysiler, insana koruma sağlayan

giysiler, selüliti önleyen çoraplar, bakteri üretmeyen tişörtler, leke tutmayan elbiselerdir. Daha

önceleri askeri kıyafetlerde ve bazı spor dallarındaki profesyonel sporcuların giysilerinde

kullanılan akıllı kumaşlar artık hazır giyim markalarının ürünlerinde de yaygın olarak

kullanılmaya başlanmıştır(Balcı,2006).

Teknolojik ilerlemeler sonucunda maliyetlerin düşmesiyle yakın bir gelecekte akıllı

tekstil ürünlerinin günlük hayatta kullanımın yaygınlaşması beklenmektedir. Orta vadede akıllı

tekstil ürünlerinin pazar değerinin milyarlarca dolar seviyesine ulaşacağı tahmin edilmektedir.

Akıllı tekstiller alanındaki gelişmelerle birlikte ortaya çıkacak çok yönlü ürünler için dünyada

çok önemli pazarlar elde edilebilecek tekstil ve hazır giyim alanındaki talep yapısı

değişebilecektir(www.tumgazeteler.com).

4

Ülkemizde akıllı tekstil üretimi yapan başlıca firmalar: Anteks, Yeşim Tekstil, Karsu

Tekstil, Sude Suni Deri San. A.Ş. (Laminatech), Abbate, Orka Group, İstanbul Çorap, Yeğin

Grup, Has Tekstil, Dema Teknik Tekstil, Fiberflon, Hepatr End. Paz., Altınbaşak Tekstil, Zorlu

Tekstil, Hakkoymaz Tekstil’dir.

Akıllı tekstil alanında hali hazırda üretimi yapılan hazır giyim ürünleri şunlardır.

İstanbul Çorap tarafından üretilen Parizien Clinique serisinde, ayakta bakteri oluşumunu ve

kokuyu önleyen anti-bakteriyel, selülit oluşumunu önleyen anti-selülit ve bacağa ekstra nem

sağlayan nemlendirici çoraplar üretilmektedir. Çoraplar bu özelliklerini yaklaşık 20 yıkamaya

kadar kaybetmeden koruyabilmektedir(www.ntvmsnbc.com).

Gaziantep Küsgette kurulu Doliche Firması, özel geliştirdikleri kimyasal bir sistemle

kokusuz çorap üretti ve antibakteriyel özelliğe sahip olan çorabın mantar ve bakterileri

öldürmekte, ayak kokusunu önlemekte ve uzun süreli kullanımda mantar ve diğer hastalıkların

ortadan kalkmasını sağlamaktadır. Yeni geliştirilen özel bir sistemle ürettilen çoraplar klimatik

etki özelliğine sahip(www.dolichetekstil.com).

Has Tekstil San. ve Tic. Ltd. Şti. üç yıl süren araştırma sonucunda 2004 yılında Clothas

markası ile Türkiye’de ilk kez su ve leke tutmayan pantolon üretmiştir. Firma, yıkandığı zaman

güzel koku veren, serin tutan, stres alan ve kolay ütülenen kumaşlar geliştirme çalışmalarını

sürdürmektedir(www.tumgazeteler.com).

Yeşim Tekstil (Bursa), uygulandığı ürünlerde leke ve su tutmama, çabuk kuruma ve

kolay ütüleme özellikleriyle büyük miktarda enerji ve zaman tasarrufu sağlayan Nano

teknolojisini, Türkiye'de ilk kez örme ürünlerin üretiminde kullanmaya

başlamıştır(www.tumgazeteler.com).

Orka Group (İstanbul), satışa sunduğu kış koleksiyonda yer alan akıllı kumaşlarla

hazırlanan kıyafetler, su ve leke tutmamakta, vücuttaki nem dengesini sağlayarak terlemeyi

azaltmakta ve kokuyu emmektedir. Bu kumaşların, çabuk kuruma ve ütülenme özellikleri de

bulunmaktadır(www.hurriyetim.com)

Kelebek mobilya yağ ve kir tutmayan, uzun ömürlü nano-kumaşlar, kuru temizlemeye

ve sık yıkamaya da dayanıklı kumaşlar kullanmaya başlamıştır. Bionic kumaş serisindeki

yüksek aşınmaya dayanıklı olan bu kumaşlar, aynı zamanda yumuşak ve çevre dostu

(www.mobilyaonline.net).

İstikbal, elektromanyetik dalgalarını %98.5 oranında engelleyen nanoteknolojik kumaş

geliştirdi. Kumaşın hem ev ürünlerinde hem de endüstride kullanılması

düşünülüyor(http://nanoturkiye.blogspot.com).

TSK uzun süren AR-GE çalışmalarının ardından, nanoteknoloji ile hazırlanmış

antibakteriyel, kumaşı suya dayanıklı, yüksek mukavemetli, teri emen ancak dışarıdan belli

5

etmeyen, zor leke tutan, kırışmayan, şapkası daha iyi görüş sağlayan ve her şeyden önemlisi

Türkiye'nin coğrafik yapısına ve bitki örtüsüne uygun renk ve desenlerde hazırlandığı için

uydudan bakıldığında kamuflaj sağlayan üniformalar kullanmaya

başlamıştır(www.zaman.com.tr).

Nanoteknoloji kullanılarak üretilen ürünler, bu alanda yapılabilecek yenilikler

düşünüldüğünde, son derece sınırlıdır. Akıllı tekstillerin son zamanlarda gündeme sıkça

gelmesi, öneminin kavranması ve bu yönde ileride güçlü bir talebin oluşacağı beklentisi

nedeniyle ülkemizde bu alana girecek firma sayısında artışların olacağı beklenmektedir.

Nanoteknoloji kullanılarak elde edilen tekstillerden üretilecek bazı hazır giyim

ürünlerinin gelecekteki kullanım alanları ile ilgili tahminler şunlardır.

*Güneşte uzun süre giyilebilir enerji depolayan sensörler eklendiği giysiler

*Bilgi elde edebilen ve iletebilen sensörlerin eklendiği giysiler

*Çok katlı ve incelikli koruma sağlayan giysiler

*Suçu ortaya çıkaran giysiler

*Yaraların iyileşmesine yardımcı olan giysiler

*Kendi kendini onaran giysiler

*Yer çekimine karşı koyabilme özelliği olan giysiler de gelecekteki kullanım alanları olarak

öngörülmektedir.

Türkiye’deki akıllı tekstil ürünlerinin pazar değeri hakkında herhangi bir veri

bulunmamaktadır. Bununla birlikte ülkemizde akıllı tekstil üretimi yapan az sayıda firma

bulunmaktadır. Bu araştırma, nanoteknoloji ile üretilmekte olan giyim ürünlerinin ülkemizde,

bugünkü talep düzeyini belirlemek, buna bağlı olarak da gelecekte ulaşacağı noktayı tahmin

etmeye yönelik olarak planlanıp yürütülmüştür.

2. METARYAL VE YÖNTEM

Araştırmanın materyalini kolay ulaşılabilir olması bakımından Gazi Üniversitesi ve

Kırıkkale Üniversitesi, Öğretim Elemanları ve öğrencilerinden tesadüf yöntemi ile seçilen 200

kişiden elde edilen veriler ve ilgili kaynaklar oluşturmaktadır. Bu çalışma bir pilot çalışma

olarak planlanıp yürütülmüştür.

Araştırma örneklemi, seçilen 200 kişiyi kapsamaktadır. Araştırmanın örneklemini

oluşturan grubunun giysi satın almada nelere önem verdiğini anlamak, onları akıllı tekstil

özellikler hakkında anket yolu ile bilgilendirmek, akıllı tekstillere talep düzeyini ortaya koymak,

aynı zamanda geliştirilen ürünlerin üretiminde, öncelik verilmesi gerekenler hakkında üreticilere

fikir vermek için bir anket formu hazırlanarak uygulanmıştır.

6

Bu anket formunda, katılımcıyı tanımaya yönelik genel bilgiler (yaş, cinsiyet, medeni

hali, eğitim durumu çalışma durumu ve meslek grupları vb.) gibi sorular dışında ki sorular 5

seçenekli likert tipi ölçekten oluşmaktadır. 5’li likert tipi ölçeklerde her bir maddeye verilecek

cevap kodları 1.00 ile 5.00 arasında değişmektedir. Ölçekte yer alan ifadelerin ağırlıkları ve

sınırları aşağıda verilmiştir.

Seçenekler Ağırlıkları Sınırları 1.Son derece önemsiz 1 1,00- 1,79 2.Önemsiz 2 1,80- 2,59

3.Ne önemli ne önemsiz 3 2,60- 3,39 4.Önemli 4 3,40- 4,19

5.Çok önemli 5 4,20- 5,00

Hazırlanan anketler yaş grupları, cinsiyetleri, eğitim durumları ve meslek grupları farklı

olan bireylere uygulanmıştır. Bu uygulama sonucunda elde edilen verilere aritmetik ortalama,

standart sapma, korelasyon katsayıları ve ki kare gibi çeşitli istatistiksel analizler uygulanmış

sonuçlar tablolarla sunulmuştur.

Uygulamadaki amaç elde edilecek verilerle mümkün olduğunca çok genellenebilir sonuçlara

ulaşmaktır.

3. BULGULAR VE TARTIŞMA

3.1. Araştırmaya Katılanların Demografik Özellikleri

Bu araştırmaya katılanların demografik özellikleri incelendiğinde şu sonuçlara

ulaşılmıştır. Araştırmaya katılanlar cinsiyetleri bakımından incelendiğinde %6,5 kadın, %37,5

erkek olduğu görülmektedir. Katılımcıların yaşları bakımından büyük çoğunluğu %61,(16 -23)

yaş arasında bulunmaktadır. Katılımcılar medeni durumları bakımından %70,5 bekar, %29,5

evli olduğu görülmüştür. Eğitim durumları dağılımının büyük çoğunluğunu %60,5 yüksekokul

ve %17 ile lise oluşturmaktadır. Örneklem grubunda yüksekokulda ve lise de okuyanların daha

fazla yer almasının nedeni araştırmacının verileri toplarken bu kurumlardan daha fazla

faydalanmış olmasından kaynaklanmaktadır. Araştırmaya katılan grubun % 57 si çalışmaz iken

,% 39,5 i de çalışmaktadır. Meslek gruplarına bakıldığında katılımcıların %60,5 öğrenciler,

%20,5 memur, %10,5 diğer, %5 işçi, %3,5 serbest meslek sahibidir.

TABLO II Giysi Satın Alırken Dikkate Alınan Faktörler

Seçenekler X S.S Giysinin kumaş özelikleri 3,98 ,885 Giysinin model özellikleri 4,07 ,891 Giysinin markasına 3,31 1,175 Giysinin fiyatına 4,11 ,841 N=200

Tablo II’ye göre katılımcılar; giysi satın alırken giysinin kumaş özellikleri, model

özellikleri, marka, fiyat gibi satın almada etkili olan faktörlerden her birini önemli bulmuşlardır.

TABLO III Giysi Özellikleri

7

Seçenekler X S.S Estetiklik 4,07 ,903 Rahatlık 4,44 ,761 Sıcak tutma, serin tutma 4,31 ,753 Yağmur ve rüzgar geçirmeme 4,14 ,823 N=200

Tablo III’e göre giysiler de aranan özelliklerden x=4,44 ile rahatlık son derece önemli

bulunmuştur, son derece önemli bulunan ikinci özellik ise x=4,31 ile sıcak, serin tutmadır,

yağmur ve rüzgar geçirmeme ise x=4,14 ile önemli bulunmuş, x=4.07 ile de estetik özellikler

ikinci önemli özellik olarak görülmüştür.

TABLO IV Nano Teknoloji ile Sağlık Alanında Kullanılmak Üzere Geliştirilmiş Giysiler

Seçenekler X S.S Açık yaraların tedavisine yardımcı olan giysi 3,95 ,979 Alev almayan giysi 4,08 1,019 Mantar gibi cilt hastalıklarından koruyan giysi 4,23 ,944 Giyildiğinde vücuda masaj yapan giysi 3,69 1,205 Anti alerjik va antibakteriyel giysi 4,06 ,970 Güneşin zararlı ışınlarından koruyan UV filtreli giysi 4,00 1,017 Vücudun elektrik dengesini düzenleyen giysi 3,74 1,191 Vücudun doğal nem dengesini koruyan giysi 3,89 1,099 Isıyı emerek depolayan, sonra serbest bırakan sıcaklık düzenleme teknolojisi 3,73 1,134 Serinletici ve stress azaltıcı giysi 3,80 1,182 Baş ağrıları için ağrı kesici etki yapan bereler 3,99 1,150 Vücudun otuz hayati fonksiyonunnu24 saat boyunca ölçen ve beklenmeyen bir

değişiklik olduğunda gerekli kişileri haberdar eden giysi 3,92 1,162

Aloe-vera kapsülleriyle bezenmiş her yıkamada kuku yayan giysi 3,59 1,183 Ani bebek ölüm sendromuna karşı bebeğin soluk alışı durduğunda haber veren giysi 4,09 1,090 N=200

Tablo IV’e göre nanoteknoloji ile sağlık alanında kullanılmak üzere geliştirilmiş olan

giysilerden mantar gibi cilt hastalıklarından koruyan giysilerin X=4,23 ile son derece önemli

bulunduğu görülmüştür. Önemli bulunan özellikler ise sırasıyla X=4,09 ani bebek ölümü

sendromuna karşı bebeğin soluk alışı durduğunda ebeveyne haber veren giysi; X=4,08 ile alev

almayan giysi; X=4,06 ile 41 anti-alerjik ve antibakteriyel giysi; X=4,00 güneşin zararlı

ışınlarından koruyan UV filtreli giysi; X=3,99 baş ağrıları için ağrı kesici etki yapan bereler;

X=3,95 açık yaraların tedavisine yardımcı olan giysi; X=3,92 vücudun otuz hayati

fonksiyonunu (kalp atışı, tansiyon)24 saat boyunca ölçen ve beklenmeyen bir değişiklik

olduğunda kablosuz ağ bağlantısıyla hastaneleri ve gerekli kişileri haberdar eden giysi; X=3,89

vücudun doğal nem dengesini koruyan giysi; X= 3,80 Serinletici ve stres attırıcı giysi; X=3,74

vücudun elektrik dengesini düzenleyen giysi; X=3,73 Isıyı emerek depolayan, daha sonra

serbest bırakan sıcaklık düzenleme teknolojisi; X=3,69 giyildiğinde vücuda masaj yapan giysi;

X=3,59 aloe-vera kapsülleriyle bezenmiş, her yıkamada koku yayan giysilerdir.

Sağlık alanında kullanılmak üzere geliştirilmiş olan giysilerin tercihi, katılımcıların sık

yaşadıkları sağlık problemleri hakkında bilgi edinmemize de yardımcı olmaktadır.

8

TABLO V Nanoteknoloji ile Elde Edilen ve Kullanım Kolaylığı Sağlamak Üzere Geliştirilmiş

Giysiler

Seçenekler X S.S Çelikten beşkat daha sağlam, darbeleri emme özelliğine sahip giysi 3,46 1,210 Kirlendiğinde kendi kendine temizleyen giysi 3,86 1,209 Yüksek esneme halinde dahi formunun koruyan giysi 3,97 1,091 Kolay yırtılmayan ve buruşmayan giysi 4,20 ,982 Su geçirmeyen giysi 4,04 ,921 Leke ve koku tutmayan girsi 4,17 ,998 Eskimeyen ve renkleri solmayan giysi 4,21 ,949 Çabuk kuruyan giysi 4,01 1,051 N=200

Tablo V’e göre nanoteknoloji ile elde edilen ve kullanım kolaylığı sağlamak amacıyla

geliştirilmiş olan giysilerden X=4,21 ile son derece önemli bulunan eskimeyen ve renkleri

solmayan giysidir; X=4,20 ile kolay yırtılmayan ve buruşmayan giysi yine son derece önemli

bulunmuştur; X=4,17 Leke ve koku tutmayan giysi önemli bulunmuş bunu sırası; X=4,04 ile su

geçirmeyen giysiler; X=4,01 ile çabuk kuruyan giysiler;X=3,97 ile yüksek esneme halinde dahi

formunu koruyan giysiler;X=3,86 ile kirlendiğinde kendi kendine temizleyen giysiler; X=3,46

ile çelikten beş kat daha sağlam, darbeleri emme özelliğine sahip giysiler takip etmiştir.

Katılımcıların Tablo V’de ki tercihleri hazır giyim ürünlerindeki tüketim çılgınlığı ile

tezat oluşturmaktadır.

TABLO VI Nanoteknoloji İle Estetik Özellikler Kazandırılmış Olan Giysiler

Seçenekler X S.S Hava sıcaklığına göre kolları kısalan giysi 3,41 1,277 Şekil ve renk değiştiren giysi 3,39 1,311 Renk, koku ve görüntüleriyle farklı imajlar veren giysi 3,64 1,212 Giyildiginde ipek gibi farklı hisler veren giysi 3,56 1,279 Selülit önleyici bakım yapan giysi 3,70 1,349 Potluk yapmayan vücuda tam uyum sağlayan giysi 4,16 1,037 N=200

Tablo VI’ya göre nanoteknoloji ile estetik özellikler kazandırılmış olan giysilerden

potluk yapmayan, vücuda tam uyum sağlayan giysi; X=4,16 ile son derece önemli bulunmuştur,

sırası ile X=3,70 ile selülit önleyici bakım yapan giysi;X=3,64 ile renk,koku ve görüntüsüyle

farklı imajlar veren giysi;X=3,56 ile giyildiğinde ipek gibi farklı hisler veren giysi; X=3,41 ile

hava sıcaklığına göre kolları kısalan giysi;X=3,39 ile şekil ve renk değiştiren giysi özellikleri

izlemiştir.

TABLO VII Nanoteknoloji İle Askeri Alanda Kullanılmak Üzere Geliştirilen Giysiler

Seçenekler X S.S Kamuflaj 3,79 1,184 Dışarıdan bir tehlike algıladığı anda sertleşerek zırha dönüşen giysi 3,96 1,194 Kimyasal tehlikeleri algılayan ve bu tehlikelere karşı uyaran ve koruma duvarı oluşturan giysi

4,17 1,068

Görünmezlik 3,72 1,284 N=200

9

Tablo VII’ye göre nanoteknoloji ile askeri alanda kullanılmak üzere geliştirilen

giysilerden önemli bulunan X=4,17 ile kimyasal tehlikeleri algılayan ve bu tehlikelere karşı

uyaran ve koruma duvarı oluşturan giysidir bunu sırası ile X=3,96 ile dışarıdan bir tehlike

algıladığı anda sertleşerek zırha dönüşen giysi; X=3,79 ile kamuflaj; X=3,72 ile görünmezlik

yine önemli bulunarak izlemiştir.

Araştırma güvenlik alanında çalışan personel arasında yapılmış olsaydı katılımcıların

Tablo VII deki giysi tercihleri tam tersi bir sonuç verirdi

TABLO VIII Nanoteknoloji İle Giysilere Eklenen Elektronik Özellikler

Seçenekler X S.S MP3 çalar 3,39 1,388 Cep telefonu şarz edebilme 3,60 1,338 Vücut aktiviteleriniz hakkında bilgi verme 3,74 1,252 Bluetooth ve kablosuz iletişim ağı 3,41 1,386 Oda sıcaklığına göre renk değiştirme özelliği 3,28 1,386 N=200

Tablo VIII’e göre nanoteknoloji ile giysilere eklenen elektronik özelliklerden olan vücut

aktiviteleri hakkında bilgi verme X=3,74 ile önemli bulunmuştur. Bunu X=3,60 ile cep telefonu

şarz edebilme; X=3,41 ile bluetooth ve kablosuz iletişim ağı yine önemli bulunurken; X=3,39

ile mp3 çalar ne önemli ne önemsiz bulunmuştur, oda sıcaklığına göre renk değiştirme özelliği

ise X=3,28 ile yine ne önemli, ne önemsiz bulunmuştur.

VDC tarafından tüketiciler arasında yapılan bir anket çalışmasının sonucunda,

bilgisayar fonksiyonelliği, veri toplama, kişisel dijital yardımcılara (PDA) ve internete

bağlanabilme ve biomonitörleme gibi çeşitli fonksiyonel performans kabiliyetlerine sahip

giyilebilir bilgisayarlara karşı güçlü bir talep olduğu ortaya çıkmıştır(Balcı,2006). Bu sonuçlar

bizim araştırmamızın sonuçlarıyla örtüşmektedir

3.2.Çapraz Tablolar

Cinsiyet ile giysi satın alırken etkili olan faktörler, satın almada dikkat edilen özellikler

ve nanoteknoloji ile geliştirilmiş akıllı tekstillerin önem dereceleri arasında anlamlı bir farklılık

bulunup bulunmadığını, tanımlayıcı istatistiksel analizler yoluyla test edilmiştir.

TABLO IX Cinsiyet * Selülit Önleyici Bakım Yapan Giysi

Selülit önleyici bakım yapan giysi

son derece önemli

önemli ne önemli ne önemsiz

önemli son derece önemli

Toplam

Cinsiyet K 7 8 15 35 60 125

E 15 12 13 21 14 75

Toplam 22 20 28 56 74 200

N=200

10

Giysilere sağlıkla ilgili özellikler kazandırmak amacıyla geliştirilmiş olan giysilerden

selülit önleyici bakım yapan giysilerin tercih edilmesi ile cinsiyet arasında ki kare testine göre

anlamlı bir ilişki bulunmuştur(p< 0,01).

TABLO X Cinsiyet * Ani Bebek Ölüm Sendromuna Karşı Bebeğin Soluk Alışı Durduğunda

Ebebeyne Haber Veren Giysi

Ani bebek ölüm sendromuna karşı bebeğin soluk alışı durduğunda ebebeyne haber veren giysi

son derece önemli

Önemli ne önemli ne önemsiz

Önemli son derece önemli

Toplam

2 2 15 34 72 125

4 13 14 21 23 75

6 15 29 55 95 200

N=200

Giysilere sağlıkla ilgili özellikler kazandırmak için geliştirilmiş olan giysilerden ani

bebek ölüm sendromuna karşı bebeğin soluk alışı durduğunda ebebeyne haber veren giysilerin

tercih edilmesi ile cinsiyet arasında ki kare testine göre anlamlı bir ilişki bulunmuştur(p<0,01).

TABLO XI Cinsiyet * Vücudun Otuz Hayati Fonksiyonunu24 Saat Boyunca Ölçen Ve

Beklenmeyen Bir Değişiklik Olduğunda Gerekli Kişileri Haberdar Eden Giysi

Vücudun otuz hayati fonksiyonunu(kalp atışı, tansiyon.) 24 saat boyunca ölçen ve beklenmeyen

bir değişiklik olduğunda kablosuz ağ bağlantısı ile hastaneleri ve gerekli kişileri haberdar eden

giysi

son derece

önemli önemli ne önemli

ne önemsiz önemli son derece

önemli Toplam

Cinsiyet K 4 5 19 39 58 125

E 4 15 16 15 25 75

Toplam 8 20 35 54 83 200

N=200

Giysilere sağlıkla ilgili özellikler kazandırmak için geliştirilmiş olan giysilerden

vücudun otuz hayati fonksiyonunu 24 saat boyunca ölçen ve beklenmeyen bir değişiklik

olduğunda kablosuz ağ bağlantısı ile hastaneleri ve gerekli kişileri haberdar eden giysilerin

tercih edilmesi ile cinsiyet arasında ki kare testine göre anlamlı bir ilişki bulunmuştur(p< 0,01).

Yaş grupları ile giysi satın alırken etkili olan faktörler, satın almada dikkat edilen

özellikler ve nanoteknoloji ile geliştirilmiş akıllı tekstillerin önem dereceleri arasında anlamlı

bir farklılık bulunup bulunmadığını, tanımlayıcı istatistiksel analizler yoluyla test edilmiştir.

TABLO XII yaş * Oda Sıcaklığına Göre Renk Değiştirme Özelliği

Oda sıcaklığına göre renk değiştirme özelliği

Seçenekler son derece

önemli önemli ne önemli

ne önemsiz önemli Son derece

önemli Toplam

Yaş 16-23 yaş 17 18 14 36 37 122

24-29 yaş 1 5 5 8 19

30-35 yaş 6 6 4 4 2 22

36-41 yaş 1 1 9 1 12

42-47 yaş 2 1 6 3 2 14

11

48-53 yaş 2 1 2 1 1 7

53+ yaş 1 2 1 4

Toplam 29 33 42 45 51 200

N=200

Giysilere estetik özellikler kazandırmak için geliştirilmiş olan giysilerden oda sıcaklığına

göre şekil ve renk değiştiren giysilerin tercih edilmesi ile yaş arasında ki kare testine göre

anlamlı bir ilişki bulunmuştur(p< 0,01).

TABLO XIII Yaş * MP3 Çalar

MP3 çalar

son derece

önemli önemli ne önemli ne

önemsiz önemli son derece

önemli Toplam

Yaş 16-23 yaş 11 11 19 34 47 122

24-29 yaş 1 5 6 2 5 19

30-35 yaş 6 11 4 1 22

36-41 yaş 3 1 5 1 2 12

42-47 yaş 2 1 5 3 3 14

48-53 yaş 3 2 1 1 7

53+ yaş 2 2 4 Topla 26 31 42 42 59 200 N=200

Giysilere eklenen elektronik özelliklerle üretilen mp3 çalarlı giysilerin tercih edilmesi

ile yaş arasında ki kare testine göre anlamlı bir ilişki bulunmuştur( p< 0.01).

4. SONUÇ VE ÖNERİLER

Bu çalışma katılımcıların nanoteknoloji ile üretilen akıllı tekstiller hakkında bilgi sahibi

olmalarını sağlamak aynı zamanda nanoteknoloji ile üretilmekte olan giyim ürünlerinin

bugünkü talep düzeyini belirlemek ve gelecekte ulaşacağı noktayı tahmin etmek için

gerçekleştirilmiştir.

Analizlerde kullanılan veriler Gazi Üniversitesi ve Kırıkkale Üniversitesi, Öğretim

Elemanları ve öğrencilerinden elde edilmiştir. Araştırmacı tarafından tesadüf yol ile seçilmiş

200 kişiye anket uygulanmıştır.

Günümüzde insanlar giysilerinde çok fonksiyonlu ürünleri büyük oranda tercih

etmektedir. Kullanıcılara örtünme, süsleme ve kendini ifade etmenin yanında, başta sağlık,

güvenlik ve enformasyon alanlarında olmak üzere, başka hizmetler de sunabilen çok

fonksiyonlu akıllı tekstil elde etme çalışmaları yoğun olarak sürdürülmektedir. Çalışmaların

bazıları prototip aşamasında olup, bazılarının da üretimi sınırlı olarak yapılmaktadır. Akıllı

tekstil ürünlerinin insan hayatını büyük oranda kolaylaştıracağı aynı zamanda insan hayatını

koruma altına alacağı gelişmelere bakılarak öngörülmektedir.

12

Araştırmadan elde edilen verilere göre katılımcıların giysi satın alırken giysinin

fiyatına(x=4,11) ve giysinin rahatlığına(x=4,44) diğer faktörlerden daha fazla önem verdikleri

tespit edilmiştir.

Nanoteknoloji ile üretilen akıllı tekstillerin özelliklerinin ise katılımcılar tarafından

genel olarak önemli bulunduğu yine eldeki verilere göre tespit edilmiştir ancak mantar gibi cilt

hastalıklarından koruyan giysiler(x=4,23), eskimeyen ve renkleri solmayan giysiler(x=4,21) ve

kolay yırtılmayan buruşmayan giysiler son derece önemli bulunmuşlardır.

Tüketicilerin cinsiyetleri ile akıllı tekstil tercihleri arasında anlamlı bir farlılık var

mıdır? Hipotezi sınanmış ve cinsiyet ile akıllı giysi tercihlerinde anlamlı bir farklılık olduğu

araştırma verilerine göre tespit edilmiştir. Bu sonuçlara göre bayanlar selülit önleyici bakım

yapan giysileri, ani bebek ölüm sendromuna karşı bebeğin soluk alışı durduğunda ebeveyne

haber veren giysileri, vücudun otuz hayati fonksiyonunu(kalp atışı, tansiyon.)24 saat boyunca

ölçen ve beklenmeyen bir değişiklik olduğunda kablosuz ağ bağlantısı ile hastaneleri ve gerekli

kişileri haberdar eden giysileri son derece önemli bulmuşlardır.

Yaş ile akıllı tekstil tercihleri arasında anlamlı bir farklılık olduğu saptanmıştır, 16-23

yaş grubunda olan tüketiciler oda sıcaklığına göre renk değiştiren giysileri ve mp3 çalarlı

giysileri son derece önemli bulmuşlardır.

Araştırmadan elde edilen bir başka sonuçta tüketicilerin giysi tercihlerinde daha bilinçli

hareket ettiğidir. Giysilerin artık sadece örtünme, süslenme ve kendini ifade etme aracı olarak

görülmediği, insan hayatını kolaylaştırıcı ve insan sağlığını koruyucu fonksiyonel özelliklerin

giysilerde bulunmasının tüketiciler tarafından beklenen bir durum olduğu saptanmıştır.

Araştırmamızdan elde edilen veriler doğrultusunda akıllı tekstil üreticilerinin

katılımcıların talepleri doğrultusunda öncelikli üretim yapmaları beklenmektedir. Araştırmadan

elde edilen bir başka veri de akıllı tekstiller konusunda insanların çok fazla bilgi sahibi

olmadığıdır. Tüketicilerin akıllı tekstiller konusunda daha fazla bilgi sahibi olabilmeleri için

reklam kampanyalarına ihtiyaç duyulmaktadır. Üreticilerin akıllı tekstillerin, ucuz (commodity)

tekstillere oranla talep edilme oranının artmasını sağlamak için reklam kampanyalarına ağırlık

vermeleri önerilmektedir

Akıllı tekstil üreticileri öncelikli olarak hedef kitlelerinin ihtiyaçlarını tespit etmeye

yönelik çalışmalar yapmalıdırlar. Elde edilen veriler doğrultusunda hedef kitlelerinin talep ettiği

giysilerin üretimine yönelmelidirler. Akıllı tekstil üreticileri elde edilen veriler doğrultusunda

hedef kitlesinin yeni ihtiyaçlarını da tespit edebilir bu tespitler doğrultusunda yeni

gelişmelerden hareketle, insanların bir giysiden beklentilerine uygun giysiler üreterek pazarda

söz sahibi olabilirler.

13

Research and Markets 2011 yılında Dünya'da nanoteknolojinin durumunu tahmin eden

bir rapor hazırlayıp yayınlamıştır. Rapora göre nanoteknoloji piyasasının 2007-2015 yılları

arasında yıllık birleşik büyüme oranı %33 olması tahmin edilmektedir. Tüketici ürünlerinin

yıllık ortalama büyüme oranının 2005-2010 yılları arasında %9,4 olması

beklenmektedir(www.nanoturkiye.blogspot.com). Rapordan anlaşılacağı gibi nanoteknoloji

kullanıldığı her alanda yenilikler yaratacak bu yenilikler ilgili alanlarda yatırımını tamamlamış

firmalar tarafından kullanılarak üretilecek bu firmalarda dünya pazarına hakim olacaklardır.

Elde ettikleri başarı bu firmaları rakipsiz kılacaktır.

Ülkemizde tekstil sektörü son yıllarda yaşanan iç ve dış olaylara bağlı olarak sıkıntılı

günler yaşamaktadır. Nanoteknoloji tekstil sektörünün tekrar canlanması için önemli bir şans

olabilir çünkü nanoteknoloji, üreticilerine yakın gelecekte hem ülkemizde hem de dünya da

önemli bir pazar fırsatı sunacaktır. Ülkemizde tekstil sektörünün sahip olduğu bazı avantajlar

vardır. Bu avantajlar; tekstil hammaddesi açısından zenginlik, ana pazarlara coğrafi yakınlık,

kalifiye iş gücü ve gelişmiş bir terbiye sanayinin var olması, hazır giyim sektörü ile ilgili

yatırımların var olmasıdır(17). Bu avantajlar nanoteknoloji alanındaki gelişmeler ile birleşince

tekstil sektörü hem içinde bulunduğu sıkıntılı durumu atlatabilir hem de yurt dışındaki

pazarlarda çok daha güçlü bir konuma gelebilir.

Dünya'ya baktığımızda, hazır giyim firmaları arasında ciddi manada bir rekabetin var

olduğu görülmektedir. Bu rekabet yarışına dahil olabilmek ve bu yarışa devam edebilmek için

bu firmaların nanoteknoloji ile ilgili yatırımlara yönelmesi gerekmektedir aksi takdir de tekstil

sektörümüzdeki sıkıntılı durum artarak devam edecektir.

14

KAYNAKÇA

1- Güvenç,B.Z.,(2007)“Nanobilim, Nanomühendislik ve Nanoteknolojinin Etkilemeyeceği Bir

Alan Bulunabilir mi?Bu Teknolojiyi Kaçırırsak Ne Olur?”Gündem dergisi 2007:27

2- KUT, D., GÜNEŞOĞLU C., (2005). “Nanoteknoloji ve Tekstil Sektöründeki Uygulamaları.”

Tekstil&Teknik Dergisi, Şubat, İstanbul, s224-230

3- VURAL,Ü., (2004). “Trend Belirleyici Yeni Bir Yaklaşım” Nano Teknoloji. Tekstil Teknoloji

Dergisi, 9, 102, s186-187

4- Bayındır,M., (2006)“Nano Teknoloji Tekstilin Emrinde”, Bilim ve Teknik Aralık/2006:1

5-Özenbaş,M., (2006)“Nanoyapılı Malzemeler ve Nanoteknoloji” Bilim Ve Teknoloji

Strataejileri Çalıştayı 31 Mayıs 1 Haziran 2006:2

6- Bayındır,M.,(2005) “Nano Teknoloji Destekli Akıllı Elbiseler”, Bilim ve Teknik

Agustos/2005:11

7- Tamerler,C.,(2008) “Nanoteknoloji'nin UygulamaAlanları Ve Yeni Fırsatlar” İso Vizyon

Toplantıları:Nisan 2008

8- Yılgör,İ.,(2006) “İşlevsel Polimerik Elyaflar Ve Aklıllı Tekstiller”,Bilim ve Teknik

Aralık/2006:42

9- www.tubitak.gov.tr

10- Vizyon 2023 Tekstil, http://vizyon2023.tubitak.gov.tr,

11- Balcı,H.(2006) “Akıllı (Fonksiyonel) Tekstiller, Seçilmiş Kumaşlarda Antibakteriyel Apre

Ve Performans Özellikleri” Ç.Ü. Tekstil Mühendisliği ,Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi

12- http://www.tumgazeteler.com/ 8.11.2008

13-www.ntvmsnbc.com, 8.11.2008

14- http://www.dolichetekstil.com/default.asp?git=10&link=11 01.11.2008

15- www.hurriyetim.com.tr,8.11.2008

16- http://mobilyaonline.net/haber/22/kelebek_devam.htm 8.11.2008

17- http://nanoturkiye.blogspot.com/2008/04/istikbalden-nanoteknolojik-kuma.html 8.11.2008

18- http://www.zaman.com.tr/haber.do?haberno=659389 8.11.2008