S TA R O ˚ Y T N O Â å92

4. Militarne podstawy Imperium Romanum

W ciàgu nast´pnych 300 lat Rzymianie kontynuowali prób´ zbudowa-nia imperium uniwersalnego*, ogarniajàcego ca∏y znany im cywilizo-wany Êwiat na trzech kontynentach. W Europie granice rzymskiegopanowania zatrzyma∏y si´ w I w. n.e. na Renie i Dunaju, przejÊciowoobejmujàc tak˝e przyczó∏ki poza tymi rzekami. Pod w∏adzà Rzymianznalaz∏a si´ równie˝ wi´kszoÊç Brytanii (zob. rozdz. 9). W Azji ichrzàdy si´gn´∏y poza Eufrat, a armia cesarza Trajana w roku 116 n.e.dotar∏a nawet do Zatoki Perskiej. Wreszcie w Afryce w∏adza Impe-rium obj´∏a ca∏e wybrze˝e Êródziemnomorskie, si´gajàc w g∏àb làdua˝ po pas pustyƒ. Rzymianom uda∏o si´ utrzymaç paƒstwo w takimkszta∏cie niemal do koƒca IV w. n.e. Bioràc pod uwag´, i˝ poczàtkowoRzym by∏ tylko jednym z wielu Êródziemnomorskich miast-paƒstw,nale˝y to uznaç za niezwyk∏e osiàgni´cie. U jego podstaw le˝a∏przede wszystkim rzymski geniusz organizacyjny.

NajnowoczeÊniejsza armia staro˝ytnego Êwiata

Ekspansja rzymska dokonywa∏a si´ zwykle przez brutalny podbój.Swoje militarne sukcesy zawdzi´czali Rzymianie znakomicie zorgani-zowanej i wyszkolonej armii. ˚yjàcy w IV w. n.e. Flawiusz WegecjuszRenatus, rzymski autor podr´cznika wojskowoÊci, rozpoczà∏ swojedzie∏o od znamiennej uwagi:

Wiemy, ˝e naród rzymski podbi∏ ca∏y Êwiat jedynie dzi´ki wyszkoleniuswych wojsk, dyscyplinie obozowej i wprawie bitewnej. Có˝ mog∏a zna-czyç garstka Rzymian wobec chmary Galów? Na có˝ mogli si´ wa˝yç ni-scy wzrostem Rzymianie przy olbrzymich Germanach? Wiadomo po-wszechnie, ˝e Hiszpanie nie tylko liczbà, ale i si∏à fizycznà górowali nadnami; Afrykaƒczykom zaÊ nigdy nie dorównywaliÊmy w fortelach i bo-

Podboje rzymskie dokoƒca II w. n.e.

Moneta wybita dla upami´t-nienia podboju Egiptu. Wi-doczny na niej napis g∏osi:„Egipt zdobyty”. Kraj ten,zwany spichlerzem Rzymu,nale˝a∏ do najwa˝niejszychprowincji Imperium.

AEMAT 08- 18 s 3/15/04 14:41 Page 92