naar een effectieve kilometerprijs voor het …...naar een effectieve kilometerprijs voor het...

4
Naar een effectieve kilometerprijs voor het vrachtverkeer Natuur & Milieu stelt voor om een slimme kilometer- prijs voor het vrachtverkeer in te voeren zoals de Duitse MAUT. Dit levert 1 miljard euro per jaar op, zorgt voor 3-10% minder vrachtverkeer, voor minder luchtvervuiling en geluidshinder. De MAUT in Nederland is snel en eenvoudig in te voeren doordat het gebruik maakt van in de praktijk bewezen systemen. Bijkomend voordeel is dat buitenlandse transportondernemingen in gelijke mate meebetalen. Momenteel betalen transportbedrijven 20 tot 30% van de 5 miljard euro schade die zij veroorzaken aan milieu, gezondheid en de infrastructuur. Voor de bedrijven zijn de effecten beperkt. Zij beschikken vaak al over de ‘On-Board-Units’ die voor de MAUT worden gebruikt en blijken in de praktijk de kosten grotendeels te kunnen doorberekenen. Deze factsheet maakt de externe kosten inzich- telijk en beschrijft de werking van de MAUT.

Upload: others

Post on 07-Mar-2020

11 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: Naar een effectieve kilometerprijs voor het …...Naar een effectieve kilometerprijs voor het vrachtverkeer Natuur & Milieu stelt voor om een slimme kilometer-prijs voor het vrachtverkeer

Naar een effectieve kilometerprijs voor het vrachtverkeer

Natuur & Milieu stelt voor om een slimme kilometer-prijs voor het vrachtverkeer in te voeren zoals de Duitse MAUT. Dit levert 1 miljard euro per jaar op, zorgt voor 3-10% minder vrachtverkeer, voor minder luchtvervuiling en geluidshinder.

De MAUT in Nederland is snel en eenvoudig in te voeren doordat het gebruik maakt van in de praktijk bewezen systemen. Bijkomend voordeel is dat buitenlandse transportondernemingen in gelijke mate meebetalen. Momenteel betalen transportbedrijven 20 tot 30% van de 5 miljard euro schade die zij veroorzaken aan milieu,

gezondheid en de infrastructuur. Voor de bedrijven zijn de effecten beperkt. Zij beschikken vaak al over de ‘On-Board-Units’ die voor de MAUT worden gebruikt en blijken in de praktijk de kosten grotendeels te kunnen doorberekenen. Deze factsheet maakt de externe kosten inzich-telijk en beschrijft de werking van de MAUT.

Page 2: Naar een effectieve kilometerprijs voor het …...Naar een effectieve kilometerprijs voor het vrachtverkeer Natuur & Milieu stelt voor om een slimme kilometer-prijs voor het vrachtverkeer

0,00

0,20

0,40

0,60

vrachtwagen personenauto

€/ v

oert

uig

kilo

met

er

overig

klimaat (hoog scenario)

geluidshinder

luchtvervuiling

verkeersongevallen

files

infrastructuur

0,00

0,10

0,20

0,30

0,40M

eest

ver

vu

ilen

d

Sch

oon

ste

Mee

st v

erv

uile

nd

Sch

oon

ste

Mee

st v

erv

uile

nd

Sch

oon

ste

Mee

st v

erv

uile

nd

Sch

oon

ste

Nederland* Duitsland Oostenrijk Tjechië

Tarieven vracht (€/km)

1-2 assen

3 assen

4 of meer assen

€/v

oert

uig

kilo

met

er

1 CE, 2008 Eindrapport ASC2 CE, 2009, are trucks taking their toll?3 CBS Stattline,20124 CE, 2011 External costs of transport in Europe, uitgaande van 340 euro per

Nederlander en 16,5 miljoen inwoners.5 De BTW laten we buiten beschouwing omdat bedrijven deze kunnen terug-

vorderen van de belasting

6 http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/autobelastingen/belasting-zware-motorrijtuigen-eurovignet

7 Schatting op basis van 116 miljoen aan inkomsten in 2010. Min van finan-ciën, Factsheet belastingtarieven 2010 en CBS statline voor de omvang van het park vrachtwagens en trekkers.

8 Richtlijn2011/76 betreffende het in rekening brengen van het gebruik van bepaalde infrastructuurvoorzieningen aan zware vrachtauto’s

Externe kosten van het vrachtverkeer zijn hoog Het vrachtverkeer zorgt voor 70% van de schade aan wegen1, 47% van de geluidsschade2, 15 tot 46 % van de luchtvervui-ling3 en 15% van de verkeersdoden door het wegverkeer. De kosten hiervan zijn hoog; naar schatting 5 miljard euro per jaar4. Door de verwachte groei van het vrachtverkeer nemen deze kosten de komende jaren verder toe, ondanks het feit dat vrachtwagenmotoren schoner en zuiniger worden. De schade van een vrachtwagen is per kilometer gemiddeld 4-5 keer hoger dan van een personenauto.

Slechts 20- 30% van de kosten betaald

Het vrachtverkeer betaalt ongeveer 1 miljard euro per jaar aan belastingen. Dat is gemiddeld 17 cent per kilometer; 14 cent per km aan dieselaccijns en 3 cent per km aan Motor-rijtuigenbelasting (MRB) en Eurovignet5. Het Eurovignet bedraagt gemiddeld €750,-6 en de MRB €815,-7 per jaar per vrachtwagen. Vrachtwagens internaliseren daarmee 20-30% van de externe kosten die zij veroorzaken. Vervanging van het eurovignet door een tarief zoals de Duitse MAUT zou dit verhogen naar ongeveer 40-50% van de externe kosten.

Voordelen kilometerprijs vracht zijn groot

Duitsland, Zwitserland, Oostenrijk, Slowakije en Tsjechië, Polen en Portugal hebben een naar afstand en naar milieu- gedifferentieerde kilometerprijs voor vrachtwagens (MAUT) vanaf 3,5 of 12 ton. Andere landen zoals België werken aan de implementatie. Daarmee brengen zij een groter deel van de externe kosten in rekening bij de veroorzakers en zorgen zij voor een forse milieu- en mobiliteitswinst. De Europese regels voor het Eurovignet bieden sinds 2011 nadrukkelijk de moge-lijkheid om de kosten aan de infrastructuur en van de lucht-vervuiling en geluidsoverlast in rekening te brengen én om een spitstarief te hanteren8.

MAUT veel effectiever dan EurovignetHet huidige Nederlandse Eurovignet is niet naar afstand gedifferentieerd, heeft een sterk verouderd onderscheid naar milieuprestatie (Euronormen) en weinig differentiatie naar gewicht. Bovendien is het tarief te laag om veel effect te hebben. Het Nederlandse tarief is gemiddeld 2 cent per kilo-meter9. In Duitsland is het tarief ruim 7 keer hoger en in Oostenrijk tot circa 10 keer10.

MAUT levert 1 miljard per jaar opInvoering van de MAUT in Nederland levert jaarlijks ruim 1 miljard euro op; uitgaande van de Duitse tariefstelling11. Naast deze directe inkomsten kan bovendien worden bespaard op kosten voor onderhoud en aanleg van wegen, door de verbeterde transportefficiency. De kosten om de MAUT in te voeren worden geraamd op 0,72 miljard euro als eenmalige investering en 0,15 miljard euro voor jaarlijkse vervangings- en exploitatiekosten12. Deze kosten zijn dus binnen een jaar terugverdiend.

Externe kosten in beeld

0,00

0,20

0,40

0,60

vrachtwagen personenauto

€/ v

oert

uig

kilo

met

er

overig

klimaat (hoog scenario)

geluidshinder

luchtvervuiling

verkeersongevallen

files

infrastructuur

0,00

0,10

0,20

0,30

0,40

Mee

st v

erv

uile

nd

Sch

oon

ste

Mee

st v

erv

uile

nd

Sch

oon

ste

Mee

st v

erv

uile

nd

Sch

oon

ste

Mee

st v

erv

uile

nd

Sch

oon

ste

Nederland* Duitsland Oostenrijk Tjechië

Tarieven vracht (€/km)

1-2 assen

3 assen

4 of meer assen

1-2 assen

3 assen

4 of meer assen

inkomsten in beeld

*De Nederlandse cijfers zijn gebaseerd op het Eurovignet, omgerekend

naar kilometer voor de gemiddelde vrachtwagen.

0,00

0,20

0,40

0,60

vrachtwagen personenauto

€/ v

oert

uig

kilo

met

er

overig

klimaat (hoog scenario)

geluidshinder

luchtvervuiling

verkeersongevallen

files

infrastructuur

0,00

0,10

0,20

0,30

0,40M

eest

ver

vu

ilen

d

Sch

oon

ste

Mee

st v

erv

uile

nd

Sch

oon

ste

Mee

st v

erv

uile

nd

Sch

oon

ste

Mee

st v

erv

uile

nd

Sch

oon

ste

Nederland* Duitsland Oostenrijk Tjechië

Tarieven vracht (€/km)

1-2 assen

3 assen

4 of meer assen

€/v

oert

uig

kilo

met

er

overig

klimaat(hoog scenario)

geluidshinder

luchtvervuiling

verkeersongevallen

files

infrastructuur

0,00

0,20

0,40

0,60

vrachtwagen personenauto€/

voe

rtu

igki

lom

eter

overig

klimaat (hoog scenario)

geluidshinder

luchtvervuiling

verkeersongevallen

files

infrastructuur

0,00

0,10

0,20

0,30

0,40

Mee

st v

erv

uile

nd

Sch

oon

ste

Mee

st v

erv

uile

nd

Sch

oon

ste

Mee

st v

erv

uile

nd

Sch

oon

ste

Mee

st v

erv

uile

nd

Sch

oon

ste

Nederland* Duitsland Oostenrijk Tjechië

Tarieven vracht (€/km)

1-2 assen

3 assen

4 of meer assen

Geen concurrentienadeel voor Nederlandse bedrijvenNederlandse en buitenlandse vervoerders betalen per kilometer evenveel aan de MAUT. Nederlandse bedrijven ondervinden daarom geen concurrentienadeel. Toch was er bij de introductie van de Duitse MAUT de nodige weerstand. Bedrijven dachten de kosten niet te kunnen doorberekenen en vreesden failliet te gaan. In de praktijk blijkt echter dat 90% van de vervoerders de kosten doorberekenen aan de verladers. Bij 40% van de trans-portondernemingen is dit zelfs het geval voor de totale kosten.

*Bron: berekening Natuur & Milieu op basis van CE 2011, CE 2008 en

KIM 2010

*

Page 3: Naar een effectieve kilometerprijs voor het …...Naar een effectieve kilometerprijs voor het vrachtverkeer Natuur & Milieu stelt voor om een slimme kilometer-prijs voor het vrachtverkeer

Een Belgische studie laat bovendien zien dat de verschuiving naar andere modaliteiten zeer beperkt is en dat de kosten deels worden gecompenseerd door verbetering van de trans-portefficiency13.Veel Nederlandse bedrijven zijn al gewend aan de MAUT omdat hun vrachtwagens een derde van de kilometers in het buitenland af leggen, vooral in Duitsland. Daar betalen zij de MAUT al.

Techniek MAUT eenvoudig toepasbaarBij vrachtwagens die een On-Board-Unit (OBU) hebben, wordt de tol automatisch geheven via GPS- en GSM-techniek. De overige vrachtwagens kunnen of via internet betalen of bij een van de 3500 automaten. De controle verloopt via camera’s boven de autosnelwegen én door aanvullende controles door het ‘Bundesamt für Güterverkehr’ (BAG). Oostenrijk en Duits-land hebben hun betalingssystemen op elkaar afgestemd. Een aanzienlijk deel van de vrachtwagens die voor Nederlandse bedrijven rijden beschikken al over een OBU.

Groot effect transportefficiency en schonere wagensDe MAUT beloont efficiënter transport én de aanschaf van schonere wagens. Dit zorgt voor een afname in voertuigkilo-meters van 3,5 tot 10%14. Evaluatie van de Zwitserse heffing liet zien dat er door de heffing 20% meer nieuwe en schonere wagens rondreden dan zonder de heffing het geval zou zijn. Ook in Duitsland is het vrachtwagenpark in hoog tempo schoner geworden, mede door de MAUT15. Een belangrijke voorwaarde voor de effectiviteit is een voldoende hoog tarief én een sterke differentiatie naar Euronormen.

De Euronormen bepalen de maximale luchtvervuiling van vrachtwagens. Deze eisen zijn de afgelopen jaren herhaaldelijk aangescherpt. Daardoor mag een nieuwe Euro VI vrachtwagen de lucht 20 - 60 keer minder vervuilen en minder geluid produ-ceren16. Een differentiatie van het tarief naar Euronorm zorgt

9 Uitgaande van het gemiddelde kilometrage voor vrachtwagens.10 CE, 2010, Price sensitivity of European road freight transport11 Uitgaande van een gemiddeld tarief van € 0.17. Bij een ondergrens van 3,5

ton is het iets hoger, bij 12 ton iets lager. 12 PBL-CP, 2012 CPB-PBL. Prijsbeleid voor wegverkeer: kosten en invoerings-

termijn basispad en 2010. Keuzes in Kaart13 BME, 2006

14 De Ceuster et al. (2009) volgens PBL, 2010 Effecten van prijsbeleid in verkeer en vervoer

15 Zie o.a. het jaaroverzicht 2009 van het Bundesamt für Güterverkehr16 www.piek-international.com; Juli 2012

Lorry KM-Charging in europe

ervoor dat bedrijven oudere wagens eerder vervangen, in Nederland zo veel mogelijk hun schoonste wagens inzetten én dat zij bij de aanschaf van nieuwe wagens voor de schoonste uitvoering kiezen.

Het Nederlandse eurovignet heeft één tarief voor wagens van Euro II tot en met Euro VI. Dit is opmerkelijk omdat Euro II wagens 20 keer meer vervuilen. Andere Europese landen hebben een veel effectievere Euro-differentiatie. In het Duitse systeem zit bovendien een financiële beloning voor roetfilters ingebouwd. Dit sluit aan op de eisen in de Nederlandse milieu-zones.

0

2

4

6

8

Euro O Euro I(1992)

Euro II(1996)

Euro III(1998)

Euro IV(2005)

Euro V(2008)

Euro VI(2013)

Em iss ies vrachtw agens (g/k W h)

NOx

PM10 (x10)

NOx

PM10(x10)

0

2

4

6

8

Euro O Euro I(1992)

Euro II(1996)

Euro III(1998)

Euro IV(2005)

Euro V(2008)

Euro VI(2013)

Em iss ies vrachtw agens (g/k W h)

NOx

PM10 (x10)

emissie vrachtwagens (g/kwh)

Countries with km-based lorry charges

Countries launching km charging in 2013

Countries planning km charging

Page 4: Naar een effectieve kilometerprijs voor het …...Naar een effectieve kilometerprijs voor het vrachtverkeer Natuur & Milieu stelt voor om een slimme kilometer-prijs voor het vrachtverkeer

ColofonUitgave: Natuur & Milieu, augustus 2012

Tekst: Karin Blaauw

Contact: [email protected]

Meer informatie: www.natuurenmilieu.nl

Mede mogelijk gemaakt dankzij de European Climate Foundation en

de Nationale Postcode Loterij

Deze productie is duurzaam geproduceerd in waterloos offset

17 Rijkswaterstaat, Innovatie Programma Wegbeheer, Eindrapport verken-ningsfase IPW, augustus 2007

18 Berekening op basis van CE, 2008 voor hoofd- en onderliggend wegennet19 Berekening vracht en personenverkeer op basis van CE, 200820 Mobiliteitsbalans 201121 Berekening o.b.v. CE, 201122 SWOV,2011 factsheet Verkeersslachtoffers in Nederland en factsheet

kosten van verkeersongevallen

23 Strategisch Plan Verkeersveiligheid 2008-202024 CBS, Statline25 CBS statline, Luchtverontreiniging, feitelijke emissies door mobiele bronnen,

201226 CBS stattline Luchtverontreiniging, feitelijke emissies door mobiele bron-

nen, 2012 gecorrigeerd voor verschil in brandstofverbruik27 CE, 2011 en CE, 200928 Bron: Bossche et al, 2002 UNITE, NEI, Rotterdam, August 2002.

Overzicht van de externe kosten

Infrastructuurkosten De infrastructuurkosten voor het vrachtverkeer bedragen ongeveer 1,7 miljard euro per jaar. Ruim 70% van de schade aan de Nederlandse wegen wordt veroorzaakt door vracht-wagens. De schade van één vrachtwagen komt overeen met 200.00017 personenauto’s. Hoe zwaarder de vrachtwagen, hoe groter de schade. Daarnaast komt circa 20%18 van de aanlegkosten in wegen voor rekening van het vrachtverkeer. Om bruggen, tunnels en wegen ook geschikt te maken voor (zware) vrachtwagens moeten immers vaak hoge kosten worden gemaakt. Per kilometer zijn de totale infrastructuur-kosten ruim 6 keer hoger dan van een personenauto19.

FilekostenDe raming van de totale filekosten op het Nederlandse hoofdwegennet voor 2009 ligt tussen de 2,8 en 3,7 miljard euro20. Vrachtwagens zijn verantwoordelijk voor circa 10% van deze files en daarmee circa 0,35 miljard euro aan kosten21. Per kilometer zijn de kosten 2-3 keer hoger dan van een personenauto.

Kosten van verkeersongevallenNederland telt jaarlijks ongeveer 700 verkeersdoden en circa 18.000 ziekenhuisopnames. De kosten hiervan bedragen 13 miljard euro22. Het vrachtverkeer veroorzaakt circa 14% van de verkeersdoden en circa 6% van de gewonden. Dat aandeel is hoog doordat ongelukken met vrachtwagens vaak het overlijden van de tegenpartij tot gevolg hebben. Het vrachtverkeer blijft bovendien, met de bestelwagens, achter in de verbeteringen van de verkeersveiligheid23.

Klimaatkosten 20% van de CO2-uitstoot van het wegverkeer komt van vrachtwagens. De schade loopt daarmee op tot ongeveer 700 miljoen euro per jaar. In de toekomst neemt dit sterk toe doordat het vrachtverkeer sneller groeit dan het personen-verkeer en omdat de vermindering van de CO2-uitstoot achterloopt bij personenauto’s. Een vrachtwagen stoot per kilometer gemiddeld 5 keer meer CO2 uit dan een personen- auto24.

Kosten luchtvervuilingDe luchtvervuiling is in Nederland vrijwel overal hoger dan de gezondheidsnormen van de WHO toestaan. Dit zorgt voor ernstige gezondheidsproblemen en voor schade aan natuur en landbouw. De kosten hiervan bedragen circa 500 miljoen euro per jaar. Het vrachtverkeer zorgt voor 46% van de stik-stofoxiden (NOx) en 15% van de fijn stof (PM10) vervuiling van het wegverkeer25. Een vrachtwagen stoot per kilometer gemiddeld 23 keer meer NOx en 5 keer meer PM10

26 uit dan een personenauto.

Kosten geluidhinder Meer dan 30 procent van de Nederlandse bevolking onder-vindt hinder van wegverkeer. Dat zorgt voor slaap en concen-tratieproblemen en voor ernstige gezondheidsklachten zoals hart- en vaatziekten. De geluidsoverlast van het wegverkeer blijft toenemen. Het vrachtverkeer levert hieraan een fors aandeel. Ramingen lopen uiteen van 20 tot 45%27. Dat komt overeen met circa 150 miljoen euro per jaar. Een zware vracht-wagen veroorzaakt tot 25 keer meer geluidshinder dan een personenauto28. Gemiddeld is dit ongeveer 7 keer meer.

Op naar een effectieve kilometerprijs voor

het vrachtverkeer!

Natuur & Milieu zet zich in voor duurzame mobiliteit. Wij zien een naar kilometer en milieu gedifferentieerde kilometerprijs voor het vrachtverkeer als cruciaal om innovatie en trans-portefficiency te stimuleren én om meer recht te doen aan het principe van de vervuiler betaalt. De MAUT kan snel en eenvoudig worden toegepast als deze wordt aangesloten bij de systemen die in het buitenland al jaren met succes in gebruik zijn. Voor de bedrijven zijn de effecten beperkt. Zij beschikken vaak al over de On-Board-Units die voor de MAUT worden gebruikt. In de praktijk blijkt 90% van de bedrijven een deel van de kosten door te berekenen aan de klant, een ander deel wordt terugverdiend door verbetering van de transportefficiency met 3 tot 10%. Toepassing van de MAUT levert 1 miljard per jaar op aan extra inkomsten voor de schat-kist. Daarmee gaat de sector ruwweg de helft van de externe kosten van 5 miljard per jaar betalen. Buitenlandse transport-bedrijven betalen hier evenredig aan mee.