သမငး ထက ျမနမာ ျပညသား by Juan

20 JUN 2008 “တေကာငး Aဘရာဇာ ဒ ဗမာ သာကမး ဟာမ႔၊ မညႇးဂဏေတဇာ” ဆၿပးေတာ ေရးတ သကလညး ေရး၊ ဆတ သေတြ ကလညး Aားပါးတရ ဆခၾကတယ။ ဇာတေသြး၊ ဇာတမာနက တကကြ ေစတယ ဆတာ ေကာငးတာေပါ။ သ႔ေသာ တကယတမး မာေတာ Aလလ ေနရငး ေသြးနထင ေရာကၿပး ဘ၀င ေလဟပတ AယAဆ မးေတြပ ျဖစလာခတယ။ တကယေတာ ေရးဗမာ ေတြဟာ ဆငးရတယ၊ ရးသားတယ၊ ေရး AစU Aလာ ပါရာဒငး ေဘာငAတြငးမ ႐နးထြက ျခငးငာ မစြမးသာ ေလာကေAာင နာခ ေသ၀ပ တတတယ။ တငးတမ ေရာငရ ၾကတယ။ တခနတညး မာပ မကတယ၊ Aတယ၊ ေခတေနာက ကတယ၊ ႐ငးတယ၊ ၃၈ ျဖာ မဂၤလာ တရားေတာက ဦးထပထား Aေၾကာငး ျပျပး AAားေန Aပငးေထြ တတေသးတယ။ ဝတဖ စားဖ ဖငထည ရကလပတ ၀ါဂြမး စကပးမႈ နညးပါးေတာ Aကၤ မကပပ ေကာေျပာင ႀကးေတြန ေနေလ ရၾကတယ။ ရာသUတ ကလညး ပAကေတာ Aေတာပ ျဖစသြား သေပါ။ ေလလည မရင ေသမေလာက ရကၾကျပး သားသည Aေမေတြ ကေတာ ရငတးလး န႔ မရက မေၾကာက ေနၾက ျပနေသးတယ။ ေယာကၤား ထးကြငး၊ မနးမညငး၊ ဒါကပ Aလတပါး လ႔ ယဆ ၾကျပနတယ။ သးဖကက ေတာငစU ေတာငတနး၊ ကန တစဖကက ပငလယ၊ ကာဆး ခထား ရတ ေျမက ပငဆင ၾကတယ။ နညးနညးေလာက Aပငပနး ခၿပး ထြနယက စကပး လက႐ န႔ စား၀တ ေနေရး တစႏစ ပါတလး Aတြက လေလာက လြယကစြာ ရရ ႏငတယ။ စားေရ ရကၡာ Aတြကေၾကာင ရပေ၀း သြား ရာေဖြဖ႔ မလ။ မသြားရင မျဖစတ Aေၾကာငးကစၥ တစစတစရာ မရရင ကယေနထင တ ေနရာ ကေန ေရျခား ေျမျခား၊ တငးတပါးက သြားေရာက ခငစတ မရ၊ တကယလ သြားခင ဦးေတာ၊ သြားဖ႔ရန လြယကတ လမးေၾကာငးလညး မရပါ။ ဒAေၾကာငး ေတြေၾကာင ေခတေနာကက၊ ယU ေကးမႈ၊ တးတကမႈ၊ လေနမႈ စနစေတြ နမကခရရာတယ။ ဗမာ မဟတပ Aျခား လမး တစမးမး ဒေဒသမာ လာေရာက Aေျခစက ခရငလညး ဒလပ ေခတေနာကမာ ကနရစ ခမာ ပါပ။ ကာလ၊ ေဒသ ေၾကာငေပါ။ Aေၾကာငး Aမးမးန႔ လမးျခား ေတြဟာ ပငလယ န႔ ေတာငတနး ေတြက ျဖတေကာ လာၿပး ေဒသခ ျမနမာတ႔ ဆ ေရာကခ ၾကတယ၊ စးပြား ရာဖ႔၊ ကနသြယဖ Aဓက ဆေပမ လ သတ႔ရ ယU ေကးမ ဓေလထးစ ေတြလညး တႏြယငင တစငပါ,ပါလာတာေပါ။ Aထးသျဖင ေတာ ဗဒၶရ တရားေတာ ေတြက ျမနမာတ႔ သေဘာက ႏစျခက ခၾကတယ၊ Aတယတယ၊ လကနာ ကငသး တယ။ ျမနမာလ႕ေဘာင Aဖြ Aစညးရ မပင Aရာလ ေတာင ထငလာ ၾကတယ။ ဒလ န႔ပ သကဦးဆပင ဘရင စနစက Aမား နညးတ ထေထာင ၾကတ Aခါ ရငဘရင လပတ သက ဘာသာေရး တရားေတြထ ပါေနက ဇာတလက ေကာႀကးေတြ ျဖစတ ဘနးက ႀကးမားတ လမးေတြ၊ Aမးျမတေသာ ဘရင မငးတရား ေတြန႔ ဇြတAတငး ေဆြမး စပၾက ေတာတယ။ Aထးသျဖင ေဆြစU မးဆက မဟတပ ၾကားက ေဖာကၿပး ဘရင ျဖစလာတ ငတပါး မငးေတြ ဆရင ပၿပး ေျပာတတ ၾကတယ။

“ငါက ဘရား ဗာဒတ ရတ သာသနာျပ မငးေပါ။ မးရး ကလညး Aငမတန ႀကးတယ။ ေဂါတမဘရား န႔ တကရက ဆကတ Aမးပ။ မစၦမ ေဒသက သာက၀င ကြ ။ သာက၀င ဆတာ ကလညး ကမၻာမာ ပထမဆး ေပၚတ မဟာ သမတမငး ရ Aဆကေပါ” ဆၿပး လပဇာတထြင ေျပာရ ရာတ မငးမး ေတြက ငတပါးမငး ေခၚတယ။ ထလငမင ေခၚ ကနစစသား၊ မငးႀကး စြာေစာက၊ ဟသာ၀တ ဆငျဖရင န႔ Aေလာငးဘရား ဦးေAာငေဇယ တ႔ဟာ ဘရင မးရး မဟတပ မငးတက ျဖစေတာ ငါ Aမးဟာ ျပာေမး မးခလ ခဏ တမျမပ ေနရာတာ။ Aရငး စစေတာ ဘရားမးကြ လ ေကာငးသညထက ေကာငးေAာင ရာႀက ေကြးေၾကာ ရရာတယ။ ဒါမ လေလးစား မာလ႔ ထငၾက တာကး။ ရာဇ၀င ဆရာမား လညး ရငဘရင မကႏာ ၾကညၿပး ထမငးစား ရတ လေတြ ဆေတာ ဘရင လပသမ ဟတသပ ေပါေလ။တကယ ေတာလညး ေရး ျမနမာႀကး ေတြဟာ လက ျဖစတ လသားေတြ ပပ တခါတေလ ေတာလညး ခစဖြယ၊ ျမတႏးဖြယ၊ သနားဖြယ၊ Aခငးခငး ရငးပငး ကည ေစာငေရာက ၿပး ၾကငနာ သနားစတ ရၾကမာ ေျမႀကး လကခတ မလြ။ တခါတေလ ေလာဘမနတငး၊ ေဒါသမနတငး၊ မာနမနတငး ထနလာရင ရကစက၊ ၾကမးၾကတ၊ မကမ၊ ရငးစငး၊ Aကငပက ၾကမာလညး ေသခာေပါက ေပါ။ေျမၾကးက မခ စားေသာကေသာ လပသေသာ လသားႀကးေတြ ကးဗာ။ တ႐တႏငင ေတာငပငးက ေနနနေကာငန မြနဂ ႏပစကလ ေျပးလာ ၾကရငး၊ ေရၾကညရာ ျမကႏရာမာ Aေျခခၾက ရာက ဗမာ ျဖစလာတယ ဆတ သမငး ယဆခကက ကြနေတာတ႔ ျမနမာေတြ Aငမတန နားခါးတယ။ ကယAမး ကယAေဆြက ေAာကေျခ လြတေAာင မဟားတရား ေျမႇာကပင ေပးရာမာ ထးခြနလတ Aတြက သကသာကဝင မငးမးေတြ တေကာငး ေရာကရာက ျမနမာမး စခတယ ဆၿပး ဘရားန႔ AတငးAဓမၼ ေဆြမးစပရတာမးက သပ သေဘာ ေခြ႕တာေပါ။ဒါေတာင ျဗဟၼာႀကး ေလးဦး လ ျပညက Aလည လာရာက ေျမဆ ၾသဇာေတြ စားၿပး ျဗဟၼာျပည မျပနႏငပ လAသြင ေျပာငးလာ ရာက ျမနမာ စျဖစတယ ဆတာမး ေျပာခင ေသးတာ။ ယတ မတနလြနးလ သာ မေျပာတာ။ မနနနး ရာဇဝငက ရငဘရင ကယတင ပါဝငၿပး ရာဇဝငက သတသင ျပစေတာ မ၍ Aမားက Aမား၊ Aမနက Aမန၊ မေဖာက မျပန မတသားရ ေပသညလ ခပတညတည ေျပာၿပး ရငဘရငမငးဆက စာရငးက ခေရးရာမာ-

မဟာသမတမငးမ UကာကရာဇAထ မငးေပါငး- ၂၅၂၅၅၆ Uကာမခမငးမ သကသဟ ေဂါတမAထ မငးေပါငး- ၈၂၀၁၃ မဇၥမေဒသ မငးေပါငး- ၃၃၄၅၉၆ Aဘရာဇာမ ဘဒၵကရာဇာထ မငးေပါငး- ၃၃ ဓဇရာဇာမ သတးမဟာရာဇာထမငးေပါငး- ၁၇ ပေစာထးမ မငးယU နရသခၤထမငးေပါငး- ၃၀ ထမ Aေလာငးဘရားထ မငးေပါငး- ၁၇ မဟာသမၼတမAေလာငးဘရားထမငးေပါငး- ၃၃၄၆၆၉ ဆၿပး တြယထည လကပါတယ။

ဒ ျမနမာေတြ ကလညး ဒါမးက Aမား ေရ႕မာ ႀကးႀကး ကယကယ ေျပာတတေAာင သငေပး ထားတ ေရးစကားလ႔ ႏလး ပကၿပး “ဟယ-Aၾသစရာႀကး ပါလားေနာ” လ ျမညတမးရငး Aၾသ ခငေယာင ေဆာငရငး လကခ ခၾကပါတယ။ ဒလ ေျပာေနရင လေတြ မယမာ စးျပနေတာ ပြေကာငး ဆတ

ေလာကပညာသင ဘနးႀကးမား ကေန တဆင “Aာဒစၥကလသမၻ ေတာသဝသဒၶဂဏကာေရာ” စတ ပါဠ ဂါထာေလးေတြ ထြငခငးၿပး သကသာက၀င Aစစ Aမနဆတာက ဘရားကပ ေဟာထား သလလ ဘရားက သကေသ လပခငးျပနပါတယ။

Aာဒစၥကလသမေတာ-ေနမငး၏AဆကAသြယျဖစေတာမထေသာ သ၀သဒၶဂဏကာေရာ-စငၾကယေသာဂဏ၏တညရာျဖစထေသာ မဟာသမၼတနာမေကာ-မဟာသမၼတဟေသာ Aမညရထေသာရာဇမငးသည Aာသ-ျဖစ၏

ဆၿပး မဟာသမၼတ၊ သေဒၶါဓနန Aေလာငးမငးတရား ဦးေAာငေဇယတ က တစAတဆငးေတြ ျဖစေAာင လပပစ လကၾကတယ။ ဒါမးက ကနးေဘာငေခတ ကမ ၿမငၿမင ဆငဆင ေတြ ရတယ ဆေပမ ပဂေခတ ကတညးက ထလငမငး ေခၚ ကနစစသားတ႔ လပခၿပးတ လမး႐း ႀကးပါ။ ကနစစသား ခမာ မေတာ ပါဠပါတသားေတြ၊ Aကး Aကားေတြ သပ မျပညစ ရာေတာ ဆရာဘနးေတာႀကး ေတြက ေၾကာျငာခငးတ ဓေလလ မထြနးကား ေသးေတာ “ငါAေဖက ေနမး၊ ငါAေမက Uသစသစမး ကေန ငါ ေပါကဖြားလာတယ။ ငါကယတငက ပႏး နတမငးႀကး ဝငစားတာ ေပါေသးေသး မမတန ”လ သကယတင ေကာကစာ ထြငးၿပး ေၾကာျငာ ခရရာတယ။ Aႏၵယမာ ရတမထၻလာ၊ ရာဇၿပလ၊ သာ၀ထၻ၊ Aာယဒၶယ စတ နာမညေတြက ျမနမာ ျပညတြငးမာ ယမည ၿပးေတာ Aႏၵယက AျဖစAပက ေတြက ဒမာ ျဖစခ တာလ Aာေပါင Aာရငး သနသန ဇြတေျပာၿပး ဇြတယ လာၾကပါတယ။ ကနစစသား Aေၾကာငး ႏတေျပာ ရာဇ၀ငမာ Aၿမ ပါေလရတ သားေလးေမြးရင ေပးခတ လကစြပေတာန နနးေတာက လကခဆတာ ကလညး ငါးရာငါးဆယ နပါတေတာက ဇာတနပါတ (၇) ပါ။ ဘရငေနာင ကလညး Aဒလ ဇာတလမးမး ထြငေျပာ ခၾကတာပ။ Aနရဒၶရ စမခန ခြမႈ ေကာငးမြနၿပး တငးျပည စးပြားေရး ေကာငးလာလ႔ ပဂေနျပညေတာမာ သာသနက Aေဆာက Aဦေတြ တးတက မားျပား လာျပနေတာ ရငAစၥေဂါဏရ ေရြျဖစေငြျဖစ Aဂရတ စြမးေၾကာင မဆးမေ တြေတာင ေစတ တညကနလ ပဂမာ ေစတ ပထးေပါငး၄၄၄၆၀၃၃ ေလးသနးေကာ ရတယကြ။ မေမေAာင “လညးဝင႐းသ တညည ပဂဘရားေပါငး”လ မတၾကကြ ဆၿပး လပလာ ျပနပါတယ။ ၁၅ မင ပတလညေလာက ရတ ၿမ႕ကေလးမာ ေစတပထး ေလးသနး ေလးသနးေကာ စတန ပ မနးၿပး ေနရာ ခၾကည ၾကစမးပါ။ လေနဖ႔ ေနရာေရာ ကနႏင ေသးရ လား။ ဒါန ပ ေလးသနး ေလးသနးေကာ ကေတာ နညးနညး မားလြနးတယ။ ေလးေထာငေလာက လပလက ဆၿပး Aဖတဆည ျပနတယ။ သေတသန လပၾကညလ ေစတ ႏစေထာငေကာသာ ရပါတယလ႔ Aေျဖ ထြကလာေတာ ေရတကစားၿပး ကမးၿပရာမာ ပါသြားၿပလ လပၾက ျပနပါေရာ။ တတလညး တတႏင ၾကပါေပတယဗား။ ကနးေဘာငေခတမာ ထးျခားတ Aေၾကာငး ျခငးရာ တစခကေတာ မငး၀တ ဘရားဆငးတမား တညထား ကးကြယ လာျခငးပ ျဖစပါတယ။ Aထးသျဖင ဘရငေတြ လဒါနး ကးကြယတ ဘရား ဆငးတေတာ ေတြဟာ မငးေျမႇာကတနဆာ ငါးပါး ဆငယင ထားတ မငးဝတ ဘရား ဆငးတေတာေတြ ျဖစေန တတတယ။Aေလာငးမငးတရား တညထား ကးကြယေတာ မတ ေရြခကသ ဆငးတေတာ၊ စႏၵမန၊ သကရသ၊ သကသဟ၊ သကမာရဇန၊ မဟာမန ဆငးတေတာမား Aားလးဟာ မငးဝတ ဘရားမား ျဖစပါတယ။ Aခ႕ ဆငးတေတာ ေတြက စတင ထလပ ကတညးက မငးဝတ တနဆာက တပါတညး ထညသြငး ထလပတယ (ေရြခကသ)၊ Aခ႕ ဆငးတေတာ ေတြကေတာ သကၤနး႐ဘရား ထလပ ၿပးမ မကဋ၊ နကငး၊ စလြယ တတၾကတယ။ဘာေၾကာငမား ဒလ ထလပ လဒါနး ကးကြယ ၾကရသလ ဆတ

Aေၾကာငးရငးက သးသပ ၾကတAခါ ဒဆငးတေတာ မးက ထလပ ကးကြယေစတ မငးဟာ သဝတတ Aဝတန႔ Aေဆာင Aေယာငေတြက ဘရားဆငးတမာ ဆငေပး လကရင မငးန႔ ဘရား တထပတညး ျဖစေလတယလ Aနညးဆး ျပညသေတြ စတထ ဝငသြား ေလေAာင စတဆြေဆာငမက လခငလ႔ လပတယလ႔ ပထမဆး Aေနန႔ သသယ ရစရာ ျဖစလာ ပါတယ။Aခ႕ ကေတာ ဒတယ မေရြး ေဇတဝန ဆရာေတာန႔ ေတာငခြင သာသနာပင ဆရာေတာတ႔က ဒဃနကာယ မဟာ၀ဂ ပါဠေတာ ပရနဗၺာနသတက ကးကားၿပး ဘရားက ၾကညညတ သဟာ သျမငခငတပ၊ ၾကားခငတ Aသန႔ ဘရားက ျမငရ ၾကားရတယ၊ ဒါေၾကာင ကယကးကြယတ ဘရားက မငးရ တငတယျခငးန႔ ျမငခငရင မငးAဝတ ဆငေပးခြင ရတယလ႔ မန႔ၾကား ၾကတာက Aတညယ ၾကတယ။မငးဝတဘရား ဘာေၾကာင ထလပ ကးကြယသလ ဆတ Aေမးက ေျဖၾကပ ေနာကတစမး ကေတာ ဘရားရင လကထကမာ AလြနAငမတနမ တနခးလညးႀကး၊ မာနလညး ႀကးလတ ဇမၺပတမငး ဆတာ ရသတ။ ဒမငးက ဗမၼသာရမငးက သ႔က မ႐ေသ၊ မကးႏြလ႔ ရနလပ စစျပမယ တကက လပေနတAခါ ဘရားရငက သ႔တကာႀကးက ဝငကညတ Aေနန ဇမၺပတမငးထက ပတငတယ၊ ပတနခး ႀကးတ မငးAသြင ယၿပး ေဟာေျပာ ဆးမ ကြတတနး ဝငေစတယ ဆပ။ တကယေတာ သမငးမာ ေဂါတမဗဒၶန႔ ေခတၿပင ဇမၺပတ Aမညန႔ တနခးႀကးမငး မရပါဘး။ ရာဇဝငလာ ကစၥ မဟတေပမ ဒဇာတေၾကာငးက Aငမတန လသမားလ႔ မငးဝတ ဘရားAေၾကာငး ေမးလာရင Aေမးခရတ သကႀကး ဝါႀကးမားက Aထကပါ AေၾကာငးAရာ ေတြက ခပတညတည ေျဖခ လကတာပါပ။ ကနးေဘာငေခတ ႏငငျခား ပညာေတာသငမား ပထမန႔ ဒတယ Aဂၤလပ-ျမနမာ စစႏစႀကမ ရးနမ ၿပးတေနာက Aေနာက တငးသားက Aေနာကတငး ပညာန႔ တနျပန တကခကမ ရမယလ႔ ျမနမာတ႔ သေဘာေပါက နားလည လာၾကပါတယ။ တစခနတညး လလ ၁၈၅၃ ခႏစ ဇလငလမာ Aေမရကန ေရတပက ဗလ မကသရးစပယရ ဂပနကြနးက ေရာကလာၿပး ႏငငျခားသား ေတြAတြက တခါး ဖြငေပးရမယ လ႔ Aႏငကင ေစာကားၿပး AတငးAကပ Aမန႔ေပး ေစခငး ခခရတ ဂပနေတြ ဟာလညး Aေနာကတငး ပညာ သငရမယ ဆတာက သေဘာေပါက လာၾကတယ။Aမနးနားခငး ထငးႏငင မာေတာ ဒလ Aကပရကလ႔ မဟတေပမ Aပခပသ ခလာေလာငကြန ဘရငရ႕ ဖြငထားတ ႏလးသား၊ ေရာကခတ ေရျခား ေျမျခား ခရးမားန႔ ငယစU ကတညးက သငၾကား ခရတ Aေနာကတငး ပညာAခ၊ AေျခAေနက ေကာငးစြာ တြကဆႏငတ ဦးေဏာက တ႔ေၾကာင နနးညြန႔ နနးလာ မငးသား၊ မငးသမးေတြက Aစ ႏငငျခား ပညာေတာသင ေစလြတခတယ။ Aာရ ႏငငေတြ Aေနန႔ ဒလ ႏငငျခား ပညာေတာသင ေစလႊတ ပြႀကးက ၀ခး ကငးပ ၾကရာ-၁၈၇၂ ခႏစ ကငး၀န မငးႀကး Aဂၤလန ေရာကတAခါ ဂပန ပညာေတာသင ၆၀၀ ေကာ၊ ထငး ပညာေတာသင ၁၀၀ ေကာေAာငေAာင ျမငျမင ပညာေတာ သငေနၾက ေပမ ကေနာငမငးသားႀကး ကယတင ေခါငးေခါက ေရြးခယ လကတ ဒ႔ ျမနမာ ပညာေတာသငမား Aနက ေမာငျမႇ၊ ေမာငၿဖ၊ ေမာငေAာငသ၊ ေမာငတလပျဖ၊ ေမာငခမးသာ၊ ေမာငတးၿခ၊ ေမာငသာထား၊ ေမာငစန႔ လကဖကရညေတာ ေနမးမငးလသခၤယာ တ႔သာ Aဒ Aခနထ ႀကႀကခ ပညာ သငၾကား ေနၿပး ကန ပညာေတာသငမား ကေတာ ဘယေသာင ဘယကမး ကပသြားတယ မသရပါ။ ၁၈၇၄ ခႏစ ကငး၀နရ႕ ဒတယ Aႀကမ ႏငငျခား ခရးမာ Aဂၤလန ေရာကျပနေတာ ေမာငျမႇ၊ ေမာငေAာငသန႔ ေနမးမငးလသခၤါယာ ကလြလ႔ ကန လAားလးက ျပနေခၚ ပါေတာလ႔ ေျပာလ႔ ျပနေခၚဖ႔ စမၿပး ေခၚခရတယ။ ပညာ ဆကလက သငၾကား စမျခငးငာ ဘယလမ မစြမးသာေတာ ဆတ သေဘာေပါ။ ႏငငျခား ပညာေတာသင ကစၥက Aားမေလာ ေသးတ ျမနမာ ေတြဟာ ၁၈၇၅ ခႏစ ေျမာငလၿမ႕စား

၀နေထာကမငးႀကး သရမဟာေဇယသ (ဦးၿခမ) ေခါငးေဆာငတ တတယ Aႀကမ ႏငငျခားသြား သတမန Aဖြ႕မာ ငထြနးႀကး၊ ငဘးလ၊ ငဘးလ၊ ငဘးေမာငန႔ ငဘးဆင ဆတ လငယ ငါးဦးက ဒတစႀကမေတာ Aတလမာ စစပညာ သငဖ႔ ေခၚေဆာင လာၿပး တရငမာ ထားခ ျပနတယ။ ဦးၿခမရ႕ ခရးသြား မတတမးမာ-“ေရလမး၊ ၾကညးလမး၊ ေသနဂၤကမး မားက တတကြမး သလမၼာေAာင၊ ပညာသငရန လငယငါး၊ ဆငးရြယ ရပ၊ တငတယ လေသာ၊ ျမနမာ Aမးသား တ႔က၊ ရပျခား ေဒသ ရညေ၀းလ၊ ပညာဆမး၊ ထနေျပာင ၿငးလေသာ၊ ျပညႀကး Aတာလတြင……. တရင ၿမ႕မာ၊ ေကာငးဆရာတြင၊ ေကာငးစြာAပႏ ထား၍သငၾကား ျပသေလေစၿပ (၃၀ ဒဇငဘာ ၁၈၇၆)” ဆၿပး ေတြ႕ရ ပါတယ။ ဒလေတြ ျမနမာႏငင ျပနလာၿပး AလပAေကြး ျပတယဆတ AေထာကAထား မတတမး မတရာ တစစတစရာ မေတြ ရရ (ေသး) ပါ။ ဦးၿခမဟာ ကငး၀နန႔ ႏငငျခား ႏစေခါက လကဖးတာက တစေၾကာငး၊ လကဖကရညေတာသား ဘ၀တညးက မငးတနးမငးန႔ Aလြန ရငးႏး ကြမး၀ငတာက တစေၾကာငး ေၾကာင တတယ တစေခါကမာ ေခါငးေဆာင ခန႔ၿပး သႀကး တမနႀကး လပေစ ခေပမ ခရးသြား မတတမးက လကၤာန႔ မတတမး တငခတာက လြလ႔ ကငး၀နမငးႀကးရ႕ မတတမးလ မတသား ေလာကစရာ မပါ၊ ကငး၀န လလညး မစြမးေဆာငႏင ခပါ။ ဘာသာစကား AခကAခ၊ ပညာရပက လကႏငစြမး ရမရ Uာဏပညာက စမးသပ စစေဆးျခငး မျပဘ ႐ပAဆငး တငတယမ၊ Aရပရညမ စတ ဗဟဒၶ Aသြငေတြက ၾကညၿပး ႏငငျခား ပညာေတာသင ေရြးခတာ၊ ခငမငရာ ခငမငေၾကာငး သား၊ တ၊ ညမားက သြားေစတာ၊ သငေပးတ ဆရာေတြ ကလညး ပညာ မလကႏင သက ေစတနာ မပါဘ ထြကသြားလညး ေAးတာပ ဆၿပး စတပက ထြကေျပးေAာင တမငညႇငးဆ ၾကတာ၊ စတ စတ Aေၾကာငးေၾကာငး ေတြေၾကာင ဂပနန႔ တစခနတညး စခတ ေခတဦး ျမနမာ Aေနာကတငး ပညာေတာသင ဇာတလမးဟာ ရားရားပါးပါး ႏငငျခား ပညာ ေAာငေAာင ျမငျမင သငလာတ ေမာငျမႇက ဖနခက၀န ခန႔၊ သေပါမငး လကထကမာ ျပငသစသြား သAမတ ခန႔ခ ရတာန႔ တစစခနး ရပခ ရပါတယ၊ Aမနေတာ ဒထကမက ပေAာငျမင သငေၾကာငးပါ ခငဗား။ တတယAဂၤလပ-ျမနမာစစ ႏစႀကမ ရးခရတ Aဂၤလပက တတယAႀကမ စစတက ရဦးမယ ဆတ Aခါမာ Aဂၤလန၊ ျပငသစ၊ Aတလ၊ က ႏစႀကမ တငတင ကာလ ရညၾကာ ေရာကခတ ကငး၀နမငးႀကး ဦးေကာငးက လး၀ စစမတက လပါဘး။ သေပါန႔ AေပါငးAပါ မားကေတာ ဓါးတ၀င၀င၊ လတျပငျပင လပေန ၾကပါၿပ။ စေလၿမ႕ စားေလသငး Aတြငး၀နက မကမ ဆးသြမးလတ Aတြက လကေမာငးမာ နာမညေရးၿပး ေနာငမဆးန႕ လ႔ စတထး Aျပစေပး ထားတ လဆး လမက (၇၀၀၀) ေကာ၊ Aျခား Aမတမား ကလညး ေဆြသားမးသား လ႔ Aမည လလ ေပးထားတ သခငထားရာေန၊ ေစရာသြား၊ ေသဆ ေသရမ Aေသခ ဗမာကာမ ကာေဇ (၃၀၀၀) ေကာက စစပြAတြက ရညရြယ စေဆာငး ၾကတယ။ Aဂၤလပက Aေသခ ခမယ ေပါေလ။လကနကက ၾကညေတာ Aဂၤလပ ဘကက တစခါ ပစရင ကက (၁၂၀၀) ကေန (၁၅၀၀) ထ ေရာကတ ရကဖယ ေသနတ ကယစ ကငႏငတ Aခနမာ ေရႊျမနမာတ ဖကက တစခါပစရင (၈၇၅) ကက Aႏငႏင ေရာကတ တစလးထး ေရ႕ဆြ ဗထကခင ေသနတက သးေယာကက တစလကႏနး မကင ေနရပါတယ။ Aဂၤလပက တစခါပစရင Aနညးဆး ေျခာကမင ေရာကတ စကAေျမာကေတြန႔ မးမႊနေAာင ပစေန ခနမာ တစမငေလာက ဘရားစး ေျပးတ မးစၾကာေကာက ေရးAေျမာကေတြ ရတာမ Aလက (၁၂၀) ကေရ႕တနး Aတြက Aလက (၂၀) သာေပး လ႔ ကန တစရာက ေနျပညေတာမာ Aလျပဖ႔ ခနထား ခေသးတယ။ ဒလ AေျခAေန ေတြေၾကာင Aေသခ တကမယ “ေနာငမဆးန” မားန႔ “ေဆြသားမးသား” မား တစေဆြလး တစမးလး ျပတကန

တာပ Aဖတတင ပါတယ။ လကနက တတဆင ေပးလကတ ဗလေနာငမဆး မားဟာ ရာသကပန ဆးတ ေတာပနး ဒျမႀကးမား ျဖစလာ ခပါတယ။ ျမငးၿခ ခတပမာ ခခကာကြယ ေနတ ေရတပ ဗလခပႀကး ေလသငးAတြငး၀နဟာ ေလးနာရ ေလာကပ ခပစ ႏငခၿပး ေAာငျမငစြာ ဆတခြာ လာခရတယ။ တကယေတာ Aတလ၊ ျပငသစဆရာေတြန႔ စစပညာက ေလကင ထားတယ ဆတ ဗမာစစသားေတြ Aေနန႔ ဒထက ပ ခခ ႏငသင ပါတယ။ ငါတ႔က သတရတာပ ဆၿပး ဘာကမ ေကာငးေကာငး မေလလာ၊ မေလကငပ ေဆးလပ ေသာကလက၊ ဟလာ တကလကန႔ ေပာပါး ေပါတနစြာ ေနခတ Aကးက တတယ Aဂၤလပ-ျမနမာ စစမာ ခစားရတာပလ႔ ေျပာခငပါတယ။ စစေရာကမ မရမလ ခရပါတယ။ တကယသာ စစပညာက ျပညျပည၀၀ ေလလာၿပး ကြမးကင ၾကမယ ဆရင Eရာ၀တ ျမစေၾကာငးAတငး ဆနတကလာၾကတ Aဂၤလပ စစသေဘၤာ ေတြက တစနညးနညးန႔ ကႏရ တစပငး ျဖစေနတ ေခာက၊ စေလ၊ ျမငးၿခ ဆပကမးေတြက ကပရေAာင လပၿပး ေျပာကကား နညးန႔ တကၾကရင ဗလေနပန႔ ဗလ၀မးကတ႔က ကည မာမ႔ ဘယလ နညးန႔မ မႏေလး ဆပကမးက ဒေလာက ျမနျမန ဆနဆန ခတက မလာႏငမာ ေသခာ ပါတယ။သ႔ေသာ ပေဒသရာဇ တ႔ရ႕ “ငါAသကန႔ ခႏၶာ ၿမၿပး စညးစမမပက ေနရဖ႔က Aဓက” ဆတ AေတြးAေခၚက Aလျဖ ေစာေစာတငၿပး ရတနာဂရမာ တစႏစ ေထာကပေငြ ရပး တစသနးန႔ သြားေနဖ႔ AလငAျမန သေဘာ တခတ မငးတရား သေပါ က ၾကညျခငး ဟာျဖင Aလြယတက သႏင ပါတယ။ ကယႏငငန႔ ျပညသ လထ ဘယလ ျဖစကန ခမယ၊ နယခ႕ စနစရ႕ ေAာကမာ ကြ နသေဘာက Aျဖစ ညစညစႏြမးႏြမး ေနရမယ၊ စတာ ေတြက စU းစား ဆငျခင သးသပႏင စြမးAား နညးခတယ။ ေခတ၊ စနစ၊ သငၾကားခရတ ပညာေရး၊ ႀကးျပငးလာတ ပါတ၀နးကင ေတြကလညး ဒလ စU းစား ဆငျခငတတရားေတြ ျဖစေပၚဖ႔ AခါAခြင မသငခတာလညး AေသAခာ ပါပ။Aဂၤလပက မနးတး ရာမာလညး “ငါက မခန႔ေလးစားန႔ ေစာကား ကးေကာသ” Aျဖစန႔ မနးတာပါ။ နယခ႕ Aျဖစန႔ မနးတတ တာမး မဟတပါဘး။ Aလြနဆး ေတြးႏငလ ငါရ႕ ေကးေတာမး၊ ကြနေတာမးေတြက Aဂၤလပက သမးပကၿပး သ ရ႕ ေကးေတာမး၊ ကြနေတာမး လပလကၿပ လ႔ပ ျဖစမာပါ။ ဒါေၾကာင ၁၈၈၂ မာ Aဂၤလပန႔ ျမနမာ ေနာကဆးAႀကမ မဟာမတ စာခပ,ခပဖ သရကAေရးပင Horace Albert Brown (ဗမာA ေခၚ သရကေျပာငး) န႔ ေတြ႕ဆ ေဆြးေႏြး ၾကစU က ပါးပါးနပနပန႔ စာခပ,ခပႏင ခရမယ A စား စတရငးA မနန႔ ဆကဆ၊ ရာဇမဟာမတျပ၊ ဗမာလA ပတ လကနကကေရာငး ဆတ မျဖစႏငတ A ခက သးခကက ဇြတA တငး ေတာငးဆခလ႔ စာခပပက (သတ႔ လခငတ A ခကသးခကက A ဂၤလပဆက ရဖ႔ ေနာကထပ ေျခာကဆယ ေျခာကႏစ ေစာငခရတယ)၊ ဘယသန႔ စာခပ,ခပ သ႔ကယသ ေနထြကဘရင သေပါမငးျမတေတာ လ႔ လကမတ ထးေလ ရတ ျမတလညးမျမတ၊ ေတာလညးမေတာတ သေပါ ——–

A တကစေကာေA းမႏေလးႏငသမတစရာA ခကမား

၁၈၅၃ စကတငဘာလ (၁၁) ရကေန႔ – A မရပရ မငးေနျပညေတာမ မေျပာငးသငေၾကာငး ရဟနးပညာရ၊ လပညာရ A ေပါငးက မစးရမတကမာ စညးေ၀း ဆးျဖတၿပး မငးတနးမငးထ ေမတာစာ ေရးသြငးပါတယ။

၁၈၅၆ ေA ာကတဘာ (၃၀) ရကေန - ၿမ႕သစ တညမေနရာက မငးကယတင သြားေရာက ၾကညရပါတယ။

၁၈၅၆ ေA ာကတဘာ (၃၁) ရကေန - ၿမ သစေနရာရ႕ A ေသးစတ town plan က ေရးသား တငသြငး ေစပါတယ။

၁၈၅၇ ဇနန၀ါရ (၁၃) ရကေန - မႏေလးၿမ႔ေတာသစ တညေစ- A မန႔ေတာက ခမတပါတယ။ ၁၈၅၇ ေဖေဖာ၀ါရ (၁) ရကေန မ ၁၈၅၉ ဇလငလ (၁၆) ရကေန ထ-

ၿမ ေတာသစတညေဆာကရနျပငဆငမႈမား ေဆာငရြကပါတယ။ ၁၈၅၉ Eၿပ (၂ဂ) ရကေန - ျမနမာသကရာဇ ၁၂၂၁ ခႏစ တနခးလျပညေကာ (၁၀) ရကေန မာ မႏေလး

ရတနာပဏ ၿမ႕ေတာသစက တညေဆာကၿပးစးလ A တကစေကာေA း မႏေလးလ႔ မတသားရ လြယေA ာင ကငပြနး တပခပါတယ။

ဒေလာက ရဟနးရငလ ျပညသA ေပါငး ကန႔ကြက ေနၾကတA ထက ဘာျပ လ႔မား ၿမ႕ေတာသစက ဒေလာက တညခင ရတာလ? A ေၾကာငးရငး A တA ကက သခငရငေတာ မငးတနးမငးက သရတေနရာ လကေမးမပ သလမမယ။ ျဖစႏငဖြယမားက သးသပၾကရာမာေတာ-

1. ၁၈၅၂ ခႏစမာ ဒတယ A ဂၤလပ-ျမနမာစစက ေနျပညေတာ ျဖစတ A မရပရကေန ခတကၿပး ရးနမ ခတယ။

2. စစရးတပဂမငး နနးကၿပး ဘရငသစ A ျဖစ မငးတနးမငး နနးတက ခတယ။ (A မနေတာ နနးကတာက စစရးတာန႔ သပမဆငပါ။ စစရးၿပး ဂေယာကဂယက ျဖစေနတာက A ခြငေကာငး ယၿပး ပနကန ေထာငလႊားႏငလ႔ မငးတနးက နနးရ တာ ျဖစတယ)

3. A သစတကတ မငးဟာ စစရးထားလ႔ ျပညတြငးမာေရာ၊ ျပညပမာပါ A သေရညးေနတ ေနျပညေတာမာ ဘယေနခင ပါမလ။

4. A ေလာငးဘရား လကထကကစလ႔ ဘရငတစပါး နနးတကတငး ၿမ ႔သစတည နနးၿမ ႔ေျပာငးတ A စU A လာႀကးက လညး ရခတယ။ (ေရႊဘ၊ A ငး၀၊ A မရပရ လညပါတ ေျပာငးေနၾကတယ)

5. သာသနာေတာဟာ ပ၊ ပ၊ စ၊ ဝ၊ မ၊ တ၊ က၊ က၊ င ဆတ ပဂ၊ ပငးယ၊ စစကငး၊ A ငးဝ၊ မႏေလး၊ တေကာငး၊ ေကာငးတ၊ ေကာငးစင၊ ငေဆာငခမး စသညျဖင Eရာ၀တ ျမစရး တေလာက ေျမာကကေန ေတာငက တျဖညးျဖညး ေရႊ႕ၿပး ကးေနရာ ထြနးကားမယ ဆတ ေရးသကစာ A ရ A ငးဝ ၿပးရင မႏေလးပ ဆၿပး မႏေလးရး,ရးေနတ ေရာဂါ ကနးေဘာငေႏာငးဆက ဘရငေတြ ဆမာ ရတယ။ ဘးေတာဘရား ေခၚ ဘရငဦးဝငး ကလညး A မရပရ ၿမ႕သစက တညၿပး A ဒါမႏေလး ဆၿပး လပခတာပ။ မငးတနးက သ႔လကထကမာ ဘနးလကရး ျပခငေတာ A မရပရန႔ မနးမေဝး ေတာငပစာန႕ ျမစေခာငး A ငး A င ေပါၿပး စမးလနး စေျပတ ေနရာက ထပၿပးမႏေလး လပခငတ သေဘာန႔ မရ,ရေA ာင တညတယ။

6. သာသနာ ၂၄၀၀ ေရာကရင (၁၂၁၈ ခႏစ သ မဟတ ခရစႏစ ၁၈၅၆) A ဂၤါန မငးက ၿမ ႔သစ တညမယ။ ဒA ခါ သာသနာေတာဟာ မႀကစဖး ထးကစြာ စညပင ျပန႔ပြားၿပး မငးဆက ၄၇ ဆက ၾကာေA ာင ၿမ႔သက ရညမယ ဆတ တေဘာင ေပၚေပါက လာတယ။ (တကယေတာ တေဘာငဆတာ တကလာတ မငးA ေပၚ မတညၿပး A ေျခA ေနၾကည ေျမႇာကပင ေရးထားတ ဘနးေတာဖြ႕ စာတစမး မဟတလား)၊ ဒတေဘာငေၾကာင သ နနးစတကတ ၁၈၅၃ ခႏစက စလ႔ ၿမ႕သစ တညခငလြနးလ႔ မငးတနးဟာ ထြန႔ထြန႔ လးေနပါတယ။

ဒလ ၿမ႕သစတညတ မငးA ေပၚ ျပညသလထက ဘယလ ျမငၾကသလ? လသမားတ ပါးစပရာဇ၀င တစခက ၾကညတA ခါ- မဟာသကမာရဇန ေကာကေတာႀကးဘရား မကႏာေတာဖြငပြက ၁၈၆၅ ခႏစ၊

ေမလ ၁၀ ရကေန႔မာ ကငးပေတာ ဇာတပြေတြ A မားႀကးန႔ A ႀကးA ကယ ၀ခးကငးပ ဆပ။ ဘရားပြက လတစေယာက လညးန႔ ပြလာၾကညတနး A မေရ႕စ ကေနာငက သာမာနA ဝတန႔ ထြကလာၿပး လညးႀက လကစး သတ။ လညးေပၚ ေရာကေတာ “ဘယႏယ၊ ဘႀကး၊ ေပာ ရ႔လား” လ႔ စကား စသတ။ “ေပာသယလ႔ ဘယဟတ ပါမလကြယ၊ ပြ ဆေတာလညး ၾကညခင သာပ၊ ၿမ႕ေဆာကရ၊ ကးတးရ၊ ေျမသယရ၊ ေျမာငးသြယရ၊ ေကာကသယရန႔ ငတ႔မာ နားရတယ မရပါဘး” လ႔ ျပနေျဖေတာ “ဒမငးက ၿမ႕သစ တညခငလ႔ ပါဗ။ ေနာကမငး လာရင သကသာ မာပါ” (ေနာကမငးက သေလ) လ႔ ကေနာငက ဆြယေျပာေလး ေျပာတA ခါ လညးဆရာႀကးက ေဒါထၿပး “မထငပါန႔ ေမာငရယ၊ ဒေခြးမးေတြ ဒလပ ေနမာပ” လ႔ တတလကသတ။ တကယမဟတပ ပါးစပေျပာ ဆဦးေတာ၊ A ဒေခတ လေတြရ႕ ဒကၡေၾကာင ျငညးတြားရာက ေပၚေပါကခတ ပတငသလ႔ ယဆ ႏငပါတယ။ဘရငက ဒလေျပာတာက ဘရငျဖစေတာမယ ကေနာငက A ၿပးမပက ခခတာ ကေတာ A ၾသစရာ ——— ဒ႔ဗမာ ေရႊႏႈတေတာထြကႏငငျခားသားA မညမား

1. Father Paulo Abbona- ေဒါငေပါကလ ဘရငဂဘနးႀကး၊ မငးတနးမငးလကထကခရစယာနသာသနာျပ

2. Father Domingo Tarolly- ေဒါငဒမနက ဘရငဂဘနးႀကး 3. John Laird Mair Lawrence- ဇလယမငးလာရငး A ႏၵယဘရငခခပ 4. Thomas Spear- သာမစျပစရာ A ဂၤလပကနသည 5. Major Arthur Purnes Phayre- ေမဇာA ာရတာပါရ၀ေဘြရာ A ဂၤလပA ေရးပင 6. Edward- Eတြက 7. Marquislord Dalhousie- မာရကြသလပဒါလဦးသး A ႏၵယဘရငခခပ 8. Russia- ရြတ ႏငင 9. Turkey- ရြ ႏငင 10. Capt. Newmarch- ညမတ၊ ယႏယားစကဗလ 11. Lt. Rolland- လကတငေလာတ 12. Capt. Young Husband- ဗလေရာငA စပင၊ ေဂၚရာဗလ 13. Dr. Douglas- ဒါကလာ ဆရာ၀န 14. Rev. H.W. Clofton- ကေလာတင၊ A ဂၤလပကမးစာဆရာ 15. Horace Albert Brown- သရကေျပာငး၊ သရကA ေရးပငA ဂၤလပ 16. David Brown- တနသၤာရေျပာငး၊ တနသၤာရA ေရးပင 17. Major Henry Burney- မယဇယေဘာရန 18. Richard Southwall Bourke Mayo- ရစခတေဆစစ၀ယ A လယေမးရး

စငေကာငးေမးရးA ာရနတ၊ A ႏၵယဘရငခခပ၊ ၁၈၇၂ ခႏစေဖေဖၚ၀ါရ (ဂ) ရကမာA ကU းသားတစေယာကသတလ႔ A ကဒမနကြနးမာေသတယ၊ ၀မးသာတကဗာေရးလ႔ A ခပတနးဆရာေဖA ခပခရတယ။

19. Lord Napier of Merchistoun- မာယာခစစတးA ာရနၿပရာ၊ A ႏၵယဘရငခခပ၊ A ထကကေမးရးရ႕ ေနရာဆက ခသ

20. William Ewart Gladstone- ၀လစ၀ကဂါလကစတ၊ A ဂၤလပနနးရငး၀န 21. Andrino- A ၿႏၵေနာ၊ A တာလကယစားလယ

22. Albert Racchia- A ာရတကရကကား၊ မငးတနးမငးထ ၁၈၇၂ မာA ခစား၀ငတA တာလသA ရာရ

A ငၾကငး ၾကာA ရတနာပဏ ၏ A ေရးႀကး ရကစြမား သမငး

၁၈၅၃ စကတငဘာ ၁၁- A မ ရပရ မငးေနျပည ကေန ဘယမ မေျပာငး သငေၾကာငး ရဟနး ပညာရ လ ပညာရ တ မစးရမ တကမာ စညးေ၀း ဆးျဖတ၍ ေမတာစာ ေရးၿပး မငးတနးမငး ထဆက။

၁၈၅၆ ေA ာကတဘာ ၃၀-ရဟနး ရငလ ျပညသ A မား ေတာငးပန ေနတ ၾကားက ၿမ ႔သစ တညမေနရာ သြားၾကည

၁၈၅၆ ေA ာကတဘာ ၃၁- ၿမ ႔သစ ေနရာ A ေသးစတ ပစ ေရးဆြ ေစ ၁၈၅၇ ဇနန၀ါရ ၁၃- မႏေလး ၿမ ႔တညေစ A မန႔ေတာ ၁၈၅၇ ေဖေဖၚ၀ါရ ၁ မ ၁၈၅၉ ဇလင ၁၆- ၿမ ႔ေတာသစ တညေဆာက ျပငဆင။ မငးတနးမငးက A ဂၤါသားမ ၿမ႕သစ တညရာ မာ A ဂၤါသားေတြပ သးခတယ။ ဒါေၾကာင A ဒ ႏစပငး ေတြက A ဂၤါသားေတြ ကပဆက တႏစ ေတြလ ေခၚခ ၾကတယ။

၁၈၅၉ E ၿပ ၂၈- ရတနာပဏ မႏေလး ေနျပညေတာ ၿပးစး။ ၁၂၂၁ ခႏစ တနခး လျပည ေကာ ၁၀ ရက- A တကစ ေကာေA း မႏေလး

၁၈၆၁ E ၿပ ၈- မးေလာင (၁) မနနနး ေတာၾကမး ကေဆးလပ မးက စၿပးေလာင လ႔ မငးတနး မငး ယာယ စနနး ေျပာငး၊ ၁၈၆၁ ေA ာကတဘာ ၄ မ ေရႊနနး ေတာျပနတက။

၁၈၆၁ ဇလင ၃၁- မးေလာင (၂) တရတတနး ငေရႊလ A မမ စတင ေလာငကြမး ၁၈၆၃ မတ ၂၃- မႏေလး ေတာငA နး မာနနးေျမ ဘသာ A မညန႔ စနနး တစေဆာင ေဆာကၿပး

မငးတနး မငးထြက ေနျပနတယ။ မးသင မာေၾကာက ေနပ ရတယ။ ၁၈၆၄ စကတငဘာ ၆- ဟာေလ ဒဘလပ ကမၸဏ ကစၾကာ ယာU မြန မးသေဘၤာ ဆကသ။ ၁၈၆၅ ႏ၀ငဘာ ၁၁- A သစ တညၿပးတဒဂၤ ါး စကက ေဒါငးဒဂၤ ါး စတင သြနးလပ ၁၈၆၆ E ၿပ ၁၅- မးေလာင (၃)- A ေနာက ျပငကစ။ ၁၈၆၆ ဇလင ၃၁- မးေလာင (၄)- ၿမ ႔ေတာ A ေရ ႔ေျမာက တြငမးႀကး ေလာငမး ကျခငး။ ၁၈၆၆ ၾသဂတ ၂- ျမငးကြနး၊ ျမငးခတင A ေရး ေတာပ စတင၊ A မေရ႕စ ကေနာင မငးသားႀကး ေသဆး။ ၁၈၆၇ E ၿပ ၂၃- မးေလာင (၅)- စြယေတာ ဆငေျမာက ေသနတတနး ယမးစည ေပါက၍။ ၁၈၇၁ E ၿပ ၁၅ မ စကတငဘာ ၁၂- ပU ၥမ သဂၤ ါ ယနာ တငပြႀကး။ ၁၈၇၂ ေဖေဖၚ၀ါရ ၂၂ မ ၁၈၇၃ ေမ ၂- ျမနမာ သA ဖြ ကကငး၀န မငးႀကး ဦးေဆာင၍ လနဒန၊ ပရစ၊

ေရာမ သြား ၁၈၇၂ E ၿပ ၁၈- မးေလာင (၆)- မးႀကး ေလာငမး က ၁၈၇၅ E ၿပ ၁၁- ရတနာပဏ ေနျပညေတာ သတငးစာ စထြက။ “ငါမေကာငး လငငါ A ေၾကာငး၊ ငါမဖရား

မေကာငး လငသ A ေၾကာငး မေထာက မညႇာ ေရးေလ” ဟမငးတနး မငးက ခြငျပ ခတယ လ A ဆ ရေပမ ဘယသမ သ A ေၾကာငး မေကာငး မေရး ၀ၾကပါ။

၁၈၇၈ စကတငဘာ ၁၉- မငးတနးမငး A ျပငး A ထန မကနးမာ၊ A ၾသ ဖြယရာ သေပါ မငးသား A မေရ ႔ စျဖစ

၁၈၇၈ ေA ာကတဘာ ၁- မငးတနးမငး နတရြာစ။ ေA ာကတဘာ (၇) သၿဂၤ လ ၁၈၇၉ ေဖေဖၚ၀ါရ ၁၃ မ ၁၈- နနးမလႏငေA ာင ဖမးဆး ထားေသာ မငးည မငးသား မားက သတသင

ပြႀကး ကငးပ။

၁၈၇၉ ေဖေဖၚ၀ါရ ၂၅- မးေလာင (၇)၊ A ေနာက ျပငမစ၊ A မေျခ ၂၀၀ ေကာ ေလာငကြမး၊ ေရႊေရးေဆာင ေကာငးတက န႔မဟာ မန A ေနာက ေစာငးတနး ပါျပာက။

၁၈၈၀ မတ ၁၄- A မနမ စေန ရေသာ ပဂ မငးနတရြာစ။ ၁၈၈၀ မတ ၁၇- သေပါ မငး၏ သားႀကး ေကာကေပါက ၍ေသ။ ၁၈၈၀ ေမ ၂၃- သေပါ မငးဘသက ခ၍ တရား၀င မငးA ျဖစ သ ေရာက။ ၁၈၈၁ ဇြန ၁- သေပါ မငး၏ မယေတာေသ။ ၁၈၈၃ ေဖေဖၚ၀ါရ ၁၈- မးေလာင (၈) နနးၿမ ႔ ေတာေတာင ၿဗတက သဆင ငျမစ A မက စတင

ေလာငကြမး ၁၈၈၃ မတ ၂၅- မးေလာင (၉)၊ A ႀကးA ကယ ၁၈၈၃ E ၿပ ၃- မးေလာင (၁၀)၊ A ႀကးA ကယ ၁၈၈၃ E ၿပ ၅- မးေလာင (၁၁)၊ A ႀကးA ကယ ၁၈၈၃ E ၿပ ၁၆- မးေလာင (၁၂)၊ A ႀကးA ကယ ၁၈၈၃ ၾသဂတ ၁၈- ေယာ A တြငး၀န ဦးဖးလႈင ကြယလြန။ ၁၈၈၄ ေဖေဖၚ၀ါရ ၂၈- မးေလာင (၁၃) ေတာငျပင လငးဇငး တနး ၁၈၈၄ မတ ၂၃- မးေလာင (၁၄) A ေရ ႔ျပင ၁၈၈၄ မတ ၂၄- သေပါမငး ၏သမးေတာ ေလးပါး ေကာကေပါက၊ တတယ န စတတ သမးေတာ

မားေသဆး။ ၁၈၈၄ E ၿပ ၁- မးေလာင (၁၅) မလြန ေစးရပ ၁၈၈၅ E ၿပ ၅- မးေလာင (၁၆) A ေနာက ျပငမစ၊ တစမး မၿငမး မေနာက တစမး A စစ မးခႏစ ႀကမတင

ေA ာင တစရကတညးေလာင ၁၈၈၅ E ၿပ ၈- မးေလာင (၁၇) ရြာဟငး ေစးမ စတင ေလာငကြမး၊ မဟာ မန ဘရားႀကး ပါေလာင

သြားတယ (ရခင ကပင လာတာ ႏစတစရာ ျပညတ ေန႔မာ မးသင ခရ ရာတယ) ဘရား ႀကးမး သငရာ မA ရည ေပာစး ၾကလာ ေသာေရႊခန ၅၄၅၀ ကပသား။ မးသင A မတစ A မက ေငြ ၂ ကပန႔ ဆနတစစတ ေပး သနားတယ။

၁၈၈၄ E ၿပ ၁၄- မးေလာင (၁၈) နနးၿမ ႔ A ေနာင ေတာငေထာင ၁၈၈၄ ေမ ၁၉- မးေလာင (၁၉) ဘနးေတာတး A စ ေတာငဘက ၁၈၈၄ ေမ ၂၅- မးေလာင (၂၀)- ခမးေA း သာစ တရတတနး ေျမာကစြနး ၁၈၈၄ ဇလင ၅- A သစ ျပနလည တညေဆာက ၿပး မဟာ မန ဘရားႀကး မကႏာ ေတာဖြင ၁၈၈၄ စကတငဘာ ၂၁- ၿမ ႔ေတာ သနးေခါင စာရငး ေကာကခ။ လတစသနး ေနထငသည။ ၁၈၈၅ ၾသဂတ ၁၂- ဘေဘ ဘားမား ကမၸဏ သစခးမႈ၊ ဒဏေငြ ၂၃ သနး ခမတ။ ၁၈၈၅ ႏ၀ငဘာ ၇ မ ၂၈- ဒဂယက ေၾကာငတတယ A ဂၤလပ-ျမနမာ စစျဖစ။ စစရႈး ၁၈၈၅ ႏ၀ငဘာ ၂၉- သေပါမငး မသားစ ပါေတာမ ၁၈၉၈- မႏေလး မးသတ ဌာန ေထာင ၁၉၀၃ ၾသဂတ ၁၈- မငးတနးမငး န ကေနာင မငးသားႀကး တ ရ ႔ လကစြ သမားေတာ ပညာ သဒၶ

ေကာေခါင ေခၚ ဦးခေသ။ ၁၉၀၈ ဇြန ၃၀- ကငး၀န မငးႀကးA နစၥေရာက။ ၁၉၁၆ ဒဇငဘာ ၁၆- သေပါ ဘရင A ႏၵယ မာ နတရြာစ ၁၉၂၅ ႏ၀ငဘာ ၂၄- သေပါရ ႔ မဖယားစဖရားလတ ရနကနမာ နတရြာစ၊ ကနးေဘာင မငးဆက နဌတ။

ပါးစပရာဇ၀င ပါးစပ ရာဇ၀င ေခၚတ ႏႈတေျပာ သမငးေၾကာငး တစခက ေလလာ ၾကတ A ခါမာ-

ေနာကေၾကာငးျပနျခငး (Narrative) ပဂၢလထးတစဦးဦး၏A တပတ ကေျပာျပျခငး (Legend) စတ၀င စားဖြယ A ျဖစ A ပက ကတငျပျခငး (Anecdote) စကားပ ႏႈငးျခငး (Proverb) န႔ သမငးလကၤာရြတျခငး (Historical Lay) ဆၿပး ကြျပား ျခားနားပါတယ။

A မား A ားျဖင ပါးစပ ရာဇ၀င ေတြဟာ ေနာကေၾကာငး ျပနျခငး ကမား ပါတယ။ ေနာကေၾကာငး ျပနတ A ခါ မာလညး-

ကယတင ပါ၀င ပက ေျပာတာလား (First hand) မကျမင ေတြ႔ရ တာလား (Eye witness) တစဆငစကားလား (Hearsay) ဆၿပး ခြျခား ႏငပါ ေသးတယ။ ဘယဟာ ကပ ယႏင စရာ ရသလ

ဆတာေတာ မမ Uာဏန႔ စU းစား ဆးျဖတ ရပါ လမမယ။ ကယေတြ႔ ကယ ဖ႔A ေကာငးဆး ဆပါေတာ။

ကယတင ပါ၀င ပက ျပနေျပာ တယဆ ဦးေတာ။ ပဂ ေရႊစညးခ ဘရားက မြနေကာကစာ မာထလငမငး ကယတင ေရးထး ခတ-

“ငါA ေဖ ကေနနတမး၊ ငါA ေမ ကUသစ သးမာ သသ ေႏၶဇ တညၿပး ေမြးလာ တA မး၊ ငါကယတင ကဗသႏး နတမငးႀကး လ၀ငစားကြ”၊ ဒလ ေျပာခ တာက ကယတင ပါ၀င ပမ႔ လ႔ယၾက ဆရင ေတာသပUာဏ နညးလြနး ရာေရာက သြားပါလမမယ။ ဒစကားမး ကခေခတ ရပရင မငးသားႀကး ေကာဟနး လမၾကာ ခဏ ေျပာတတ တယ။ “ငါက သထ မႏဟာ မငးရ ႔ သားေတာႀကး” ဆလား၊ လ၀ငစား ဆလား ေျပာလေျပာ။ လကျပ ပလပ လ လကဖ၀ါး ႀကးကာ ထားတ ဘရား ဆငးတ ႀကးထ ၿပးA သ၊ သတ ဘရား လ႔A မည ကငပြနး တပလတပ A မး မးန႔ မရး ရေA ာင self advertisement လပပါတယ။ Promotion A ႀကး A ကယ လပပါတယ။ ေရးဘရင လကထက ကဆငးသက လာတ ကယကယက ေၾကာျငာ နညးေပါ။

ႏႈတေျပာ ကစစေဆး ေတာမယ A ခါ

ဒစကား ဟာပဂၢလ စြတစခခ ကA လရ လ႔တမင ေျပာခတာလား? ဒလ သတငး တစခ ကပ ႔ႏ႔ ေA ာငလပ တA ခါ မမ A ရည A ေသြး ကA ရ A တငး ထကပၿပး ၾကားရ

တသ A ေပါငး ေၾကာကရြ ႔ ရေသ A ထင ႀကးေစ ခငလ႔ ေျပာခ တာလား? မမ A ရည A ေသြး ကA ရ A တငး A မန သရေA ာင ဂဏသတငး ကထနးသမး တသေဘာလား-

ရာေဖြ ၾကညရႈ ၿပးမ လကခတယ၊ လကမခဖး ဆးျဖတ ရပါမယ။

ေျပာတငး ယရင ေတာပတသငည A ဆငမာပ တစသကလး ေနၾက ရပါ လမမယ။ ဘရငည သးပါး (ပထမပငး)

ျမနမာ ပေဒသရာဇ သမငး မာရြ စရာ ေကာငးတ ဘရငည သးပါး ဟာေခတ သးေခတ မာေပၚခ ဘးတယ လ႔A ဆ ရပါ တယ။ ဒဘရငည ေတြရ ႔ လကထက မာတငးျပည ပကေလ ရတယ လ႔လညး ေျပာၾက ပါတယ။ သတ႔ကေတာ-

1. ပဂေခတ နရသဟ ပေတမငး 2. A ငး၀ေခတ ဟသာ ၀တ ပါမငး န႔ 3. ကနးေဘာငေခတ သေပါမငး- တ႔ပါတ။ A ဟတ တကယ ည၊ မညကေတာ တစဦး စက A ကခတ ၾကညၾက ရမာပါ။

နရသဟ ပေတ သက ေလးမညရ မငး ျဖစပါတယ။ နရသဟ ပေတ၊ မငးေခြးေခး၊ တရတေျပးမငး၊ သားႁမႊာဘဆတA မည ေလးမး န႔ရာဇ၀င မာလသ မားတယ။ “စေလငေခြး၊ မငးေခြးေခး၊ လေရး ပကေတာသည” လ႔ပကပက စကစက A ေျပာခ ရတ မငးျဖစပါတယ။ သည ပေတြ ကတနးစ ေျပာရင မေပၚလြငမာ စးလ႔ category ခြၿပး တငျပ ပါမယ။ (က) ၀ါႏျခငး ျမနမာ ရာဇ၀င မာၾသဇာ ရသ နနးတြငး A မတႀကး၊ သ႔မဟတ ေဆြေတာ၊ မးေတာ တစပါးပါး ကသ႔ၾသဇာ ခငေစဖ႔ ရပျပ ဘရင တစပါးပါး ကနနးတင ေတာမယ ဆရင ငယရြယ ႏနယသ မငးသား ငယမား ကစတႀကက ေရြးခယ တငေႁမႇာက ေလရ ပါတယ။ ပဂ ေခတေန ၀ငခန မာတနခး ထြားတ A မတႀကး ရာဇ သႀကၤန က၀ါရင မငးသားႀကး သဟသ ကဘရင A ျဖစ မေထာက ခပ A သက ၁၉ ႏစသာ ရေသး တသ႔ ကေထာကခ ရာက မငးေခြးေခး တစေယာက ရာဇ ပလင ေပၚေရာက လာတယ။ (ခ) ေလယရာတမး၍ႀကးဆြရာကသ ဘရင လညးျဖစ ကေရာ၊ ဘနးႀကး ၀တေနတ သ႔ဦးေလး ကလထြက ခငးၿပး သမၼစညး ဆတ ဘြ ႔န႔ A မတႀကး ခန႔တယ။ ဖနးႀကး လထြက သမၼစညး ဟာတျဖညးျဖညး ဘနးႀကး လာလက တာေနာကဆး သတြနးလ႔ ပလငေပၚ ထမးတငေပးခတ ရာဇ သႀကၤန က မငးေခြးေခးက စညးစမ ရပသမးၿပး ဒလ ကနယႏင ခပါေလေရာ။ (ဂ) ဘ႑ာေရးA ေျခA ေန တစျပညလး မာရတ စကပးေျမ Eကမားစြာ ကဘရင ကေရာ၊ မငးည မငးသား ေတြကေရာ၊ သေဌး သကြယ ေတြ ကေရာ ဂဏတ ဂဏၿပင လပၿပး သာသနာေျမ A ျဖစ ေပးလ ၾကတယ။ သာဓ ေခၚမလ႔ စU းစား ေနတနး သာသနာေျမ ဟာ A ခြနလြတ တA တြက သတ႔လထားတ ေျမEက ေသာငးေပါငး မားစြာ A တြက A ခြန မရေတာ၊ ဒါေၾကာင budget negative balance ျပလာတယ။ (ဃ) A ျခားဌာန တ႔မ A ေကာက A ခြန မားတးျမႇငျခငး ႀကရာ မရ တA ခါ ကေတာ ျပညသျပညသား ေတြထက A ခြန A ေကာက ေတြရသေလာက တးျမႇင ေကာကခတယ။ သကလမး တ႔ေနထငရာ မစၦဂရ A ရပ မာထးစ ထကA မားႀကး ပၿပး A ခြနေတာ ေကာကလ႔ ပနကန ထၾကြ မႈစတင လာတယ။ ပဂ ကလာၿပး ေရာငး၀ယ ေဖာကကား တတရတ ကနသည ေတြရ႔ လား၀နတင ပစၥညး ေတြက A ခြန မတရား ေကာကလ႔ စကားမား ရနျဖစ ၾကတယ။

(င) မးလြနမထြနခ တရတက ၀ငတက လ႔စစရႈး ၿပးထးနနး ကေရာ၊ တငးျပညကပါ စြန႔လႊတ ထြကေျပး ပါတယ။ သ ႔A မား ေတြက မဖရား ေစာက ေျပာဆ ဆးမ ေဖာငးဖ ေတာေနာငတ ရခ ရာတယ။ ဒါေပမ A ခန သပေႏာငး ခၿပ။ (စ) လမးဆး ထြကေျပး တမးေရာင လာတာ ပသမ ကေန သားေတာရတ ျပညကA ေရာက သားေတာ ကA ဆပ ပါတ စားပြေတာ ကဆကသတယ။ A ဆပ ပါမနး သသ ႀကးန႔ စားရရာတယ။ “ငါသည ေနာငဘ၀ မား၌ သားေယာကၤား ဖခင မျဖစ ပါရ ေစႏင” လ႔မကရည လညရြ ဆေတာငး သြားၿပး ဘနးႀကး စU A ခါ ကဟငးခြက သးရာန႔ ေန႔စU ပြေတာ တညတယ လ႔ နာမညႀကး ခတ နာရ သဟ ပေတ ဟာA စား ေၾကာငပ နတရြာ စခ ရရာပါတယ။ သန႔ A တ ပဂ ေခတက လညး တစခါတညး စေတ ေစခ တယေလ။ ဘရငည သးပါး (ဒတယပငး) ဒတယ ေျမာကဘရငည A ျဖစ မတတမး ၀ငသ ကေတာ ဟသာ၀တ ပါမငး ပါတ။ မြနတ႔ ရ ႔တကခက သမးပက ျခငးက ခရၿပး ဟသာ ၀တ ပခး ကဓါးစာခ A ျဖစ ပါသြားခ လ႔ဒA မည တြငပါတယ။ သ႔ရ ႔ ညကြက မားကေတာ- (က) ၀ါႏျခငး တရတေျပးမငး လA ျဖစမး သမငး တစပါတ လညၿပး သ႔မာ ႀကခ ရတာပါ။ ခမညးေတာ တနဂၤေႏြ မငးနတရြာ စေတာ ညေတာ ဗဒ ၿမ ႔စား နနးရ ႏငပါလကန႔ နနးတြငး မာၾသဇာ လႊမးတ ၀နႀကး ဦးပ ကဇြတA တငး A ဓမၼ နနးတငရာက A သက ၁၉ ႏစမာပ မငးပ မငးလြင ေလးဘ၀ န ႔ဘရင ျဖစလာခတယ။ ေပာလက တာမးမဆး ေလမဆးေပါ။ (ခ) ေလယရာတမး၍ႀကးဆြရာကသ ထးစ A တငး ဘရင လညးျဖစ ကေရာ ငယဆရာ ေမာငၿဖးက ရာဇ နႏၵ ဘြ႔ခးျမႇင ၿပးA တြငး၀န ခန႔တယ။ A ထနး ေတာန႔ ေပးစားၿပး ဘရငေနာင ဘြ ႔တပ ေျမႇာကစား ခတယ။ A ေျမႇာက စားခ ရတ ေမာငၿဖး ကမာနေတြ တကၿပး ကနးေခာ ေတာလညး လြယလြယ ကက ယစားၿပး ေကးဇးရင ၀နႀကး ဦးပ ကေရာ၊ သဃ ရာဇာ ကပါ ကြပမက ေစခ တယ။ (ဂ) A ခြန၊ A ေကာက ေတာငသ လယသမား ေတြရ ႔ စပါး ကထြကသမ ရ ႔ေလးစ တစစ (၂၅%) A ခြနေကာကယ ျခငးေၾကာင လယမစက ၾကေတာတ A တြက ဆနေရ စပါး ရားပါး မႈႀကး ျဖစေပၚ လာတယ။

(ဃ) ဘ႑ာေရးA ေျခA ေနေငြဒဂၤါး လညးေနာကထပ မလပ ႏငေတာ လ႔ေငြခန န႔ပ သးစြ ေနၾက ရတယ။ ေနျပညေတာ မာရကၡာ ရားပါး ျပတလပ တာက A ခြငေကာငး ယၿပး နနးတြငး ကေတာ ေတြထက ဆနစပါး ကမဖရား န႔တကြ နနးတြငးသ ေတြက A ျမတႀကး စားေစးတင ေရာငးၾက ျပနတယ။တငးသ၊ ျပညသားတ႔ A စာေရစာ ငတမြတ ေခါငးပါး လာၾက လ႔ဆပ A ၾကြမႈ ေတြျဖစေနတနး ဟသာ ၀တ ပခး ကမြန တ႔ရ ႔ ကးေကာ တကခကမႈ ကခရတယ။ ပခးသား ေတြက ခခ တကခက ဖ႔ A ားA င ကနခနး ေနၾကတ ဗမာ ေတြဟာ ကယလကနက ေတာငကယ မထမးႏင ေလာကေA ာင A ေျခ A ေန ဆးလြနး ၾကတ A တြက စစပြ ဟာ မတက ခငက ရႈးၿပး ျဖစခ ရတယ။ (င) မးလြနမထြနခ ၀နႀကး ဦးပ န႔ A မတႀကး သးဦး ကကြပမက စU က ဦးပ မေသခင “ငါတ႔ မႈးမတ တစစ ေသရ တာထက ႏငင ပကမာ ကငါ သနား လကက” လ႔ေျပာခ တာက ပခး ေရာကၿပး A ကယခပ မာေန ရမ သသတ ရတယ။ “၀နႀကး ကပ ရေသာ ဤကသ႔ မျဖစေလ” ဆၿပး တမးတ သတ။ ေနာကက ရာသကး။ (စ) လမးဆး ပခး မာA ကယခပ ခေန ရတနး ငါးႀကး တစေကာင ေခါငးပပ ေသဆး ေနၿပး မA ၿမး တခပခပ ျဖစေနတယ ဆတ သတငး ကသ ၾကားေတာ “ငါတညး ဟေသာ ဦးေခါငး ပပ၍ ေသၿပ ျဖစေသာလညး A ၿမးတညး ဟေသာ ငါတ႔ ဗမာ A မးသား တ႔သည မၾကာခင A ထြတ A ထပ သ႔ေရာက လမမည” လ႔A ခပ ထက ႀကး၀ါးသတ။ ဒသတငး မြနမငး ၾကားေတာ ဒငးထားလ႔ မျဖစေခ ဘးဆၿပး ေခါငးျဖတ သတလက လ႔ေသရာ ပါေလေရာ။ ဘရငည သးပါး (တတယပငး) ဘရငည သးပါး ထမာ ေနာကဆးပတ A တန႔လြယ A ည တကာ A ည ဆးကေတာ ကနးေဘာင မငးဆက ကA ဆး သတေပးၿပး ျမနမာ ပေဒ သရာဇ မငးဆက မးျဖတ တငယနာမည ေမာငေရစက ေခၚ သေပါမငး ပါပ။ ပခးက စစရႈးတ ဘရင ကဟသာ ၀တ ပါမငး ေခၚရင A ဂၤလပ ကစစရႈးတ သ႔က မဒရပ ပါမငး လ႔ေခၚသင ပါတယ။ သညပ ကေလး ေတြက ရႈစား ၾကညမယ ဆရင- (က) ၀ါႏျခငး A သက ၂၀ သာရေသး တသေပါ မငးသား ဟာသ႔ေရ ႔က ေနာငေတာႀကး ေတြျဖစတ မကၡရာ မငးသား၊ ေညာငရမး မငးသား၊ သးဆယ မငးသား တ႔က ေကာလြန ၿပးမငး A ရာ ရဖ႔ ဆတာ သ႔A စြမး သ႔A စ န႔ဆရင ဓါးေတာင က ေကာၿပး မးပငလယ ျဖတတာ ေတာင ရဖ႔ မေသ ခာပါ။ ဆငျဖ မရင မဖရား န႔ ကငး၀န မငးႀကး ဦးေကာငး တ႔ရ ႔ ေဘးတး ေကာငးလြနးေတာ ဘရင ျဖစလာ ခတယ။ သေပါက နနးတင ရာမာ ႏစေယာက စလး သ႔A ႀက န႔သ၊ ဆငျဖ မရင ကသ႔ သမး စဖရား ေတြန႔ ႀကကေန တသေပါ ဘရင ျဖစရင ဆကလက ေကာငးစား မာမ႔ င႔ဘ A ႀကန႔၊ ဦးေကာငးက ေယာဦးဖးလႈင န႔သတ႔ ႏစသက တစညးမU း ခဘရင စနစ န႔ပါလမာန ဒမကေရစ က A သက သြငးဖ႔ သေပါ ဟာA ေကာငးဆး A ရပ လ႔ယဆလ႔။ မကၡရာ လဓါးထက တမငးသား ကဒလ လပရင လညပငး ျပတဖ႔ လမးမား တယဆတာ သလ႔။ (ခ) ေလယရာတမး၍ႀကးဆြရာကသ

မငးည မငးသား ေလးဆယေကာ ကဖမးခပၿပး ရေနာင ေမာငေမာငတတ န႔A ေပါငးပါ တ႔က လပႀက သတျဖတ တာက ကန႔ကြက ၾကတ ေရနေခာငး မငးႀကး၊ မေကြးမငးႀကး န႔ၿမ ႔သစ ၀နေထာက တ႔က ရာထး မခ၊ ဖမးဆး ခပေႏာင ေစတယ။ ဒါက ၁၈၈၅ ခႏစ ႏ၀ငဘာ ၂၉ မနက (ပါေတာမမေန႔) ဗလခပ ပရငဒါဂတ န႔A တ ပါလာတ လနဒနတငး သတငးေထာက E.K. Moylan ကသ႔က A ငတာဗး တA ခါ-“ခငဗား တ႔A ဂၤလပ ေတြက ေဆြေတာ မးေတာ မငးည မငးသား A ားလး ကကပသတ တယလ႔ ထငၾကတယ။ ဒလ မဟတ ပါဘး။ သတ႔ A ားလး လသတ သမား လကခက န႔ကဆး ၾကရ ျခငးပါ။ ကပက လညးA ေစာငေတြ ခထား တာပ။ ကပကယတင A သတ မခ ရတာက ကပဟာ A ငမတန ေA းတ သားေတာ ပါလ႔ ရငဘရငႀကး (မငးတနး) နတရြာ မစ ခငက မဖရားႀကး ကေျပာ ၾကားခတ စကား ေၾကာငပါ။ ပဏၰား ေတာေတြ ဇာတာ ဖြ႔ၾကေတာ ကပဇာတာ ဟာ ေရ ႔ဆးက ထြကလာ တာပ။ ဘရင ျဖစၿပး လ႔ (၇) လၾကာ တA ထ ကပဟာ ဘယA ထ မာမ မပါ ရပါဘး၊ ကပက ဘသတ ေတာင မေႁမႇာကဖး။ ရဟနး ၀တန႔ ပေနခ ရတယ။ ေဆြေတာ မးေတာ ေတြက မသတ ပါန႔၊ A ကU း ပခ ထားပါ လ႔ကပ ကA မန႔ေပး ပါတယ။ ဒါက ႏငင မာ ဆဆ ပပ မျဖစ ေA ာငလ႔ပ။ မငးည မငးသား ေတြက သတဖ႔ ၀နႀကး ေတြက A မန႔ ေပးေတာ ကပက A ပယာ ထမာ A ပေန တာပါ။ ေနာက (၈) လၾကာ တA ခါ မငးည မငးသား ေတြက သတခ တရေနာင မငးသားႀကး ကကပက သတဖ႔ႀကးစား ေသးတယ” လ႔ သ႔ကယသ ကာကြယခတယ။ ဒါက နညးနညး စU းစား ၾကညဖ႔ ေကာငးတယ။၁၊ သေပါ ဟာA မား ထငသလ လႏ၊ လA ဘာမ မသတ လတစေယာက မဟတပါ။ ပါဠ န႔ ဗဒၶ စာေပ ကကြမးကင ႏငနငး ေသာ ပညာရင A ဆင ပဂၢလ တစဦး ျဖစတယ။၂၊ ဆရာ မတႀကး လ႔ ဗမာ ေတြ ေခၚၾကတ A ဂၤလပ ခရစယာန ဘနးႀကး Dr. Marks ရ ႔ ၁၈၅၉ ခႏစ ဇြနလ (၇) ရကေန႔က မႏေလးမာ စတင ထေထာငတ ခရစယာန ေကာငးက စတင တကခြင ရတ မငးည မငးသား ေလးပါး ထမာ တစပါး A ပါ A ၀င ျဖစလ႔ A ဂၤလပစာ န႔ ကမၻာ ဗဟသတ ရသင သေလာက ရတယ။၃၊ မငးတနး မငးA သညး A သန ျဖစေန ခနမာ ဆငျဖ မရင န႔ဦးေကာငး ကသေပါ ကA မေရ ႔စ A ျဖစ သေဘာရ ကေလာဟ လကၾကၿပး ေနာက သ႔သားေတာ ႀကးေတြျဖစတ သးဆယမငးသား၊ မကၡရာ မငးသား န႔ ေညာငရမး မငးသား တ႔က ခငးတြငး၊ ေတာငတြငးႀကး န႔ ေA ာကျမစစU ေဒသ ေတြက ဘရငခ A ျဖစ A မန႔ ထတၿပး ခကခငးပ ဆငျဖမရင န႔မႈးမတ ေတြကဖမးဆး ထားတာက မငးတနးမငး ေနျပနေကာငး လာရင သမာ စးလ႔ ဆငျဖ မရငက မငးႀကး ကA ဆပ တကစရင ခတယ လ႔ဆၾကတယ။ ရငဘရင ကဒလ စရင ၀တ ဆငျဖမရင ဟာေနာက ရငဘရင A သစ သေပါ ရ ႔A ကး A တြက လပတာမ႔ သေပါဟာ မငးသား သတမႈေတြ မာလး၀ မသပါဘး လ႔ျငငးတာ ကေတာ သပမျဖစ ႏငလပါ။ ႏာေစး ေနတာ သာျဖစေကာငး ျဖစပါမယ။ (ဂ) ဘ႑ာေရးA ေျခA ေန တငးျပညေငြ ကသးျဖနး တေနရာ မေတာ သေပါန႔ သ႔မဖရား စဖရား လတဟာ ေရ ႔ကမငးႏစပါး ထကA ျပတ A သတ ကသာလြနပါတယ။ လရႊငေတာ ကေငြ ၁၀၀၀ ပကကန ဆခ ဘးတယ။ သန႔ ရငးခာသ ေဆြမး၊ သားခငး၊ ငယကြန မားေငြ A လြ သးစားမႈ န႔ တရား ဆငရရင သနား လြနလြနး A ားႀကး ေတာမလ႔ ဘ႑ာေတာ ထက စကထတ ေပးေလာ ေစတယ။ A လႀကး ေပးတယ။ ပဏၰားေတာ တ႔က ပကပက စကစက စြန႔ႀကတယ။နနးတကၿပး ေလးႏစ A ၾကာ ရသး မနးေခ ေငြစာရငး ရငးတမး ထတျပန ေစရာ ရေငြ ၉၅ သနးေကာ၊ ထြကေငြ ၅၄ သနးေကာ၊ ကနေငြ ၄၁ သနးေကာ ကမငး၊ မဖရား တ႔စတႀကက သးဖ႔ လ႔ေတြ႔ရ တယ။ (ဃ) A ခြန၊ A ေကာက

A ခြန A ေကာက တးရဖ႔ မႏေလး မာထရေပါငး (၆၀) ေကာဖြင လကတာ သခး၊ ဓါးျပ ေပါလာ တာA ဖတ တငပါ တယ၊ ေယာမငး ဦးဖးလႈင ကလခစား ဘရင စနစ ကလပဖ႔ ရာဇ ဓမၼ သဂၤဟ ကမးက စရင ၿပးဘရင န႔မဖရား A ဆး A တား မရ သးျဖနး ေနတာ ေတြက ေဘာငခတ ဖ႔ႀကးစား ခတာက A စ ပငးေတာ ဟတၿပ ဟတရ ႔န႔ တကယတမး ကယကး စးပြား ထခက လာေတာ စဖရားလတ ကရာဇမာန ရေတာ မၿပး “သယ- ငဘးလႈင ကရာရာ သသ၊ သက မန႔ဖး ေပးမ ငတ႔ စားရ မတလား” လ႔ ေA ာဟစ ေငါကငနးၿပး ဦးဖးလႈင ကစာA ပန႔ ပတေပါက လကရာ ကစညးမU း ခဘရင စနစ A ပမကက လန႔ႏး ၿပးကြန သေဘာက A ပမကဆး ကမႏးတမး မကရ ပါေတာတယ။ (င) မးလြနမထြနခ မဒရပ သြားမ သေဘၤာ ေပၚေရာက မ “ငါနနး တကစ က ဦးေကာငး ေျပာသည A တငး A ဂၤလန ျပညက ခစၾကညေရး သြားမလင ဒလ ျဖစမာ မဟတ” ဆတ ေနာငတ စကား ေျပာပါ သတ။ A ဒ တနးက A စ A စU ကဖက သက တငးတား မငးႀကး ဦးဖးပါ။ သက “A ရင ဘလပ သြားေန တနးမာ မးမတ ေတြက A ျခား မငးသား တစပါး ကရင ဘရင ခန႔ထား လကရင ေသာငျပင မာလႊတ ေသာေခြးကသ႔ ဘလပ မာငတ၍ ေသရ လမမည” လ႔ၿဖေခာက တာန႔ ေၾကာကၿပး A စ A စU ပကခ ရတယ။ဘရင A လပ က A ၿမ ပါ၀င စြကဖက ၾသဇာ ေပးတ စဖ ရားလတ ကလညး “ခႏစႏစ ခႏစမး (သေပါနနး စသက) ကလညး ခႏစရက ေလာကပ ရတယေနာ” ဆတ စကားက သပါတ ေပးထား တစကရပ လထပခါ တလလ ေျပာရငး “ငါေမာငေတာ ဘရင မငးတ ရားႀကး န႔ ငါတငးသ ျပညသား ေတြကဆး မးေမာင ကေA ာင လပတာ A ျခား လမဟတ ဘး။ ငါ–ငါ” လ႔ေျပာရငး သမတလငး က လကန႔ထ၊ ေကာကျပား ေပၚလးလမ ငေကြးၿပး ရႈကႀကး တငင ငရာ သတ။ သတ႔ ဒလ ေႏာငးေနာငတ ေတြကယစ ရေန ခနမာ သေဘာၤ ကေတာ မဒရပ ေရာကေတာ မယေလ။ (စ) လမးဆး မဒရပၿမ ႔ ကေန ရတနာ ဂရ ကပ႔ သးျခား စA မေတာ န႔ထားၿပး တစႏစ ရပး တစသနး ပငစင စရတ ေထာကပ ေပမ ထငသလ သးျဖနး ခတ A ကင မေပာက ရာတ ဘရင လထြက ဟာေကြးေတြ ပါတလည ၀ငးလ႔ လက၀တ လကစား ေတြေပါငႏ ေရာငးခ ရတ ဘ၀ ေရာက၊ သမးေတြ ကလားန႔ညား ကနၿပး စတဆငးရ စြာန႔ ၁၉၁၆ ခႏစ ဒဇငဘာ ၁၆ ရကေန႔ မာကကန ခရာ ပါတယ။ စဖရားလတ ကေတာ ရနကန ျပနလာၿပး ၁၉၂၅ ႏ၀ငဘာ ၂၄ မာခစလ စြာေသာ ေမာငေတာ ေနာကက ေကာကေကာက ပါေA ာင လကသြား ပါတယ။ ရခင ႏငေရႊေတာင မငးသား ႀကးန႔ မဟာ ျမတမန ရခင ႏငမငး လ႔လသ မားတ ေရႊေတာင မငးသားႀကး ဟာဗဒမငး ေခၚ ဘးေတာ ဘရား ေခၚ ဘရင ဦး၀ငး ရ ႔သား ေတာႀကး ျဖစတယ။ သကေတာ ၃၈ ႏစမ တေတာ ဘရင ေတြက ေကာခြ လပႀက စရင ၿပးဘရင တကျဖစ ရတ A ေလာငး မငးတရား ဦးေA ာင ေဇယ ရ ႔စတတသား ေမာင၀ငး ဟာသကေတာ (၇၅) ႏစထ နနးသက (၃၇) ႏစ တငတင တ၀ႀကး စးစ ေတာမ သြားခ လ႔သလြန ရငဘရင လပဖ႔ A ားခ ေစာငေန ရတ A မေရ ႔စ ေရႊေတာင မငးသား ႀကး ခမာ ခမညးေတာ ႀကးက မေစာင ႏငပ သက ဦးေA ာင ေသရာ ပါတယ။ A သက ၂၁ မာA မေရ ႔စ စျဖစၿပး ၂၅ ႏစလးလး A မေရ ႔စ ဘ၀ န႔ေနရၿပး ၄၆ ႏစမာ ကြယလြန ခတယ။ခမညး ေတာႀကး ဦး၀ငး က ရခငျပည က လပႀကေစတ A တြက ျမနမာ သကရာဇ ၁၁၄၅ ျပာသ လျပညေကာ (၁) ရကေန႔ မာ ရခင ျပညက A လ ေတာျပည ေတာမ ခပါတယ။

၂ လ A တြငး A ေရး ေတာပ ၿပးစး ေA ာငျမင ခတယ လ႔လညး A ဆ ရတယ။ ဒလ န႔ပ A နရဒၶ န႔ ဘရငေနာင တ႔လကထက ကတညး ကတသးတျခား ရခတ ရခင ျပညဟာ ဘးေတာ ဘရား လကထက မာျမနမာ ႏငင နယနမတ ထပါ၀င လာပါတယ။ရခင ကေA ာငျမင ၿပးေနာက A မေရ ႔မငးသားႀကး ပထမ ဆးလပခတ A လပကေတာ ရခင ျပညမာ ႏစေပါငး (၂၃၀၀) ကနး၀ပ စပယ ေတာမခတ မဟာ မန ဆငးတေတာႀကး ကA မရပရ ပ႔တA လပ ပါပ။ နယခ ႔ ၿပးဇြတ A တငး A ဓမၼ A ႏင ကငတာမး ေတာမဟတ ပါဘးတ။ မဟာ မန သမငး မာက ကဤA ခန ဤA ခါ မာ ဗဒၶ ျမတစြာ ျမနမာ ျပညကြ ခကနး ရတယ လ႔ပါၿပး ျဖစသတ။ ေကတ မတ၊ ညာခ ရငသားလြနႀကး ပြားသညဘရား ကယတင ကြလတ႔မဆး ဆတသား စားလတ။ ဆတ တေဘာင က ဘးေတာ ဘရား A ငမတန A ားကး တ A ယေတာ မဂၤလာ ဦးႏး ကA ဓပၸါယ ေကာကရာ မာ-

ညာခ ရငသား- ဆသည မငးတရား ႀကး၏ လကယာ ရငသား ႏင တေတာ မေသာ သားေတာ A မေရ ႔မငး သည

လြနႀကး ပြားသည- ဘနးေတာ ႀကးမား လသည သရ ဓမၼာ ေသာက မငးကသ႔ A ာဏာ စက ၀တ ရာဇာ ျဖစ၏

ဘရား ကယတင ကြလတ - သာသနာ ဒါယကာ မဟာ Uပရာဇ ျဖစေသာ သားေတာ A မေရ ႔မငး ပငသျဖင နမတ ကယေတာစား ရပပြား ဆငးတ ေတာေနျပညေတာ သ႔ ကြခ ေတာမလာ လမမည။

မဆး ဆတသား စားလတ - ဦးေA ာငေဇယ ၏ မဆးဘ မးဆက သည ဆတမး ျဖစေသာ ဓည ၀တ မငးမး ကလြယလင တက A ာဏာ ျပရ ျဖင ေA ာငႏင လတ ။

ဒါေၾကာင ရခင ျပညက တက လ႔ ဦးႏး ကA ခါေတာ ေပးတA ခါ ဘးေတာ ဘရား ကလညး သ ႔သား A မေရ ႔မငး ကတက ခငးပါတယ။ ေျပာတ A တငး လညးေA ာငျမင တာကေတြ႔ရတယ။A ဖြယ ကးပါး န႔ ျပညစ တယလ႔ ရခင ေတြA ေလး A ျမတ ထားကးကြယ ၾကတ မဟာ မန ရပပြားေတာ က ျမနမာ ေတြလကထ A လြယ တက ေပးခင စတ ရပါမလား ဆတာ စU းစား စရာ ေပမ ရခင ရာဇ၀င ေတြမာ ဒကစၥ က၀ပါဒ ကြျပား တာေတြ႔ ရပါတယ။ဓည ၀တ ရာဇ၀င က မဟာ မန ရပပြား ေတာက A စတစတ A မႊာမႊာ ခြၿပး ေတာငကတ၊ ပနးေတာငး လမးကေန သယေဆာင သြားတယ လ႔ ဆတယ။ရခင ရာဇ၀င မာေတာ ရပပြား ေတာက သယေဆာငတနး ေရမာ ျမပသြားလ႔ (ရပပြားေတာ ေရက လ႔) ျမနမာ တ႔ထ မာရတ ရပပြားေတာ ဟာမဟာ မန A စစ မဟတ လ႔ေရးတယ။ရခင လကၤာ A ရ ေတာ ရပပြား ေတာက ေတာငကတ လမးကေန A မရပရ ထေခာေမာ သကျမကစြာ ပငေဆာင သြားႏင တယလ႔ ေA ာကပါ A တငး ဆတယ။ ရပပြားေတာက၊ ေတာငေပၚလမး၌လငးရကကငးေA ာင၊ ၾကညးပငေဆာင၍ျမနေA ာငခကေဗြ၊ ရႊနးရႊနးေ၀သားေရႊျပညေတာသ႔၊ ႏစလ႔ရဖြယေျခာကသြယေရာငေတာကကယေတာေရာကလငထကေA ာကေၾကညာ၊ ျဗဟၼာနတလပေဇာမစ၊ ရငေတာပြသညေကာသစညသ၊ ရကေမာငးတညး

ယးဒယား မာလညး စစေA ာငႏငသ ဖရာခာကရ (ေနာငတစခန ပထမ ရာမ မငး၊ ရတနာ ခဆင မငးဆက တညေထာငသ) ကလာA ျပညက ျမဘရား ကဘနေကာက ပငလာ ခတာ ျဖစတ A တြက၊ ေA ာငႏငသ ဘရားပင တာဟာ ကရ ႔ရႈ ႔ခ ေလာကတ A ျပA မ ေတာမဟတ ရာပါ။ ဘယလပ ေျပာေျပာ၊ သ ပငေဆာင လာလ႔ A ခ ဖးေတြ ႔ေန ရတာ မဟတလား။ ပဂမငး၊ ဘငဆပ န႔ ငပန ကနးေဘာင ေခတက A တက (၆၆) ႏစ၊ A က (၆၆) ႏစ ဆၿပး ႏစပငး ခြရာမာ ပဂမငး နနးတက ခနဟာ ပထမ A ဂၤလပ-ျမနမာ စစရႈးၿပး A သေရ ညႇးႏြမး တကခန ျဖစတယ။ သ႔နနးသက (၆) ႏစA တြငး ျပညသ A တြက ေကာငးတာ ဘာတစခ မလပမသြား ႏငခဘး။ တငးေရး ျပညရာ ကမႈးမတ ေတြလကလႊ ထားၿပး A ေပာ A ပါး မာေမႊ႔ေလာ လြနးတမငး လ႔နာမည ဆးတ ဘရငပါ။ (၃) ရကက ၿမျဖစတ သႀကၤနက သ႔လကထက မာ (၄၅) ရက ကလ႔ ၾသခ ယၾက ရတယ။ တငးသ ျပညသား မားက ကန႔ကြက မယထင သလား။ ၄၅ ရက သႀကၤန ကတာ ကေပာ လြနးလ႔ တည တညြတ ထကန႔ကြက သမရ ေထာကခ ၾကသဗား။ ဘနးႀကးရး န႔ေလလး ကေတာလကပါ။ပဂမငး ရ ႔ Non-stop A ေပာ A ပါး ေတြထက Favorite A ျဖစဆး ကေတာ တရစၧာန တကပြ ပါတ။ ၾကကဌက တကပြ ေတြမာ သပ၀ါသနာ ပါတ A နးတစ ၾကကသမား ေပါ။ ဒလန႔ ဗနးA ရြာက ၾကကကလား ဘငဆပ န႔ေပါငးမ ေတာ ဘငဆပ ကခကခငး A မရ ပရ ၿမ ႔၀န ခန႔ ပါတယ။ A ဒ မာပ ျပညသ ေတြရ ႔ လြမးခနး စေတာတယ။ဘငဆပ ဆတ နာမည ကက ဆရာ သခင လ႔ A ဓပၸါယ ရေတာ သ႔A မညရငး ေတာမျဖစ ႏငပါ။ ေကာခင တသေဘာ န႔ တမင ညစေပး ထားတ နာမည လ႔ယဆ ရတယ။ ၾကကသမား ကၿမ ႔၀န ခန႔ေတာ ေန႔စU ေန႔တငး ၾကကပြ ေတြတရနးရနး၊ A ရက သမားေတြ တျပနးျပနး ေပါ။ဘငဆပ မာ A ေႏက ၀ါသ တပညႀကး ေလးေယာက ရတယ။ ဆရာ သေကာငး ျပခ ရေတာ တပညႀကး ေတြလညး ေရျမင ၾကာတင ေပါေလ။ နပါတ တစတပည ႀကး ငပန ကၿမ ႔စာေရး၊ ႏစ တပညႀကး ငေရႊေဘာ က တခါးနမႈး၊ သး တပညႀကး ငမႈ ကေစးေခါငး၊ ေနာကဆး တပညေကာ ငရင ကေလး ကထနးေခါငး။ A ျမငကပ တသ၊ ၾကညမရ တသ ကA မ ထဘနးပစ ၿပး A မႈဆင ဖမး၊ ေငြညႇစ တနညး ဟာ ဘငဆပ န႔ A ေပါငးပါ တစစ စတင တထြင ကငသး တယလ႔ ေတာငေျပာလ႔ ရပါတယ။ Registered Trade Mark made popular by ဘငဆပ et al. ေပါ။ ဒါေၾကာင လညး ေနျပညေတာမာ- မးႏြယ မတ၊ ဘယကလျပညသ ပြကေA ာင၊ ထားပါလမ။ခးၾကက တညရာ၊ ေတြ႔ခပါ။ျပညေတာ ဘယသာ မာပါလမ။ စတစာခး ေတြ- A မရ ပရ၊ ျပညဌာနသညA လ ခကတယကလား ကA ားရ မလႊတေတာ မတယမလြတသ ေရးက A ေၾကာငး စတ မေကနပ သေတြ ဘ၀ဂ ညလာ ေပမ ပဂမငး ကေတာ တပညေကာ ႀကး ကA ျပစ မျမင၊ A ခစ ၀ငေန ဆ။ၿမ ႔စာေရး ငပန ကေတာငသမန A ငး ကျဖတကးတ သစသား တတားႀကး ကေငြေၾကး တစျပား မမစက ထတပ စစကငး န႔ A ငး၀ နနးေတာေဟာငး ကသစေတြ၊ A မတင ေတြခြတယ ၿပး ေဆာကခတယ။ ခေတာ ဦးပန တတား ဆၿပး သမငး၀င ေနရာ ျဖစေန ပါေရာလား။ ေစတနာ လညးပါပ မရ ပါဘး။ A ဓက တတား ေဆာကရ တရညရြယ ခကက ေတာငသမန တစဖက ကမးမာ ေနၾကတ ဘငဆပ ရ ႔ လကသပေမြး ကလား ေတြA လြယ တကေနျပညေတာက ေရာကလာ ႏငဖ႔၊ တကယလ႔

ဘငဆပ ကA ာဏာ သမးခင တယဆရင ေပါေလ၊ A သေလာက မဟာ A ႀကႀကး န႔ A လကား ပတငး ေဆာကခတ တတားႀကး ခငဗ။ေနာကဆး ဘငဆပ တ႔A ပစ ရမးကား လြနးတာ က သညးမခ ႏငေတာတ ျပညသေတြ A ကြ လာမာစး တာန ႔ပဂမငး ကယတင ဘငဆပ ကကြပမက ေစခတယ။ သ႔ဆရာ ကဆး တာက တတား ပငရင ငပန က၀မးနညး၊ ပေဆြး၊ ဗာပါဒ ေသာက ေတြပြား မယမား ထငသလား၊ စာကေလး ေတာငခး ထားေသး သဗား၊ ဘငဆပက ငပနေမႊလ႔ေသပေစ၊ ဒမကၿပလတငး ေကာလ႔ဆ။ သမငး ကမးမား ကညႊနးဆ ေသာ ျမနမာ(ပထမပငး)

ျမနလ ျမန၊ မာလ မာသမ႔ ျမနမာ လ႔ေခၚတယ။ ျဗဟၼာ ႀကးေလးဦး လ႔ျပည က A လညေရာက၊ A ရသာ ရတ ေျမဆ ေျမႏစ ေတြ စားၿပး လ႔ A သြင

ေျပာငး လာရာ ကဗမာ၊ ေနာက ျမနမာ ျဖစလာတယ။ ျမနမာ ဟာ တေကာငး A ဘရာဇာ ေခၚ ျမတစြာ ဘရား ရ ႔ ေဆြေတာ မးေတာ ဇာတျမင ကလား ေတြ

ကေန တကရက ဆငးသက တလမး။ ပႏး ပေတြ ကေန ျမနမာ ျဖစလာ တာေပါကြ ႔ ကေလး တ႔ရ ႔။ နနေကာင တရတ ရ ႔မးကြ မရမ ေတြ၊ Eရာ ၀တ ျမစ၀မး A တငး စနဆငး လာၿပး ေကာကဆည နယက

၀ငေရာက ေနထင ရာက ျမနမာ ျဖစလာတယ။ ဘစ ၂၀၀၀ ေလာကမာ ေကာကေခတ ေဟာငး ယU ေကးမႈ က A ထက A ညာမာ ေတြ႔ခ ရတယ။ Anyathian culture (A ညာသား ယU ေကးမႈ) န႔ ပေတာင ပရငးမတ ေတြေၾကာင ကမၻာ A စ ျမနမာ ကကြ႔ ..…………။

တကယေတာ ကြနေတာ တ႔ဟာ ကယလမး ဘယက စသလ။ ရငးရငး ေျပာရရင ငါဘာေကာင လဆတာ မသရး A မနပါ ခငဗာ။ A ထကက ေျပာခ တျမနမာ A စ ေတြကလညး A ခ ႔က ထငေၾကး၊ A ခ ႔ က ပါးစပ ရာဇ၀င၊ A ခ ႔က မရတာ ကA ရ လပ၊ လကတစဆပ စာA ခ ႔ က ေတာ သေတသန တစပငး တစစ လပၿပး ျမနမာ A စက သသေလာက ေျပာခ ၾကတာပါ။ ဘU A စ လလး၀ ရာမရ တာမဟတ ေပမ ေရးေဟာငး သေတ သန ရ ႔ A ကA ည မပါရင A ေတာ လပရ ခကတ ျမနမာ A စ ျဖစစU ႀကး က A သာ ထားလ႔ လကလမး မရာ ျမနမာ သမငးကမး မားထ က ကယ A ေၾကာငး ကယ ေလလာ ၾကညတ A ခါ……………….။ျမနမာ သမငးကမး ေတြက ေရးရာဇ၀င ဆရာ ေတြေရးတ ကမး၊ ႏငငျခား သား ေတြေရးတ ကမး၊ တငးရငး သား ျပငညာယ (ေရးေခတ ကဒလ ေခၚသကး) ေတြေရးတ ကမးရယ လ႔ခြျခား ႏငတယ။ ဘယကမး ကမ ဘရား ေဟာ လ A တ A က လကမခ ႏငပါ။ သ႔ A ထြာ န႔သ A မားမား၊ Bias မားကေတာ ပါသင သေလာက ပါမာပကး။ေရးရာဇ၀င ဆရာ မား၏ ျမနမာ သမငးကမးမားခရစ သကရာဇ ၁၇၂၀ မာ စရင ျပစတ ဦးကလား ရ ႔ မဟာရာဇ၀င ေတာႀကး၊ ၁၇၈၀ မာ ျပစ တ တြငးသငး တက၀န ဦးထြနးည ရ ႔ ရာဇ၀င သစ၊ ၁၈၂၉ မာ မငးမန႔ န႔ ေရးတ ပထမ မနနနး၊ ၁၈၆၇ မငးတနး လကထကမာ ေရးတ ဒတယ မနနနး စတ ရာဇ၀င ကမး ေတြက ေရးရာဇ၀င ဆရာ မားျပစတ ျမနမာ သမငးကမး မားလ႔ ေခၚမယဆ ေခၚႏငတယ။ ဒကမး ေတြက A ေထာက A ထား A ျဖစ ကးကား ၿပး ျမနမာ ဆတ လမး ကရပလး ေဖာႏင သလား။ ျမနမာ လေနမႈ စနစ၊ လမႈ စမား န႔

ႏငငေရး၊ ပညာေရး၊ စးပြားေရး ေခတကာလ A ေျခ A ေနက ယထာ ဘတ ကက သးသပ ႏငရ ႔လား လ႔ ေမး လာရင ေတာ ၀မးနညး စြာန႔ ပ ဟငA ငး လ႔ေျဖ ရမာပါ။ ေရး ျမနမာ သမငးကမး မားရ ႔ A ႀကးဆး ခြတယြငးခက ႏစခ ကေတာ-

1. ဘယကစၥ ကေရးေရး စၾက ၀ေတး မႏၶမငး စငလက ျဖစျခငး ပကျခငး ႏင မကငး ဆတ ကမၼဌာနး စာမး ျဖစေA ာင ေရးျခငး န႔

2. သကႀကး စကား လာ ပါးစပ ရာဇ၀င ေတြထက A က ေတြ A ပ ေတြက စစထတ ဆနးစစ ဖ႔ A ငမတန ၀နေလး လ႔ ေျပာတ A တငး ခေရး လကျခငး ဆတာ ေတြပါ။

ေရး ျမနမာ ရာဇ၀င လာ ျမနမာ တ႔ရ ႔ A ေၾကာငး က သတထား ၾကညရင-

ဖတရႈ ၍ A လြန ေကာငးျခငး A လြမးဇာတ၊ A ေပာဇာတ တ႔ ျဖင ဇာတသမး လြနလြနးျခငး ေရပက မ၀ငေA ာင ၿပးျပညစ လြနးျခငး- စတ A ခက ေတြက ေတြ႔ ရပါမယ။

ဒါမေကာငး ဘးလား ဆေတာ A မန တကယ ျဖစပက ခတ real events ေတြက A ခန န႔ တေျပးည မတတမး တငႏင ခလ႔ A ေထာက A ထား A ကး A ကား ေဒါငေဒါငျမည မယဆရင သပေကာငး တာေပါ။ ကမၻာမာ ဘယသ မ မယU ႏငတ ျမနမာ ရာဇ၀င ျဖစလာ လမမယ။ ခေတာ-ေရး ျမနမာ ရာဇ၀င ဟာ ကလား ရာဇ၀င ရ ႔ညေတာ ပတတး ေလးပ လ႔ ထငလာ ရေလာကေA ာင ကလားျပည က A ေၾကာငး ေတြက ႁပြတသပ ထးထည ၿပး ဒါဒ႔ေျပ မာျဖစတာကြ လပထားတာ မနညး မေနာ။ ငါးရာ ငါးဆယ နပါတေတာ မား န႔၊ ဇာတႀကး ဆယဘြ႔ တ႔ဟာ ဘနးေတာႀကး မားရ ႔ေကးဇး ေၾကာင ျမနမာ ေတြန႔ မတန ရငကာ ရငးႏး လြနး မက ရငး ႏးၾက တ A ခါ မေတာ ကလားျပညက ဇာတထပ ေတြဟာ ျမနမာ ေျမ မာျဖစေလဟန ေရးလႀကး ေတြက ေျပာ၊ သကႀကး စကား မပါယလ၊ မပါယ၀ ၾကတ ရာဇ၀င ဆရာ မားကလညး ဒA တငး ႀကတလက ၾကေတာ လရယ စရာ ရာဇ၀င ေတြျဖစလာ တာက ၀မးနညး ဖြယေတြ႔ ရတယ။ေစတတငး၊ ကရတငး၊ A ဂၤတငး၊ ကလဂၤတငး၊ ပါဋလပတ၊ ရာဇၿဂလ၊ ဗာရာဏသ၊ တကသလ ဆတာ ေတြဟာ ကလားျပည မာ A မနစငစစ ျဖစပါလက ရာဇ၀င ဆရာ မားေကးဇး ေၾကာင ျမငးၿခ နားမာ လလ၊ မႏေလး န႔ တျပေလာက ပေ၀း သလလ ထငေယာင ထငမား ျဖစၾက ရတာ ထငတ သA ျပစ လ႔ မဆသာပါ။ ေစတတငး သား ေတြဆတာ ခစတး ကလား ေတြ၊ လမေျပာ လ႔ ေျမမတ ေစတယမငး ဆတာ ခစတးကလား၊ ကလဂၤတငး ကပဏၰား စစကာ ဆတာ ေဂၚရငဂ ကလား၊ ကရတငးသား ေ၀ ႏရာ န႔ မဒၵေဒ၀ ဟာ ဘာဘ ကလားမး၊ မဒၵ တငးက ပဘာ ၀တ ဆတာ မဂ ကလားမ၊ ကလဂၤ တငး က မငးကသ ကေဂၚရငဂ ကလား။ ဒလ ဒတ ၀တ A ႏၵယ လမး မားက ေတာငရည၊ ေခါငးေပါငး စြတေပးၿပး ဒ႔ဗမာ လ႔ ထငၾက တာဟာ ဘာသာေရး န႔ သပမဆင ပ ရာဇ၀င ဆရာ မားရ ႔လကခက လ႔ ေျပာႏငတယ။A ထငရားဆး ကေတာ ေရႊတဂ ေစတေတာ ရ ႔ ဒကာေတာ ေရေျမရင မားလ႔ A ေျခာကတက နာမည ရတ တဖ န႔ ဘလက ေရမေရာတ ကလားညေနာင ပါပ။ တကယ တဖ န႔ ဘလက တ႔ရ ႔ Uကလာပ ေဒသ ဆတာ ရနကနက ေတာင၊ ေျမာက Uကလာ န႔ ဘာမ မပါတသက၊ A ႏၵယ ႏငင ၾသရ (Orissa) ျပညနယ က ကဘကစ ေခၚ Uတကလ ေဒသ ခငဗ။ ကဘကစ ေတာငေတြ ေပၚက ဗဒၶ သာသနက A ေဆာက A ဦး မားက ဒ႔ ကမ original တဖ န႔ ဘလက ေဟ လ႔ ေျပာေန သလပါပ။ဗဒၶ၀င မာ ျမတစြာ ဘရား ကြလာဖး သမ A ရပ မားက A ေသ A ခာ ေဖာျပ ပါရ ရာမာ မဇၥမ ေဒသ ကလြလ႔ ဘယမ မကြ ဖးပါေၾကာငး ေသခာပါ လကန႔ ျမနမာ

ရာဇ၀င ေတြမာ ျမတစြာ ဘရား ဟာ တန႔ၾကညေတာငလညးေရာက၊ စကေတာရာ လညးေရာက၊ မႏေလး ေတာငလညးေရာက၊ ကငးတလညး ေရာက၊ ေရာကယမ မကဤ A ရပ ၌ဤ မညေသာ A ခါတြင ဤမည ေသာမငး ျဖစထြနး ၍ငါ၏ သာသနာ ကခးႁမႇင လမမည ဆတ ဗာဒတ စကားေတြ ေပးသေဟ လ႔ A ႀကမ ေပါငး မားစြာ ေရးၾက ျပနတယ။ ဖတသ၊ မတသ A ေပါငး ကလညး မျငငးတနး လကခ ယၾကည လကၾက ျပနတယ။ ငတ႔ က ဘရား A သ A မတ ျပထား တေနရာ မာ ေနသ ေတြ၊ ငတ႔ မငးက ဘရား ဗာဒတ ေတာရ သာသနာျပ မငးေကာငး မငးျမတ ဆတာ ကေကနပ စရာ ေကာငးလြနး လ႔ မယ လညး A သာေလး မနး ေနလကၾက ေတာတယ။ ဒလန႔ ကခင၊ ကယား၊ ကရင၊ ကလား ညA က ေတာေတြ ျဖစလာ ၾကသေပါ။A ျပစ မနရင တတႏင သေလာကဖး၊ ရာဇ၀င လာ ဇာတေၾကာငး ျပတေနရင ငါးရာ ငါးဆယ A ငဆငကလ ပးဒးယား ႀကး ထ ကယယ ျဖညရငး န႔ ပ ျမနမာ သမငး မာ-နတန႔ နဂါး ညားၿပး လသား လညးေမြးၿပးၿပ။ ၀ါးရေတာ ကလ ဗကဖး A ကၤ ၀တၿပး ေ၀ဠေကာ (မားလ႔) ေ၀ဠ ၀တ ကဖြားျမင သန႔စင ၿပးၿပ။ သားေလးေမြးရင နနးေတာက လကခ ဖ႔ လကစြပ ေတာ က ၾကငယာေတာ keeping ေလးက ေပးခ ရတ Eက နပါက က႒ ၀ါယန ဇာတက လညး ဇာတလက ကနစစသား၊ ဘရငေနာင၊ ေဇယ ေခတရာ တ႔န႔ A ႀကမေပါငး မားစြာ ကျပ ေဖာေျဖ ခၿပးၿပ။ ငါ A သား စားလင မငးျဖစ လတ ဆၿပး မေၾကာက မရြ ႔ တြနတၾကက ကဖမးစား ၿပးမငးျဖစ လာတ တက နပါတ၊ သရ ဇာတက သေရ ေခတရာ မငးဆက က ဇြတ A တငး ကခငး ခၿပးၿပ။ ပဂ နာေတာငမာ မငးက နနးေတာငးမား လ႔ မားဖတၿပး ေရ ႔က နနးစU senior A က မားက ေကာခြ ၿပး ညငယေလး က မငးျဖစ ေစဖ႔ ဖခင ဘရငႀကး လကမာ ေပါကတ ခနာ က သ႔ A ေမ မဖရား ကျပညစတ ေပးၿပး သား A တြက နနးေတာငး တ Eက ဒ နပါတ ဒသ ရထ ဇာတက နာေတာငမာ လညမာစြပ ေပးခ ၿပးၿပ။ဒလ A ခး ေတြေၾကာင A ငမတန ဖတလ႔ေကာငး၊ ဟာကြက မရေA ာင ျပညစ ၿပး၊ လြမးေမာ ဖြယရာ ျမနမာ ရာဇ၀င ကမး မားဟာ ပညာရင ေတြရ ႔ ကရ ႔ ေလာငေျပာင ရႈ ႔ခ စရာ ျဖစခ ရတာ ရငနင စရာ ပါေလ။ သမငး ကမးမား ကညႊနးဆ ေသာ ျမနမာ(ဒတယပငး) ေရးရာဇ၀င ဆရာ မား၏ ျမနမာ သမငးကမးမား ဒါဆရင ေရးေခတ ကျမနမာ သမငးကမး၊ ရာဇ၀င ကမး မနသမ ဘာတနဖး မမရပ ေျမႇာကေရး၊ ေျခာကေရး၊ ဖါးေရး၊ ထငရာ စငးေရး ခၾက တာပါ ဆရငေတာ ၀ါးလးရည န႔ ရမးရာ ေရာကပါလမမယ။ သမငးတနဖး နညးတယ လ႔ ေျပာခင ေျပာႏင ေပမ လမႈ တနဖးေတာ ႀကးလ ပါတယ။ နားေထာငတာ၊ မေထာငတာ A ပ ထားလ႔ ရာဇ၀င ကမး တငး လလ မာ မငးက ဆးမ တတတ A ခက ကေတာ A ငမတန ႏစသက စရာ ေကာငးတယ။စၾကာမငး လ A လြန A ငမတန ဘနးတခး ႀကးတ၊ လကညႇး ညႊနရာ ေရျဖစတ မငးေတြ ေတာင ေနာကဆး ကေသ သေဟ- လ႔ နဒါနး စဖြင လကတာ ဟာ A ဒေခတ မာ A ပခပ မငးလပေန တဘရင က စၾကာမငး ရ ႔ေျခသညး ၾကား က ဂးေလာက မတနခး မထြား တ နငလညး တစေန႔ ကေသမာပ၊ သပလညး မာနတက မေန ပါန႔ လ႔ ခြပလက သလ ပါပ။ ယေသာ ရ၏ ေပါခငဗာ။ၿပးေတာ မ A တြငး မာ မဟာ သမၼတ မငးက စလ႔ သက သဟ ေဂါတမ မငးထ ဘယမငးက A လြန ရကစက၊ ဘယမငး ကလေတြ ဘယေလာကသတ၊ ဘယမငး ကဘယသ႔ မယား ၾကာခ၊ ဒါေၾကာင ေသခငးဆး န႔ ေသကန၏။ ဒလ မေသ ခင ရင ဒါေတြလပ ဆၿပး မငးကင တရား ဆယပါး lecture ေပးေတာတယ။ တကယေတာ ဘရင က သ႔ ေခတန႔ သ႔ A ခါ ႏငငေရး သပၸ (Political Science) ကသငေပး ေနတာပါ။ဘနးကေတြ A လြနႀကး၊ တနခးေတြ မတရား ရတ သရ ဓမၼာ ေသာက မငးႀကး နတရြာစ ခါနး မာ ဂေယာင ဂယင ေသြး ေလေခာကခား ပေတြ ကA ေသးစတ ေရးၿပး မငးက “နင နတ မဟတ။ လပေဟ” ဆတ humanization A ေတြး A ေခၚ ၀ငေစ ပါတယ။ဘရငည သးပါး ထက

entrepreneur နရ သဟ ပေတ ေသခါနး ဆဆ မဖရား ေစာ က ဆးမ ဟနန႔ A ခမငး ကပါ ရာဇ၀င ဆရာ ကေရာ ဆးမ ေတာတယ။ တကယက သေျပာ ခငတာ က မဖရားေစာ ကေခါငးခ ခငးတာေလ။“မငးဟသည ျပည၀မး ကမေဖာကရာ။ ျပည ဦးကငး က မႏမရာ။ ျပည တခြန က မလရာ။ ျပညမကႏာ ကမဖကရာ။ ျပညစြယ က မခးရာ။ ျပညေျခ၊ ျပညလက က မျဖတရာ” တ။ သပ ေကာငး တ ျမနမာ political thought A ဆ A ႏစ ပါပ။ Uေရာပ ကရရ သမ မငးေတြ ပါလကနာ သငတ A ဆလ ေတာငေျပာ ႏငပါတယ။လည ဆေတာ နရ သဟ ပေတ ဟာ ရရ သမ သ႔ ခညး A ေျပာခ ေနရ သလေတာင ျဖစေန တယ။ မဂၤလာ ေစတ ကတည၍ ၿပးခါနး မာ ဘရား ၿပးက ျပညႀကး ပကလတ႔ ဆတ တေဘာင ေပၚေတာ လမက နရ သဟ ပေတ ဟာ ဘရား က A ၿပး မသတ ဖးတ။ ဒါန႔ နရ သဟ ပေတ က ပသက မဟာေထရ ကဆးမတယ ဆၿပး ရာဇ၀င ဆရာ ဟာ သေျပာခင တာက ေျပာထည လကပ က-“ဟယ၊ မငးမက၊ ေလာဘ ႏငင သ႔ လက၍ A နစၥ ကမၼဌာနး ကမရႈ၊ ကာမဂဏ ခမးသာ ကသာ ခစားသည။ A လ ေကာငးမႈ ျပၿပး မ ျပညပက A သည ကစးရမ ၍ ေနျခငးကား၊ နငထက မကသ သမရ၊ နငျပည ႏင နင မေသဘ ေနရ A ေလာ” တဗား။A နႏ သရယ A မတ ကလညး ေသခါ နးမာ ၿငးတြား ေရရြတ တယ ဆတ-“ေရႊ A မနနး ႏင၊ ၾကဌာနး လညးခ၊ မတေပါငး ရလက၊ ေပာစ ရပၿငမ၊ စညးစမ မကြာ၊ မငး ခမးသာ ကား၊ သမဒၵရာ၊ ေရ မကႏာ ထက၊ ခဏ တကသည၊ ေရပြက ပမာ၊ တသက လာတညး” ျမနမာ တငးသ ၾကတ နာမညေကာ ကဗာ ဟာ လညး A နႏ သရယ ေသခါနး ရြတတာ က သသြားၿပး video ရကထား တာမ မဟတပဗ၊ သေျပာ တာျဖစဖ႔ လမး ပမား ပါတယ။ရာဇ၀င ဆရာ ကမငးက ေျမႀကး ထဆြ ခေနတာ ကကညတ ေဘာဒါႀကး ကဘသက ဆရာ ပါ။ မငးA ျဖစ ခယတ ဘသက ပြမာ ဆတ ဘသက စကားက ၾကညရင-“ ဆေသာ စကား A တငး ကငေဆာင ေတာမ၍ ျပညသ တတခြန ဆယဖ႔ တစဖ႔ ခယ စားသး ေတာမလက မငး၏ စညးစမ ကခစ ၿပးေသာ ျပညသ ကတရား သျဖင ေစာငေတာ မပါေလာ။ A ရင မငးႀကး ကြႏပ တ႔ ဆေသာ စကား A တငး ကငေတာ မပါ ေသာကား ပစၥပၸန သသရာ ႏစျဖာ A ကး တကတး ေစလက တကသစ ေသာေန၊ ဆနးသစ ေသာလ ကသ႔ တစေန႔ တစျခား ကကသေရ ေတာပြင လငး၍ ျပညေထာင မငးေပါငး၊ ဦးေခါငး ညႊတလာ၊ သဒၵါ ျပညၿဖး၊ သခး ဓါးျပ၊ ၿငမးခမး သာယာ၊ သာသနာေတာ တညထြနး၊ ေရစာ မရား၊ မငးA ား ျပညသ၊ ဆယ ေနတငး၊ ေကာငးခး ေပးလက၊ သကေတာ ရာေကာ၊ စေတာ မသည ျဖစေစေသာ၀။ ယငးသ႔ မဟတ A ကြႏပ တ႔ စကား A တငး မတည၊ မငးေကာငး မငးျမတ တ႔ ၀နခေသာ ဘသက သစၥာ၊ ပကပ ေစေသာ၊ ကမၻာ ဆလက၊ ေလမနတငး ဆင၊ ငလင ေတာလ၊ ေျမႀကး ကြ၍၊ ငရ မးလ၊ ၀ငး၀ငး ေျပာငေျပာင၊ ေတာကေလာင ေကညက၊ သပက သေလာင၊ ေထာငေထာင ထားထား၊ ခးသား တႏ၊ စသည ေထြေထြ၊ ေနလ တခြန၊ ဌကပ ဌကယတ၊ စနးဘတ တေစၦ၊ နနးတက ေန၍၊ ေမႊေမႊ လန႔ေျခာက၊ ေႁမႊေဟာက ငနးကား၊ တက၍ စားသည ျဖစေစေသာ၀” ဆပ။ ၾကညစမး၊ ဘသက စကား တ၊ မဂၤလာ စကား၊ တကလာ မ မငးက ဖားမ စကားေတြ ေျပာမယ မတေနတာ။ နင ရတရတ ရကရက လပရင ဂတဂတ ဂကဂက ျဖစမယ ဆၿပး တကလကတ ကနစာ ဆတာ နညးဘး ႀကးပ။ သမၼတ ကမးကန စကား A စား ဒဘသက စကားန႔ ကနစာ တကလက တာက ပထေရာက မလားပေနာ။ တကယေတာ ဘသက စကား ဆတာ မငးန႔ ျပညသ ၾကား က Social Contract ပလ႔ မတယ ရေတာ မလ ပါပ။ကမးတကာ ကမး မာ ဘရင ကA တြယဆး ကေတာ ေယာမငး ရ ႔ နာမညေကာ ရာဇ ဓမၼ သဂၤဟ ကမးပ။ သာသနာ ဒါယကာ ႀကး ဒကာေတာ ေရေျမရင မငးတနးမငး A လ ႀကးေပးမကြ ဆၿပး ကယပင ပကဆ ကေတာ မထပ တငးျပည ပကဆ ေတြန႔ A လ လပတာ ကမကမနး ကးတ ဦးဖးလႈငဟာ-“ေကာငးမြနစြာ ကနစည ကးသနး ေရာငး၀ယ ရေA ာင၊ လယယာ လပေဆာင ရေA ာင၊ ေစာငထနး ေစမည၊ ေစာင ထနးရန ပ႔ေပးသည A ခြန A တတ ကယၿပးလင A လရရာ လဒါနး ေပးကမးျခငး

ကမလပသင။ ေစာငထနးရန ေပးသည A ခြန A တတ ကယ၍ စားေသာက သးေဆာငေသာ မငး၊ မးမတ၊ ရမက လကနက ကင တ႔သည ကနသည လယလပတ႔ ေဘးရန မရ၊ ကးသနး ေရာငး၀ယ လပေဆာင ႏငေA ာင၊ Eကန ေစာငေရာက သငသည၊ မေစာင မေရာက၊ A လရရာ လဒါနး ေပးကမး စားသး ေနလင ခးျခငး ၂၅ ပါးတ႔တြင လမလည လညစား၍ ယေသာ ကဋာ ၀ဟာရ၊ ႏပစက၍ ယေသာ ပသယပ ၀ဟရ တ႔ မလြတႏငရန A ေၾကာငးမရ” တ။ ဘရား ၀တျပ A ၿပးမာ ရညမနးၿပး ဦးသးႀကမ ခထက သပါပ။ဘရင က သမး ေပးထား ၿပး လႊတေတာ ထ ေထာငလႊား ေနတ ဘရင ေယာကၡမ ၀နႀကးေတြကလညး-“A မ၊ ႏမ၊ သမး ကက၊ စ၍ ဆကႏငး၊ လကေဆာင သြငး၍၊ စးမငး ခစျမတ၊ ထA မတသည၊ A တတ မရ၊ သတ ကငးကြာ၊ ဘနးႀကး လာမ၊ ျပညရြာ ပကေၾကာငး၊ တစပါးတညး” လ႔ ပးစး ပကစက ေရးထည လကလ႔ သမက ေတာႀကး စတေတာ ႀကးၿပး လန႔ ေဆာငထး တာခရ မလ႔ သသေလး လတယ။ ေၾကာကမယ မားထင သလား။ သေပါ လကထက ေရာကတ A ထ ဘရင၊ မဖရား ေငြသးၾကမး တာျမငျပနေတာ-“ဘရင မငးျမတ လြနစြာ A သး A ျဖနး ႀကးေၾကာငး၊ ဘဏၭာေတာ ဆသညမာ ဆငးရသား၊ ေကးေတာမး၊ ကြနေတာ မး မား၏ ေခြးနညးစာ မ ညႇစထတ ယထား ရသည ျဖစ၍ ေကာကခ သလ ကသ႔ သေဘာ မထားသင” ဆၿပး ေျပာထည လကတာမာ တခါတညး A ကU းကၿပး နာလ မထႏငတ ဘ၀ ေရာကသြား ရာပါတယ။သ႔ စကားမာ မတသားဖြယ A ေကာငးဆး ကေတာ Uေရာပ မာ ထြနးကား တ ဒမ ကေရစ ဆတာ ျမနမာ တ႔ ရငးႏး ကြမး၀င တ A ပရ ဟာနယ တရား သာျဖစလ႔ Constitutional Monarchy စနစ ကေျပာငးၿပး A ေကာင A ထည ေဖာ လကရင ေA ာငျမင မာ ေျမႀကး လကခတ မလြတ၊ လြမးေလာက စရာေတြ။ သမငး ကမးမား ကညႊနးဆ ေသာ ျမနမာ(တတယပငး) ႏငငျခားသား မား၏ ျမနမာ သမငးကမးမား ျမနမာ ရာဇ၀င က A မားဆး ေရးတ ႏငငျခားသား ေတြထ မာ A မားဆး က A ဂၤလပန႔ ကလား (A ႏၵယ) ပ။ A ဂၤလပ ေရးတ ျမနမာ ရာဇ၀င က ေယဘယ သေဘာၾကည မယဆရင A ခကႏစခက ေတြ႔ရတယ။

1. ျမနမာ ဘရင ေတြဟာ လေတြ႔ ရင သတခင၊ ျဖတခင၊ လန႔ ထးခင၊ ဓါးန႔ ခတခင ၾကတ ရကစက ရမးကား တ လဆး လသြမး မားမ႔ ရြမနး စရာ ေကာငးတယ ဆတာ ကပႀကးခ ႔ေရးျခငး န႔

2. A ဂၤလပ A ပခပေရး ရ ႔ တရား မတ ေကာငးမြန ျခငးေၾကာင မမ တ႔ လကထက မာ ျမနမာ ေတြႀကးပြား တးတက ၿပး ေA းခမး သာယာ ေၾကာငး ကထပခါ တလလ ေရးျခငး တ႔ပ ျဖစတယ။

ပညာ၀န မစၥတာ စဒဗလ ေကာက ရ ႔ ေကာငးသး ျမနမာ ရာဇ၀င မာ A ႏစခပ သေဘာက ျမနမာ ကေလးေတြ မမ A မးသား A ပခပေရး ကမနးၿပး A ဂၤလပ ကA ားကး ခငစတ တဖြားဖြား ေပၚလာေA ာင လပခ တာပ။ ရညရြယ တ A တငး လညးေA ာငျမင ပါတယ။ သကႀကး ရြယA ဘးဘြား ေတြန႔ စကားေျပာ ၾကညရင “ဒ႔ မား A ဂၤလပ ေခတေကာငး တနးက လ႔” တဖြဖြ ေျပာတတ ၾကတနး။၁၉၂၂ မာ ရနကန တကသလ ပါေမာကၡ ဒဂ A းေဟာ က ကမၻာမာ ရသမ A ငပရယယ လစဇငး A မးမး A ေၾကာငး စာA ပေရးတယ။ သမား ႏငင ကစးပြား Uစၥာ က ရသေလာက ညႇစယ ခငလ႔ တကခက သမးပက တ A ငပရယယ လစဇငး ဟာ ေဟာ ေရးလကမ မယU ေကး ေသးတ လကေA ာကခ က A စြမးကန ညႇာတာ ေထာကထား ေစတနာ ထားၿပး ကယတင A ပခပ ႏငဖ႔ ျပငဆင ေပးတ ၀ါဒ ျဖစသြား ပါတယ။မစၥတာ ဂ A း ဟာေဗး ဟာ ၁၉၂၆ မာ ျမနမာ ရာဇ၀င ကမး က ေရးျပနပါတယ။ ဒစာA ပ ရ ႔A ႏစခပ ကလညး ျမနမာ A မး ရ ႔တး၊ ခာ၊ ဖငး၊ ည၊ A ၊ A ၊ A သး မက ပ

ေတြက ထငရား ႏငသမ ထငရား ေA ာငသတေပး သလလ၊ ကရ ႔ သလလ န႔ ျမနမာ A မး သကၡာ ကမတေကာက တငထားတာ ေတြ႔ရတယ။ ဒေလာက ေစာကား တာက ေတာ ျမနမာ ေတြ၊ A ထး သျဖင ပညာတတ ေတြ သညးမခ ႏငပ A လြန စတဆး ခၾကတယ။ ဒစာA ပ ေကာငးသး ျဖစလာ ေတာ ဆတဆတ ခါေA ာင နာခ ၾကတာေပါ။ျမနမာ မငးေနျပညေတာ က ၁၈၂၆ ခ စကတငဘာ (၁) ရကကေန ၁၈၂၇ ခ ဇနန၀ါရ (၅) ရကေန႔ ထ လာေရာက ခတ သA မတ ဂြန ကေရာဖ႔ (စငဒ ကေရာဖ႔ န႔ ဘာမ မဆငပါ) ရ ႔ diary က မန၊ မမန၊ ယတ ရမရ analysis ဘာမ မလပပ ဒA တငး ကးခ ၿပး professor D G E Hall က Uေရာပ ႏင ျမနမာ ဆတ ရာဇ၀င ကမး ေရးျပနရာမာ- A ဂၤလပ ျမနမာ ပထမ စစပြ ရးၿပး ပဆးၿခ ထက လကသးပနး ျပေနတ ဗမာ ေတြ ဆတ သေဘာ၊ လပက ေတြ လလ ျပကလး လလ၊ ရယစရာ ေကာငးတ A ရးေတြ လလ ဟာသ လပေရး ပါတယ။ ျမနမာ ရာဇ၀င ဆရာ ေတြဟာ ပထမ A ဂၤလပ ျမနမာ စစ မာ ရႈးလ႔ စစေလာေၾကး ေပးရ တာကေတာင မဟတ မမန လဆည ၿပးေျပာငးျပန ျဖစေA ာင ေရးတယ ရယလ႔ ေA ာကပါ စာက ျပၿပး စြပစြ ပါတယ။သကရာဇ ၁၁၈၆-၈၇ ခႏစ မားက တငး တပါးသား A ေနာက ႏငင ေန ကလားျဖ တ႔က ဘနးေတာ A လြန တရာ ႀကးျမတ ေတာ မလေသာ ဘ၀ A ရင ေရႊနနး သခင ၏ ႏငငေတာ က ထပါး ရငးျပ လာသည။ ရနကန တြင သေဘၤာ ဆက၍ ရနကနက လညးေကာငး၊ ျပညၿမ ႔ ကလညးေကာငး သမးယ ၾကသည။ရႏပ A ထ လကနက လသ A မား ျဖင ကးေကာ မသည တငေA ာင ေစာကားခြင ရၾက သညမာ သတ၀ါ တ႔ A သက က မငးတရားႀကး ႏေျမာ စမကျခငး ႏင ၾကငနာ သနားျခငး တ႔ေၾကာင ျဖစေခမည။ လမးျခား ကလားတ႔ ထမ ခတက လာမ သျဖင ေငြေၾကး ႀကးစြာ ကနဆးလက ရႏပ A ေရာကတြင မးရကၡာ ျပတလတ၍ ဒကၡ လလ ႀကး ေတြ႔ၾက ရကား ဘ၀ရင မငးတရား ႀကးထ A သနား ေတာျမတ ခၾက သညA ေလာက သညးခေတာမလက A ျပစ မယ၊ ေငြေတာ A ေျမာက A မားေပး၍ လရာ A ရပ သ႔ ထြကခြာ ျပနသြားခြင ျပလကသည။ဒစာ က ၁၈၂၆ ခႏစ ႏ၀ငဘာ ၂ ရကေန႔ မာ မငးမန႔ န႔ ေရးတယ လ႔ ကေရာဖ႔ ကသ႔ မတတမးမာ ဆတာ က Professor Hall က A ထြဋ တငၿပး မတခကေပးပါေသးတယ။ ဒကမး က ၁၉၄၅ မာပႏပ တာဆေတာ A ဒ A ခန တကမၻာ လးက ခါေတာမ လစြာ ဟစတလာ န႔ သ႔ရ ႔နာဇ ဖကဆစ ၀ါဒ ကေသာကျမငကပ ေနၾကတာ ဆေတာ ဟစတလာ ရ ႔လကရး ၀ါဒ ျဖန႔ခေရး ပါရဂ ေဒါကတာ ဂးဘ ေတာင ဗမာ ထကပ ေျပာငေျမာက ေA ာငလမ ႏငမာ မဟတ ဆၿပး ျပငးျပငး ထနထန တြယပါတယ။ မမန သတငးေရးသ က A ဂၤလပ သA မတ၊ ခ သမာဓ က A ဂၤလပ ရာဇ၀င ဆရာ၊ ခရေတာ ျမနမာ၊ လလမ ဂးဘ န႔ သမသာ၊ ကယမသာ။ A ေတာ တတႏင သမား ပါေပ။ ျမနမာ ပညာတတ ေတြက ဒကစၥ ကေဒါသပန ထၾက ေပမ မရငး ႏငၾကဘး။ ေနာကဆး A ဂၤလန မာ ပါဠ ပါရဂ ဘြ႔ယ ဖ႔လာခ ေပမ ကမးတစခနး ေရးလက၊ မႀကကေသးလ႔ ဆတပစလကန႔ A ခနလြန သြားလ႔ ေဒါကတာ မျဖစလက ရပ A ဂၤလန မာပ ေသသည A ထ ေနထငသြားတ ဆရာဦးတကထြဋ ရငးမ ဒကစၥ ေျပလည ပါတယ။ ၁၉၅၆ ခႏစ လနဒန မာလပတ A ာရ သမငး ပညာရင မားညလာခ မာဒကစၥ က ဦးတကထြဋ ကရရ ေတာက A ကြက ကက ေခပ ရာမာ- ျမနမာရာဇ၀င မာ A ထကပါ စာက မငးမန႔ န႔ ေရးတယ ဆရင Officially recorded ျဖစတ A တြက မနနနး ရာဇ၀င မာ ပါရမယ။ ၁၈၂၆ ႏ၀င ဘာ ၂ ရက ေန႔မာ A ထကပါ စာေရးတယ လ႔ဆထားတယ။ ပထမ မနနနး က ၁၈၂၉ မေရး တယ။ ကမၻာ တညခန ကစလ႔ ၁၈၂၀ ထ A ေၾကာငး ေတြပ ပါတယ။ ပထမ- A ဂၤလပ ျမနမာ စစ A ေၾကာငး တစလး တစပါဒ မ မပါ။ ၁၈၆၇ ခႏစ မငးတနး လကထက မာ ဒတယ မနနနး ကေရးတယ။ ၁၈၂၀ ကေန ၁၈၆၀ ထ A ျဖစ A ပက ေတြက မတတမးတငတယ။ စစရႈးလ႔ စစေလာေၾကး ေပးခ ရတယ လ႔ပ မကြယ မ၀က A မန A တငးေရးခ ပါတယ။ A ထကပါ စာ မေတြ႔ ရပါ လ႔ေခပ တ A တြက ၀ါရင သမၻာရင သမငး ဆရာႀကး ေဟာ ဟာ သ႔ စကားန႔ သပါတ ၿပး တစဖကနားန႔ ေရးတယ ဆတ A ခက ေပၚလြင ထငရား သြားပါတယ။ ျမနမာ

စာလညး မတတ၊ ျမနမာ A ေထာက A ထား န႔ လညးမည ပတစဖကသတ ရာဇ၀င ကမးေတြ ေရးေန တာက မးန ျပလကတာပါ။ ကယ ဂဏသ ကၡာ ထပါးရင ေသတာထက ရကတတတ A ဂၤလပ၊ A ေမရကန ကလြတလပ ေရးေပးတာ A ေရ ႔ကလန မား A တြက A ခနေပး ထေထာငခင လ႔တ႔၊ ဒတယ ကမၻာစစ မာ ဂပနရနေၾကာင ေခြးေျပး၊ ၀ကေျပး ေျပးရတာ က ေA ာငျမငစြာ ဆတခြာျခငး (Glorious retreat) တ႔၊ ထးမညဆင ေျခတစလမး ဆတၿပး ႏငေA ာင လပ မလ႔ (Defeat to victory) တ႔ A ရကေျပ ေျပာေလ ရတ၊ ဂဏသကၡာ A ဖတ ဆညတတတ လမး။ ကလားေတြ လမနပါ ဘရားဆပ မလပ တတတ ဦးမကးတ ဗမာက မနးလြနးလ႔ ေရးသြားတာ လညးျဖစႏငတယ။ ျမနမာ ရာဇ၀င ဆရာ တစေယာကေယာက က A မးမာန A တြက ေရးထားတ စာက ေတြ႔သြား ၿပး ကးယ ေဖာျပ လကတာ လညးျဖစခင ျဖစမယ။ ဘာပ ျဖစျဖစ ေနာကေၾကာငး ထက ေရ ႔ေၾကာငး ေကာငးဖ႔ ပA ေရးႀကး တယ မဟတလား။ ေခတပညာတတ ျမနမာ မား၏ ျမနမာ သမငးကမးမား ၁၉၂၀ ျပညႏစ ေလာကက စလ႔ မးခစ စတဓါတ ရတ ေခတပညာတတ ျမနမာ လငယ ေတြေပၚထြနး လာပါတယ။ A မးသားစတ ႏးၾကားတ A ခါ သမယ ႀကးျဖစလ႔မ႔ ႏငငျခားသား A ထး သျဖင A ဂၤလပ ေရးတ ျမနမာ ရာဇ၀င ကမး ေတြမာ ပါတ ကလတတ၊ ေစာကား ေမာကား A ေရး A သား ေတြA ေပၚ မခ မရပ ႏငေA ာင စတဆး ေဒါသ ထြကၾကတယ။ ထြနးေန႔စU သတငးစာ A ယဒတာ ဦးထြနးေဖ ကစလ႔ ျမနမာ ဇာတေသြး၊ ဇာတမာန ကျမႇငတင ေပးႏငတ ဇာတကြက ေတြက A သားေပးၿပး၊ ေရးျမနမာ သရေကာငး မားရ ႔ စြန႔စားခနး ေတြက ေပၚလြင ထငရား ေစတ ၀တ၊ A ထ ပၸတ၊ ရာဇ၀င စာA ပေတြ က ေရးသား ၾကပါ လ႔တကတြနး လ ႔ေဆာ တယ။ျမနမာ ရာဇ၀င ေရးတ A ဂၤလပ ကမေကနပ လ႔ ျပနေရးတယ လ႔ A မာစာ မာ ေျဗာငေရးၿပး ဆရာဖ၊ ေမာဘ ဆရာ သနး န႔ ဆရာ ဘေကာ တ႔ေရး တ သေသာ ဓတ ရာဇ၀င ေျခာကတြ ထြကလာတယ။ ရညလြနး A ားႀကး လ႔ လေတြ လကထ ျမနျမန န႔ မားမား မေရာက ႏငခဘး။ ဒါန႔ပ ဆရာ ဦးဘသနး က ေကာငးသး ျမနမာ ရာဇ၀င ကေရးျပနတယ။ A မးသား ပညာ၀န ဦးဖးကား က ေခတမ ရာဇ၀င A ကU း န႔ ျမနမာ ဂဏရည ကမး မားကသကး ျပစတယ။ ေနာကပငးမာ ေတာ ဦးA နးေမာင ရ ႔ ေကာငးသး ျမနမာ ရာဇ၀င သစ သးတြ ၊ သခင ကယေတာမငး ရ ႔ မနနနး ရာဇ၀င သစ ၊ ဦးေဖ ရ ႔ ပဂ ရာဇ၀င၊ ပဂ ၀နေထာက ဦးတင ရ႕ ျမနမာမငး A ပခပပ စာတမး ေလးတြ စတ သမငးကမး ေတြ A ျပင လယတ ပ႑တ ဦးေမာငႀကး ရ ႔ တပငေရႊထး ၀တ ေလးတြ၊ သတငးစာ ဆရာ ဦးသမးေမာင ရ ႔ ျမနမာ သရေကာငး ေလးဦး (မငးရ ေကာစြာ၊ ဘရငေနာင၊ ဗႏၶလ န႔ A ေလာငး ဘရား)၊ ေရႊစၾကာ ရ ႔ နာခေတာ စတ ရာဇ၀င ၀တ မားလညး ေပၚေပါကခ ပါတယ။ဒလ ေရးသား သမ ရာဇ၀င ကမးမား န႔ ၀တ မားရ ႔ A ခပ သေဘာကေတာ A ဂၤလပ ကသ႔ A ပခပေရး က A မႊနး တငၿပး ျမနမာ ဘရင စနစ က တစက မ မေကာငး ေA ာငA ပပ ခတယ လ႔ယဆ တ A တြက တနျပနလကနက A ေနန႔ ျမနမာ လစြမးေကာငး ေတြက တနးစ ဒရနးျပ တ သေဘာပါပ။ ဆခတ ဆရာ မားက ျမနမာေဟ လ႔ လကသး လကေမာငးတနး ၿပး ဟစေကြးလ႔ ရတ A ကြက ကေလးေတြ ကခညး ေရြးၿပး ေဖာထတ ခတာက A ျပစတင ဖ႔ ေျပာတာ မဟတပါဘး။ ျမနမာ မးခစစတ က A ေခါငA ထြတ ကပ႔ခင တရညရြယခက န႔ ေရးတာ ပါလ႔ ေျဗာငေျပာ ၿပးသားပ၊ ရညရြယ တ A တငးလညး ေA ာငျမငတာ ကေတြ႔ ရပါတယ။ ဒါေပမ သရပမန ကခြျခမး ေလလာ ျမငသာ ေA ာင ျမနမာ ဘရင လကထက A ပခပေရး၊ လမႈေရး၊ စးပြားေရး က ျမငသာ ေA ာငေဖာျပ တကမးမး ေတြ မဟတ တာက ေတာေသခာ ပါတယ။ မးခစစတ တယသန ၿပး “ဘာပ ျဖစျဖစ ဒ႔ျမနမာေပါ” ဆၿပး ေရးၾကတ သေဘာမး ျဖစေနပါတယ။ဂပန ေခတမာလညး ပါေမာကၡ ဦးဘညႊန႔ ရ ႔ ျမနမာႏငင သမငး

A ေျချပ ဆတ ကမးေပၚဖးေသးတယ။ ေရာငျခည ျဖာေနတ စလစ မြနခြ န ျပာသာဒ ေရ ႔မာ ဗမာ၊ ရမး၊ ကရင၊ ကခင၊ ခငးတ႔ လကသးဆန႔ ေA ာေနပ န႔ ေA ာကက တစေသြး၊ တစသ၊ တစမန႔ ဆတစာတမး ထးထားတ မကႏာဖး ႀကးန႔။ A ာဏာရင သေဘာက ေကာငးသား ေတြက စလ႔ လကခေA ာင ေကာငးသး ျဖစဖ႔ ေရးတ စာA ပပါ။ဒတယ ကမၻာစစ A ၿပး ဗလမး ဘရင ရ ႔ ျမနမာ ႏငငေတာ သမငး စာA ပ၊ ဗနးေမာ တငေA ာင ရ ႔ ျမနမာ ႏငငေတာ သမငး စာA ပ၊ ငါးသငးေခာငး ေမာငေမာင ရ ႔ နယခ ႔ ျမနမာ A ေရး ေတာပ စာA ပ ေတြ ထြကလာပါတယ။ ေခတေျပာငး ကာလ မာ ေဇာဂ ရ ႔တ႔ျပညေထာငစ သမငး ပျပငမား ၂ တြ၊ ျပညေထာငစ သမငး မတ တငမားစာA ပ ေတြ၊ ဦးဘေဖ ရ ႔ A လယတနး ျမနမာ သမငး A ကUးခပ၊ ဦးကြနး ရ ႔ေခတမ A ထကတနး ျမနမာ ရာဇ၀င န႔ ေဒါကတာ ေကာသက ရ ႔ A ထကတနး ျပညေထာငစ ျမနမာ ႏငင သမငး စတ ေကာငးသး စာA ပေတြ ဆငက ဆငက ေပၚထြနး လာပါတယ။ ဒစာA ပ ေတြရ ႔ A ဓက ရညရြယခက ကေတာ ေခတန႔ A ည ျပညေထာငစ စတဓါတ က သြငးေပးဖ႔ ပါပ။A ားလး ကၿခင ၾကညလက ေတာ မးခစစတ လႈ႔ေဆာဖ႔၊ လတနးစား တကပြ ကသရပေဖာဖ႔၊ ျပညေထာငစ စတဓါတ ကဆြေဆာင သြတသြငး ဖ႔ ရညရြယခက ေတြန႔ သမငး ကေရးခ ၾကတယ။ A မနေတာ ျမနမာ ရ ႔ ျဖစေၾကာငးရယ ကနစင က A ပ မပါပ A မန က သေတသန ျပၿပး တငျပ ႏငမ သာ ျမနမာ သမငး စစစစ လ႔လကခ ရပါမယ။ A စ မာ ရငး၊ ေနာကပငး မာ ယU ၊ ေA ာငျမင တာလညး ရ၊ နမက တာလညး ရမာေပါ။ ဒါက A မန A တငး ျမငတတ ရင သမငး တနဖး ရတာ ပါပေလ။ ေကာကစာ ထက ပဂ (၁) သေတာ မၾက တ A တငး ပဂ ေခတ ဆတာ တတထမး ေျပာ ရေလာကေA ာင တစေၾကာငး တစဂါထာ၊ တစရြာ တစပဒ ဆနးခ ၾကတာ ႏစပရေစၥတ ၾကာခ ပါၿပ။ ဒါေၾကာင ကလား လခန႔ညားေA ာင A ရမဒၵ နပရ၊ ျမနမာ လ ရနမး ႏမ ၿမ ႔ေတာ၊ မြနလ ေပါကာမ၊ ပကာမ၊ ဗကာမ၊ ထြန႔ထြန႔လး ေA ာငပတ A ရပ လ႔ဆတ တတေဒသ၊ သငဒသာ ျပာမက ရ ႔A လ A ရ ေၾကးႏငင လ႔ ဆတ တမၺ ဒပ၊ နာမည ေတြတေလ ႀကးန႔ ပဂ A ေၾကာငး တတ ကက သဖ႔ ကေတာ ေကာကစာ က A ားကး ဖ႔မ တပါး A ျခား မရ။ ေကာကစာ A ေထာက A ထား ႏင ဇာတာ ေတာပ ရာဇ၀င A ရ ပဂမငးဆက စU A မည မ (AD) ထ (AD) ၁ A န ရဒ 1044 1077 ၂ ၀ျဇာ ဘရဏ 1077 1084 ၃ ထလငမင 1084 1113 ၄ စညသ ၁ 1113 1163 ၅ Iမတ၀သင 1163 1165 မငးမ ကာလ (၉) ႏစ ၆ စညသ ၂ 1174 1211 ၇ နာေတာငမာ 1211 1231 ၈ နရ သဃၤ Uစၥနာ 1231 1235 ၉ ကစြာ 1235 1249 ၁၀ စညသ ၃ (Uစၥနာ) 1249 1256

၁၁ မငယန 1256 1256 ၁၂ စညသ ၄ (တရတပယ) 1256 1287 ၁၃ ရႈယနနသင 1288 1287 ၁၄ မငလလင (ေစာႏစ) 1297 1334 ဒ ကႏရ တစပငး ဆးပင ရငးေတြ ေပါကတ မးေခါင ေရရား ရပ၀နး မာ တစေခတ တစခါ က ကြနေတာ တ႔ရ ႔ ဘး၊ ေဘး၊ ဘ၊ ဘင ေတြ ဘာလပခ ၾကသလ။ ဘယလ ေရာက လာသလ၊ ဘာ လပစား ၾကလ။ ဘယလ ေနၾက သလ။ စတ ေမးခြနးေတြ ကေျပလည ေA ာငေျဖဆ ဖ႔ မျဖစႏင သေလာက က A ေထာက A ထားေတြ ေပာကခ ပါၿပ။ ေရ ေA ာကျမပ သြားတ A တ လနတာ ရာဇ၀င လပ စမးတ၀ါး၀ါး ေလာကေျပာ ရငေတာ ရပါ။ ေျပာဖ႔ ကးကား စရာ ရာဇ၀င ကမး ေတြလညး A ျပည။ သ႔ေသာ ဘယေလာက ခငမာ သလ။ ဘာေၾကာင ဒလေရး သလ။ ဘာ သကေသ ျပမလ။ ဘယလ ေပတ န႔ တငးမာလ၊ သေတ သနစ ကနတ၊ ဒါေၾကာင လညးပ သမငး ပညာရင ႀကး မားရ ႔ ပဂ က ေကာကစာ A ေထာက A ထား A ရ ဟတစစ၊ ဒတစစ မးကး၊ ေမာငးပက ပဂ ျဖစေန ရရာ ပါတယ။ သ႔ေသာ ကြကလပ ကေလး မေကာငးတတ လ႔ ျဖညလက ဦးမယ။ ဒႏာေခါငး ေလးက မလလ႔ မတကပ ဖ႔လကမယ။ ဒသြား ေလးက ကြမးခး ခြတၿပး စနစ လကမယ။ မလပ A ပပါ။ A ရ က A ရ A တငးသာ ေလလာ တာေကာငးပါသဗား။ မငး တစပါး ခငးစ ရ ႔ biography န႔ contemporary historical facts မားက ဆကလက တငျပ ပါမယ။ ေကာကစာ ထက ပဂ (၂) A နရဒၶ (၁၀၄၄-၁၀၇၇ ေA ဒ) ပဂ က ခရစ သကရာဇ ၈၄၅ ကေန ၈၅၀ A တြငး မာတညတယ။ ဒ A ယA ဆ ကျပငဆင ရေလာကတ A ေထာက A ထား တစစ တစရာ မေတြ႔ ရေသးပါ။ ျမနမာ တ႔ရ ႔ မလေဒသ ခရန န႔ တးခ ႔ေဒသ တက မားA တြက ဗဟခကမ ေဒသ ျဖစလ႔ A ပခပေရး ဌာနခပ A ျဖစ ျပလပ ခပ ပါပ။ ခရစႏစ (၁၁) ရာစ မာေတာ A ငA ား ေကာငးလာတ ျမနမာ တ႔ဟာ ခရန န႔ တက မေကာၿပး A ျခားေဒသ မားက သမးသြငး (တကခက) ၿပး ပဂ A ပခပေရး ကဗဟ ျပကာ ႏငင ျဖစေA ာင ေA ာငျမငစြာ ႀကေဆာင ခႏငတယ။ ပထမ ဦးဆး ထငရားတ မငးက A န ရဒၶ ေပါ။ A ေနာ ရထာ မငးတရားႀကး လ႔ ထငရား တမငးပါ။ ပဂ မာA ပခပ ေနတ မငး ဘ၀ ကေန ပထမ ျမနမာ ႏငင ရ ႔ မငးႀကး A ျဖစ လမးလမးေတာက ခသေပါ။ သ႔ A ေၾကာငး ဘာေကာကစာ မ မကနရစ ခပါ။ ဒါေၾကာငလညး ရရငးစြ ထကပတ ပါးစပ ရာဇ၀င ေတြ A မားႀကး ကနရစခတယ။ A န ရဒၶ A ေၾကာငး ကသကယတင သ႔လက န႔ လပသြား ခတယ လ႔ယၾကည ရေလာကတ ေျမပ ဘရား ေတြက တစဆင ပတတႏင သေလာက ရာၾကည ၾကတယ။ ေတြ႔တ A ခကမား ကလညး မားမား စားစား ေတာ မရပါ။ သခ ၾက သေလာကက ေျပာရရင-

ေျမပ ဘရား A ားလးရ ႔ ေကာဘက မာ သကယတင ေရးတယ လ႔ ယဆ ရတ ဆေတာငးပါတယ။ Eေသာ ဘဂ၀ါ- ဤဘရား က မဟာ ရာဇာ သရ A န ရဒၶ ေဒေ၀န- သရ A န ရဒၶ မငးႀကးသည ၀မတတ- သသရာ မလြတေျမာက ရန A လ႔ဌာ သဟေတ ေန၀- မမ လကျဖင သာလင ကေတာ- ျပလပ ေတာမA ပ၏

Iတ- ဤသ႔ မတA ပ၏ -လ႔ ဆသကး။ ေျမပ ဘရား ေတြက A န ရဒၶ န႔ သကဆငတ A မည A ခ ႔ ကေတြ႔ ရတယ။ မငး A မည- A န ရဒၶ မဖရား A မည- စေပ မငးသမး တစပါး A မည- သာလန ဆရာ ေတာ ႏစပါး A မည- ဒ၀ါ စရေယန န႔ သဒၶမာဟ သပင ငါးဦး A မည- စႏၵမာဟ၊ ဗညာေနာ၊ ၾတာယာ၊ ယ န႔ ၀သႏၷရာစ ကလန တစဦး A မည- ငေဂါင—-

သပင က ကလန ထက ရာထး ႀကး တယ၊ ေနာငမာ သပင က A မတ လ႔ ေခၚေ၀ၚတယ။ ၀နႀကး လ႔ေခၚတာေတာ တစခါမ မေတြ႔ ပါ။

ေျမပ ဘရား ေတြက ေနရာ A ႏ ေတြ႔ရေတာ ေျမပ ဘရား ေတြ႔ရတ ေဒသ ေတြက ပပဂ ႏငငေတာ A ကယ A ၀နး A ျဖစယရင-

ေျမာကဖက မာ ဗနးေမာ A ေနာကဖကကမး က ငေဆာငခမ၊ (ေရႊလ ျမစေပၚမ ငA A နး ႏြားတလည ရြာဆး)

ေတာငဖက မာ တလင သေရ (တြေတး) A ေရ ႔ဖက မာ သလြငကေန မစၦကရ (ခငးေတာင) ထျဖစတယ။ ရခငမပါ၊ သလြင A ေရ ႔ပငး မပါ။ ကခင

ျပညနယ A ထကပငး မပါ။

ဒါေၾကာင A န ရဒၶ က နယခ ႔စစ တကရငး ေကာငးမႈ ကသလ ျပသ လ႔ေျပာရ မလားပ။ ေျမပ ဘရား ေတြ႔ ရတ ေဒသ မားက လညး တကခက ေA ာငျမင လ႔ ႏငင ေတာ A တြငး သြတသြငး ခတ ေဒသ မားလ႔ မတယ ရတယ။ သလငေၾက A ရပ ကတက ခကေA ာငျမင ေတာမတယ လ႔ ေျပာေျပာ ေနၾကတ သလငေၾက ဆတာ မေလးကြနးဆြယ က ဆလန A င ကဆလ တာပါ။ A န ရဒၶ A ဒ A ထ ေရာက ခတယ ဆတ A ေထာက A ထား မရ။

ေျမပ ဘရား မာ ဗဒၶ ပေတာ ေရာ၊ ေဗာဓ သတ (ဘရားေလာငး) ပေတာ ေရာ ေတြ႔ ရလ႔ A န ရဒၶ လကထက မာ မဟာ ယန န႔ ေထရ ၀ါဒ ႏစမး လးကးကြယ တယလ႔ထငစရာ ရတယ။ သ႔ ဆေတာငးမာ ေတာ ဘရား ဆမပန ပ နဗၺာန ရလပါ၏ လ႔သာ ေျပာခလ႔ ေထရ ၀ါဒ ပဆနတယ လ႔ေတာ ေျပာႏငတယ။ မဟာ ယန A ႏြယ ၀င ေတာေကာငး ဘနးႀကး (A ရညးႀကး) ေတြက ပနးဦးလႊတ လ႔ မဟား တရား ႏပကြပ၊ ဆငေခးကး၊ ျမငးေခးကး၊ တာ၀နေပး ဆတ လႀကကမားလ တ မေကာငးသပါယ၊ ေကာငးသကယ ဇာတလမး ကေတာ လပဇာတ ျဖစဖ႔ လမးမား ပါတယ။ ေတာေကာငး ဘနးႀကး ကေတာ ႏပကြပ ၿပး (၃၇) မငးနတ ကေတာ တတြင ဖနတး ခတယ ဆရင A န ရဒၶ ရ ႔ A ေန A ထားက စU းစား စရာ ျဖစကန လမမယ။

၁၀၅၇ ေA ဒ မာ ပဋကတ သးပ (သာသနာ ေရး) ကစၥ ေၾကာင သထ န႔ စစခငး။ မႏဟာ မငးက သ႔ပနး လပ၊ ပဂ မာေကာငးစြာထား၊ ဘရားႀကးတည၊ သ႔ေျမး ဟာ ေနာငပဂ မငးဆက မာမငးျဖစ ဆတ ကေလး ကA စ သတ၊ ရပရငေတြ တA းA း ရကၾကတ ဇာတလမးန႔ ပါတသက လ႔ ဘာA ေထာက A ထား၊ ဘာေခတၿပင A မတ A သား မ မရ၊ လ၀ငစား က ေျပာတာ၊ A ပမက A ရ ေျပာတာ ဆရင ေတာ မတတႏငပါ။ ဒ A ေၾကာငး က A ေစာဆး ေတြ႔ ရတ A မတ A သား က ေနာင ႏစေပါငး ၄၀၀

ေကာေလာက မာထးတ ရာမာ ဓပတ ရ ႔ ကလာဏ ေကာကစာ ပါ။ A ခင A မာ ယလ႔ ရပါ မလား။ လြနခ တ ႏစ ၄၀၀ ေကာက ကစၥ က သကယတင ပ A န ရဒၶ န႔ A တ စစခ ရာမာ စစ သတငးေထာက A ျဖစ ပါသြား လ႔ သသလလ ေရး ထားတာ က တထစခ မယ ႏငပါ။ A ကယ၍ ဟတခ သညဆ ဦးေတာ၊ A မား ေျပာ သလ သာသနာ ေရးသကသက ကစၥ ေၾကာင ေA ာကျပည ေA ာကရြာ ဆငးၿပး စစသြား တကရ တယဆတာ A ဒ ေခတ၊ ေခတၿပင မတတမး မား A ရ ယရ ခကႀကး ပါ။ A န ရဒၶ ေခတ မတငခင A ငမတန တနခး ထြားခတ ျမနမာ ျပညေရာက မြန ေတြျပညတြငး မည မညြတျဖစမႈ၊ ကြမ ေခၚ Cambodian တ႔ လာတကလ႔ ဒကၡ ၀ငး၀ငး လည ေနခန A ခြငေကာငး ယၿပး ျမနမာ ကA လြယ ကေလး သြားေရာက သမးယ တာသာ ပၿပး ျဖစႏင ပါတယ။

သာသနာ ေရးမာ မြနန႔ သဟဠ က ပဂ က A စU တစက ေကးဇး ျပခတယ။ ရငA ရဟ ေၾကာင ေထရ ၀ါဒ ျပန႔ပြား တယလ႔ A စU တစက မတယ ခၾကတယ။ ဒ A ေၾကာငးဘာမ မေတြ႔ရ၊ သ႔ေသာ သဟဠ ရာဇ၀င ျဖစတ စဠ ၀သ A ခနး ၅၈ မာ Sri Lanka ဘရင ၀ဇယ ဗာဟ ၁ ေခၚ သရ သဃၤ ေဗာဓ မငး (၁၀၅၉- ၁၁၁၄ ေA ဒ) က ၁၀၆၀ မာ ေစာဠ (Tamil) ေကးကလား တ႔ ဆပ A ကြမႈ ရန ကၿဖခြငး ဖ႔ A န ရဒၶ ထက စစက ေတာငးတယ လ႔ေတြ႔ ရတယ။ စဠ ၀သ ရ ႔ A ခနး ၆၀ မာ ေကးကလား ေတြေသာငးကနး လ႔ ရဟနး သဃာ ေတြ ေသေၾက ပကစး ၿပး ဗဒၶ သာသနာ ေမးမန လာလ႔ ေကးကလား ရနက ခးႏမ ၿပးသညေနာက ျမနမာ ရဟနး ေတာ မားက ေစလႊတ ေပးဖ႔ A န ရဒၶ ထ A ကA ည ေတာငးျပန လ႔ ၁၀၇၁ မာေစလႊတ ေပးခတယ။ ဒါေၾကာင သဟဠ သာသနာ A ဓြန႔ရညခတယ လ႔ A ျပတေရး ထားတ A တြက ပဂ ဟာ ဗဒၶ သာသနာ ေတာ ေကာငးစြာ စညပင ဖြ႔ၿဖး ၿပးျဖစတယ။ ေျမစမး ခရမးပး A ဆင မဟတ၊ ေကးဇး ျပျခငး ျပရင သဟဠ က ျမနမာ ကစတင ၿပးသာ ေကးဇးျပခတယ လ႔ ေျပာႏငပါတယ။

ညသား ေနာငမယ လ႔ေျပာလ႔ စကေတး န႔ စးခငးထး၊ ႀကးေလးႀကး ကႏမနငး၊ သၾကားမငး ကလပ ဆက၊ ကနစစသား ကေမြးစား စတ စတ ကစၥ ေတြကေတာ လႀကကမားတ ပျပငေတြ A ျဖစ A သးေတာ ခခ၊ ခဆ၊ ဆကလက ၍လညးပ A သးေတာ ခၾကပါလမဦးမယ။

ေကာကစာ ထက ပဂ (၃) ထလငမင (၁၀၈၄-၁၁၁၃ ေA ဒ) A န ရဒၶ လြနၿပးတ A ခါ ၿဂ၀ျဇာ ဘရဏ ႀတဘပတ ေခၚ ကကသေရ ရေသာ မးႀကး A ရင သးလ႔ သခင ဘြ႔ခသ မငးျဖစ လာတယ။ A ေနာ ရထာ ရ ႔သား၊ ေစာလးမငး လ႔ လသမားတ၊ ဒမငး ဟာ ကကသေရ ရမရ မေသခာ ေပမ လ႔ေလာက က ေစာေစာ စးစးထြကသြား ရတာေတာ ေသခာတယ။ ငရမာနကနး ဦးေဆာငတ မြနသပန ထလ႔ ျပညရြာ ေခာကခားၿပး မငးပါ A သက ဆးရႈး ရတယ ဆတာ ဟတဟန တတယ။ ဒါကလြ လ႔ သ႔A ေၾကာငး ဘာမ မသလ႔ ဆကေျပာဖ႔ မျဖစႏငပါ။ သ႔ေနာက မာ နနးတကတ ထလငမင ကေတာ ကနစစသား ဆတ နာမည န႔ ျမနမာ ရာဇ၀င မာ လမးလမးေတာက ခတယ။ နာမညႀကး တ ေနရာ မာ ေရ ႔လ A နရဒၶ ထကေတာင နညးနညး ပခငေသးတယ။ သ႔ရ ႔ ဇာတလမး ေလးေတြ ကလညး ဂမးစဘြနး ကားလ A ႏ A ရြ၊ A လ A ပ၊ A ပစ A ခတ၊ A ညႇစ A သတ ကေလး ေတြန႔ ကြရြ ေနေတာ A ငမတန နားေထာငခင စရာ ေကာငးတယ။ A လြန ဘနးႀကး ေသာမငးေပ ကပ။ သ႔ A ေၾကာငး ဘာမားသရ မလ။ ၾကညၾက ရေA ာငလား။ ထလငမင က A န ရဒၶ ရ ႔ သားA ရငး လလ၊ ဒးမနာ သားလလ ေရး ရာဇ၀င ကမး မားက ေရးခၾကတယ။ မနနနး ရာဇ၀င ပထမတြ။ A ပဒ ၁၃၀ မာ “ကနစစသား သည A ေနာ ရထာ ႏငယU ေသာ ပဋ သေႏၶ မ ေမြးသ” လ႔ဆခ ၿပး ဒကမး၊ ဒA တြ မာပ A ပဒ ၁၃၉ ေရာကေတာ

ကနစစသား က မမ သမးက A ေနာ ရထာ ရ ႔ေျမး န႔ လကဆက ေစလတ A တြက “ငါ A ရင ေျမးေတာ ျဖစေသာ ေစာယြမးႏင ထမးျမားေပးA ” လ႔ဆျပနတယ။ ငါခမညးေတာ လ႔မဆ။ ဆခ ရငလညး A ေဒၚန႔တ ကေပးစား သလျဖစေန မာကး။ ေA ဒ ၁၅၁၆ မာ ေလာကား သးေထာငမး စပဆတ မငး တရား ေရႊထး Eခငး A ပဒ ၅ မာ- “ေနာ ရထာ ၏ ဆကကာ ေျမးသား၊ တလပ ျခားရင၊ တငးကား ႏငင၊ ျပည ပဂ က၊ တတန ကးေယာက၊ လြနၿပး ေျမာကမ” လ႔ စပဆခ လ႔ A န ရဒၶ မငးဆက ဟာ ၀ျဇာ ဘရဏ ေသၿပးတစဆက ျပတခတယ လ႔ဆရမယ။ ေA ဒ ၁၇၂၅ မာ ဦးေဖာ စပဆတ ပလပစား Eခငး A ပဒ ၃၀ မာ- “ေစာလး စေျမာက၊ ႏစဆယ ေျခာကတြင၊ ေခာကေခာက ခားခား၊ မငးၾကား မခပ၊ ႏစႏစ လပေသာ” လ႔ ေတြ႔ ရတ A တြက ၀ျဇာ ဘရဏ ေသၿပး မငးမ ကာလ ႏစႏစ ၾကာခတယ။ မြနသပန A ႏရာယ ေၾကာင ကလန၊ သပင ထက A ေတာ ဆး၊ A စြမးဆး ပဂၢလ ထလငမင က A ားလးက ေကေက နပနပ မငးေျမႇာကလက ၾကတယ။ ၁၀၈၄ မာ မငးျဖစေပမ မြနသပန ရနက A ၿပး ႏမၿပး တငးျပည ေA းခမး သာယာတ ၁၀၈၆ မ ဘသက ခၿပး မငးA ျဖစ ရယ တယ လ႔ ပညာရင မားက ေကာကခက ဆြၾကပါတယ။ ဒါေၾကာင ထလငမင က A န ရဒၶ ရ ႔သား ဆတ A ဆက ပယၿပး ငတပါးမငး လ႔ယရ ပါမယ။ A မား သငါ ထမာ A စြမး A စ A ရဆး ကနေန ရစတ စစသား ႀကး မ႔ ကနစစသား လ႔ေခၚတယ ဆတ စကား ဟာလညး ရစရာ ေတာငေကာငး ေလာကေA ာင လြပါတယ။ ကလန စစသာ လ႔ ေကာကစာ မာ ေတြ႔ ရတာ ေတာရတယ။ ကလန ဆတာ A ပခပေရး A ရာ ရ ရာထး၊ စစသာ ဆတာ A မားသး ခေခတ စစသား မဟတ။ စစသား လ႔ A ဒ ေခတက မေခၚ၊ စစ သရ လ႔သာ ေခၚပါတယ။ စစသာ က ရးရာ A လက ၿမ ႔နယ ေကးရြာ ကA ပခပ ရသ လ႔ A ဓပၸါယ ရတယ။ ၀မးတြငး ၿမ ႔နယ၊ ထးလင ၿမ ႔သႀကး၊ ရြာသႀကး လ႔ေျပာတာပါ။ ဒါက စစသား လပၿပး ကနစစသား A စြမးျပလက တစစပြ ေတြက ရာဇ၀င မာ မနညး ပါဘး။ A န ရဒၶ ကစစတက ရငးေျမပ ဘရား ျဖန႔ေ၀ သလ သကလညး စစတက ရငး မးဆက ျဖန႔ေ၀ တယေျပာ ရေလာကေA ာင ေတြ႔ ရာေနရာ တစရြာ တစကေဆာကလကတာ A ားက စရာႀကးေနာ။ ဘသက ခေတာ ၿဂႀတ ဘ၀နာ ဒတ ဓမၼ ရာဌာ ပရ မသြ ရ ဗလ စက၀ရ ဆၿပး ေခၚရငး န႔ ေလျဖတ သြားႏငေလာက တ ဘြ႔ရညႀကး ကခယ ေတာမတယ။ A လြန A ငမတန ကကသေရ ရေတာ မထ ေသာ သးေလာက ၏ ေနမငး၊ တရားမငး ဟ A ေခၚခ ထကသည A ဆဆ ေသာမငး တ႔၏ A ရင ဘ၀ရင စၾက၀ေတး မငးႀကး လ႔ A နကျပန ရမယ။ ထလငမင A ေၾကာငး ကေတာ ေကာကစာ ေတြက တဆင A ေတာေလး သႏင ပါတယ။ သ႔ေသာ ထးသမ ေကာကစာ A ားလး ကမြန ဘာသာ န႔ျဖစ ေနတ A တြက မြန-ျမနမာ ခစၾကညေရး ကေရးရႈ တ A ေနန႔ ထးခ တာလား။ မြနယU ေကးမႈ က သေဘာက လ႔လား။ သကယတင ကေရာ မြနေသြး ေႏာ သလား၊ စU းစား စရာ ေတြ ခနထား ရစသလ ပါပ။ ေရႊစညးခ ေကာကစာ စစခငး- ငါသည ၿဂေကၼၾတ (ပၿမ ႔ေတာ) ကတညေသာ ဗႏး နတမငးႀကး ၀ငစား သျဖစ ေတာသည လ႔ တြယလကပါတယ။ ဖခင က A ာဒၵစ ေနမး၊ မခင က Uသစသးမး လ႔ေရး ပါတယ။ A န ရဒၶ ရ ႔သားလ႔ ဒေကာကစာ မာလညး မေတြ႔၊ ဘယေခတၿပင ေကာကစာ မာမ မေတြ႔ရပါ။ ဒလ ၾကြားတာ ေတြက ရာဇ၀င တနဖး မရ ေပမ ဆကေရးတ A ခက A လက ေတြက ေတာတနဖး ရပါတယ။ သ႔ လကထက သပန၊ သကန ဆပပ၊ ႏမနငး ရပ၊ ျပနလည ထေထာငေရး လပရ ပေတြပါလ႔ မြနသပန ထဖးတယ ဆတ A ခက ကA တညယ ႏငပါတယ။ ဘရင ျဖစတ A ခါ A မားျပညသ သာယာ၀ေျပာ ေA ာင A ပခပပါမည လ႔ ေကာကစာ မာ ကတျပပါတယ။

ထလငမင ဟာ A ေျပာန႔ A လပည တ မငးေကာငး မငးျမတ ဆတာ က A ျခားေကာကစာ ေတြ ကသကေသ ျပပါတယ။ စကပးဖ႔ ကနဆည၊ ေျမာငးတး၊ ဆညေဆာက A လပေတြ က ဘရင A မန႔ န႔ လပေစတယ။ မြနေဒသ မာ ပကစးေနတ ေရးဘရား တစဆက ၁၀၉၈ ခ E ၿပ ၁၆ ရကေန႔ မာ ျပျပင တယ။ ဘနးႀကးေကာငးမားစြာ တညတယ။ လယယာ ေျမမားစြာ ကသာသနက ေျမ A ျဖစလတယ (ဘနးႀကးေကာငး ကလယလ တကစၥ ဟာ ေနာကမငး ေတြ လကထက မာ ျပနာႀကး ျဖစလာခတယ) ပဋကတသးပ တစစ ကးေစတယ။ သဘင A တတက တးတကေစတယ။ သစပင ပနးမာန မားစကပး ေစတယ။ ျပညသ မားစာရတ ေကာငးဖ႔ သြနသင ဆးမတယ။ ၁၁၀၁ ဒဇငဘာ မာ တညၿပး ၁၁၀၂ E ၿပ မာၿပးတ နနးေတာသစ ကေဆာကတယ။ ဒါေပမ ဘယေကာကစာ မာမ ေရးရာဇ၀င မားမာ ထပကာ တလလ ပါတ A န ရဒၶ လကေA ာကမာ A မႈထမးၿပး နာမညႀကး ခပမား န႔ မငးပ မငးလြင ဘ၀ က A ခစ ဇာတလမး မားက မေတြ႔ ရပါ။ ထလငမင ရ ႔ ဇာတသမး က ရာဇကမာရ ေကာကစာ မာေတြ႔ ရတယ။ ၁၁၁၂ ေA ဒ မာ နနးသက ၂၈ ႏစစးစၿပး မငးႀကး သယခမနာ ေနစU တေလာက ၀ဋ သကာ ေဒ၀ န႔ ရတ သားေတာ ရာဇကမာရ ကခညးကပ ၍A ဖ ကယစား ျပခတ ေကာငးမႈ ကသလ မားက ေလာကထား တA တြက မငးႀကးက ေကာငေလာငေတဟ၊ ေကာငေလာငေတဟ လ႔ ေရရြတ သာဓ A ႏ ေမာဒနာ ေခၚခတယ။ ဒါေပမ ဒေလာက လမမာ လတ သားေတာ ကထးနနး မေပးပ ေျမးေတာ စညသ ၁ ေခၚ A ေလာငး စညသ က ထးနနး ေပးတယ။ ဒA ေၾကာငး ၀၀ါဒ ေတြကြျပား လြနးလလ႔ စညသ ၁ A ခနး ေရာကမ ေဖာျပ ပါရေစေတာ။ ထလငမင လကထက မာ ထငရားတ A ခက ေတြက ေတာ ဗႏး ပေဇာပြ မားက A လြန A ေရးေပး ကငးပျခငး န႔ A ထကတနး ရာထး မားက A ခ ႔ မြနမား က ေပးA ပျခငး ေတြက ေတြ႔ရတယ။ ဘာပ ေျပာေျပာ ဒေလာက သရ တာန႔ ကထလငမင ဟာ A စြမး A စ ရတ မငးေကာငး မငးျမတ တစပါး၊ ပဂ ကထပတနး ပ႔ႏငခ သဆတာ ထငရား လပါၿပ။ ပျပင ေတြ မပါလညး ရပါတယဗာ။ ေကာကစာ ထက ပဂ (၄) စညသ (၁) (၁၁၁၃- ၁၁၆၃ ေA ဒ) လမၼာ လတ သားေတာ ရာဇကမာရ ကထးနနး မေပးပ ေျမးေတာ ပထမ စညသ သ႔မဟတ လသမားတ A ေလာငး စညသ ကဘဇာေၾကာင ထလငမင ကထးေမြ နနးေမြ A ျဖစေရြးခ သလ ဆတ ပစၧာႀကး တစပဒ ၿပးခ တ A ပငးတနး က ေပးခမတယ။ မနနနး ရာဇ၀င A ပဒ ၁၃၈ န႔ ၁၃၉ မာ ေဖာျပထားတ A မားသတ A ေၾကာငး ကေတာ ထလငမင နနးတကၿပး ၂ ႏစA ၾကာ မာ သားA ရငး ရာဇကမာရ ေပၚေပါကလာ ေပမ ေျမးေတာ စညသ ကထးေမြ ေပးၿပးျဖစ ေနၿပ။ ရာဇကမာရ ကဒါက ေကနပ စြာလကခ ပါတယ လ႔လြမးေလာကေA ာင ေရးပါတယ။ သ႔ေသာ…….. နနးတကၿပး ၂ ႏစ A ၾကာမာ သားေတာေပၚလာရးမနခရင ေA ဒ ၁၀၈၆ ခႏစက ျဖစရမယ။ ၁၁၄၅ ေA ဒ မာ ေရးထး တ ေကာကစာ A ရ ေျမးေတာ စညသ က ၁၀၈၉ ခႏစမ ေမြးတယဆေတာ ေျမးက ထးေမြ ေပးၿပး ျဖစ ေနလ႔ သားေတာ မရခရာ ဆတ လြမးစရာ ဇာတလမးက ပါယသငတယ။ မေတာ တဆ ျဖစတာ မဟတပ ႏငငေရး A ရ လA ပလ႔ A ေသ A ခာ တြကခကၿပး မလပခတာ လ႔ေကာကခက ခရမယ ထငတယ။ ဒါန႔ ပထမ စညသ ဟာ ဘယသ႔ မးရးလ ဆတာ ကေလလာ ၾကျပနတယ။ ထလငမင န႔ ရာဇကမာရ သားA ဖ ႏစေယာကလး မငးရး မဟတခၾက ေပမ စညသ ကေတာ ေရးမငးရးက ေပါကဖြားတယ လ႔ A စU A ဆက ဆခၾကေတာ ဘယသ႔မငးရး ကေပါကဖြား သလ။ ဘယမငးသား လ?

မနနနး ရာဇ၀င ရ ႔A လA ရ ေတာ စညသ (၁) ရ ႔ A ေဖဟာ A န ရဒၶ ရ ႔ေျမး ေစာယြနးလ႔ဆတယ။ ေခတသစ သမငး ပညာရင တ႔က ေတာ သထ နနးက မႏဟာ လ႔ A မားေခၚေနၾကတ မကဋ မငးရ ႔ ေျမး နဂသၼနး ပ လ႔ မြနေကာကစာ A ေထာကA ထား ေတြန႔ ေျပာၾကတယ။ ငရမာနကနး ပနကန စU က ထလငမင ဟာသမးေတာန႔ မကဋ ရ ႔ေျမးက ေပးစားၿပး သတ႔ေမာငႏ ရ ႔သားက နနးညႊန႔ နနးလာ ျပေစျခငး ျဖင မြနေရာ ျမနမာ ပါ မျငငးႏင ေA ာင တြကခက စမေတာမတယ ဆတ A ဆရတယ။ စညသ (၁) ကနာမညေတြ A မားသား၊ ေဇယ သရ၊ A ေလာငးစညသ ဆတ ခန႔ညားတ A မားသ နာမညေတြ တင မက ေကာကစာ ပါA မညေတြ ကေတာ သကတ၀ရည၊ ေရႊဂ ဒါယကာ၊ ၿဂႀတ ဘ၀နာ ဒတ ပ၀ရ ဓမၼ ရာဇ (သ႔ A ဖး ထလငမင ရ ႔ဘြ႔ေတာ A တငး) ဆတာေတြ ေတြ႔ရတယ။ ေရႊဂ ဒါယကာ လ႔ A မညတြငေစတ ပဂ ေရႊဂႀကး ဘရား နရ မာ သ႔A ေၾကာငး ပါဠ သသၤကရက ႏစဘာသာ န႔ေရးထး ထားတ ႏစမကႏာ ေကာကစာ A ရ ေရႊဂႀကး ဘရား က ေမ ၁၇၊ ၁၁၃၁ တနဂၤေႏြ ေန႔မာ စတင တညေစ၍ ဒဇငဘာ ၁၇၊ ၁၁၃၁ ၾကာသာပေတး ေန႔မာ A ၿပးသတတယ။ တငးခနးလည လညေတာမတယ လ႔လေျပာ မားေပမ A ေထာကA ထား မရ၊ A သက (၇၇) ႏစ A ထ ေနရၿပး ၁၁၆၅ မာ ပလြန ေတာမ တယလ႔ ယဆၾကတယ။ A နညးဆး A ႏစငါးဆယ ေလာက ရညလားတ သ႔လကထက မာ သ႔ဘးေA ထလငမင လ ေျပာစမတ ျပေလာက ေA ာင စြမးေဆာင ႏငတာ မး ဘာတစခ မ မေတြ႔ရပါ။ ျမနမာ ဘာသာ န႔ေကာကစာ တစခပ မ မထးခ ပါ။ ထလငမင ရ ႔ ေရႊစညးခ ေကာကစာ ေA ာကေျခ ကဆကၿပး မြနဘာသာ န႔ စာေၾကာငး ေလးေၾကာငး ေလာက ထးတယ။ A ထက ကေဖာျပခတ ေရႊဂႀကး ေကာကစာ ရတယ။ ဒါပ။ ဒါေပမ စညသ (၁) ဟာ ေႏာငးေခတ ပညာရငေတြ A တြက ပစၻာ ေတြ ခနထားခတယ။ A ထး သျဖင သ႔မးႏြယန႔ ပါတသကလ႔ေပါ။ စညသ (၁) ဟာ ေစာလး သား ေစာယြနး န႔ ထလငမင သမး ေရႊA မစည တ႔က ေပါကဖြား လာတ ဗမာ A စစလား၊ မကဋ ေျမး နဂသၼနး န႔ ေရႊA မစည တ႔ရ ႔သား မြန-ဗမာ ကျပားလား ဆတ ျပနာ ဟာ သမငး ေသာတဇန ေတြA ၾကား တတထမး ၿပး A ျငငးပြား စရာ ျဖစခရတယ။ တကယေတာလညး သဟာ ဘယ ဖေA န႔ ရရ၊ ပေဒသရာဇ ဟာ ပေဒသရာဇ ပမ႔ A ခနကနခၿပး ဆကစU းစား ေနစရာ မလေလာကပါဘး။ ေကာကစာ ထက ပဂ (၅) Iမတ၀သင (၁၁၆၃- ၁၁၆၅ ေA ဒ) Iမတ၀သင ဆတာ A ဂစမာ ဘရင က A မႀကးရင လ႔ A ဓပၸါယ ရတ ဖာရး (Pharaoh) လ႔ေခၚသလ၊ ပထမ A ငး၀ ေခတေႏာငးက ဘရင ကေရႊနနးေကာရင လ႔ေခၚခသလမး A မေတာ သခင ေရႊနနးရင ဆတ A ဓပၸါယ န႔ေခၚဆ တာပါ။ ရာဇ၀ငကမး မား A လA ရ နရသရ ေခၚ နရသ ေခၚ ကလားက မငးျဖစပါတယ။ A မေတာ သခင ေရႊနနးရင ဆေတာ သ႔လကထက မာ နနးေတာသစ မားေဆာကေလ သလား လ႔ သသယ ျဖစဖြယ ရတ ဒမငးဟာ ပဂေခတ ပထမပငး ေခၚ မြနယU ေကးမႈ ႀကးစး လႊမးမးတ ေခတ န႔ ဒတယ ပငး လ႔ဆ ႏငတ ျမနမာ မႈ သကသက A ေရးေပးလာတ ေခတ ႏစခတ junction လ႔ဆရမယ။ ၁၁၆၃ မာနနးတက တယဆတ A ေပၚမာလညး ၀၀ါဒ ကြျပားၾကတယ။ ပါေမာကၡ Luce ရ ႔A ဆA ရ ပထမ စညသ ဟာ ၁၁၆၀ မာ နတရြာစ တာေသခာ တA တြက Iမတ၀သင နနးတက တာ ၁၁၆၀ ထကဘယနညးန႔ မ ေနာကက စရာ A ေၾကာငးမရဘး လ႔ဆပါတယ။ ပဂ ဘရား ေတြထမာ A ႀကးတကာ A ႀကးဆး၊ တညေဆာကပ A ငမတန သပရပ ေကာငးမြနတ ဓမၼရႀကး ဂဘရား ရ ႔ဒယကာ ဟာ Iမတ၀သင ပလ႔ သမငး ဆရာေတြ တညတညႊတ တညးသေဘာ

မတေတာင ျငငး၀တ သေတာ မရ ၾကပါ။ ဒေလာက ႀကးကယ၊ ျမငမား၊ ခန႔ထည တ ဂဘရားႀကး ကႏစတတ န႔ A ၿပးသတ ဖ႔ မျဖစႏင လ႔ သနနးတက တာ ၁၁၆၀ ကျဖစႏငပါတယ။ Iမတ၀သင ဟာ နရသ A ျဖစန႔ ရာဇ၀င ကမးမား မာ A သးေတာခ ရစU က ခမညးေတာ၊ ေနာငေတာ ေတြက လပႀက ၿပး ထးနနး လယတ A ငမတန ရကစကေသာ၊ ဖစး ႏပစကေသာ လဆး ဇာတရပ န႔ ပါ၀ငခ ရရာတယ။ နာမညကက ကလားကမငး လ႔ဆထားတ A တြက ဒမငးက ဘယကလား သတသလ ဆတာ ေမးစရာ ျဖစရ ျပနတယ။ မနနနး ရာဇ၀င (A ပဒ ၁၄၂) မာ Iမတ၀သင ဟာ ပဋကရား မကလားမား ရ ႔လပႀကျခငး ခရတယ လ႔ဆတယ။ သဟဠ ရာဇ၀င ျဖစတ စဠာ ၀သကမး မာေတာ သဟဠ မငး ပထမ ပရာၾကမ ဗာဟ (၁၁၆၄- ၁၁၉၇) ဟာ A ာဒစၥ A မတ က စစဦးစးခပ ခန႔ၿပး ပဂ ကစစခ ေစရာ ႏငငက A လေတာျပည၍ မငးကလညး သတရ၏ လ႔ ဆထားေတာ မေျပးေသာလညး ကနရာရ သ႔လကထကမ႔ သ႔ သတတာေနမာေပါ လ႔ ယဆ ၾကျပနတယ။ သဟဠ ကလားက သတသတ၊ ပဋကရား ကလား ကသတသတ ႏငငျခားသား သတလ႔ ေသရတယ ဆတာေတာ ေသခာေလာကတယ။ တငးျပညပကေနခန မ႔ သ႔ A ေၾကာငး ဘာမေထြေထြ ထးထး ေျပာစရာ မရေပမ သန႔ သ႔ေA ာကက စညသ (၂) ၾကားမာ ျဖစခတ ကစၥ ေတြA ေပၚ ၀၀ါဒ ကြျပား ၾကတာကေတာ ေျပာစရာ ရတယ။ ေရး ရာဇ၀င ကမး A ဆကဆက မာ နရသ န႔ နရ ပတ စညသ (စညသ ၂) ၾကားမာ ၁၁၇၁ ကေန ၁၁၇၄ A ထ မငးျပ စးစတ မငးယU နရ သခၤ ဆတာ ကထညသြငး ထားတယ။ တကယတမးကေတာ Iမတ၀သင န႔ ဒတယ စညသ ၾကား မာဘယမငး မမရပါ။ တငးျပညပက ေနတ ကာလ ဆၿပး မငးမ ကာလ ကးႏစ လ႔သာ ပညာရငမားက ယၾက တယ။ သ႔ေသာ ေႏာငးေခတ ေတြ႔ရ လာတ A သသစ မားA ရ မငးမ ကာလ ရခ ေပမ ကးႏစ မဟတပ ေလးႏစထက မပဘး လ႔ ဆၾက ျပနပါတယ။ Iမတ၀သင က သဟဠ မငး ပထမ ပရာၾကမ ဗာဟ ကသတတယ လ႔ ေရးထားတ သရ လကၤာ ရ ႔ စဠာ ၀သကမး A ရ A ႏစ ႏစဆယေကာ ရမက A ငA ားစ ထားတ စစA ငA ားႀကး သဟဠ မငးဟာ A ဒ A ခါ ကသရ တစေထာင ေလာကသာ ရတ ပဂ စစA ငA ား က လပတစျပက တကခက ၿပးမငးေနျပညေတာ ပဂ က ယာယ သမးႏငခ ေပမ ျပငးထန လတ A ပရန န႔ တြနးလန ထကြ ၾကမ တငးရငးသား တ႔ A ေရးေၾကာင စညသ (၂) က မငးA ျဖစ A သA မတျပ ၿပး မဟာမတျပကာ ျပနလည ဆတခြာ ၾကတယ လ႔ ဆပါတယ။ နနးတက စမာ A ေျခ A ေန ကရႈပေထြးၿပး မငးသစ ကလညး A ာဏာ မသလ ျဖစေနေလေတာ ၁၁၆၅ ကေန ၁၁၇၄ A ထ ကးႏစ တာက မငးမ ကာလ လ႔ ေျပာခ မတာ ျဖစသတ။ တကယေတာ စညသ (၂) နနးရ တာ ၁၁၆၈ ကလ႔ A ေသ A ခာ ေျပာႏငပါ သတ။ ဆေတာ ျမနမာ ရာဇ၀င ကမးေတြ ထက မငးယU နရသခၤ ဆတာ ဘာလ၊ ဘယလ လ႔ေမး စရာ ရလာ ပါေတာ တယ။ တငးျပည ပကမေလာက ဒကၡ ေရာကခနမာ မငးမ ကာလ လ႔ မေရးခငလ႔လား။ A မတမားၾက လ႔လား။ ဘာလား၊ ညာလား ေသခာ မသရပ မရတ မငးယU နရ သခၤ ကဇြတထည လကတယ။ ပဂမငးဆကမာ နရ သဃၤ Uစၥနာ န႔ မငယန ဆတ မငးႏစပါး ရတယ။ သတ႔ ႏစေယာက ကစေပါငး ၿပး မငးယU နရ သခၤ လပလကေတာ တကယရတ နာေတာငမာ န႔ ကစြာ ၾကားက နရ သဃၤ Uစၥနာ ဆတ မငးက ဆငရာ ေနရာ မာ မပါေတာပ သတကယ နနးရတ ၁၂၃၁ ထကက A ႏစ ေျခာကဆယ ေစာၿပး ေတာလညးေကာငး၊ စညသ (၃) Uစၥနာ န႔ စညသ (၄) တရတပယ ၾကား ၁၂၅၆ မာ မငး A ျဖစ တစႏစေတာင မျပညရာတ မငယန ကလညး တကယ မငးျဖစတာထက (၈၅) ႏစေစာၿပး မငးျဖစရ ရာေတာတာေပါ။ လပလက ပမား။ ေကာကစာ ထက ပဂ (၆) စညသ ၂ (၁၁၆၈- ၁၂၁၁ ေA ဒ)

ဘရား A ေလာငး မ႔ A ေလာငး စညသ လ႔ေခၚခ ၾကတ ပထမ စညသ ကစလ႔ ပဂ မငးေတြ မာ မငးမနရင စညသ ပါရမယ ဆတ A စြ မားျဖစသြား သလားေတာ မသပါဘး။ တစညသ တညး စညသ လကတာ ေခၚရ၊ မတရ လြယေA ာင နပါတ ထးမတ ရတ ဘ၀ ေရာကသြား ပါတယ။ ထလငမင ရ ႔ ၿဂႀတ ဘ၀နာ ဒတ ဓမၼ ရာဇာ ဆတ ဘြ႔ ကေနာကမငး ေတြ ဆကခ သလ စညသ ကလညး ေဆြစU မးဆက ယသး ၾကသလားေတာ မသပါ။ ဒမငး လကထက မာ ထးျခား လာတာ ကေတာ -

1. ထလငမင ကဆကခ တ မြန-ဗမာ မငးဆက ျပတျခငး 2. မြန ႀကးစးမႈ ေလာက လာၿပး ျမနမာ ဓေလ တးတက ထြနးကား လာတာ ကေနရာ တငး ေတြ႔

လာရၿပး ပဂ ေခတေျပာငးခန လ႔ ယဆ ၾကလ႔ သ႔လကထက ကစၿပး ပဂ ေခတ ဒတယ ပငး လ႔ ေခၚၾကျခငး

3. A န ရဒၶ၊ ၀ျဇာ ဘရဏ မငးႏစပါး A ၿပး ျပတသြားခ ရတ A န ရဒၶ မငးဆက ျပနလညA ာဏာ ရလာျခငး

4. သရ လကၤာသ မငးသမး က ၀ဋ သကာ ဘြ႔ A မည န႔ မဖရား ေျမာကေသာလညး ထမငးသမး ႏငရေသာ သားေတာ မား က ထးေမြ နနးေမြ မေပးချခငး သ႔မဟတ မေပးပါဟ ကတ ထားချခငး

5. မြနၾသဇာ ေလာက လာ၍ ျမနမာ ဓေလ ထြနးကား လာေသာလညး နနးတြငး မ သရ လကၤာ ၾသဇာ ျမငမား လာျခငး

6. မြန ဓေလ ထးစ မား ျမနမာ ႏငင A လယပငး တြင ေပာကကြယ ၿပး ေA ာကျမနမာ ျပညတြင သာ ကနရ ေတာျခငး- တ႔က ေတြ႔ရ ပါတယ။

စညသ (၂) ဟာ A န ရဒၶ ရ ႔ A ဆက A ႏြယ ဆတာ က သ႔သားေတာ ရာဇ သရ ရ ႔မခကး ေကာကစာ မာ ေဖာျပ ပက- “စၾကာ ၀ေတးမငးဆကတြင A န ရဒၶ ကားလတ႔ A တြက ထငရား ႀကးကယ သျဖစ၏။ ထမငး၏ A ဆက A ႏြယ ျဖစေသာ ေဇယ သရ ကား Uာဏပညာ ႀကးရငသ၊ သာသနာ ကေလးစား ကငးရငးသ၊ တကကြ လ႔လ ႀကးသ၊ ရရငသ ျဖစသည။ စညသ A မညေတာ ရေသာ ထမငးက ဇမၺ ဒပါ တြငၿပင၀ သမရ၊ လA ေပါငး တြင ထငရား ႀကးကယသည။ ထမငး၏ သားမာ လြနစြာ A ကငျမတေသာ မခင ၀ဋသကာ မ ေမြးဖြားသ ျဖစသည။ ရာဇ သရ A မညရပါသည။ ခမညးေတာ သည တရား သျဖင မငးမ၏။ သာသနာ ေတာတြင သက၀င ယၾကည၏။ ၿပငသ ရား၏။ မယေတာသည A လြန ျမငျမတေသာ A ႏြယေတာ မ ဆငးသက ေပါကဖြား လာသ ျဖစ၍ A တမရ ထးျခား ေကာငးမြန လသည” စသညျဖင ေရာကတတ ရာရာ ေလာကေရး ထားတယ။ A ခပ ကေတာ ငါေဖေဖ ႀကး တယတခးႀကး။ ငါေမေမ ႀကး လြန ဘနးႀကး။ ငါသညလညး ေခသ မဟတ လ႔ ေၾကာျငာတာ ပေပါ။ ငါေဟ၊ ငါကြ၊ ငါ၊ ငါ လ႔ ေA ာေန သေတာင နားထ ၾကားေယာင မသလ ပါပ။ တကယေတာ သဘနးႀကး လ႔ထးနနး ရတာ မဟတပါ။ ဗဒၶ ဘာသာ A ခငးခငး မ႔ သဟဠ က တငးျပညက သမးႏင ေပမ၊ ရကရက စကစက မလပ လတာရယ။ ျမနမာ- သရ လကၤာ ရဟနးေတာမား ရ ႔ေဖာငးဖ မႈရယ။ ရာသ Uတ A ေျခ A ေနန႔ တငးရငးသား ပနကန မႈေတြေၾကာင ေရရည သမးပက ထားလ႔ မျဖစဖး လ႔တြကခက မတာေတြရယ ေၾကာင ေရးမငး A န ရဒၶ A ဆက A ႏြယ လ႔ သကေသ ျပႏငတ စညသ (၂) က ကလားမငးသမး န႔ ေပးစား၊ မငးေႁမႇာက ၿပး ၾသဇာေညာငး ေA ာငလပကာ ျပနေတာ ျပနသြားၾကတာ ျဖစပါလမမယ။

စညသ (၂) ဟာ မယား A ေတာမားမား ယလ႔ A ႏြယေတာ ေတြလညး A ေတာမား ခတယ။ သ႔ Family tree က ေကာကစာ မာေတြ႔ သေလာကေဖာျပ ရရင- မငး မဖရား မးဆက စညသ(၂) ေတာ၀ဖငသည - စညသ(၂) မစဖငသည - စညသ(၂) စ၀ျမကနသည နာေတာငမာ A စပ မငလ စညသ(၂) ၀ဋ သကာ ရာဇ သရ ဂဂၤ သရ ပခ စညသ(၂) ေစာA လႊမ - စညသ(၂) ေ၀ဠ ၀တ သတ ကာမ စညသ(၂) A မည မသ ႀကသ၀ႀက သဃၤ ပစည ဖကသ မယား သမႏသ မယား ဆၿပး ေတြ႔ရ ပါတယ။ A မည မသတ မဖရား န႔ ၾကမ သားသမး ေတြ A မားဆး ပြားစး ေနေတာတယ။ ဒေနရာ မာ ၀ဋ သကာ ဆတာ ထလငမင ရ ႔ ႀတေလာက ၀ဋ သကာ ေဒ၀ ေခၚ ပယမယား၊ ရာဇ ကမာရ ရ ႔A ေမ ကဆလျခငး မဟတ ပါ။ ၀ဋ သကာ ဆတ ပါဠ ဟာ A နကျပနရင ေခါငးေပၚမာ ပနးတစပြင A ၿမ ပနဆင ထားတ မငးခစျမတ ႏးသ ဦးေဆာကပနး မဖရား ဆတ A တြက လနာမည မဟတပ A စU A ဆက ေခၚခ ၾကတ ဘြ႔နာမည မးသာ ျဖစပါတယ။ ကလား မငးသမး ကA ေရးေပး တယ၊ သ႔ေဆြမး သားခငး သရ လကၤာ သားေတြ ကမႈးမတ ခန႔တယ။ သ႔ေသာ A ရက A ရာ မေပးပ မငးေသြး (Royal blood) ပါတ A န ရဒၶ A ဆက A ႏြယ ကသာ နနးရ ေA ာင စမ ႏငမႈ ကေတာ ခးၾကး ေလာကပါတယ။ ၀ဋ သကာ န႔ ရတ ရာဇ သရ န႔ ဂဂၤါ သရ ဆတ သားေတာႀကး ႏစပါးက ဖခင A ေပၚ မာေရာ ေနာငတက လာတ မငးေတြ A ေပၚမာပါ သစၥာ ေစာငသ ရေသ ၾကေပမ သားေတာငယ ပခ ေရာ သ႔မးဆက ေတြက ပါ နာေတာငမာ လကထက မာ ပနကန ထၾကြ ၾကပါတယ။ ၀ဋ သကာ ရ ႔ေမာငေတာ ေတြျဖစတ သလာ ဖရစ န႔ A နႏ သလ ဖရစ (နာမည ေတြၾကညတာန႔ ျမနမာ မဟတမနး သသာသ) တ႔ဟာ ပဂနနး မာ A မတေတြျဖစၿပး သလာ ဖရစ ဆရင

နရ သဃၤ Uစၥနာ ရ ႔တနခးထြား မဖရားႀကး နာမညေကာ မဖရား စ၀ ရ ႔ ခမညးေတာႀကး၊ ဘရင ေယာကၡမႀကး ျဖစတ A ထ ေကာငးစား ခနးနား ႀကးကယ ခၾက ပါတယ။ သရ လကၤာ ရ ႔တနခး ၾသဇာ ပဂ မာ ႀကးမား လာတာက ေညာငဦး ဆပဒ ေစတလ သဟဠ ပစ ဟရမကာ ႀကးႀကး န႔ ေစတေတြ ျပနလညဆနးသစလာပ၊ တငးကပတ ေထရ ၀ဟာရ စညးကမး ေတြန႔ ပဂ ရဟနးေတြ ကကငႀကေစပ ေကာကစာ မား၊ ပါဠ ဘာသာ န႔ ေထရ ၀ါဒ က ရရငးစြ မြနဘာသာ၊ ဗႏး န႔ နတ ကးတာ ေတြထက ပဦးစားေပးလာ ပမားမ တဆင ခန႔မနး သရ ရတယ။ A န ရဒၶ မငးဆက ျပနစ တယ ဆေပမ ထလငမင ရ ႔ A ဆက A ႏြယေတြ က ႏပကြပ ျခငး မရပ A လႀကး ေပးၿပး တငေတာင တငတယ ထားခ ပမား ကလညး ေတြ႔ရ ပါေသးတယ။ စညသ (၂) လကထက မာ A ေရး A ပါ ဆး A ေျပာငး A လ ကေတာ ျမနမာ စာသကသက ကA သးျပၿပး ေကာကထက A ကၡရာ တငချခငးပါပ။ မငးနနသ တပကေလး ဘရား က ေစာမြနသင ေကာကစာ ဟာ ေရးျမနမာ စကား ရ ႔ ဦးဆး စျပ ေကာကစာ လ႔ A မညကငပြနး တပၾကရ ပါတယ။ မြနလ A ဖြ႔ A ႏြ႔ မပါ။ ရးရး တတ တတတတ န႔ လရငး ေရးခ ပကေတာ ဟနမလပ ခင တ ဗမာ စတဓါတ A မနပါပ။ ေနာကထပ ထးျခားခက တစခ ကေတာ သ႔လကထက ကစလ႔ မငးဟာ ေျမA ားလး ကပငဆင တယ။ ဘးဘ ပင ဓါးမ ဦးခ ဆတာေတြက ေျမက လပကင စားေသာက ခြငသာ ရေတာတယ။ သားစU ေျမးဆက လပစားခြင ေပးေပမ သာသနာေျမ A ျဖစ လရင ေတာ မငးက ခြငပန ၿပးမ မငးကယတင A လ ကလာၿပး ေရစက သြနးခ လဒါနး မယ ဆတာ မးက ထငထင ရားရား လပလာ တယ။ သႀကး ဘရား ရြာသား ေကာငးမႈ၊ A လ ႔လကဖက န႔ မကႏာ လပခင တာထက ပတ A ေၾကာငး ေတြရပါတယ။ ထလငမင လကထက ကစလ႔ မမ ျမငရာ လကညးထး လခတ သာသနာေျမ ကစၥဟာ ေနာကပငး ပဂမငး ေတြA တြက လညေခာငးထမာ နငေနတ A ရး သဖြယ မေထြးႏင မA နႏင ျဖစလာတာ ေၾကာင ဒကစၥ ကစမ ရဟန တပါတယ။ ရးရး ရငးရငး လခင တာက လခင တ A တငး မကြယ မ၀က ေျပာခတ မလႈင၊ ေရေငြ႔ရြာ၊ A ေကာသင ေကာကစာ မာ စညသ (၂) လကထက ျမနမာ စကားက သေဘာကဖြယေတြ႔ရတယ။ လဖြယ ပစၥညး နညးနညးလၿပး ဆကေတာ A ႀကးဆး မလခင တလ႔ေလာဘ က တတ ျပတျပတ ေကာကစာ ထြငးလကပက နညစြာ ရင A တင မသ လ၀ သေတ တေလ။ ေကာကစာ ထက ပဂ (၇) နာေတာငမာ (၁၂၁၁- ၁၂၃၁ ေA ဒ) နာေတာငမာ ဟာ စညသ (၂) န႔ စ၀ျမကနသည မဖရား တ႔ရ ႔သားေတာ ျဖစတယ။ ေတာငဖငသည လ႔ေရးၾကတ ေတာငနနးစ ေဒ၀ မဖရား ေခါငႀကး ကေမြးတ သားေတာ မဟတပါ။ သထးနနး ရလာပက ေတြးဆ ၾကညသမ ကေတာ သ႔ မခင မးရး ထကပျမင တ သဟဠ မငးသမး ၀ဋ သကာ ကေမြးတ သားသးပါး (ရာဇ သရ၊ ဂဂၤါသရ န႔ ပခ) တ႔ဟာ သ႔ထက A သကA ားျဖင မႀကး တာက တစ ေၾကာငး။ ပဂ နနးေမြ က လမးျခား ေသြးေႏာ မငးသား မားဆကခ ခြင မရ လ႔ ၀ဋ သကာ ရ ႔သားေတြ ကနနးေမြ မေပး ဘးလ႔ မလ ကတညးက သေဘာတ ထားတာ က တစေၾကာငး။ ေတာငညာစ မေဟသ မာ သားေတာ မထြနးကား တာက တစေၾကာငး၊ စညသ (၂) ကဆကခ ဖ႔ A ရည A ခငး ရတာ

ကတစေၾကာငး၊ န႔ A ျခား A ေၾကာငးေၾကာငး ေသာ A ေၾကာငးေၾကာငး တ႔ေၾကာင နနးရ ခတာ လ႔ပ ေျပာရ ပါမယ။ နာေတာငမာ နနးရ ပက ဇာတလမးဆင ထားတ ၀တ ေလးေတြ ရာဇ၀ငႀကး မာေတြ႔ရ ပါတယ။ နာေတာငမာ ဆတ ေကာကစာပါ မငးA မည ကA ဖတမား ၿပး နနးေတာငးမား လ႔ A ဓပၸါယေကာက ရာက- နာရ ပတ စညသ မငးႀကး ရ ႔ မဖရား (၇) ပါး မာ မဖရားငယ ကေလး ျဖစတ စ၀ျမကနသည က မငးႀကးလကမာ ခနာေပါကစUက ယယစြာ ကသ ၿပး ျပညေပါကေA ာင ပါးစပန႔ စပေပးေၾကာငး။ နနးေတာငးမား ဟာသားေတာ မားA နက A ငယဆး၊ မထင မရား သားက ေလး ျဖစေပမ စ၀ျမကန ရ ႔ A ၾကငနာ ေရယU ေၾကာ မာ ေမာသြားတ မငးႀကးဟာ မဖရား ေလးက ခကခကတန၊ သသ လႈပ A ခစေတြ ပြားၿပး လရာဆက ေတာငးေလေလာ လ႔ေျပာမ ရာမာ တခါထ သ႔သား ကမငးျဖစေA ာင ေတာငးေတာ တယဆပ။ ေတြ႔မေရာင နနးကေတာငး လြနးလ႔ နနးေတာငးမား ေခၚတယ ဆၿပး ခပတညတည ဇာတလမး ဆငလက ပါတယ။ သားေတာႀကး ေလးပါး က နနးေတာငးမား ကထးနနး A ပတာက သေဘာတ ၾကညျဖ ပါသတ။ ေနာငေတာႀကး ေလးပါး က ၀နႀကး A ရာထား တငပင ၿပးတငးျပည A ပခပ မငးလပ သြားလ႔ လႊတေတာ ဆတ A ဖြ႔ A စညးဟာ A ဒ A ခနကစလ႔ ေပၚေပါက လာတယ လ႔လ ေနာကဆကတြ ထညပါေသးတယ။ ဒ ၀တသြား မနမမန ေကာကစာ A ေထာက A ထား မား န႔သကေသ ျပပါမယ။ ဒမငး ဟာ Uစၥနာထ၊ Uစၥနာ၊ နာေတာငသၡင ဆတ A ျခား A မည မားန႔လညး ေကာကစာ ထးခထားရတယ။ နာေတာငမာ ဟာ စညသ (၂) ရ ႔ A ငယဆး သားမဟတ ဆတ A ေၾကာငးက ေA ာငခမးသာ A မတ လ႔ ေခၚရမ ေဇယသြတ A မတ ေကာကစာ မာေဖာျပ ပါရတယ။ နာေတာငမာ ကဆကခတ ကစြာ မငးလကထကမာ ေဇယသြတ A မတ က နာေတာငမာ မငးရ ႔ခြငျပခက န႔ လထားတ မဟာဒါန လယေတြက သမးယတ A ခါ ရငဘရင ကယတင ေရစကခ လထားတ လယေတြက သမးယတာသင မသင ခရး ဖြ႔ စစေဆးပါတယ။ ခလႀကး ေတြထမာ ပါ၀ငတ ရာဇ သရ န႔ ဂဂၤါ သရ တ႔က ဘရင ညေတာမား လ႔ A ဓပၸါယ ရတမငဖထယ လ႔ေဖာျပ ထားတ A တြက နာေတာငမာ ဟာ A ငယဆးသား မဟတ၊ ၀ဋ သကာ ရ ႔သားသးေယာက ဟာ သ႔ထက ငယၾက တယ ဆတာ ေပၚလြငထငရားလာပါ တယ။ သနနးတက တာက ကန မငးည မငးသား ေတြက ေကနပ ႏစသက လကခ ၾကတယ ဆတ A ဆသြကသြကခါ ေA ာင မားေၾကာငး က ပထမ A သခၤယာ လငမယား ေကာကစာ မာ ေတြ႔ရတ ေA ာကပါ A ခကမားက သကေသ ျပပါတယ။ 1. နာေတာငမာ သ႔မဟတ သၡင Uတစနာ လကထက မာေကာကစာ ေရးထးခတယ။ 2. နာေတာငမာ ဘရင နနးတက စမ A ျခားရသမ မငးည မငးသား ေတြထက ပခ၊ သဃၤ ပစည၊ ပခ ရ ႔သားေတာ န႔ နာေတာငမာ ရ႕သား ေနာငမငး ျဖစမ ကစြာ မငးသား ကယတင ေတာင ပနကန ထၾကြ ၿပး ထးနနးလဖ႔ ႀကးစား ခၾကတယ။ 3. ဒသပန ေတြက ႏမနငး ဖ႔ A ထးA ားကး ရတ A မတ ငါးဦး န႔ စညးေ၀း တငပငတယ။ (ဒါကပ လႊတေတာ လ႔ေျပာၾကတာျဖစမယ)။ A မတ ေတြက- A သခ ၤာ (A သခၤယာ)၊ A နႏသရ (A နႏ သရ)၊ A သ၀တ (A ၀တ)၊ ရာဇ သႀကၤ (ရာဇ သႀကၤမၼ) န႔ စတတလငကသရ (စတ လကၤ သရ) တ႔ျဖစတယ။ A လြန A ားကးေသာ A မတ၊ A ငမတန ရငးႏးေသာ A မတ (က၀င ေသာမငမတ) မာ

A သ၀တ ျဖစတယ။ ဒငါးေယာက လး နာေတာငမာ န႔ ညA က မေျပာန႔၊ ေဆြမး နးစပေတာတာေတာင တစေယာကမ မပါပါ။ 4. သပနရန ကႏမနငး ၿပး (ပခ န႔ သဃၤ ပစည က ကြပမက၊ ပခ သားေတာ ထြကေျပး၊ သ႔သား ကစြာ ကေတာ ခမးသာေပး) A မတႀကး ငါးဦးက တစေယာက ေျမပါယ ၇၀၀ စ ဆေတာ လာဘေတာ ခတယ။ 5. ထား၀ယက ထြကေျပးတ ပခသား မငးသား ပဂ ကျပနလာခငလ႔ မငးႀကးနားေတာ ေပါကေA ာင ေျပာေပး တ (ပြစားလပေပးတ) A သခ ၤာ က ပခသား ပငတ စလငးကြနး ၁၃၀ က သမးၿပး ဆေတာ ေပးျပနတယ။ ဆေတာ နာေတာငမာ ဟာ ရနသ မားခတယ ဆတာ ေပၚလြင ထငရား လြနးလပါတယ။ ရာဇသရ န႔ ဂဂၤါသရ ည A က ႏစပါး ကေတာ A ရပ A က သတတသ မားလ႔ေျပာရမယ ထငတယ။ သပန ေတြက ႏပကြပၿပး ကတညးက နာေတာငမာ က သစၥာ ရစြာ လပေကြး ျပစ လကၾကတာ ကစြာ နနးတက တ A ထ A လပA ေကြး ျပေကာငးတနး…… ေကာကစာ ထက ပဂ (၈) နရ သဃၤ Uစၥနာ (၁၂၃၁- ၁၂၃၅ ေA ဒ) နရ သဃၤ Uစၥနာ ဟာ original Uစၥနာ ျဖစတ နာေတာငမာ ရ ႔သားေတာႀကး ျဖစလ႔ နာေတာငမာ မငးျဖစစU ကပ ထးေမြ နနးလာ A မေရ႔မငး ျဖစေနခတယ။ Uစၥနာ နမည ယတ မငးေလးပါး ရခ လ႔-

Uစၥနာ (၁) – နာေတာငမာ Uစၥနာ (၂) – နရ သဃၤ Uစၥနာ (နာေတာငမာ ရ ႔သားေတာႀကး) Uစၥနာ (၃) – နရ သဃၤ Uစၥနာ ရ ႔သား (ကစြာ မငးျဖစၿပး မ ထးေမြ ဆကခ ရတယ) Uစၥနာ (၄) – တရတပယ မငး-

ဆၿပး စညသ က နပါတ ထးမတ ရသလ Uစၥနာ နပါတ ေတြထးရ ျပနပါတယ။ မဖရား ဖြားေစာ ေကာကစာ ေၾကာင ဒမငးက ကေလးက A စ သခတယ။ ဖြားေစာ ေကာကစာ ထက ငါလင သခင မငးႀကး ဆတာ သေပါ။ ျပနာ က သ႔မဖရား ေတြA ားလး ဟာ ေစာ (စ၀) နာမည န႔ခညးပ။ တျခား စ၀ ေတြက လညး ရေသးေတာ ဘယသက ဖြားေစာ လ သရေA ာင ဖြားေစာ ရငးတမး လပၾကည ၾကပါတယ။ ပဂ ေခတမာ ေစာ ခညးပ (၁၇) ေယာက ရခသတ။ ဒ ေစာ စာရငး မာ ေယာကၤား ေတြလညး ပါတယ။

1. A စ၀လပ – စညသ (၁) ရ ႔သမးေတာ 2. စ၀ျမကနသည – စညသ (၂) ရ ႔မဖရား တစပါး၊ နာေတာငမာ မငးရ ႔မယေတာ 3. စ၀ A လႊမ – စညသ (၂) ရ ႔မဖရား ပ 4. A စ၀ မငလ – စညသ (၂) န႔ စ၀ ျမကနသည ရ ႔သမး၊ နာေတာငမာ ရ ႔ႏမ 5. သၡင စ၀ – နရ သဃၤ Uစၥနာ 6. A မ ပရာ စ၀ – နရ သဃၤ Uစၥနာ ရ ႔မဖရား 7. သၡင ဖြာစ၀ – နရ သဃၤ Uစၥနာ ရ ႔မဖရားပ 8. စ၀ႀကး – ကစြာ မငး 9. စ၀ပလယမယ – ကစြာ ရ ႔မဖရား 10. စ၀ မငလ – ကစြာ ရ ႔မဖရားပ

11. A စ၀လတ – နရ သဃၤ Uစၥနာ ရ ႔သမးေတာ 12. A ရ စ၀ – Uစၥနာ (၃) ရ ႔ A မ 13. A စ၀ နာလ – Uစၥနာ (၃) န႔ သးလလ ရ ႔သမး 14. A စ၀ ၾကြမ – Uစၥနာ (၃) န႔ သးလလ ရ ႔သမးပ 15. စ၀ပလယ – Uစၥနာ (၃) န႔ သးလလ ရ ႔သမးပ၊ Uစၥနာ (၄) တရတပယ ရ ႔မဖရား 16. စ၀U – တရတပယ န႔ စ၀ပလယ ရ ႔သမးေတာ 17. စ၀ နာစြင – စ၀ ပလယ ရ ႔ညမ

ဒA ထ က သၡငစ၀ န ႔ စ၀ႀကး မငးေယာကၤား ႏစေယာကက ပါယ လကရင မနးမ ေစာ ေတြခညးပ ၁၅ ေယာက ထြကလာတယ။ ဒ A ထက ေကာကစာ ထြငးတ ဖြားေစာ က နရ သဃၤ Uစၥနာ ရ ႔မဖရား သၡင ဖြာစ၀ ျဖစတယ လ႔ A တ A က ေျပာပါတယ။ သၡင ဖြာစ၀ ဟာ ကA ေတာေကာငးတ မနးမႀကး လ႔ေျပာ ႏငပါတယ။ A သကလညးရည။ လငေရာ သားေရာ ေျမးေရာ A ကနလးလညး ဘရငျဖစၾကေတာ တရတလ ဒေ၀ မဘရား ႀကး လ႔ A ေခၚခ ရမ သးထပကြမး မဖရားႀကး ျဖစခသပါ။ ဖြားေစာ ေကာကစာ သာ ေကာငးသငရးညႊနးတမး ေတြထ ပါၿပး နာမညႀကး လ႔ A မားသၾကတာ။ တကယေတာ ေနာကမဖရား တစပါး ျဖစတ A မ ပရာ စ၀ ေရးထးခတ ေကာကစာ လညးရခတယ။ ဒါက ေတာလသ A ငမတန နညးတယ။ ဒေကာကစာ ႏစခပ က မရငး A တငး ႏႈငးယU ၾကညတ A ခါ…… ဖြားေစာ ေကာကစာ မရငး သကရစ ၆၃၃ ခ A ာသနႏစ တနေဆာငမႈန လပည (19 October 1271) စနယနယA ာ။ သၡငဖြါစ၀ ကထနပယ ေတာ၀မေသာ။ တႀကက လတာ၀မတေသာ။ ကြနမ လကကတင Uယနသည ႏစကပက၀ေယာက။ လယမယ သရာ။ Uယန တခ။ လတာ၀ မတ EA ။ သကရစ ၆၁၄ ခ ဖဂနႏစ တေပါင လဆတ ယတရက (21 February 1253) ၾကာသပတယ နယA ာ။ ပယတာ၀ မေသာ။ ကြနမ လကကတင Uယနသည ႏစကပ က၀ေယာက။ လယမယ သရာ။ Uယန တခ။ A ငစရ ကြန တရာႏစကပ ခႏစေယာက။ Uနရင ကလာ ကြန တရာ သကပ သေယာက။ မဟာ သမန ကင မလာရယ ပယတာ၀မစယလာသေတ။ သာ Uတစနာ မငႀက ပယသေတ။ သၡင ဖြါစ၀ ပရာ ၾတာ သဃၤာ ရတနာ သပါက၀ လေသာ A လေတ။ ဤသ၀ A တမယလင ငါပေသာ ေကာငတာ၀ႏႈက။ ငါမေသာ ေကာငမႈ ခပသမေသာ က၀။ A ခါမငမယ တညစမေသာဌာ။ မယ မဟာဒါန Uယန။ ငါလEA ။ ငါပေသာ ေကာငမႈ ခပသမေသာက၀ A ခါမငမယ။ ပေသာ။ ဖာေသာ။ မစမေသာဌာ။ တနလငလည စမေသာဌါ။ ပရာ ၾတာ ႏႈက သပတ ကြပန မျပတ ၀တ လပကညတင စမေသာဌာ။ ဆမ မျပတ ဌစမေသာဌာ။ သညခေသာ သၡငတ၀က၀။ ဆြပစၥညဖင လပ ကညစမ ေသာဌာ။ ကြနေလ ငါလ၏။ ႏ၀သစ ႏ၀ထမ ရတတက ထ၀ပယ ထ၀ပတ A ရသာ ငါပါ စာစမေသာဌာ။ ႏြာေလ ငါလ ၏။ ဤသ၀လင ငါပေသာေကာငမႈ A ကငကာ။ ရယမယ ခပသမေသာ A သၡင ဖစထေသာငါလင သၡငမငႀက။ ငါသာ မငႀက။ ငါမယ မငႀက။ ဤမငႀက သေယာကေသာ ေနာငလာလတA ေသာ မငခပသမေလ ငါA တ ရစယသ ေတ။ A မ ပရာ စ၀ ေကာကစာ မရငး နရ သဃၤ Uစၥနာ မညေသာ ၾတာမငEA ပယမာႀက။ သဃၤပတႏင ၾကာဖာEA မဖြာ A မ ပရာစ၀ သည။ သငသရာ ဆ၀ျငာယမ ထြကေမာကလ၀ေသာဌာ။ နရဗနက၀ မကေမယငကA ကာ မရလ၀ ေသာဌာ။ ကပရာ ပEA ။ ။ သက၇စ ၆၀၃ ခ။ စယႏစ။ ကဆန လပည (26 April 1241) ဗဒၵဟ နႏႈက လႊတEA ။

လႊတသရင ရယစငတာ၀ခရယ လေသာ။ ရြာလာယကြန ၁၇၈ ေယာက။ လာယ ၂၆၀။ Uယန ၂ခ။ ပကမေကြနကာ။ မငထာရဖတ။ စသာဤမေထာင။ သၼတပါ။ ေမာငျပကတ။ သထြာ ဤမေထာင။ မာမတ။ သာငါေရာကသစ။ ဤမေထာင ဘယာ။ မာ ကႏၵရ။ သၼ ဒကၡ။ ေခၾတ ပါလာဖတ။ သာပႏာ။ စႏၵာဖတ။ တငတဖတ။ နရညျစာ သညဤမေတာင ဗေဓါ။ မာသက။ သတတာ။ င ဟတာ။ ႏမ ရတာယ။ သမ စတာယ။ ေမာင ငါမြန။ င ႏ၀A စA ၀။ နရညျစာ စညသည ပကၡာ။ သာ ငါထယ။ ပလ။ သာစညသည ငါရြတ။ စညသည ငါပကမ၊ ႏာမ ဂမ။ ဗငက။ သာစညသည ငါမစြမ၊ ဟတ၊ သာပသာသည ငါရငကာ၊ င ခြကခြငသည ငါဗဓါ။ မကကၼယ။ သၼ ပနတာ သခ။ ငမ သတယ။ မယ ငါU ။ သႏ။ သၼ ပနတာ သ၀လ။ ဘဏ။ သၼ ပနတာ ေဒ၀။ A ေပါင ၄၁ ေယာက။ ရြာလာယတြင ျမမၿပညသည ငါေကာင။ င ငါေလာင။ ငါပည၀။ A ေပါင ၃ ေယာက။ ျမငမႏြာ ၁၀၀။ ႏြာထန ၁၀။ ပရကၡာရာကာ။ ၾသကပရာ သနကနတာ၀ တယင ၁။ တနကတ ၁။ A ထက ပရာ သငကနတာ၀ တနကတရယ ၁။ ရႈယသလ၀န ၁။ ဤမရာတာ၀ နကပစင တတ၀ ၁။ ခတငမြန ၁။ ခငႏU A စ။ ကြခပ ၁။ ႀကယဆမ တင ႀကယျပတ၀။ ႀကယႀကာႀက ၁။ ေခါငေလာငဆြယေသာ ဆငၾတာ ၁။ ရႈယ သပတ ငယသပတ ႀကယပြယ ၂ခ။ လငပန ၂ ခပ ခြက ၅ Uပ။ စာေလာငႀက ၁။ နရညျစာ ဂ ခပ။ ေနာငနင ၉ ခပ။ ခြကခြင သဆ ခ ၃ ဆ။ ပဆယ ငါသ ပဟာ လပါေသာ ကြန။ ခ၀တယရြာ A လEA ၊ ၁၇၄ ေယာကလယ ၃၀၀။ စာသင ၁၀ တက။ ၀ါဆ၀ ၀ါေခါင ၀ါကတ ကဆန လပည ဤယလယခါေသာ စရငႀက ပစ၀ စယသေတ။ ကဤပေသာ ပရာကြန စညသည ပနတာ နရည စရာ သည ခပငစ။ သေကာကသည၊ စညသည။ ပနတာ၊ A သကႀက။ စပါ ၁၃၅ တင။ A ေပါငႀက ၄၂၇ ခြယ။ ။ ။ က- ဘယႏယ ရစ။ ေရးျမနမာ စာဖတရတာ A ရသာ မားရၾက ရ ႔လား။ တကယေတာ A လြနညတ A ေရး A သား ေတြေနာ။ စာေရး တတစ သငယတနးေလးေတြ ၀တစေပါက မပါပ ေရးထားတ စာေတြ လပါပ။ စာထ ပါတ A ေၾကာငး A ရာ ေတြက A တခး ေျပာရရင မဖရား ႏစပါးလး A လ လပၾကတ A ေၾကာငး ေကာကစာ ထြငးၾကရာမာ- A မ ပရာ စ၀ က ဘရား မာ ကြန A ျဖစ တစရြာလး လပစတယ။ ႏြားထနး A လပသမား ေတြ၊ ဘရား န႔ ဘနးႀကး ေကာငးမာ တးမႈတေဖာေျဖ ဖ႔ သဘငသညေတြ၊ ပရ ကၡရာ A ပါ A ၀င ရဟနးသး ပစၥညးေတြ ဘယေရြ ႔ဘယမ လတယ ဆတာ က စာရငး လပထားေကာကစာ ထြငးရ ပါပ။ ဖြားေစာ ကေတာ သ႔ထက ကတယ။ ဘယေနရာ မာ ဘာလတယ ဆတာ က ထပကာ ထပကာ ေျပာရတင မက A တမလင ငါမေသာ ေကာငမႈ ခပသမ က တစတငး တစျပညလးက ျပညသ ေတြ A ကးခစား ရပါေစေတာ လ႔ စတထ မပါရင ေတာင စာေလးထြငးထား ေဖာမရပ သႀကး ဘရား ရြာသား ေကာငးမႈ ဤA လ ႔A ကး က သ႔လင မငးႀကး နရ သဃၤ Uစၥနာ ရယ။ သ႔သား မငးႀကး Uစၥနာ ရယ။ သ႔ေျမးမငးႀကး တရတပယ ရယပ ရပါေစတ။ ၾကားက ေဖာကၿပး ဘရင ျဖစတ သ႔မတ ကစြာ မငးက A မ A တနး ေ၀ႏငဘး တေလ။ ငါစြ ႀကးလ တ ဖြားေစာ………….။ ေကာကစာ ထက ပဂ (၉) ကစြာ (၁၂၃၅- ၁၂၄၉ ေA ဒ) နရ သဃၤ Uစၥနာ လြနၿပး ေနာက သ႔သားမား ျဖစၾကတ သဃၤ ပတ န႔ တာဖာ (A မ ပရာ စ၀ န႔ရ)၊ Uစၥနာ (၃) (သၡင ဖြါစ၀ န႔ရ) တ႔ မငးမျဖစၾကပ ညေတာ ကစြာ က ၾကားကေဖာကလ႔ ဘရင ျဖစလာပါတယ။ ဘရငသား ဘရင ျဖစခ ၾက တ A စU A လာ ႀကးက ေဖာကၿပး ည ကဘာေၾကာင မငးျဖစ ရသလ ဆတာ ကဘယသ မ A ေသA ခာ မသႏငပါ။ ျဖစႏငတာေတြ ကေတာ A မားႀကးေပါ။

ကစြာ ဟာ ငယငယေလး ကတညးက A ေဖ ျဖစသ နာေတာငမာ က ပနကန ထကြဖးသ မ႔ ဇ ေတာ မေသးလဘး။ ဦးရးေတာ မားျဖစၾကတ ရာဇ သရ န႔ ဂဂၤါ သရ တ႔က သ႔ဖကက ေနၾကတယ လ႔ထငရတယ။ သဃၤ ပတ၊ တာဖာ န႔ Uစၥနာ (၃) တ႔ ဟာ သပငယလြနးလလ႔ ကစြာ က ရငခြငပက ဘရင (Regent) လပရတာ လားလ႔လညး ေတြးစရာ ရတယ။ သ႔ေသာ A သလ ျဖစခ မယဆရင ရငခြငပက ဘရင သကတမး ကလညး ၁၅ ႏစႀကးမားေတာင ဆေတာ တဆတ လြနလြနး ေနသလား လ႔။ ကစြာ ေသျပနေတာလညး သားေတာ ႀကးႏစပါး ထးေမြ မရပ ဖြားေစာ သား Uစၥနာ (၃) က ဘရင တကျဖစ တာကး။ ကစြာ မငးျဖစတ ေန႔က မတမတ ရရ ၁၉ ဇလင ၁၂၃၅ ခႏစ ျဖစပါတယ။ ငါမက၀ကာ ငါမသလက လ႔ ကစြာမငး ေရႊေတာငတက ေကာကစာ မာ ေရးထးခ ပ A ရ သငယစU ကတညးက မခင ေသဆးလ႔ မယေတာ ဘယသ မနး သကယတင ေတာင မသဘး လ႔ ယဆ ရမယ။ သမငး ျဖစတာက မေကနပ လ႔ သပနထၾက ေသးတယ။ ဒA ေၾကာငး မငးနနသ၊ မငး၀ငးေကာငး က ဖြားေစာ ေကာကစာ မာ A ခလ ေတြ႔ရတယ။ သကရစ ၅၉၈ ခ။ ၾကတကႏစ မယတာလဆန ငါရက တႏငကနယနယ။ သရ ပဎနာ ပစသရ၀ A စက၀ သဃၤ ပႀက ပစပါEA ။ A တင သၡငစ၀ႀက ကြနေျပာကငယ ႏႈက နယတ၀မေသာ သဃၤ ပႀက မယာ မနEA ။ A တ၀ကြနလင ပကမသာ။ နယရ စယလသယ။ ငါကြန။ လယ။ Uယနကာ သၡင ယစယ ခငဟ မနEA ။ မနတ၀မ ပယရကာ ပက နယ ရEA ။—- ဤသဃၤ ပႀက လငမယာ ငါက၀ပယေသာ။ လယ။ကြန။ Uယနကာ။ A ဖြာရင A ကန စာလငဟ။ မနတ၀မ EA ။ စ၀ႀက ေခၚ ကစြာ မငးဟာ ၁၂၃၆ ခႏစ ဇြန (၈) ရက ေန႔မာ ကြနေျပာကငယ မာရေနတနး သ႔က သရ ပဎနာ န႔ A တ သပနထ ၿပး A ေရး နမလ႔ ထြကေျပးေနရတ သဃၤ ပႀက ရ ႔မယား ေရာကလာတယ။ ပဂ ကျပနလာ ေနပါရေစ။ သပင တ လယ၊ ေျမ၊ UယာU ၊ ကြန A ားလး သမးပါ လ႔ ကမးလမးေတာ ကစြာ ကA ကန သမးယလကၿပး သ႔ A ဖြား ျဖစတ မဖရား ဖြားေစာ ကေပးလကသတ။ ဖြားေစာ က မငးနနသ၊ မငး၀ငးေကာငး ကလလကၿပး ေကာကစာထြငးထားတာ ျဖစတယ။ ၁၂၃၇ ဒဇငဘာ (၈) ရကေန႔ မာ ထြငးတ မဟာ သမနးလငမယား ေကာကစာ မာလညး ကစြာ က ထးထး ဆနးဆနး ဘနးႀကး ႏစပါး က ပနကန ပ ကA ခလ ေရးတယ။ ၾကာငသငတ၀ မစသရ၀ မမယ မလင စယမရယ မငႀကက၀ မဟာ သမန ပနပယ ရယလြတရတာ နကဗလ ရယရယ ေၾကာင သဃၤာ ရႏၶပ ဘမၼဗလ တနဆ၀ပယေသာ A ညာဓ ေပသင A ရပ ပနပယ A ငလက A ၾကာႏႈက လယ ၁၅၀၀……………….။ နဂါးဗလ A ေရ ႔ေရႊေကာငး က ဘနးႀကး ရႏၶပ န႔ ဘမၼဗလ တ႔ ကစြာ မငးက သပနထၾကတ A ခါ မဟာ သမန A မတ ႀကး က ခြငလြတ ဖ႔ေလာကထား ေမတာရပခ တယ။ ကစြာ ဟာ A မတႀကး ရ ႔ေမတာရပခခက A တငး ဘနးႀကး သပန ေတြက A ေရးမယ ခေပမ A ေပးA ယ A ေနန႔ ဘနးႀကးမား ပငတ တပယငးနယ ပနပယ A ငး တစ၀က က လယ ပယ ၁၅၀၀ (Eက ေပါငး ၂၆၂၅) က A ာမခ

ေတာငးလ႔ ေပးလကရ သတ။ ဒလယေတြထက A ခ ႔က ၾကားပြစား ႀကး မဟာသမန ကစြန႔ႀက ပရတယ။ မဟာ သမနက A ခ ႔လယေတြ က ဓေပသင လယတြင ၁၀၀ ပရာၾတာ A စခ ေကာကစာထး ၿပး ျပနလေသးတယ။ ဒလ သပန သကန ေတြတၿခမးၿခမး န႔ နနးတကစမာ ရနမားခေပမ ကစြာမငးဟာ သာသနာ သန႔စငေရး။ A ပခပေရး န႔ ႏငင ေA းခမးသာယာ ေရးက A ငမတန လလားခတ A ပခပသ ေကာငး တစေယာက ဆတာက ေကာကစာ ေတြက သကေသခပါတယ။ ကစြာ လကထက သာသနာေရး ျပျပငေျပာငးလ ဖ႔ ႀကးစားပမား ကစြာ လကထကမာ A ရင ပဂမငး A ဆကဆကက သာသနာ A တြက၊ ေကာငး၊ ဘရား A တြက လခတ ေျမ ေတြ တရားလြန မားေနၿပ ဆတာက ေတြ႔တယ ထငပါတယ။ တႏငင လး ရ ႔တစ၀က ေလာကရတ ေကာငးဘရား လယေျမ တနညးA ားျဖင သာသနာေျမ ဟာ သဒၵါလ႔ လတ သေတြ လခၾကေပမ ဒသာသနာေျမ ေတြက ေန A ခြနA ခ မရ ပါ။ Taxation ဟာႏငင တစႏငင ရ ႔ Financial sustainability A တြက A သကေသြးေၾကာမ႔ ဒA ခြန ကပ A ားျပေနရတ ႏငင တစခမာ A ခြန A ခ ျပညျပည၀၀ မရတာေလာက ဆးတ ျပနာ ရပါဦး မလား။ ဒါက ကစြာ ေကာငးေကာငး စU းစားမ ပရတယ။ မငးျဖစၿပးၿပးခငး မဟာဒါန ေျမေတြက သမးယ လကတယ လ႔ ေဇယသြတ ဘရားေကာကစာ မာ ဒလ ေတြ႔တယ။ သကရစ ၅၉၇ ခ။ A ာသနႏစ။ နကာလဆန ၄ ရက (19 July 1235) ၾကသပတယနယA ာ။ မငႀကသာ မငကစြာ ရႈယေတာင တကရယ။ A ႀကယ A ညာႏႈကေတ မဟာဒါနမယ ခပသမ ယလတေတ………….။ မငးျဖစတ ေန႔မာပ သာသနာေျမ သမးေတာ ဘနးႀကးေတြန႔ ကစြာ ဟာ ကမၻာရန မျဖစယ တမယပါပ။ ဒါေၾကာင လညး သ႔ၾကညမရတ ဘနးႀကး A ခ ႔ဟာ လကနကစြကငၿပး သပနထ တA ထ ျဖစကနတာေပါ။ ေျမသမးတ ကစၥန႔ ပါတသက လ႔ A ကယ A ကယ မၿငမးဖြယ ျဖစလာတ ကစြာန႔ ေဇယသြတ ေတာေကာငးဘနးႀကး ေတြၾကားက ျပနာ ဟာ မးမးေလာငလနး ျဖစလာပါတယ။ သာသနာ ေတာဖကက ဘနးႀကးေတြက ဒလ မလပသငဖး။ မလ လတ ေကာငးဘရား ဟာကာလၾကာလ႔ ပကစး သြားရင ပငရငမ ဆၿပး မငးက သမးယလ႔ မရဘး။ သာသနာ တညသေရြ ႔ ေကာငးဘရားေျမ မာ ပငရင မရဘးလ႔ မေျပာသာပါ လ႔ ဘရားက ေျမပငရငႀကး လပၿပး ကန႔ကြက ၾကပါတယ။ ကစြာ ဟာ ဘနးႀကးေတြ ရ ႔ကန႔ကြကခကက မေထမျမင မျပပါ။ ဒတငျပခက မန၊ မမန စစေဆးဖ႔ ခရး A ဖြ ႔ ဖြ႔ေပးပါတယ။ A ဒ ခA ဖြ႔က နာေတာငမာ လကထကက ၀ဋ သကာ မဖရား ရ႕ သားေတာႀကး ေတြျဖစတ ရာဇ သရ န႔ ဂဂၤါ သရ တ႔က ဦးေဆာငတယ။ စစေဆးၾကေတာ ခA ဖြ႔ က ရဟနးသဃာ ေတြရ ႔တငျပခက မနတယ လ႔ ဆးျဖတပါတယ။ ဒါကလညး ကစြာမငး က ဗတ သးၿပး ပယခ လ႔ရပါလကန႔ မပယပါဘး။ သေစာေစာ ကသမးခတ ေျမ ေတြက သာသနာ ကျပနလ ပါတယ လ႔ ေရစကခ ၿပး လလက ပါတယ။ မဟာ သမန ေကာကစာ မာ မငႀက ကစြာ လ A ႀက ပယေသာခါ ဟရာ ပနာ တ၀ရေသာ မဟာဒါန လယ ၁၀၀ လ႔ေတြ႔ရတ A တြက သာသနာ ေျမ ေတြက ျပနလယ မက ျဗဟၼဏ ပဏၰား ေတြကေတာင ေျမပယ ၁၀၀ (၁၇၅ Eက) A ဆစ လလကရပါေသးတယ။

၁၂၃၇ န႔ ၁၂၄၈ A တြငးမာ မငးဆရာ၊ မဟာေထရ သဘတစႏၵ န႔ ဓမၼ သရ ဘနးေတာႀကး ႏစပါး က ပဋက စာေပ ကမးဂန မားစေဆာငးဖ႔ သရ လကၤာ သ႔ေစလႊတပါတယ။ သရ လကၤာ ရ ႔ေထရ ၀ါဒ ေကာေထာကေနာကခ ယၿပး ၀နညးေတာ န႔ A ည သာသနာ သန႔စငေရး ကစၥ ကေဆာငရြက ဖ႔ ကစြာမငး စတငႀကးပမးျခငး လ႔ယခငပါတယ။ ကစြာ လကထက A ပခပေရး ႏင ႏငင ၿငမးခမးေရး A တြက ျပျပငေျပာငးလ ဖ႔ ႀကးစားပမား ကစြာ မငး နတရြာစ ခါနး ၁၂၄၉ ခႏစ ေမလ (၆) ရကစြ ပါ A မန႔ေတာ ေကာကစာ (၁၁) တငရခ ပါတယ။ A မေျခ ငါးဆယ ရတ ရြာ ေပါငး (၄၄၄) ရြာမာ စကထဖ႔ A စ A စU ရခတ စာေၾကာငးေရ ေရ ႔ (၄၉) ေၾကာငး၊ ေနာက (၄၈) ေၾကာငး ပါရတ ဒေကာကစာ မာ ခးဆး ေသာငးကနး သမားက A ငမတန သနား ဂရဏာ ရေတာ မေသာ မငးႀကးက မလပခငေပမ ျပစမႈ ထငရားခရင ဒလ A ျပစေပးရ လမမယ လ႔ စကားခး ေရးၿပးေတာ A ဂၤတရ နကာယ န႔ မလႏၵ ပညာ ကမးေတြထက A ငမတန ရကစကတ A ျပစေပးနညး ေပါငးစ က ေရးထည ထားခတယ။ တကယ A ျပစေပးလ တ သေဘာေတာ ရဟန မတဘး။ ေခာကလန႔ရင ေၾကာကလန႔ၿပး ရာဇ၀တမႈ နညးသြား မလားဆတ ေမာလငခကန႔ လပခတာ ျဖစမယ။ ဒါက ၾကညျခငး A ားျဖင-

ပဂ ႏငငေတာ မာ A ဒ A ခနက စာရတ သပပကစး ယယြငး ေနၿပ လ႔ ေသာလညးေကာငး ရငဘရင ကယတင ျပညရြာ ျပနလည ထြနးကား စညပငဖ႔ ႀကးစား ေဆာငရြက ေနတယ လ႔ေသာ

လညးေကာငး- ယလ႔ ရမယ ထငတယ။

ဒA မန႔ေတာ ေတြ ေရးထး စကထ တ ေကာကစာ ေတြ မၿပးခငမာပ ကစြာ နတရြာ စပါတယ။ လေတြက A ျပစ မလပ ၾကဖ႔ ေခာကၾကညေပမ ေခာကယ န႔ ေၾကာကတတ ၾကတ သေတြ မဟတဘး ဆတာ က သမသြားရာပ နတရြာလား သြားတာ ပ ကစြာ A တြက ကေကာငးတယ လ႔ဆရမယ။ သ႔ေနာကတက လာတ Uစၥနာ (၃) လကထကမာ ဒကစၥ က ဘာမ ဆကမလပေတာတ A တြက ေၾကာင ကစြာ ႀကးစားခတ ျပျပင ေျပာငးလေရး ေတြဟာ ကစြာ န႔ A တ ေရစန ေမာ သြားခ ရၿပး ေနာက A ႏစ သးဆယA ၾကာ မြနဂ တ႔ရ ႔ ဓါးသြားေတြ ေA ာကမာ ခခA ားမရ တ ပဂက ေတြ႔ျမင ရေတာတယ။ ေကာကစာ ထက ပဂ (၁၀) Uစၥနာ (၁၂၄၉- ၁၂၅၆ ေA ဒ) နရ သဃၤ Uစၥနာ န႔ သၡငဖြါစ၀ တ႔ရ ႔သား Uစၥနာ ဟာ ကစြာ ေနရာ ကဆကခ တမငး ျဖစလာပါတယ။ ျပဒါ ဘရား တညေနတနး ဘရား မၿပးမ ၁၂၄၉ မာ ေရးထးခတ ေကာကစာ “ကစြာ မငႀက ပတာ၀မၿပ Uစၥနာ ရႈယေတာငတကရယ” A ရ ေသာလညးေကာငး။ ဇာတာေတာပ ရကစြ ပါ ကစြာ နတရြာစတ ႏစဟာ ခရစႏစ ၁၂၄၉ ျဖစလ႔ေသာ လညးေကာငး။ Uစၥနာ နနးတက တႏစက ၁၂၄၉ လ႔ယရပါမယ။ Uစၥနာ ရ ႔ တရား၀ငဘြ႔ေတာက ၿဂႀတ ဘ၀န ပ၀ရ ဒတ ဓမၼရာဇာ ေဇယ သရ တ။ Uစၥနာ ဟာ ကစြာ လကထက မာပ A ျမငေရာကေနၿပ ထငရပါတယ။ ၂၆၊ ဒဇငဘာ၊ ၁၂၄၈ ရကစြပါ Uစၥနာ သမး A စ၀ကြမ ေကာကစာ A ရ- ပယမယာႀက ႀတေလာက စႁႏၵ နာမ မဟာေဒ၀ သလလ မဖရာ ေတာငဖငသည

ဆတ စကားA ရ Uစၥနာ ရ ႔ေတာငညာစ ေဒ၀ မေဟသ က သလလ လ႔သရပါတယ။ မဖရား ဆတ A သးက ရရ သးပ ေထာကရင A ဒ A ခန ကတညးက Uစၥနာ ဟာမငးျဖစဖ႔ ဗာဒတရၿပး ျဖစဟန တတယ။ A စ၀ကြမ ေကာကစာ ကထးထး ျခားျခားေတာ မဟတပါ။ ေငြA ေျမာကA မား သးၿပး A လႀကး ေပးျခငးက ထးစ A တငး မတတမး တငထားတာပါပ။ သမားထက ထးတာက ေတာ သ႔A လ မာ ဂဘရား A တြက၊ ဂ A ထြတ ကေရႊသား တငဖ႔A တြက၊ ေကာငးေဟာငးျပင ဖ႔ A တြက၊ ေကာကသစ ေဆာကဖ႔ A တြက၊ ပဋကတ သးပ တစစ လးကးခ A တြက၊ ပဋကတတက ေဆာကဖ႔ A တြက၊ စာတကႀကး ေတြေဆာကဖ႔ A တြက ကနက စရတ ေတြက A လရငးတမး စာရငးလပခတ A တြက သ႔ဟာသ ကြားခငလ႔ ပထးထး၊ ဘာA တြက ေရးထးခ မနးမသ ရေပမ A ဒေခတ monetary value ေတြန႔ price prediction လပႏငတ A တြက A လြန တနဖး ရတယ လ႔ဆရမယ။ ဂဘရား တညစရတ ၁၇၄၇ ကပ၊ စလစေကာငးေဟာငး ျပင စရတ ၇၅၈ ကပ၊ စာတကႀကး လပခ ၂၁၅ ကပ၊ A တေကာငးႀကး ေဆာကခ ၃၉၂ ကပ၊ ပါတလည တတငး ၃၂ ကပ၊ စဠာ မန ေစတ တညခ ၄၄ ကပ၊ တနမြမ A တေကာငး တညခ ၂၁၅ ကပ၊ ပဋကတ သးပ တစစ ကးခ ၂၀၃၇ ကပ လ႔ဆ ထားတ A တြက ပဋကတ သးပ ကးခ ဟာ ကန ကစၥ A ားလးထက ပကနက လ႔ စာတတတ လA ငမတန ရားမယ။ (မတတမ တစခ မာ ပဂ ေခတ Adult Literacy Rate 9% လ႔ေတြ႔ဖးပါတယ) ပညာရင က တနရာ တနဖး ေပးရတယ ဆတာ ေတြ႔ရလ႔ ေကနပ စရာ ပါပ။ A လပသမား A ေကြး A ေမြး၊ A စား A ေသာက၊ A ၀တ A စား၊ ပ႔ေဆာငခ န႔ A ျခား စရတ ဆတာ ေတြပါ item တစခ ျခငးစ A တြက A ကန ထညေရး ထားလ႔ ပဂ ေခတ ကတညးက economic & opportunity cost ေတြက တတၾက ပါလား လ႔ ေတာငA ၾသ ဘနနး ျဖစမေသးတယ။ Uစၥနာ ဟာ နရ သဃၤ Uစၥနာ ရ ႔သားျဖစေပမ A ေဖ န႔ မနးစပပ ၁၅ ႏစမငးလပ သြားခတ ဦးေလး ကစြာ န႔ နးစပ သမ႔ သမငး ျဖစလာတာန႔ ကစြာ လကထကက လပခတ ဘရားေကာငး ေျမ သမးတ A လပက ဆကလပပါတယ။ ဘာေၾကာငမား ဒေျမေတြက သမးခငေန ရသလ ဆတာ ဆနးစစၾကညေတာ-

1. ထလငမင လကထက ကစလ႔ ဖကရင တစခ လ သ႔ထကငါ A ၿပင A ဆင လထားၾကတ ဘရားေကာငးေျမ မားဟာ ႏငငေတာ ေျမလြတ ေျမရငး ရ ႔ တစ၀က နးပါးေလာက ရတယ။

2. ဒ ဘရားေကာငးေျမ ေပၚက ေျမခြန ေျမခ က မငး (ႏငင) က မရ။ 3. ဘရား ေကာငး ေျမ Eရယာ A ကယ ဟာ ကယျပန႔ သထက ကယျပန႔ လာေတာ ဘ႑ာေရး

ကပဆး ဆက မလာခင ဒကစၥ က ဟန႔တားခန တနၿပ လ႔ မငးက ယဆ ပ ရတယ။ 4. မလ လခတ ေကာငး၊ ဘရား၊ ေစတ ေတြဟာ ပကစး ယယြငးၿပး A ခ ႔ေနရာ ေတြမာ ရဟနး

သဃာ ေတြ လညး စြန႔ခြာ သြားၾကလ႔ ဆတသU း ေနတယ။ A ေမြ ဆကခ သ မရတ ပစၥညး မနသမ မငးဘ႑ာ ျဖစရမယ ဆတ ဓေလ ကလညး ရေနတယ။

ဒါေတြေၾကာင Uစၥနာ ဟာ ကစြာ စလပခတ ဘရား ေကာငး ေျမ သမးျခငး ကစၥ က ဆကလပပါတယ။ သက၇စ ၆၁၇ ခ စႏစ တေပါင လၦန ၁၃ ရက (8 February 1256) ၅ နယ တလပမင ေဖာင ဆင ပငက မင ယတ မရကာ ယတ မမမက ႀကတ နမတေကာင ဖနမ သၡင မဟာ မတမာေထက၀ ပစၥယာ ေဖာင ဆင ငါပညစငသင ငါျမငသင လေသာ မ ၂၀၀ ခပင ၀ငပါလယ၏။ ထ၀ယသႏစ A ႀကယ တလလာရာ ပတ၀မ လယ၏။ သာ ပနပြတသည မယ ရႈယေတာငရလယ၏။ ရႈယေတာငရၿပ ပက

ေရာကလေတ ေရာကၿပေသာခါ သက၇စ ၆၁၈ ခ A ာသတႏစ နယနလ (24 May 1256)———- ထ၀မယ——— က၀၊ သခင တ၀က၀ ငါလ၏။ A လ၀ရစယ၏၊ ရတနာ သပါေသာ မာကာ ငါမယ သ၀ ဆျခည တတနလင A ၀ငစယ ငါတ၀ မယကာ ရတနာ သပါေသာ မယသ၀င သကာ မထယပစ သၡငတ၀ မယျခာ နင (သရယ) A ျမယ A ၿမတင ေဆာကပလယ။။။ ဒေကာကစာ A ရ Uစၥနာ မငးဟာ ၈၊ ေဖေဖာ ၀ါရ၊ ၁၂၅၆ မာ A နမ၊ A ျမင က ေတာေကာငး ဘနးႀကး သခင မဟာ မတမာ ရ ႔ ေျမက သမးယတယ။ ၿပးေတာ တလ (ဒလ) ၿမ ႔ေတာ (A ခ တြေတး နား) ကလာတယ။ ဒမာပ ေႁခြရ သငးပငး မားန႔ တကြ A သတ ခရတယ။ Assassination သေဘာ ေျပာထားေပမ ဘယသ လပႀကသလ မသပါ။ သာ ပနပြတသည မယ ရႈယေတာင ရလယ၏ လ႔ဆထားတ A တြက Uစၥနာ န႔ ပနးပြတသည သမး ကေမြးတ ပနးပြတသည ေျမး ထးေမြ ရတယ။ ဒါေၾကာင Uစၥနာ နတရြာစ တကာလ ဟာ ဒေကာကစာ A ရ 8 February 1256 န႔ 24 May 1256 A တြငး ျဖစဖ႔ A လြန နး စပပါတယ။ ခႏစႏစ တာ နနးစ လကရတ Uစၥနာ A ေၾကာငး ကဒထက ပၿပး ဘာမ မသရပါ။ ေကာကစာ ထက ပဂ (၁၁) တရတပယ (၁၂၅၆- ၁၂၈၇ ေA ဒ) Uစၥနာ မငးဟာ တလ ကA သြား ဟမာပ ေႁခြရ သငးပငး န႔ တကြ လပႀကခလက ရခနမာ တလ ကပါသြား ေပမ ထးထး ဆနးဆနး ေသေျမႀကး မျဖစခပ ရငေရႊထး ဘ၀ က တရတပယ ေရာကသြားပါတယ။ A ကနလး ေသတယ။ သပ မေသ ဆေတာ ခမညးေတာမငး က သပ တးထညလကသလား သသယ ပြားစရာပါ။ မငးျဖစၿပးမ ပဂ ကျပနလာတ တရတပယ န႔ ေသသြားရာတ Uစၥနာ တ႕ၾကားမာ မငယန ဆတ ေခတေဟာငး ေဖာငကားစား ေမာငေမာင မငးတစပါး ရေသးတာ ကျဖညေျပာ ရဦးမယ။ မငယန က Uစၥနာ ရ ႔သားႀကး၊ ခမညးေတာ တလ သြားတနး သ႔က နနးေစာငထားခပ ရတယ။ Uစၥနာ ေသၿပ ၾကားေတာ မငယန က မငးA ျဖစ ဆကခ ဖ႔ ပဂ နနးတြငးက ႀကးစားတယ ထငတယ။ မငးA ျဖစ ဆကခၿပး ဘာမ မၾကာ လကပ တရတပယ ပဂ ျပနမေရာကခင ဆးပါး သြားတယ ဆေတာ ဘယနညးန႔ မေသြးရး သားရး မဟတႏငပါ။ လပႀက ခရတာ သာျဖစမယ။ မငယန မရမ တလ က တရတပယ ဟာ မငးA ျဖစ ပဂ နနးတြငး က ခပတညတည ျပန၀င ခတာ ပါ။ ဒါကပ ေခတေဟာငးရာဇ၀င ကမးေတြမာ A မတႀကး ရာဇသႀကၤန က သ႔ၾသဇာ ခငၿမဖ႔ မငးသားႀကး သဟသ (မငယန ?) က နနးမတငပ နရ သဟ ပေတ (တရတပယ) ကနနးတငလ႔ မငးျဖစလာ သလလ ေရးၾကပါတယ။ (ဘရငည သးပါး ပထမ ပငးမာ ပါၿပး) တကယေတာ A သလ မဟတဖ႔ လမးမား ပါတယ။ သ႔ေသာ မငယန ဟာ royal blood စစစစ၊ တရတပယ ကေတာ သာမန မနးမ န႔ မငး ေပါငးဖက ရာက ေမြးလာတ half blood၊ ၁၂၆၇ ေမ ၆ ရကေန႔မာ ေရးထးတ ေကာကစာ တစခ A ရ-

1. မငယန ရ ႔ႏ႔ထနး A ေမ A ေပါငသင A ေမြေပးခတ ေျမေတြက သ႔ သမး တာမြန ရ ႔မယားက ေကာငးဘရား ကလတ A တြက ထးထားတ ေကာကစာ ျဖစတယ။

2. မငယန ဟာ A ေပါငသင က ထးမးၿပး A ေဆာင A ေယာင သးခြငျပတယ။ 3. မငယန က ဆကခသ က မငစညသ လ႔ေရးထးတယ။ A ဒါ တရတပယ ေပါ။

4. တရတပယ န႔ မငယန ဟာ ႏ႔စ႔ဘက၊ A သကသပမကြာပါ။ 5. မငယန နနးသက ႏစလ သာ ခခတယ။ 6. တရတပယ က Uစၥနာ ကဆကခ တာမဟတ၊ မငယန ကဆကခတာသာ ျဖစတယ။

ဒA ခကေတြေၾကာင ရာဇ သႀကၤန သဟသ ကဖမးၿပး နရ သဟ ပေတ ကနနးတငတ ဇာတလမး မဟတဖး လ႔ပ ေျပာရ ပါမယ။ ၂၄ ေမ ၁၂၅၆ မာ တရတပယ မငး ပဂ ျပနေရာကၿပ လ႔ A တ A က ေျပာႏငပါတယ။ ကြနေျပာကႀကး မာ စေနတနး သ႔ေယာကၡမ သရယ က Uစၥနာ သမးယခတ သာသနာေျမ ေတြကစၥ ရငးပါလ႔ တကတြနးလ႔ ရတနာ သပါေသာ မယကာ ငါမယ သ၀ ဆျခည တတနလင A ၀င စယ လ႔ ေျပာၿပး သမးထားတ သာသနာေျမေတြ A ကန ျပနလတ A ျပင ေနာကထပ ေတာင ထပလလကေသးတယ။ တရတပယ နနးတက လာတ A ခါ တစသကလး မရေတာဘး ထငထားတ ထးနနး ကရလ႔ ၀မးသာလး ဆ႔ပ ရပါတယ။ ဘသက ပြမာ ရဟနး သဃာ ေတြက ေျမ A လႀကး ေပးရ မ မက ထလငမင မရတေနာက မကႏာငယ ရာတ ဟႏၵ ျဗဟၼဏ ပဏၰားေတြ ကလညး ေျမလတယလ႔ သရတယ။ လတ ေျမ ေတြ၊ ကြနေတြ က A ခေခတ register လပသလ တဆပခတ ၿပး ေမာကြနးစာရငး တငတာေတြ လညးလပတယ။ သမားထက ထးတ သေဘာေပါ။ ကြနေတြက တာ၀န A တ A က ေပးတယ။ ဒါေတြကေတာ-

1. A ရယာ သဃာေတာေတြ A တြက ေျခေဆးေရ၊ လကေဆးေရ၊ ခးေရ၊ ေသာကေရ၊ ခပေပးရမယ။

2. ေကာငးဘရား တငဖ႔ ဆြမးခက ရမယ။ 3. ေကာငးဘရား ၀နးကင တျမကလညးရမယ။ A မႈကရငးရမယ၊ A မႈက ကး ရမယတ။

တရတပယက နရ သဟ ပေတ လ႔လသမားတယ။ ေစတ တစဆ တညၿပး ပနပြတပတ၀တာ၀ ဒါယကာ လ႔လညး ေခၚေသး တယ။ သ႔ရ ႔ခန႔ညား ႀကးကယလတ ဘြ႔ေတာ ကျပတ ေကာကစာ တစခလညး ရေသးတယ။ ။ ၀ ။ ႏေမာ သဗၺ ဗဒၶါန။ ။ သကရာဇာ ၆၂၇ ခ၊ စယသ စစၦရႏစ။ ပသ၀ လပည (22 December 1265) ပတ ပနယ A ာ။ A သရယ ဟယ ေသာ ပရာ တာ သဃၤာ ရတနာ သပါ သႏႈက။ ရ၀သယမတစြာေသာ။ စ၀သာ မငသာ A မတကာ ဗလပါ ဆငဖ စေသာ ရတနာ ခႏစပါ သၡင ဖစေသာ ကန ၄ ကနထြနေသာ နယကသ၀ A ဟနဇင A ေရာင A ၀ါ ေတာကပ စြာေသာ A သရယ ဟေသာ။ ႀသႀတ ဘ၀နာ ဒတ ပ၀ရ ဓမၼရာဇာ မညေသာ။ တာမငဆပ။ ဒလ ႀကးကယ ေA ာငရာႀကေရးသား တာကလြလ႔ တျခား ဘာဂဏ သတငး၊ ဘာ A ရည A ခငးမ မရတ တရတပယ ဟာ ပဂ ေခတက A ဆးသတ ေပးတာေတာ ေသခာပါတယ။ သ႔လကထက ပဂပကေလာကေA ာင ႀကးကယတ A ေရးေတာပ ျဖစခတာက ေကာကစာ A မတ A သားန႔ တရတမတတမး ေတြက ျပဆတ A တြက ျပညျပညစစ သခြငရ ၾကပါတယ။

ေကာကစာ ထက ပဂ (၁၂) ပဂ ေန၀ငခန ပဂ ေန၀ငခန ဟာ တရတပယ နနးစႏစ တစ၀က ကးလလ ၁၂၇၁ က စတယလ႔ေျပာရပါမယ။ ၁၂၇၁ မာ တရတ (မြနဂ) Eကရာဇ န႔ A မန႔န႔ ယနနျပညနယက သတမနေတြ ပဂက ေရာကလာခၾကတယ။ လကေဆာငပဏၰာ ဆကသဖ႔ ေတာငးဆ (A မန႔ေပး?) ခၾကတယ။ ဘရငန႔ ေတြ႔ခြငမေပးပ A ေၾကာငးA မးမးျပလ႔ A ၾကာႀကး A ခနဆြ ထားလကတယ။ မေစာငႏင ေတာလ႔ ျပနေတာမယ ဆမ စကားခခ ေျပာၿပး မာပါေစေၾကာငး သာေစ ေၾကာငးန႔ လမးခရး A ဆငေျပပါေစ ဘာညာ လပၿပး သြားေတာေနာ လပခၾကတယ။ ဘာA ေၾကာငးန႔မား A ငမတနေ၀းလတ ေဘဂငး ကေန ပဂ က လာရနစ ရ သလ လ႔ေမးရင ေျဖဖ႔ A ေတာခကပါတယ။ ျဖစႏငတာ တစခက ပဂ ႏငငေတာရ ႔ေျမာကဖက နယစပ က တရတေသြး ေႏာ တ လမးစ ေတြက ျမနမာေတြရ ၾသဇာ A ာဏာ သတ႔နယ ကပ ႏ႔ လာတာက မႀကကတ A တြက တားႏငရင တားေပးဖ႔ တရတက ေတာငးပနေလ ရတယလ႔ ေခတၿပငမတတမးမားက ဆပါတယ။ ၁၂၇၂ မာ ေျမာကပငးေဒသ မားက ပဂတပမား သြားေရာက တကခကႏမနငး ခတယ။ မဆ မဆင တရတ ကသြားတငတ ေကာငေတြ ဆတ A ၿငး A ေတးလညး ပါမာေပါ။ ဒလန႔ ေနာကတစႏစ A ၾကာ ၁၂၇၃ ခႏစ မတလ (၃) ရကေန႔မာ တရတ Eကရာဇ ထပမေစလႊတလကတ သႀကး တမနႀကး တစဦးန႔ သA ဖြ႔၀င သးဦး ပဂေနျပညေတာ ကထပေရာကလာပါတယ။ ျပနာ က ဒသတမန A ဖြ႔ ဟာ တရတျပညက ဘယေတာမ ျပနမေရာကေတာတာပါပ။ မနနနးရာဇ၀င က တရတသ A ဖြ႔ က နရသဟ ပေတ မငးႀကး A မန႔န႔ သတသင လကတယ လ႔ေရးတယ။ မငးA ဆကဆက တ႔သည သတမန က သတရး ထးစ မရ ဆတ စကား A ရ တရတပယ ကမသတေပမ ပဂ န႔ ေဘဂငးၾကား ဓါးေတာငက ေကာၿပး မးပငလယ ျဖတရတ A ဒေခတက လမးခရး မာ A ေၾကာငးA မးမး န႔ A လြယတက ေသႏငတာက စU းစားဖ႔ လပါတယ။ ဒသတမနေတြ ျပနေရာက မလာတာက A ေၾကာငးျပၿပး ယနန ဘရငခက ေဘဂငး Eကရာဇ က ၁၂၇၅ ခႏစမာ ပဂ ကတကဖ႔ စစA ငA ားေတာငးတယ။ ဒA ထ တရတ Eကရာဇ ဖကက ပဂက ကးေကာဖ႔ စU းစားေသးဟန မတပါ။ ဘာမ A ေရးယေဆာငရြကတာ ကမေတြ႔ရပါ။ ကဆးခငေတာ ၁၂၇၇ ခႏစ E ၿပလ မာ တရတန႔ ပးေပါငးတ တပနျမစေဒသ က ကနငယစား က ပဂတပမားက သြားေရာက တကခက ႏမနငးခတယ။ ဒမာပ တရတဖက က A ေၾကာငးျပခက ေကာငးေကာငး ရသြားၿပး သတမနေတြ က ႏပကြပ၊ သတျဖတတ ကစၥ။ သ႔ဘကေတာသား န႔ ေဆြမကငး မးမကငး ေတြက တကခက ညငးပနးတ ကစၥ ေတြ A ကနေပါငးၿပး ပဂက တကေစ ဆတ A မန႔ က Eကရာဇ ကထတျပနပါတယ။ ဒ A မန႔ဟာ တလေဒသ မာ တပစြေနတ မြနဂ ဗလခပ ဟတ (Hu tu) ထက ေရာကလာလ႔ တရတ-ပဂ စစပြ စပါေတာတယ။ ျမစတစခ ရ ႔ကမး နေဘး တကပြငယ တစခ preliminary battle မာ ပဂတပေတြ A ေရးနမ ခတယ။ A ခထ ဒတကပြ ျဖစခတ geographical location A တA က က မသၾကရေသးပါ။ မာက ပလ က ဒတကပြက ငေဆာငခမး တကပြ လ႔ ရမးေရး တာန႔ သ႔ေနာကလကၿပး Harvey တ႔A ပစ ကလညး ငေဆာငခမး လကလပၾကပါတယ။ ၁၂၇၇ ႏစကနခါနး မြနဂတပ ေနာကတစႀကမ ထပေရာက လာပါတယ။ ဒတစခါ မ ပဂ ရ ႔ေျမာကဖက A ကဆး A ခင A ခ တညေဆာကထား တ ငေဆာငခမ ခတပမာ မြနဂ- ပဂ တပေတြ ထပတကေတြ႔ၾကၿပး

တကပြျဖစဟန တတယ။ A ဒ A ေၾကာငးက ေဖာျပ ထားတာကေတာ မငးနနသ ေစာလ၀နး ေကာကစာပါ။ သကရစ ၆၄၀ (27 March 1279)။ ပသကႏစ။ ဤႏ ပျစာ မညေသာ A မတႀကသည။ မတႀက မဟာ ကပ A ရပ ေထရေကာင မဟယ ရကာ၊ ေထရေကာင ဖစစမ ဟရယ ရငEA ၊ ေကာငကမပU ၊ တနတင ပEA ၊ တနတငေလ မၿပခယ၊ ဤ ႏ ပျစာေလ ငါေဆာငခမ ၿမ၀ နယရလယ၏ ျပညတယ ပကစ သ ဖစခယ EA ၊ ၊ သကရစ ၆၅၅ ခ သရ၀နႏာစ တနေဆာငမႈန လၦန ၅ ရက ၅ နယ (4 October 1293) လင A မတႀက ဤ ႏ ပျစာ ပရယ မၿပသ၊ ေထရ ေကာငက၀၊ ဤ ႏ ပျစာ သၼႏင၊ သၼက A မတ ပညာ ပEA ၊ တနတငေလဆင EA ၊ ကလာ ေကာင၊ ေကာငU စလစ U ထြကပEA ၊ ဆယ၀ါ A လြန တကယ ဆနၾကယလင ရယEA ။။။ ဒေကာကစာ A ရ ၁၂၇၉ ခႏစမာ A မတ ကႏပစၥယာ ဟာ မဟာ ကပ A ရပမာ ေကာငးေဆာင ေဆာကလပ လဒါနး ေတာ ေကာငးမေျပာန႔ A တတတငး ေတာင ခပလ႔ မၿပးေသးခင ျပညရြာ ပကစးလနးပါး A ေျခ A ေနဆး ေၾကာင ငေဆာငခမး A ရပ ကသြားရပါသတ။ ဟမာပ ေသကနရစလ႔ သ႔ေကာငးမႈ က သ႔ သမးန႔ သမကက ဆကလပလ႔ ၁၂၉၃ မာ ေကာငးၿပးစးလ႔ ေရစကခ လဒါနးရတယ လ႔ဆထားပါတယ။ မြနဂ ကးေကာ စစန႔ ပါတသကလ႔ A ေရး A ပါဆး ေကာကစာ ကေတာ ပဂ မဂၤလာ ေစတက ဒသာ ျပာမခ ေကာကစာ ပါပ။ ေကာကစာပါ A ဓက A ခက A လကေတြက ရငးလငးေA ာင ေျပာရရင-

1. ၁၂၈၇ မာ ပဂ ထ တရတတပ ေရာကလာတာမ႔ ျပညA ေနာကဖက လညကက A ထ ဘရင တမးေရာငထြက ေျပးတယ။

2. A နႏ ပစၥညး န႔ မဟာဗလ ဆတ A မတႀကး ႏစပါး မငးႀကး A နားမာ A ပါးေတာၿမ A ျဖစ ပါရတယ။

3. ရနသ တရတ ဘာA လ ရသလ ဆတာ သဖ႔ A တြက ရငဒသာ ပါေမာက ကပငၿပး တရတက သတမန A ေနန႔ လႊတဖ႔ A ဆပါ A မတႀကး ႏစပါး ကပ တရတပယ မငးက A ႀကေပးတယ။

4. မငးဆတာ တမနကဖမးၿပး ခပေႏာငတယလ႔ မလပ စဖး လ႔ တရတပယ က ရငဒသာ ပါေမာက က A ားေပး (ေျမာကေပး) ၿပး ေတတ လ႔ A ဒ A ခနက ေခၚတ တရတေရႊၿမ ႔ေတာ ေဘဂငး A ထ ေရာကေA ာင သြားေစတယ။ တကယလ႔ သသာ တရတသေတြက သတမန႔ ေပးထားခ႔ ရးမနရင ေဘဂငး က သတမန လႊတ၀ ပါ မလား။ ဒါေၾကာငမ ႔ ဘနးႀကး ကေရြးလႊတတာလညး ျဖစႏငပါတယ။

5. ၁၂၈၇ ႏစဆနးပငးမာ ရငဒသာ ပါေမာကၡ ၿငမးခမးေရး သ A ျဖစ ခရးစထြကတယ။ ယနနျပညနယ ယဆည (Yachi) မာ ၀ါဆတယ။ မနက Eကရာဇ စျမနးရာ တယတ က ၁၂၈၇ ဒဇငဘာ မာေရာကသြား ခတယ။

6. တငးျပည မာ ျပညသ ျပညသား မရရင ဘာမ ဆကလပလ႔ မရေတာ။ ဒါေၾကာင တရတ စစသည သရ ေတြက ျပနဆတခငး။ စစဒဏေၾကာင ထြကေျပးေနတ လေတြက ျပနေခၚ။ ေကာကပ သးႏ စကခငးၿပး ေကာကရတသမး ခန ကမ A ခြန လာသမးလ႔ ဆတ ဒသာ ပါေမာကၡ ရ ႔စကားက မနက Eကရာဇ ကသပႀကကခတယ။ (ႀကကမာေပါ။ သ႔ဖကက A သာခညးပကး)

7. ပဂ ကတကခကလာတ တရတတပမာ ဗလခပ A ျဖစ သသတက (Hsueh-hsueh-ti-chin) ဦးေဆာငၿပး စစသရ ႏစေသာငး ပါလာတယ။

8. ပဂမာ သာသနာျပဖ႔ A တြက မဟာ ေထရ ပည ဓမၼက န႔ သရ ဓမၼ တ႔ဦးစးၿပး ေကာငးေပါငး ၇၀ က တရတ ရဟနး သဃာ ေတြပါလာတယ။ ပဂ ေရာကေတာ ရဟနး။ လ။ မငး တစေယာက မ မကနေA ာင A ကနလး ထြကေျပးေနၾကလ႔ လမရတ ေနရာမာ ဘာလပလ႔ လပရမနး မသ၊ ေစတ၊ ပထး၊ ေကာငး ေတြ ေတြ႔လ႔ ပဂ က သာသနာ ျပစရာ မလေၾကာငး ေရာကမပ သၾကပေပၚတယ။ ကယေဒသ ကယျပနခငလ႔ ဆဆ ပပ လပၾကတာ ကလညး မနက Eကရာဇ ထညစUးစား ပရတယ။

A သလန႔ တရတတပ ေတြျပနဆတ သြားၾကတယ။ ဒါေပမ တရတၾသဇာ ခငေစဖ႔ မငးသား ရစန တမ (Ye-sin-timus) က ေစလႊတၿပး ပဂ မငးသစ က သ႔စတႀကကတငေစတယ။ ေရႊနနးသင က ပဂမငးသစ A ျဖစ 30 May 1289 မာနနးတငခ တယ။ ေရႊနနးသင က သ႔သား သဃၤ ပတ က တရတ Eကရာဇ ဆလႊတတယ။ ပညာသင လႊတတာလညး ျဖစႏငတယ။ ဓါးစာခ လႊတရတာ ျဖစဖ႔ A ေၾကာငး ပမားလမမယ။ သ႔ေသာ သ႔မာ ၾသဇာ မရေတာ။ မြနဂ A ားကး န႔ နနးရတ မငးက ျပညသ က မၾကညလင ၾကလ႔ ၁၂၉၇ မာ သေရာ သ႔သား ေဘဂငး ျပန သဃၤ ပတ ေရာ A သတခရတယ။ ကမာရ ကပ ေခၚ တကတ၀မ မငးႀက ဆတ သက နနးတငတယ။ ဘာမ မၾကာပ နနးက ျပနတယ။ မငလလင ေခၚ ေစာႏစ နနးတကျပန တယ။ ဒလ တစဗလက၊ တစဗလတက လပေနတ ပဂ နနးဟာ A ဒ A ခနမာ ဘာၾသဇာ A ာဏာ မ မရေတာပ နာမညခ ဘရင ျဖစေနရာပါၿပ။ တက A ာဏာ က ရမးညေနာငသးပါး ေခၚ ျမငစငးမငး A သခၤယာ၊ မကၡယာ မငး ရာဇ သႀကၤ န႔ ပငလယ မငး သဟသ တ႔ရ ႔လကထ ေရာကႏင ေနပါၿပ။ ေရႊနနးသင လကထက ကတညးက ပဂ ႏငငေတာ က ရမးညေနာင သးဦး ခြေ၀ A ပစး ၾကၿပ လဆရပါမယ။ ခရစႏစ ၁၃၀၀ ျပညႏစမာ မြနဂ တပေတြခတကလာျပနတယ။ ဒတစခါေတာ ပဂ က မလာပ တကယ A ာဏာ တညရာ ျမငစငး ကတနးသြားၾကပါတယ။ A မးသားေရး ႏးၾကားေA ာင လႈ႔ေဆာ ႏငစြမးရတ ရမးညေနာင သးဦး ေၾကာင မြနဂ ေတြထငတငး မေပါက။ ဒါေပမ ခစစ သကသကသာ တတႏငရာတ ဗမာေတြဟာ မြနဂ က A ားတငး တြနးလနရငး ေႏြရာသ ေရာကလာပါတယ။ ျမနမာ ႏငင A လယပငး ရ ႔ မးဟနးဟနးေတာကလေA ာင ပလ တေႏြေန A ပဒဏ ကေကာေကာေA ာင ခရတ မြနဂတပ မား ဟာစတဓါတ A ႀကး A ကယ ကဆငး လာပါ ေတာတယ။ တစဖက ကလညး တပမးမား က ေရႊ-ေငြ မားန႔ လာဘထး စညးရး တ A တြက ၁၃၀၃ ခႏစ E ၿပ ၄ ရကေန႔ မာ ကနမယင (Cheng Mien) လ႔ A မညေပးထားတ ပဂ ႏငငေတာ ကေန တပျဖတၿပး လကေA ာကခ ႏငင A ျဖစက A ၿပး ဖကသမးၿပး မြနဂ တပေတြ ျပနသြားၾကတယ။ ဒမာပ မြနဂ တရတ ရနက A ၿပးတင တြနးလန ႏမနငး ႏငေသာ ဘနးလကရးရင ရမးည ေနာင သးဦး ဆၿပး ေကာကစာေတြ ထးၿပး မဟားတရား ၾကြားပါေတာတယ။ ဘာဏ ရာဇာ ေဒါငးဖနလ၀ါ န ႔ ေရႊေငြ လကေဆာင ပဏာ ေကးဇးေၾကာင ရနသေတြ ျပနဆတပါတယ လ႔ေတာ ဘယေျပာလမမလေနာ။ ။ သမငးထက ျမနမာျပညသား ေဆာငးပါးရညႀကး ကဒမာပ ခဏ ရပနား ပါရေစ။ စတပါ၀ငစားစြာ ဖတရႈခၾကသ A ေပါငးက ေကးဇးတငလက- Juan

ကးကား။

1. ဖးစန၊ ပညာ၀န၊ A ပါတစU A ညာေဆာငးပါးမား 2. ဘေဆြ၊ ရနကန၊ ျမနမာျပညသား 3. သနးထြနး၊ ေဒါကတာ၊ နယလညရာဇ၀င 4. သနးထြနး၊ ေဒါကတာ။ ပါးစပရာဇ၀င 5. သနးထြနး၊ ေဒါကတာ၊ ေခတေဟာငးျမနမာရာဇ၀င 6. သနးထြနး၊ ေဒါကတာ၊ သမငးA စU A လာ တေဘာင၊ နမတမား 7. သနးထြနး၊ ေဒါကတာ၊ “မႏဟာ ေကာကစာ” ယU ေကးမႈ စာေစာင A တြ (၃)၊ A မတ (၁၀)၊

စကတငဘာ ၁၉၆၀၊ ၅၅-၈။ 8. သနးထြနး၊ ေဒါကတာ၊ ပဂ ေခတ ႏငငေရး သမငး။ 9. သနးထြနး၊ ေဒါကတာ၊ A သစျမင ျမနမာ သမငး။ 10. ကလား၊ ဦး။ မနနနးရာဇ၀င 11. ညျမ။ ကနးေဘာငရာပေတာ 12. ကငး၀နမငးႀကး၊ ခရးသြားမတတမး 13. သနး၊ ဆရာ၊ ေမာဘ၊ A ရးလြယA တ 14. ဦးတင၊ ပဂ၀နေထာက၊ ျမနမာမငးA ပခပပစာတမးမား၊ ဒတယတြ 15. Marks, Dr. ျမနမာ ျပည၀ယ ႏစေလးဆယ 16. ပါရဂ၊ စဖ ရားလတ ေျမလးခနး (ေနာကဆး A ရဏ) ၊ မရငး Thibaw’s Queen by H. Fielding

Hall 1897 17. ျမနမာ စြယစကမး 18. ငမညး၊ ဆရာ၊ ဓည ၀တ ရာဇ၀င 19. ကာတ၊ ဦး၊ ရမးၿဗ၊ ရခင ရာဇ၀င 20. စတင၊ ဦး၊ ရမးၿဗ၊ ရခင သမငး လကၤာ 21. ခငခငေလး၊ ေဒၚ၊ ဒဂ၊ ကြနးဦးတည သနလကခ 22. ငါးရာ ငါးဆယ နပါတေတာမား 23. ကမာရရသ၊ A ေသာက၊ ၾသရ ကဘကစ မ ဗဒၶ သာသနာ ေရးလကကန A ေဆာက A ဦးမား၊ A ႁႏၵရာဇ၀င သေတ သန ဂာနယ A တြ ၂၇။

24. ဖးလႈင၊ ေယာမငးႀကး၊ ဦး၊ ရာဇ ဓမၼ သဂၤဟ ကမး 25. တင၊ ဦး၊ ပဂ ၀နေထာက၊ ျမနမာ မငးA ပခပ ပ စာတမးမား၊ တတယတြ။ 26. မနနနး ရာဇ၀င။ ပ-ဒ 27. Hall. D.G.E. Professor: Europe and Burma 28. သနးႏင၊ ရာရာ ေဖြေဖြ ျမနမာ သမငး။ 29. Than Tun Dr: “History of Burma A.D. 1000-1300” BBHC, I, I, 39-57 and Rangoon University Annual Magazine, 1955-7, pp: 121-38.

30. Than Tun Dr (1955) “History of Burma A.D. 1000-1300” BBHC, I, I, 39-57 and Rangoon University Annual Magazine.

31. 32. Epigraphia Barmanica Vol. I, II and III

33. Geiger W (1953). Culavamsa I & II. Colombo Government Publication, Chapters 58 & 60.

34. Geiger W (1953). Culavamsa I & II. Colombo Government Publication, Chapter 76 & 78.

35. Luce G.H (1939). A Cambodian? Invasion of Lower Burma. JBRS, XII, ii, pp: 39-45. 36. Wales H.G.Q (1947). Aniruddha and the Thaton Tradition. JBRS, XXII, iii, pp: 152-6. 37. Than Tun Dr: “The Burmese Administration, 1044-1287” Chapter 3, The History of

Buddhism in Burma