muzi^ko obrazovanie

MUZI^KO OBRAZOVANIE

ZA V ODDELENIE

DEVETGODI[NO OSNOVNO OBRAZOVANIE

Slavjanka Dimova Vera Angelovska

Marina Vasi} - Stefanovska

Muzicko za 5 oddelenie Vesna.qxd 18.04.2010 20:59

CIP - Каталогизација во публикација Национална и универзитетска библиотека “Св.Климент Охридски” , Скопје 373.3.016:78 (075.2) = 163.3 ДИМОВА, Славјанка Музичко образование за V одделение : деветгодишно основно образование / Славјанка Димова, Вера Ангеловска, Марина Васиќ Стефановска. - Скопје : Министерство за образование и наука на Република Македонија, 2010. - 103 стр. : илустр. ; 28 см ISBN 978-608-4575-94-81. Ангеловска, Вера [автор] 2. Васиќ Стефановска, Марина [автор] COBISS.MK-ID 84083722

Со решение на Министерот за образование и наука на Република Македонија бр.22-2411/1 од 26.04.2010 година се одобрува употребата на овој учебник

Издавач: Министерство за образование и наука за Република Македонија

Печати: Графички центар дооел, Скопје

Тираж: 15.400

Avtor

Slavjanka Dimova

Vera Angelovska

Marina Vasi}- Stefanovska

Urednik

Slavjanka Dimova

Vera Angelovska


Ilustrator

Slavjanka Dimova

Vera Angelovska


Recenzenti:

d-r Ivica Zori}

Frosina Cvetkova-Muratovska

Flurim Zulfija

Jazi~en lektor

Tatjana Nankova

Kompjuterska podgotovka

Vesna Gorjanska-Kr`eva

Dragan Arsovski

Drag u~eniku!

I ovaa godina }e se druì{

so veselite gosti od muzi~kata

ku}a. Tie }e ti pomognat da gi

otkrie{ tajnite na muzikata.

Za da gi razbere{, treba da se

obide{ da pee{, sviri{,

sozdava{ i slu{a{.

Dokolku vnimatelna gi sledi{ i

ispolnuva{ dadenite aktivnosti i

zada~i od u~ebnikot, }e za~ekori{ po

patot na muzikata. Dodeka pee{, sviri{ i

istraùva{ so svoite drugar~iwa }e ja otkrie{

ubavinata na sorabotkata i zaedni~kiot uspeh.

]e otkrie{ deka vol{ebnite zvuci go zajaknuvaat

drugarstvoto, a tvoeto srce go ispolnuvaat so radost i qubov.

Zatoa pobrzaj! Tancuvaj, pej, sviri i slu{aj gi prikaznite

od minatoto iskaàni preku zvucite. Otkrij gi tajnite i vivni

se vo svetot na veselite noti!

Od avtorite


4

Mojot svet

(po sluh)

Sonce me budi vo postela,

pesna me gali vo du{ata.

Tri spomeni {to bolea

ve~no gi izbri{av jas.

Mojot svet se vika muzika,

nema vera nitu granica

mojot svet se osum noti,

edna du{a balkanska.

Najna najna, nanana najna.......

Mojot svet se vika muzika,

nema vera nitu granica,

mojot svet se osum noti,


Mojot svet se osum noti,


h2

h2

h2

1.Bidi kreativen i tvori na tema †Mojot muzi~ki svet#.

Aktivnost:


5

Zapejte deca na svetot

(po sluh)

Ta`ni da nema na svetot,

de~iwa, nikoga{ glad ,

radosen neka e denot,

za ~ovek star i mlad.

Refren: La, la, la, la ...

Srcata detski se izvor,

igra i smea bez kraj,

sre}a i radost vo svetot,

da cuti v sekoj kraj.

Refren: La, la, la, la ...

1. Tvoite inspiracii od sodr`inata na pesnata iska`i gi preku crte`

ili ~estitka na tema †Za site deca na svetot#, so primena na IKT.

Zada~a:

muzika: Kiril Makedonski


6

Notni vrednosti

Vo pesnite {to gi peeme i svirime melodijata e zapi{ana so tonovi

razli~ni po visina i traewe. Notnata vrednost go opredeluva traeweto na

tonot. Dosega gi upotrebuvavme ~etvrtina i polovina nota.

~etvrtina nota

trae eden udar

Da se potsetime:

polovina nota

trae dva udari

1. ^etvrtina nota trae eden udar. Polovina nota trae dva udari.

Zapomni!


7

Cela nota i pauza

bele`ewe na cela pauza vo petolinie

1.Vo tvojata tetratka napi{i ritmi~ki i melodiski ve`bi so cela

nota i pauza.

2. Bidi kreativen i izraboti simbol za cela nota i pauza.

Aktivnosti:


Osmina nota i pauza

Da se potsetime:

8

Novata notna vrednost {to }e ja otkrieme se vika osmina nota.

osmina nota e sostavena od:

polna notna glava, notna crta i notno barja~e

bele`ewe na osmina pauza vo petolinie

1.Taktiraj dve, ~etiri i osum osmini pauzi!

2.Kolku vkupno udari traat?

Aktivnosti:


9

Primena na osmina nota vo pesna

Vol{ebna kocka

II strofa

Jas sum pesna vo osmini,

za vas deca moi mili.

Vol{ebna sum, sila davam,

od vas ni{to jas ne baram.


10

Ritmi~ki i melodiski ve`bi so primena

na cela nota i pauza

Ritmi~ka ve`ba br. 1


Melodiska ve`ba br. 1



11

Ritmi~ki i melodiski ve`bi so primena

na osmina nota i pauza






1. Imenuvaj ja taktovata mera!

2. Odredi kolku taktovi vremiwa ima taktot vo melodiskite i

ritmi~kite ve`bi.

3. Pej i sviri ritmi~ki to~no!

Zada~i:


12

Mestoto na notite vo petolinieto

Da se potsetime:

Na veselbata vo muzi~kata ku}a prisutni se notite: do, re, mi, fa, sol

i la. Sekoja od niv si ima svoe mesto vo petolinieto.

Pridru`i se na veselbata na notite i ispej ja pesnata so literaturen

tekst i solmizaciski imiwa.

Vesela pesna

1. Notite se zapi{uvaat vo liniski sistem (petolinie) koj se sostoi od

5 linii i 4 praznini.

Zapomni!

muzika i tekst: S. Dimova


13

Mestoto na notite si1 i do2 petolinieto

Solmizaciska pesna

Ubavata pesna se slu{a nadaleku. Na veselbata }e se pridru`at u{te

dve noti: notata si1 i do2. Tie }e go zazemat svoeto mesto vo petolinieto.

Notata si1 se pi{uva na tretata linija od petolinieto.

Notata do2 se pi{uva na tretata praznina vo petolinieto.

Sega site noti se tuka. Veselbata neka prodol`i. Da zapeeme pesna!

Crti~ka, glavi~ka, polna prazna odlu~i !

Do, do, si, si, la, la, sol, re, fa, mi, re, do, do, do.

si1 do2

1. Vo tvojata muzi~ka tetratka napi{i gi site izu~eni noti.

Zada~a:



14

Blok flejta

Da se potsetime:

Koga gi zatvorivte site sedum otvori i osmiot od dolnata strana na

flejtata go dobivte tonot do1.

Koga }e go krenete maloto prste od desnata raka }e go dobiete tonot re.

Koga }e go krenete mrzlivecot od desnata raka }e go dobiete tonot mi.

Koga }e go krenete sredniot prst od desnata raka }e go dobiete tonot fa.

Koga }e go krenete pokazalecot od desnata raka }e go dobiete tonot sol.

Koga }e go krenete mrzlivecot od levata raka }e go dobiete tonot la.

Ajde da nau~ime kako se svirat tonovite si1 i do2!

Zatvori gi dup~iwata na flejtata so palecot i pokazalecot od levata

raka! Go dobi tonot si1.

Zatvori gi dup~iwata na flejtata so palecot i sredniot prst od

levata raka! Go dobi tonot do2.


15


Melodiski ve`bi so primena

na notite si1 i do2

16




1.Voo~ete gi notite si1 i do2.

2.Interpretiraj gi ve`bite vokalno i instrumentalno!

Aktivnosti:


Primena na notite si1 i do2 vo pesna

17

Tawa pee

(po noti)

tekst i muz: N.Mi{~enko-Vodeb

1. Imenuvaj gi notnite vrednosti zastapeni vo melodijata na pesnata

†Tawa pee#.

2. Zapi{i gi so cela nota imenuvanite noti vo literaturniot tekst na

pesnata.

Zada~i:

Zabele{ka:

Dozvoleno e menuvawe na imiwata vo pesnata, spored decata vo odde-

lenieto.


18

U~itelke ti si moj svet

(po sluh)

tekst i muzika: S. Dimova

Za tebe peam na glas,

te sakam u~itelke jas.

So tebe cveten e maj,

za decata svetot e raj.

Refren:

U~itelke ti si moj cvet,

za moeto srce si lek.

Te sakam beskrajno znaj,

ti pregratka topla mi daj.

1.Bidi kreativen i napravi ~estitka za tvojata u~itelka.

Aktivnost:


Takt

19

Muzi~kata kompozicija e sostavena od pove}e mali delovi, nare~eni

taktovi. Me|usebe se odvoeni so vertikalni crti, nare~eni taktovi crti.

Brojot na silni i slabi taktovi vremiwa go opredeluva taktovata mera.

Se pi{uva na po~etokot vo petolinieto, po violinskiot klu~.

Taa go odreduva ritamot na kompozicijata.

Takt e mal del od muzi~kata kompozicija i pretstavuva rastojanie od

edna do druga taktova crta.

Na po~etokot na taktot se pi{uva taktova mera. Taa ja opredeluva

dol`inata na traeweto na taktot i brojot na taktovi vremiwa.

Taktovite vremiwa se: silni (naglaseni) i slabi (nenaglaseni).

Gi bele`ime so ovie znaci:


Dvodelen 2/4 takt

1.Izgovori go literaturniot tekst so pravilen akcent na zborovite:

Denes deca pesna peam, site velat deka smeam.

Sakam dru`ba , igra mila, za{to nam ni dava sila.

Aktivnost:

20

Akcentot od zborovite vo literaturniot tekst se sovpa|a so silnite

(naglaseni) taktovi vremiwa. Poradi redosledot na silni i slabi taktovi

vremiwa, ritamot na zborovite }e go zapi{ame vo 2/4 takt.

2/4 takt se taktira na dva udari. Ima edno silno i edno slabo taktovo

vreme. Osnovna taktova mera e ~etvrtina nota.

^etvrtina nota trae eden udar - edno vreme.

1. Dvodelniot 2/4 takt za osnovna taktova mera ima ~etvrtina nota.

2. Sodr`i dve taktovi vremiwa i se taktira na dva udari.

Zapomni!


Primena na 2/4 takt vo ritmi~ki

i melodiski ve`bi i pesna


21





Prva, vtora

Prva, vtora, leva, desna,

zapej sega nova pesna.

Odam napred, nema nazad,

ti da ~ue{ {to }e ka`am?

Silno, slabo vreme imam,

taka mo`am svet da minam.

Site deca da gi vidam,

taka sre}en jas }e bidam.

22

1. Pej ja pesnata so nisko taktirawe.

Zada~a:

muzika i tekst: M. Vasi}-Stefanovska


Prva, vtora

23

Svirime vo 2/4 takt


Esen

24

muz: Stefan M. Gajdov

tekst: M. Ivanovski

1.Bidi kreativen i daj mu nova obleka na ta`noto esensko drvo.

- Izraboti list od hartija vo forma i boja po izbor. Na nego

napi{i ili nacrtaj eden element od muzi~kata pismenost. Site

izraboteni listovi od hartija zalepete gi na hamer.

Aktivnost:


Eden, dva, tri!

25

Tridelen 3/4 takt

Izgovori go tekstot na ritmi~kata ve`ba ritmi~ki to~no i so

pravilen akcent na zborovite.

Tekstot od brojalkata †Eden, dva, tri!# e zapi{an vo tridelen takt,

koj ima tri taktovi vremiwa.

Ako taktovite vremiwa traat po eden udar gi bele`ime so 3/4 taktova

mera.

3/4 takt se taktira na tri udari. Ima edno jako i dve slabi taktovi

vremiwa. Osnovna taktova mera e ~etvrtina nota.

1. Tri ~etvrtinski takt za osnovna taktova mera ima ~etvrtina nota.

Sodr`i tri taktovi vremiwa i se taktira na tri udari.

Zapomni!


Primena na 3/4 takt

vo ritmi~ki i melodiski ve`bi i pesna

26








27

Eden, dva, tri!

1.Ispej ja pesnata vo pridru`ba na detski ritmi~ki instrumenti

ili nisko taktirawe.

Aktivnost:

Prva i vtora i treta sum jas,

taktova mera za igra sum spas.

Eden, dva, tri, dva, dva, tri, pejte na glas!

Novo taktirawe u~am na ~as.

Prva i vtora i treta po red,

zapejte deca na celiot svet.


28

Svirime vo 3/4 takt

Valcer


êtiridelen 4/4 takt

Ritmi~kata ve`ba e zapi{ana vo 4/4 taktova mera i sodrì ~etiri takta.

4/4 takt ima ~etiri taktovi vremiwa:

29

êtvrtina nota trae eden udar - edno vreme.

1. êtiri ~etvrtinski takt za osnovna taktova mera ima ~etvrtina nota.

Sodrì ~etiri taktovi vremiwa i se taktira na ~etiri udari.

Zapomni!


Primena na 4/4 takt vo

ritmi~ki i melodiski ve`bi





30


êtiri po ~etiri

Cr - ve - ni i ze - le - ni, òl-ti, si - ni po - be - di.

ê - ka ta - a trp - li - vo i - gra - ta da za - po~ - ne.

31

1.Izraboti ritmi~ka ve`ba od ~etiri takta.

2.Bidi kreativen i so primena na IKT izraboti crte` ili aplikacija

koja }e asocira na 4/4 takt.

Aktivnosti:

muzika i tekst: V. Angelovska


^etiri po ~etiri

svirime na detski instrumenti

32


Muzi~ko izrazuvawe i tvorewe

33

Utvrduvawe na vidovi taktovi preku aktivnost izrazuvawe i tvorewe.

Se odreduvat ( formiraat) od tri do {est grupi.

Upatstvo za realizacija na aktivnosta:

Sekoja grupa treba da izraboti model na igra plo~ka vo koja

}e bidat zastapeni site vidovi taktovi: 2/4; 3/4; 4/4.

Aktivnosti:

1. Nastavnikot dava nasoki i gi zapoznava u~enicite so na~inot na

realizacija na aktivnosta izrazuvawe i tvorewe so igra plo~ka.

Demonstracija na igra: model plo~ka.

Sekoja grupa go prezentira svojot model na plo~ka.

Od grupno izrabotenite modeli se sostavuva golem model na

plo~ka ~ij na~in na spojuvawe e po izbor na u~enicite.

Skokni vo ritam, soglasno taktovite vo va{ata plo~ka!

U~enikot ima zada~a da gi prepoznae poliwata so zadadeniot takt i na

istite da skokne soglasno brojot na taktovite vremiwa.

U~enicite koi ja ispolnuvaat zada~ata dobivaat usna povratna

informacija to~no ili neto~no ja ispolnile zada~ata od drugite u~enici.


Tonska skala

34

Notite napi{ani na petolinie imaat razli~no ime i visina. Imiwata

na notite gi odreduva muzi~kiot znak, violinski klu~, koj se pi{uva na

po~etokot vo petolinieto. Koga notite gi peeme i svirime gi vikame tonovi.

Sekoj ton ima opredelena boja, traewe, ja~ina i visina. To~nata visina na

tonovite se vika intonacija.

Melodiskata niza od osum tonovi, razli~ni po ime i visina se narekuva

tonska skala. Taa pretstavuva osnovna muzi~ka azbuka.

Tonovite vo tonskata skala gi imenuvame vaka:

1.Pejte ja skalata nagore i nadolu so to~na intonacija.

Aktivnost:

1. Na osum karti~ki so lan~iwa od konec, napi{i gi imiwata na

tonovite od tonskata skala. Istite mo`e da se pretstavat so simbol

po tvoj izbor.

Zada~a:


Od ovaa aktivnost zabeleàvme deka pome|u tonovite ima melodisko

rastojanie.

Stapalata se beleàt so rimski broevi:

Postojat dva vida stepeni:

- Polovina stepen, rastojanie koe go beleìme so znakot

- Cel stepen, rastojanie koe go beleìme so znakot

Tonskata skala vo koja ima polovina stepeni pome|u tonovite {to se

nao|aat na III, IV i VII, VIII stapalo pretstavuva durski rod.

Vo tonskata skala sekoj ton ima svoe mesto.

35

Aktivnost:

1. Koordinator na aktivnosta e nastavnikot.

� Osum u~enici se naredeni vo prava linija i napred gi nosat

izrabotenite karti~ki so imiwata na tonovite. Sekoe dete treba

da go otpee tonot {to go nosi negovoto ime.

� Po~nuvaj}i so u~enikot {to go nosi imeto do1, sekoj u~enik go

kaùva imeto na sosedniot ton.

� Sekoe dete treba da go otpee tonot ~ie ime go nosi.

1. Tonska skala e melodiska niza od osum tonovi razli~ni po visina.

Prviot i osmiot ton se istoimeni.

Zapomni!


36

C-dur skala

Od sekoj ton na tonskata skala mo`e da se sozdade nova skala koja }e go

dobie imeto po po~etniot ton. Postojat dva vida na imenuvawe na tonovite:

Sega }e sozdademe tonska skala od tonot do.

Bidej}i negovoto abecedno ime e S, tonskata skala }e ja nare~eme:

Polovina stepeni vo skalata C-dur ima pome|u tonovite:

C-dur skala

Celite stepeni se nao|aat pome|u tonovite:

stapala: III IV VII VIII

i


37

Tonskata skala mo`e da se podeli na dva ednakvi dela koi gi narekuvame

tetrakordi.

1. Napi{i ja C-dur skalata i obele`i gi tetrakordite vo razli~ni

nijansi.

2. Bidi kreativen i so upotreba na IKT izraboti crte` na C-dur skala

i nejzinite karakteristiki: imiwa, stapala, stepeni i tetrakordi.

Zada~i:


38

Azbu~na pesna

Prvo jas sum stapalo, vtoro odi po mene,

treto, petto, ~etvrto,{esto, sedmo se po red.

Pesna si zapeavme, ime si nau~ivme,

site gi naredivme, skala si napravivme.

1. Abecedno imenuvawe na tonot do e S!

Zapomni!

SI

SOL

MI

LA

FA

RE

DO e S

DO e S



39

Tempo

Vo minatoto komunikacijata pome|u lu|eto bila po

pismen pat, preku pisma. Informaciite pristignuvale bavno.

Denes sovremenata kompjuterska tehnologija

ni ovozmo`uva brza komunikacija.

Za navremena i pravilna izvr{ena rabota, biten faktor e

brzinata na pristignuvawe na informacijata.

Za pravilna izvedba na muzi~kata kompozicija, potrebno e da se odredi

soodvetna brzina. Za taa namena vo muzikata go upotrebuvame poimot tempo.

Kompozitorot soglasno karakterot na kompozicijata go odreduva vidot

na tempoto. Oznakata za tempo se zapi{uva na po~etokot na kompozicijata nad

petolinieto. Vo muzikata tempoto mo`e da bide:

Vo ciklusot †Godi{ni vremiwa# od Vivaldi, opi{ani se

~etirite godi{ni vremiwa: prolet, leto, esen i zima. Preku

upotreba na muzi~ki izrazni sredstva i upotreba na soodvetno

tempo, Vivaldi sozdal verodostojni tonski sliki.

Kompozicijata e oboena so zvukot na guda~kite instrumenti: violini,

violi, violon~ela i kontrabas.

Vo vtoriot stav, †Zima#, melodijata vo bavno tempo gi dolovuva

karakteristikite na eden zimski pejza`: sivilo na denot, nate`nati sne`ni

granki, belinata na sne`nite pateki, zamrznati reki, topewe na mrazot i

pa|awe na te{ki vodeni kapki.

bavno, umereno, brzo

Zima

(II stav od serenadata

za guda~ki orkestar)

A. Vivaldi

1. Odredi go vidot na tempoto vo kompozicijata.

Zada~a:


Metronom

40

Dali znae{?

Metronom e naprava so koja se odreduva tempoto pri

izvedba.

Johan Nepomuk Melcl (1771-1883) so pomo{ na

mehani~arot

Ditrih Nikolaus Vinkl (1780-1826) go napravile prviot

metronom.

Ludvig van Betoven e prviot poznat kompozitor koj go

koristel metronomot.

Modernite metronomi se elektronski so kristali od kvarc koi ja

odr`uvaat preciznosta, sli~na na onie koi se koristat kaj ra~nite ~asovnici.

Postojat i posovremeni metronomi koi mo`at da dadat dva ili pove}e

posebni zvuci.


Saat

No}e, dewe sal si ~ukam, tika, taka, tak.

Kako v~era, taka denes, taka utre pak.

I vi velam vam, samo toa znam.

41

Aktivnost:

1. Interpretirajte ja pesnata ritmi~ki to~no so pridru`ba na detski

ritmi~ki instrumenti koi }e gi upotrebite na zborovite †tika, taka,

tak, taka utre pak, samo toa znam#.


42

Ve`bi i pesni so primena na razli~no tempo

(Svirime i peeme)

Melodija




43

Farmata na stariot Mekdonald

Brat~e Martin

Brat~e Martin, brat~e Martin,

spie{ li? Spie{ li?

^asovnikot ~uka, ~asovnikot ~uka,

din, dan, don! Din, dan, don!


44

Zabavuvawe i zabrzuvawe

Koga peeme ili svirime se javuva potreba od postepeno zabavuvawe ili

zabrzuvawe na izvedbata na melodijata- tempoto. Ovie promeni gi obeleùvame

so muzi~ki poimi i znaci.

Ruska narodna pesna

O, Suzana!

Aktivnosti:

1. U~enicite treba da se podelat vo tri grupi. Sekoja grupa treba da ima

simbol za vidot na tempoto. Za vreme na svojata interpretacija go

demonstrira simbolot za da go najavi tempoto vo koe }e ja izvede

melodijata. Ostanatite dve grupi treba da izvedat ritmi~ko dvièwe

vo odredeno tempo so pridru`ba na ritmi~ki instrumenti.

2. U~enicite moè da ja interpretiraat melodijata i so primena na

znaci za zabavuvawe i zabrzuvawe. Za ovaa aktivnost treba da bidat

podeleni vo dve grupi.


45

Vals


46

Karneval na ìvotnite

Kamij Sen-Sans

Kamij Sen-Sans e francuski kompozitor. Vo deloto

†Karneval na ìvotnite# so golemo kompozitorsko

majstorstvo, upotrebuvaj}i razli~ni instrumenti i drugi

izrazni sredstva, napravil razli~ni muzi~ki sliki. Vo

niv gi pretstavil ìvotnite vo edna posebna sve~enost -

karneval pod maski. Vo golemata me{anica sekoe ̀ ivotno

se krie pod maska.

Ve}e ste se zapoznale so †Mar{ot na lavovite# ~ij

rik e pretstaven so zvucite na pijanoto. Karnevalot e

predizvik i za drugi ìvotni. Dali muzi~kiot zvuk }e soz-

dade prepoznatliva slika za slu{atelot i }e gi otkrie ostanatite ̀ ivotni pod

maski?

Toa }e go doznaete ako vnimatelno ja slu{ate muzikata.

Kamij Sen-Sans


47

Kenguri

Kamij Sen-Sans

Na karnevalot na ̀ ivotni se i kengurite. Karnevalskite maski ne moàt

da ja sokrijat nivnata palavost i qubopitnost. Veselo potskoknuvaj}i,

pla{livo i nesigurno yirkaat, sakaj}i da bidat del od zabavata i nastanot

okolu sebe.

Za da dade verodostoen opis na karakternite osobenosti na kengurite,

kompozitorot koristi muzi~ki izrazni sredstva. Preku promenite na brzina i

ja~ina na zvukot go opi{uva nivnoto dvièwe, so instrument ~ija zvu~nost ve}e

si ja zapoznal.

1. Spored na~inot na izvedba, vo koj vid muzika spa|a kompozicijata?

2. Imenuvaj go instrumentot so koj se ispolnuva kompozicijata.

3. Slu{aj ja vnimatelno muzikata i kreni ja rakata sekoga{ koga }e

zabeleì{ deka se menuva tempoto (se zabrzuva ili zabavuva).

4. Pri povtornoto slu{awe sledi ja dinamikata na izvedbata i imenuvaj ja

promenata so soodvetni dinami~ki izrazi ili znaci.

5. So koi izrazni sredstva kompozitorot go dolovuva skokaweto i

qubopitnosta na kengurite?

6. Obidi se da sozdade{ prikazna so naslov, Palavite kenguri, spored

slu{anata muzika ili da napravi{ likovna ilustracija .

Zada~i:


48

Nova godina

(po sluh)

Nova, nova godino, peeme na glas,

e~i pesna najmila, podarok za nas.

Ima{ sne`na sila, no}va {to se svila,

ti si nova dobra vila, prekrasna i mila.

muz. S. M. Gajdov

tekst: V. Kunovski

Aktivnost:

1. Interpretirajte ja pesnata so pridru`ba na ritmi~ki DMI.

2. Podelete se vo tri grupi:

I grupa - ja pee pesnata so literaturen tekst;

II grupa - ja pridru`uva pesnata so ritmi~ki DMI , na prvoto taktovo

vreme ;

III grupa - (2-4 u~enika) vo ~etvrtiot i osmiot takt, soglasno ritamot na

pesnata go izgovoraat tekstot din don, din don.

1. Spored tekstot na pesnata obidi se da napravi{ dramatizacija ili

pretstava na tvojata novogodi{na programa.

Zada~a:


Sne{ko

(po sluh)

Dojdi, dojdi Sne{ko bel,

jas te ~ekam s¢ sum zel.

Siten sne`ec ti ni daj,

sanka jas si imam znaj.

Duva vetre pa|a sneg,

toj za mene }e e lek.

]e se sankam jas do mrak,

toplo }e mi bide pak.

49

prerabotka na muzika i tekst: E. Gli{i}


50

Yvon~iwata yvonat


51


Johan [traus

52

Johan [traus

(sinot)

Johan [traus, pomladiot (Johann Strauss 1825-1899), e poznat avstriski

kompozitor, dirigent i violinist. Sin na Johan [traus (postariot), koj se

proslavil so svoite valceri i bil nare~en †kral na valcerite#.

Iako postignal golem uspeh kako muzi~ar ne sakal negoviot sin da bide

muzi~ar. Po `elba na tatkoto, mladiot Johan stanal bankar.

Vol{ebnite zvuci i ritamot na valcerite {to gi slu{al vo detstvoto,

kaj Johan razvile qubov kon muzikata. So pomo{ na svojata majka, a bez znaewe

na tatko mu, Johan zemal ~asovi po violina i komponirawe. Formiral svoj

orkestar so koj gi izveduval svoite , no i delata na svojot tatko.

Podocna stanal dirigent na dvorskite balovi. Sozdaval muzika za tanc

kako {to se valceri i polki. Nekoi od niv i denes se izveduvaat. Edno od

negovite poznati dela e kompozicijata †Radecki mar{#.


Radecki mar{

Johan [traus

(sinot)

Kratkiot voveden del pompezno go najavuva sve~eniot karakter na

kompozicijata. Pogolema veli~enstvenost i dava zvukot na duva~kite

instrumenti. Nivnata zvu~nost i boja nenametlivo se zabeleùvaat preku

postepeno dinami~ko nijansirawe od pijano do forte. Vo prodolènie,

glavnata melodijata ja ispolnuvaat guda~ki instrumenti.

Vo forte dinamika, povtorno se ispolnuva prepoznatlivata melodija

(tema), po~nuvaj}i so postepeno dinami~ko nijansirawe od pijano do forte.

Ovaa kompozicija se nao|a na repertoarot na tradicionalniot Vienski

novogodi{en koncert, koj sekoja godina se izveduva na 1 Januari.

Moèbi si ja slu{al na televizija ili na koncert. Slu{aj}i ja }e go

doìvee{ karakterot na melodijata. Taa }e ti otkrie zo{to i denes lu|eto

uìvaat vo nea.

1. Odredi go vidot na muzikata spored na~inot na izvedba.

2. Kakva e po karakter kompozicijata †Radecki mar{#?

3. Odredi koe od navedenite tempa go prepoznava{ vo kompozicijata:

a) bavno; b) umereno; v) brzo.

4. Imenuvaj gi osnovnite vidovi na dinamika vo deloto.

5. Pridruùvaj ja melodijata so pleskawe na racete sekoga{ koga }e

voo~i{ izvedba na melodijata vo forte.

Zada~i:

53


Fraza (dvotakt)

Da se potsetime:

1. Muzi~kite kompozicii se sostaveni od pomali i pogolemi muzi~ki

celini.

2. Najmal del od muzi~kata celina e motiv.

3. Kako {to od zborovi gradime govorni celini i literaturni dela, taka

od motivi gradime muzi~ki celini i muzi~ki dela.

1. Izrazno pro~itaj go tekstot na pesnata †Zima#.

2. Pej ja pesnata †Zima# so jasna dikcija i dinami~ko nijansirawe.

Zada~i:

Zima

54


Aktivnosti:

1. Opredeli gi stihovite - frazi vo literaturniot tekst na pesnata.

2. Nastavnikot da gi interpretira frazite so noten tekst, a u~enicite

da gi povtoruvaat so literaturen tekst.

3. Odredete gi muzi~kite celini sostaveni od dva motivi.

Muzi~kata celina sostavena od motivi se vika fraza (dvotakt).

1. Fraza e muzi~ka celina sostavena od motivi. Naj~esto trae dva takta.

Zapomni!

55


Utvrduvawe na muzi~kite celini

motiv i fraza

56

Vo dadenite {emi so tekstualni i muzi~ki primeri, odredeni se

muzi~kite celini motiv i fraza.

1. Vo ostanatiot del od pesnata †Sne{ko# (str. 49) napravi analiza i

opredeli gi:

- motivite od zborovi,

- motivite od notite,

- frazite od zborovi,

- frazite od notite.

Zada~a:


Prispivna pesna

J. Filip

57

1. Sledete go notniot tekst na kompozicijata †Prispivna pesna# i vni-

matelno slu{ajte ja muzikata.

2. ^ujte gi i voo~ete gi muzi~kite frazi.

3. Kolku vkupno frazi ima vo kompozicijata?

4. Dali ima povtoruvawe na muzi~ki frazi?

5. Obidete se da ja otpeete melodijata na pesnata.

Zada~i:


58

Dinamika

Da se potsetime:

1. Vo pesnata †Eho# so primena na dinami~kite znaci f-forte i p-pijano,

kompozitorot napravil verodostojna imitacija na eho. Vo muzikata

znakot f-forte zna~i silno, a znakot p-pijano zna~i tivko peewe ili

svirewe.

Eho

Vo park, vo park, vo park, vo park,

vo ubav cveten park, haj, haj, haj, haj

ûj ehov zvuk, ~uj ehov zvuk,

vo park, vo krasen park,

vo park, vo krasen park.

Aktivnost:

1. Ispej ja pesnata so primena na dinami~kite znaci f, p i napravi

imitacija na eho.

Preporaka:

U~enicite moè da se podelat vo dve grupi. Ednata grupa

}e ja pee muzi~kata celina ozna~ena so znakot f forte, a

drugata grupa, celinite ozna~eni so znakot p pijano.

Po èlba na u~enicite moè da se smenat ulogite.

Karl Marija Veber


Dinami~ki nijansi

59

Ponekoga{ kompozitorite svoite idei, ~uvstva i doìvuvawa gi

iskaùvaat so postepena promena vo ja~inata na zvukot. Taa moè da se namaluva

ili da se zgolemuva. Ja~inata moè da ja dostigne zvu~nata kulminacija i

povtorno da se vrati nazad.

Za taa promena vo muzi~kata literatura se primenuvaat muzi~ki znaci.

Postepenoto namaluvawe na ja~inata na zvukot se obeleùva so znakot

dekre{endo.

Postapnoto zgolemuvawe na ja~inata na zvukot se obeleùva so znakot

kre{endo.


60

Utro od suitata †Per Gint#

Edvard Grig

Edvard Grig bil qubitel na prirodata. Se voshituval na ubavinata na

prirodata {to taa mu go nudi na ~ovekot. Ubavinata na son~evoto utro,

kompozitorot Edvard Grig ja pretstavil vo †Utro#, od suitata †Per Gint#.

Ra|aweto na noviot den kompozitorot go pretstavil so umereno tempo i

promena na ja~inata na zvukot.

Preku melodijata na slu{atelot mu go opi{al momentot na

prodirawe na utrinskite son~evi zraci i spokojstvoto na utroto. Edvard

Grig dal verodostojna muzi~ka slika na ubavinite i zapo~nuvaweto na

denot.

1. Voo~i gi i imenuvaj gi postepenite promeni na ja~inata na izvedbata

vo kompozicijata.

2. Preku likovno ili literaturno izrazuvawe opi{i kako go do`ivuva{

novoto utro spored slu{natata muzika.

Zada~i:


Eho

Orlando di Laso

Orlando di Laso e kompozitor roden vo Belgija.

@iveel vo XVI vek nare~en renesansa. Bil muzi~ki

obrazovan i kako dete peel vo detskiot hor vo crkvata Sv.

Nikola vo rodnoto mesto Mons. Negoviot ubav glas go

zabeleàl vicekralot od Sicilija i go odnel vo Italija.

Tamu prestojuval podolg period vo pove}e gradovi.

Podocna rabotel vo Holandija, Anglija i vo Germanija

kade ìveel i tvorel do krajot na svojot ìvot.

Napi{al pove}e od 2000 dela vo pove}e ànrovi posveteni na svetovnata

i duhovnata muzika. Pove}eto od niv se posveteni na ~ove~kiot glas i horskoto

peewe.

Deloto †Eho# e nameneto za hor. Vo ovaa kompozicija Orlando di Laso,

uspeal da go dolovi ehoto na glasovite.Toa go postignal so imitacija na

frazite i dinami~ki promeni f- forte i p- pijano. Slu{aj ja muzikata i obidi se

da gi doìvee{ dinami~kite promeni.

61

1. Odredi go vidot na muzi~koto delo spored na~inot na izvedba.

2. Preku koe izrazno sredstvo ni go dolovuva kompozitorot ehoto ?

3. Imenuvaj gi vidovite dinamika vo slu{anata muzika.

4. So koj vid na dinamika kompozitorot go pretstavuva glasot, a so koj

ehoto?

5. Pri slednoto slu{awe pretstavi gi so simboli dinami~kite

promeni. Na primer:

- so visoko krenata raka i otvorena dlanka - f;

- so ponisko krenata raka i zatvorena dlanka - p.

Zada~i:

Orlando di Laso


62

Znaci za prodolùvawe na notnata vrednost

Da se potsetime:

1. Trajnosta na notata moè da se prodolì na pove}e na~ini i so razli~ni

znaci.

Koronata naj~esto se upotrebuva na krajot na muzi~kata kompozicija, no

moè da se upotrebi i vo tekot na kompozicijata na mesta kade {to kompozi-

torot saka da zaokruì edna muzi~ka misla.

Primer:

âsovnik

1. Pej ja pesnata †âsovnik# so primena na znakot korona!

Zada~i:


Prodol`uvawe na notnata vrednost

so lak i to~ka

63

1. Sozdadi ve`bi vo 2/4, 3/4 i 4/4 takt so primena na znaci za

prodol`uvawe to~ka i lak.

Zada~i:

Primer:


Primena na znaci

za prodol`uvawe na notnite vrednosti

vo melodiski ve`bi i pesni

64

Ero od onoj svet

(opera)

Jakov Gotovec

[to ~udo stanalo

narodna pesna




Peeme i svirime

65

Malkite momi

(po noti)

narodna pesna

Na seka moma po edno mom~e.

Na bela Rada crno Arap~e,

Pa se ~udila {to da mu pravi.

Dva dni go mila tri dni go trila ,

Pa go ka~ila na bela kowa

Kow se belee, on se crnee.

1. Vo koi taktovi ima prodol`uvawe na notnata vrednost?

2. Koj znak za prodol`uvawe e upotreben vo prviot red, a koj vo vtoriot

red na pesnata?

3. Pesnata sviri ja i pej ja ritmi~ki to~no.

Zada~i:


66

Johanes Brams

Johanes Brams (1833-1897) e poznat germanski

kompozitor. @iveel vo vreme koga kompozitorite vo

svoeto tvore{tvo gi iskaùvale svoite momentalni

~uvstva, naj~esto inspirirani od ubavinite na

prirodata, interesni slu~ki i nastani.

Johanes ne poteknuva od bogato semejstvo. U{te

kako mal imal èlba da nau~i da sviri na pijano. Se

obrazuval sam, a zarabotuval svirej}i do kasno vo

no}ta po gostilnicite.

Svojot prv koncert go odràl koga imal samo 15 godini. Podocna ìveel

i tvorel vo Avstrija. Vo negovoto tvore{tvo dominiraat kompoziciite za

vozrasni, no ne gi zaboravil i najmladite slu{ateli i ispolniteli.

So najmladite prijateli - decata, ~esto drugaruval i neizmerno gi sakal.

Toa mu pomognalo da go zapoznae nivniot svet, potrebi, èlbi i me~taewa.

Dobro poznatata èlba na deteto so pesna da zaspie vo pregratkite na

svojata majka, bila inspiracija za kompozicijata †Prispivna pesna#. Svoite

umetni~ki vrednosti gi prilagodil na vozrasta na decata. Preku lesno pevliva

melodija ja opi{al golemata ne`nost i toplina na majkata koga go zaspiva svoeto

dete. Zvucite na pijanoto i glasot, umerenata dinamika i tempo vo

kompozicijata, go dolovuvaat mirniot i prispiven karakter na muzikata.

Johanes Brams


Prispivna pesna

67

Kompozicijata †Prispivna pesna# e napi{ana za interpretacija na

`enski glas, vo pridru`ba na pijano. Nejzinata melodija pleni so

milozvu~nost. Prevedena e na mnogu jazici i obrabotena za detski hor.

Pro~itaj go tekstot na pesnata. Toj }e ti pomogne vo do`ivuvaweto i

odreduvaweto na karakterot na deloto.

Johanes Brams

Utre {tom niz prozor tvoj,

son~ev yirne zrak,

v igri, pesni, detski poj,

bodar vesel }e si pak.

Dobra no}.......

1. Vo koj vid na izvedba spa|a kompozicijata:

a) vokalna b)instrumentalna v) vokalno-instrumentalna ?

2. Kakva e po karakter ovaa kompozicija?

3. Odredi go osnovniot vid na tempoto na izvedbata .

4. Imenuvaj ja dinamikata so koja se ispolnuva ovaa pesna.

5. Objasni zo{to kompozitorot primenil razli~no tempo i dinami~ki

promeni vo pesnata?

6. Obidi se so pomo{ na nastavnikot i vo sorabotka so drugar~iwata da

napravi{ dramatizacija na pesnata, pritoa irazuvaj}i gi to~no

tempoto i dinamikata.

Zada~i:


Intervali

68

Vo nastavnata sodrìna za tonskata skala nau~ivte deka melodiskoto

rastojanieto pome|u dva sosedni tona se vika stepen. Ima polovina i cel stepen.

Tonovite na intervalot moè da gi peeme ili svirime posebno, (eden po

eden) ili zaedno (istovremeno dvata tona).

Aktivnost:

1. Koordinator na aktivnosta e nastavnikot.

- Osum u~enici se naredeni vo prava linija i napred gi nosat

izrabotenite karti~ki so imiwata na tonovite. Sekoe dete treba

da go otpee tonot {to go nosi negovoto ime.

- Po~nuvaj}i so u~enikot {to go nosi imeto do, sekoj u~enik go

kaùva imeto na bilo koj ton od tonovata skala. U~enikot koj e

povikan treba da go otpee tonot ~ie ime go nosi, so pomo{ na

ostanatite u~enici od oddelenieto i nastavnikot.

1. Rastojanieto pome|u koi bilo dva tona vo tonskata skala ili melodija

se vika interval.

Zapomni!


Interval prima

69

Zabele`uvame deka pome|u tonovite: do- do, re- re, mi- mi, fa-fa, sol-sol,

la-la, si-si, nema melodisko rastojanie, tuku samo povtoruvawe na tonot.

Aktivnost:

1. Ispejte ja tonskata skala vo notni traewa po va{ izbor,

povtoruvaj}i go sekoj ton po dva pati.

1. Melodisko rastojanieto pome|u koi bilo dva tona so isto ime i

visina se vika prima.

Zapomni!

Jas sum prima

1. Vo muzi~kata tetratka so celi notni vrednosti napi{i interval

prima od sekoj ton na tonovata skala.

Zada~a:


Interval sekunda

Rastojanieto pome|u dva sosedni tona vo tonskata skala go narekovme

stepen.

70

Aktivnost:

1. Ispejte gi sekundite vo tonskata skala vo notni traewa po va{ izbor.

Sosedi

1. Melodisko rastojanieto pome|u dva sosedni tona vo tonskata skala se

vika sekunda.

Zapomni!

1. Vo muzi~kata tetratka so celi notni vrednosti napi{i interval

sekunda od sekoj ton na tonskata skala, nagore i nadolu.

Zada~a:


Interval oktava

Aktivnost:

1. Napi{ete gi notite do1 i do2.

2. Imenuvajte i ispejte gi notite koi se nao|aat me|u niv.

3. Dali postoi melodisko rastojanie?

4. Otkrijte za kolku tona se oddale~eni tonovite eden od drug.

Pome|u tonovite do1 i do2 ima melodisko rastojanie od osum tona.

Toa melodisko rastojanie se vika oktava. Za razlika od intervalot prima

kade {to tonovite imaat isto ime i visina, kaj oktavata tonovite se

istoimeni, no so razli~na visina .

71

Isto ime imame

1. Melodisko rastojanieto pome|u dva tona so isto ime, no razli~na

visina ( rastojanie od osum tona) se vika oktava.

Zapomni!


Primena na intervali prima, sekunda

i oktava vo melodiski ve`bi

72





1. Voo~i gi intervalite vo melodiskite ve`bi.

2. Sviri gi melodiskite ve`bi.

Zada~i:

S. Gajdov


Folklor

73

Da se potsetime:

Seto ona {to go sozdal narodot i {to pretstavuva negovo

tradicionalno obele`je se vika narodno tvore{tvo. Preku narodnoto

tvore{tvo narodot ja pretstavuval i neguval svojata kultura i

tradicija.

Poimot folklor zna~i narodno tvore{tvo (tradicija).

Poteknuva od dva zbora Follk {to zna~i narod i llore {to zna~i

tvore{tvo. Poimot folklor e univerzalen zbor vo celiot svet.

Narodnata kultura ~ovekot ja sozdava u{te od najranite vremiwa,

so borba za opstanok niz vekovite. Tvorecot svojata darba ja

izrazuval preku literaturata, arhitekturata, pesnata, oroto,

nosijata, narodniot instrument, vezot, razli~nite zanaeti i drugi

izlivi od negovoto golemo srce.


Elementi na folklorot

74

Te{ko i lesno

narodna prikazna

Eden ~ovek zapra{al nekoj mudrec:

- Kaì mi, mudrecu, {to e lesno, a {to te{ko?

Mudrecot mu odgovoril:

- Da dava{ soveti e mnogu lesno, a da

postapuva{ po niv, e mnogu te{ko.

Predanie

Narodnoto predanie veli deka pred boeweto

na veligdenskite jajca, doma}inkata treba da kasne

barem eden zalak leb. Dokolku ne go napravi toa

jajceto }e ja zagubi svojata mo}.

stara ku}a

manastir

Sv. Joakim Osogovski

nosii

gajda

grn~arstvo

nakit

zurla i tapan

Aktivnost:

1. Podelete se vo pet grupi. Od dadenite

elementi na folklorot, sekoja grupa

neka napravi mnoèstvo:

I grupa- arhitektura

II grupa- literatura

III grupa- zanaeti

IV grupa- muzi~ko narodno tvore{tvo

V grupa- rakotvorbi

1. Sekoja grupa neka istraùva za svojot element od folklorot i na

sledniot ~as so pomo{ na nastavnikot i primena na IKT u~enicite

da napravat bro{ura.

Zada~a:

vez


Muzi~ki folklor

Da se potsetime:

Narodnite pesni, instrumenti i ora pretstavuvaat muzi~ko narod-

no tvore{tvo.Tie se del od folklorot i se narekuvaat muzi~ki

folklor.

Poimot muzi~ki folklor zna~i muzi~ko narodno tvore{tvo. Naro-

dnite pesni i ora me|u narodot ~esto se narekuvaat narodna muzika.

Pesnata bila del od sekojdnevniot `ivot na narodot. Narodniot

tvorec peel, svirel i igral. Taka ja prika`uval svojata taga, radost,

qubov i sloboda. Bidej}i melodijata na narodnite pesni i ora ne

bila zapi{uvana, taa se prenesuvala usno od pokolenie na pokole-

nie. Vo ponovo vreme, so cel da se za{titi originalnosta na naro-

dnite pesni i ora se pravat notni zapisi.

75


Elementi na muzi~ki folklor

me{ano oro

`ensko oro

gajda

dudu~e

tapan zurla tarabuka

76

Ajde red se redat ko~anski sejmeni

(narodna pesna)

Ajde, red se redat, male

ajde, red se redat

ko~anski sejmeni, mila mamo,

ko~anski sejmeni.

Ajde, }e mi odat, male,

ajde, }e mi odat

pokraj Kriva Reka, mila mamo,

pokraj Kriva Reka.

Ajde, }e go barat, male,

ajde, }e go barat,

Iqo aramija, mila mamo,

Iqo aramija.

Kraj Vardara sede{e

(narodna pesna)

Kraj Vardara sede{e,

altan kap~e veze{e,

{e}erxi~e, jabanxi~e,

da pukne{ }e te zemam.

Altan kap~e veze{e,

drobni solzi rone{e,

drobni solzi rone{e,

luto majka kolne{e.


ma{ko oro

dajre

kaval

tambura

makedonska gusla

(kemane)

77

Rum, dum, dum

(narodna pesna)

Zurli tre{tat na sred selo,

tapan ~uka rum, dum, dum.

Mladi momi i ergeni,

do dve ora vijat.

Ozdol ide star bel dedo,

zasukal musta}i,

pravo trga na oroto,

i on da se fati.

Go zdogleda baba Neda,

za raka go fati,

kade odi{ staro aro,

oro da im grdi{.

Aktivnost:

1. Imenuvaj gi elementite na muzi~kiot folklor.

2. Podelete se vo tri grupi. Od dadenite elementi na muzi~kiot

folklor sekoja grupa neka napravi mno`estvo:

I grupa- narodni pesni ;

II grupa- narodni instrumenti;

III grupa- narodni ora.

1. Sekoja grupa neka istra`uva za svojot element od muzi~kiot folklor.

Na sledniot ~as so pomo{ na nastavnikot i primena na IKT

napravete album.

Zada~a:


Narodni pesni

Narodnata pesna e del od muzi~kiot folklor. Taa e tesno povrzana so

ìvotot na lu|eto, nivnite obi~ai, praznici i praznuvawa. Preku nea se

iskaàni razli~ni ~uvstva i èlbi. Opeani se makite i stradawata na

narodot niz vekovi, qubovta kon tatkovinata i svoite najbliski, razni

slu~uvawa dodeka rabotele, nivnite obi~ai i tradicija. No, ~esto pati ja

izrazuvale i svojata {egobijnost.

78


Semejni narodni pesni

Vo semejnite pesni se pee za `ivotot na semejstvoto i odnosite

pome|u ~lenovite vo semejstvoto. Tuka spa|aat i pesnite {to se peat vo

krugot na semejstvoto.

79

Sestra kani brata na ve~era

narodna pesna

Qubovni narodni pesni

Motivite vo qubovnite pesni se razli~ni. Naj~esto se pee za qubovta

me|u mom~e i devoj~e, za nivnata prva sredba kako i za pre~kite na koi

naiduvaat vo qubovta.

Nazad, nazad Kalino mome

narodna pesna


80

[egobijni narodni pesni

[egobijnite pesni naj~esto se peele na sedenki. Vo niv na {egobien

na~in se opi{uva nekoj nastan ili li~nost.

Ku}a imam na Pelister

narodna pesna

Revolucionerni narodni pesni

Sodr`inata na revolucionernite pesni e povrzana so borbata na

narodot za osloboduvawe od okupatorot. ^estopati se opi{ani borbite

ili se opeani slavnite junaci.

Poslu{ajte patrioti

narodna pesna


Trudovi narodni pesni

Trudovite pesni narodot gi peel dodeka gi obavuval zemjodelskite i

sto~arskite raboti, no i koga odel na pe~alba.

Tu|inata, pusta da ostane

narodna pesna

81

Obredni narodni pesni

Obrednite pesni gi opi{uvaat praznicite i praznuvawata kaj

razli~nite kulturni zaednici.

Oj, Lijar~e

narodna pesna


Obi~ajni narodni pesni

Obi~aite na lu|eto od razli~ni kraevi se opeani vo obi~ajnite pesni.

Vrana kowa javam ja

narodna pesna

82

Aktivnost:

1. Bidi kreativen i so pomo{ na nastavnikot napravi dramatizacija

na edna obredna pesna.

1. Nabroj ja podelba na narodnite pesni spored sodr`ina.

2. Podelete se vo sedum grupi. Sekoja grupa neka istra`uva za eden vid

pesna. So pomo{ na nastavnikot i primena na IKT napravete pesnarka.

Zada~i:

Na sred selo tapan ~uka, oro se vie.

Na sred selo tapan ~uka, oro se vie.

Oro se vie, moma vode{e,

moma vode{e, oro krase{e.

Tatko i ja dava v selo ne ja dava.

Tatko i ja dava, v selo ne ja dava.

V selo ne ja dava, oti e ubava,

oti e ubava, bela em crvena.

]e umram majko zaginam, bez nea doma ne odam.

]e umram majko zaginam, bez nea doma ne odam.

V selo sluga }e bidam, samo nea da zemam,

v selo sluga }e bidam, samo nea da zemam.


Jas te prativ na voda Kalino

(po sluh)

narodna pesna

83

Aktivnost:

1. Formirajte ~etiri grupi u~enici.

- Prvata grupa treba da gi pee strofite od pesnata vo koi se

obra}a majkata na Kalina.

- Vtorata grupa gi pee strofite od pesnata vo koi se obra}a,

Kalina.

- Tretata grupa e instrumentalna pridru`ba vo koja se opfateni

u~enici koi imaat pogolem afinitet kon svireweto.

- ^etvrtata grupa ima zada~a da napravi koreografija spored

sodr`inata na pesnata.

Jas te prativ na voda, Kalino.

Ti na voda odi{, belo lice mie{,

po ergeni gleda{ mori, Kalino.

Pusto da ostane mamo liceto.

Koga nego nema libe da go qubi,

tebe ne te slu{am mori, mamo le.

Jas te prativ na lozje, Kalino.

Ti na lozje odi{, belo grozje bere{,

na ergeni dava{, mori, Kalino.

Pusto da ostane mamo lozjeto.

Koga nego nema, ergen da go jade

tebe ne te slu{am mori, mamo le. Vodarki


84

Te{koto

(narodno oro)

Te{koto

(himna na teìnata sobrana vo makedonskite du{i)

Makedonskoto oro, Te{koto, se smeta za edno od najubavite i najte{kite

makedonski ora. Se povrzuva so pe~albarstvoto kako sudbina na lu|eto vo

Makedonija. Oroto poteknuva od momentot koga pe~albarite od Lazaropole,

Gali~nik, Gari i drugi mija~ki sela, zaminuvale na pe~alba. Se igralo na

krajot na seloto, na mestoto kade pe~albarite se razdeluvale so najbliskite

pred da trgnat na iscrpuva~ka rabota vo tu|ina.

Na verskiot praznik Petrovden, pe~albarite se vra}ale vo rodniot kraj

za da u~estvuvaat na svadbite na svoite rodnini.

Udarite na tapanot i piskotot na zurlite go ozna~uvaat po~etokot na

oroto. So bavni dvièwa igraorcite formiraat krug. Orovodecot dava znak so

{amiv~eto i igraorcite se fa}aat za race. So smirenost i dostoinstvo

zapo~nuva tanecot so prikazna za ma~niot ìvot na makedonskiot narod.

Dinamikata na igrata i izedna~eniot ritam ja naru{uva momentot koga

orovodecot }e se ka~i na tapanot. Ovaa simbolika go pretstavuva povikot za

pobeda otpor kon makite, stradawata i te{kotiite. Vo prodolènie igrata

dobiva zabrzan ritam. Sekoj igraorec za mig e orovodec, go prima maram~eto,

go vodi oroto i go predava na sledniot. Na~inot na igrawe i zvukot i ritamot

{to go sozdavaat zurlite i tapanot, sozdava vozbudliva atmosfera. So tek na

vremeto †Te{koto# prerasnuva vo himna, ne samo na pe~albarstvoto, tuku i na

seta teìna i gor~ina sobrana vo makedonskite du{i niz mnogu vekovi robuvawe.

Da se potsetime:

Vo narodno tvore{tvo spa|a se ona {to niz vekovi sozdaval eden

narod:

- umotvorbi (gatanki, pogovorki, legendi, bajki)...

- rakotvorbi (}ilimi, nosii, nakit)...

- narodna muzika (pesni, ora i narodni instrumenti)...

Preku muzikata narodniot peja~ gi iskaùval ~uvstvata na

radost, sre}a, taga, bolka i èlbi, no opi{uval i istoriski nastani

i sekojdnevni slu~uvawa.

Razli~nata koreografija na orata e izraz na ~uvstva i zbidnuvawa

povrzani so sekojdnevniot ìvot na ~ovekot.


85

... †Sinxir ti be{e na robja,

dur ne stana narod vo listena gora,

se duri so jadot od vekovi sobran

ne povede bujno, buntovni~ko oro!

Se zalula tanec niz krvja i ogan

i povik se za~u i grme` vo ~ad

te raznese segde buntovnata noga

po rodniot kat!#...

†Te{koto# i negovite elementi stanale neiscrpen i inspirativen motiv.

Napi{ani se mnogu literaturni pesni i raskazi, snimeni se filmovi,

sozdadeni se dela na klasi~na muzika i novosozdadeni narodni i zabavni pesni.

Vo do`ivuvaweto na karakterot na oroto }e ti pomognat i stihovite na

pisatelot Bla`e Koneski:

Te{koto narodno oro

1. Imenuvaj gi instrumentite so koi se izveduva oroto.

2. Vo koe tempo zapo~nuva oroto, Te{koto?

3. Dali tempoto se zabrzuva ili zabavuva pri ponatamo{na izvedba?

4. Imenuvaj gi navedenite dinami~ki oznaki koi gi prepoznava{ vo

izvedbata na oroto: p < , f >.

5. Objasni {to se izrazuva so promenata na tempoto i dinamikata vo

oroto?

6. Obidi se zaedno so nastavnikot i drugar~iwata da zaigra{ na zvucite

od oroto.

Zada~i:


O, Suzana

86



Muzi~ko izrazuvawe i tvorewe na tema muzi~ki formi.

87

Aktivnost:

1. Opredeli gi govornite celini - frazi vo literaturniot

tekst na pesnata.

Dojde, dojde, proletta, ubava i mila.

Pticite doletaa, novi gnezda svija.

Na ovoj tekst ima i melodija.

2. Obidi se da gi podredi{ pravilno muzi~kite celini -

frazi spored literaturniot tekst i }e ja dobie{ melodijata

na pesnata.

3. Bidi kreativen i napi{i u{te eden tekst za pesnata

†Prolet#.

4. Podelete se vo tri-~etiri grupi i pejte ja pesnata so

pridru`ba na detski muzi~ki instrumenti.

Prolet


Golem den - Veligden

(po sluh)

88

Korpi~ki {areni darovi veligdenski,

ajde da zememe, vo niv }e polnime.

Refren:

Hristos Voskrese ...

Aktivnost:

1. Za vreme na veligdenskite praznici, istra`uvaj i sobiraj

informacii za narodnite obi~ai i izraboti prezentacija (model

po tvoj izbor).

muzika i tekst: I. Pecevska


Pe{terata na {umskiot kral

od suitata †Per Gint#

na Edvard Grig

Edvard Grig e norve{ki kompozitor. Vo svoeto tvore{tvo ~esto koristi

norve{ki narodni pesni i stari tanci. Toj napi{al muzika za dramata †Per

Gint#. Preku razli~ni melodii (temi) ni dolovuva slu~ki od ìvotot na

mladiot selanec Per Gint.

Per rastel i ìveel vo koliba vo {uma, me~taej}i za razni avanturi.

Koga porasnal ~estopati talkal niz svetot kade {to doìvuval razni

avanturi. Za da gi dolovi tie slu~uvawa, kompozitorot koristi razli~ni

instrumenti i melodii.

89

Edvard Grig

Per Gint xuxiwa †Trolovi#


Pe{terata na {umskiot kral

IV-del od suitata †Per Gint#

90

Per se zapoznava so {umskiot kral koj `ivee vo pe{terata. Negovoto

kralstvo go ~uvaat xuxiwata, trolovi. [umskiot kral posakuva svojata }erka

da ja oma`i za Per. No, toj ne ja saka i ja odbiva ponudata na kralot. Xuxiwata

go napa|aat Per i go sovladuvaat. Vo toj mig yvonat kambanite od bliskata

crkva. Xuxiwata se ispla{eni begaat, a pe{terata se urnuva.

1. Imenuvaj go vidot na muzi~koto delo, spored na~inot na izvedbata.

2. Odredi go osnovniot vid na tempoto so koe zapo~nuva deloto.

3. Imenuvaj gi promenite na tempoto vo kompozicijata.

4. Pri povtornoto slu{awe obidi se da ja sledi{ dinamikata na

izvedbata i da ja imenuva{ promenata so soodvetni dinami~ki izrazi.

5. So kakvo tempo i dinamika zapo~nuva i zavr{uva deloto?

6. Obidi se da objasni{ zo{to kompozitorot go menuva tempoto i

dinamikata vo muzikata?

Zada~i:


Dvoglasno peewe

91

Da se potsetime:

Tonovite na intervalite gi izveduvame oddelno (eden po eden) ili

istovremeno (zaedno). Vakov na~in na izvedba se primenuva i vo peewe i

vo svirewe na melodiite.

Istovremeno peewe na dve melodii se vika dvoglasno peewe.

Vo dvoglasnoto peewe peja~ite se delat vo dve grupi. Grupata {to ja

pee gornata melodija e prvi glas, a grupata {to ja pee dolnata melodija

e vtori glas. Vakviot na~in na peewe se sretnuva i vo sekojdnevieto.

Vo dvoglasnoto peewe prviot i vtoriot glas mo`e da po~nat

istovremeno. Na primer:

Ili eden po drug. Na primer:

Koga glasovite po~nuvaat eden po drug no peat ista melodija toga{

stanuva zbor za poseben na~in na peewe. Na primer:

Vakov na~in na peewe se vika kanonsko peewe.


Dvoglasno kanonsko peewe

92

Aktivnost:

1. Otpejte ja pesnata †Kanon Medo i med# koja ja nau~ivte kako

ednoglasna pesna vo IV-oddelenie. Vo dadeniot primer pesnata e

napi{ana vo dva glasa. Podelete se vo dve grupi.

2. I grupa- neka zapo~ne da ja pee pesnata;

3. II grupa- neka zapo~ne da ja pee pesnata po ispeanata melodija na

tekstot †Saka medo, med da jade# kako vo dadeniot primer;

Kanon Medo i med

(po sluh)

Sigurno zabele`avte deka prviot glas pesnata ja zapo~na prv, no i ja

zavr{i prv. Dodeka vtoriot glas zapo~na podocna, vo odredeno vreme i isto

taka zavr{i podocna. Ova peewe se narekuva kanonsko dvoglasno peewe.


Kanon

93

Aktivnost:

1. Nau~ete ja pesnata ednoglasno so noten tekst.

2. Podelete se vo dve grupi i pejte ja pesnata so noten tekst kako

dvoglasen kanon.

Ov~arska pesna

(kanon, po noti)

Notniot tekst na kanonot vo pove}eto primeri se zapi{uva ednoglasno.

Mestoto na po~etokot na vtoriot glas se obele`uva so broj, kako vo dadeniot

primer:

Vo ovoj primer, kanonot e dvoglasen. Kanonot mo`e da bide triglasen,

~etiriglasen i pove}eglasen.

Preporaka:

Obidete se da napravite vokalno- instrumentalna izvedba

(ednata grupa neka pee, a drugata neka sviri).


94

†Izlegol Del~ev vojvoda niz toa pole bitolsko#

(narodna pesna)

interpretacija Vaska Ilieva

Izlegol Goce pro{etal,

niz toa pole bitolsko.

[to ~udo Goce mi videl,

devet sinxira so robje.

Trite sinxiri najnapred,

se mladi momi, mom~iwa.

Trite sinxira oni se,

so starci i so starici.

Trite sinxira najnazad,

sade se mladi nevesti.

Sade se mladi nevesti,

so ma{ki deca na race.

Koga gi vide starcite,

krvavi solzi proroni.

Koga gi vide decata,

od srce Goce zaplaka.

Goce na pa{a govori,

mijazin more Efendi,

robjeto oslobodi gi,

oti }e plati{ so glava.

Vaska Ilieva

Goce Del~ev

1. Spored podelbata na pesni po sodrìna, na koja grupa na pesni i

pripa|a †Izlegol Del~ev Vojvoda niz toa pole bitolsko#?

2. Istraùvaj za drugi narodni pesni vo koi e opean makedonskiot

revolucioner, Goce Del~ev.

3. Izraboti pesnarka od narodni pesni so patriotska sodrìna.

Zada~i:


Sonce

(po noti)

muzika: Stefan Gajdov

tekst: Du{ko Avramov

95

Aktivnost:

1. Interpretiraj ja pesnata po noti, ritmi~ki i melodiski to~no so

primena na dadenite muzi~ki elementi: tempo, dinamika i znak za

zabavuvawe.

1. Analiziraj go notniot tekst na pesnata i otkrij go:

- Vidot na tempo;

- Vidot na dinamika;

- Muzi~kite pismeni znaci, noti i pauzi;

- Znakot za prodol`uvawe na notnite vrednosti.

Zada~a:


Nikolaj Rimski Korsakov

96

Nikolaj Rimski Korsakov (1844-1908) e ruski kompozitor i

pedagog. Qubovta kon muzikata kaj nego se ra|a vo ranoto detstvo.

No, poradi èlbata na negovite roditeli toj se zapi{uva vo

pomorskoto u~ili{te. Istovremeno u~i pijano i muzi~ka

teorija. Na 17 godini go zapoznava kompozitorov Balakirev. Toj

go voo~il talentiraniot Korsakov i mu dava golema

poddr{ka vo ponatamo{nata muzi~ka dejnost. Po sozdavaweto

na prvata ruska simfonija, Korsakov stanuva ~len na grupata

najpoznati ruski kompozitori nare~ena "Ruska petorka#.

Vo svoite dela koristel motivi od ruskiot folklor, a naj~esto od

narodnite legendi i prikazni. Inspiriran od legendata †[eherezada#, sozdava

kompozicija vo koja se pretstaveni nekolku prikazni od †1001-na no}#. Operata

†Prikazna za carot Saltan#, e edna od negovite poznati dela.

Kratka sodrìna na operata †Prikazna za carot Saltan#.

Vo zemjata na carot Saltan se pro~ulo deka carot saka da se èni.

Najmalata od trite sestri vetila deka dokolku stane carica }e mu rodi sin

naslednik - hrabar vitez. Poradi nejzinoto vetuvawe, èlbata i se ispolnila.

Carot Saltan ja odbral za èna. Naskoro zaminal vo vojna. Vo me|uvreme caricata

go ra|a sinot. Zavidlivite sestri mu ispratile pismo na carot deka negovata

èna rodila ~udovi{te. Carot naredil deteto i caricata da se stavat vo bure

i da se frlat vo more. Proterani od svoeto carstvo tie isplovile na eden ostrov.

Po mnogu godini, carskiot sin, Gvidon, po site

stradawa posakal da go vidi svojot tatko, rodnata

zemja i carskiot prestol. Princezata Lebed,

soàluvaj}i se na Gvidon, go poprskala so morska

voda i go pretvorila vo bumbar. Taka toj moèl da gi

sledi carskite brodovi koi minuvale pokraj ostrovot

Bujon i da stasaat do carstvoto na car Saltan.

Gvidon i negovata majka go ~ekaat

pristignuvaweto na carot Saltan koj po dolgo-

o~ekuvanata sredba, pokajni~ki pobaral pro{ka za

site nepravdi {to im gi nanel. Na svadbata na

Gvidon i princezata Lebed, a poradi golemata

veselba i neizmerna sre}a, dvete sestri dobile pro{ka.

Nikolaj

Rimski Korsakov


Bumbarov let

97

Ovaa poznata i virtuozna melodija e predizvik na mnogu

instrumentalisti. Od tie pri~ini e prilagodena za izvedba na razli~ni

instrumenti: pijano, klarinet, flejta, saksofon i harmonika.

Bumbarov let

(scena od operata †Prikazna za carot Saltan#)

Koristej}i gi muzi~kite izrazni sredstva,

Korsakov napravil muzi~ka slika na patot i letaweto

na bumbarot do carskiot dvorec. Sredbata so carot

Saltan i letaweto okolu negovata glava, vpe~atlivo e

pretstaveno so promena na tempoto i dinamikata. Atmosferata na

netrpelivost koga carot saka da go protera bumarot, sozdava

voznemirenost, iako vo kompozicijata izobiluva vedrina..

1. Imenuvaj go vidot na tempoto na kompozicijata.

2. Preku crte ̀iska`i {to ~uvstvuva{ dodeka ja slu{a{ kompozicijata.

Zada~i:



98

Upatstvo za realizacija na aktivnosta:

Aktivnost:

1. Nastavnikot dava nasoki za rabota i gi zapoznava u~enicite so

na~inot na realizacija na aktivnosta izrazuvawe i tvorewe

†Muzi~ka asocijacija#.

Demonstracija na primer:

1. Muzi~ka asocijacija za prepoznavawe na slu{ani kompoziciii.

Zada~a:

- Formirawe na grupi od u~enici (od ~etiri do pet grupi,

zavisno od brojot na u~enici vo paralelkata).

- Sekoja grupa treba da izraboti model za asocijacija na edno

slu{ano delo po izbor. Odgovorot od kolonata i kone~niot

odgovor ne treba da bidat vneseni.

- Izraboteniot model za asocijacija treba da go re{i edna

od ostanatite grupi.

- Prezentacija na re{enieto na modelot.

Preporaka:

Ovaa muzi~ka asocijacija mo`e da se realizira i na nekoja

druga tema: na primer: Nova godina, muzi~ki folklor i

narodno tvore{tvo, muzi~ki formi i drugo.


Buba Mara

(po sluh)

Let, let, buba Maro, donesi mi gosti!

Mnogu sakam da gi gledam

tvojte krilja li~ni,

kako fustan sli~ni.

Let, let, buba Maro, donesi mi gosti!

Ispolni mi edna `elba:

Letni, {iri krilja,

mnogu sakam da mi dojdat

dedo, baba mila!

tekst: B. Mirkulovska

muz. N. Mi{~enko Vodeb

99

1. Tekstot na pesnata pretstavi go preku likovna ilustracija.

Zada~a:


Sonata

(fragment)

100

V. A. Mocart


101


Za ovoj svet

102

]e ~ue{ glas, ponekoga{,

deca stradale. O, Boè, ne!

Na vesti slu{am povtorno,

vo svetot negde nova vojna,

novo nasilstvo.

Ni treba miren son,

Ni treba nevinost.

Da nema strav i solzi,

Seto zlo da is~ezne,

Da nema taèn den za nas!

Za ovoj svet, eden i edinstven,

treba se da storime, samo toj go imame.

Za ovoj svet, koj ni e edinstven,

i so detska nasmevka treba da se borime,

Za ovoj svet!

Vo srcata n¢ dopira za tro{ka qubov,

sekoj mig po edna molitva.

Decata se nevini, da u~ime od niv

za verbata i nade`ta.

Nam ni treba da e ìv sonot

{to gi hrani niv za spas!

Za ovoj svet...............

Nema strav, nema glad,

da nema griì za nikogo.

Za ovoj svet...........

Aktivnost:

1. Tvoite doìvuvawa od slu{anata muzika iskaì gi likovno.

2. Izraboti ~estitka naslovena †Za site deca na ovoj svet#.

1. Izraboti album so kompozicii od tvoi omileni peja~i i pesni.

Zada~a:


So muzika na odmor

103

Eden sosed na{, vo liftot re~e:

Na ova mora da se stava red.

A jas pet-ni {est, so palka v raka:

Nema da si svirka koj {to saka.

Se bliì krajot na u~ebnata godina. Ta`ni sme poradi razdelbata, no

veseli poradi zasluèniot odmor.

Ovoj moment odbeleì go so pesna i igra. Napravi izbor na pesni koi

}e gi slu{a{ ili pee{. Na{iot predlog e pesnata:

†Muzikalna zgrada#

Pesnata e ispolneta na detskiot festival

†Zlatno Slavej~e# 2009 godina.

muzika i tekst: Svetlana Pecakova

ispolnuva: Martin Joveski

Angelina sviri violina,

Ema ~asovi po klavir zema,

Cela zgrada ni e muzikalna,

Jane komponira sam vo spalna.

Jas sum re{en da bidam dirigent,

pa, tuka mora da ima nekoj red.

Cela zgrada se ni{a, tancuva,

jas sum toj {to }e komanduva.


Mojot svet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4

Zapejte deca na svetot . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5

Notni vrednosti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6

Cela nota i pauza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7

Osmina nota i pauza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8

Primena na osmina nota vo pesna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9

Ritmi~ki i melodiski ve`bi so primena na cela nota i pauza . . . . . . . . . .10

Ritmi~ki i melodiski ve`bi so primena na osmina nota i pauza . . . . . . . .11

Mestoto na notite vo petolinieto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12

Mestoto na notite si1 i do2 petolinieto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .13

Blok flejta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .14

Melodiski ve`bi so primena na notite si1 i do2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16

Primena na notite si1 i do2 vo pesna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17

U~itelke ti si moj svet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .18

Takt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .19

Dvodelen 2/4 takt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20

Primena na 2/4 takt vo ritmi~ki i melodiski ve`bi i pesna . . . . . . . . . . .21

Prva, vtora . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22

Svirime vo 2/4 takt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .23

Esen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .24

Tridelen 3/4 takt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .25

Primena na 3/4 takt vo ritmi~ki i melodiski ve`bi i pesna . . . . . . . . . . .26

Eden, dva, tri! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .27

Svirime vo 3/4 takt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .28

êtiridelen 4/4 takt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .29

Primena na 4/4 takt vo ritmi~ki i melodiski ve`bi . . . . . . . . . . . . . . . . . . .30

êtiri po ~etiri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .31

êtiri po ~etiri (svirime na detski instrumenti) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .32

Muzi~ko izrazuvawe i tvorewe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .33

Tonska skala . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .34

C-dur skala . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .36

Azbu~na pesna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .38

Tempo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .39

Metronom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .40

âsovnik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .41

Ve`bi i pesni so primena na razli~no tempo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .42

Farmata na stariot Mekdonald . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .43

Brat~e Martin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .43

Zabavuvawe i zabrzuvawe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .44

Vals . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .45

Karneval na ìvotnite - Kamij Sen-Sans . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .46

Kenguri - Kamij Sen-Sans . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .47

Nova godina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .48

SODR@INA


Sne{ko . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .49

Yvon~iwata yvonat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .50

Johan [traus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .52

Radecki mar{ - Johan [traus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .53

Fraza (dvotakt) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .54

Utvrduvawe na muzi~kite celini motiv i fraza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .56

Prispivna pesna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .57

Dinamika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .58

Dinami~ki nijansi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .59

Utro od suitata †Per Gint# - Edvard Grig . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .60

Eho - Orlando di Laso . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .61

Znaci za prodolùvawe na notnata vrednost . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .62

Prodolùvawe na notnata vrednost so lak i to~ka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .63

Primena na znaci za prodolùvawe na notnite vrednosti

vo melodiski ve`bi i pesni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .64

Malkite momi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .65

Johanes Brams . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .66

Prispivna pesna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .67

Intervali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .68

Interval prima . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .69

Interval sekunda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .70

Interval oktava . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .71

Primena na intervali prima, sekunda i oktava vo melodiski ve`bi . . . . .72

Folklor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .73

Elementi na folklorot . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .74

Muzi~ki folklor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .75

Elementi na muzi~ki folklor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .76

Narodni pesni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .78

Jas te prativ na voda Kalino . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .83

Te{koto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .84

O, Suzana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .86


Golem den - Veligden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .88

Pe{terata na {umskiot kral od suitata †Per Gint# na Edvard Grig . . .89

Pe{terata na {umskiot kral IV-del od suitata †Per Gint# . . . . . . . . . . . .90

Dvoglasno peewe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .91

Dvoglasno kanonsko peewe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .92

Kanon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .93

†Izlegol Del~ev vojvoda niz toa pole bitolsko# . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .94

Sonce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .95

Nikolaj Rimski Korsakov . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .96

Bumbarov let . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .97


Buba Mara . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .99

Sonata . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .100

Za ovoj svet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .102

So muzika na odmor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .103


muzi^ko obrazovanie

Documents