M U S T A F A K U T L UBtn Eserleri

Tahir Sami Bey'in zel Hayat

a-Huzursuz Bacak

A /Kaplar Amak

"AMenekeli Mektup

ChefA

,, Rzgrl Pazar . Tufandan nce :

Mavi KuA"

Beyhude mrmA . -

Uzun Hikye Hzn ve Tesadf i

A ' '. Yokua Akan Sular

A

Yoksulluk imizdeA

Ya Tahamml Ya SeferA"'

Bu Byledir'ASr

.AArka Kapak Yazlar

'A .ehir Mektuplar

(deneme) A

Akasya ve Mandolin (deneme)

A

Yoksulluk Kitab (deneme)

stelik klarn yanp snd yerden alg sesleri geliyormu.

Byle havadisler fslt gazetesine girince bire bin katlarak anlatlr.Zaman sonra hikye cinlerin bayram, perilerin dn gibi vasflara brnd.Brakn geceyi, mezarlk civarndan gndz gz gemek zora bindi.Mesele tabiatyla polise intikal etmiti.Birka yrei kip, gz pek memur bir gece "kgr-nyor" denilen mahalde pusuya yattlar.

Vakit gece yansn geerken bir karaltnn yalpalaya- sallana aalar arasndan kt grld. Bu kadar hortlak-cin-peri masalnn ardndan byle bir manzara ile karlaan memurlar ne yapt dersiniz. Onu ancak onlar bilir.Biz hadiseyi nakletmeye devam edelim. Efendim, hayalet gibi ortaya kan karalt eliyle koluyla basbaya bir insan imi. Gelip gelip bir mezarn zerine km. Cebinden iki mum karp yakm, mezarn zerine dikmi. Adam yannda bir de cmb tayormu.

Az sonra mumlarn ortasna bir gazete yaym. Yine cebinden kard nevaleyi gazeteye dizmi. Tabii manzara tamamlansn diye bir de koca arap iesi. Herif bir yandan iiyor, bir yandan kucana yatrd cmble trkler okuyormu.Ayana giymi kara yemeni Sallanma sevdiim ldrdn beni.

4 76 /Uzun Hikye

Polisler grdkleri kiinin ne cin, ne peri deil; kendileri gibi bir demolu olduunu fark edince ferahlayp yanamlar.Bakmlar ki mezarlkta lem yapan bu kii kasabann fotorafs Sarho Selami. Artk o korkulu bekleyi yerini tatl bir temaaya brakm. Zuma gibi olan Selami gieden, bir yudum iiyor, sonra:- Ulan baba, salnda ben sana ektirdim, imdi de sen bana ektiriyorsun... eecek. diye syleniyor, gya bir yudum da mezardakine ikram edip topraa azck dkerek babasyla karlkl konuuyormu. Polisleri karsna grncc.- Ooo, abiler ho geldiniz; hava gzel, kafamz iyi, hadi siz de yanan diye onlar davet etmi.Mezarlktaki dehet bylece kasaba tarihine intikal etti. Nakledildii her mecliste klktan kla girerek tadndan yenniez bir "Sarho Selami hikyesi" olup kt. Selami'rin hal tercmesinde buna benzer nice hikyeler vard.

Bu sarho fotorafnn komik olduu kadar i burkan macerasn dinlerken gn gelip hayatma bir bombal pankart gh aslacan netedm hilnVnlrrHn

Uzun fiikye/ 83

Yalnz geldiinde yine kitap istedi. Tedirgin bir hali vard; eh ne de olsa buras kk bir kasaba ve kendisi de Hanclarn kz. alkuu'nu ok sevmi, keke o da okuyup bir retmen olabilseymi. Ama dedi, yz bulutland, camdan dar bakt, yamur iseliyordu.- Ama beni yle uzak kylere yalnz bama gnder- mezler-ki!- imdi de ok tedirginsin dedim. Rahat ol biraz.- Hh dedi, kmsedi beni, sen yabann tekisin, bu kasabay, ailelerimizi bilemezsin.- Hlirim, bilirim, diye bilgilik tasladm. Benim m-rm de kk kasabalarda geti.

Bu defa nceden hazrladm bir kitab verdim. ine kk bir kt kym, "Hep seni dnyorum" diye yazmtm. Kitab geri getirdiinde baktm benim verdiim kida, o cmlenin altna "Ben de seni" diye yazm.

Bu iki kelime boulmakta olan ruhuma bir hayat pc kondurmutu sanki. Baktm kpe iei tomurcuklarn patlatvermi. Saka kuu sevinle srayp tyor. Ulan ku sen hep byle ter miydin be. Frlayp dkkn drt dnmeye baladm. Raflarn, tezghn tozunu aldm; her yanlan silip prl plrl yaphm. ilee su, kua yem verdimi Dkknn nne ktm.Baktm ta uzakta, kar kaldrmn kesinde, bankann nnde bir boyac ocuk. Bardm,

4 76 /Uzun Hikye

elimle-kolum- la ardm. Azm sevin ile kulaklarma varyor; gren de cennetten haber gelmi sanacak. Boyac geldi.Dar bir tabure atp oturdum. Boya lan dedim, beni her zaman bu tavda bulamazsn. Kerata ne bilsin elli kuru yerine yz elli kuru vereceimi.

O gece Kara Turan'n atelyesinde yedik-itik. Turan biraz pirelendi tabi. Elimi kolumu doldurup gelmitim, pasrma-sucuk, ku st, kuru zm. Renk vermedim, felekten bir gece alalm dedim sade. Sabaha kadar trk rdk, Neet Erta'tan okuduk: "Mhr gzlm seni elden - Saknrm kskanrm".

Biz byle sevincik olmu dururken, kasabann zerine bir kara havadis yaylverdi. Gya gece bekilerinden biri kasaba mezarlnda tuhaf eyler grm. Bekinin hali hal deildi, besbelli ok korkmutu. Derken kasabada baka kiiler de ayn eyi grdklerini yemin-billah iddia etmeye baladlar.

Sk aalarla kapl kasaba mezarlnn gece grnts gerekten rperticiydi.Sylentiye gre beki ve dierleri gece yansndan son- ra mezarlktaki aalar arasnda baz klar grm.

Uzun fiikye/ 83

ilk karlama hediye edilen rabtal bir kitap, basmakalp konumalar. ' . Her ey alelde. Dorusu anlatacak bir ey yok. Bu sradan sahneleri biraz parlatabilsem. Mesela tezgha braklm kasmpat demetini kapp iki kadn nnde dans ederek bir reverans ile Feride'ye yeniden takdim etsem. O srada gguklu saatin kumrusu bu esiz n ebediletirmek zere yuvasndan frlayp t- vejrse. Kapnn nnde beyaz atl bir araba dursa. Ben kz pp, Sevim'in falta gibi alm gzleri karsnda bir prens olsam. Edebiyat bu mu?Evet, "edebiyat yapmak" bir yapayl tarif iin kullanlyor. Bense Feride ile ilikimizde (Bakn "iliki" kelimesi de nasl deforme olmu, Ahu Tuba'nn m bu isimde bir filmi vard) bir yapaylk olsun istemiyordum.Lkin olaylar beni at.

Babam davasyla ilgili olarak "bilirkii" istemiti. Dosya bu sebeple stanbul'a gnderilmi, bilirkii olarak belirlenen hukuk hocalarnn fikri sorulmutu. Gelecek cevap beklendii iin duruma bir iki kez ileri bir tarihe ertelendi: 1 > Kasabann kk bir cezaevi, burada az sayda mahkm ve hepimizin tand grevliler vard. ki gnde bir babam grmeye gidiyor, bazen bana rettii e-kilde sevdii yemeklerden yaparak gtryordum. Keyfi gerekten de yerindeydi. Tezghn kurmu, ranzasnn yan bandaki kk masaya

4 76 /Uzun Hikye

daktilosunu yerletirmiti. Tuhaftr, gazetedeki yazlarna devam ediyor; kimse de bir ey demiyordu.

Bir seferinde, evde, babamn ocukken bana ald ama benim deil de ara sra onun ald mzkay buldum. Holanr ve belki ssz gecelerdte yine alar diye gtrdm. Aa aa gld, dudan kvrd:- Mzka defterim kapadm ben (Daktiloyu iaret ederek) artk kalk borusu alyorum, sende kalsn dedi, almad.Ranzasna oturmutuk yan yana.Kk bir ocuk gibiymiim sanki salanm okad.- Ee, neler yapyorsun bakalm, anlat. Skntyla iimi boalttm.- Hi. Dkknda oturuyorum.- lgin bir ey olmuyor mu yari?Bir an irkildim, yzne baktm, gzlerinde yine o muzip parlt. Sylesem mi acaba? Vazgetim. Feride lfn falan amadm.

Amadm ama kz daha sonra birka kez dkkna u-rad. ----------------------------------------------Bir seferinde yine Sevim Hanm'la, tekilerde yalnz.

Uzun fiikye/ 83

Sevim Hanm epeyce mal ayrd. Raptiye, toplu ine, karbon kd, daktilo eridi, el ii kd, pelr kt, dosya falan; Kz raflardan bir kitap ekti. Biraz kartrd, yerine koydu. Sonra bir kitap daha, bir baka kitap daha. Kararszd. Sevim Hanm birden hatrlam gibi, ineleri, dosyalar brakt; kz kolundan tuttu, karma geirdi.- Feride, Hanclarn kz.- Hangisi, dedim.JKasabanm erafndan bir aile Hanclar, geni bir slale, birka kolu var.- Manifaturac Hac Hilmi Efendi'nin kz dedi Sevim Hanm.Kz susuyor, mahcup glmsyor. Ben de glmsedim, irin irin konutum:- Memnun oldum, kitaba meraklsnz galiba? Sevim araya girdi. Aramz m yapyor nedir?- ok okur, bildiin gibi deil, gecede bir kitap devirdiini biliyorum.te konutu, billur srahiden su dkld.- Abartyorsun Sevim Abla.Ooo, hoca gitmi, abla gelmi, bunlar iyicene sk fk olmu.- Hadi hadi saklama, Yeil Yllar' bir gnde okumutun. Sonra ahika..Anlacfan Sevim buna Cronin k lliyatn btnyle okutmu. Ancak Kerime Nadir'leri, Esat Mahmut'lar da bitirdi mi?Blbl yeniden kd: , p

4 76 /Uzun Hikye

- Evet, okumay seviyorum.Ben de konuaym dedim. Nereden aklma geldiyse u sama, sapan szleri syledim:- Madem adnz Feride, size Reat Nuri'nin nl eseri "alkuu"nt! vereyim. Tabi eer okumadysanz. Kz gzlerini kaldrd.Zaten karlkl duruyorduk.Gzlerinin yeilinde kahverengi meneviler varm meer.Sevim bizim bu karlkl bakp konumamz, dedikodusunu bizzat yakalam ve bu yzden drt ke olmu mahalle kars keyfi ile izliyor. Hayr okumadm, verirseniz sevinirim. Emret sultanm, emret findik kabuuna gireyim. Uza-np raftan kitab aldm. yle ftrrrt diye bir sayfalarn tozunu silkeledim. Bu hava basan harekete bir de ses tonuekledim:- Kabul ederseniz hediyem olsun, dedim.- Aa, olur mu hi, niin ama, gibi kark nidalar geldi ikisinden de.Varsn gelsin. "Hediye" laf da benden kt ite.

Bu bahsi uzatyorum galiba. Alt st bir tanma fasl.Ama her ilikinin mayas bu ilk anlarda, ilk saniyeler-de gizli deil midir?-------------------------------Gizli olsa da ilgi ekici bir yn yok. Bir kitabevinde

Uzun fiikye/ 83

Uzun fiikye/ 83

yade kendisinin biraz "burnunu srtmek" istemeleri ^MUSTAFA KUTLU..............................................................................97

Ancak bu tutuklama karan iki ihtiyarda mecal brak- mamt. Bir sre sonra "Gemi olsun, meraklanma, i arkandayz" falan diyerek o kasvetli mekndan kendi- lerini dar attlar. Biz kaldk baba-oul.- Ee, aa, nasl gidiyor iler diyerek bir el-ense ekti bana, akalamak istiyordu. Ben akndm, elbette kederliydim, onun biraz da abartl neesine katlamadm. Titrek bir tonda:- Baba, n'olacak bu durum?- Tasalanma, bir iki aya kalmaz karm.- Bir iki ay m?- Ne o, ok mu uzun geldi? t- Bilmem.- Gz ap kapayana kadar geer, inan bana, sen keyfine bak.

Keyif falan kalmamt bende. Kimim kimsem yoktu. Bir babam vard, ite o da ieri dmt. Btn gn mterisi olmayan bir dkknda pinekliyordum.

J|||Babama inanyordum tabi.Er-^gekacakt.--_- - ,' ' - ksa ne olacakt yani.

m

ggggpffl

M4 76 /Uzun Hikye

Bir "kk kitap" olarak bu kk kasabada kendime kmen bir hayat m kursam, yoksa kitabevini oluruna terkedip askere mi gitsem diye ufkunda hibir ey gzkmeyen istikbalim iin zar atarken, kader "it, ben buradaym" diyerek zuhur etti.

Biki-Diki Kursu hocalarndan Sevim Hanm yannda bartl-pardesl gzel bir kzla dkkna geldi. Okul iin malzeme, krtasiye ihtiycn bizden karlyordu. Son geliinde kendisi iin kk bir kilitle alp kapanan bir hatra defteri almt. Ben mnal m- nal bakarak:- Hatralarnz m yazyorsunuz, diye sordum.- Hayr. Sevdiim iirleri diye cevaplad. Yanaklar pembelemiti.Edebiyata merakl olduunu biliyordum. Ancak mit Yaar, Turan Ouzba gibi ak iiri yazarlar; Barbara Crtland, Cronin gibi romanclar tercih ediyor; benim ara sra "Bir de bunu okusanz" diyerek gsterdiim Dostoyevski, Kafka kitaplarn almak istemiyordu. Her neyse Sevim Hanm ite.Bu defa onu deil, yarandaki kz izliyordum, tik gzme arpan ey kzn elindeki bir demet kasmpat oldu. Vay canna!Eli iekli, iri yeil gzl bir kz. Demek ilk bakta gzlerini grmm. Ama az nce kacmpalla zikelk. EeeI77GozIer mi, iekler mi? Neyse ne.

Uzun fiikye/ 83

Szlerimiz kimedir o zaman? Onlar kendilerini bilirler.

sHepsinin ipliini pazara karacaz. Byle biline."

Babam kasabada particilik ile uraanlardan bir ksm- n hedef almt anlalan. Bu gibi yazlarn muhatab olanlar babama dman kesilecekti. Bu durum beni korkutuyordu. Daha nceleri evimize yaplan basknlar hatrlyordum.Ben kitabeviniri glgeli ve sessiz serinliine ekilerek kitaplarla aramdaki ilikiyi derinletirdike, babam siyasetin bulank sularna gmlyordu. Bir siyasi partiye kaytl olsa, bir taraf tutsa, kendine kendisi iin bir siyasi hedef semi olsa hadi neyse. Adam adalet ve fazilet diye diye okkann altna girecek, sonunda belki de kendini feda edecekti.

Babam byleydi ite.Ama solunan hava, yzlen su, oturup-kalktn in-san, yrdn yol seni deitirir. O her dem neeli, hibir eyi umursamayan, dudanda bir slkla dolaan adam gitmi; yerine hrn ve po- lemiki biri gelmiti.

Sonunda beklenen oldu, korktuum e; di.Hasmlar babam ikyet ettiler.

4 76 /Uzun Hikye

Hakknda "Sosyal bir snfn dier sosyal snflar zerinde tahakkmn tesis etmek veya sosyal bir snf Ortadan kaldrmak yahut memleket iinde messes iktisad veya sosyal temel nizamlardan herhangi birini devirmek . . . . iin propaganda yapmak" suundan dava ald.

Babam hi umursamad,"Bundan bir ey kmaz, tutturamazlar" diyordu. Ne de olsa kitaptan, kanundan haberi var/ su unsuru olabilecek eyleri yazmaz. Yazmam da. Onu yakan, yarg mensuplar ile hasm olan siyasiler arasndaki yakn iliki oldu.rpnd, barp ard, hakszla kurban edildiinisyledi, nafile.lk durumada tutukland.Halbuki tutuklamay gerektirecek bir durum yoktu ortada. Ne delilleri kaybedebilirdi, ne de kap gidecekti. Aksine btn kasabaya rnek olacak, anl anl bir hukuk mcadelesi vermeye hazrlanyordu.

Musa avu ve eref Bey ile kendisini grmeye gittiimizde, yirte o bildik neeli, pervasz hali zerinde idi.- Bil i burada bitmez^ hlrkig stpyprp'm/ rifrdi. Ba- bama gre bu davann esas gayesi mahkumiyetten zi- - Yahu eref Bey, skbrnta ocuu. Bak nevalemizi getirmi, diye yanarlard.

Uzun fiikye/ 83

Orackta sandalyeler ekilir, alak sehpa zerine bir eski Yeil Hanyeri nshas serilir, gazetenin silahor yufka ekmei, tulum peyniri ve zmden oluan akam yemeine yumulurdu.

Ben yazhaneden ikar, ar ar makinelere doru yrrdm.O erimi kurun kokulu scaklk, harflerin dizgi makinecinden dklen tkrts. rif Usta mtebessim bayla selamlard* rak Erol'un salarn okardm. Baskdan az nce km, mrekkep kokusu zerinde bir Yeil Hanyeri nshas alr, orackta, kt ynlar zerine oturarak babamn-o gnk yazsn okurdum:

PARTCLK

"Mahalli dilde "part" diye bir kelime vardr. Bilenler bunun karn, gbek, mide, ikembe mnasna geldiini bilirler.Ayrca tarihte skitlere komu olmu, gebe olarak Mezopotamya'ya, ran topraklarna uzanm, oralarda yerlemi "Partlar" denilen bir kavim vardr, bu da biliniyor. ran efsanelerinde yiit, sava, aristokrat diye geen Partlar zaman iinde Yunan kesilip, kur- duklan saraylarda rezilane bir hayat srmeye balamlar. Tabii halk bu gidie tepki gstermi ve sonunda Sasaniler iktidara geerek Partlarm hakimiyetine son vermiler.

Uzun fiikye/ 83

"Parti" kelimesi ise bize Franszcadan gemitir. Dilimizde birka mnas ile kullanlyor. 1. Para, ksm. Mesela "Bir parti kuma geldi" deriz. 2. Bir siyasi gaye etrafnda birleenlerin meydana getirdii kurulu, firka, hizip. Bu da malum mnadr. 3. Elence toplants. te bu mhim. nk bizimkiler "Kokteyl parti" veya "av partisi" gibi particilii elence haline getirmilerdir. 4. Bir defada oynanan oyuna da parti deriz. Mesela "tavla partisi" gibi. 5. Kelepir, vurgun mnas ki, en nemlisi budur. "Partiyi vurmak" deyimi byk kazan salamak demektir. "Partiyi kaybetmek" ise elde ettii bir kazana, haksz biimde geldii makam yitirmek demektir. imdi, aziz okuyucular, dilimizde niin "part" diye bir kelime var olmu, anladnz deil mi? Hl anlamam olanlar iin daha ak bir ifade ile unlar sylyorum:i gbekler; gvdesi ya balayanlar, ty bitmemi yetimlerin hakkim slk gibi emenler, szlerimiz sizedir.Particilii "part iirmek" diye anlayanlara karyz ve hep kar olacaz.Salon ola ki, bu yazmzdan particilik ile uraanlarn Lamann katlediyoruz anlalmasn. fadelerimizi baka noktalara ekmesinler.runda gazetede peyderpey tefrika etmeye karar vermiti. Dizgisi ve tashihi ile bizzat megul oluyor, b yzden vaktinin ounu matbaada geiriyordu. Geri "Yeil Hanyeri" ky trk bir kasaba gazetesi idi. Olsun, tarihe

Uzun fiikye/ 83

not dyordu ite. Gelecein aratrmaclar, bilim adamlar, bir gn eref Bey'ihbu unutulmu kasaba gazetesinde nerettii ki-taplar kefedecek, bir hazine bulmu gibi sevineceklerdi.Hem belli olmaz. Meime-i ebden neler doar.Bir bakarsn bir nemli ahsn dikkatini eker, bakanlklardan biri eserleri isteyebilirdi. Bunun iin eref Bey enmez, tefrikann yerald gazete nshalarn titizlikle katlar, baz nem verdii adreslere bizzat postalard. Titrek el yazs ile adresleri yazarken yal gzlerinde bir umut parlts dolar, kendi kendine: "Belli olmaz, hi belli olmaz" diye ko-nuurdu.

"Hanyeri" adnn nereden geldiini ondan renmitim. eref Bey'e gre kasabarun kurulu olduu da eteinde ok eski zamanlardan kalma bir "Han" varm. Kendisi bu harla ilgili mlek paralar, temel kalntlar bulduunu sylyor. Normaldir diyor, bu nokta eski kervan yollan zerinde bir menzil, bir konaklama mahalli. Vaktiyle buraya bir han ina edildi ise, o han yklsa, zerinden asrlar bile gese yeri bellidir vc ora- ya "Hanyeri" derler.

kinci bir varsaym da ayn blgeye istilac kavimlerden birinin konduu -ki bu kavim eref

Uzun fiikye/ 83

Bey'e gre muhtemelen Moollar olmaldr- ve ordu komutan olan Han'n adrn mezkr noktaya kurdurduu eklindedir. Zaman sonra Mool istilas Anadolu zerinden kalksa bile, o nokta hann konduu, kald yer olarak halkn hafzasna yerlemi ve blgenin ad "Hanyeri" olmutur.

Elimde frndan aldm scak yufkalar, tulum peyniri ve bir kilo kara zm ile matbaann cameknla ayrlm yazhane blmne girdiimde eref Bey numaral gzlklerini alnna doru kaldrr:- Gel bakalm gen adam, bak bugn ne buldum, biliyor musun?- Hayr olsun efendim, nedir?- Beyliki San Sleyman Efendi'nin torunu Kad Abdullah elebi nerelidir?akn, ylece elimde paketler, glmseyerek:- Bilmem!- Yahu adam air, koca bir divan var.- YaaL- Ya dersin. Bilmezsin ki bu adam z be z Hanyeri'li- dir. Daha bu sabah stat Sreyya'nn Sicil'inde buldum.Nasl da atlamz birader!Musa avu ile babam tavla partisini kapatp dorula- rak:

Uzun fiikye/ 83

Hem iten, hem paradan.Artk kimselere eyvallah demez, burnunun dikme gider bir dem olmu.Onca yl aam-paam diyerek nnde eildii siyasilere, brokratlara, para bablanna kar kmaya balam. ahit olduu ve bir ksmna da ortak olduu hakszlklara, adaletsizliklere artk yol vermek istemiyor, bu uurda bir adm geri atmay dnmyormu. Yetti artk diyesiymi.Diyesiymi ama; yannda duracak, ona arka verecek mert, ahlkl, cesur insanlar nerede? Ara ki bulasn.Sadece kendi akran, hemehrisi, emekli ilkokul retmeni eref Bey var; onun da bir skmlk can var.

Kimse yok.Kimse elini tam altna sokmak istemiyor. %

te babam tam bu srada Hzr gibi yetiti. Hukuktan anlar, adalet ve fazilete tutkun, kalem sahibi, unca yl kendi mtevaz ve gizli dnyasnda biriktirdii yaz tecrbesini hak yolunda, millet yolunda harcamaya can atan bir valye.

1

Bylece Musa avu, eref Bey ve babam bir sacaya oluturdular.Bir nevi ret cephesi, sistemekar muhalefet. Kendile-

4 76 /Uzun Hikye

bam bulmutu. r *

eref Bey bu cepheye hatr iin kaydedildi. Karncay incitmekten ekinen bu yal retmenin kimseyle dalamaya niyeti yoktu. Ancak elbette ki onun da bir adalet istei vard. Kendisim gadre uram sayyordu. Eh, mrn cra bir kasabada geirmi, kyda kede kalm, bir kabiliyete kim bakacak, onun haklarn kim mdafaa edecek?O yarm asrdan fazla srm folklor, tarih, biyografi aratrmalarn yaymlayacak bir yer aryordu. Yllarca yaynevlerine, Kltr Bakanl Yaynlar Daire- si'ne, Milli Folklor Aratrmalar Daire Bakanl'na, Milli Eitim Bakrl'na mracaatta bulunmu; o kadar emek verdii almalarn neretme imkn bulamamt.Mracaat mektup ve dilekelerine gelen cevaplar neredeyse birbirinin aynyd:Bu yl yaym programmz doludur. Eserinizi takdirle okuduk, lakin btemizin yetersizlii sebebi ile basmamz mmkn deil v.b.Oysa eref Beycin ciltlik "Mufassal Hanyeri Tarihi", iki ciltlik "Hanyeri Folkloru", tek ciltlik "Hanyeri Mehurlar" adl eserleri yllardr hazr bekliyordu. Ardndan "Hanyeri'nde Sebzelik-

Uzun fiikye/ 83

Meyvecilik ve Analk" adl geni ve bilimsel aratrmas ile "Hanyeri iirleri"

Onca heves ile kurup attmz tezgh paslanmaya durmutu.Mektep talebesine defter, kalem, elii kd vb. Dairelerden arada bir gelen mstahdemlere toplu ine, zmba, dosya falan; okullarn alnda sattmz ders kitaplar, niversiteye giri iin test kitaplar, o kadar ite.Ekmek paramz kyordu geri ama, "Kk Kitap" kurduumuz hayallerin eiine bile ulamamt. Hani buray bir "Kltr Oca" yapacaktk. Belki bu d krkl, belki de onca yldr iinde besleyip bytt yazma istei babamn ayan dkkndan kesti. O artk Yeil Hanyeri Gazetesi'nde yazd bayazlar ile bir "fazilet mcadelesi" vermeye balamt. Akam zeri ardan el ayak ekilince ben de dkkn kapatp gazeteye giderdim. Gazete dediimiz yer Musa avu'un Hanyeri Matbaas.

Musa avu matbaacl askerde renmi. ans yaver gitmi. Temizliki olarak girdii askeri matbaadan baya usta olarak ayrlm. Memlekete gelirken takt iki

Bunlar -kendi ifadesine gre "bu esiz eserleri"- so-

4 76 /Uzun Hikye

krmz eritli "avuluk"da cabas. Babadan kalma tarlay baheyi satp elden dme bir Heidelberg bask makinesi ile bir dizgi makinesi uydurmu. O yllar kurunla yaplan scak dizgi dnemi. te matrisler, cetveller derken kurup atm matbaay. NTiVahj snnet davetiyesi, kartvizit, el ilan, fatura bas- makla yetinmemi; dnerinin Belediye Reisi koltuk -

knca "Yeil Hanyeri" gazetesi de yayma balam. Kasabann tek gazetesi, tek matbaas. Baya para kazanm Musa avu. Bir sr rak, kalfa, usta yetitirmi. Her devrin siyasi gidiatna uyum gstermi; herkesle iyi geinmi; yeter ki tezgh dnsn. Kasabann eli kalem tutan yerli, yabana isimleri; kh heves sndrmek veya ne kmak, kh siyasi bir varlk gstermek yahut kar salamak uruna srekli yazmlar gazetede.zellikle seim dnemlerinde Hanyeri Matbaas'nn klan sabahlara kadar yanarm. Eh bir sr afi baslacak, el ilan falan. Gazete trl tartmalarn, kavgalarn mkn olmu. Musa avu rie pazarlklar, ne alaklklar,, ikiyzllk rnekleri, ihanetler ve mertlikler grm geirmi. Btn bu patrt arasnda srekli garantiye, salama oynam. kann kollamaktan, in-

Uzun fiikye/ 83

ce dengeleri salamaktan neredeyse yorulmu . una aam, buna paam demekten; kan be para etmez adamlar karsnda yutkunup sessiz kalmaktan bkm.

Tek emeli, tek olunu okutup, yetitirip siyasete sokmak imi. Belki de kendi yapamad ileri, varamad mevkileri olu ile kazanmak istiyordu, kim bilir? Lakin olan hayrsz km ite. Okumak bir yana, memlekette bile durmam, ekip gitmi Almanya'ya. ! Bylece Musa avu soumu iten.

4 76 /Uzun Hikye

ite stanbul'a diye yola km, mehul bir

istasyonda inmitim.Elimde bir kt bavul ve daktilo kutusu. Babamn lu olmutum it. Onun gibi muzip glmsedim. Adama "Hadi bakalm" dedim.

Bir dknt Murat 124 iinde ilerliyoruz. Sokaklarda i-cin top oynuyor. Bu caddenin ad garanti "stasyon Caddesi"dir. Otele varacam. Daktiloyu aacam.rende beri yakalayan, yakalayp apar-topar bu tanmadm istasyonda indiren duygunun penesinde tulara dokunacam.

Ben ne yazabilirim ki? Yazdm neye yarar?Olsun, ite besmeleyi ektim, ite yazyorum:

Ben o zamanlar on altr yandaydm, lise birde. nce uzun bir olan. Salarm kirpi gibi dik duruyor; ne yana, ne geriye taranmyor, beni deli ediyordu. Babam "natsn, inat... nat adamn sa yatmaz. Dedene ekmisin besbelli. Keke annene benzesey- din" diyordu. (

Kim bilir ne kadar yazmm, omuzlarm tutulmu.Sabah>ezan okunmaya balad.

114/Uzun Hikye

I ,Daktilonun bandan kalktm. Pencereye gidip perdeyi aralayarak dar baktm. te bir kk kasaba daha. Uyanyor, az sonra herkes iinde gcnde olacak. Bir elimi cebime attm, meer o mzkay da yanma almm.Okadm, bir sre seyrettim. Babanm neeli sl dudaklarma kadar geldi. Dnp daktiloya, yazp kardm sayfalara baktm. Oh be...Bugn ben de bir i bulurum elbet. Hangi iin ucundan tutsam becerebileceime inanyorum artk. Mzkaya fledim. Aa... Baya alyorum. alyorum be..

Mzkann nameleri otel penceresinden szp kasabann duman tten krmz kiremitli damlarna doru yaylmaya balad. Nereye kadar gider bu ses, kime ular?

glleri rzgra kaplm kar taneleri misali ar ar inmeye balad. Tatil gn olduundan Mualla ile Suna da evlerinde imiler. Hem bir yn da misafir. amataya hep birlikte frlayp dar kmalaryla, gl yamuru altnda kalmalar bir oldu.Kalabalk bu grlmemi gsteriyi alklyor, meydan "Yaa, var ol" seslerinden inliyordu. Mualla ve misafirler dahi alka durmulard. Sma artk iyice alalan balonda Kara Turan'n kara ehresini grmesiyle sandan topuuna

4 76 /Uzun Hikye

kpkrmz kesildi. Hrsndan trnaklarn etine geirdi. "Hh" dedi hrsla. Ve ieri kat.

eri kamakla kalmayp senesine varmadan kasabadan da kat Sma. Bir gezginci tiyatroda jn oynayan orta yal bir aktre tutulmu gya. Kamad> karld diyenler oldu. Dner gelir bir gn diye bekleyenler oldu. Yllar sonra gney vilayetlerimizden birinde, pavyonda grdm diyenler oldu.

Kasabalardan kaanlarn servenleri ne kadar birbirine benzer ve niin sonu hep hsranla biter?

Biz Sna'run katn duyduumuz akam Turan'la birlikte rmak kysna indik. Irmak kys kayplarn arksn sylediimiz yerdi; birbirimize alp aladmz yer.Atebceklerirun arada bir yarup snd kprtsz gecelerden birindeydik. Turan dilini yutmutu.Ben zihnimi zorlayarak bir teselli cmlesi aryordum. Konuamadk.Turan ilk kez susuz-mezesiz bir kk raky dikip bitirdi. Zom olmutu. Peltekienmi diliyle "ncitmez derdim sana/ incittin beni

Uzun fiikye/ 83

kahbe" diye hemen orackta uydurduu adinin bayas bir ark sylyordu. Eve gtrnceye kadar neler ektim.

Kitabevini atmz ilk gnler babamla benim iin bir heyecanl dnem oldu. Her gelen mteriyi "Acaba ne isteyecek, hangi kitab alacak" diye ilgiyle karlar, elden gelen yaknl gstermeye alrdk. Zamanla bu heyecan tavsad. Kimsenin kitaba falan bakt yoktu. Bizleri yreklendirmeye alan birka memur ve retmen arada bi urar, "Sabredin iyi olcak, iyi" deyip giderdi. Benim okumaya alsnlar diye bazen parasz veya taksitle roman ve hikye kitaplar verdiim az sa-ydaki renciyi saymyorum.Sipari verip getirttiimiz kitaplar raflarda tozlanyordu. "Baba unlar iade edelim bari, her geen gn zarar" diyordum; babam skntdan kslan gzleri ile raflar taryor: "Hele dursun, kitaplarn da bir kaderi var- dr" diye bu tatsz neticeyi kabul etmekle zorldiyr- du.Ardndan "byle byle oldu,-haberin olsun" diye reise adam gndererek btn arya datm meyveleri. ar esnaf bir yandan sulu eftaliye, zme, elmaya yumuluyor, bir yandan da:

4 76 /Uzun Hikye

- Yamansn Kara Turan, akolsun vallahi, ncitmez sana feda olsun, diyoriarm.

Tabii btn bunlar gz artistlikten-arkclktan baka bir ey grmeyen Suna'y kazmyordu. Peinde deil bir tabelac paras, ne doktorlar, mhendisler vard. Hibirine aldrmyor, pas vermiyordu. Ama Turan ylmak nedir bilmedi. En son numaras en tantanals oldu.

Leylaklarn, zambaklarn bahelerden fkrd, baharn baa vurduu gnlerdefn birinde kasabamza lunapark geldi.Hani u krk dkk atlkarncalar, yamn yumru olmu arpan otolar, uan sandalyeleri, uyduruk piyangolar, sihirbazlar, cambazlar ve dansz adr ile bildiiniz gebe lunaparklardan biri.

Ne kadar aptan dm olsa da bu gibi elence kervanlar kasabalarn durgun bir gl andran kprtsz hayatn dalgalandrr.Bata ocuklar ve genler olmak zere az zamanda b-*Mf "HSrirfM Innilpilirl^ vOP'fl'Pir. ____________________________________________

Bu defa mezkr lunaparkmzn bir srprizi vard.

Bir balon.

Uzun fiikye/ 83

Gazla ien, hasr sepetli, rengrenk, orta boy bir balon. . Gz pek olan isteklilerden , be kii baloncu ile bir-likte havalanyor; kasabann zerinde bir yarm tur attktan sonra yere iniyordu.

Turan iinde ne olduu mehul bir byk beyaz torba ile bindi balona. Bir iki de ocuk. Artk yukarda baloncu ile neler konutular bilemeyiz. Ama bizler, aada balarm kaldrarak balonu takip eden merakl kalabalk, az sonra balonun mutad hilafna alaldn, belli bir hedefe doru yaklatin grdk.Herkeste bir heyecan. j Ne olmutu

acaba?Bir aksilik mi vard?Kaza ihtimali balonda ocuklar olan aileleri tere batrd.Nefesler tutuldu. Bekledik.Derken kasaba semalarnda bir iek

buketi gibi uupduran balondan gller dklmeye balad.Aaa...Krmz, beyaz gller.Meer Turan'n yanma ald o torba,

azma kadar gl f dolu imi.fg . Balon tam Kuafr Mall'nm yani esasen kz ncitmez8 r rHU'Mi rrinn tominrlpn gperken Kara Turan'n

4 76 /Uzun Hikye

MSk ~ Kim olacak, Sha.Mualla'run kz Suna. Gen irisi derler ya yle ite. Bast yeri incitmek istemezmi gibi minik admlarla bir saln vardr grmeli. Bundan olacak "ncitmez" lakabn takmlar. Hem frapan, ba havada bir kz. Tm kasabann gz stnde. Gelip ylece cam nnde druvermi. Bir camalt resmi gibi. Sen say in padiahnn kz. Dorudan Turan'a bakyor. OlSn ieride, cam gerisinde. Kz grr grmez arplm. Vens'n "N"s, biimden km, ki kolu yanma inmi, yaprak gibi titriyor. Kz pirelenip ieri girmesin mi.- N'oldu Turan Bey, diyerek gelip elini tutman m? Bizimki zaten frsen decek, o temas sonucu ykl- vermi.Mualla Hanm, dkknda olan mteriler kolonya falan koturmular, Turan onca kadnn arasmda az sonra aylvermi.

- Eli elime dedi de,Hem ben yandm hem kendi.

diye trkye baladm.Turan "Dalgann yeri deil" diye susturdu. Meyus ve umulsun:- Sadece ben yandm abi, kzn umurunda m?

Turan'm bu halk hikyelerini aratmayacak baylma sahnesiyle balayan ak uzun sre kasabalnn dilinde dolat.

Uzun fiikye/ 83

Turan da dorusu maceray zenginletirmekten geri durmad; her att admla aknn destanna yeni msralar ekledi. te bunlardan bazjan:

Kuafr Vens'n dkkn nnde sefil, psrk bir akasya vard. Turan sen bir gece tut bunu sk; yerine kaymakamn bahesinden ard grkemli bir mavi am fidann dik. Yahu o alz gvde ile o koca aac nasl tadn sen, akolsun..Mesele kaymakama intikal edince, apkn kaymakam elini'byna atp ekitirerek:

Ulan aferin, demi. Kendi hesabma Mualla Hanm'a helal olsun.

Kargee kylerinden birinin belde bakam merkezdeki Belediye Reisi'ne jest olsun diye bir at arabas dolusu elma, zm, eftali gnderiyor. * Turan sen bu arabacy kasaba dmda durdur; reisin emri var diye meyveleri Kuafr Vens'n nnde indir. Saftirik arabac "Ne bileyim ben, bir kara-yaz ocuk dedi ki, reisin emri var dedi" diye izahata giriin- ce ak n lktan dili HHi^rf Kuafg^foaBa tekarfem koyuvermi.- Biliyor musun, Vens'n kz Suna'ya vuruldum, dedi. ,- Yok ya... dedim, ii akaya dkecektim.- Ciddiyim, i bildiin gibi deil, dediinde dudaklar, enesi titremeye balamt bile.

4 76 /Uzun Hikye

Ah bu Jkk kasabalar.Her biri bir gizli sevda cehennemi.Karlksz aklarn trpledii genlik.Celal'i ve tabu savcnm kz Ayla'y hatrladm.Yahu nedir, bakasnn derdi gelip gelip bana arpyor.Turan susmu, elindeki alminyum tas ile oynamayabalamt.Ben de musluktan kumaya dklen suyun rltsna daldm.Vens dedikleri kasabann tek bayan berberi Mualla idi. Aslen zmirli olduu syleniyor. Gya bir subay sevmi de, onun ard sra dolanp duruyormu. Dkknn tabelasm ok nceleri Osman Efendi yazm: Kuafr Vens.Bu Vens ad o kadar yaygnlam ki, artk herkes kadnn gerek ismi sanyor. Kz Suna ile birlikte kasabann sa tuvaletine yeni yeni alan hanm nfusuna hizmet veriyorlar.Kadm olsun erkek olsun berber dkknlar sohbeti, hikyesi, dedikodusu bol meknlardr. Vens'n dkk- n da a?ba hava:disinin, dedikodu retiminin merkezi idi.Turan7a dnp:- Nasl oldu, diye sordum.Mualla Hanm dkknn camna da yaz istemi, Tu- ran' armlar.

Uzun fiikye/ 83

Kuafr Vens'n caddeye bakan camekn srekli ekilen bir tl perdeyle kapldr. Perde gerisinin gizemli, lo atmosferi, ara sra kprdayan kadn gvdeleri, ge- lip geen genlerin merakm kkrtr, kaamak baklara hedef olur.

Turan ie koyulmu.Kara, kavruk, lakin ne de olsa iei burnunda bir delikanl.Bir kasaba ocuu kendi akran arasnda ne kadar yrtk olsa da, hanmlara mahsus bir meknda yalnz kalnca yz gz kzarr. stelik gelen bakyor, giden bakyor.. Hatta yoldan geen arl genler laf bile atm:- Lan kara deyyus, hadi yine iin i..

Olan btn bunlara aldrmayp/gzn iinden ayrmadan kan-ter iinde alrken olanlar olmu.- Ne oldu, diye steledim.- Abi ieriden boyuyorum. in sonuna yaklamm. Bir hata yapmayaym diye kimselere bakmyorum. -Eee... 1- Birden camn nnde biri durdu.-Kim?

4 76 /Uzun Hikye

70 /Uzun Hikye '

krk kmadan fray elime alamam" diyormu ya; desin. Dayanamayp Mezara Resul'e bir gzel mezar- ta nmunesi izip vermi. Ben gidip ta grdm. Osman'n ad alfanda bir gl goncas kanayp duruyordu.

Turan'la ilk kez Hanyeri Genlik Spor Kulb'nde karlatm. Kasabaya yerletiimiz yl lisede futbol oynayan arkadalar ile kulbe gitmi, antrenmanlarda gz doldurunca takma alnmtm.

Hocamz Askerlik ubesinde yedeksubayln yapan Fenerbaheli Badi Erol'du. Fenerbahe'de bu isimde bir futbolcunun oynayp oynamadn kimse bilmiyordu ama, Erol Hoca bizi inandrmt. Hatta bununla da kalmam; beni, Sinek Sabri'yi, alm mer'i yl sonunda askerlii bince birlikte stanbul'a gtrp Fener Gen Takm'na sokacana dair sz bile vermiti. Bizler, snfn arka sralarnda oturan hayta takm bu szden kaynaklanan Fenerbahe ma-. cerasn efsaneye dndrp, uzun sre kasabada kabara kabara dolamtk. Ayamz yere basmyordu yani. Gen mrmzn parlak yldzlan alfanda geceler boyu hayaller kurup goller atyor, nn Stadyumu'ndan alklar arasnda kyorduk.

Ne var ki, alak, dolandrc, haysiyetsiz Badi bizi eli brnde koyup bir sre sonra kayplara kart. ubeden terhis olup gittiini rendiimiz gn, adm andm arkadalarla birlikte rmak kysna indik. Utan- masak hngr hngr alayacaktk. O hrs ile bir paket sigaray bir saatte bitirdik. Bam dnm, baylacak gibi olmutum. Sigara alkanlm yoktu.

Turan takmn yedek kalecisiydi ve kazara kaleye getii malarda ok pis goller yer, hepimizi kahrederdi. Ka defa takm kaptan Demirci Takoz Ahmefin elinden zor aldm keratay. Ahmet az kprerek buna saldrr-'Bas git ulan bir daha gelme kulbe" diye bas bas barr; teki arkadalar marizlemek iin bana r, bir ben ona kol-kanat gererdim.

Byle byle yaknlatk, deta srda olduk.

Yarm dzine gol yiyerek malup bitirdiimiz frtnal bir ma sonras, bamz nmzde, hamama doru giderken bu birden boand. Bam omzuma gmp hykrmeye balad.Meer Kmrc Halime'nin kara srck ccne benzer gariban olunun iinde ne yangnlar varm. Hamamda gevedik ikimiz de. Scak su adalelerimizi yumuatm, asabmz dzelmiti.Mermer kurnann bir yannda o, te yannda ben. Y- zme bakt, bakt da: manzaraya bakanlarn ii

4 76 /Uzun Hikye

alsn; "Ulan Osman eline salk be" deyiversinler Osman titiz adamm.O kadar boyann, frann, tinerin arasnda dolar, i bitinceye kadar beyaz gmleine, tl pantalonuna, prl prl boyal ayakkablarna bir damla kir dokun- durmazm.Bir karsnda srck cc gibi bzlm duran ka- raolana, bir ar esnafna dnm; birka La havle ekmi, esasen her sanat erbab gibi kalbi merhametle dl olduundan "Peki" demi, "Ama nce bir hamama gtrn bunu, elini yzn iyice yuyup gelsin"... ocuk o yllarda orta mektep talebesi. Tab bu resim- tabela hevesi yzndn derslerini asyor. Ustas Osman:- Bak ulan kmrc... Karnede zayf grrsem, u dkkndan ieri admm atamazsm, byle belle.. diye ne kadar tembih etse, azarlasa da, olan aklm fra ile, boya ile bozm. Sonu: Orta ikiden terk. Beri yandan ustasna parmak srtacak biimde zenaat kapyor; senesine varmadan harf izip boyamaya balyor.

Bir de neeli, bir de civelek.ar esnafnn sevgilisi olup kmas bir yana; olunu kzn yuvadan uurup hir mrnde bir Krolu bir a ^ i r m c j^hf^j ^urm'n yalanp paslanm dnyasna bir ikinci bahar gnei gibi doluveriyor.Hele bunlar usta-rak bir duvar resmine yumulmu grmeliydiniz.

Uzun fiikye/ 83

Diyelim vre smail'in "Lezzet Lokantas"nn duva-rna bir manzara resmi iziyorlar. Osman karl dalarn doruklarna pmbe-beyaz bulutlar m indiriyor; boyalar daha kurumadan Kara Turan bulutlarn alt sra szlen turna katarn konduruyor. Osman durgun gle akan derenin kysna trkler syleyerek dnen bir su deirmeni oturturken; olan beri yandaki sazlklarn glgesine yeil bal gvel rdekleri dizip kyor.ar esnaf bunlar byle Karagz misali seyrederken aka gelip "Osman Efendi bu karaolan seni geti bile" diyerek alk tutunca, usta-rak birbirlerine sevgiyle bakp glmsyorlar.

Kaderin yay kurulu durur, vakti gelince boalr denilmi.Ok bu defa Osman Efendi'ye isabet ediyor. Hem de Kundurac kr'nn yeni ata kundura maazasnn tabelasn yazarken: Gl Kundura Maazas - kr Gl. Rahmetli, kr'y yazm da Gl' bitirememi. Son nefesinde dkkn Turan'a vasiyet etmi. ocuklar asaletti kt diyorlar, Osman'n vasiyetini aynen uygulayp atelyeyi Turan'a bilabedel vermiler.

4 76 /Uzun Hikye

66 /Uzun Hikye

mektepte kahveci raklna, simit satmaya, tula ocaklarnda almaya balam. Merakl bir ocuk; ku beslet, bisiklet tamir eder, ayakkab falan boyar ama; asl hevesi Tabelac Osman' sey-retmek. Osman bir vitrin camna yaz m yazyor; simit tablasn veya boya sandm bir yana koyar, adamm ense kkne tner, saatlerce kalrm orada. ar esnaf olann bu merakn grnce "Yahu Osman sevaptr, unu rak al bari eli i tutsun, bir .meslek sahibi olsun> yetim saylr" diye aslmlar. Osman tabelac ama ayn zamanda bir halk ressam. Lokanta, kahve duvarlarna; yazhanelere, istenildiinde al kapl ev duvarlarna manzara resimleri yapyor. Ne zaman bii: lokantaya, bir kahveye otursam gzm Osman'n elinden kma bu naif resimlere taklr. Hepsi de birbirinin ayn saylr. Ancak dikkatli bir gz bir resmin tekinden farkm seebilir.Osman bu resimleriyie atalarndan miras kalan minyatr geleneini tevars etmi gibidir. Yine de ona kart-.

1

postal manzaralarndan edinilmi bir cilann eklendiini sylemeliyim. Bir melez duru, bir arabesk. Servi ile grgen aras uzanp giden amlar, durgun gle yansyan akamn kzl klan, arkalarnda gm bir iz brakarak szlen kuu kular. Ufukta pembe tller ile uuan bulut kmeleri. Doruklarnda kar parltlar ile dikilen

yaln dalar. Gllerde Haim'in i- irlerinjJeiaaniim priptvVamglarKamlarn arasndan ormann kuytularna saklanm krmz kiremitli, beyaz badanal kk eve doru kv- rla kvnla giden ssz yol. Evin bacasndan mutlu kvrmlarla ykselen duman. Akamn alacasnda yuvala- nna dnen kular.Bazen mterinin istei zerine gle akan bir dere, dere stnde bir kpr, kprden omzunda trpanyla geen bir kyl veyar kolunda bohasyl yryen bir kadn hayali ilave edilirdi. Bu resimler neyi anlatr?Minyatrlerde yer alan manzaralar ile Divan edebiyat mazmunlar arasnda bir balant var. Her unsur bir nevi tasavvuf! sembol. Gl sevgiliyi, blbl , lle arap kadehini, servi doruluu temsil ediyor. Ya bu resimlerde grdklerimiz? Bunlar da bir nevi minyatrlerin sembolik dilini, srekli tekrar edilen mazmunlarm kullanyor. Turna katarlar gurbetteki sevgiliye selam gtryor. > Karl dalar aradaki engeldir/ Bacasndan dumanlar ykselen beyaz badanal krmz kiremitli kulbe kartpostal duyarlnn mutluluk simgesidir. Kpr sevgilileri kavuturur; iri gvdeli, serin glgeli ulu aalar gvenlii temsil eder.

4 76 /Uzun Hikye

Btn bunlar ben uydurdum elbette. Tabelac Osman sadece mekn gzelletirmeyi drmvnrrh n rin.

cimrufiokantaya o-4araedk ^gimrparltl dnyasndan klar drmt. Yeter ki

z kondurdu.Biz byle dkknla urap didinirken; retmenler,- renciler, memur takmndan okumaya merakl kim-seler, Yeil Hanyeri matbaa ve gazetesinin sahibi Musa avu, emekli ilkokul retmeni, kitap tutkunu eref Bey, Biki-Diki Kursu hocalarndan Sevim Hanm gibi tandklar uruyor; "Hayrl uurlu olsun" diyerek bizleri yreklendiriyorlard.Musa avu kendi eliyle hazrlayp firma verdii bir tepsi patlcanl kebap; Sevim Hanm ise evinden kek 'getirdi.Tabii saka kafesi ile kpe iei de ihmal edilmedi. Ba-bam Hanyeri kasabasna gelip yerletiimizde ne yapp edip bu ikisini bulmutu. ounu bir gece anszn terkettiimiz beldelerde brakm olsak dahi; saka kuu ile kpe iei srekli yenilenerek evimizle demirba olmutu. - bitti, yorulmutuk. Birer tabure ekip oturduk.Kahveci ra aylarmz getirdi. Babam bir sigara yakt, dumanm keyifle savurdu, bana dnd:- Eee, aa, nasl oldu?- ok gzel oldu, dedim. Sonra iimi kemiren soruyu sessizce fsldadm.- Buraya yerleiyoruz galiba.

Uzun fiikye/ 83

mrnce mlkiyet hissini tatmam, bir mekna ba- aranamg Mi Fny, W; kendine ait bir at- mn glgesinde yorgun ama memnun glmsedi: - Kim bilir...Saka kuu avldayarak karlk verdi.Baba oul nce kua sonra sevgiyle birbirimize baktk.Gelecein ne getireceini kim bilebilir?

Dkknn adm "Kk Kitap" koymutuk ve sra tabela yazdrmaya gelmiti. Gidip tabelaa-ressam Kara Turan, buldum.Turan'la belki de ayn yataydk ama, yan yana durdu-umuzda benden birka ya byk gsteriyordu. Kmrc Halime'nin olu Turan. Orta boylu, zayf ama kay gibi salam kara-kavruk bir olan.

Bunun babas odun-kmr satan Zahit Efendi'riin yaranda alrm. Bir k gn daha drt-be yalarnda olan Turan ile gencecik karsn ortada brakp srra kadem basm. Kt kan peine gitti diyenler olmu, hasmlar vard' can korkusu ile Almanya'ya kat diyenler olmu, falan filan ama, o gn bu gn kendisinden bir haber alnamam. Zahit Efendi zaten yokluk iinde debelenen kadna acm olmal ki, kocasnn iini ona balam. Halime kar k demeden seneler boyu srtndaki kfe ile kahvelere, kebaplara, tek tk man- gal-maltz yakanlara odun kmr tayarak Turan' bytm.

Turan da ele avuca san bir ey deil hani. Daha ilk- ' -

4 76 /Uzun Hikye

; [ z kalmam. Zaten kasaba giderek boalyor. Yerliler

ehirlere gyor, onlardan boalan evlere da kyle- : rinden, Almanclardan yabana insanlar yerleiyor.

Kitabevi dedimse szn gelii. Yal adam defter, kalem, zmba, dosya, krtasiye ya-nnda ders kitaplar ile bir miktar ocuk kitab sayordu. Bir nevi vakit geirme, oyalanma. Zaten dkkn n be, yirmi metrekarelik kmen bir yerdi. Babamn ve artk tabii benim kitaplarla aramz sk fk f '. olduundan, kasabaya geldiimiz gnlerde ilk tant-mz kii Cavit Bey olmutu.

i ; / v _Babam bir sre Cavit Beyfe gaz vermeye abalad. "Yahu kltr kitaplar, rotanlar, dergiler falan getirtsek; u mekn enlendirsek" diye fiekledi ya, nafile. Cavit Bey "Bu yata beni ticarete soyundurma, armaz bama i ama" diye ayak srd. :. Babam yine de hemen her gn kitabevine urar, gazetesini orada okur, on defa bakt kitap raflanna on birinci defa bakmaktan sklmaz, kahvesini Cavit Bey e ier, uzun sre ene alard. I Ben de Cavit Bey'e yardm ediyordum,

j Posta kutusunu aar, ambardan gelen mallan teslim

Uzun fiikye/ 83

alr, ara sra dkkn sprr, sonra raflarda her naslsa kahvermi bir gzel kitaba dalardm. "Kk Prens"i o dkknda kefettim.

Dkkn devralnca babamla oturup ince ince planlar . J

yaptk. Kt zerinde raflarn yerlerini deitirdik, ilave raflar koyduk. Getirteceimiz kitaplar iin kataloglar zerinde incelemelerde bulunduk. Buras kk bir yer. Okuyan insan says az. Zaten lkemizde insanlarn okuma-yazma ile aralan pek ho deil. Sermayeyi kediye yklemeyelim diye genlere ynelmeye karar verdik. Bata retmen ve renciler olmak zere kendimize bir hedef kitle belirledik. Bu arada ihtiya kitaplarn da ihml etmeyecektik. yle ya her eve bir ocuk bakm, bir yemek kitab, bir genel kltr ansiklopedisi gerekmez miydi? Elbette bunlar da getirtecektik. Krtasiye eidini zenginletirmeyi; okullarn ders kitab ihtiyacn karlamay dndk. Duvarlara nl ressamlarn rprodksiyon tablolarn asacaktk. Babam comu, ie kendini baya kaptrmt. "Buray bir kltr oca yapacaz, bak greceksin" diyordu. Birka gn silip sprdk, yllarn birikimi ne de olsa, tozunu rmceim aldk. Daha sonra badana, boya, derken sevimli bir mekn oldu. Marangoz Adem.Usta . yeni raflar getirip takt. Babam evdeki kitaplarndan gzden kard epeyce bir ksmm dkkna tad. Yaymevlerine sipari ettiimiz kitaplar, yeni krtasiye malzemeleri geldi. Raflar, kk vitrim dizip dzenledik. Babama vitrin dekoru olarak eski bir dnya haritasn tavsiye etmitim;

4 76 /Uzun Hikye

Cavit Bey'in vr-zvn arasndan kmt. Babam harita zeminine beyaz bir karton ilitirerek zerine "Hayat kitapla gzel" diye bir de ya-

Lise bitti.niversite snavlarna girdim/kazanamadm. st ste iki yl.Yzmdeki sivilcelerin ou geti, yerlerinde izi kald. Uzn sa moda oldu. Ben de uzattm salarm, geriye doru taramaya baladm. Hani bu sinir salar hi yatmazd ya; bunca yl bni illet etmiti; imdi yola geldiler, oh, gzel gzel taranyorum. Tra olup yle aynada kendime baktm zaman baya yakkl buluyorum. nsan kendini beenmese gtrp denize atar. Ama benimki kuru-sk bir bbrlenme deil. Grenler gitgide babama benzediimi sylyor. Bu kyastan zevk alyorum, babam yakkl adamdr.

Babam bir kitabevi devrald.Emekli ilkretim mfettii Cavit Bey'in dkkn. Adam ld, yal kars yalnz kald. Byk ehirde ocuklar vard, geldiler, satp savdlar, analarn da alp gittiler. Cavit Bey salnda direnmi; gitmem o apar- tman denizine diyormu. Burann yerlisi, baheli evi var, kyde tarlalar. Lakin ocuklarnn hibirinde g-Kyllerin ikram ile yufka ekmek, kelek, halanm yumurta yemitik. Gelin ocuklarla megul oldu epeyce, azlarm

Uzun fiikye/ 83

sildi, salarm dzeltti. Olan koridora km sigara iiyordu. ki yal kyl iftten ubuktan, eski gnlerden, askerlikten, keklik avndan, sert geen klardan konutular. Vakit geti. Gece yansm geti.ocuklar analarnn kucanda, dizi dibinde oktan uyumulard. tekiler de balarn birbirlerinin omzuna dayayarak uyudular.ocuklarn babas hl koridorda idi. Ben de ktm. Uzun, tenha, karanlk bir koridor. lgn klar. leride iki asker hararetle konuuyor, sesleri baygn bir uultu gibi bize ulayor.Ben lanca, yer boald diye olan kompartmana girdi.O da kvrlr, uyur imdi. Kaldm orada yalnz. Ayrlk bu mu?

Kpe iei ile saka kuunu gtrp babama vereyimdemitim.Almad.Bunlar burda yaamaz dedi, sen bnlan matbaaya brak.Bana yaz deci, gider gitmez yaz. ---------------Yazacam elbet, ama ne yazabilirim ki?"Ne yazabilirim" diye kendi kendime sorduumda zihnimden okuduum kitaplar

4 76 /Uzun Hikye

gelip gemeye balad. Roman kahramanlar, aclar, yolculuklar, aklar.

Raylardan gelen tkrtlar daktilo sesine, saka cvlts da bu sese kart.

Annemi hatrladm, Feride'nin mahzun

edasn. Tiren yavalad.leride bir istasyonda duracak galiba. Benim de kalbim duracak gibi oldu. Aniden kompartmana daldm. Aceleyle bavulu, dak-tiloyu indirdim. Kyller uyuyordu, ktm. Koridordan geip vagonun ini kapma ulatm.

Tiren gitti.Ben ssz istasyonda kaldm.Birka aceleci yolcu, uykulu gzlerle yanmdan geip giden demiryolu iileri.Yamur dinmi. Sonbaharn ryen ot, yaprak kokusu. Kesik kesik kpek ulumalar. Yanma bir karalt yanat.- Gtrelim beyim, otel isterseniz. Uyanklar, yabancy nasl da tanrlar. Buras neresi?

Ne nemi var.

Uzun fiikye/ 83

Helal olsun.Helal olsun be Ayla... '

Bu ilerin zerinden ok gemedi. Babam yine karakola ardlar. Galiba Zopur iyice bastryor, kendisini Sindirmek istiyordu. stelik Ayla ile konuma havadisimiz Sava Bey'in hanesini dolaarak, bire bin katlarak anlatld, yani benim kza dpedz asldm, onu taciz falan ettiim sylendii bir srada.Babam bir akam Sankaya Otel ve Kraathanesi'ndekieyalarm, daktilo makinesini falan eve getirdi.

%

Saka kuu ile kpe iei kahvede kalmt. Anlamtm. Yol grnd artk. zin istedim. O gece Ayla'larn evi nnden bir karalt gibi gizlice getim. Ik dklen pencere perdeleri gerisinde o narin bam bir kere daha grebilirim umudu ile. Gremedim.Ahmak slatan hzlanm, hava serinden soua dnmt. Dudaklarm titreye titreye eve geldim. Babam birka para eyamz toplayp denk etmiti. Btn dolatmz yerlerden hep byle, bir gece anszn, kimse-lere haber vermeden ayrlmtk. Yine yle olacakt. Kasabaya ambar yk getirmi ve bo dnecek olan bir kamyon ofr ile anlamt babam. Adam gider- ken bizi de alacakt.

4 76 /Uzun Hikye

Yamur hzland. ~~ ---------------------Baheye dklen yapraklar hrdad. Babamla ikimiz sessizce bekliyorduk. Herkes uykuda idi. Sadece uzaklarda kesik kesik yanklanan bir kpek havlamas. Derken kamyon kapya dayand. Eyalarmz karoserdeki brandann altna yerletirdik. Ben ofr mahalline ktm. Babam eri Abdullah'n kapsm ald. Adam akn, uzun beyaz donu, banda yn bal ile kap aralnda gzkt. Birka cmle konutular. Babam galiba anahtarlar falan teslim etti, helallik ald. Kap nnde sarmap ayrldlar.

I '

Ben o sralar on alt yandaydm. Lise birde. Yzmde sivilceler, salarm kirpi gibi.ofr mahallinden ssz sokaklara, bahedeki elmaya, slanm leylak dallarna bakyorum. imden son bir kez gidip Celal'e sarlmak geiyor; dilerimi skyorum.Neden sonra babam geldi. O da ofr mahalline geti. Kamyon hrltyla kalkt yerinden. Geriye dnp baktm. Son grdm insan uzun beyaz donu, yn bal ile taln nda bir hayalet gibi duran eri Abdullah oldu.

Nereye gidiyorduk?Saka kuu ile kpe iei kahvede kalmh.

Uzun fiikye/ 83

Ah b kasabalar.

Hibir srrn sakl kalamad kk kasabalar. Benim Ayla ile o sokak bamda ayakst birka cmle konu* mm kimler grd acaba? Ve bir anda kasabann bir ucundan teki ucuna kadar ne abuk yayld bu haber. Akam zeri sinemann nnde gen Erdoan'a rastladm. Birka arkada ile birlikteydi. Yine yle kasla kasla geldi, nmde durdu. Skntl bir durum olduunu anlamtm.- Ayla ile konumusun yle mi? -*Evet, konutum.Bir saa bir sola arkadalarna bak. Kollarn gsnn stnde birletirip pazulann iirdi. Bir kam kaldrarak.- Ne konutun peki?- Hii, derslerle ilgili. Benden Avrupa haritas istemiti. .nanmam gibi bakt. Bir elini tpk filimlerdeki gibi enesine atti. Huzursuz kprdad. Sonra tehdit dolu bir ses tonu ile:- Yengeniz olur bilirsiniz, baka trl konumaya kalkmayn.Alttan aldm.- yle ey olur mu Erdoan Abi. Rahatlad, glmsedi, tatl-sert:

54 /Uzun Hikye

- Yakarm ha, demedi demeyin.

Bu Erdoan ailesinden gizli, artist olmak iin Istan- bul'a kat. Kendisinden bir daha haber almamad.

54 /Uzun Hikye

Uzun Hikye/ 55

Biz, yani Ayla ile ben, sonraki gnlerde bir iki kez daha konutuk. Ona Celal'in durumunu anlattm. Az bir mr kalmt. Kz dayanamayp alad. Sonra "Sen- - den bir ricam var" dedim. "Celal iin bir mektup yaz, bir iir, bir hatra, ne bileyim ona bir ey ver. Son gnleri mutlu gesin diye". Yrekli kzd Ayla.Nasl tm kasabay, babasnn forsunu, onca dedikoduyu hie sayp benimle konutu ise; bu ricam da krmad. Birka gn sonra elinde bir ktla kageldi. Kda gll-karanfilli kenar ssleri yapm, ortasna da bir kta iir yazmt. te iir:

Kalbin umutla dolsun Dilerim yzn glsn O mavi kolye bende Ebedi hatra kalsn

Kd mavi bir zarf iinde Celal'e verdim. Sen say dnyalar baladm; zlerinden sevin yalan boand. Okud, okudu alad. Utanmasa yzne gzne srecek.Yahu bir insan, hele Celal gibi felek vurgunu bir ocuk bu kadar mutlu olabilir mi?Oldu ite. . ________________Sevdiim kz, ilk akm, beni deil onu mutlu etti. Varsn etsin.

t

deydi. zerime aldm i tehlikeliydi. Ayla ile nerede, nasl konuacak; hangi cesaretle Savc'nn kzma kolyeyi verecektim.in ho taraf btn bunlarn yannda, Ayla'y grnce konuup konuamayacam, dilimin tutulup tutulmayacam, kekeleyebileceimi, terden srlsklam, y- zm-gzm kpkrmz, sivilcelerim yerinden frlam, salarm iyice dikilmi, hibir ey syleyemeden yz- geri edip kaabileceimi dnyordum ki; dayanlr gibi deil. Uykuyu dura kaybettim. Bouna kaybetmiim.

Ayla ile kar karya gelince btn bunlarn hibirisi olmad.Demek ki gerekten dedemin torunu, babamn olu imiim. Vay be, kendime atm. Ayla'nn okula gittii yolun en tenha kesinde karsna ktm. Bir ey soracam sand durdu. Ksa bir an baktk. Kirpiklerinin glgesi mavi gzlerini

Uzun fiikye/ 83

evreliyordu. Biraz glmsedi bile, ya da bana yle geldi.- Sana bir ey diyeceim Ayla, dedim. -Buyur.- Celali bilirsin deil mi, hani adiye'nin Celal.- u btn gn pencerede oturan ocuk deil mi? Nefesimi boalttm. Oh, be.- Evet, dedim.- Mri ynr orn, hasta m7_______________" - Evet.- Hi dar kmyor, sakat m?- Evet.Yz bulutland.- Ah, yazk, gencecik daha.Biraz sessizlik oldu. kimiz birden bir gren var m diye ikillenerek saa sola bakndk. Kolyeyi kardm.- Boncuk iler kendisi. Bunu da sana gnderdi, bir hatra, dedim*Kolyeyi ald. Sevincini gizlemedi.- Ne gzel. Teekkr ederim. v Kolyeyi formasnn cebine att.- Selm var, dedim.Yrd, birka adm sonra omzunun zerinden bakarak:- yi olur inallah, dedi ye gitti.

Sonbahard, leylekler gyor, gazeller dklyordu. dm, ellerim cebimde kendimi yollara vurdum. Kasaba dna

4 76 /Uzun Hikye

kmm. Kim bilir ne kadar yrmm. Karanlkta dndm.Babam eve gelmi, sofray kurmu, beni beklemi. Yzme baknca ne grd ise "Nerede kaldn" bile demedi!Odann ortasmda durdum, biraz sonra titreyen sesimle "Baba hi itahm yok bugn" deyip kendimi sedire attm. Yorgunluk ve gerginlik iinde szmm. Neden sonra babam zerime bir battaniye rtm. Kolay deil; kasabada Ayin iln lrnnyrm tek delikanl benim.

Uzun fiikye/ 83

Kaln, ar bir dosya, dalmm. O srada bahe kaps gcrdad. Biri geliyor tela ile dosyay torbann iine koyduum gibi pencereden uzanp elmann dalma astm. Top sahasndan her dnmde ter kokan orap ve fanilalar dert olur, babam yzn buruturarak: "Olum, ya yka unar ya da at dar oday kokutmasn" diye sylenmeye baladndan, zm yolu olarak bunu bulmutum. As elmann dalna havalansn.

lk kez bir ie yaramt. Orada unutulmu ve babam kurtarmt. Kim bilir okumadm sayfalarda daha neler vard? Dosya ele gemi olsayd elbette bir yerin-den tutarlard. Yine de babam: "Bu alak Zopur bize kancay takt, srer gider bu i" demiti. Akas "Yol grnd" mnasna geliyordu bu sz.

Oysa o gnlerde ben, ilk akmn aclarn yayor; sevda rzgr sivilcelerimin, bir trl yatmayan kirpi salarmn

zerinden esip geiyordu. Gidelim evet. Lakin Ayla'y nasl brakacam, onu grmeden nasl yaayacam?

Benimle beraber kasabada pek ok delikanl Ayla'mn

4 76 /Uzun Hikye

m| "ak ile tutuuyordu. Ne var ki kzn bunlardan haberi p

/ yoktu. Bizimkisi tavann daa ksmesi gibi bir ey. ^ Romantik, platonik, o tonik,, bu tonik neyse ne. imiz- |jj

de zehirli bir ur gibi byyp duran ye hibir ey itiraf etmedi. Herkes acsn iine gmd.

m

Uzun Hikyjs/ 51

Biri hari...

Celal bir gn "Sana bir ey diyeceim ama" diye balad, gerisini getiremedi. Titriyordu.

Yine o pencerede, ben tahta sandalyede, glgeye snmtk. Elinde mavi uzun boncuklardan yaplm bir kolye, arada krm-zlar davar. "Eee..." dedim.Bir trl balayamyordi, neredeyse alayacak. Ben de dmedim zerine, bekledim. Sonunda btn gcn, cesaretini toplayarak:- Bak, dedi. Senden gayr srdam yok. Kimselere sylemezsin deil mi? Meraklanmbm.- Yahu brak imdi, ne diyeceksen de. Kolyeyi uzatt.- Bunu yl'ya vereceksin.Kolyeyi tuttum. Sanki elimi atee soktum.- Benden ona bir yadigr olsun, dedi ve sustu. Ben kol-

yeyi elimde evirip eviriyor, ne diyeceimi bilemiyordum. Ter basmt. Neden sonra "Elveda" der gibi:- Selamm syle, diye bitirdi. -Olur, dedim.Nasl olacaksa.Kolyeye baktm uzun uzun. Bu maviler Ayl'nn mavi gzleri. Krmzlar elaTin kanl gzyalar. Peki, ben nerdeyim? Benim kalbimde kanayan gl nerede? Bunu bana yapmayacaktn Celal.

Uzun Hikyjs/ 52

irka zaman sarho gibi gezip durdum. Kolye cebim- sek acaba?"

- Prenses Fazla'nm ei Hayri Suat rgpl 79. dnem yedeksubay aday olarak Levazm Okulu'ndaki ktasna katld. rgpl ilk gn kurufasulye yedi. Babamm notu: "Pasta-brek yiyecek deil a. Asker Oca bu."- Arelik pein 2014 lira, taksitle 2.500 lira.- Akkla Belediye Bakan istifa edip p olmak zere Almanya'ya gidecek. Babamm notu: "te memleketin halini gsteren en gzel fotoraf."-"Zeki Mren'in Kumburgaz'daki evinin bahesinde TPAO'nun yapt sondaj sonucu petrole rastlanmad. Not: "Yok deve. Bir de ksayd bari. Hep birlikte bu petrol milliletirelim diye barrdk. Bar bar, ku-laklar sar".- Etibnk'n Ambarl Santrali iin eleman alnacak. Aranan nitelikler: Askerliini yapm olmak. 27 yandan gn almam olmak. Mektupla mracaat P.K. 5- Kkekmece.- Muhtelif memleketlerde on alt ehir gezen alt kiilik "p Tetkik Heyeti" Belediye Meclis Bakanl'na verdii sahifelik raporda plerin yaklarak gbre haline getirilmesi iin yz milyon liraya ihtiya olduu belirtilmi, ikar yolun "pleri denize dkmek" olduu ifade edilmitir.Not: "Yuh be! Bunu renmek iin Avrupa'da on alt ehir gezdiniz demek. Bu konuda mullaka yazaca m".Dosya bir nevi krkambar idi.

4 76 /Uzun Hikye

la tarifeleri -Mesela: Kuburnu marmeladnn basur illetine birebir olduu- baz dergi ve gazetelerden kesilip yaptrlm sosyal ierikli makaleler, beyitler, iir-ler, fkralar... iirlerden birini okuyorum.

Bir vakte erdi ki bizim gnmz Yiit belli deil mert belli deil Herkes yarasna derman aryor Dev belli deil dert belli deil

Adalet kalmad hep zulm doldu Geti bu baharn glleri soldu Dnyann gidii acaip oldu Koyun belli deil kurt belli deil

erh bozulmu dnya slah olmuyor Fukara ehlinin yz glmyor Ruhsat de ne dediin bilmiyor Yaz belli deil hat belli deil

"Ava kedi mrlamaz", "Erkek seldir, kadn gl", "ahin sinek avlamaz", "Leylei kutan m sayarsn, yzm gelir kn gider" gibi ataszlerinin balk olduu, bir iki sayfalk ksa yazlar.Annemi nasl kardnn hikyesi: "Bahtmn Yldz" bal altnda* Ortaokul ktibi iken bandan geen olay: "Nasl sosyalist oldum" bali ile.

Uzun Hilcye/49

Uzun Hilcye/50

Babam artk kendini tutamayarak slndan

bir iki nota frlatt.Herkes "no'luyor" diye birbirine bakt. ' Sonra gltler.Komiser "Sizi zmedik inallah Ali Bey" dedi, adliyeden tamyorlard zatenv Babam "Estafurullah efendim, vazifeniz" dedi. Baheye ktlar. Komiser bir kede babamla biraz daha konutu.

Sonra gittiler. Biz kaldk babaa.Ben sedirde pencereye yakn oturuyordum. Babam odarun ortasnda dikilmi bana bakyordu. Aklama sras bana gelmiti besbelli. Hi konumadan pencereyi atm. Oradan uzanp elmann dalma asl torbay ekip aldm. Babam sessiz beni izliyordu.Torbadan top oynarken giydiim, iyice eskimi keten ayakkablar, eofmanal, kirli fanilalar, oraplar kt nce.En altndan babanm dosyas.O geceler boyu daktilo banda taka-tuka yazd yazlardan oluan dosya.

Babamn gzleri hayretle ald, akn glmsemesi kahkahaya dnt. Yaklat, kollarm aarak sard beni. "Aslan olum... Aslanm benim" diyerek ayaklarmyprHpn

i

1 m

4 76 /Uzun Hikye

Bir sre baba-oul sarmatk.Sonra o bir yana, ben bir yana yuvarlandk.yice sakinletikten sonra babam:- Eee, diye balad. "Anlat bakalm"...

Ben biraz skntl, lakin babamn neesinden cesaret bularak "ok merak etmitim" dedim, "Bunca yldr neler yazyorsun" diye. "zr dilerim. lk kez senden gizli bir i yaptm..."

eytan ne zaman drtmt bilmiyorum. Bir ikindi zeri corafya devi olarak hazrladm Avrupa haritasn izip bitirdikten sonra gzm babamn ekmecesine taklmt. Gidip atm, zaten kilitli deildi. Ailemizin zel tarihiyle karlam, babamn mahremiyetine girmitim. Az nce saydm eyalara dokun-dum. O kk mzkay ttrdm. Vagon evimizin zerinden havalanan kular odaya doluverdi. , Sra babamn dosyasna geldi.Buruup ipe dnm mor bir kurdela ile aprazna balanmt.Atm ve bir yerinden okumaya baladm. Bana tesadf eden blmde gazetelerden kim bilir ne niyetle karlm notlar vard:- Yurtdma gidecek iiler iin yeni kolaylklar salanyor. alma Bakan Ali Naili Erdem konuyla ilgili geni bilgi verdi.

Uzun Hikye/47

Babam altna el yazs ile not dm. "Biz de

mi git- ku gibi yumulduu demde ortalardan kaybolmu, ran', Turan' dolam, parti patrtsnn ortal toza- dumana bulad srada yeniden zuhur etmiti. Stten ikan kak gibi bu defa particilerin davulunu almaya balad. Dada gezdii yllar gya namna Zopurolu denilmi diye kendine bu soyadn almt. Mtegllibeden olup tek parti devrinde Belediye Reislii de yapan Kmil Zeki Bey, bunu dpedz zabta amiri demek olan araal'na tayin etmi; btn kirli ilerini Zopurolu marifeti ile grdrmt. Kmil Zeki Bey ld, meydan bu erefsize kald. Nasl olduysa oldu reisin koltuuna kuruldu.

Zopurolu zavall eriyi hi adamdan saymayp babamla Emin Efendi'ye kar:- Aa, yakksz bir i olmu, izin almadan temel at- msnz, buras Belediyeye aittir, ykm, deyince babam sakin ama kararl:- Nerde tapu, nerde belge, bu topraa henz kadastro bile girmemi, getir resmi evrak ykarz o zaman, cevabm verdi.Emin Efendi:- Yahu ne Belediyesi be. Bura bizim Otel'in arsasdr, cmle lem bilir, diyecek olduysa da Zopur'un melanetini bildiinden ve dalamay gze alamadndan lhavle ekip kahveye yneldi. Yalanmt Emin Efen-

Zopur kendisine kar gelenin asl babam olduunu

4 76 /Uzun Hikye

anlam, ona

dnmt. Gzlerini belerterek:- Y... Demek resmi evrak istiyorsun. Ulan sana evrakn ahn getireyim de gr hrbo arzuhalci, diye tehditler savurup uzaklat.Meer niyeti eriyi o kmen yerden atmak, kendi akrabasndan birini oraya oturtmakm. Sonradan renildi. in tad kamt.

O gece polis bizim evi bast. Evde "muzr neriyat" bulundurulduu iin hakkmzda ihbar varm. Evimizin fazla bir girdisi kts, oca buca yoktu. Polisler az zamanda her yana baktlar, en fazla babamn kitaplarm kartrdlar.Sra o mehur ekmeceye gelince babamn rengi att. Paniklediini belli etmemek istiyordu. Bylesi durumlarda hep slk alar. Tabii komiserin kravabna kar slk alamazd o anda. Yine de dudaklarn bzp iinden frmeye durdu.

ekmce ald.Aile fotoraflar. Annemin ok sevdii uuk mavi, yass kk kolonya iesi. Babam bunu anneme ilan- ak ettii gnlerde gndermi. Aldan bir kk ceylan biblosu. Bir cam dm gne gzl. Benim mzka. Baz evraklar falan. Pelvan Slman'n hamayl. Kartrdlar ve "Yok bi ey" diyerek kapadlar ekmeceyi.

Uzun fiikye/ 83

le btesine katks oluyordu.

e gitmeyip dersi de astm aylak gnlerde, glgeler evin sokaa bakan yzn aldnda, Celal pencerede, ben pencere dibine dayadm tahta iskemlede oturur; saatlerce konuurduk. O boncuk ilemeye devam eder-ken, ben babamn kitaplarndan birine dalardm. Kh Panait stradi'nin "Baragan'n Dikenleri"ni kh.Dosto- yevski'nin "Beyaz Gecelerimi okurdum. Turganyev'in "lk Ak"n Celal'e de okudum. Biz yle orada kendi dnyamza dalm, ilkgenlik heyecanlarmz kitaplarla birletirirken; Kz Sanat Okulu dalr, kasabann liselilere nazaran daha gelikin kzlar birer ikier nmzden geer; arkalarndan gya kzlarla hibir ilikileri yokmu da tesadfen oradan geiyormu pozlarda delikanllar, tedirgin admlarla onlar takip ederdi.

Derken Ayla deirmi ehresi, kestane rengi salar ile keden kard. Savcmn kz Ayla. Mektebin en gzel kz Ayla.Celal'in elleri titremeye balar, boncuklar ptr ptr pencere boluuna yuvarlanr, ben nefesimi tutarm, ok gergin bir durum olurdu.Kz ikimizi birden yakmaya ahdetmi gibi merakl bir glmsemeyle bizi szp geerdi. Nihayet keyi d-r>pr VP kayhrlnr Ct*lal'I? VrlVf rynr fattetBftttZ^nfnoleri boaltrdk. Birbirimizin yzne bir sre bakar ve

4 76 /Uzun Hikye

yeniden Ayla'nri kaybolduu keye dnerdik. Sanki o kede bir iz, bir koku, bir renk kalm gibi. Celal uzun zaman kendine gelemez,

iplie boncuk taka- mazd.Neden sonra ben "Yahu azmz kurudu, baheden bir eyler koparp da geleyim" diye bir bahane uydurur kalkardm.

O yl, son gzde, yamurla rzgr sokaklar sprd- nde; eri Abdullah, babam ve Emin Efendi kafa kafaya verip bir plan yaptlar. Abdullah'n iporta tezghnn bulunduu kk arala elbirliiyle bir dkkn kuracak, eri'yi kardan, souktan kurtaracaklard. i Tatar Usta'ya verdiler.Tatar Usta kar yamadan eri'yi dkkna sokacana sz verdi.lk haftada temeli atp duvarlar ktlar. Sra ahap cephe, kepenk, kap, a iine geldi. Malzemeyi otelin nne indirmilerdi ki, araas skender Zopurolu avanesi ile beraber kageldi.Emin Efendi'ye gre bu skender dze inmi ekyann en sefili idi.Asimi sorarsanz ekya bile deildi. Yanama durduu bey konaklarnda eli uzun, nefsi az-gn, krd krk gegin olduu anlalnca taban yalayp gya daa kmt.Bilenlerin anlattna gre bir zaman da ekyasnnayak ilerini grm; zaptiyelerin ekya milletine alc

i ife

m

e vSilii mr

II

Uzun Hikye/ 43

II

Uzun Hikye/ 44

40/Uzun Hikye s 1 "

vet basard. Hayr* Tam tersi, i alr, yzne

aydnlk vurur, bir slk tutturarak kapdan kard. Annem sanki babamn iinde ark sylyordu. ok gzel okurdu annem. Hamiyet ile Safiye arasnda bir yerde. Vagon evimizde, rmaa bakan pencerenin nne oturur, birlikte ve alak sesle sylerlerdi.

Andka geen gnleri hasretle derinden.

veyam-

Ah bu gnl arklar

gibi eyler.Geceleri bazen babamn mzka sesiyle uyanrdm. Daktilo bandaki mesaisine ara verir, pencereden bir sre darya, bahede hrdayan aalara dalar, sonra pepee hzn dolu paralar alard. Bense bir trl benimsememi, mzka almasm renmemitim. Her elime almda annemi, ondan geri kalan eyalar, soluk pembe mantosu ile ypranm ayakkablarm hatr-lyordum. Babamla birlikte aladmz o souk gn. Ama fotoraf yle deil.Evde yalnz kaldmz zamanlarda, ben de duvardaki fotorafa dalar, annemin o san lepiska salarm, mavi berrak gzlerini hayal

eder, sanki az sonra kapdan gi- l verecekmi

gibi bir hisoo kaplrdm eri Abdullah ile adiye'nin uzun sre ocuklar olmam. Tam umudu kestikleri yllarda Cenab- Hak bir olan ocuu ihsan etmi.Bunlar ocuu yere ge koyamaz bir biimde bytrken, zavall Celal on , on drt yalarnda amansz bir hastala yakalanm. Kas erimesi var ocukta.O yllarn artlan, yoksulluk, aresizlik iinde devasn bulamamlar. Olan gzlerinin nnde eriyip gidiyormu. Biz tantmzda artik yryemez hale gelmiti. Okumaya merakl, iednk, duygulu bir ocuk.

Sokaa bakan pencerenin girintisine oturturlar, gn boyu orada kalrd. Gelip geene baksn da oyalansn diye.erinin akrabalarndan ieri girmi km biri boncuk ilemeyi retmi CelaTe.Boncuklarn renkli, ltl dnyasna dalnca kendini ve derdini unuturdu. Neler yapmazd ki. Dedim ya irice ocuk.Bilezikler, kolyeler, nazarlklar, tebihler, iekler. Hatta bir halkada karlkl sallanan bir ift muhabbet kuu bile ilemiti.Hani izun yol ofrleri dikiz aynasna asar da yol boyu arabann iinde bir ku cvlts var sanrlar ya, onlardan ite.---------------------------------------------------

Uzun fiikye/ 83

Babas bunlari tezghnda satyor, Celal'in o

hali ile ai- da Kyaslar yapyordu..Ama ben onun bu bildik, uar havasma kaplmadm Donuk bir sesle:- Seni burada bir bama brakp gitmek istemiyorum. Ama bu kasabada kalamam artk, dedim.Tavrm hi deitirmedi; yine ayn canllk, yine ayn neeyle;- Beni dnme. Benim mrm byle geti. Nereye gideceksin?-Bilmiyorum.- yr.. Bilmemek en iyisi.- Olunu kolundan tutup mehule mi frlatyorsun. Bir kam kaldrarak bakt, yznde o muzip glmseme:c i" n yazyorsun sen: Bu ne ifade byle.

Bam ne eip sustum. O da sustu.Muhtemelen bir sre "ayrlk" zerinde dndk* Baba, oul ilk kez birbirimizden aynlacakk. Sonra ciddileti.- stanbul'a git en iyisi. Bu kk kasabalardan kurtulursun, ufkun alr. Sana bir adres vereyim, bir arkada. Ev de ayarlar, i de.-Olur.- Paramz Musa avu'da. stediin kadar al. Kederle glmsedi. ______________________________- Zaten pek fazla deil ama..

4 76 /Uzun Hikye

-Olur.

- Dkkn Musa avu'a emanet et. Birini bulur o; iletmeye devam ederiz.Sonra amar, ite ne bileyim, ne lazmsa al. Evinanahtarn da avu'a verirsin.Oturuyordu, aniden kalkt, oracktaki kk masadaduran kk daktiloya uzand.-Bunu da al.- Olmaz, onu alamam.- Al olum, al diyorsam sebebi var.Bu let yannda olduka ben yarmdaym demektir. Bu leti tkrdatmaya baladnda ben konuuyorum demektir.Bu let sustuunda... Gerisini getiremedi.kimiz de ayn anda davranarak birbirimize sarlmtk...

Tirenle gidiyorum.Kompartmanda kyller. Bir yal kan koca. Kadnn ayn yalarda aabeyi. Sonra oullan, gelinleri, iki kz torun.Heybeler, sepetler doldurmutu her yan. Benim gariban bavul st tarafta kede. Daktiloyu bir kaim karton koliye sokup, balayp, cam kenarna sktrmtm.

Der-mer.

Uzun fiikye/ 83

mak fitili, benzin, don lastii, apa, firkete, el

feneri, fener pili, trnak aks, boncuk, c6p defteri, saat kordonu, kuka, ay barda vesaire satyordu. Toplasan on, on be metrekare etmez bu kk arsa, bu glgeli boluk bamza ne iler at, yeri geldiinde nakledeceim.

Bizim evin karsnda bir ana-kz oturuyordu. Kasabann yerlilerinden. lkokul retmeni Saadet ncekara ile annesi.Saadet Hocahanm "evde kalm" tabi1 edilen bir kz. Kvrck salarn oksijenle sarartm, etine dolgun, gldnde yanaklar ukurlaan, bana gre epeyce gzel bir kadnd.Anasnn anlattna baklrsa ne doktorlar, hkimler istemi de, Saadet "gnlne gre" birini bulamadn- f dan taliplerini geri evirmiti. Yal kadn iini eker, :flf "Ah, ah... Kzmn mrvvetini bir grebilseydim" ^ diye dertlenildi. ||Daha bizim eri Abdullah'n evine tanmamzn zerinden bir hafta gememiti ki, Saadet Hocahanm^ elinde bir tencere zeytinyal yaprak sarmas ile kapy Jtklatt. :

'lfi i

Babam ne zaman grm, ne zaman gzne kestir^ mi. . ; ; "JgP

4 76 /Uzun Hikye

Gya eri Abdullah'n kars adiye

diyesiymi ^; "Garip bunlar anam, kimsesiz. Ana yok, baba yok, de avuta yok. Emin Efendi'nin himmeti, bizimkim

Uzun fiikye/ 83

gayreti ile uraca yerletiriverdik. Saadet kzm, sen sen ol, ara-sra gzet bunlar. Evlerine san dse ba yarlr".Ben babamn tuhaf bir cazibe tadm o yalarmda bile anlyordum. Bir sokaktan gesek, kalabalk bir mekna girsek, kadnlar gz ucu ile kendisini szerlerdi. Gzel adamd babam.Grd ilgiden memnun, hatta marur, hibirine pas vermeden yryp giderdi."Kadnlara ilgisizmi gibi davranacaksn. in srr burada" derdi.Sylemitim ya, baya arkada idik.

Byle byle Saadet Hocahanm bana pervane kesildi. Derslerime yardmc oluyor, ilek reeli, nar urubu, pasta-brek ne yaparsa getiriyor, beni deta ku st ile besliyordu."Kzm sana sylyorum, gelinim sen anla" misali. Babam bu youn alkaya karlk verdi mi? Bilmiyorum.Bilsem de sylemem.

Lakin anneme olan bitimsiz aknn mr boyu srdn, onun brakt boluu bir bakasnn asla dolduramayacam adm gibi biliyordum. Evlilik czdanndan kard resmini bytm, duvara asmt. Bilhassa

Uzun fiikye/ 83

sabahlan ie gitmek iin evden j^Tcark^n

fntngrnfn mi! ta Z hnhnnrlnn rdrmrrd Grenler sanr ki bu bakma onu zer, iini gam-kasa-

Uzun fiikye/ 83

Uzun fiikye/ 83

Nurettin'in banda Meksika usul geni

kenarl bir hasr apka. Nereden bulmu acaba? ieleri karalarn Alada'h doruklarndan kr karanlkta indirdikleri, artk skp buza dnm kar ktklerinin zeririe yatrr; ara sra bunlar akrdatarak dndrr, aaca ieyi yle havada bir iki zplatr, sonra kar kestii kr testerenin srt ile kapana hzla vurarak mantar gibi patlatrd.Kasabann ocuklar Gazozcu Nurettin'in evresinden ayrlmaz; kmen yumuk eller sk sk tuttuu bozukluklar tezgha boaltr, basen klahta dondurma,. bazen vine erbeti veya limonata isterlerdi. ok gemez bir dknt fayton, scaktan kulaklar dm atlar e sokak bandan belirir, Sinemaa Refik'in tayfas azlarda teneke megafonlar, afiler, arkalarnda bir yn ocukla amatay gklere karp yeni gelen filmin reklmn yapard. Babamm etrafnda uzak da kylerinden inmi, byk-lar azlarna dolan, kuakl kundural, iri yar, yank yzl dil bilmez adamlar olurdu. Kan davalar, yllar sren mera-arazi davalar, doum- lm-askerlik-nfus-vergi ileri olurdu. Babam dertlerini iyice anlamak iin gayret gsterir, bir iki kelime-den ibaret cmlelerini azlarndan adeta kerpetenle skp alrd. Bize tereya, kelek, taze peynir falan getirirler; babam yayla iei kokan bu nevaleyi muha- faza

4 76 /Uzun Hikye

edemeyeceinden olacak, saa-bula datrd.

Q zamanlar Anadolu'nun bu unutulmu kasabalarndabuzdolab falan yoktu.

Hemen her gittiimiz yerde kiralk ev bulmak mesele olduundan Emin Efendi imdada yetimi, "Aalk vermekle, yiitlik vurmakla" dsturuna gre eski marabasndan olup o yllarda iportaclkla geinen eri Abdullah'n avlu gerisindeki mtemilatn tutmamza araclk etmiti.eri Abdullah yal, ipil bir adamd. Sarn iek bozuu bir yz vard. Tra gecikmi krl sakallan ufack suratn iyice kltr, bandan yaz-k karmad yn bal ile dolar, kekeme dilinden ne dedii pek anlalmazd.Evi baheli ve ahap olup, bir cephesi sokaa bakard. Biz bahenin gerisinde galiba bir odas tandrdam, teki ambar niyetine yaplm ilave binada kalyor, ayn bahe kapm kullanyorduk. Bahede bir byk dut, bir iki zerdali, vineler, dallan- n oturduumuz odann penceresine uzatan bir yaz elmas, duvar diplerinde kzlcklar ve her bahar mor salkmlann sokaa sarktan leylaklar vard. eri Abdullah vaktiyle da kylerinden birine giderken katn ile birlikte yardan yuvarlanm, bir baca onulmaz biimde sakatlanm, topal ayayla artk iini yapamaz olunca erilii brakmt. Sarkaya teli'nin bitiiindeki kmen arala bir i-

Uzun fiikye/ 83

pnrfa tezgh Vurmu nranlcta nzkm aramaya

basla- mt. Ayna, tarak, jilet, ak, akmak, akmak ta, ak-

34/Uzun Hikye . ,

Eskinin beylerinden.ok mal mlk varm bu Emin Efendi'nin.

Hepsini frtnal genliinde yemi tketmi.'Kala kala bu otel ile Sarkaya kynde bir miktar ba, artk pek alma- j yan bir su deirmeni ile verimsiz tarlalar kalm. Vak

tiyle her ie rakya bir krmz lira verdii sylenir. Babamla birlikte cumalar namaza gider Karl k ge-

MUSTAFA KUTLU....................................................................97

| - Benim lakabm sosyalist Emin abi, derdi.

Emin Efendi severdi beni.i ' - t

Kahveye her giriimde yanma arir, salarm okar, ' asl bey olanlarn o tabii cmert tavr ile yelek cebinden

'J i - ' * ..,kard bozuk paralar avucuma tututumrdu. Bir iki kan alm, evlat sahibi olamam.

Sarkaya Otel ve Kraathanesi tek katl, kasabann btn eski binalar gibi krmz kiremitli, uzun bir bina. | Kahve girite, otel arkada.

ay ocann yannda devasa bir su kp dururdu. Kasabaya su ebekesi denmi, evlere musluklar ta- -t------------- klnt. Lakin dlali bu klulu ebeke suyuna ahama- Ji

m, imek iin eskiden kalan eme sularna rabet ediyordu.

Uzun fiikye/ 83

Kahvenin emektar Kurban Emi ile birlikte

omuzluklar kuanr, Ortaeme'den su tardk. Su doruca kpe girer, kp domur domur terleyerek suyu soutur, bir de kpn toprak tad suya ilave olunca yaz gnlerinin bunaltc scanda tadna doyum olmazd. Kasabann kula kesik ihtiyarlan, srf bu kpn suyundan imek, Emin Efendi'ye taklmak iin kahveye gelir, bitip tkenmeyen domino partilerine otururlard. Kahvenin karsnda Foto TombuTun dkkn, nnde yaz gnleri bodur akasyann glgesine ektii krkl makine... Mehmet Gle gerekten kilolu vcudu ve soy adna yakan takm glmsemesiyle mterileri duvara gerdii kara perdenin nne oturtur; "Nene yznn resmim alacam, hele a yzn" diye vesikalk ektirecek ihtiyar kyl kadnlarla cebelle- ir, mrlerinde nmahreme yzlerini gstermemi bu kadnlann umutsuz lakin inat direnleri karsnda kan-ter iinde kalrd.Onun yannda Berber Adem, onun yannda Leblebici Tahir, en uta ise A Ltfi Efendi'nin kmen dkkn sralanrd.Ltfi Efendi'nin dkknnda kurufasulye-pilav yahut cier yahni-pilav-zm hoaf ile tka basa kannlanm doyurup kanlar ulu narn glgesine tnemi Ga zozcu Nurettin'in seyyar tezghna yanar; onun kendi imalat gazozundan kana kana ierlerdi.

Uzun fiikye/ 83

O yllarda sinemaya daha ok kovboy filimleri, korsan filimleri, Herkl-Masist filimleri geliyor. Bu filimlerin etkisinden midir nedir, kasabann genleri topluca v-cut yapmaya soyunmu durumda. Bir su bohsunun iki ucuna kalp-beton dklerek halterler icat ediliyor, aalarn uygun dallarnda barfiks alanlar oluyor, hibir ey bulamayanlar yuvarlak sel talarn kaldrp indirerek kas gelitirmeye abalyordu.Kaportac smail Usta'nn gen irisi ra Erdoan iki - binlik rak iesine kum doldurmu, azlarm kaynak yapar gibi tpalam, labut ala ala koltuk alt kas-larn, gslerini, pazularm davul gibi iirmiti. Derisine yapan saks mavisi bir naylon fanila giyer, ksa kollarm omuz bana kadar kvrr, pazulanru i- irerek kasm kasm geerdi caddeden. Ad gen Erdoan'a kmt. Salarn slatp slatp geriye tarar; Akam Sanat'ta okuyan kzlara caka satard. Onun yoluna kmak, ona posta koymak, "itt.. Yengeniz olur ha../' diye iaret ettii kza yan bakmak kimsenin haddi deildi.Sz aramzda, o yllarda, o dalar ardnda kalm kasabada, bir kzla bir olann deil gizli gizli buluup konumas, yle yolda bir an olsun yan yana gelmesi bile zordu.

4 76 /Uzun Hikye

Maazallah bir duyuluverirse kan kar, kya-met kopard. Biz mahallenin zayf, elimsiz, yeni yet- me delikanllar ^ge Edoan'n btn kzlar tavla- dn dnr; aym yolu takip ile halterlere, dut dal

Uzun fiikye/ 83

larna, kum dolu ielere saldrrdk. Oysa hreti "gei"e km olsa bile, yz gz makine yama bulanm, bir fukara kaportac rana hangi kz dnp bakard ki...

Babam o yllarda arzuhalcilik, ayn zamanda dava vekillii yapyordu. Dava vekili dediin bir nevi avukat. Hani eskiden avukat yarmda alm ya; kanundan, mahkemeden haberi var. Hem benim babam oldu-bit- ti gazete okur, kitap okur, yanndan hi ayrmad Re-mington marka eski daktilosunda geceler boyu takatuka bir eyler yazard.Sankaya Otel ve Kraathanesinin bir kesine koyduu tahta masaya yerlemiti. Masa cam kenannda idi ve yannda kk bir sehp dururdu. Sehpann zerinde gelikin bir kpe iei, onun da zerinde duvara asl bir saka kafesi. Babam saka beslerdi. Yenieri kuu imi ne demekse. Gzlklerini takp, alkn elleriyle makineye kd geirip yazmaya giriti mi; saka da tmeye balar; daktilo sesi ile saka cvltsndan mrekkep tuhaf bir kon-ser Sankaya Oteli'nin kraathane denilen giri ksmn doldururdu.

Yetmi be-seksen yalarnda/ama hl dik duran, ak salar albrus tral, byklan nikotin sans, eli kehribar tesbihli Emin Efendi otelin sahibi idi. Soyad Sankaya.

m

M.p

Uzun fiikye/ 83

4 76 /Uzun Hikye

Dedim ya, ben o zamanlar on alt yandaym. Clzm, p gibi bacaklarm, kollarm. Ama hrslym, atlganm. Yahu babama m ekmiim ne, hibir ite diki tuttur amyorum.Hangi i kardeim, sen lisede talebe deil misin? Doru, lakin sabah-leci okuyoruz o gariban lise binasnda.lkemizde bitmez tkenmez eitim seferberlikleri ya-, plr ya; ite

mt. stasyon efi, ba nne dm, beyaz at ile karlarn arasndan geip, gitti. Yaz boyu kovaladm kargalar, az ileride, gzlerini cama dikmi hareketsiz duruyorlard.

Babam beni ald, birlikte vagon evimize geldik. Bohay atk. inden annemin soluk pembe mantosu, barts, ypranm kunduralar, aynas ve tara, y-z, kpeleri kt. Babam bir sre bunlara bakt. Parmaklarnn ucuyla dokundu. Sonra kapad bohay. Uzanp elimden mzkay ald.Beni kucaklayarak vagonun tek penceresinin nndeki sedire gtrd. Aalarda rmak sessiz sedasz akyor, kar taneleri ar ar dklyordu. Souktu vagonun ii. Babam bir kolu ile sard beni. Bam, salarm pt, koklad. Sonra mzkayla bir eyler almaya balad. Ne gzel, ne ackl, ne tatl alyordu. Birlikte aladk. Babam ilk kez alyorken grmtm.

onlardan birinin en hzl dneminde, her ehre, kasabaya, hatta nfusu tutsun tutmasn siyasi bir deeri olan her beldeye bir mdr-bir mhr ortaokullar, liseler alyor; bizim kasabaya da amlar bir lise. Talebe ok, hoca yok. Askerlik ube Bakam, Veteriner, Hkmet Tabibi az laf yapan mlk amirlerden hevesi olan herkes derse geliyor. Biz liseliler sabah gidiyoruz mektebe, leden sonra ortaokul talebesi bara, ara snflan dolduruyor. le sonlan botaym. Kahvede garsonluk, Orman daresi'nin aalandrma projesinde fidan dikimi, pazarda karpuz sergisi, ya^lV qn Arh/fo fmdlr fetk-ga zoz sat, bir sr ie girip ktm.

Biz babamla o saatlerde, yani babamn iten dnp elindld kn anneme verip, beni omuzuna ald ve birlikte rmak kysna indiimiz saatlerde, bambaka bir heyecan

4 76 /Uzun Hikye

yaardk. Babam gndzden yemleyip r-maa sald, bir ucunu kydaki ylgnlara balad oltalarm ekerdi.ri pullu, bykl sazanlar oltay gere gere gelirdi. Annem bkmt artk balk ayklamaktan, hem midesi bu- lauyordu, hamile kadn. ounu bana verir "Gtr bunu makasnn evine" derdi. Meer o bayku surat- "" l makas balk gnn bekler, arap iesini o gn birden ikiye kanrm.

.

Annem beni leende ykard. Yaz-k demeden tulumbadan su eker, moraran parmaklan ile amar itiler; her bir yan tertemiz, gl gibi yapard. Babam onu hibir iinde yalnz komaz, kendi gmleini, pantalonunu tler, yemek bile yapard. Birlikte erite keser, hatta reel kaynatrlard. Annemle babamm birbirlerine duyduu ak, gn getike azalacana artm,

btn o yolculuklan, srgnleri, yoksulluu, aresizlii birlikte gslemilerdi. K gelir, sac sobann zerindeki mavi inko demlik c-zrdamaya balar, babam hi yanndan ayrmad daktilosunun banda kim bilir neler yazar, annem sedirde skklerinizi diker, vagon evin penceresinden danda savrulan kar tanelerine byl kla duo di.

Uzn Hikye/29

Bu masal hi bitmeyecek, ben ocuk ehzade hi by- meyecek sanrdm. Annemin hamilelii ilerlemi, gn yaklamt. ki canl giritii o ar iler, o yorucu. gnler narin vcudunu hrpalam demek. Bir gece dayanlmaz anolarla uyand. Babam ne yapacan armt. Gece kyafetiyle, darda esen frtnaya aldr- makszn makasnn evine kotu. Makasnn kars annem iin elinden geleni yapt. Kanl bezler kardlar altndan,

4 76 /Uzun Hikye

kaynar sular ile ykadlar. Ben yorgam ba-ma ekmi alyordum. Babam paltosuna brnp kendini dar att. Sabah zor ettik, lakin annem iyile- medi.O gn istasyon efi, makas, makasnn kars, dilsiz kz ve ben babamla annemi gzyalar iinde tirene bindirdik. Yaknlarda olan ehre, hastaneye gidiyorlard. Dilsiz kz beni kucana ailmt. Annem soumu dudaklaryla yzm gzm pt. Onlar gitti, biz kaldk. Bam dilsiz kzn omzuna gmmtm. Artk makasnn evindeydim. Dilsiz kzyla koyun koyuna yatyorduk. Aradan ka gn geti.

t >

Babam tek bana dnd. Elinde bir boha, bana bir mzka alm. Glmsyordu, ama bunda bir tuhaflk vard. Kimse konumad. Uzun, gergin bir sessizlik. Babama, sonra dilsiz kza bakyordum. Gz gze geldik.

Kzn dudaklar titremeye balad. Yavaa verinden kalkp pencereye gitti. Ben de pein- den gittim. Darda kar yayordu. Kar her yan rt-

26 /Uzun Hikye

* 1 . 1 , ' : . 'b " . . . . . ' ' . . iiyor, stme bama dkyor, sofradakeri

gldr- I yordum. S .

| Ka yandaydm acaba?i - . , j Irmakla istasyonun arasmda bir harabe vard. Belki de

bir kmbet veya kilise kalnts idi. Uzak da kylerinden da gibi adamlar, yank yzl, dik dik yryen kadnlar oraya huylu gelinleri, saral ocuklar falan i1 getirir, bir horoz keser, hastay bir gece o harabenin

kuytusunda yatrrlard. Gya ifasn grenler varm.O yata beni ilgilendiren taraf kesilen horoz.

nk det, horozu ilk grlen kiiye hediye etmek.

4 76 /Uzun Hikye

Ziyarete gelenleri grnce, kpekle birlikte balarna dikilir, j seyrederdim.

Bir ocuk, ne de olsa bir ocuktur. Hasta sahipleri evi- I mi, ailemi sorar, kafas kesik horozu elime tututurur-

lard.Sevine sevine, kan ter iinde anneme

getirirdim.

Ad Rza myd, Remzi miydi imdi hatrlamyorum; stasyon efi'nin bu harabe ile, daha dorusu efin ka- j ns ile ilgili ackl bir hikyesi var demitim hani.

Babamn naklettiine gre> efin kars da bir nevi ruh hastas imi. Doktorlar, ilalar, muskalar, hocalar, bir :ij trl iyi olamam kadn. ocuk da yok. Bozkrn orta- % 3 sn d a, lck br ara ifitasynndar o yalnzlk iinde bir- |

birlerini yemeye balamlar. ef son bir are diye ka- j "' "ip" 7 ' ia

" - -*---- I- -;.'.,(!

i - --------- ------- 'dru harabede bir gece yatmaya ikna etmi. aresizlik ite. Kadn yatadursun, adam beri yanda beklemeye balam. Bir ara ii gemi, gzleri kapanm, uyuya-. kalm. Uyandnda, gecenin bir vakti bakm kadn uzun ve beyaz gecelik entarisi ile rmak kysnda lklar atarak kouyor. "Bebeim, bebeim, suya dt, kurtarn" diye feryat ediyor.ef dehet iinde yoku aa de kalka koarak kadna yetimeye abalarken, kadn birden kendini rman burgalar yaparak kprd en cokun yerine frlatvermi. Ve adamn gzleri nnde batm, bir daha da su.yzne kmam.Ka yl nce vuku bulmu bu facia, bilmiyorum. efin bende kalan fotoraf beyaz at ile rmak kysnda do- lamalan.

4 76 /Uzun Hikye

Evet, efin beyaz bir at vard ve bir de gvercinleri. Bozkrn ortasmda bir yalnz adam, ata ve gvercinlere snm ite. Atn ahin su deposunun bitiiinde idi. Bir kez makasnn dilsiz kzyla birlikte korka korka oraya kadar gittik. Aralk kapdan baland yerde yemini yiyen ata baktk. rken gvercinler akrtl kanat vurulan ilie havalandlar. ef baz gnler gnein batt o kzl saatlerde atyla rmak kysnda belirir, suyun aalara doru kvnla kvrla giden akntsn takip eder; grevinin gerektirdii saate kadar kaybolur, sonra yine yle sessizce dnerdi. Ata koturduunu li grmedim, sylentiye g- re kansmn cesedini bulamamlar. Yitip gitmi.

stasyon binas ok kk. st katnda efin dairesi. Yan tarafta makasnn daha da kk evi. Demiryolu geici iilerinin kald adr. Bir su deposu. Birka lgn akasya, bir iki st aaa. Hepsi bu. Aada a- ldayan rmak. Irman te yakasnda bir tahta kpr: ile geilen nahiye merkezi. orak, aasz, gri tepeler.

Bu benim babamn ad hani "sosyalistle km ya; kendisi bir yere gitmeden nce hreti gidiyormu. Peki bu nasl byk bir hret olmal ki, o gnn Trkiye'sinde vatann bu cra kesine kadar ulam. stasyon efi nce nahiye mdr ile grm. Babam iin ev ve i bakyormu. Mdr tedirginlik iinde "Aman Remzi Bey bu komnisti bamza bela etmeyin. Buras kk yer/ltfen" diye szlanmaya balaynca ef stelememi.Ne bilsin babamn byle tedavisi gayr mmkn bir derde dtn. aresiz nahiye pazarnda bir kahveye kp onu bekleyen babamn yanna varm. Umutsuz bir tavrla "Malesef Ali Bey, ne i var, ne ev" diyecek olmu. Babam onu artan bir glmseme ve canllk ile:. "nemli deil efendim, ben ii ayarladm. Yeter ki siz vagonda kalmamza izin verin" demi.

4 76 /Uzun Hikye

Geekten de iki tam arasnda, nahiye pazarn bir batan bir baa rzgr gibi gezerek esnaf ile konumu; ayakst bir zahire tccarnn ktipliini ve nuhase- besini kapvermi.ef akn: "Bravo vallahi Ali Bey" demi. "Biz nahiye mdr ile bir kahve iimi ancak konutuk konumadk, nasl ayarladnz bu ii" diye sorunca; babam uzaklara bakarak glmsemi. "Bilmem efendim demi, garip kuun yuvas hesab".

ef "Benden size izin, istediiniz kadar oturun vagonda" deyince, annem ile babam hemen ie girimiler. Demiryolu iileri de "Gariptir bunlar, sevabma yardm edelim" demiler.Samanla amuru karp vagonun atm, iini, deliini deiini svamlar. Sonra bunun zerine sprgeyle mis gibi bir kire badanas geirmiler. Grenler bir masal kulbesi der yani.Ama gerek, benim masalmn gerei bu. Aklm erdiinde, ilk hatrladm fotoraflar arasnda bu kulbenin mutlulukla tten bacas var. eriye kurulan sac sobann borusu tepeden kyordu. Btn bu iler yaplp atlrken sadece o sarho makas, uzaklarda oturuyor, bir felaket'baykuu gibi si- gatasru tttrerek olup-biteni seyrediyordu. O adam-dan korkmutum hep.

Uzun fiikye/ 83

Ama kars ile kz yle deil. Onlar daha ilk gnden itibaren, yanlarna bir can enlii, bir insan nefesi, bir komu geldi diye sevinmi, elden gelen yaknl gstermilerdi. Kadn orba yapm, bulgur pilav kotar- mifl gngan^kmpk-flyran yiyip kalkmtk. Bakrn masal olsa bile bu yemei hatrlyorum. Ayran tahta kakla

Uzun fiikye/ 83

hamile ve gidecek snacak bir yerleri yok. be para eyayla kendilerini bir tirene atmlar. Nereye gideceklerini bmiyrlar. nanlmaz bir ey.

Babam sevimli adamdr, ayn zamanda hosohbet. Konutuka azndan bal damlyor sanrsnz, ren efi ile annda ahbap olmu. eftiren bu yakkl, kravatl, az laf yapan adam hayran hayran dinliyor. Anlayacanz bunlar karlkl hem konuuyor, hem iiyorlar.Demiryolculann ou ier, baka trl nasl biter o

ttizim yollar.Ben annemin kucanda uyuyorum. Annem, bir eli akanda, mehule doru giden bu,tirende, sonumuz ne olacak byle, ne kadar ekeceiz bu gebe hayat diye dnyor.Derken babam adam tam kvamna getirince "Yahu, demi, falan yere gidiyoruz ama, hi de tamdk kimse yok, bize yardma olacak birini/' demeye kalmadan eftiren "Hi tasalanmayn efendim, o istasyonun efi ruh gibi ahbabmdr, size her trl kolayl gsterir" demi.Btn bu konumalar tirenin lokantasnda geiyor. Babam neticeyi alnca "Hanma haber vereyim bari" diye kalkp annemin bulunduu kompartmana geliyor. "Mnire

4 76 /Uzun Hikye

uyan, nmzdeki istasyonda iniyoruz" diye mjdeyi veriyor.Mjde de tam mjde hani. _______*_______-Annem aresiz toparlanyor.

Uzun Hikye/ 23

Gecenin bir vakti, yanndan bzbularuk bir rmak vakan, bir kk nahiyenin kyanda, ssz bir istasyonda iniyorlar tirenden.eftiren istasyon efini bir kenara ekerek bir sre konuuyor/Ad neydi acaba, Remzi miydi, Rza myd, imdi hatrlamyorum, istasyon efi glerek yaklayor bizimkilere:"Ho geldiniz efendim. Hi carimizi skmayn. Sizi a- ak brakmayz" diyerek yaknlk gsteriyor. Ben annemin elini tutmuum. Uyku gzlerimden akyor. Tiren geldii gibi gidiyor. Kalyoruz orackta.Birka para eya. Kilime sarlm bir kat yatak. Annem zerinde oturuyor. Babam istasyon binasnn lo klar altnda, bir o yana, bir