Ulusal Teknoloji Politikaları

Mustafa Değerli 2014

Ajanda• Teknoloji Politikası

• Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu (BTYK)

• Türkiye’de Bilim ve Teknoloji Politikalarının Tarihçesi

• VİZYON 2023 - Bilim ve Teknoloji Stratejileri

• Ulusal Bilim, Teknoloji ve Yenilik Stratejisi - 2011-2016

• Bilim, Teknoloji ve Yenilik İstatistikleri

• Referanslar

Teknoloji Politikası

• Teknolojik gelişme sürecinin hızı ve yönünü etkilemek amacıyla bu sürecin tüm aşamalarına (bilimsel buluş, teknolojik yenilik, teknolojik yayılma) yönelik politikalar teknoloji politikası olarak tanımlanır (Taymaz, 2001).

• Genel olarak bakıldığında iki tür teknoloji politikası mevcuttur. Bunlardan birincisi Amerika Birleşik Devletleri, İngiltere ve Fransa’nın temsil ettiği misyon odaklı teknoloji politikası, diğeri ise Almanya ve Japonya gibi ülkelerin temsil ettiği yayılma odaklı teknoloji politikasıdır. Misyon odaklı teknoloji politikaları daha çok askeri amaçlı teknoloji geliştirirken, yayılma odaklı teknoloji politikaları ise sivil tüketime yönelik mal ve hizmetleri karşılamaya yöneliktir (Seyrek ve Sarıkaya, 2008).

• Seyrek ve Sarıkaya (2008) tarafından etkin bir teknoloji politikası oluşturulması için politikaların aşağıdaki özelliklere sahip olması gerektiği belirtilmiştir. Seyrek ve Sarıkaya bu tespitlerini Porter’in 1990 yılındaki çalışmasına dayandırmaktadırlar:

• Ulusal sanayide bilimsel politikalarla rekabetçi avantajlar arasında bir uyum ortamı sağlanmalıdır.

• Kamu ve üniversite bünyesindeki araştırma birimleri, devlet-üniversite-sanayi ilişkisi üzerine tahsis edilmelidir.

• Ticari ilişkisi olan teknolojilere öncelik verilmelidir. Sanayi ve araştırma kurumları arasında güçlü finansal ve organik bağ kurulmalıdır.

• Endüstriler üzerine yoğunlaşmış, uzmanlaşmış araştırma kurumları oluşturulmalıdır.

• Ar-Ge faaliyetleri hükümetlerin yasal düzenlemeleri içerisinde yapılmalıdır.

• Firmalar Ar-Ge faaliyetlerini teşvik edici yöntemler geliştirmelidirler.

• Yayılmanın engellenmesinden çok, yenilik hızının artırılmasına çalışılmalıdır.

• Günümüz koşullarında bir ülkenin uluslararası platformda rekabet edebilmesi ve kalkınması; Ar-Ge’ye GSYH’den ayrılan pay, araştırmacı sayısı, bilimsel yayın, teknolojik performans, patent sayısı ve ileri teknoloji ihracatı gibi verilere bağlıdır (Pınar, Boran ve Sevilmiş, 2013).

• Gelişmekte olan ülkelerin bilim ve teknoloji politikaları, daha çok dünyada mevcut teknolojilerin ithalini ve yerli koşullara uydurulmasından oluşmaktadır. Çünkü yeni teknolojiyi geliştirmek zor ve bir o kadar da pahalıdır. Öte yandan, başarılı bir teknoloji transferi için asgari bir bilimsel ve teknolojik altyapının da gerekliliği şarttır (Ağır, 2010).

• Khan (2007) ulusal yatırım ve teknoloji politikaları geliştirilmesi bağlamı için üç adımlı bir yapı önermektedir.

• 1. Adım: Desteklenecek Sektörlerin Belirlenmesi

• 2. Adım: Etkin Uygulama için Enstrümanların ve Politikaların Belirlenmesi

• 3. Adım: Kurumsal ve Yönetsel Kapasite Yeterliliğinin Etkin Uygulama için Sorgulanması

Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu

• Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu (BTYK) 4 Ekim 1983 tarih ve 77 sayılı Kanun Hükmünde Kararname (KHK) ile kurulmuştur.

• Yüksek Kurulun KHK ile belirlenen görevleri:

• uzun vadeli bilim ve teknoloji politikalarının tespitinde hükümete yardımcı olunması,

• hedeflerin saptanması,

• öncelikli alanların belirlenmesi,

• plan ve programların hazırlanması,

• kamu kuruluşlarının görevlendirilmesi,

• özel kuruluşlarla işbirliği sağlanması,

• gerekli yasa tasarıları ve mevzuatın hazırlanması,

• araştırıcı insan gücünün yetiştirilmesinin sağlanması,

• özel sektör araştırma merkezlerinin kurulması için tedbirler alınması ve

• sektörler ve kuruluşlar arasında koordinasyonunun sağlanmasıdır.

• 20 yıllık sürede (1983 – 2004) 9 kez toplanan BTYK, 2004 – 2014 yılları arasında düzenli olarak yılda iki kez olmak üzere toplam 18 kez toplanmıştır.

• Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu, Başbakan’ın başkanlığında, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanı, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanı, Gümrük ve Ticaret Bakanı, Maliye Bakanı, Milli Eğitim Bakanı, Milli Savunma Bakanı, Sağlık Bakanı, Orman ve Su İşleri Bakanı, Yükseköğretim Kurulu (YÖK) Başkanı, Hazine Müsteşarı, Ekonomi Bakanlığı Müsteşarı, Kalkınma Bakanlığı Müsteşarı, Türkiye Atom Enerjisi Kurumu (TAEK) Başkanı, Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) Başkanı ile bir Yardımcısı, Türkiye Radyo Televizyon Kurumu (TRT) Genel Müdürü, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Başkanı, YÖK’ün belirlediği bir üniversitenin seçeceği bir üyeden oluşur.

• Ayrıca, ilgili kurum ve kuruluş temsilcileri de BTYK’de davetli sıfatıyla yer alırlar.

Türkiye’de Bilim ve Teknoloji Politikalarının

Tarihçesi

• Cumhuriyet Öncesi Dönem: 17. yüzyıldan itibaren Osmanlı İmparatorluğu ve Avrupa arasında bilim ve teknik yönünden ortaya çıkan farklılık oldukça belirginleşmiştir. 18. yüzyıldan itibaren bu durumun farkına varılmış ve bu olumsuzluğu ortadan kaldırmaya yönelik çalışmalar yapılmaya başlanmıştır. Ancak 17. yüzyıla kadar olan dönemde devlet tarafından bilime ve bilim adamına verilen değerin bu dönem sürecinde zamanla azaldığı görülmektedir. Batı’daki Rönesans ve yenileşme hareketlerinin yaşandığı, on beş, on altı ve on yedinci yüzyıllarda gerçekleştirilen bilimsel çalışmalar Avrupa’yı on sekizinci yüzyılda aydınlanma dönemine ulaştırırken, aynı yüzyıllar içinde Osmanlı İmparatorluğu’nda bunun tam tersi gelişmeler yaşanmaktaydı (Yücel, 1997 ve Yıldız, Ilgaz ve Seferoğlu, 2010).

• 1920-1950 Dönemi: Bu dönemin başlangıcında Osmanlı İmparatorluğu yıkılmış ve arkasında her şeye yeniden başlama mücadelesi veren bir ulus bırakmıştır. Yeni bir devletin kurulmasından sonra ilk önce ekonomiyi düzeltme kararı verilmiştir. Bu amaçla yapılan ilk çalışmalardan birisi sanayiye ağırlık verilmesi olmuştur. Teknoloji transferi yoluyla şeker ve çimento sanayinin kurulması ile ekonomi iki önemli ürüne kavuşmuştur. Teknolojik gelişim için gerekli olan kültürel, bilimsel ve ekonomik alt yapının çok zayıf olduğu Cumhuriyetin ilk kuruluş yıllarında ilerleme oldukça yavaş olmuştur. Bu arada ilk defa Planlı Kalkınma modeli uygulamaya konulmuş ve 1933-38 yıllarını kapsayan Beş Yıllık Kalkınma Planında maden, kâğıt, seramik, cam ve kimya sanayisinde yatırımların düzenlenmesi ele alınmıştır (Yücel, 1997 ve Yıldız, Ilgaz ve Seferoğlu, 2010).

• Planlı kalkınma modelinin uygulamaya konulduğu bu yıllarda Batı’da yoğun bir şekilde yaşanan siyasi huzursuzluklardan dolayı rahatsız olan birçok bilim adamı Türkiye’ye gelerek Türk bilimine katkıda bulunmuşlardır. Özellikle 1933 yılı yabancı bilim adamlarının yoğun bir şekilde Türk üniversitelerinde eğitime ve bilime katkıda bulunmak için istihdam edildikleri bir yıl olmuştur. Üniversitelerde istihdam edilen yabancı bilim adamları yeni kurulan üniversitelerin gelişmesine ve bilimsel düşüncenin üniversitelerde yerleşmesine önemli katkılarda bulunmuşlardır. Ancak öte yandan, bu dönemde uygulamaya konulan varlık ve muamele vergisi gibi vergiler, sermaye birikimi ve teknoloji üretme kabiliyeti olmayan daha emekleme çağındaki sanayinin gelişmesini olumsuz yönde etkileyen unsurlar olmuştur (Yücel, 1997 ve Yıldız, Ilgaz ve Seferoğlu, 2010).

• 1950-1960 Dönemi: Bu dönemde devlet daha çok yol, baraj, liman gibi altyapı yatırımlarına ağırlık verirken, teknoloji transferi ağırlıklı yatırımların özel sektör tarafından üstlenmesi şeklinde bir teşvik politikası uygulamaya konmuştur. Bu politikalara karşın kamu iktisadi kuruluşları gelişmelerine devam etmiştir. Kamu iktisadi kuruluşlarının yatırımlarının devam etmesinin arkasında gelişmeyi hızlandırma arzusu yanında özel teşebbüsün yatırım yapacak sermaye birikimine sahip olmasının da bu uygulamada önemi büyük olmuştur. Bu dönemde Türk Sanayi Kalkınma Bankası kurulmuş, özel kesime dış kaynaklı krediler sağlanmış ve iç kredi hacmi enflasyonist bir para politikası ile desteklenerek sanayinin yatırımlarının finansmanı için gereken tasarruf sağlanmaya çalışılmıştır (Yücel, 1997 ve Yıldız, Ilgaz ve Seferoğlu, 2010).

• 1960-1980 Dönemi: Planlı kalkınma sürecine 1960’lardan sonra yeniden geri dönülmüştür. Bu süreci yönetmek üzere Devlet Planlama Teşkilatı (DPT) görevlendirilmiştir. Modern teknolojinin temin edilmesinde güçlüklerle karşılaşılmış, bazı sektörlerde ise rekabet amacıyla küçük ölçekli verimsiz tesisler kurulmuştur. Başka bir ifadeyle teşvik politikaları seçici olamamıştır. Ekonomik politikada ithal ikameci, özellikle aşırı değerlenmiş kur politikaları uygulanmış ve yüksek gümrük duvarları ve korumacılık ön plana çıkmıştır. Bu durum bilim ve teknoloji politikalarının uygulanmasında aksamalara yol açmıştır. Düşük bütçeli araştırma-geliştirme çalışmaları yüksek gümrük vergileriyle birleşince yeni teknolojik gelişmelerin gereğince izlenebilmesi, uyarlanması, ulusal pazarda üretilmesi ve verimlilik artışı yeterli düzeyde sağlanamamış daha da kötüsü bunlar gereksiz çabalar olarak algılanmıştır. Bunların yanı sıra bu dönemde 4. Beş yıllık kalkınma planında Teknoloji Politikaları’na ilk kez yer verildiği gözlenmiştir (Yücel, 1997 ve Yıldız, Ilgaz ve Seferoğlu, 2010).

• 1980 Sonrası Dönem: 1970’lerin sonunda ülkenin girdiği sıkışık dönemi rahatlatmak için 24 Ocak kararları adıyla bilinen bir politika ile dışa açılmaya karar verilmiştir. Bu politika ile gelişme sürecindeki ülkelerde yerli üretimin, ithalatın yerini alması beklentisi gerçekleştirilmeye çalışılmış ve “ithal ikamesi” işletilmeye başlanmıştır. Ancak ihracat yapılmamış, dışarıda gelişen teknolojiler de takip edilerek ülkeye getirilememiştir. Ülke içinde de rekabetçi bir ortam oluşturulamadığı için istenen hedeflere ulaşılamamıştır. 70’lerin sonunda teknoloji politikalarından ilk kez bahsedilmeye başlanmış ve 7. Beş Yıllık Kalkınma Planı’nda “bilim teknoloji politikası” öncelikli ele alınması gereken Bilim Teknoloji Atılım Projesi ile Plan’a girmiştir (Yücel, 1997 ve Yıldız, Ilgaz ve Seferoğlu, 2010).

• 1980’li yılların başlarında Türkiye yoğun bir şekilde sanayi sektörüne yatırım yapmaktaydı. Ancak 1990’lı yıllara gelindiğinde bu yatırımların daha çok hizmetler sektörüne kaydığı görülmektedir. Özellikle haberleşme, konut yatırımları gibi alanlarda yatırımların arttırılması da tarım kesimi yatırımlarını büyük ölçüde düşürmüştür. Üniversite sanayi işbirliğinin de öneminin fark edilmesi ile 2001 yılında Teknokent yasası olarak da bilinen “Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu” çıkarılmıştır. Bu yasa ile teknoloji geliştirme bölgelerinde akademisyenlerin de çalışmaları ve teknoloji üretimine katkı sağlayabilmeleri kolaylaştırılmıştır (Yıldız, Ilgaz ve Seferoğlu, 2010).

VİZYON 2023: Bilim ve Teknoloji Stratejileri

• Türkiye’de 1960’larda Planlı Dönem ile başlayan Bilim ve Teknoloji (B&T) politikaları oluşturma çalışmaları özellikle "Türk Bilim Politikası 1983-2003" ve "Türk Bilim ve Teknoloji Politikası 1993-2003" dokümanlarıyla önemli bir boyut kazanmıştır.

• Refah toplumuna ulaşma sürecinde bilim ve teknolojiden etkin bir araç olarak yararlanılmasını sağlamak üzere, Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu 13 Aralık 2000 tarihli toplantısında 2003-2023 yılları için Türkiye’nin Bilim ve Teknoloji Stratejileri Belgesi’nin hazırlanması kararını almıştır.

• Yaklaşık bir yıl süren hazırlık çalışmaları ardından, 24 Aralık 2001 tarihli Yedinci Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu toplantısında, Projenin adı "Vizyon 2023: Bilim ve Teknoloji Stratejileri" olarak belirlenmiş; projenin ana teması, temel yaklaşımı ve bu kapsamda yürütülecek alt projelerin ayrıntılı içeriği ile yürütme planı ve yönetim şekli onaylanmıştır.

• Vizyon 2023 Projesinin ana teması; Türkiye Cumhuriyeti’nin 100. yılında, Atatürk’ün işaret ettiği muasır medeniyet seviyesine ulaşma hedefi doğrultusunda

• bilim ve teknolojiye hakim,

• teknolojiyi bilinçli kullanan ve yeni teknolojiler üretebilen ve

• teknolojik gelişmeleri toplumsal ve ekonomik faydaya dönüştürme yeteneği kazanmış bir "refah toplumu" yaratmak olarak belirlenmiştir.

• Projede aşağıdaki çalışmaların kapsanması planlanmıştır:

• Türkiye’nin bilim ve teknoloji alanında mevcut konumunun saptanması,

• Dünyada bilim ve teknoloji alanındaki uzun dönemli gelişmelerin saptanması,

• Türkiye’nin 2023 hedefleri bağlamında, bilim ve teknoloji taleplerinin belirlenmesi,

• Bu hedeflere ulaşılabilmesi için gerekli stratejik teknolojilerinin saptanması ve

• Bu teknolojilerin geliştirilmesi ve/veya edinilmesine yönelik politikaların önerilmesi.

• Vizyon 2023 Projesi aşağıdaki Alt Projelerden oluşmaktadır:

• Teknoloji Öngörü Projesi

• Ulusal Teknoloji Envanteri Projesi

• Araştırmacı Bilgi Sistemi (ARBİS)

• TÜBİTAK Ulusal Araştırma Altyapısı Bilgi Sistemi (TARABİS)

• TEKNOLOJİ ÖNGÖRÜ PROJESİ

• TÜBİTAK’ın koordinasyonunda, ilgili kamu ve özel kuruluşlar, üniversiteler ve sivil toplum kuruluşlarıyla eşgüdüm içinde yürütülmesi planlanan Vizyon 2023 Projesi’nin temel eksenini, Türkiye’de ilk kez gerçekleştirilen “Teknoloji Öngörü″ alt projesi oluşturmuştur.

• Proje sonucunda elde edilen bulgular ve kazanımlar:

• Türkiye için stratejik teknolojiler ile öncelikli Ar-Gr alanlarının belirlenmesi,

• B&T’nin ülke gündemine girmesi, farkındalığın arttırılması,

• Sürece geniş ve etkin katılım.

• ULUSAL TEKNOLOJİK YETENEK PROJESİ

• Ulusal Teknoloji Yetenek Projesi ile Türkiye’de ilk kez uluslararası normlarda kapsamlı bir teknolojik yetenek düzeyi saptanması hedeflenmiştir. Proje sonucu ortaya konan Türkiye’nin teknolojik yetenek envanteri, hem "Teknoloji Öngörüsü Projesi"ne hem de "2003-2023 Strateji Belgesi"nin hazırlanmasına girdi oluşturmuştur.

• Bu projenin sonucunda Ulusal Teknolojik Yetenek Projesi Raporu ortaya çıkmıştır. Rapor ODTÜ’den Erol Taymaz tarafından 2004 yılında tamamlanmıştır.

• Bu çalışmada elde edilen sonuçlara göre, Türkiye imalat sanayisinde yenilik yeteneği geliştirebilmiş işyeri sayısı oldukça düşüktür. İşyerlerinin ancak %10’dan azı yeni teknolojiler geliştirebilmekte, ürün ve proses teknolojisi geliştirilmesinde dünya ölçeğinde ileri ülkeler arasında yer alabilmektedir.

• Yenilik yeteneğine sahip olan işyerlerinin sayısının az olmasına ve Ar-Ge harcamalarına ayrılan kaynakların yetersizliğine karşın, teknolojik yetenek/teknolojik faaliyetler ve ekonomik performans göstergeleri arasında güçlü bir ilişki saptanmıştır. Teknolojik yeteneğini geliştirebilmiş işyerleri, teknolojik ve ekonomik performans göstergeleri açısından başarılı olmaktadır. Bu durum, teknolojik yeteneğin, ülkenin rekabetçi gücünü geliştirebilmesi açısından ne kadar önemli olduğunu açıkça göstermektedir.

• Genel olarak bakıldığında, imalat sanayisindeki işyerlerinin ürün geliştirme yeteneğinin, proses geliştirme yeteneğinden daha gelişmiş olduğu görülmektedir. Teknolojik yeniliklerin önemli bir kısmı ürün yeniliklerinden oluşmakta, işyerleri ürün tasarımını geliştirebilme açısından kendilerini daha başarılı görmektedir. Bu doğrultuda, proses teknolojisi geliştirebilen işyerleri genellikle ürün teknolojisi de geliştirebilmekte, fakat bunun tersi geçerli olmamaktadır. Yani, ürün teknolojisi geliştirebilen işyerleri arasında proses teknoloji geliştirebilenlerin oranı daha düşüktür.

• Ürün teknolojisi geliştirme yeteneği daha gelişmiş olmakla birlikte, işyerlerinin önemli bir kısmı fikri mülkiyet hakları, marka ve sertifikasyon konularında önemli sorunlarla karşılaşmaktadır. Bu durum, imalat sanayisindeki işyerlerinin bir kesiminin ürün teknolojisi geliştirilmesi açısından gelişmiş ülkelerdeki rakipleri ile arasındaki farkı önemli ölçüde kapattığını ve kritik bir eşiğe geldiğini göstermektedir. Bu kritik eşik, işyerlerinin tersine mühendislikten özgün tasarım yapmasını ve yeniliklerini patent ve marka gibi fikri mülkiyet hakları ile güvence almasını sağlayacak bir teknolojik atılım ile aşılabilir. Bu teknolojik atılımın gerçekleşmesi için hem işyerlerinin Ar-Ge başta olmak üzere teknolojik faaliyetlerini geliştirmeleri, hem de standartlar ve belgelendirme gibi düzenlemeler ile desteklenmeleri gereklidir.

• Proses teknolojilerinin geliştirilmesindeki yetersizlik sonucu işyerleri proses tasarımının elde edilmesi için içerilmiş teknolojiye ve yurt dışındaki tedarikçilere bağımlı olmakta, yatırım yeteneği gelişememektedir. Bu durum, yurt içinde proses geliştirebilecek (yatırım malı ve sistem entegrasyonu sağlayan) tedarikçilerin yeterince gelişememesinin bir sonucu olarak görülmektedir. Gelecekte rekabet gücünün artması açısından proses teknolojilerinin daha önem kazanacağı açıktır. Bu nedenle yerel tedarikçilerin teknolojik yeteneğinin geliştirilmesi de önemli bir politika konusu haline gelmektedir.

• Sektörsel düzeyde bakıldığında, Türkiye’nin ihracat gelirleri ve istihdam yaratma kapasitesi açısından önemli olan gıda, tekstil ve ulaşım araçları sektörlerinde teknolojik yetenek düzeyinin kaygı verici durumda olduğu görülmektedir. Özellikle ulaşım araçları sektörünün rekabet gücünü geliştirebilmesi için teknolojik yeteneğini hızla geliştirmesi gerekmektedir. Makine, ilaç ve BİT gibi sektörlerde yenilikçi firma oranları göreli olarak yüksek olmakla birlikte, bu sektörlerdeki yenilikçi firmaların diğer firma ve kuruluşlarla ilişkileri çok zayıftır. Bir başka deyişle, yenilikçi firma oranlarının yüksek olduğu sektörlerde henüz araştırma ağı geliştirme yeteneği kazanılamamıştır. Bu sektörlerdeki teknolojik yeteneğin geliştirilmesi açısından, ulusal yenilik sisteminin etkin olarak çalışması ve firmaları işbirliği yapmaya yöneltecek büyük araştırma programlarının oluşturulması önem kazanmaktadır.

• Teknolojik Yetenek Anketi ile teknolojik yeteneği oluşturan unsurlara ilişkin sektörsel düzeyde kapsamlı bir veri tabanı oluşturulmuştur. Bu verilerin, Vizyon 2023 çalışması kapsamında derlenen veriler ile karşılaştırılması, mevcut teknolojik konumun ve potansiyelin saptanması açısından çok yararlı olacaktır.

• ARAŞTIRMACI BİLGİ SİSTEMİ (ARBİS)

• Türkiye’de üniversite, kamu ve özel sektör kuruluşlarında çalışan araştırmacı personel ve yurt dışında çalışan Türk araştırmacılarına yönelik bir sistem olarak tasarlanmıştır. ARBİS, araştırmacı bilgilerinin toplanması, toplanan verilerin sürekli güncellenmesi ve bu verilerin farklı kuruluşlarca farklı amaçlarla kullanılmak üzere değerlendirilmesine olanak sağlayan, dinamik bir sistemdir.

• Bu sistemle;

• yurt içi ve yurt dışındaki araştırmacıların bilimsel faaliyet alanları, yürüttükleri Ar-Ge çalışmalarının uygulanabileceği endüstriyel iş kolları ve bu çalışmalar sonucu geliştirilen ürün ve teknolojiler hakkında kodlanmış bilgi derlenmesi,

• ulusal bilim insanları veritabanı oluşturulması ve

• bibliyometrik analiz yapılması planlanmıştır.

• TÜBİTAK ULUSAL ARAŞTIRMA ALTYAPISI BİLGİ SİSTEMİ (TARABİS)

• Türkiye’de araştırma, deneysel geliştirme, test/analiz ve tanı çalışmalarına yönelik kullanılan makine/sistem/cihaz stokuyla Ar-Ge proje birikiminin veritabanını oluşturmak amacıyla, TÜBİTAK tarafından tasarlanan ve geliştirilen web tabanlı bir uygulamadır. TARABİS makine/sistem/cihaz stoku ve proje birikimi bilgilerinin toplanması, toplanan verilerin sürekli güncellenmesi ve bu verilerin farklı amaçlarla kullanılmak üzere değerlendirilmesine olanak sağlayan, dinamik bir sistem olarak tasarlanmıştır.

Ulusal Bilim, Teknoloji ve Yenilik Stratejisi

2011-2016

• Ulusal Bilim, Teknoloji ve Yenilik Stratejisi (UBTYS) 2011-2016, altı yıllık dönem için, Türkiye’nin BTY vizyonunu, önceliklerini ve ana hedeflerini içeren temel strateji belgesidir. Bu strateji belgesi ile Türkiye’nin 2023 yılına yönelik olarak bilim, teknoloji ve yenilik (BTY) atılımının zeminini oluşturan Bilim ve Teknoloji Politikaları Uygulama Planı (BTP-UP) 2005-2010 aracılığıyla yakalanan ivmenin sürdürülebilirliğinin sağlanması hedeflenmiştir.

• BTY insan kaynaklarının geliştirilmesi

• Araştırma sonuçlarının ticari ürün ve hizmete dönüşümünün teşvik edilmesi

• Çok ortaklı ve çok disiplinli Ar-Ge ve yenilik işbirliği kültürünün yaygınlaştırılması

• KOBİ’lerin yenilik sisteminde daha güçlü aktörler olmalarının teşvik edilmesi

• Araştırma altyapılarının bilgi üretme gücüne katkısının artırılması

• Türkiye’nin çıkarları doğrultusunda uluslararası BTY işbirliğinin etkinleştirilmesi

• Ar-Ge ve yenilik kapasitesinin güçlü olduğu alanlarda hedef odaklı yaklaşımlar,

• İvme kazanmamız gereken alanlarda ihtiyaç odaklı yaklaşımlar,

• Çeşitli alanlarda yaratıcılığın destekleneceği tabandan yukarı yaklaşımların hayata geçirilmesi hedeflenmektedir.

• UBTYS 2011-2016 Vizyonu: “Ürettiği bilgi ve geliştirdiği teknolojileri, ülke ve insanlığın yararına yenilikçi ürün, süreç ve hizmetlere dönüştürebilen Türkiye.”

• UBTYS 2011-2016 Strateji Belgesi 2011-2016 dönemindeki bilim, teknoloji ve yenilik faaliyetleriyle Ülkemizde ulaşılması istenen vizyonun gerçekleştirilmesine hizmet eden eksenler üzerine inşa edilmiştir. Bu eksenler (stratejik amaçlar), UBTYS 2011-2016 Stratejik Çerçevesi içerisinde izlenecek olan yaklaşımları temsil eden dikey eksenler (stratejik amaçlar D1-D3) ve bunlara hizmet edecek olan yatay eksenler (stratejik amaçlar Y1-Y6) bazında verilmektedir.

• Amaç D1.1: Ar-Ge ve yenilik kapasitesinin güçlü olduğu alanlarda Ar-Ge ve yenilik kaynaklı ekonomik  kazanımların artırılması

• Amaç D2.1: İhtiyaç-Odaklı Alanlarda Ar-Ge ve Yenilik Kapasitesinin İvmelenmesi

• Amaç D3.1: Tabandan yukarı yaklaşımların desteklenmesine yönelik mevcut desteklerin iyileştirilmesi 

• Amaç D3.2: Yeni gelişmekte olan teknolojilere temel oluşturacak araştırmaların desteklenmesi 

• Amaç Y1.1: BT İK Sayısının Artırılması ve Sektörel Dağılımın İyileştirilmesi 

• Amaç Y1.2: Araştırma kültürünün, araştırmacıların yetenek ve deneyimlerinin geliştirilmesi 

• Amaç Y1.3: BT İK personelinin çalışma ortamlarının iyileştirilmesi 

• Amaç Y1.4: Araştırmacıların Dolaşımının Artırılması

• Amaç Y1.5: Ar-Ge Personeli İstihdam Kapasitesinin Geliştirilmesi 

• Amaç Y2.1:Araştırma sonuçlarından yeni ürün, süreç ve hizmetlerin ekonomide katma değer yaratması

• Amaç Y3.1: Sistem etkileşimlerinin sektörler ve disiplinlerarası yöne çekilmesi 

• Amaç Y4.1: Daha çok KOBİ’nin Ar-Ge ve yenilik yapanlar halkasına eklenmesi 

• Amaç Y5.1: Mevcut ve yeni araştırma altyapılarının UBTYS 2011-2016’nın stratejik yaklaşımına taban oluşturması

• Amaç Y6.1: Uluslararası BTY işbirliklerinin ülkemizin çok taraflı taahhütleri de dikkate alınarak UBTYS  2011-2016 stratejik çerçevesini desteklemesi 

Bilim, Teknoloji ve Yenilik İstatistikleri

Yenilik ve Ekonomik Performans İlişkisi

Referanslar

• Ağır, H. (2010). Türkiye İle Güney Kore’de Bilim ve Teknoloji Politikalarının Karşılaştırması, Bilgi Ekonomisi ve Yönetimi Dergisi. Cilt: 5, Sayı: 2, Sayfa: 43-55.

• Chang, H. J. (2002). Who needs technology policy?, Technopolicy Brief 4, African Technology Policy Studies Network, Nairobi, Kenya. ISBN: 9966-916-18-0.

• Eurostat. (2013). Science, Technology and Innovation in Europe. ISSN 1830-754X.

• Khan, M. H. (2007). Investment and Technology Policies, United Nations Department for Economic And Social Affairs (UNDESA) – New York: USA.

• Pınar, Ö., Boran, Ş. ve Sevilmiş, G. (2013). Dünyadaki Trendler Işığında Türkiye’de Teknoloji Geliştirme Politikaları, Ar&Ge Bülten 2013 Şubat – Sektörel, Sayfa: 19-34.

• Seyrek, İ. ve Sarıkaya, M. (2008). Teknoloji Politikaları ve Türkiye: Bir İnceleme, Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, Sayı 15. Sayfa 53-79.

• Taymaz, E. (2001). Ulusal Yenilik Sistemi Türkiye İmalat Sanayiinde Teknolojik Değişim ve Yenilik Süreçleri. TÜBİTAK / TTGV / DİE – Ankara.

• Taymaz, E. (2004). Türkiye İmalat Sanayiinde Teknolojik Yetenek. Ankara.

• TÜBİTAK. Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu. http://www.tubitak.gov.tr/tr/kurumsal/icerik-bilim-ve-teknoloji-yuksek-kurulu

• TÜBİTAK (2004). Vizyon 2023: Bilim ve Teknoloji Stratejileri - Ulusal Bilim ve Teknoloji Politikaları 2003-2023 Strateji Belgesi. Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu – Ankara. http://www.tubitak.gov.tr/tr/kurumsal/politikalar/icerik-vizyon-2023

• TÜBİTAK (2010). Ulusal Bilim, Teknoloji ve Yenilik Stratejisi - 2011-2016. Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu – Ankara. http://www.tubitak.gov.tr/tubitak_content_files/BTYPD/strateji_belgeleri/UBTYS_2011-2016.pdf

• TÜBİTAK (2014). Ulusal Bilim, Teknoloji ve Yenilik İstatistikleri. http://www.tubitak.gov.tr/tr/kurumsal/politikalar/icerik-bty-istatistikleri

• Yamaç, K. (2008). Ulusal Bilim ve Teknoloji Politikası Bilgi Toplumu ve Bilgiye Dayalı Ekonomi Bağlamında Bazı Görüşler, Sağlık Bilimlerinde Süreli Yayıncılık – Türk Tıp Dizini, Sayfa 71-79.

• Yıldız, B., Ilgaz, H. ve Seferoğlu, S. S. (2010). Türkiye'de Bilim ve Teknoloji Politikaları: 1963’ten 2013’e Kalkınma Planlarına Genel Bir Bakış, Akademik Bilişim 2010, 10-12 Şubat 2010 / Muğla Üniversitesi, Muğla.

• Yücel, İ. H. (1997). Bilim-Teknoloji Politikaları ve 21. Yüzyılın Toplumu. Sosyal Sektörler ve Koordinasyon Genel Müdürlüğü Araştırma Dairesi Başkanlığı – Ankara. ISBN 975-19-1806-5.

Mustafa Değerli

md@mustafadegerli.com 2014